1

บทท 1 แนวคดและหลกการของการพฒนาระบบขอมลต าบล

การเรยนรแนวคดและหลกการของการพฒนาระบบขอมลต าบล ท าใหเหนวธคด วตถประสงค กระบวนการ และแนวทางการด าเนนงาน เพอใหการพฒนาระบบขอมลต าบลบรรลเปาหมายตามแนวคดทตงไว ตลอดจนสามารถน าไปใชไดจรงและเกดประโยชนสงสดในพนทตนเอง โดยเนอหาในบทนไดอธบายและสรางความเขาใจเกยวกบ ความส าคญและแนวของการพฒนาระบบขอมลต าบล เสนทางการพฒนาระบบขอมลต าบล หลกการน าใชกระบวนการพฒนาระบบขอมลต าบล และการผสมผสานวธการใชประโยชนจาการวจยชมชนรวมกบการพฒนาระบบขอมลต าบล ดงรายละเอยดตอไปน

1. ความส าคญและแนวคด

การพฒนาระบบขอมลต าบล เปนกระบวนการทมงเนนใหเกดการเรยนรและน าใชขอมลชมชนรวมกนของทกฝายทเกยวของเพอสรางประโยชนใหกบชมชน ซงกระบวนการดงกลาวเกดขนจากความรวมมอกนของหนวยภาคสวน ไดแก ภาคประชาชน ผน าชมชน องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานภาครฐในพนท ในฐานะของผทมประสบการณตรง เปนผทอยกบปญหา มการเรยนร มการเรยนร และเขาใจเงอนไขตางๆ เพอน าใชในการจดการปญหาไดอยางสอดคลองกบบรบท สงคม วฒนธรรมของพนท ทงนเปาหมายของการมสวนรวมเรมตงแตการคนหา เรยนร ทบทวน สอบทาน วเคราะห และน าใชขอมลรวมกน เพอใหชมชนทองถนมขอมลส าหรบการวางแผนและด าเนนกจกรรมตางๆ สนบสนนในการแกไขปญหาและตอบสนองตอความตองการของพนทตนเอง อนน าไปสการพฒนาและยกระดบคณภาพชวตทดใหกบประชาชนในพนท อยางไรกตาม แมวาระยะทผานมาการจดเกบขอมลของชมชนเปนกจกรรมขององคกรปกครองทองถนเปนหลก แตสวนใหญเปนการด าเนนงานเพอตอบสนองตอความตองการของรฐบาลหรอหนวยราชการสวนกลาง การเกบรวบรวมขอมลและน าใชขอมลของชมชนเพอแกไขปญหาในพนททตนเองยงมคอนขางนอย ประชาชนในชมชนเปนเพยงผทมบทบาทในการใหขอมล หรอเปนผชวยเหลอในการเกบรวบรวมขอมลเทานน การมสวนรวมในการตรวจสอบความถกตองของขอมล การวเคราะหและการน าใชขอมลของชมชนเพอแกไขปญหาพนทตนเองและตอบสนองตอความตองการของพนทยงมอยางจ ากด อกทงการคนหาขอมลของชมชนยงมงเนนเฉพาะขอมลทเปนปญหาของพนทโดยขาดการเกบรวบรวมขอมลทแสดงใหเหนถงศกยภาพของชมชน

จากปญหาของการเกบรวบรวมขอมลและน าใชขอมลดงกลาว ไดน าไปสการพฒนากระบวนการเพอใหเกดการเรยนรและน าใชขอมลรวมกนของชมชน โดยยดแนวทางของการสรางการมสวนรวมและการใชประโยชนในการพฒนาชมชน ตนเองเปนหลก จนเกดการพฒนาระบบขอมลต าบลโดยชมชนเพอชมชน ซงกระบวนการดงกลาวไดเนนการเกบรวบรวมขอมลส าคญของต าบล ใน 2 สวน คอ (1) ขอมลทแสดงถงปญหาและความตองการของชมชน และ (2) ขอมลทแสดงถงศกยภาพของชมชน ทงนเพอสะทอนประเดนปญหาและความตองการทส าคญของพนทอยางรอบดาน โดยครอบคลมปญหาทางดานสงคม เศรษฐกจ การเมองการปกครอง การศกษา และสขภาพ จงท าใหรวาปญหาทตองการของชมชนคออะไร ใครบางทตองการไดรบการดแลชวยเหลอ ใครคอกลมเปาหมายส าคญในการดแลชวยเหลอ บคคลหรอกลมดงกลาวอยทใดในพนทและความชวยเหลอมมากนอยเพยงใด นอกจากน ขอมลดงกลาวยงสะทอนถงประสบการณของพนทในการจดการหรอด าเนนกจกรรมตางๆ เพอแกไขปญหาและตอบสนองความตองการในพนทตนเอง จงท าใหรวาในระยะทผานมา มใครบางทเปนผใหการดแลชวยเหลอ การชวยเหลอเกดขนกบใคร ในทใด รปแบบและวธการชวยเหลอเปนอยางไรและเกดในชวงใด ทงนภายใตการใชศกยภาพทมอยในชมชน ไดแก ทนทางสงคมทเปนบคคลส าคญ แกนน า ผน าชมชน กลมกจกรรมตางๆ ตลอดจนแหลงประโยชน หรอแหลงทรพยากรทมในพนท หรอแมกระทงการประสานความชวยเหลอไปยงหนวยงานองคกรทเกยวของทงในและนอกพนท โดยขนอยกบศกยภาพและความพรอมทแตกตางกนตามประสบการณและความช านาญของพนท

2

การด าเนนกจกรรมเครอขายรวมสรางชมชนทองถนนาอย ซงไดรบการสนบสนนจากส านกสนบสนนสขภาวะชมชน (ส านก 3) ของส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ทมภารกจส าคญในการขบเคลอนและหนนเสรมทมศกยภาพ หรอต าบลมความพรอมในหลายพนททวประเทศ โดยรวมกบศนยวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน(ศวช.) คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ไดจดกระบวนการทบทวนและเรยนรศกยภาพของตนเอง เพอเตรยมความพรอมของการเปนต าบลศนยเรยนรหรอต าบลตนแบบ ซงมบทบาทส าคญของการเปนแบบอยางในการพฒนาชมชนทองถนในดานตางๆ โดยในระยะทผานมามการน าใชเครองมอ 2 ชนด เพอชวยใหเกดกระบวนการเรยนรขอมลต าบลรวมกนไดแก 1) การวจยชมชน โดยใชวธการวจยเชงชาตพนธวรรณนาแบบเรงดวน (Rapid Ethnographic Community Assessment Process ; RECAP) เปนการประยกตใชแนวคดของการวจยเชงคณภาพในการเกบรวบรวมขอมล ผานกระบวนการสงเกต สมภาษณ และสนทนากลม เพอแสดงใหเหนถงศกยภาพของชมชน รปแบบของขอมลจากกระบวนการดงกลาวมลกษณะเปนขอมลเชงคณภาพ ซงตองสรปในลกษณะของการเขยนบรรยายเนอหาทไดจาการศกษา และ 2) ระบบขอมลต าบล (Thailand Community Network Appraisal Program ;TCNAP) เปนการตอ ยอดการน าใชขอมลจากการวจยชมชน โดยกระบวนการนเนนการเกบรวบรวมขอมลทสะทอนทงปญหาและศกยภาพของชมชน ผานการใชแบบสอบถามระดบบคคลและครอบครว และแบบสอบถามระดบกลมและชมชน รปแบบของขอมลจงมลกษณะเปนขอมลเชงปรมาณและจดเกบไวในฐานขอมลคอมพวเตอร เพอใหมความสะดวกในการรวบรวม คนหา วเคราะห และน าใชอยางรวดเรว การสรปขอมลจงมลกษณะเปนการสรปหรอแจกแจงขอมลทเปนคาตวเลขและแผนภมในลกษณะตางๆ โดยเครองมอทง 2 ชนดนมจดเนนรวมกนคอ การใหทกภาคสวนทเกยวของในฐานนะของคนตนเรองและผรวมในกระบวนการ ไดมสวนรวมในทกขนตอนหรอมสวนรวมมากทสด ตงแตการเกบรวบรวมขอมล การสอบทานขอมล การบนทกขอมล การวเคราะห การน าใชขอมล

การเตรยมความพรอม การสรางความเขาใจ และการเนนกจกรรมตางๆ ของชมชนทองถนตามแนวคดและหลกการดงกลาวจงมความส าคญ เพราะการไดมาซงขอมลต าบลทมความครบถวน ถกตอง เชอถอได และสามารถน าไปใชในการวเคราะห วางแผน และก าหนดกจกรรมในการพฒนาชมชนทองถน ตองด าเนนการภายใตหลกการส าคญ 2 สวน คอ (1) การสรางการมสวนรวมของ 4 องคกรหลกเปนอยางนอย ไดแก องคกรปกครองสวนทองถนในฐานะองคกรหลกของการพฒนาชมชนทองถน และรวมกบภาคประชาชน ผน าทองท และหนวยงานภาครฐในพนท ในฐานะของผทเขารวมกระบวนการพฒนา และ (2) การจดการและเชอมประสานการด าเนนงานทด ระหวางทมบรหารจดการขอมลต าบลในฐานะทเปนผก าหนดแนวทางการพฒนาระบบขอมลต าบล และทมด าเนนการ (ทมเกบขอมล ทมสอบทานขอมล ทมบนทกขอมล ทมวเคราะหและน าใชขอมล) ในฐานะของผรวมกระบวนการพฒนาระบบขอมลต าบลตนเอง ซงจะน าไปสการการน าใชขอมลของชมชนทองถน อนเปนหลกฐานเชงประจกษส าหรบ ก าหนดแนวทางในการจดการปญหาทสอดรบกบความตองการ และมความเปนไปไดในการปฏบต ตลอดจนสามารถผลกดนใหเกดแผน โครงการ และยทธศาสตรในการพฒนาพนทตนเอง

2. เสนทางการพฒนาระบบขอมลต าบล

แนวคดการพฒนาระบบขอมลต าบล เรมตงแต พ.ศ.2545 จากประสบการณของการน าใชเครองมอในการศกษาชมชนส าหรบการฝกปฏบตงานนกศกษาพยาบาล ภายใตโครงการบณฑตคนสสงคม(Nurse of the Community ; NOC) คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน กจกรรมดงกลาวท าใหไดเรยนรขอมลศกยภาพของชมชน ตลอดจนระหวางแกนน าจาก 4 องคกรหลกของแตละพนท และนกศกษาพยาบาลชมชน

การด าเนนกจกรรมระหวางป พ.ศ. 2549 จนถง พ.ศ.2552 ในการพฒนาระบบสขภาพชมชน ทงในระบบพนทและระดบประเทศในหลายโครงการ ไดแก การพฒนานวตกรรมบรการสขภาพระบบดบปฐมภม การจดการความรเกยวกบการพฒนาระบบสขภาพชมชน การพฒนาระบบสขภาวะชมชน และการพฒนาต าบลสขภาวะ สงผลใหมการเรยนรและการสงเคราะหองคความรเกยวกบการพฒนาชมชนทองถนเพอ

3

น าไปสการพฒนาต าบลสขภาวะ ทงในดานทนทางสงคมและศกยภาพของต าบล องคประกอบของระบบยอยในชมชน กระบวนการจดการระบบยอยผทเกยวของและบทบาทหนาท เครองมอทใชในการพฒนา และเงอนไขในการพฒนาจนน าไปสการพฒนากรอบของขอมลส าหรบการพฒนาต าบลสขภาวะ ซงประกอบดวยขอมลทจ าเปน 4 ชดหลก ไดแก ขอมลพนฐาน ขอมลชดวเคราะห ขอมลชดจดการ และขอมลชดผลลพธ

ในชวงตนป พ.ศ.2553 ไดมแนวคดการรวบรวมขอมลทไดจากการวจยชมชนซงมรปแบบของขอมลเชงคณภาพ ใหสามารถบนทกและจดเกบในรปแบบของขอมลเชงปรมาณ จงไดมการจดท าแบบสอบถามเพอเปนเครองมอในการจดเกบขอมล ซงในระยะเรมตนเปนการพฒนาในสวนของขอมลชดท 1 คอขอมลพนทแสดงถงศกยภาพของชมชน (TCNAP 1) ซงประกอบดวยขอมลพนฐาน 7 สวน คอ (1) ขอมลทนทแสดงศกยภาพ (2) ขอมลการสอสาร (3) ขอมลการดแลสขภาพ (4) ขอมลประชากร (5) ขอมลเศรษฐกจชมชน (6) ขอมลสงแวดลอม และ (7) ขอมลการเมองการปกครองพรอมทงการจดท าโปรแกรมฐานขอมลในคอมพวเตอรทสามารถบนทกขอมลต าบลผานระบบเครอขายอนเตอร จากนนไดมการเผยแพรแนวคดในต าบลตนแบบ และชวงปลายป พ.ศ. 2553 ไดมการขยายผลการพฒนาระบบขอมลต าบลไปยงต าบลทเปนสมาชกเครอขายต าบลสขภาวะ

กลางป พ.ศ. 2554 มการสรปทบทวนผลการด าเนนการพฒนาระบบขอมลต าบลทวประเทศ และไดมการทบทวนแนวทางการขยายผลไปยงต าบลเครอขายและต าบลเครอขายขยายผล โดยพฒนาใหต าบลตนแบบท าหนาทศนยฝกการพฒนาระบบขอมลต าบลไดมแนวทาการด าเนนกจกรรมการพฒนาระบบขอมลต าบลอยางเปนระบบ และบรรลวตถประสงคตามแนวคดหลกการของการพฒนาระบบขอมลต าบล

ชวงปลายป พ.ศ. 2554 ถงตนป พ.ศ. 2555 ไดมการประชมเพอทบทวนและปรบปรงโปรแกรมคอมพวเตอร (TCNAP)เพอใหผใชมความสะดวกในการใชงานมากยงขน พรอมทงมการประชมเพอพฒนาตอยอดโปรแกรม โดยมแนวคดของการใชประโยชนจากขอมลระบบสารนเทศภมศาสตร (Geographic Information System ; GIS) ซงจะชวยในการคนหากลมคนเปาหมาทตองการไดรบการดแลชวยเหลอ เชน ผพการ ผดมสรา หรอครวเรอนทสบบหรอยทจดใด มการกระจกตวแบบใด การใชประโยชนจากพนทสาธารณะเปนอยางไร และในชมชนมตลาดสเขยวหรอไม เปนตน อกทงยงมการน าใชขอมลการวเคราะหทนทางสงคม(Social Network Analysis) ซงจะชวยใหเหนความเชอมโยงของกลมคนตางๆ และรวมไปถงแสดงใหเหนถงผทเปนแกนน า คนส าคญของชมชน รวมทงไดมการวางแผนเพอพฒนาขอมลในชดท 2 ถงชดท 4 ไดแก ขอมลชดวเคราะห (TCNAP 4) ขอมลชดจดการ (TCNAP 3) และขอมลชดผลลพธ (TCNAP 4) เพอใหระบบขอมลมความสมบรณและสามารถน าใชประโยชนในการพฒนาชมชนเพมมากยงขน

3. กระบวนการหลกของการพฒนาระบบขอมลต าบล

เงอนไขของการพฒนาระบบขอมลต าบล เพอใหบรรลเปาหมายของการมขอมลของตนเองทมความครบถวน ถกตอง และเชอถอได ซงสามารถน าไปใชในการวเคราะห วางแผนและก าหนดกจกรรมในการพฒนาชมชนทองถน จ าเปนตองอาศยการมสวนรวมอยางนอยจาก 4 องคกรหลก และตองมการจดการและเชอมประสานการด าเนนงานทด โดยกจกรรมดงกลาวตองด าเนนการภายใตกระบวนการหลก 4 ประการ คอ เกบเอง วเคราะหเอง ใชเอง และเปนเจาของ ซงในแตละกระบวนการหลก มรายละเอยดดงน

1) กระบวนการเกบเอง เปนการด าเนนกจกรรมเพอรวบรวมขอมลของต าบล โดยคนในชมชนเอง ซงประกอบดวย ผแทน 4 องคกรหลกเปนอยางนอย ไดแก องคกรปกครองสวนทองถน ภาคประชาชน ผใหญบาน ก านนและหนวยงานภาครฐในพนท ซงกระบวนการนมงเนนทการสรางทม (ประกอบดวยทมจดการและทมจดเกบขอมล) และกระบวนการเรยนรขอมลรวมกนของผทเกยวของในระหวางการจดเกบขอมล มากกวาการจดเกบขอมลใหแลวเสรจตามแบบสอบถามทก าหนด การเรยนรระหวางเกบขอมลจะชวยใหผทเกยวของไดเหนและยอมรบกบสภาพทเปนจรงทงในสวนทเปนปญหาและความตองการของบคคล กลมคนตางๆ ทตองการไดรบการดแลชวยเหลอ ตลอดจนไดเหนทนหรอศกยภาพของชมชนในการจดการกบ

4

ปญหาและความตองการในระยะทผานมา และเพอใหการด าเนนกจกรรมตามกระบวนการนบรรลผลจงตองมขนตอนของการด าเนนงาน ซงประกอบดวย 6 ขนตอน ไดแก 1) การสรางทมจดการ และหรอทมจดเกบซงจะตองมการก าหนดและแตงตงผรบผดชอบอยางชดเจน มการพจารณาความเหมาะสมของบคคลกบบทบาทหนาทในแตละสวน 2) การฝกอบรม เพอสรางความเขาใจเกยวกบ แนวคด หลกการ และวธการตางๆ รวมทงการท าความเขาใจและฝกปฏบตจรงในการใชเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล 3) การก าหนดแผนการจดเกบขอมลและแนวทางในการควบคมก ากบการด าเนนกจกรรม 4) การจดเตรยมพนทเพอสรางความเขาใจกบประชาชนกอนการจดเกบขอมล 5)การด าเนนการจดเกบขอมลตามแผนทก าหนดและ 6) การตดตามตรวจสอบความครบถวนของขอมล

2) กระบวนการวเคราะหเอง เปนกระบวนการททกฝายทเกยวของ ไดรวมกนตรวจสอบความถกตองและความสอดคลองกนของขอมล กอนทจะน าขอมลไปบนทกลงในฐานขอมลของต าบล พรอมทงรวมกนก าหนดความตองการเพอทจะน าขอมลจากฐานขอมลไปใชในการพฒนาและด าเนนการวเคราะหขอมลตามความตองการทก าหนดไว ซงกระบวนการนนอกจากจะท าใหผทรวมกระบวนการไดมสวนรวมในการสอบทานขอมลแลว ยงไดเรยนรสภาพความเปนจรงของต าบล ทงในสวนของปญหาและความตองการตางๆ ของพนท อกทงยงมสวนรวมในการตดสนใจและก าหนดความตองการในการจดการกบปญหาและความตองการตางๆ ของพนท อกทงยงมสวนรวมในการตดสนใจและก าหนดความตองการในการจดการกบปญหาและความตองการ โดยการรวมก าหนดโจทยหรอความตองการเพอใหเหนถงขอมลเชงประจกษและความจ าเปนของการด าเนนกจกรรมตางๆ เพอตอบสนองตอปญหาและความตองการทปรากฏ

ดงนน ขนตอนการด าเนนงานในกระบวนการน จงประกอบดวย 4 ขนตอน ไดแก

1) ตรวจสอบความถกตองและความสอดคลองกนของขอมลโดยทมตรวจสอบขอมล เปนกจกรรมทด าเนนการตอเนองจากทมจดเกบขอมล ทมการจดเกบขอมลแลวเสรจกอนทจะน าขอมลไปบนทกฐานขอมล ซงการก าหนดผทจะท าหนาทตรวจสอบขอมล ควรเปนผทมความเขาใจขอมลในดานตางๆ เชน อาสาสมครสาธารณสขเปนผรบผดชอบสอบทานขอมลในสวนของขอมลเกยวกบกบสขภาพ เพราะมความเขาใจเกยวกบภาวะสขภาพของผทอยในพนทรบผดชอบ ผน าชมชนเปนผรบผดชอบสอบทานขอมลเกยวกบประชากร ขอมลการสอสารและขอมลการเมองการปกครอง เพราะมความเขาใจเกยวกบปญหาและความเดอดรอนของประชาชนในแตละครวเรอน และผบรหารทองถน (สมาชก อบต. สมาชกสภา) เทศบาลตรวจสอบขอมลเกยวกบสงแวดลอม เพราะมบทบาทในดานการรบแจงความเดอนรอนและการจดการปญหาเกยวกบสภาพแวดลอมในพนท

2) การบนทกขอมล โดยทมบนทกขอมลทผานการตรวจสอบความถกตองเรยบรอยแลวและหลกจากบนทกขอมลแลวเสรจ จ าเปนทจะตองมการตรวจสอบความผดพลาดอกครงเพอใหมนใจไดวาไมมความผดพลาดของขอมลทไดบนทกในฐานขอมล

3) ก าหนดโจทยหรอปญหาของพนท เพอรวมกนก าหนดขอมลทตองการกอนทจะท าการวเคราะห

4) การวเคราะหขอมลตามโจทยหรอปญหาทก าหนด เพอน าไปใชในการวางแผนและการพฒนาตอไป เชน ขอมลเกยวกบปญหาหนสน ปญหาโรคเรอรง ปญหาพฤตกรรมเสยง ปญหาสงแวดลอม และอนๆ เปนตน

3). กระบวนการใชเอง เปนกระบวนการเรยนรและน าใชขอมลทไดจากกระบวนการวเคราะห เพอใหผทเกยวของในชมชน ไดเหนขอมลทเปนหลกฐานเชงประจกษพรอมๆ กน กอนทจะชวยกนพจารณาสภาพปญหาและน าใชศกยภาพทมอยในพนททงในสวนทเปนทนทางสงคม (คนส าคญ กลมทางสงคม องคกรชมชน ผน า แกนน าชมชน) และแหลงประโยชนทมในชมชน เพอใหการจดการกบปญหาและความตองการไปอยางเหมาะสม กอนทจะก าหนดแผนยทธศาสตรหรอโครงการในการพฒนาต าบลตอไป

5

กระบวนการน อาจจะท าไดทงในระดบหมบานหรอในระดบต าบล อกทงอาจจะเลอกน าใชขอมลเฉพาะสวนทตองการจดการกบปญหาและความตองการปญหาและความตองการทเปนเรองเรงดวนกอนการด าเนนกจกรรมในกระบวนการนประกอบดวย 3 ขนตอน ไดแก

1) การจดเวทเรยนรขอมลของพนทรวมกน โดยทมจดการและน าใชขอมล ซงควรจะเปนผทมอ านาจในการตดสนใจเกยวกบการพฒนาชมชนของตนเอง เชน ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน ก านนผใหญบาน และผแทนหรอแกนน าภาคประชาชน เพอรวมเรยนรขอมลทสะทอนสถานการณปญหาและความตองการทเปนปจจบน พรอมทงไดเหนและน าใชศกยภาพทมในชมชนส าหรบการจกการกบปญหาและความตองการดงกลาว

2) การรวมกนวางแผน ออกแบบกจกรรม การแกไขปญหาและความตองการของพนท 3) การก าหนดบทบาทหนาทผทเกยวของในการเปนเจาภาพหลก และเปนผรวมกจกรรมในการ

ด าเนนงานดานตางๆ ซงเปนผทมศกยภาพทจะสามารถจดการแกปญหาและสรางงานพฒนาได

4). เปนเจาของเอง เปนกระบวนการทสรางความรสกเปนเจาของขอมลของตนเองทงในสวนของการค านงถงความถกตองของขอมลทตนเองเปนผใหขอมล การรวมรบผดชอบในการเรยนรและสอบทานขอมลของพนท การรวมวเคราะหและใชประโยชนจากขอมลดงกลาว รวมทงการปกปองหรอรกษาความลบของขอมลในสวนทจ าเปนตองไดรบการปกปด และการก าหนดสทธในการเขาถงขอมลในแตละสวนการด าเนนกจกรรมในกระบวนการนประกอบดวย 5 ขนตอน ไดแก

1) กระประชมชแจงเพอสรางความเขาใจและเหนความส าคญของการมขอมลทถกตองเพอการน าไปใชในการพฒนาพนท

2) การจดระบบของการจดเกบขอมลในทปลอดภย และการก าหนดสทธผทจะเขาถงขอมล ทงในสวนทเปนแบบสอบถามหรอขอมลในฐานขอมล ซ งจะตองมสถานททปลอดภยและอนญาตเฉพาะผทเกยวของเทานนทสามารถเขาถงได

3) การเปดโอกาสใหประชาชนเจาของไดมสวนรวมในการวเคราะหและใชประโยชนจากขอมล และการเหนหรอไดรบประโยชนจรงจากการน าใชขอมลดงกลาวในพนท

4) การประชมผทเกยวของเพอรวมกนก าหนดแนวทางในการปรบเปลยนขอมลใหมความทนสมยและตอบสนองตอความตองการของพนท

5) การจดเวทการน าใชขอมลอยางตอเนองเพอสรางวฒนธรรมของการใชขอมลการจดท าแผน หรอโครงการพฒนาพนท

4. ประโยชนและผลลพธ

การพฒนาระบบขอมลต าบล เปนกระบวนการทสนบสนนและสงเสรมใหเกดการเรยนรขอมลรวมกนทกฝายทเกยวของ โดยเฉพาะอยางยงแกนน าจาก 4 องคกรหลกทมบทบาทส าคญในการพฒนาความเขมแขงของชมชนทองถน ไดแก ภาคประชาชน ผน าชมชน องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานภาครฐในพนท อกทงกระบวนการดงกลาวนอกจากจะชวยสะทอนทเปนศกยภาพของชมชน ยงชใหเหนประเดนปญหาและความตองการในดานตางๆ จากการใชแบบสอบถามระดบบคคลและครอบครว และแบบสอบถามระดบกลมและชมชน ซงมเนอหาครอบคลมขอมลพนฐานของต าบลใน 7 ดาน ไดแก 1) ขอมลทนทแสดงศกยภาพ 2) ขอมลการสอสาร 3) ขอมลการดแลสขภาพ 4) ขอมลประชาชน 5) ขอมลเศรษฐกจชมชน 6) ขอมลสงแวดลอม และ 7) ขอมลการเมองการปกครอง ประกอบกบในระยะทผานมาในหลายพนทกอนการพฒนาระบบขอมลต าบล ไดมการท าวจยชมชนดวยวธการวจยเชงชาตพนธวรรณนาแบบเรงเดน (RECAP) จงเปน

6

การตอยอดและใชประโยชนของขอมลเพอปญหาหรอพฒนาชมชนทองถน จนปรากฏผลลพธ ใน 5 ดาน ดงรายละเอยดตอไปน

1. ขอมลทเปนหลกฐานเชงประจกษ

การบวนการพฒนาระบบขอมลต าบล เปนการด าเนนการกจกรรมเกยวกบการเกบรวบรวมขอมลต าบล การสอบทานขอมล การวเคราะหและน าเสนอขอมล โดยคนในชมซงเปนแกนน าจาก 4 องคกรหลก เพอใหชมชนมขอมลทมความครบถวน ถกตอง และมความนาเชอถอ เพอน าขอมลไปใชเปนประกอบการตดสนในการพฒนาแผน หรอโครงการตางๆ ในพนทตนเองอยางมนใจ และไดรบการยอมรบ

2. การมสวนรวมของประชาชน

ผลทเกดขนจากการมสวนรวมของผทเกยวของทกฝาย ทกขนตอนในกระบวนการพฒนาระบบขอมลต าบล ท าใหเกดการเรยนรขอมลรวมกน โดยเฉพาะอยางยงการเหนขอมลทสอดคลองกบสภาพความเปนจรง การมสวนรวมในการสอบทานและยนยนขอมลรวมกน การไดมสวนรวมในการสอบทานและยนยนขอมลรวมกน การไดมโอกาแสดงความคดเหนและแสดงเหตผลเพอใหไดตกลงรวมกน จนน าไปสการมความเหนรวมกนหรอมความคดเหนเปนแนวเดยวกนในการจดท าแผน หรอโครงการตางๆ ทก าหนดขนไดรบความรวมมอจากประชาชนในพนท ซงครอบคลมทงในสวนของภาคประชาชน ผน าชมชน องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานภาครฐในพนท

3. การพฒนาศกยภาพ

ผรวมกระบวนการพฒนาระบบขอมลต าบล ซงเปนแกนน าจาก 4 องคกรหลก และเพอใหมความพรอมและสามารถด าเนนงานไดบรรลเปาหมายของการมขอมลต าบล จงมการแตงตงทมหรอคณะ ซงประกอบไปดวย 2 สวน คอ ทมจดการ และทมด าเนนการ (ทมเกบขอมล ทมสอบทานขอมล ทมบนทกขอมล และทมวเคราะหและน าใชขอมล) โดยแตละทมดงกลาวมการพฒนาศกยภาพในหลายลกษณะทแตกตางกน ตามบทบาทหนาทเฉพาะของทมนนๆ เชน ทมจดการ ไดรบการเตรยมความพรอมใหมศกยภาพในดานการวางแผน การออกแบบกจกรรรมแนวทางในการด าเนนงาน การควบคม ก ากบตดตามผลการด าเนนงานของทมด าเนนการ เพอสงเสรมและสนบสนนการพฒนาระบบขอมลต าบล ทมเกบขอมลไดรบการพฒนาทกษะเกยวกบการเรยนรและน าใชแบบสอบถาม เทคนคการสมภาษณ และการแกไขปญหาตางๆ ทอาจจะพบในระหวางด าเนนการสมภาษณ เปนตน กจกรรมเหลานจงสะทอนใหเหนถงการพฒนาศกยภาพทงในสวนของนกวชาการและนกจดขอมลต าบล

4. เครอขาย

ในระยะทผานมามหลายต าบลทวประเทศทไดเขารวมกระบวนการพฒนาระบบขอมลต าบล จนสามารถเปนพนทตวอยางของการน าขอมลต าบลไปใชประโยชนในการพฒนาพนทตนเอง อกทงกระบวนการพฒนาดงกลาวไดมการสรปบทเรยน และบททบทวนแนวทางในการพฒนาระบบขอมลต าบลท าให นกวชาการและนกพฒนาขอมลในแตละต าบลไดพบปะกน มการแลกเปลยนเรยนรประสบการณซงกนและกน มการชวยเหลอกนในดานการใหค าแนะน าการเปดพนทตนเองใหเปนพนทในการเรยนร และเกดเปนเครอขายความรวมมอในการพฒนาระบบขอมลต าบล นอกจากนในสวนของต าบลทมศกยภาพและความพรอมในการเปนต าบลศนยฝกเกยวกบการพฒนาระบบขอมลต าบล โดยเฉพาะอยางยงต าบลศนยเรยนรดานการจดการสขภาวะสมต เสรมสรางความเขมแขงของชมชนทองถนเพอการพฒนาสต าบลสขภาวะซงมแผนในการขยายแนวคดการพฒนาต าบลสขภาวะไปยงต าบลเครอขาย ไดจดใหมหลกสตรและกจกรรมเพอการเรยนรประสบการณการพฒนาระบบขอมลต าบล รวมทงการเปนพเลยงใหค าแนะน า ชวยเหลอ ตดตามการด าเนนการพฒนาระบบขอมลต าบลใหกบต าบลทนาสนใจ ท าใหเกดการขยายพนทและเปนเครอขายการพฒนาระบบขอมลต าบล

7

5. วฒนธรรมของการใชขอมล

การพฒนาระบบขอมลในแตละพนท ท าใหเหนขอมลชมชน/หมบาน/ต าบลของตนเอง และมการน าขอมลซงสอดคลองกบปญหาและความตองการของพนททไปใชในการพฒนาพนทตนเอง อกท งขอมลดงกลาวยงเปนขอมลทมความครบถวน ถกตอง นาเชอถอ และทกฝายทเกยวของไดมสวนรวมในกระบวนการพฒนาระบบขอมลต าบล การตดสนใจเลอกแนวทางการด าเนนงานเพอพฒนาพนท ซงน าไปสการพฒนาเปนแผนหรอโครงการพฒนารวมกน จงเกดขนภายใตการมขอมลเชงประจกษมาสนบสนน ท าใหทกฝายไดเหนขอมลรวมกน และไดขอตกลงเกยวกบความส าคญและจ าเปนในการพฒนาทเปนไปในทศทางเดยวกน ผลทเกดขนจากการมกระบวนการดงกลาว ท าใหชมชนทองถนไดเหนประโยชนทเกดขนจรงจากการพฒนาระบบขอมล ซงสงผลในการพฒนาและน าใชขอมลอยางตอเนอง จนกลายเปนแนวทางหรอแนวปฏบตส าหรบการพฒนางาน กจกรรม ตลอดจนแผน และโครงการตางๆ ทมการน าใชขอมลมาประกอบการตดสน

5. การผสมผสานวธการใชประโยชนจากการวจยชมชนรวมการพฒนาระบบขอมล

การวจยชมชนดวยการวจยเชงชาตพนธวรรณนา แบบเรงดวน (Rapid Ethnographic Community Assessment Process ; RECAP) และการพฒนาระบบขอมลต าบล (Thailand Community Network Program ; TCNP) เปนกระบวนการทสนบสนนใหชมชนทองถนมขอมลเพอน าไปใชในการพฒนาพนทตนเอง ถงแมวากระบวนการทง 2 มวธการด าเนนกจกรรมและลกษณะขอมลทไดแตกตางกน แตทง 2 วธการมงเนนใหทกภาค สวนทเกยวของในพนท โดยเฉพาะอยางยง 4 องคกรหลกไดมสวนรวมในทกกระบนการ ตงแตการเกบรวบรวมขอมล การสอบทานขอมล การบนทกขอมลการวเคราะหและการน าใชขอมล ดงนนการผสมผสานการเกบรวบรวมขอมลทง 2 วธ จงชวยใหเกดการเรยนรขอมลของพนทในลกษณะขงการเตมเตมขอมลอยางรอบดานมากยงขน ทงขอมลทเปนขอมลเชงคณภาพและขอมลเชงปรมาณ ดงน

RECAP เปนกระบวนกรเรยนรขอมลรวมกนของทกฝายทเกยวของในชมชน เชน แกนน า อาสาสมครจากภาคประชาชน ผน าชมชน ผบรหารทองถน ผแทนจากหนวยงานภาครฐในพนท และประชาชนทสนใจ เปนตน ซงลกษณะของการเรยนรขอมลเรมตงแต การเรยนรบรบทของพนทรวมกนเพอท าความเขาใจภาพรวมทงหมดในพนทจากประสบการณการด าเนนงานของผแทนใน 4 องคกรหลก จากนนผรวมเรยนรอาจแบงออกเปนกลมยอยๆ เพอแยกไปเรยนรในประเดนตางๆ ตามความสนใจทไดรบมอบหมาย การเรยนรตลอดกระบวนการนใชกระบวนการสงเกต สมภาษณ และการสนทนากลม พรอมทงมตารางและคมอปฏบตการ เพอชวยในการสรปและท าความเขาใจเรองราวตางๆ อยางเปนระบบซงผลลพธทไดชวยสะทอนขอมลทแสดงถงศกยภาพของชมชนในดานตางๆ โดยเฉพาะอยางยง ขอมลทแสดงใหเหนเสนทางการพฒนา ขอมลทนทางสงคม แหลงทรพยากรหรอแหลงประโยชนตางๆ ตลอดจนระบบยอยและแหลงปฏบตการหรอแหลงเรยนรทมในชมชน อกทงยงชวยใหเหนบคคลทเกยวของ บทบาทหนาท รปธรรมของการด าเนนกจกรรม การจดการ ความเชอมโยงของบคคลและความเชอมโยงกจกรรมกบแหลงเรยนรอนๆ ผลผลตและผลลพธ เกดขนตอสขภาวะของประชาชน และปจจยเงอนไขของความส าเรจ ซงปรากฏในรปแบบของขอมลเชงคณภาพทสรปในลกษณะของการเขยนบรรยายเนอหาทไดท าการศกษา ดวยกระบวนการดงกลาวจงเปนการเปดศกยภาพของชมชน ทแสดงใหเหนถงความสามารถและความพรอมในการจดการกบปญหาและความตองการในดานตางๆ ของชมชน กระบวนการนจงถกน าใชเพอเปนการเรยนรศกยภาพของชมชน ซงอาจเปนผปฏบตการหลกในการวางแผนและยกระดบการพฒนาแหลงเรยนรระบบหรอโครงสรางตางๆ ของชมชน รวมทงในการพฒนาระบบขอมลต าบล

8

TCNAP เปนกระบวนการเรยนรขอมลรวมกนเพอพฒนาระบบขอมลต าบลของตนเองซงเรมจากผทมสวนเกยวของไดรวมสรางทมจดการและทมจดการและทมด าเนนการ (ทมเกบขอมล ทมสอบทานขอมล ทมบนทกขอมล ทมวเคราะหและน าใชขอมล) จากนนไดมการจดประชมอบรมเพอเรยนรแนวคดและเปาหมายของการคนหา เรยนร วเคราะหและน าใชขอมลรวมกนโดยชมชนและเพอชมชนตนเอง จากนนจงมอบหมายใหแตละทมด าเนนการตามบทบาทหนาทของตนเอง ทงในสวนของทมเกบรวบรวมขอมลและทมสอบทานขอมล ซงใชแบบสอบถามระดบบคคลครอบครว และแบบสอบถามระดบกลมและชมชน เปนเครองมอในการเรยนรขอมลของชมชนรวมกน จากนนทมบนทกขอมลจะท าหนาทลงในระบบฐานขอมลต าบล และทมวเคราะหและน าใชขอมลเปนเวทในการเรยนรขอมลและน าใชขอมลรวมกน ขอมลทท าการสรปมลกษณะเปนขอมลเชงปรมาณ ซงมการแจกแจงขอมลเปนคาตวเลขและแผนภมในลกษณะตางๆ จดเนนส าคญของการพฒนาระบบขอมล นอกจากจะเปนการเรยนรขอมลทแสดงถงศกยภาพของต าบลเชนเดยวกบกระบวนการ RECAP แลว ยงเหนขอมลทสะทอนปญหาและความตองการของกลมเปาหมายตางๆ ในชมชน ตลอดจนการจดการและผลลพธทเกดขน อยางไรกตาม การพฒนาระบบขอมลต าบลในระยะน เปนเพยงระยะเรมตนของ TCNAP1 ซงเนนการเกบรวบรวมขอมลทเปนขอมลพนฐานทแสดงถงศกยภาพของต าบล ประกอบดวยขอมล 7 ดาน ไดแก 1) ขอมลทนทแสดงศกยภาพ 2) ขอมลการสอสาร 3) ขอมลการดแลสขภาพ 4) ขอมลประชากร 5) ขอมลเศรษฐกจชมชน 6) ขอมลสงแวดลอม และ 7) ขอมลการเมองการปกครอง การน าใชขอมลจากระบบขอมลต าบล ท าไดใน 2 ลกษณะ คอการใหโปรแกรมคอมพวเตอรสรปขอมลในประเดนตางๆ ทจดเกบ หรอการก าหนดโจทยและความตองการของชมชน เพอทจะก าหนดประเดนส าคญทตองการวเคราะหเอง จากนนตองมการเปดเวทเพอการเรยนรขอมลทไดจากการวเคราะห ทสะทอนใหเหนถงสถานการณปญหาในปจจบน ทงในดานปญหาและความตองการของชมชน ตลอดจนทนหรอศกยภาพทสามารถจดการกบปญหาดงกลาวได และผทเกยวของในทกภาคสวนจะน าขอมลทไดจากการวเคราะหไปรวมกนก าหนดแผนส าหรบการพฒนาต าบล

จากกระบวนการพฒนาระบบขอมลต าบล จะเหนไดวาแมวาจะมการสรปและวเคราะหขอมลตางๆ ตามความตองการของชมชน แตขอมลดงกลาวเปนขอมลในลกษณะของตวเลขทเปนคาสรป ซงยงขาดในรายละเอยดเชงลก ดงนนถาหากต าบลใดมการจดการกระบวนการ RECAP มากอน กจะมขอมลเชงคณภาพทแสดงถงศกยภาพของต าบล เพอน าไปใชประกอบการพจารณาหรอสนบสนนการตดสนใจ และใชในการวางแผนและก าหนดแนวทางการพฒนาทมความชดเจนมากยงขน

9

บทท 2 ขนตอนและวธการพฒนาระบบขอมลต าบล

กระบวนการพฒนาระบบขอมลต าบล เปนกจกรรมทสนบสนนใหเกดการเรยนรขอมลรวมกนของทกฝายทเกยวของในพนท เพอใหไดขอมลต าบลทมความครบถวน ถกตอง และมความนาเชอถอ ซงจะสามารถน าไปใชในการพฒนาพนทตนเอง การก าหนดแนวทางและวธการพฒนาจง เปรยบเสมอนเครองก าหนดทศทางเพอบรรลเปาหมายการรวบรวมขอมล เรยนรวเคราะห และน าใชของขอมลในพนทตนเอง อกทงกระบวนการดงกลาวยงเปนการเตรยมความพรอมส าหรบองคกรปกครองสวนทองถนทท าหนาท "ศนยฝกอบรม" เพอขยายแนวคดของการพฒนาระบบขอมลต าบลไปยงต าบลเครอขายตอไป เนอหาในบทนจงไดน าเสนอเกยวกบขนตอนและวธการพฒนาระบบขอมลต าบล และเครองมอทจ าเปนในการพฒนาระบบขอมลต าบล ดงรายละเอยดตอไปน

1. การด าเนนงานพฒนาระบบขอมลต าบล ประกอบดวย 5 ขนตอนส าคญ ไดแก

1) การสรางและเตรยมความพรอมของทม (การแตงตงทมและคณะท างาน การสรางการเรยนรในกระบวนการเกบรวบรวมขอมล)

2) การก าหนดแนวทางในการจดเกบขอมล (การจดท าแผนการเกบขอมล การก ากบตดตามการด าเนนงานเกบขอมล)

3) การจดเตรยมอปกรณและสงสนบสนนในการเกบขอมล 4) การเกบรวบรวมขอมล (การเกบขอมล การสอบทานขอมล การบนทกขอมล) 5) การวเคราะหและน าใชขอมล

ดงรายละเอยดตอไปน

1) การสรางและเตรยมความพรอมของทม 1.1) การแตงตงทมและคณะท างาน การพฒนาระบบขอมลต าบลจ าเปนทจะตองมการแตงตง

ผรบผดชอบหลกพรอมทงก าหนดบทบาทหนาทอยางชดเจน ขนตอนนเปนขนตอนทมความส าคญมากเพอใหมความพรอมและสามารถด าเนนงานไดบรรลเปาหมายของการมขอมลต าบล จงตองมทมหรอคณะท างานซงประกอบดวย 2 สวน คอ ทมจดการและทมด าเนนการ

1) ทมจดการ ประกอบดวย แกนน าจาก 4 องคกรหลก ไดแก ผบรหารทองถน ผน าชมชน แกนน าภาคประชาชน และผแทนหนวยงานภาครฐในพนท มบทบาทในการก าหนดนโยบาย วางแผน และก ากบตดตามเพอใหงานบรรลเปาหมายทก าหนด รวมทงการจดกระบวนการทเปนการสงเสรมการเรยนรและสรางความเปนเจาของขอมลส าหรบผทเกยวของ เชน การจดประชม อบรม พฒนาศกยภาพผทเกยวของ การประชาสมพนธเพอเผยแพรขอมลเกยวกบการพฒนาขอมลต าบล การจดเวทเรยนรผลการน าใชประโยชนจากขอมลเปนตน โดยใชเครองมอหรอกลไกในการด าเนนงานทหลากหลาย ไดแก การจดเวทประชมเรยนร อบรมพฒนาศกยภาพ การเรยนรจากการปฏบตจรง การศกษาดงานจากพนททมประสบการณ การจดท าแผนในการก ากบตดตาม และสรปบทเรยน

2) ทมด าเนนการ ประกอบดวย ทมยอย 4 ทม คอ ทมเกบขอมล ทมตรวจสอบขอมล ทมบนทกขอมล และทมวเคราะหน าใชขอมล โดยแตละทมยอยจะตองเปนผทมความเชยวชาญเฉพาะดาน และมบทบาท รวมทงมการเลอกใชเครองมอหรอกลไกในการด าเนนการ ดงน

10

2.1) ทมเกบขอมล ประกอบดวย ผทท าหนาทเปนพเลยงซงอาจจะอยทมจดการหรออาจจะเปนบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถนทบทบาทในการเกบรวบรวมขอมล ซงกลมนอาจเปน ทม อสม. หรออาสาสมครอนๆ รวมทงสามารถใหเดกและเยาวชนในพนท หรอประชาชนทสนใจเขารวมกระบวนการเกบขอมล บทบาทหนาทของผเกบรวบรวมขอมล ในเบองตนทกคนทอยในทมควรไดรบการฝกอบรมหรอเขาเรยนรแนวคด และหลกการพฒนาระบบขอมลต าบลตลอดจนการท าความเขาใจเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล โดยเฉพาะอยางยงแบบสอบถามในทระดบ การรวมวางแผน ก าหนดแนวทางการเกบรวบรวมขอมล (ประเภทกจกรรม พนทรบผดชอบ ผรบผดชอบ และระยะเวลา ) การด าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามแผนทก าหนดและรวมตรวจสอบความถกตอง เครองมอหรอกลไกทใชเกบรวบรวมขอมล จงควรประกอบดวย เวทการประชม อบรม เรยนการพฒนาระบบขอมลต าบล การใชงานแบบสอบถามทกระดบ นอกจากนยงใชเครองทงทเปนบคคล แบบสอบถาม โปรแกรม TCNAP แผนการด าเนนงาน สอประชาสมพนธในพนท และขอมลมอสองทเกยวของ เชน ขอมลทะเบยนราษฎร คมอจดเกบขอมลพนฐาน 7 ดานทแสดงถงศกยภาพของต าบลสรปผลการด าเนนงานและรายงานตางๆ เปนตน

2.2) ทมตรวจสอบขอมล ประกอบดวย แกนน ากลม ผน าชมชน ก านน ผใหญบาน ผบรหารทองถน ประธาน อสม. ซงนอกจากจะรจกกบประชาชนทอยในพนททตงแตระดบบคคลและครอบครวแลว ยงเขาใจภาพรวมในระดบชมชนเปนอยางด เพอทจะสามารถเปรยบเทยบขอมลททมเกบขอมลจดเกบโดยใชแบบสอบถามกบสภาพความเปนจรงทพบวาสอดคลองหรอเปนไปในทศทางเดยวกนหรอไม บทบาทของทมตรวจสอบขอมลจะตองมการเรยนรและเขาใจแบบสอบถามโดยละเอยดทง 2 ระดบ การประชมปรกษาหารอกนเพอก าหนดแนวทางในการตรวจสอบขอมล การก าหนดบทบาทหนาททใหกบผทมสวนเกยวของในการตรวจสอบขอมลการก าหนดแผนในการตรวจสอบขอมล และระยะเวลาใหสอดคลองกบการจดเกบขอมลและการบนทกขอมล รวมทงแนวปฏบตในการจดการกบปญหาในกรณทขอมลมความขดแยงกนหรอไมสอดคลองกบความเปนจรง เครองมอหรอกลไกทใชส าหรบทมตรวจสอบขอมลประกอบดวย เวทการประชมปรกษาหารอ เวทการประชมตรวจสอบขอมล แผนในการตรวจสอบขอมล ทะเบยนบนทกความกาวหนาการตรวจสอบขอมล และขอมลมอสอง เชน ขอมลทะเบยนราษฎร ทะเบยนการเปนสมาชกกลมหรอกองทนตางๆ ของชมชน สรปผลการด าเนนงานตางๆ และบญชครวเรอน เปนตน

2.3) ทมบนทกขอมล ประกอบดวย แกนน าหลกของทม ซงเปนบคคลขององคกรปกครองสวนทองถน เนองจากตองคอยเปนผควบคมดแลฐานขอมลของต าบล อกทงยงตองใชสถานทอปกรณคอมพวเตอรและระบบเครอขายอนเทอรเนตในการบนทกขอมล สวนสมาชกในซงอาจจะเปนเยาวชนหรอนกเรยนมธยม หรอประชาชน ทมความสามารถเกยวกบการใชคอมพวเตอรและอนเทอรเนตซงอาศยอยในพนท บทบาทหนาทของทมบนทกขอมล จะตองมการเรยนรและเขาใจแบบสอบถามโดยละเอยดทง 2 ระดบ พรอมทงการเรยนรการใชงานโปรแกรม TCNAP นอกจากนยงมก าหนดบทบาทหนาทใหกบผรบผดชอบในการบนทกขอมลในแตละระดบ ( ระดบต าบล ระดบหมบาน และระดบครอบครว ) การก าหนดแผนในการบรรทกขอมล และระยะเวลาใหสอดคลองกบความตองการในการวเคราะหและน าใชขอมล รวมทงการก าหนดแนวปฏบตการจดการกบปญหา ในกรณทขอมลมความขดแยงกนหรอไมสอดคลองกบความเปนจรง หรอการตรวจพบความผดพลาดของขอมลทไดบนทกไวในฐานขอมลเครองมอหรอกลไกทใชส าหรบทมบนทกขอมล ประกอบดวย เวทเรยนรแบบสอบถามในแตละระดบ การใชโปรแกรม TCNAP การเรยนรพนททมประสบการณการพฒนาระบบขอมลต าบล อปกรณคอมพวเตอรและระบบเครอขายอนเทอรเนต โปรแกรมคอมพวเตอร (โปรแกรม TCNAP และ Web Browser) และแนวทางการใหค าปรกษาหรอการชวยเหลอของทมจดท าโปรแกรมทดแลระบบฐานขอมลต าบล ในกรณททมบนทกขอมลมปญหา

11

2.4) ทมวเคราะหและน าใชขอมล ประกอบดวย ผบรหารทองถน ผน าชมชน แกนน าองคกรชมชนกลมแหลงเรยนร และผแทนจากหนวยงานภาครฐในพนท ซงเปนผทมความสามารถในการตดสนใจ เพอก าหนดโจทยหรอความตองการในการน าขอมลไปใชพฒนางานในพนทตนเอง และจ าเปนตองมสมาชกในทมซงอาจจะเปนแกนน าหลกของทมบนทกขอมล เนองจากเปนผทมความรและเขาใจขอมลทมในแบบสอบถามและขอมลในโปรแกรม TCNAP เพอทจะน ามาวเคราะหตามความตองการและน าใชขอมลดงกลาวในการพฒนาชมชนทองถนตนเอง ทมวเคราะหและน าขอมลจงตองมบทบาท เรยนรทมอยในแบบสอบถามและในโปรแกรม TCNAP การก าหนดโจทย หรอปญหาและความตองการของการน าขอมลไปใชในการพฒนาชมชนทองถน การวเคราะหขอมลตามโจทยหรอประเดนทตองการ การจดเวทเรยนรขอมลทส าคญและจ าเปนเพอวางแผนการพฒนาชมชนทองถนอยางมสวนรวม และการสนบสนนใหมการน าขอมลไปใชในการท าแผนหรอโครงการพฒนาพนท เครองมอหรอกลไกทใช ประกอบดวย เวทเรยนรแบบสอบถามในแตละระดบ ประโยชนของการใชงานโปรแกรม TCNAP การเรยนรจากพนททมประสบการณน าไปใชขอมลต าบล อปกรณคอมพวเตอรและระบบเครอขายอนเทอรเนต โปรแกรมคอมพวเตอรและระบบเครอขายอนเทอรเนต โปรแกรมคอมพวเตอร (โปรแกรม TCNAP และ Web Browser ) เวทเรยนรหรอเวทประชาคมกาน าใชขอมลเพอพฒนาชมชนทองถน ของหมบาน องคกรชมชน หนวยงาน เปนตน

1.2) การสรางการเรยนรในการะบวนการเกบขอมล โดยการจดเวทส าหรบ เรยนรแนวคด หลกการ และกระบวนการในการพฒนาระบบขอมล จากนนเนนการสรางความเขาใจและทกษะการด าเนนงานในแตละดานของทกภาคสวนทเกยวของ ซงจะชวยใหผทเกยวของเขาใจเหตผลและความจ าเปน ตลอดจนแนวทางในการด าเนนการพฒนาระบบขอมลต าบล เพอใหมขอมลต าบลทมความครบถวน ถกตอง และเชอถอไดในการน าไปใชพฒนาพนทของตนเองซงการเรยนรแนวคด หลกการ และกระบวนการในการพฒนาระบบขอมล สามารถจดเวทเรยนรไปพรอมๆ กนระหวางทมจดการ และทมด าเนนการยอยตางๆ สวนการสรางความเข าใจและทกษะการด าเนนงานในแตละดาน สามารถจดแยกสวนเฉพาะผทเกยวของ เพอใหเขาใจการด าเนนการในดานนนๆ อยางเฉพาะเจาะจง หรออาจจะท าในลกษณะการเรยนรรวมกนเพอใหเขาใจการด าเนนงานในสวนอนๆ ทเกยวของ รวมทงขนตอนนยงสามารถจดกจกรรมตอยอดหลงจากทเรยนรในพนทแลว โดยการไปเรยนรในพนทอนมประสบการณในการพฒนาระบบขอมล เพอใหเหนตวอยางจรงทกขนตอนกระบวนการ แลวน ามาปรบใชในพนทตนเอง 2) การก าหนดแนวทางในการจดเกบขอมล

2.1) การจดท าแผนการเกบขอมล เปนการก าหนดกจกรรมหรอแนวปฏบตทส าคญเกยวกบการเกบรวบรวมขอมล พรอมทงระบเปาหมายหรอวตถประสงค ผรบผดชอบหลกผเขารวมกจกรรม ระยะเวลาในการด าเนนกจกรรม และผลลพธทตองการ ซงการด าเนนกจกรรมในแผนการเกบขอมลอาจจะเรมตงแต กจกรรมการจดเวทเรยนรแนวคด หลกการการเกบรวบรวมขอมล การเรยนรเทคนควธการเกบรวบรวมขอมล การใชแบบสอบถาม การฝกการใชแบบสอบถาม การก าหนดพนทและบคคลทรบผดชอบในการเกบรวบรวมขอมล และการประชมตดตามและทบทวนกระบวนการเกบรวบรวมขอมล เพอใหมขอมลต าบลทครบถวนถกตอง มความนาเชอถอ และสามารถน าไปใชได

2.2) การก ากบตดตามการด าเนนงานเกบขอมล เปนขนตอนส าหรบทมจดการในการควบคมทมเกบขอมลเพอตดตามและควบคมก ากบการด าเนนงานเกบรวบรวมขอมลใหแลวเสรจตามทมอบหมาย ในกรณททมเกบขอมลมปญหาหรออปสรรคในการจดเกบขอมล ทมจดการจะไดเขาไปดแลชวยเหลอเพอใหการจดเกบเปนไปดวยความเรยบรอย และทนตามระยะเวลาทก าหนด

12

3) การจดเตรยมอปกรณและสงสนบสนนในการเกบขอมล ทมจดการจะตองจดเตรยมอปกรณและสงสนบสนนการเกบขอมลใหกบทมเกบขอมล ซง

ประกอบดวย 3 สวน ไดแก 3.1) แบบสอบถามระดบบคคลและครอบครวและแบบสอบถามระดบกลมและชมชน ตองค านงถง

จ านวนแบบสอบถามทจะตองใช ทงในการฝกปฏบตและการเกบขอมลจรง 3.2) คมอส าหรบการใชงานแบบสอบถาม (คมอการจดเกบขอมลชดพนฐาน 7 ดานทแสดงถง

ศกยภาพของต าบล) เพอสรางความชดเจนเกยวกบรายละเอยดและการน าใชแบบสอบถามในการเกบรวบรวมขอมล

3.3) ขอมลมอสองและเอกสารหลกฐานตางๆ ทจ าเปน เชน เอกสารทะเบยนราษฎร ใชส าหรบการตรวจรายชอบคคลทอาศยอยในแตละครวเรอน ซงทมเกบขอมลรบผดชอบในการบนทกขอมล อกทงยงเปนการบนทกรายชอและเลขประจ าประชาชนลวงหนากอนทจะเกบขอมล เอกสารทเปนแผนการด าเนนงานหรอโครงการตางๆ ของทองถนส าหรบการสรปงานหรอกจกรรมส าคญตางๆ ททองถนไดด าเนนการ รวมทงรายชอแกนน าและบคคลส าคญหรอผทเกยวของในการด าเนนกจกรรม เอกสารการเกบรวบรวมขอมลอนๆ (ขอมล จปฐ. เอกสารสรปการส ารวจของพฒนาชมชน) เปนตน

4) การเกบรวบรวมขอมล 4.1) การเกบรวบรวมขอมล เปนการด าเนนกจกรรมของทมเกบขอมล ซงการเกบรวบรวมขอมลม

2 ระดบ ไดแก ขอมลระดบบคคลและครอบครว และระดบกลมและชมชน ผทท าหนาทในการเกบขอมลจ าเปนตองผานการฝกอบรมและสรางความเขาใจในแบบสอบถามถามทรบผดชอบในการจดเกบขอมล โดยขนแรกในการฝกอบรมเกยวกบการเกบขอมล อาจจะมการทดลองเกบขอมลในครวเรอนของตนเองใหมความถกตองสมบรณกอน หลงจากนนจงหาประสบการณเพมเตมจากการเกบรวบรวมขอมลกบเพอนบานทอยใกลเคยงกนเพอใหเกดความเขาใจมากขน แลวจงด าเนนการเกบรวบรวมในพนทรบผดชอบตามแผนทก าหนด ส าหรบการเกบขอมลระดบกลมและชมชน สามารถด าเนนการไดทงการรวบรวมขอมลในระดบหมบานหรอชมชนกอน แลวคอยสรปเปนภาพรวมของต าบล หรอสรปภาพรวมของต าบลกอน ในสวนของขอมลทขาดหรอตองการขอมลเพมเตมในระดบหมบานคอยไปหาขอมลเพมเตมในระดบหมบาน ซงทมเกบขอมลอาจจะแบงออกเปน 2 ทมเพอแยกรบผดชอบในการเกบขอมลในแตระดบ หรอสามารถใชทมเดมในการจดเกบขอมล โดยจดเกบขอมลระดบบคคลและครอบครวใหแลวกอน จากนนจงชวยกนสรปกนในระดบกลมและชมชน

4.2) การสอบทานขอมล เปนการด าเนนกจกรรมการตรวจสอบความถกตองของขอมลโดยทมสอบทานขอมล เพอใหไดขอมลทครบถวนตามประเดนทก าหนดไวในแบบสอบถามอกทงยงเปนการยนยนความถกตองของขอมล ซงกระบวนการสอบทานขอมลสามารถท าไดทงในลกษณะการมอบหมายผรบผดชอบแตละคนทมความคนเคยกบขอมลในแตละดานเปนผตรวจสอบขอมลดวยตนเอง เชน แกนน า อสม.มความเขาใจเกยวกบขอมลภาวะสขภาพของประชาชนในพนทรบผดชอบ ผน าชมชนหรอแกนน าชมชน มความเขาใจเรองการเมองการปกครอง เศรษฐกจ และปญหาความเดอดรอนตางๆ และสมาชก อบต. หรอสมาชกสภาเทศบาล มความเขาใจเกยวกบขอมลปญหาสงแวดลอมในพนท เปนตน หรออาจจะท าในลกษณะก าหนดทมผรบผดชอบในแตละพนท ซงประกอบดวยผทเกยวของหลายฝาย ซงเขาใจภาพรวมของขอมลในประเดนตางๆ ทจดเกบไวในแบบสอบถาม แลวชวยกนตรวจสอบความถกตองของขอมล

4.3) การบนทกขอมล เปนขนตอนในการน าเอาขอมลจากแบบสอบถามในทกระดบไปบนทกลงในโปรแกรมคอมพวเตอรโดยทมผรบผดชอบในการบนทกขอมล ซงจะตองมการก าหนดผดแลระดบต าบล ผดแลระดบหมบาน และผบนทกขอมลระดบครวเรอน และในการบนทกขอมลอาจจะท าไดลกษณะของการจบคกน 2 คน โดยคนท 1 ท าหนาทในการอานขอมลพรอมทงตรวจสอบความถกตองหรอความสอดคลองกนของขอมล และคนท 2 ท าหนาทในการบนทกขอมลลงในโปรแกรมคอมพวเตอรและตรวจสอบวาตนเองบนทกขอมลไดตรงตามทคนท 1 ไดบอกหรอไม หรอไมกรณทผบนทกมความช านาญอยแลวสามารถบนทก

13

คนเดยวได แตควรจะค านงถงความถกตองของขอมลทบนทกเพมขนเนองจากผบนทกขอมลจะตองอานขอมลในแบบสอบถามเองและจะตองดขอมลทบนทกในโปรแกรมวาตรงกนหรอไม

5) การวเคราะหและน าใชขอมล เปนกจกรรมของการน าเอาขอมลทไดจดเกบไว ซงอาจจะใชขอมลดบทเกบรวบรวมในแบบสอบถาม หรอขอมลทบนทกไวในโปรแกรมคอมพวเตอรมาสรปเพอน าไปใชในการด าเนนกจกรรมหรอโครงการตางๆ ทตองการ โดยทมวเคราะหและน าใชขอมลจะตองเปนผก าหนดค าถามหรอโจทยทตองการรหรอตองการหาค าตอบ เพอทจะด าเนนการวเคราะหหรอสรปขอมลทมอย แลวน าขอสรปดงกลาวไปเปนหลกฐานประกอบการพจารณาตดสนใจในการด าเนนกจกรรมหรอโครงการของพนท โดยเฉพาะอยางยงในการคนหาทนทางสงคมและศกยภาพของชมชนทองถนทเหมาะสมกบการด าเนนกจกรรมเพอแกปญหา และพฒนาตอยอดตอไป

2. องคประกอบของเครองมอ เครองมอทใชในการด าเนนการพฒนาระบบขอมลต าบล ประกอบดวยเครองมอ 3 ประเภท ไดแก คน

แบบสอบถาม และโปรแกรมคอมพวเตอร (โปรแกรม TCNAP) ดงรายละเอยดตอไปน 1) คน ถอวาเปนเครองมอทส าคญในการพฒนาระบบขอมลต าบล เนองจากกระบวนการน

จ าเปนตองใชการมสวนรวมของผทเกยวของหลายฝาย ประกอบดวย แกนน าภาคประชาชน ผน าชมชน ผบรหารทองถน ผแทนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ และอาสาสมครหรอประชาชนทสนใจ ซงบคคลดงกลาวเปนทงผทมบทบาทในการรวมเกบรวบรวมขอมล เรยนรสอบทานความถกของขอมล ตลอดจนการวเคราะหและน าใชขอมลในการด าเนนกจกรรมหรอโครงการตางๆ ในการแกไขปญหาและความตองการขอพนท ตลอดจนเปนทนทางสงคมของชมชนทองถนทมความร ความสามารถ ทกษะ ในการด าเนนกจกรรมทเฉพาะเจาะจงในดานตางๆ เพอใหการด าเนนกจกรรมดงกลาวบรรลผลทตองการ

2) แบบสอบถาม เปนเครองมอในการเกบรวบรวมขอมล ซงมอย 2 ระดบ ไดแก แบบสอบถามระดบบคคลและดบครอบครว และแบบสอบถามระดบกลมและชมชน ซงแบบสอบถามทง 2 ระดบประกอบดวย ประเดนส าหรบในการเกบรวบรวมขอมลทเปนขอมลพนฐานซงแสดงใหเหนถงศกยภาพของชมชนใน 7 ดาน ไดแก 1) ขอมลดานทกทแสดงถงศกยภาพ 2) ขอมลดานการสอสาร 3) ขอมลดานการดแลสขภาพ 4) ขอมลดานประชากร 5) ขอมลดานเศรษฐกจชมชน 6) ขอมลดานสงแวดลอม และ 7) ขอมลดานการเมองการปกครองโดยแบบสอบถามในแตละระดบมรายละเอยดดงน

2.1) แบบสอบถามระดบบคคลและครอบครว ลกษณะของแบบสอบถามเปนแบบการเตมขอความ การเตมรหส การเตมตวเลข และการขดเครองหมาย (√) ในชองวาง [ ] โดยมเนอหาทครอบคลมขอมลทแสดงถงศกยภาพของชมชนใน 7 ดาน แตจะกระจายอยในสวนตางๆ ของแบบสอบถาม 5 สวน คอ

สวนท 1 ขอมลสมาชกในครวเรอนและการชวยเหลอ/ดแล ประกอบดวย

1. ขอมลทวไป ไดแก เลขประจ าตวประชาชน ค าน าหนาชอ/ชนยศ ชอ-นามสกล เพศ วนเดอนปเกด สญชาต ศาสนา สถานภาพสมรส การศกษา ความเกยวของกบหนาครวเรอนและการพกอาศย

2. ขอมลการประกอบอาชพ และประเภทความตองการไดรบการชวยเหลอ/ดแล ไดแก ล าดบทสมาชกในครวเรอน อาชพหลก อาชพเสรม พนทการท างาน และความตองการไดรบการชวยเหลอ/ดแล

3. ขอมลพฤตกรรมเสยง ภาวะเสยงจากการท างาน ปญหาสขภาพและการเจบปวย และภาวะฉกเฉนทตองการรกษา ไดแก ล าดบทของสมาชกในครวเรอนพฤตกรรมเสยง ภาวะ

14

เสยงจากการท างาน ปญหาสขภาพ ปญหาสขภาพและการเจบปวย (ในระยะ 6 เดอนทผานมา) และภาวะฉกเฉนทตองรกษา (ในระยะ 6 เดอนทผานมา)

4. ขอมลการเจบปวยเรอรงหรอพการ การแลรกษาเมอมภาวะเจบปวยปญหาและความตองการในการดแลรกษาสขภาพ และสภาวะการเจบปวยในปจจบน ไดแก ล าดบทของสมาชกในครวเรอน การเจบปวยเรองรงหรอพการแนวทางการดแลรกษาเมอมภาวะเจบปวยปจจบนหรอเรอรง สถานทใหบรการหรอดแลสขภาพในกรณทเจบปวยเลกนอย ผใหการดแลเมอมภาวะเจบปวยปจจบนหรอเรองรง สทธ/สวสดการในการรกษา ปญหาและความตองการในการดแลรกษาสขภาพ สภาวะการเจบปวยในปจจบน

5. ขอมลทครวเรอนใหการชวยเหลอ/ดแล

สวนท 2 เศรษฐกจของครวเรอน ซงประกอบดวย วถการผลต (ประเภทของการผลต ชวงเวลาในการผลต เปาหมายการผลต ตนทนในการผลต แหลงเงนทน รายไดจากผลผลต) ทรพยสนและสงทอ านวยความสะดวกของครวเรอน ภาระหนสนของครวเรอน แหลงเงนกยมของครวเรอน การออมเงนของครวเรอน และการออมในรปแบบอนๆ

สวนท 3 สงแวดลอมของครวเรอน ซงประกอบปญหาสงแวดลอมของครวเรอน การจดการกบสงแวดลอมในครวเรอน กาอนรกษสงแวดลอม การอนรกษพลงงานและการใชพลงงานทดแทนในครวเรอน

สวนท 4 การสอสารของครวเรอน ซงประกอบดวย ประเภทของขอมลขาวสารทครวเรอนสอสารกบผอน และชองทางการสอสารของครวเรอน

สวนท 5 ความเกยวของของครวเรอนกบการเมองการปกครอง ซงประกอบดวย การมสวนรวมของสมาชกในครวเรอนมสวนรวมในกจกรรมของชมชน และการแกไขปญหากรณพพาท และการไกลเกลยทเกดขนกบครวเรอน (ประเดนปญหากรณพพาท วธการจดการไกลเกลย และคนหลกในการไกลเกลย)

2.2) แบบสอบถามระดบกลมและชมชน ลกษณะของแบบสอบถามเปนแบบการเตมขอความ การเตมรหส การเตมตวเลข แลละการขดเครองหมายถก (√) ในชองวาง [ ] เชนเดยวกน โดยมเนอหาทครอบคลมขอมลทแสดงถงศกยภาพของชมชนใน 7 ดาน และกระจายอยในสวนตางๆ ของแบบสอบถาม 7 สวน คอ

สวนท 1 ขอมลดานทนทแสดงถงศกยภาพของต าบล ซงประกอบดวย ทนทเปนบคคล (ผน าภาคประชาชน คนเกง ผน าทองท ผน าองคกรปกครองสวนทองถน ผน าทเปนบคลากรของหนวยงานภาครฐซงอาศยอยในพนท) ทนทเปนกลม/เครอขาย/ศนยเรยนร/แหลงเรยนร (กล มแมบาน กลมเยาวชน กลมผพการ กลมผสงอาย กลมประชาคม เครอขาย อสม. เครอขายเกษตรกร เครอขายอาชพ เครอขายปราชญชาวบาน เครอขายพระสงฆ และอนๆ) ทนทเปนหนวยงาน/องคกร/สถาบน (ศนยพฒนาเดกเลก โรงเรยน อบต./เทศบาล รพ.สต. อนๆ) ทนทเปนเงน/กองทน (กลมฌาปนกจหมบาน/ต าบล กองทนเงนลาน กองทน SML กลมออมทรพย สหกรณ ธนาคารชมชนและอนๆ) ทนทเปนทรพยากรธรรมชาตและแหลงประโยชนทประชาชนสามารถเขาถงและใชประโยชนได (ปาชมชน อางเกบน า ทะเล แมน า สถานทเคารพสกการะของชมชน เชน ดอนปตา คม และอนๆ) ทนทเปนแหลงทองเทยว (ปาไม ทะเล ภเขา แหลงน า ศลปวฒนธรรม เกษตร และอนๆ)

15

สวนท 2 ขอมลดานการสอสาร ซงประกอบดวย ขอมลกระบวนการสอสารในชมชน (ผใหขอมล ประเภทของขอมล ชองทางการสอสาร และการใชประโยชน)

สวนท 3 ขอมลดานการสอสาร ซงประกอบดวย ปญหาสขภาพและโรคทพบบอย 5 อนดบในพนท ปญหาโรคระบาดในพนท ปญหาโรคเรอรงในพนท การจดบรการตามปญหาและความตองการในพนท สถานท/แหลงบรการสขภาพทมในพนท ผใหบรการ/ดแลรกษาดานสขภาพในพนท

สวนท 4 ขอมลดานประชากร ซงประกอบดวย จ านวนประชากรจ าแนกตามชวงอาย สถตการเกด/ตาย การจดการศกษาในชมชน และการอพยพแรงงานเขามาท างานในพนท

สวนท 5 ขอมลดานสงแวดลอม ซงประกอบดวย ปญหาและการจดการปญหาสงแวดลอมในชมชน ปญหาสองแวดลอมในชมชนยงตองการพฒนา และการจดการสงแวดลอมในชมชนทเออตอกสรางเสรมสขภาพ

สวนท 6 ขอมลดานเศรษฐกจชมชน ซงประกอบดวย อาชพหลกของประชาชนสวนใหญในชมชน การรวมกลมอาชพของประชาชนในชมชน แหลงเงนทนในการด าเนนงานของกลมอาชพ และกจกรรมทเปนการสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนในชมชนมความมนคงทางเศรษฐกจ

สวนท 7 ขอมลดานการเมองการปกครอง ซงประกอบดวย การมสวนรวมของประชาชนในชมชน การปกครองทท าใหคนอยรวมกนอยางสงบสข การใชสทธในการเลอกตง และสทธในการจดการทรพยากร

3) โปรแกรมคอมพวเตอร เปนโปรแกรมประยกตทพฒนาขนเพอในการบนทกขอมลทไดจากแบบสอบถามในทกระดบ โดยทวไปนยมเรยกชอวา “โปรแกรม TCNAP” ลกษณะการใชงานโปรแกรมนจะตองด าเนนการผานเครอขายระบบอนเทอรเนต ซงผใชงานโปรแกรมจะตองท าการลงทะเบยนการใชงานกบผดแลระบบ และจะตองไดรบอนญาตกอนจงจะสามารถใชงานได โปรแกรมประดวย.ฐานขอมลในการเกบรวบรวมขอมลระดบบคคลและครอบครว และขอมลระดบกลมและชมชน

16

บทท 3 การสรางทมพฒนาระบบขอมล

กระบวนพฒนาระบบขอมลต าบล จ าเปนตองด าเนนการภายใตกระบวนการหลก 4 ประการ คอ เกบเอง วเคราะหเอง ใชเอง และเปนเจาของ เพอใหทกภาคสวนทเกยวของในชมชน ซงประกอบดวย 4 องคกรหลกอยางนอย ไดแก ภาคประชาชน ผน าชมชน องคกรปกครองสวนทองถน ปละหนอยงานภาครฐในพนท ในฐานะของผทรวมกระบวนการ ตงแตเกบรวบรวมขอมล การสอบทานขอมล การบนทกขอมล การวเคราะหและน าใชขอมล การมสวนรวมดงกลาวสามารถจ าแนกประเภทของผเกยวของออกเปน 3 กลม ไดแก ผด าเนนการหลก ผรวมเรยนร รบร และใชประโยชน และผหนนเสรม ดงรายละเอยดตอไปน

1. ผด าเนนการหลก

ซงอาจจะเปน แกนน าจาก องคกรหลก ไดแก ผบรหารทองถน ผน าชมชน แกนน าภาคประชาชน และผแทนหนวยงานภาครฐในพนท โดยมบทบาทในการก าหนดนโยบาย วางแผน สนบสนนและก ากบตดตาม เพอใหงานบรรลเปาหมายทก าหนด รวมทงการจดกระบวนการทเปนการสงเสรมการเรยนรและสรางความเปนเจาของขอมลส าหรบผทเกยวของ เชนการจดประชม อบรม พฒนาศกยภาพผทเกยวของ ไดแก1) ทมจดการ 2) ทมด าเนนการ 2.3) ทมบนทกขอมล 2.4) ทมวเคราะหและน าใชขอมล

2. ผรวมรบร เรยนร และใชประโยชน

ซงอาจจะเปน ประชาชนทสนใจ แกนน ากลม องคกรชมชน ผน าชมชน ผบรหารทองถนผแทนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ ทไมไดเปนผด าเนนการหลก ทงในสวนทเปนทมจดการและทมด าเนนการตางๆ แตมโอกาสไดเขารวมกระบวนการเรยนร อยางนอยในกระบวนการใดกระบวนการหนงซงเรมตงแต การเกบรวบรวมขอมล การสอบทานขอมล การบนทกขอมลการวเคราะหและน าใชขอมล บคคลในกลมนจงมบทบาทในการรวมเรยนร การใหขอมลเพมเตมการรวมตดสนใจหรอใหขอเสนอแนะเพอการจดการปญหาและการพฒนาพนทตนเอง เครองมอหรอกลไกทใชจงเปนขอมลสถานการณหรอประเดนปญหาของพนท ตลอดจนเวทเรยนรตางๆ เชน เวทสรปผลการเกบขอมล เวทสอบทานขอมล เวทการประชมปรกษาหารอ เวทประชาคมเพอน าใชขอมล เปนตน

3. ผหนนเสรม

ประกอบดวย ทมสนบสนนวชาการ เชน ศนยวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (ศวช .) คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยของแกน ศนยสนบสนนวชาการเพอการจดการเครอขายภาคตางๆ และศนยฝกอบรมระบบขอมลต าบล ซงเปนทมนกวชาการทมบทบาทในการสนบสนนการบวนการเรยนรของทกฝายทเกยวของ ทงผด าเนนการหลก และผรวมรบร เรยนร และใชประโยชน พรอมทงการก าหนดแนวทางในการใหค าปรกษาแนะน า การตดตามชวยเหลอการพฒนาระบบขอมลในแตละพนท

17

บทท 4

เทคนคการพฒนาทกษะ

กระบวนการหลกของพฒนาระบบขอมลต าบล ประกอบดวย 4 กระบวนการ คอ เกบเอง วเคราะหเอง ใชเอง และเปนเจาของ ซงในแตละกระบวนการประกอบดวยขนตอนตางๆ ไดแก 1) กระบวนการเกบเอง ประกอบดวยขนตอน การสรางทมจดการ การฝกปฏบตเกบขอมล การวางแผนเกบขอมล การมอบหมายงาน การเกบขอมล และการตดตามตรวจสอบ ผลการเกบขอมล 2) กระบวนการวเคราะหเอง ประกอบดวยขนตอนการสรางทมวเคราะห การตรวจสอบยนยนความถกตองครบถวนของขอมล การบนทกขอมลในฐานขอมลต าบล การก าหนดปญหาและผลลพธทตองการ และการวเคราะหและสรปผลในระดบบคคล ครอบครว ชมชน 3) กระบวนการใชเอง ประกอบดวยขนตอน การน าใชศกยภาพและแหลงประโยชนของชมชนทองถนมาจดการกบปญหาและความตองการ การก าหนดแนวทางในการแกไขปญหา และมอบหมายบทบาทหนาทส าหรบผทเกยวของ และกระบวนการเปนเจาของ ประกอบดวยขนตอน การก าหนดล าดบขนของการเขาถงขอมล 4) การก าหนดแนวทางการคนหาและน าใชขอมล และการสรางวฒนธรรมการใชขอมลในการพฒนาแผนชมชนทองถน จากแนวคดดงกลาวจ าเปนอยางยงส าหรบผเขารวมกระบวนการเรยนร ทจะตองเรยนรเทคนควธการพฒนาทกษะดานตางๆ ในการพฒนาระบบขอมลต าบล ซงประกอบดวย 6 เทคนค คอ 1) เทคนคการสรางทม 2) เทคนคการเกบขอมลต าบล 3) เทคนคการตรวจสอบขอมล 4) เทคนคการบนทกขอมล 5) เทคนคการวเคราะหขอมล และ 6) เทคนคการออกแบบและน าใชขอมลโดยในแตละเทคนคมเนอหาเกยวกบหลกการส าคญ วธการพฒนาทกษะ ประโยชนหรอผลลพธทเกดขน และตวอยางค าถามเพอการเรยนร ดงรายละเอยดตอไปน

1. เทคนคการสรางทม

1) หลกการ และความส าคญ

เทคนคการสรางทมเปนจดเรมตนของการพฒนาระบบขอมลต าบล ซงทมดงกลาวประกอบดวย 2 ทมหลก คอ ทมจดการและทมด าเนนการ โดยทมจดการ หรอเรยกวา “ทมจดการขอมลต าบล” ท าหนาทเปนคณะท างานกลาง ซงมบทบาทในการก าหนดแนวทาง วางแผนด าเนนการ ควบคมก ากบตดตาม ตรวจสอบ และสนบสนนการด าเนน สวนทมด าเนนการมบทบาทในการด าเนนกจกรรมตางๆ ทงในสวนของการเกบรวบรวมขอมล การตรวจสอบยนยนความถกตองของขอมล การน าขอมลไปบนทกในโปรแกรมคอมพวเตอร รวมทงการวเคราะหและน าขอมลไปใชในประโยชนในการจดการท าแผน หรอโครงการส าหรบการพฒนาทองถนดวยความตองการดงกลาว ทมด าเนนการจงตองประกอบดวยทมยอย 4 ทม ไดแก ทมเกบขอมล ทมสอบทานขอมล ทมบนทกขอมล และทมวเคราะหและน าใชขอมล ทงนผทเขารวมและเปนสมาชกในแตละทม จ าเปนตองมความสามารถ หรอความถนดเฉพาะดานตามภารกจของแตละกลม เพอสนบสนนและสงเสรมใหการพฒนาระบบขอมลต าบล เปนกระบวนการเรยนรขอมลรวมกนตามแนวคดทสอดคลองกบกระบวนการหลก คอ เกบเอง วเคราะหเอง ใชเอง และเปนเจาของ

2) วธการพฒนาทกษะการสรางเสรมทม

2.1) องคกรปกครองสวนทองถนในฐานะเจาภาพหลกในการพฒนาระบบขอมลต าบล มอบหมายใหผรบผดชอบ เชน ผบรหารทองถน หรอบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถนทมบทบาทหลกในการรวบรวมขอมล วเคราะหขอมลและน าใชขอมลในการพฒนาทองถน เชน พฒนาชมชน หรอเจาหนาทวเคราะหนโยบายและแผน เปนตน ด าเนนการจดประชมชแจงผทเกยวของเพอคนหาและแตงตงเปนทมจดการของ

18

ต าบล พรอมทงการวางแผน และก าหนดแนวทางในการด าเนนกจกรรมตางๆ ใหบรรลผลตามแนวคดของกระบวนการพฒนาระบบขอมลต าบล

2.2) การสรางความเขาใจกบประชาชนและผทเกยวของในต าบล โดยการประชาสมพนธเปาหมาย แนวทางการด าเนนกจกรรม และประโยชนของการพฒนาระบบขอมลต าบลผานสอสาธารณะทมในพนท เชน วทยชมชน หอกระจายขาว และปายประกาศตางๆ เปนตน รวมทงการจดเวทประชมปรกษาหารอ หรอเวทประชาคม เพอชแจงรายละเอยด คนหาและเชญชวนผทมมความสามารถหรอทกษะเฉพาะดาน ทสามารถสนบสนนการด าเนนงานดานตางๆ ในการพฒนาระบบขอมลต าบลใหบรรลผลส าเรจ ซงผทมความสามารถดงกลาวอาจจะประกอบดวยหลายฝาย เชน แกนน าภาคประชาชน (กลม อสม. กลมเยาวชนจตอาสา และกลมอาสาสมครตางๆ ในพนท) ผน าชมชน ผบรหารทองถน บคลากรในองคกรปกครองสวนทองถนและผทจากหนวยงานภาครฐในพนท เปนตน

2.3) แตงตงคณะกรรมการท างาน พรอมทงการก าหนดบทบาทหนาทของแตละฝายอยางชดเจน หรอมค าสงแตงอยางเปนทางการ โดยองคกรปกครองสวนทองถนจดท าค าสงแตงตงบคคลทเขารวมเปนทมจดการและทมด าเนนการ (ทมเกบขอมล ทมสอบทานขอมล ทมบนทกขอมล และทมวเคราะหและน าใชขอมล) ซงในแตละทมควรประกอบไปดวยบคคลจากหลายภาคสวน และมคณสมบตเฉพาะดาน ไดแก 1. ทมจดการ 2. ทมเกบขอมล 3. ทมสอบทานขอมล 4. ทมบนทกขอมล

2.4) การพฒนาศกยภาพทม ซงจะตองมการประชมชแจง เพอท าความเขาใจแนวคดหลกการ วธการพฒนาระบบขอมลต าบล บทบาทของทมจดการและทมด าเนนการ และประโยชนหรอผลลพธทจะเกดขนจากการพฒนาระบบขอมลต าบล นอกจากนในแตละทมยอยทตองการทกษะและความเชยวชาญเฉพาะ จ าเปนตองมการจดอบรมเฉพาะดาน พรอมทงการฝกปฏบตจรง ไดแก ทมเกบขอมล จะตองมการประชมชแจงและท าความเขาใจวธการใชงานแบบสอบถามในแตละระดบเพอเปนการฝกทกษะใหพรอมกอนการเกบขอมลจรง ทมตรวจสอบขอมล จ าเปนตองมการท าความเขาใจทงในสวนของรายละเอยดในแบบสอบถาม และกระบวนการในการเกบรวบรวมขอมล ทมบนทกขอมล จ าเปนตองเรยนรและฝกปฏบตเกยวกบการใชงานโปรแกรมคอมพวเตอรในการบนทกขอมล และในสวนของทมวเคราะหและน าใชขอมล จะตองท าความเขาใจเกยวกบขอมลในแบบสอบถามและขอมลในฐานขอมลต าบล เพอใหรถงขอบเขตของขอมลทมเพอจะไดน าไปวางแผนในการใชงานตอไปนอกจากน อาจจะมการจดกจกรรมเพอเสรมสรางประสบการณของทมจดการและทมด าเนนการโดยการศกษาดงานในพนททมประสบการณการพฒนาและน าใชระบบฐานขอมล

3) ประโยชนหรอผลลพธทเกดขน

เปดโอกาสใหทกฝายทเกยวของเขามามสวนรวมในการพฒนาระบบขอมลต าบล และน าใชทนทางสงคมของต าบล ซงมศกยภาพหรอคณสมบตเฉพาะดานเขารวมเปนทมพฒนาระบบขอมลต าบล ซงประกอบดวยทมจดการและทมด าเนนการ (ทมเกบขอมล ทมสอบทานขอมล ทมบนทกขอมล และทมวเคราะหและน าใชขอมล) ตลอดจนเปนการเตรยมความพรอมส าหรบสมาชกในแตละทม เพอเรยนรแนวคด หลกการ วธการ และขนตอนตางๆ ในการด าเนนงานของแตละทมในการพฒนาระบบขอมลต าบล

4) ตวอยางค าถามเพอการเรยนร

1. องคกรปกครองสวนทองถนควรเรมตนในการสรางทมหรออยางไร

2. การเลอกคนทเขามารวมทมตองด าเนนการอยางไร

3. วธการคนหาและประชาสมพนธเพอใหประชาชนในชมชนเขามารวมทมตองท าอยางไร

4. ปจจยความส าเรจของการสรางและพฒนาทมคออะไร

5. คณสมบตของหวหนาทมจดการฐานขอมลควรเปนอยางไร

19

6. เทคนคในการสรางและเตรยมความพรอมของทมงานตองด าเนนการอยางไร

7. วธารตงทมงานตองเรมตนอยางไร และจะมวธการอยางไรเพอใหทมสามารถด าเนนงานส าเรจและบรรลเปาหมายตามทก าหนดของแตละทม

2. เทคนคการเกบขอมล

1) หลกการ และความส าคญ

การเกบรวบรวมขอมล จ าเปนตองยดหลกการของความถกตอง ครบถวน และเชอถอไดของขอมล เพอใหไดขอมลทมสอดคลองกบความเปนจรงมากทสด และสามารถน าไปใชประโยชนไดจรงส าหรบการวางแผนพฒนาชมชนทองถน ผทท าหนาทในการเกบรวบรวมขอมลจะตองเปนบคคลทชมชนรจก ใหความไววางใจ และควรมขอมลเบองตนของแตละครวเรอนในพนททตนเองรบผดชอบ อกทงยงตองมความเขาใจรายละเอยดและวตถประสงคของการใชแบบสอบถาม ทงในระดบบคคลและครอบครว และระดบกลมชมชน เพอใหสามารถเกบรวบรวมขอมลและบนทกขอมลในแบบสอบถามไดถกตอง ครบถวน นอกจากนผใหขอมลในแตละครวเรอนจะตองเปนผทมความเขาใจเรองราวตางๆ ของสมาชกในครวเรอนจงจะสามารถใหขอมลไดครบถวนในทกประเดน กรณทผใหขอมลไมสามารถใหขอมลทมความเฉพาะเจาะจงของสมาชกในครวเรอนได ผเกบรวบรวมขอมลจะตองด าเนนการตดตามเกบรวบรวมขอมลใหครบถวนสมบรณในภายหลง

2. วธการพฒนาทกษะการเกบขอมล

2.1 ระยะกอนด าเนนการจดเกบขอมล

1) ทมจดการ เปนเจาภาพหลกในดานการเตรยมความพรอมและวางแผนในการเกบรวบรวมขอมล โดยมการจดประชมอบรมใหกบทมเกบรวบรวมขอมล ทงในลกษณะการอธบายรายละเอยดของแบบสอบถามในแตละระดบ และการเปนพเลยงในการฝกปฏบตจรง เพอสรางความเขาใจเกยวกบวตถประสงคและรายละเอยดของการใชแบบสอบถาม นอกจากนยงตองวางแผนการเกบรวบรวมขอมลในภาพของต าบล พรอมทงมอบหมายใหทมเกบรวบรวมขอมลในแตละหมบานหรอชมชนจดหา แกนน า และด าเนนการมอบหมายพนทรบผดชอบส าหรบเกบรวบรวมขอมลใหแลวเสรจตามทก าหนด

2) ทมเกบรวบรวมขอมลในแตละหมบานหรอชมชน อาจจะมการประชมวางแผนในภาพรวมของต าบล หรอมอบหมายใหแตละหมบานหรอชมชนด าเนนการเอง จากนนในแตละหมบานหรอชมชนท าการแบงพนทจดเกบขอมล ซงกรณทให อสม. เปนคนหลกในการจดเกบขอมลอาจจะก าหนดให อสม. ใชพนทเดมทตนเองเคยรบผดชอบในการจดเกบขอมล กรณท อสม. มปญหาหรอขอจ ากดเกยวกบการอานและการเขยนบนทก หรอมขอจ ากดในการซกถามพดคย อาจจะก าหนดใหด าเนนงานรวมกบสมาชกทมเกบขอมลคนอนๆ

3) ทมจดการหรอทมเกบขอมลในแตละหมบานหรอชมชน ด าเนนการประชาสมพนธเกยวกบกจกรรมการเกบรวบรวมขอมล โดยใชสอรปแบบตางๆ ทมในแตละพนท เชน วทยชมชน หอกระจายขาว จดหมาย และปายประกาศเปนตน เพอแจงใหแตละครวเรอนไดจดเตรยมผใหขอมล ซงอาจจะเปนหวหนาครวเรอน หรอผทมขอมลหรอสามารถใหขอมลเกยวกบสมาชกในครวเรอนได พรอมทงจดเตรยมหลกฐานหรอเอกสารตางๆ เพอความสะดวกในการบนทกขอมล เชน ทะเบยนบาน และบตรประชาชน เปนตน

4) ทมจดการมการจดเตรยมขอมลเอกสาร หรอรายงานตางๆ ทเกยวของในการจดเกบขอมล เชน ขอมลทะเบยนราษฎของประชาชนในพนทเพอใหทมเกบรวบรวมขอมลไดน าไปบนทกสมาชกในครอบครวกอนทจะด าเนนเกบจรง ซงจะชวยลดระยะเวลาในการซกถามในประเดนเกยวกบชอและเลขประจ าตวประชาชน นอกจากนในสวนของขอมลในระดบกลมและชมชน จ าเปนจะตองมการ

20

จดเตรยมขอมลมอสอง เชน รายงานผลการด าเนนงาน แผนการพฒนาต าบล โครงการหรอกจกรรมตางๆ ค าสงแตงตง และกฎระเบยบตางๆ ขององคการหรอแหลงการเรยนรในพนท เปนตน

2.2 ระยะด าเนนการเกบขอมล

1) ทมเกบรวบรวมขอมลในแตละหมบานหรอชมชน ด าเนนการจดเกบขอมลในพนททไดรบมอบหมายตามแผนทก าหนด โดยการเกบรวบรวมขอมลระดบบคคลและครอบครวในระยะแรก ถาหากผจดเกบขอมลยงไมคนเคยกนแบบสอบถาม อาจจะด าเนนการเกบรวบรวมขอมลในลกษณะเปนทม 2-3 คน โดยแบงบทบาทในการซกถาม และบทบาทในการจดบนทก อยางไรกตามในแตละทมทลงพนทในการเกบรวบรวมขอมล จะตองเปนพนทรบผดชอบของสมาชกในทมคนใดคนหนง เพอทจะใหผใหขอมลเกดความคนเคยและใหความไววางใจ และเมอสมาชกแตละคนในทมเกบรวบรวมขอมลมความช านาญในการเกบรวบรวมขอมลแลว สามารถทจะด าเนนการดวยตนเอง การเกบรวบรวมขอมล ควรมการแนะน าตวและแจงวตถประสงคของการน าขอมลไปใชประโยชนเพอพฒนาชมชนทองถนรวมทงขอมลทไดจะน าไปสรปแลเสนอเปนภาพรวมในระดบหมบานหรอชมชน และระดบต าบล กรณทผใหขอมลไมพรอมทจะใหขอมล โดยสงเกตจากอารมณ เชน หงดหงด กระสบกระสาย ไมสนใจตอบค าถาม เปนตน ควรเบยงประเดนพดคยเรองอน หรอนดวนมาสอบถามในวนหลง หรอถาหากมปญหาในการเกบขอมล เชน บางสถานการณทเกบขอมลไดยาก ไมไดรบความรวมมอในการใหขอมล อาจจะตองนดวนสอบถามใหมหรอในการซกถามครงตอไปอาจจะไมน าแบบสอบถามไปดวย เพอจะชวยสรางบรรยากาศทเปนกนเอง และเปนลกษณะของการพดคยกนซงจะท าใหผใหขอมลเกดความไววางใจ เปนตน หรอถาหากพจารณาแลวผใหขอมลเปนผมความรสามารถตอบขอมลไดดวยตนเอง ผเกบขอมลกสามารถอธบายวตถประสงคของวธการตอบแบบสอบถาม และใหผใหขอมลตอบแบบสอบถามดวยตนเอง โดยผเกบขอมลนดหมายวนทจะมารบแบบสอบถาม

2) การจดเกบขอมลระดบกลมและชมชน อาจจะด าเนนการไปพรอมๆ กบการจดเกบรวบรวมขอมลระดบบคคลและครอบครว หรอภายหลงจากการเสรจสนการเกบรวบรวมขอมลในระดบบคคลและครอบครว เนองจากทตองการจดเกบในระดบกลมและชมชนนน ตองใชขอมลจากหลายแหลงทงขอมลจากบคคล (แกนน า ผน าชมชน ผบรหารทองถน ก านน ผใหญบาน บคลากรหนวยงานภาครฐหรอเอกชนทเกยวของในพนท) และขอมลจากเอกสาร และรายงานตางๆ การรวบรวมขอมลจงสามารถด าเนนการไดโดย เรมตนจากการเกบขอมลระดบกลมและชมชนในแตละหมบานหรอชมชนใหเสรจกอน จากนนจงน าขอมลจากทกหมบานหรอชมชนมารวมกนเปนภาพรวมของต าบล หรออาจจะเรมตนจากการเกบรวบรวมขอมลในภาพรวมของต าบลกอน จากนนจงพจารณาขอมลในสวนทยงไมครบถวน สมบรณ แลวด าเนนการเกบรวบรวมขอมลเพมเตมในหมบานหรอชมชนทยงไมมขอมล หรออาจจะน าขอมลในภาพรวมของต าบลไปสอบทานความครบถวน สมบรณในแตละหมบานหรอชมชน

3) ทมจดการหรอทมเกบรวบรวมขอมล ในแตละหมบานจดท าแผนก ากบตดตามความกาวหนา เพอตรวจสอบความครบถวนครอบคลมในการจดเกบขอมลของสมาชก โดยอาจจะมการจดท าระบบบญชตรวจสอบสถานะของการเกบรวบรวมของสมาชกแตละคนเพอรายงานความกาวหนาในการจดเกบขอมล หรออาจจะจดท าระบบรายงานผลการด าเนนงานไปยงผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนเปนระยะ

4) ทมจดการหรอทมเกบรวบรวมขอมลในแตละหมบานหรอชมชน จดระบบชวยเหลอสนบสนน ใหค าปรกษาในกรณทเกดปญหา เชน สมาชกในทมจดเกบขอมลไมเขาใจวธการใชแบบสอบถามหรอการลงบนทกขอมลในแบบสอบถาม และครอบครวบางครอบครวมขอจ ากดหรอไมสะดวกในการใหขอมล เปนตน

21

5) ทมจดการหรอทมเกบรวบรวมขอมลในแตละหมบานหรอชมชน จดเวทเรยนรอยางตอเนองเกยวกบการเกบรวบรวมขอมล ซงเปนการตดตามและสรปบทเรยนในการเกบรวบรวมขอมลของแตละพนท ตลอดจนการเรยนรปญหาและแนวทางแกไขปญหาทเกดขน เพอจะไดน าขอมลดงกลาวมาก าหนดแผน หรอปรบแนวทางในการด าเนนงานใหบรรลตามเปาหมายทตองการ

3) ประโยชนหรอผลลพธทเกดขน

มระบบในการสนบสนนทมจดเกบขอมล ใหมความพรอม และเสรมสรางศกยภาพในการเกบขอมลโดยใชแบบสอบถามในทกระดบ อกทงยงมแนวทางส าหรบการชวยเหลอในกรณทเกดปญหา ซงสงผลตอขอมลทจดเกบมความถกตอง ครบถวน และด าเนนการแลวเสรจตามแผนทไดก าหนด

4) ตวอยางค าถามเพอการเรยนร

4.1) ขอควรระวงในการสอบถามขอมลมอะไรบาง

4.2) บคคลทไมมชอในทะเบยนบานแตมาพกอาศยในบานตองเกบขอมลหรอไม

4.3) ถาหากเกบขอมลไมครบถวนตองท าอยางไร

4.4) การสอบถามเรองรายไดจากผลผลต ในสวนทไมไดขายเปนตวเงน เงนออมทไมใชตวเงน มวธการสอบถามเพอน ามาลงบนทกอยางไร

4.5) ปญหาทพบบอยในการเกบรวบรวมขอมลคออะไรและแกไขปญหานนไดอยางไร

4.6) กรณมขอมลทเปนความลบตองปกปด มวธการจดการอยางไรเพอปองกนไมใหขอมลรวไหล

3. เทคนคการสอบทานขอมล

1) หลกการและความส าคญ

การสอบทานขอมล เปนกระบวนการตรวจสอบความถกตองของขอมล ซงจะด าเนนการหลงจากททมเกบรวบรวมขอมล ไดด าเนนการเกบขอมลในแตละครวเรอน (ขอมลระดบบคคลและครวเรอน) หรอในแตละหมบานหรอต าบล (ขอมลระดบกลมและชมชน) เสรจเรยบรอย เพอใหไดขอมลทมความถกตอง ครบถวน และเชอถอได กอนทจะน าขอมลดงกลาวไปวเคราะหและน าใชในการพฒนาต าบลของตนเอง โดยผทท าหนาทเปนทมสอบทานขอมลจ าเปนตองมขอมล ความร ความเขาใจขอเทจจรงตามประเภทตางๆ ทไดรบมอบหมาย ซงการสอบทานขอมลดงกลาวเปนการตรวจสอบขอมลตามการรบรสถานการณจรงของผทรบผดชอบในการสอบทานขอมล หรอเปนการเปรยบเทยบกบขอมลจากรายงานหรอแหลงขอมลตางๆ ทเชอถอได แนวทางในการสอบทานขอมลสามารถด าเนนการไดใน 2 ลกษณะ คอ การด าเนนการสอบทานขอมลในระหวางทเกบรวบรวมขอมล โดยสงแบบสอบถามบางสวนทไดด าเนนการแลวเสรจ ไปใหทมตรวจสอบท าการสอบทานขอมลเปนระยะ หรอการสอบทานขอมลภายหลงจากสนสดการเกบรวบรวมขอมลแลวเสรจทงหมด โดยด าเนนการภายหลงเกบรวบรวมขอมลจากแบบสอบถามครบถวนสมบรณแลว จงสงขอมลใหทมตรวจสอบขอมลท าการสอบทาน ซงทมสอบทานขอมลตองมบทบาทหนาทในการควบคมความสมบรณของการเกบขอมล กรณทพบวาขอมลบางสวนไมครบถวน สมบรณ หรอไมมนใจวาในความถกตองของขอมล จะตองประสานทมเกบขอมลเพอปรบปรงแกไขใหแลวเสรจ กอนทจะสงแบบสอบถามไปยงทมบนทกขอมลตอไป

2) วธการพฒนาทกษะการสอบทานขอมล

2.1) การแตงตงคณะกรรมการสอบทานขอมล ซงควรเปนผทมความคนเคย หรอรจกขอมลในพนทตามประเดนตางๆ ทไดรบมอบหมายใหด าเนนการตรวจสอบขอมลเปนอยางดโดยบคคลดงกลาวอาจจะประกอบดวย ประทาน อสม. หวหนาคม ผน าชมชน (ก านน ผใหญบาน ผน าองคกรชมชนและกลมตางๆ) ผบรหารสวนทองถน และผแทนจากหนวยงานองคกรทเกยวของในพนท

22

2.2) ทมสอบทานขอมล ด าเนนการประชมชแจงท าความเขาใจเกยวกบกจกรรมในการพฒนาระบบขอมลต าบล การชแจงบทบาทหนาท แนวทางและวธการในการตรวจสอบขอมล

2.3) ทมสอบทานขอมล รวมกนวางแผนและก าหนดพนทรบผดชอบ โดยแบงพนทรบผดชอบออกเปนหมบานหรอชมชน เพอความสะดวกในการด าเนนงาน อกทงผทเขามารวมเปนทมในการตรวจสอบขอมลยงเปนผทมความคนเคย และรจกขอมลในพนทตนเองเปนอยางด การมอบหมายใหผทท าหนาทสอบทานขอมลควรมอบหมายประเดนทตรวจสอบตามความเชยวชาญเฉพาะเรองของแตละบคคล เชน ผใหญบานหรอก านน ซงดแลเกยวกบเรองเดอดรอนหรอการเจรจาไกลเกลยเรองราวตางๆ ในชมชน ก าหนดใหรบผดชอบในการตรวจสอบขอมลเกยวกบเกยวกบขอมลในประเดนทการเมองการปกครอง ประธานชมชน ซงรบผดชอบเกยวกบกองทนในการกยมเงนของสมาชกในกองทน ก าหนดใหรบผดชอบตรวจสอบขอมลในประเดนเศรษฐกจและภาระหนสนของแตละครวเรอน สมาชกองคกรปกครองสวนทองถนหรอสมาชกสภาเทศบาล ซงเปนผรบเรองราวรองทกขหรอความเดอดรอนเกยวกบโครงสรางพนฐานของชมชน ก าหนดใหรบผดชอบในประเดนทเกยวกบสงแวดลอม ประธาน อสม. หรอบคลากรในสถานบรการชมชน ซงเปนผดแลเกยวกบการดแลสขภาพและภาวะการเจบปวยของประชาชน ก าหนดใหเปนผรบผดชอบตรวจสอบขอมลในประเดนการดแลสขภาพ เปนตน

2.4) ทมสอบทานขอมลในแตละหมบานหรอชมชน ด าเนนการตรวจสอบขอมลในพนทรบผดชอบและในประเดนทไดรบมอบหมาย เมอพบวาขอมลมความไมสมบรณ หรอมประเดนทสงสยวามความคลาดเคลอน หรอแตกตางไปจากขอเทจจรง จะตองท าเครองหมายหรอสญลกษณหรอขอความแจงใหทมเกบขอมลน ากลบไปพจารณาแกไขเพมเตมใหเสรจสมบรณแลถกตอง

2.5) ทมสอบทานขอมลในแตละหมบานหรอชมชน ก าหนดผรบผดชอบในการจดท าทะเบยนควบคมการตรวจสอบแบบสอบถาม เพอรายงานความกาวหนาของแบบสอบถามทอยในความรบผดชอบ ซงจะท าใหทราบวาจ านวนแบสอบถามททมสอบทานขอมลไดรบมามจ านวนเทาใด ผลการสอบทานขอมลทด าเนนการตรวจสอบขอมลจ านวนเทาใด แบบสอบถามทสอบทานแลวมความครบถวน สมบรณเทาใด และแบบสอบถามทยอยระหวางการสงกลบไปปรบปรงแกไขใหเสรจสมบรณจ านวนเทาใด

3) ประโยชนหรอผลลพธทเกดขน

เปนการน าใชทนสรางสงคมซงเปนผทมขอมล ความร และความเขาใจสถานการณในดานตางๆ ของชมชน เพอใหเขามามสวนรวมในการเรยนรขอมล และสอบทานขอมลจากแบบสอบถาม ซงจะสงผลใหขอมลทไดรบจากแบบสอบถามในทกระดบ (ระดบบคคลและครอบครว และระดบกลมและชมชน) กอนทจะน าไปบนทกในขนตอนตอไปมความครบถวน ถกตอง และเชอถอได

4) ตวอยางค าถามเพอการเรยนร

4.1) ใครบางทควรมาท าหนาทเปนผสอบทานขอมล 4.2) การคดเลอกผทจะมาท าหนาทเปนทมตรวจสอบขอมลควรท าอยางไร 4.3) ทมตรวจสอบขอมลควรไดรบการพฒนาศกยภาพอยางไร 4.4) ทมตรวจสอบขอมล ควรวางแผนในการสอบทานขอมลอยางไรเพอใหการตรวจสอบขอมลสามารถด าเนนการไดทนตามแผนทก าหนด 4.5) การตรวจสอบแบบสอบถาม มวธการตรวจสอบอยางไร เพอใหเกดความรวดเรว และมความถกตองของขอมล 4.6) ประเดนใดบางในแบบสอบถามทพบวามความผดพลาด มากทสด 4.7) การประสานงานระหวางทมสอบทานขอมล กบทมเกบขอมลควรด าเนนการอยางไร เพอไมใหเกดปญหาความขดแยงกนระหวางทม และใหงานเสรจทนเวลา

23

4. เทคนคการบนทกขอมล

1) หลกการ และความส าคญ

การบนทกขอมล เปนกระบวนการน าขอมลจากแบบสอบถาม ทผานการตรวจสอบความถกตอง และความครบถวนของขอมลจากทมสอบทานขอมล มาบนทกไวในฐานขอมล โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรซงใชงานผานระบบเครอขายอนเทอรเนต ทมบนทกขอมลจงมบทบาททงในสวนของการน าขอมลดงกลาวมาบนทกในฐานขอมลและตรวจสอบขอมลหลงการบนทก ในกรณทพบขอมลมความผดพลาด ตองด าเนนการประสานไปยงทมสอบทานขอมลเพอสงตอแบบสอบถามกลบไปยงทมเกบขอมลใหท าการเพมเตมขอมลใหมความสมบรณ สมาชกของทมบนทกขอมล นอกจากจะเปนผทมความรความเขาใจเกยวกบการใชงานคอมพวเตอรและอนเทอรเนตแลว ยงตองผานกระบวนการฝกอบรมเกยวกบการใชงานโปรกแกรม TCNAP เพอใหเขาใจเกยวกบวธการจดการและวธการบนทกขอมลลงในฐานขอมล

2) วธการพฒนาทกษะการบนทกขอมล

2.1) ทมจดการ ด าเนนการคดเลอกและแตงตงทมบนทกขอมล ซงมคณสมบตตามทก าหนด

2.2) ทมบนทกขอมล ด าเนนการประชมเพอก าหนดผรบผดชอบในแตละระดบ ซงประกอบดวยผรบผดชอบระดบต าบล ซงท าหนาทในการจดการฐานขอมลในระดบต าบล พรอมทงก าหนดผรบผดชอบในระดบหมบาน และผรบผดชอบระดบครอบครว จากนนรวมกนวางแผนก าหนดแนวทางในการบนทกขอมล การก าหนดขนตอนหรอขอตกลงในการปฏบตรวมกนกรณทพบปญหาระหวางการบนทกขอมล การเตรยมสถานทส าหรบเกบแบบสอบถาม และสถานทในการบนทกขอมล กรจดหาคอมพวเตอรพรอมท งระบบอนเทอรเนตใหเพยงพอกบจ านวนผทใชงานในการบนทกขอมล และการจดเตรยมอปกรณอนๆ ทจ าเปน

2.3) ทมจดการ จดการฝกอบรมการใชโปรแกรมคอมพวเตอร โดยเรมจากการอธบายและสรางความเขาใจเกยวกบรายละเอยดของขอมลในแบบสอบถามแตละระดบ จากนนจง อธบายเกยวกบโครงสรางและวธการใชงานโปรแกรมคอมพวเตอร พรอมทงการฝกปฏบตจรงโดยการน าขอมลจากแบบสอบถามไปบนทกในโปรแกรมคอมพวเตอร นอกจากนยงตองอธบายความส าคญของการบนทกขอมล และประโยชนของการน าใชขอมลทมความถกตอง วธการบนทกขอมลเพอลดความผดพลาด ซงอาจจะเลอกใชการบนทกเปนทม โดยก าหนดใหมผอานขอมล และผบนทกขอมล เพอใหผทบนทกขอมลลงในโปรแกรมคอมพวเตอร ใหความสนใจและตรวจสอบเฉพาะขอมลทตอบเองบนทกผานทางหนาจอคอมพวเตอร ซงจะเปนการตรวจสอบความผดพลาดของขอมลระหวางการบนทกขอมล กรณทบนทกคนเดยวควรมนใจวามความช านาญและจะตองตรวจสอบขอมลทตนเองบนทกผานหนาจอคอมพวเตอรเปนระยะกอนทจะท าการบนทกในหนาถดไป

2.4) ทมบนทกขอมล ในสวนของผรบผดชอบบนทกขอมลระดบครอบครว ควรมการบนทกขอมลเปนระยะ และสงตอขอมลไปยงผรบผดชอบระดบหมบาน เพอท าการตรวจสอบและยนยนความถกตองของขอมลกอนทจะสงตอไปยงผรบผดชอบระดบต าบล ดงนนผทรบผดชอบระดบหมบานจงควรเปนผทมความเขาใจภาพรวม หรอรจกขอมลในแตละครวเรอนเปนอยางด เพราะนอกจากจะตรวจสอบความครบถวนของขอมลแลว ยงตองเปนการตรวจสอบความถกตองของขอมลโดยเปรยบเทยบตามการรบรสถานการณจรงในพนทหรอตามขอมลหลกฐานทปรากฏ และเพอลดภาระในการตรวจสอบขอมล จงควรมการกระจายสงขอมลไปยงผรบผดชอบตรวจสอบขอมลระดบหมบานเปนระยะ

2.5) ทมบนทกขอมล จดท าทะเบยนรายชอสมาชกในทมบนทกขอมลในแตละระดบเพอปองกนการลมชอผเขาใชงาน และรหสผานในการเขาถงฐานขอมลในโปรแกรมคอมพวเตอร

24

2.6) ทมบนทกขอมล มการชแจงและก าหนดกฎระเบยบเกยวกบการรกษาความปลอดภยของขอมล และการพทกษสทธของผใหขอมล โดยสมาชกในทมบนทกขอมลควรมการเกบชอผเขาใชงาน และรหสผานไวเปนความลบ และไมเปดเผยหรอใหสมาชกคนอนยมใชงาน อทงควรมการเปลยนรหสผานเป นระยะอยางตอเนอง

2.7) ผท าหนาทในการจดการขอมลระดบต าบล ควรมทะเบยนหรอจดระบบในการตดตามและตรวจสอบ ความคบหนาในการบนทกขอมลเปนระยะ เพอใหการดแลชวยเหลอในกรณทเกดปญหา และเพอใหงานส าเรจตามวน เวลาทก าหนด

3) ประโยชนหรอผลลพธทเกดขน

ทมบนทกขอมล มแนวทางและแผนการด าเนนงานเกยวกบการบนทกขอมลทชดเจนตลอดจนมศกภาพในการใชโปรแกรมคอมพวเตอร และสามารถบนทกขอมลดวยความถกตองครบถวน และทนตามระยะเวลาทก าหนด อกทงยงค านงถงการรกษาความลบ และการพทกษสทธของผใหขอมล

4) ตวอยางค าถามเพอการเรยนร 4.1) ใครบางทควรเลอกเขามามสวนรวมเปนทมบนทกขอมล 4.2) ผท าหนาทในการจดการขอมลระดบต าบล ควรเปนใคร และมคณสมบตอยางไร 4.3) แนวทางในการพฒนาศกยภาพหรอความสามารถในการบนทกขอมลควรท าอยางไร 4.4) แนวทางเพอใหการบนทกขอมลส าเรจไดทนตามเวลาทก าหนดควรท าอยางไร 4.5) การลดความผดพลาดระหวางการบนทกขอมลควรท าอยางไร 4.6) วธการตรวจสอบความครบถวน ถกตองของขอมลทบนทกในฐานขอมลควรท าอยางไร

5. เทคนคการวเคราะห

1) หลกการ และความส าคญ

การวเคราะหขอมล เปนกระบวนการเพอใหไดขอมลทสามารถน าไปใชเปนหลกฐานหรอใชประกอบการพฒนาตามประเดนตางๆ ทตองการ ซงในแตละพนทมความตองการหรอ น าใชขอมลทแตกตางกน การด าเนนกจกรรมเพอวเคราะหขอมลจงเรมตนจากผทมอ านาจในการตดสนใจในชมชน หรอผทมบทบาทเกยวของในการพฒนาชมชนทองถน เปนผก าหนดโจทยและความตองการในการน าใชขอมลของพนท จากนนทมวเคราะหขอมลและน าใชขอมลจะตองด าเนนการตรวจสอบขอมลในประเดนตางๆ ทตองการวาสามารถวเคราะหไดโดยใชแนวทางวเคราะหขอมลทก าหนดไวในระบบรายงานโปรแกรมคอมพวเตอรหรอไม ถาหากขอมลดงกลาวอยนอกเหนอจากระบบรายงานทมในโปรแกรมคอมพวเตอร ทมวเคราะหขอมลและน าใชขอมลจ าเปนทจะตองน าเอาขอมลต าบลทมอยทงในระดบบคคลและครอบครว และระดบกลมชมชน ไปด าเนนการวเคราะหเองตามประเดนทตองการ ดงนนสวนใหญทมวเคราะหขอมลและน าใชขอมลจงตองประกอบดวย ผบรหารทองถน ผน าชมชน แกนน าภาคประชาชน และแทนหนวยงานภาครฐในพนท นอกจากนยงตงมผทมความสามารถในการน าขอมลมาวเคราะหเพอใหไดค าตอบตามโจทยทตองการ โดยสวนใหญจะเปนบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถนทรบผดชอบในสวนงานนโยบายและแผน หรอพฒนาเพอน าไปใชในการแกไขปญหาและความตองการของประชาชนในพนท

2) วธการพฒนาทกษะการวเคราะหขอมล

2.1) ทมวเคราะหขอมลและน าใชขอมล จะตองเขารวมในการประชมเพอเรยนรแนวคด หลกการของการพฒนาระบบขอมลต าบล ตลอดจนตองเขาใจเกยวกบประเภทและลกษณะของขอมลต าบลทม ทงในสวนทเปนแบบสอบถาม (ระดบบคคลและครอบครว และระดบกลมและชมชน) และในสวนท เกบรวบรวมไวในฐานขอมล ซงจะท าใหรวาขอมลของต าบลทไดเกบรวบรวมไวนนมขอมลในประเดนใดบาง ทสามารถน ามาด าเนนการวเคราะห ใหไดขอมลเพอตอบโจทยหรอเปนขอมลสนบสนนในประเดนปญหาทตองการของพนท

25

2.2) การประชมปรกษาหารอ เกยวกบปญหาและความตองการของพนท โดยรวมกนก าหนดโจทยหรอประเดนทตองการ ซงสามารถพจารณาจากสถานการณจรงซงคดวาเปนปญหาส าคญของพนท หรออาจจะไดรบทราบขอมลจากทมเกบขอมลวาเปนปญหาเรงดวนและจ าเปนทจะตองไดรบการแกไข เพอทจะด าเนนการวเคราะหขอมลจากแหลงตางๆ ทมและน าใชขอมลทไดจากการวเคราะหในการด าเนนกจกรรมหรอพฒนาโครงการแกไขปญหาของพนท

2.3) การเขารวมกระบวนการเรยนรการใชงานโปรแกรมคอมพวเตอรในการบนทกขอมลและการวเคราะหขอมล ซงจะชวยใหเหนแนวทางของการวเคราะหขอมล ตลอดจนการดงเอาขอมลทไดจากการวเคราะห มาใชรวมกบโปรแกรมส าเรจรปอนๆ เพอสรปน าเสนอขอมลในหลายรปแบบตามความตองการ เชน ตาราง แผนภม และกราฟประเภทตางๆ เปนตน

2.4) การศกษาดงานและเรยนรประสบการณการวเคราะหขอมลต าบลจากพนททมประสบการณในการวเคราะหและน าใชขอมลต าบลของตนเอง

3) ประโยชนหรอผลลพธทเกดขน

มแนวทางหรอแนวปฏบตเกยวกบการวเคราะหขอมลในหลายรปแบบ เพอใหไดขอมลหรอหลกฐานเชงประจกษทตอบสนองตอปญหาและความตองการของพนท และสามารถน าไปใชเพอการวางแผนและพฒนาโครงการแกไขปญหาของพนท

4) ตวอยางค าถามเพอการเรยนร

4.1) ใครบางทควรเขารวมเปนทมวเคราะหขอมล 4.2) การวเคราะหขอมลมขนตอนและวธด าเนนการอยางไร 4.3) การเลอกประเดนของพนทมาท าการวเคราะหควรมหลกการอยางไรบาง 4.4) แนวทางการพฒนาศกยภาพของทวเคราะหขอมลและน าใชขอมลควรท าอยางไร

6. เทคนคการออกแบบและน าใชขอมล

1) หลกการ และความส าคญ

การออกแบบและน าใชขอมล เปนกระบวนการทตองอาศยการมสวนรวมของหลายฝาย โดยเฉพาะอยางยงทมวเคราะหและน าใชขอมล และผทเกยวของ ไดแก ประชาชนในพนทผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน หนวยบรการสขภาพ หรอหนวยงานอนๆ ทมความตองการในการน าใชขอมล เพอใชในการจดการปญหาและความตองการของพนท ซงกระบวนการนเปนกระบวนการทด าเนนการตอเนองภายหลงจากการวเคราะหขอมลเสรจสน เมอไดขอมลทตองการแลวทมวเคราะหและน าใชขอมล จะเปนผก าหนดแนวทางในประชมปรกษาหารอ หรอจดเวทประชาคม เพอการเรยนรขอมลดงกลาว ทงนโดยใชวธการน า เสนอขอมลในรปแบบตางๆ เพอชวยสรางความเขาใจส าหรบผทเกยวของ ซงน าไปสการด าเนนการจดท าแผน หรอโครงการในการพฒนาต าบล

2) วธการพฒนาทกษะการออกแบบและน าใชขอมล

2.1) ทมวเคราะหขอมลและน าใชขอมล จดเวทประชมปรกษาหารอเกยวกบการสรางความเขาใจระบบขอมลต าบล และแนวทางในการน าขอมลดงกลาวมาใชในการพฒนาพนท ทมวเคราะหขอมลและน าใชขอมลจงตองรวมกนวางแผนในการวเคราะหและน าใชขอมลดงกลาว โดยอาจจะพจารณาจากประเดนตางๆ ทเกยวของกบนโยบายขององคกรปกครองสวนทองถน ปญหาและความตองการของประชาชนในพนทซงเปนเรองเรงดวน หรอประเดนปญหาทเกดขนซ าซาก เพอน าขอมลจากการวเคราะหมาใชเปนหลกฐานอางองหรอหลกฐานเชงประจกษ ในการตดสนใจ วางแผนออกการด าเนนกจกรรมตางๆ ใหตรงกบปญหาและความตองการของประชาชน และสอดคลองกบภารกจของกลมทางสงคม องคกรชมชน แหลงเรยนร หนวยงานในพนท

26

2.2) การจดใหมชองทางเพอรบเรองเดอดรอน หรอประเดนปญหาเรงดวนในพนท เชน การมาแจงดวยตนเองท อบต. หรอเทศบาล การแจงผานเบอรโทรศพทสายดวนขงองคกรปกครองสวนทองถน และการโทรศพทแจงไปยงผบรหารสวนทองถนและผทเกยวของโดยตรง เปนตน เพอใหผบรหารทองถน และทกฝายทเกยวของน าเรองดงกลาว ไปก าหนดโจทยในการวเคราะหปญหาและน าขอมลทเปนผลจากการวเคราะหไปใชในการแกไขปญหาและความตองการดงกลาว

2.3) จดเวทประชาคม หรอเวทแลกเปลยนเรยนรขอมลสถานการณในประเดนตางๆ ทไดจากการวเคราะหขอมล เปนระยะอยางตอเนอง เพอใหผทเกยวของทกฝายไดรบทราบขอมล สถานการณ ปญหาในชมชน และจะไดน าขอมลดงกลาวมารวมวางแผนในการแกไขปญหารวมกน นอกจากนการน าใชขอมลจ าเปนตองค านงถงการรกษาความลบของผใหขอมล โดยการเปดเผยขอมลในแตละประเดน จะตองน าเสนอในภาพรวมของหมบานหรอต าบลเทานนเพอใหเกดผลกระทบกบผใหขอมล

2.4) การประสานงานไปยงผทเกยวของ โดยเฉพาะอยางยงทนทางสงคม (องคกรชมชนกลมทางสงคมแหลงเรยนร หนวยงาน) ในการจดการกบปญหาและความตองการของพนทอยางรวดเรว ตามแนวทางซงทประชมหรอเวทประชาคมไดรวมกนวางแผนเอาไว เพอใหประชาชนในพนท องคกรชมชนกลมทางสงคมแหลงเรยนรหนวยงาน ไดเรยนรถงประโยชนและผลลพธทเกดขนจรงจากการมสวนรวมในการพฒนาระบบฐานขอมลต าบล ซงจะน าไปสการใหความรวมมอในการใหขอมลในอนาคต การใหขอมลทตรงกบความเปนจรงเพอรกษาประโยชนทงทเกดขนกบตนเองและชมชน และการสรางความยงยนของการพฒนาระบบขอมลต าบลตอไปจากการมความรสกเปนเจาของและการมสวนรวมรบผดชอบขอมลของตนเองและชมชน

2.5) การศกษาดงาน และเรยนรแนวทางในการวางแผน ออกแบบกจกรรมการน าใชขอมล จากต าบลทมประสบการณในการพฒนาระบบขอมลต าบลจนสามารถน าขอมลดงกลาวไปใชในการพฒนาพนทตนเอง เพอเทยบเคยงประสบการณและประยกตใชแนวทางดงกลาวในการจดกระบวนการน าใชขอมลในการแกไขปญหาและความตองการของพนท

2.6) การประชมทมวเคราะหและน าใชขอมลอยางตอเนอง เปนระยะ เชน ทก 1 เดอน หรอทก 3 เดอน หรอทก 6 เดอน เปนตน เพอตดตามประเมนผลการด าเนนกจกรรมในการน าใชขอมล และน าไปสการปรบเปลยนแนวทางการด าเนนงาน การมขอมลทสอดคลองกบความตองการ รวมทงสามารถเผยน าเสนอขอมลอยางมประสทธภาพในหลายชองทาง และสรางความเขาใจใหกบประชาชนในพนท

3) ประโยชนหรอผลลพธทเกดขน

เปดโอกาสใหทกฝายทเกยวของไดมสวนรวม ทงในสวนของการเรยนรปญหาและความตองการของพนทตนเอง และการมสวนรวมในการแกไขปญหาภายใตการใชขอมลของพนทจากกระบวนการพฒนาระบบขอมลต าบล นอกจากนการด าเนนกจกรรมตางๆ ยงมความสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการทแทจรงของพนท การแกไขปญหาสามารถด าเนนการไดรวดเรวยงขน มการวางแผนการด าเนนงานทชดเจน มการน าใชทนทางสงคมและศกยภาพของพนทในการแกปญหาและความตองการของพนท

4) ตวอยางค าถามเพอการเรยนร 4.1) การสรางการมสวนรวมในการน าใชขอมลเพอการแกไขปญหาและความตองการของประชาชนในพนทควรท าอยางไร 4.2) การน าใชขอมล ควรด าเนนการอยางไร เพอทจะรกษาความลบของผใหขอมลและไมใหเกดผลกระทบกบผใหขอมล 4.3) ท าอยางไรจงจะสรางความรสกเปนเจาของขอมลใหกบประชาชนในพนท

27

บทท 5 หลกการและแนวทางการจดเกบขอมล

1. ทมาและหลกการ

ต าบลสขภาวะเปนเปาหมายส าคญของการพฒนาชมชนทองถนใหเขมแขง ภายใตการด าเนนงานทผสมผสานกระบวนการ การใชปญหาและความตองการของพนทเปนตวตงในการแกปญหา การพฒนาอยางมสวนรวมของหลายภาคสวน และการบรณาการหรอสรางงานเชอมโยงอยางนอยใน 4 องคกรหลกในพนท ไดแก (1) องคกรปกครองสวนทองถน (2) ทองท (3) ภาคประชน และ (4) หนวยงานภาครฐในพนท ผลจากการพฒนาในแตละพนทอยางตอเนอง ไดปรากฏหลกฐานทชใหเหนถงระบบยอยตางๆ ซงมความเชอมโยงกนเปนโครงขายในการจดการกบประเดนปญหาตางๆ ของพนท ตวอยางเชน ระบบอาสาสมคร ระบบสวสดการชมชน ระบบเศรษฐกจชมชน ระบบการดแลสขภาพชมชน ระบบการสอสาร ระบบความปลอดภยในชวตและทรพยสน ระบบการเรยนรเพอเดกและยาวชน ระบบอาชพทปลอดภย ระบบการจดการสงแวดลอม และระบบการพฒนาผน า เปนตน อกทงการพฒนาระบบยอยดงกลาวยงกอใหเกดกระบวนการเรยนรทงในและนอกพนทจนเกดเปน “ต าบลตนแบบ” หรอ “ต าบลเรยนร”

การด าเนนงานในโครงการพฒนาต าบลสขภาวะ ซงเกดขนทวประเทศ ภายใตการสนบสนนจากส านกสนบสนนการสรางสขภาวะในพนทและชมชน (ส านก 3) ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ไดกอใหเกดกระบวนการเรยนรศกยภาพของชมชนทองถน รวมทงการพฒนาและเสรมสรางพนทใหเกดเปนต าบลตนแบบหรอต าบลเรยนร ซงน าไปสการพฒนาชมชนทองถนใหเขมแขง ประสบการณของหลายต าบลในการพฒนาพนทตนเองไดสะทอนใหเหนถงความส าคญของขอมลและกระบวนการคนหา รวบรวม สอสาร และน าใชขอมลตดสนใจตามประเดนปญหาส าคญของพนท ซงประกอบดวยชดขอมลอยางนอย 4 ชด ไดแก (1) ขอมลชดพนฐาน 7 ดาน (ขอมลดานทนทแสดงถงศกยภาพของต าบล ขอมลดานการสอสาร ขอมลดานการดแลสขภาพ ขอมลดานประชากร ขอมลดานสงแวดลอม ขอมลดานเศรษฐกจชมชน และขอมลดานการเมองการปกครอง) (2) ขอมลชดวเคราะห (3) ขอมลชดจดการ (4) ขอมลชดผลลพธ ซงขอมลดงกลาวไดแสดงใหเหนถงโครงสรางและศกยภาพของพนทในดานตางๆ รวมทงชวยวเคราะหประเดนปญหา การจดการปญหา และแสดงผลลพธทเกดขน อทงยงชวยสนบสนนใหเกดการตดสนใจในการแกปญหาบนความเขาใจในขอมลทแทจรงในแตละพนท

เครอขายสภาบนการศกษาและองคการภาคประชาชน ทมปฏบตการพฒนาพนทในโครงการพฒนาต าบลสขภาวะ ไดแก มหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยราภฏนครสวรรค มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร โรงเรยนนายเรออากาศ และสมาคมดบบานดบเมอง โดยมศนยวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน(ศวช.) คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน เปนองคกรประสานงาน ภายใตการสนบสนนจากส านก 3 ในฐานะขององคกรทมภารกจหลกในดานการสนบสนนและผลกดนใหเกดกระบวนการพฒนาชมชนทองถนใหเขมแขง จงไดพฒนาระบบฐานขอมลขนโดยในระยะแรกนไดพฒนาเฉพาะฐานขอมลในขอมลชดพนฐาน 7 ดานเทานน เพอใชในการรวบรวมขอมลพนฐานทแสดงถงศกยภาพของต าบลทเขารวมโครงการพฒนาต าบลสขภาวะทวประเทศ ดงนนเพอใหแตละต าบลมความเขาใจหลกการ วธการด าเนนงานทตรงกนในการเกบรวบรวมขอมล และการตรวจสอบสณภาพของขอมลชดพนฐาน 7 ดาน ทางศวช. จงไดจดท าคมอในการจดเกบขอมลพนฐาน 7 ดานส าหรบน าขอมลไปบนทกลงในโปรแกรม TCNAP (Thailand Community Network Appraisal Program) ตอไป

2. วตถประสงค

(1) เพอใหคณะท างานหรอทมในการจดการระบบฐานขอมลต าบล เกดความเขาใจเกยวกบหลกการและวธการด าเนนงานในการเกบรวบรวมขอมลชดพนฐาน 7 ดาน

28

(2) เพอใหผเกยวของในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก ผเกบรวบรวมขอมล ผควบคมคณภาพของขอมล และผบนทกขอมล ไดเรยนรและเกดความเขาใจทตรงกนเกยวกบวธการเกบรวบรวมขอมล และรายละเอยดในแตละขอค าถามทมในแบบสอบถามขอมลชดพนฐาน 7ดาน

3. ประโยชนทคาดวาจะเกดขน (1) เกดกระบวนการมสวนรวมในการจดการกบขอมลในพนทตนเอง ระหวางองคกรปกครองสวนทองถน ทองท ภาคประชาชน และหนวยงานภาครฐในพนท (2) เกดกระบวนการในการตรวจสอบและควบคมคณภาพของขอมล (3) ไดขอมลทมคณภาพทสามารถน าไปใชในการพฒนาชมชนทองถน

4. พนทจดเกบขอมล

ต าบลทเขารวมโครงการพฒนาต าบลสขภาวะทวประเทศ ภายใตการสนบสนนของส านกสนบสนนการสรางสขภาวะในพนทชมชน (ส านก 3) ส านกกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

5. แนวทางการจดเกบขอมล

5.1 การสรางทม

1. ทมจดการขอมลต าบล เปนคณะท างานกลางของพนทซงมบทบาทหนาทในการก าหนดแนวทางด าเนนงาน การควบคมก ากบตดตม การตรวจสอบ และสนบสนนการด าเนนงานของทมตางๆ ทงในดานการเกบรวบรวมขอมล การตรวจสอบคณภาพของขอมล การบนทกขอมลและการวเคราะหและน าใชขอมล ดงนนสมาชกในทมจดการขอมลต าบล ควรประกอบดวยผแทนอยางนอยจาก 4 องคกรหลกทอยในพน ทได ภาคประชาชน ผแทนจากองคกรปกครองสวนทองถน ผน าชมชน และผแทนจากหนวยงานภาครฐในพนท โดยมคณสมบตดงนคอ เปนบคคลทอยในพนทหรอปฏบตงานในพนท ซงมความเขาใจวถชวต สภาพความเปนอยและสภาพแวดลอมของพนท เปนแกนน าหรอคนส าคญซงไดรบการยอมรบจากประชาชนในพนท และเปนผทมความสนใจในการพฒนาฐานขอมลต าบลเพอน าไปสการพฒนาต าบลสขภาวะ

2. ทมเกบรวบรวมขอมล เปนคณะท างานทเขารวมกระบวนการเรยนรขอมลและน าใชขอมล และมบทบาทหนาทในการเกบรวบรวมขอมล และการเขารวมเวทสอบทานขอมลและน าเสนอขอมล ดงนนสมาชกในทมเกบรวบรวมขอมลจงควรเปดโอกาสใหทกภาคสวนไดเขามามสวนรวม ทงในสวนประชาชน แกนน า คนส าคญ ผน ากลมตาง ๆ อสม. ผน าชมชน เยาวชน นกเรยน นกศกษา และผแทนจากองคกรภาคทเกยวของในพนท เพอใหเกดการเรยนรขอมลจากสถานการณจรง และท าใหเกดความตระหนกถงคณภาพของขอมลทจดเกบเพอทจะน าไปใชในการพฒนาชมชนทองถนตนเอง ผทเปนสมาชกทมควรมคณสมบต ดงน เปนผทอยในพนทหรอเปนทรจกของคนในพนท มความสนใจในการพฒนาฐานขอมลต าบลเพอน าไปสการพฒนาต าบลสขภาวะ ผานกระบวนการพฒนาศกยภาพเกยวกบกระบวนการการเรยนรและน าใชขอมล และการใชแบบสอบถามในการเกบรวบรวมขอมลทงในระดบบคคลและครอบครวและระดบกลมชมชน และเปนผทมความสนใจการพฒนาฐานขอมลต าบลเพอน าไปสการพฒนาต าบลสขภาวะ

3. ทมตรวจสอบขอมล เปนคณะท างานทเขารวมกระบวนการเรยนรขอมลและน าไปใชขอมล และมบทบาทหนาทในการควบคมคณภาพการเกบรวบรวมขอมล โดยการตรวจสอบความครบถวน ความถกตอง และความสอดคลองกนของขอมล ทไดจากทมเกบรวบรวมขอมลกอนทจะน าขอมลไปท าการวเคราะห และประสานงานกบทมเกบรวบรวมขอมลเพอการเตมเตมใหขอมลมความถกตองสมบรณ สมาชกทมตรวจสอบขอมลควรเปนผทมคณสมบตดงน เปนผทอยในชมชนหรอปฏบตงานในชมชน เปนผทรจกขอมลในดานตางๆ ของชมชนเปนอยางด เปนผทไดรบการยอมรบนบถอจากชมชน เชน อสม. แกนน า ผน าชมชน สมาชกหรอผบรหารขององคกรปกครองสวนทองถน และบคลากรหนวยงานภาครฐในพนท เปนตน และเปนผทมความสนใจในการพฒนาฐานขอมลต าบลเพอน าไปสการพฒนาต าบลสขภาวะ

29

4. ทมบนทกขอมล เปนคณะท างานทเขารวมกระบวนการเรยนรขอมลและน าใชขอมล และมบทบาทหนาทในการน าขอมลทผานการตรวจสอบจากทมตรวจสอบขอมล มาบนทกลงในโปรแกรม TCNAP หรอการแกไขขอมลทผดพลาด และประสานงานทมเกบตรวจสอบขอมลเพอการเตมเตมใหขอมลมความถกตองสมบรณ สมาชกทมบนทกขอมลควรเปนผทมคณสมบตดงน เปนบคลากรององคกรปกครองสวนทองถนทปฏบตงานในดานการเกบรวบรวมขอมลต าบล และหรอผทมความสมารถในดานการใชงานคอมพวเตอรและอนเทอรเนต เปนผทผานกระบวนการฝกอบรมการใชงานโปรแกรม TCNAP และเปนผทมความสนใจในการพฒนาฐานขอมลต าบลเพอน าไปสการพฒนาต าบลสขภาวะ

5. ทมวเคราะหและน าใชขอมล เปนคณะท างานทเขารวมกระบวนการเรยนรขอมลและน าใชขอมลและมบทบาทหนาทในประสานงานกบทมจดการขอมลต าบลหรอผบรหารขององคกรปกครองสวนทองถนเกยวกบความถกตองกรขอมลทจะน าไปใช การวางแผนในการวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมล การน าเสนอขอมลและการจดกระบวนการการในเวทเรยนรขอมล และการน าขอมลไปใชในการท าแผนพฒนาต าบล สมาชกทมบนทกขอมลควรเปนผทมคณสมบตดงน เปนบคลากรองคกรปกครองสวนทองถนทปฏบตงานในดานการเกบรวบรวมขอมลต าบล และหรอเปนผทมความสามารถในดานการใชงานคอมพวเตอรและอนเทอรเนต เปนผทผานกระบวนการฝกอบรบการใชงานงานโปรแกรม TCNAP เปนผทมความสามารถในการน าขอมลไปใชในการท าแผนต าบล และเปนผทมความสนใจในการพฒนาฐานขอมลต าบลเพอนน าไปสการพฒนาต าบลสขภาวะ

5.2 การเกบรวบรวมขอมล

1) การเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามชดท 1ซงเปนแบบสอบถามทใชส าหรบเกบรวบรวมขอมลพนฐานในระดบบคคลและครอบครว ลกษณะของการเกบรวบรวมขอมลเปนการเขาไปพดคย ซกถามและเรยนรขอมลในดานตางๆ จากสมาชกทอยในแตละครวเรอนดงนนผทท าหนาทในการจดเกบขอมลจงสามารถด าเนนการไดทงใน 2 ลงกษณะ ทงการเกบขอมลในลกษณะเดยว และการเกบรวบรวมขอมลในลกษณะเปนทม ดงรายละเอยดตอไปน

วธท 1 การสอบถามในลกษณะเดยว เปนวธการในการเกบรวบรวมขอมลทผเกบรวบรวมด าเนนการเพยงคนเดยว โดยใชแนวทางการเบาไปเยยมเยอนถามขาวในแตละครวเรยน แลวใชการพดคยเรยนรเรองราว ซกถาม สงเกตสงทพบเหน ศกษาขอมลเอกสารตางๆ จากนนจงสรปขอมลลงในแบบสอบถามตาแนวทางทไดก าหนดไวในแบบสอบถามแตละดานวธการนเหมาะส าหรบผเกบรวบรวมขอมลทมความเขาใจเกยวกบขอมลในแตละดาน และสามารถใชวธการเรยนรขอมลในลกษณะตางๆ ผสมผสานกน ทงการพดคย ซกถาม และสงเกตจากหลกฐานทปรากฏ อกทงผเกบรวบรวมขอมลจะตองไมมขอจ ากดในดานการอานและการบนทกขอมลลงในแบบสอบถาม

วธท 2 การสอบถามในลกษณะทม เปนวธการในการเกบรวบรวมขอมลทผเกบรวบรวมด าเนนการหลายคน โดยการรวมกลมกน (ตงแต 2 คนขนไป) เพอไปเยยมเยอนถามขาวในแตละครวเรอน แลวใชการพดคยเรยนรเรองราว ซกถาม สงเกตสงทพบเหน จากนนจงสรปขอมลลงในแบบสอบถามตามแนวทางทไดก าหนดไวในแบบสอบถามแตละดาน วธการนเหมาะส าหรบผเกบรวบรมขอมลทมความช านาญเฉพาะดาน เชน ดานการพดคย ดานการซกถาม ดานการสงเกต และดานการอานและบนทกขอมล เปนตน ดงนนผเกบรวบรวมขอมลจงตองมการชวยเหลอกนและท างานเปนทม เพอการเรยนร พดคยซกถาม สงเกต และท าความเขาใจเกยวกบขอมลในแตละดานรวมกน อกทงสมาชกในทมเกบรวบรวมขอมลยงสามารถชวยเหลอกนในการตรวจสอบขอมลทยงไมไดจดเกบ

จากวธการเกบรวบรวมขอมลทง 2 วธทกลาวมาในขางตน ผเกบรวบรวมขอมล ไดแก ประชาชนทสนใจ แกนน า อาสาสมครตางๆ อสม. ผน าชมชน นกเรยน/นกศกษา เจาหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน และเจาหนาทของหนวยงานรฐในพนท ซงผานการฝกอบรมการเกบรวบรวมขอมลจากวทยากรผฝกอบรม(TOT) ททางสวนกลางไดด าเนนการฝกอบรมใหวธการเกบรวบรวมขอมลระดบบคคลและครอบครว ดงสรปภาพท 1

30

2) การเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามชดท 2 ซงเปนแบบสอบถามทใชส าหรบเกบรวบรวมขอมลพนฐานในระดบกลมและชมชน ลกษณะของการเกบรวบรวมขอมลเปนการผสมผสานการคนหาและเรยนรขอมลระดบกลมและชมชนจากหลายแหลงขอมล ทงจากขอมลมอสอง ไดแก เอกสาร รายงาน ฐานขอมลตางๆ ของพนท และจากขอมลสด ไดแก การพดคย สนทนากลม กบแกนน ากลมตางๆ ผน าชมชน ผบรหารและบคลากรขององคกรปกครองสวนทองถน และบคลากรหนวยงานภาครฐในพนท ดงนนผทท าหนาทในการจดเกบขอมลจงตองด าเนนงานเปนทมชวยเหลอกน โดยลกษณะการเกบรวบรวมขอมลสามารถด าเนนการไดใน 2 ลกษณะ ไดแก การรวบรวมขอมลทเรมตนจากระดบหมบานทเรมตนจากระดบหมบาน/ชมชน และเกบรวบรวมขอมลทเรมตนจากระดบต าบล ดงรายละเอยดตอไปน

วธท 1 การเกบรวบรวมขอมลทเรมตนจากระดบหมบาน/ชมชน เปนการเกบรวบรวมขอมลโดยทมเกบรวบรวมขอมล ท าการคนหาและเรยนรขอมลระดบกลมและชมชนจากระดบหมบาน/ชมชน โดยวธการตางๆ เชน การทบทวนเอกสารทเกยวของ การซกถาม พดคยสนทนากลม กบผทเกยวของ จากนนจงน าขอมลทไดไปจดเวทสรปภาพรวมระดบต าบล วธการนเหมาะส าหรบพนททมความสมบรณของขอมลในระดบหมบาน/ชมชน และตองการทจะรวบรวมขอมลในภาพรวมของต าบลใหมความสมบรณมากขน

วธท 2 การรวบรวบขอมลทเรมตนจากระดบต าบล เปนการเกบรวบรวมขอมลโดยทมเกบรวบรวมขอมล ท าการคนหาและเรยนรขอมลระดบกลมและชมชนจากระดบต าบล โดยใชวธการตางๆ เชน การทบทวนเอกสารทเกยวของ การซกถาม พดคย สนทนากลม กบผทเกยวของในระดบต าบล จากนนจงด าเนนการเกบรวบรวมขอมลเพมเตมในสวนทยงไมสมบรณรวมทงการสอบทานขอมล ในแตละพนทโดยการพดคยซกถาม สนทนากลม จดเวทประชมผทเกยวของในแตละต าบล/ชมชน วธการนเหมาะส าหรบพนททมความสมบรณของขอมลในระดบต าบล และตองการสอบทานขอมลหรอการปรบปรงของต าบลใหมความสมบรณมากขน

จากวธการเกบรวบรวมขอมลทง 2 วธทกลาวมาในขางตน ผเกบรวบรวมขอมล ควรด าเนนการเปนทมหรอคณะท างาน ทมาจากทกภาคสวนเพอใหเกดกระบวนการเรยนรขอมลและสอบทานขอมลในพนทตนเอง ไดแก ประชาชนทสนใจ แกนน า อาสาสมครตางๆ อสม. ผน าชมชน นกเรยน/นกศกษา เจาหนาทของหนวยงานรฐในพนท และเจาหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน ซงผานความเหนชอบจากทมหรอคณะท างานการจดการระบบฐานขอมลของต าบล และผานการฝกอบรมการเกบรวบรวมขอมลจากวทยากรผฝกอบรม(TOT) ททางสวนกลางไดด าเนนการฝกอบรมให

วธการเกบรวบรวมขอมลระดบกลมและชมชน ดงสรปในภาพท 2

31

บทท 6

แบบสอบถาม

1. สวนประกอบของแบบสอบถาม

การเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามขอมลชดพนฐาน 7 ดานในครงน ประกอบดวยแบบสอบถามยอย 2 ชด ไดแก แบบสอบถามชดท 1เปนแบบสอบถามชดพนฐานระดบบคคลและครอบครว และ แบบสอบถามชดท 2 เปนแบบสอบถามขอมลระดบพนฐานระดบกลมและชมชน โดยในแตละชดของแบบสอบถามมสวนประกอบดงน

1.1 แบบสอบถามชดท 1 ประกอบดวย สวนปกหนา และขอมลทเปนขอค าถาม 5 สวน ดงรายละเอยดตอไปน

1. สวนปกหนา ซงประกอบดวย ขอมลเกยวกบครวเรอนทไปท าการสอบถาม ไดแก บานเลขท หมท ถนน ต าบล อ าเภอ จงหวด จ านวนสมาชกในครวเรอนทงหมดและแยกเปนเพศชาย เพศหญง ผบนทกขอมล วนทสอบถาม เวลาทสอบถาม และผใหขอมลบานเลขทถาซ ากนใหใส () ดานหลง

2. ขอมลสวนทเปนขอค าถามไดแก

2.1 สวนท 1 ขอมลสมาชกในครวเรอนและการชวยเหลอ/ดแล

1. ขอมลทวไป ไดแก เลขประจ าตวประชาชน ค าน าหนาชอ/ชนยศ ชอ-นามสกล เพศ วนเดอนปเกด สญชาต ศาสนา สถานภาพสมรส การศกษา ความเกยวของกบหวหนาครวเรอน และการพกอาศยตวอยาง

- เพศ ใหยดตามเพศสภาพทเกดมา(ชาย/หญง) - วนเดอนปเกด ถาจ าไดแค พ.ศ.ใหใสเปน 1 มกราคม แลวตามดวย พ.ศ.นนๆ ถาจ าไดแคเดอนใหใสวนท 1 ของเดอนนนๆ - สถานภาพสมรสใหใสไดเฉพาะอายเกน 15 ป - หวหนาครวเรอน ยดเจาบานตามทะเบยนบาน - การศกษาใหปรบวฒเปนวฒการศกษาปจจบน - การพกอาศย คอ อยทอยอาศยเปนเวลาตงแต 6เดอนขนไป 2. ขอมลการประกอบอาชพ และประเภทความตองการไดรบการชวยเหลอ/ดแล ไดแก ล าดบทของสมาชกในครวเรอน อาชพหลก อาชพเสรม พนทการท างาน และความตองการไดรบการชวยเหลอ/ดแล

ตวอยาง

– ล าดบขอมลใหยดตามทะเบยนบาน – อาชพหลก คอ อาชพทใชเวลาสวนใหญในการประกอบอาชพนน

3. ขอมลพฤตกรรมเสยง ภาวะเสยงจากการท างาน ปญหาสขภาพและการเจบปวย และภาวะฉกเฉนทตองรกษา ไดแก ล าดบทของสมาชกในครวเรอน พฤตกรรมเสยงภาวะเสยงจากการท างาน ปญหาสขภาพและการเจบปวย (ในระยะ 6 เดอนทผานมา) และภาวะฉกเฉนทตองรกษา (ในระยะ 6 เดอนทผานมา)

32

4. ขอมลการเจบปวยเรอรงหรอพการ การดแลรกษาเมอมภาวะเจบปวยปญหาและความตองการในการดแลรกษาสขภาพ และสภาวะการเจบปวยในปจจบน ไดแก ล าดบทของสมาชกในครวเรอน การเจบปวยเรอรงหรอพการ แนวทางการดแลรกษาเมอมภาวะเจบปวยปจจบนหรอเรอรง สถานทใหบรการหรอดแลสขภาพในกรณทเจบปวยเลกนอย ผใหการดแลเมอมภาวะเจบปวยปจจบนหรอเรอรง สทธ /สวสดการในการรกษา ปญหาและความตองการในการดแลรกษาสขภาพ สภาวะการเจบปวยในปจจบน

5. ขอมลผทครวเรอนใหการชวยเหลอ/ดแล

ตวอยาง

– ไมนบรวมกบการท าหนาท หนาท อสม. และอาสาสมคร

2.2 สวนท 2 เศรษฐกจของครวเรอน ซงประกอบดวย วถการผลต (ประเภทของการผลต ชวงเวลาในการผลต เปาหมายการผลต ตนทนในการผต แหลงเงนทน รายไดจากผลผลต) ทรพยสนและสงอ านวยความสะดวกของครวเรอน ภาระหนสนของครวเรอน แหลงเงนกยมของครวเรอน การออมเงนของครวเรอน และการออมในรปแบบอนๆ

ตวอยาง

- เศรษฐกจของครวเรอน กรอกขอมลเฉพาะอาชพ 2-7 และ 12 ในตวเลอก ถาไมใชไมตองกรอก

2.3 สวนท 3 สงแวดลอมของครวเรอน ซงประกอบดวย ปญหาสงแวดลอมของครวเรอน การจดการกบสงแวดลอมในครวเรอน การอนรกษสงแวดลอม การอนรกษพลงงาน และการใชพล งงานทดแทนในครวเรอน

2.4 สวนท 4 การสอสารของครวเรอน ซงประกอบดวย ประเภทของขอมลขาวสารทครวเรอนสอสารกบผอน และชองทางการสอสารของครวเรอน

2.5 สวนท 5 ความเกยวของของครวเรอนกบการเมองการปกครอง ซงประกอบดวย การมสวนรวมของสมาชกในครวเรอนมสวนรวมในกจกรรมของชมชน และการแกไขปญหากรณพพาท และการไกลเกลยทเกดขนกบครวเรอน (ประเดนปญหากรณพพาท วธการจดการไกลเกลย และคนหลกในการไกลเกลย)

1.2 แบบสอบถามชดท 2 ประกอบดวย สวนปกหนา และขอมลทเปนขอค าถาม 7 สวน ดงรายละเอยดตอไปน

1. สวนปกหนา ซงประกอบดวย ชอต าบล อ าเภอ จงหวด ภาค ประเภทองคกรปกครองสวนทองถน ผบรหารทองถน จ านวนประชากรรวม แยกเปนเพศชายและเพศหญง อาณาเขต ขอมลเขตการปกครอง ผบนทกขอมล ผใหขอมล และผตรวจแบบสอบถาม

2. ขอมลสวนทเปนขอค าถามไดแก

2.1 สวนท 1 ขอมลดานทนทแสดงถงศกยภาพของต าบล ซงประกอบดวย ทนทเปนบคคล (ผน าภาคประชาชน คนเกง ผน าทองถน ผน าองคกรปกครองสวนทองถน ผน าทเปนบคลากรของหนวยงานภาครฐซงอาศยอยในพนท) ทนทเปนกลม/เครอขาย/ศนยเรยนร/แหลงเรยนร (กลมแมบาน กลมเยาวชน กลมผพการ กลมผสงอาย กลมประชาคม เครอขาย อสม. เครอขายเกษตร เครอขายอาชพ เครอขายปราชญชาวบาน เครอขายพระสงฆ และอนๆ) ทนทเปนหนวยงาน/องคกร/สถาบน (ศนยพฒนาเดกเลก โรงเรยน อบต./เทศบาล รพ.สต. และอนๆ)ทนทเปนเงน/กองทน (กลมฌาปนกจหมบาน/ต าบล กองทนเงนลาน กองทน SML กลมออมทรพย สหกรณ ธนาคารชมชนและอนๆ) ทนทเปนทรพยากรธรรมชาตและแหลงประโยชนทประชาชนสามารถเขาถงและใชประโยชนได (ปาชมชน อางเกบน า ทะเล แมน า สถานทเคารพสกการะของชมชน เชน ดอนปตา คม และอนๆ) ทนทเปนแหลงทองเทยว (ปาไม ทะเล ภเขา แหลงน า ศลปวฒนธรรม เกษตร และอนๆ)

33

2.2 สวนท 2 ขอมลดานการสอสาร ซงประกอบดวย ขอมลกระบวนการสอสารในชมชน (ผใหขอมล ประเภทของขอมล ชองทางการสอสาร และการใชประโยชน)

2.3 สวนท 3 ขอมลดานการดแลสขภาพ ซงประกอบดวย ปญหาสขภาพและโรคทพบบอย 5 อนดบในพนท ปญหาโรคระบาดในพนท ปญหาโรคเรอรงในพนท การจดบรการตามปญหาและความตองการในพนท สถานท /แหลงบรการสขภาพทมในพนท ผใหบรการ/ดแลรกษาดานสขภาพในพนท

2.4 สวนท 4 ขอมลดานประชากร ซงประกอบดวย จ านวนประชากรจ าแนกตามชวงอาย สถตการเกด/ตาย การจดการศกษาในชมชน และการอพยพแรงงานเขามาท างานในพนท

2.5 สวนท 5 ขอมลดานสงแวดลอม ซงประกอบดวย ปญหาและการจดการปญหาสงแวดลอมชมชน ปญหาสงแวดลอมในชมชนทยงตองการพฒนา และการจดการสงแวดลอมในชมชนทเออตอการสรางเสรมสขภาพ

2.6 สวนท 6 ขอมลดานชมชน ซงประกอบดวย อาชพหลกของประชาชนสวนใหญในชมชน การรวมกลมอาชพประชาชนในชมชน เศรษฐกจ แหลงเงนทนในการด าเนนงานของกลมอาชพ และกจกรรมทเปนการสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนในชมชนมความมนคงทางเศรษฐกจ

2.7 สวนท 7 ขอมลดานการเมองการปกครอง ซงประกอบดวย การมสวนรวมของประชาชนในชมชน การปกครองทท าใหคนอยรวมกนอยางสงบสข การใชสทธในการเลอกตง และสทธในการจดการทรพยากร

2. รายละเอยดค าอธบายขอมลในแบบสอบถาม

2.1 แบบสอบถามชดท 1 แบบสอบถามชดขอมลพนฐาน 7 ดาน ระดบบคคลและครอบครว ดงรายละเอยดตอไปน

สวนท 1 ขอมลสมาชกในครวเรอนและการชวยเหลอ/ดแล

จดประสงค

เพอตองการทราบถง ขอมลทแสดงถงรายละเอยดของสมาชกในครวเรอนเกยวกบขอมลทวไป ขอมลการประกอบอาชพและประเภทผทตองการความชวยเหลอ ขอมลพฤตกรรมเสยง ภาวะเสยงจากการท างาน ปญหาสขภาพและการเจบปวย และภาวะฉกเฉนทตองรกษา ขอมลการเจบปวยเรอรงหรอพการ การดแลรกษาเมอมภาวะเจบปวย ปญหาและความตองการในการดแลรกษาสขภาพ และสภาวะการเจบปวยในปจจบน และขอมลผทครวเรอนใหการชวยเหลอ/ดแลซงเปนบคคลทอยนอกครวเรอน

ค าอธบายรายขอทส าคญ

ขอท 1.1 ขอมลทวไป ไดแก เลขประจ าตวประชาชน ค าน าหนาชอ/ชนยศ ชอ-นามสกลของสมาชกในครวเรอน เพศ วนเดอนปเกด สญชาต ศาสนา สถานภาพสมรส การศกษา ความเกยวของกบหวหนาครวเรอน และการพกอาศย โดยมขอมลดงน

ตวอยาง

- เพศ ใหยดตามเพศสภาพทเกดมา (ชาย/หญง) - วนเดอนปเกด ถาจ าไดแค พ.ศ.ใหใสเปน 1 มกราคม แลวตามดวย พ.ศ.นนๆ ถาจ าไดแคเดอนใหใสวนท 1 ของเดอนนนๆ

- สถานภาพสมรสใหใสไดเฉพาะอายเกน 15 ป - หวหนาครวเรอน ยดเจาบานตามทะเบยนบาน - การพกอาศย คอ อยทอยอาศยเปนเวลาตงแต 6เดอนขนไป

34

ครวเรอน หมายถง ครอบครวทอยในบานเรอนเดยวกนและกนอยดวยกนซงครวเรอนหนงๆ อาจมไดหลายครอบครว

สมาชกในครวเรอน หมายถง บคคลทมชอในทะเบยนบาน และบคคลทไมมรายชอในทะเบยนบานแตพกอาศยอยในครวเรอน โดยมขอมลดงน

เลขประจ าตวประชาชน หมายถง เลขทประจ าตวประชาชนซงมทงหมด 13 หลก โดยผทมเลขประจ าตวประชาชน ใหระบในชองม พรอมทงกรอกตวเลขใหครบทกชอง และส าหรบบคคลทไมมเลขประจ าตวประชาชน ตวอยางเชน ผทไมมบตรประจ าตวประชาชน หรอผทเปนบคคลตางดาวใหระบในชองไมม

ค าน าหนาชอ/ชนยศ หมายถง ค าทใสไวกอนชอและนามสกลของสมาชกในครวเรอน ซงประกอบดวย ค าน าหนาชอ (เชน เดกชาย เดกหญง นาย นางสาว นาง) ยศ(เชน พ.ต.ท. ร.อ.) ต าแหนง (เชน ผศ. รศ. ศ.) คณวฒ (เชน ดร. นพ.) และอนๆ

ชอ-นามสกล หมายถง ชอและนามสกลจรงตามทะเบยนบาน หรอบตรประชาชนของสมาชกแตละคนในครวเรอน

เพศ หมายถง เพศของสมาชกแตละคนในครวเรอน โดย เพศ ใหยดตามเพศสภาพทเกดมา(ชาย/หญง)

วนเดอนปเกด หมายถง วนท เดอน และป พ.ศ. ทเกดของสมาชกแตละคนในครวเรอน โดยวนเดอนปเกด ถาจ าไดแค พ.ศ.ใหใสเปน 1 มกราคม แลวตามดวย พ.ศ.นนๆ,ถาจ าไดแคเดอนใหใสวนท 1 ของเดอนนนๆ

สญชาต หมายถง สญชาตตามทเปนจรงของสมาชกแตละคนในครวเรอนทมสญชาต เชน สญชาตไทย จน เวยดนาม ลาว กมพชา พมา มาเลเซย สงคโป เปนตน และส าหรบบคคลทไมสมรถระบสญชาตได ใหระบไรสญชาต

ศาสนา หมายถง ความเชอ สงทเคารพ นบถอ สกการะของสมาชกในครวเรอน ส าหรบผทไมมความเชอ หรอไมมสงทเคารพนบถอ สกการะใดๆ เลยใหระบ ไมนบถอศาสนา ส าหรบผทมความเชอ สงทเคารพ นบถอ สกการะใหระบศาสนาตามทเคารพนบถอ เชน ศาสนาพทธ ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม และศาสนาอนๆ

สถานภาพสมรส หมายถง ความผกพนระหวางชายกบหญงในการเปนสามภรรยา โดยผทยงไมเคยสมรสใหระบโสด ส าหรบผทอยรวมกนฉนทสามภรรยาทถกตองตามกฎหมายโดยการจดทะ เบยนสมรส ใหระบสมรสจดทะเบยน สวนผทอยรวมกนฉนทสามภรรยาทไมถกตองตามกฎหมายโดยไมจดทะเบยนสมรส ใหระบสมรสไมจดทะเบยน ส าหรบผทคสมรสเสยชวตไปแลวและยงไมไดสมรสใหม ใหระบหมาย ส าหรบสามภรรยาทหยากนโดยถกตองตามกฎหมาย ใหระบหยา และส าหรบผทมไดอยรวมกนฉนทสามภรรยาแลว แตยงไมหยากนตามกฎหมาย รวมทงผทไมไดสมรสอยางถกตองตามกฎหมาย แตไมไดอยรวมกนฉนทสามภรรยา ใหระบแยกกนอย ซงขอมลในดานนใหตอบแบบสอบถามเฉพาะผทมอายตงแต 15 ปขนไป สวนในผทต ากวา 15 ปใหระบไมเจาขาย

การศกษา ขอมลเกยวกบสถานะทางการศกษาและระดบการศกษาของสมาชกในครวเรอน โดยในสวนของสถานะทางการศกษา เปนขอมลทแสดงถงความเปนไปทางดานการศกษาของสมาชกในครวเรอน ส าหรบผทไมมประสบการณในการเรยนหนงสอจากสถาบนการศกษาใดเลยใหระบไมไดเรยน ส าหรบผทอยในระหวางการศกษาใหระบก าลงศกษา ส าหรบผทส าเรจการศกษาใหระบจบศกษา และในสวนของขอมลระดบการศกษา เปนขอมลทแสดงถงระดบชนของการศกษาในแตละระดบทสมาชกในครวเรอนก าลงไดรบการศกษาหรอส าเรจการศกษาไปแลว เชน อนบาล ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษา

35

ตอนปลาย ประกาศนยบตรวชาชพ ประกาศนยบตรวชาชพชนสง อนปรญญา ปรญญาตร และสงกวาปรญญาตร ใหระบตามระดบการศกษาทก าลงศกษาหรอส าเรจการศกษาแลว ซงขอมลในดานนใหตอบแบบสอบถามเฉพาะผทมอายตงแต 5 ปขนไป สวนในเดกทอายต ากวา 5 สวนในเดกทอายต ากวา 5 ปใหระบไมเขาขาย

ความเกยวของกบหวหนาครวเรอน หมายถง ความเกยวพนธกนของสมาชกในครวเรอนกบหวหนาครวเรอน ในฐานะตางๆ เชน บดา มารดา บตร พ นอง ป/ยา ตา/ยาย หลาน เปนตน

ตวอยาง - หวหนาครวเรอน ยดเจาบานตามทะเบยนบาน - สาม ภรรยา

การพกอาศย หมายถง การมชอในทะเบยนบานและการพกอาศยอยในครวเรอน โดยสมาชกทมชอในทะเบยนบานและพกอาศยอยกบครวเรอน ใหระบมชออยในทะเบยนบานและพกอาศย ส าหรบสมาชกทมชอในทะเบยนบานแตไมไดพกอาศยอยกบครวเรอน ใหระบอยมชออยในทะเบยนบานแตไมพกอาศย และส าหรบผทไมมชอในทะเบยนบานแตพกอาศยอยกบครวเรอน ใหระบไมมชออยในทะเบยนบานแตพกอาศย

ตวอยาง - การพกอาศย คอ อยทอยอาศยเปนเวลาตงแต 6เดอนขนไป

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมลเตมขอความ หรอตวเลข หรอรหสในชองวางกรณทไมมขอมลในรหสใหเตมขอความในชองวาง หรอถาหากไมสามารถเตมขอมลไดใหขดเครองหมาย – ในชองวาง

ขอท 1.2 ขอมลการประกอบอาชพ และประเภทความตองการไดรบการชวยเหลอ/ดแล ไดแก อาชพหลก อาชพเสรม พนทการท างาน และประเภทความตองการไดรบความชวยเหลอ/ดแล โดยมขอมลดงน

อาชพหลก หมายถง อาชพททท ารายไดใหกบครวเรอนสงสด หรออาชพทตองใชเวลาสวนใหญในการประกอบการเพอหารายไดใหแกครวเรอน เชน ท านา ท าไร ท าสวน เลยงสตว เพาะเลยงสตวน า ประมง รบจางทวไป/บรการ ท างานบาน กรรมกร คาขาย/ธรกจสวนตว อตสาหกรรมในครวเรอน รบราชการ รฐวสาหกจ พนกงาน/ลกจางเอกชน และนกเรยน/นกศกษา เปนตน กรณทไมไดประกอบอาชพใหระบ วางงาน/ไมมงานท า ซงขอมลในดานนใหตอบแบบสอบถามเฉพาะผทมอายตงแต 15 ป ถง 60 ปเตม สวนในเดกทมอายต ากวา 15 ป หรอผทมอาย 60 ปขนไป หรอผทก าลงศกษาอยางเดยวโดยไมประกอบอาชพ หรอผพการทไมสามารถชวยเหลอตนเองได หรอผทเปนสมณะเพศ(พระภกษ สามเณร นกบวช แมช และ อนๆ) ใหระบไมเขาขาย

ตวอยาง - ท ำงำนบำน คอ แมบำนทท ำงำนทบำน ภรรยำพอบำน หญงผจดกำรในบำน เชน ท ำควำมสะอำดบำน เปนตน โดยทไมมรำยได คำตอบแทน - ภำครฐ โดยพนกงำน/ลกจำงเอกชน - ทองทและทองถน ทองถน คอ ผบรหำรทองถนสมำชกสภำ ทองท คอ ก ำนน ผใหญบำน

อาชพเสรม หมายถง อาชพทตองใชเวลาท าหลงจากการท าอาชพหลกเพอเปนรายไดเสรมใหแกครวเรอน เชน การท านา ท าไร ท าสวน เลยงสตว ประมง รบจางหรอบรการท างานบาน กรรมกร คาขาย/ธรกจสวนตว อตสาหกรรมในครวเรอน เปนตน กรณทไมมอาชพเสรมใหระบไมม ซงขอมลในดานนใหตอบแบบสอบถามเฉพาะผทมอายตงแต 15 ปถง 60 ป เตม สวนในเดกทมอายต ากวา 15 ป หรอผทมอาย 60 ปเตม สวนในเดกทมอายต ากวา 15 ป หรอผทมอาย 60 ปขนไป หรอผทก าลงศกษาอยางเดยวโดยไมประกอบอาชพ หรอผพการทไมสามารถชวยเหลอตนเองได หรอผทเปนสมณะเพศ(พระภกษ สามเณร นกบวช แมช และอนๆ) ใหระบไมเขาขาย

36

พนทการท างาน หมายถง การยายหรอการอพยพเพอไปท างานในพนทตางๆ ของสมาชกในครวเรอน เชน การท างานในพนทต าบล เปนการท างานของสมาชกในครวเรอนทท างนอยในพนทต าบล ท างานนอกพนทต าบลในลกษณะเชาไปเยนกลบ เปนการเดนทางไปท างานในพนทอน ๆ ทอยนอกต าบลในลกษณะเชาไปเยนกลบ โดยทสมาชกในครวเรอนยงกลบมาพกอาศยในครวเรอน ท างานนอกพนทต าบลบางชวงเวลาหรอตามฤดกาล เปนการยายหรออพยพเพอไปท างานในพนทอนๆ ทอยนอกต าบลเปนเวลานาน เมอเสรจภาระกจการท างานจงไดกลบมาพกอาศยในครวเรอน และท างานอยตางต าบล ตางอ าเภอ หรอตางจงหวด หรอตางประเทศ เปนการระบการยายหรออพยพเพอไปท างานในพนทอนๆ (ตางต าบล หรอตางอ าเภอ หรอตางจงหวด ตางประเทศ) อยางถาวร โดยไมไดกลบมาพกอาศยในครวเรอน ถงแมจะมชอปากฎอยในทะเบยนบานกตาม ส าหรบผทไปท างานประจ าอยตางต าบล ใหระบอยตางต าบล ส าหรบผทไปท างานประจ าอยตางอ าเภอ ใหระบอยตางอ าเภอ ส าหรบผทไปท างานประจ าตางจงหวด ใหระบอยตางจงหวด ส าหรบผทไปท างานประจ าอยตางประเทศ ใหระบอยตางประเทศ กรณไมไดประกอบอาชพ ใหรบวางาน /ไมมงานท า

ความตองการไดรบการชวยเหลอ/ดแล หมายถงบคคลทอยในครวเรอนและเปนภาระส าหรบสมาชกอนๆ ในครวเรอนทตองรบผดชอบในการชวยเหลอ /ดแล ซงเกดขนจากเปนวยทชวยเหลอตนเองไดนอย หรอมปญหาความพการ หรอมปญหาเจบปวยตางๆ เชน

ไมม หมายถง บคคลทเปนสมาชกในครวเรอนไมไดเปนภาระทตองใหการชวยเหลอ/ดแล จากปญหาสาเหตในดานตางๆ ดงทก าหนด

เดกต ากวา 5 ป หมายถง เดกแรกเกดจนถงอายต ากวา 5 ป ทงชายและหญง โดยนบอายเตมปบรบรณ

ผสงอาย หมายถง บคคลทมอายตงแต 60 ปขนไป ทงชายและหญง โดยนบอายเตมปบรบรณ

ผพการทางกาย/การเคลอนไหว หมายถง บคคลทมความพการทางดานรางกาย/การเคลอนไหว เชน อมพาต แขน-ขาดาน ไมมฝามอ-ฝาเทา เปนตน ซงครวเรอนตองใหการดแล/ชวยเหลอ

ตวอยาง - ผพการทางการมองเหน หมายถง บคคลทมความพการทางดานการมองเหน เชน ตาบอด 2 ขาง หรอตาบอดขางเดยว อก

- ผพการทางการไดยน/สอความหมาย หมายถง บคคลทมความพการทางการไดยนและการพด เชน หหนวก เปนใบ เปนตน ซงครวเรอนตองใหการชวยดแล/ชวยเหลอ

- ผพการทางสตปญญา/การเรยนร หมายถง บคคลทมความพการทางดานสตปญญาและการเรยนร เชน ปญญาออน ออทสตก เปนตน ซงครวเรอนตองใหการดแล/ชวยเหลอ

- ผพการทางจต/พฤตกรรม หมายถง บคคลทมความพการทางดานจตและพฤตกรรม เชน โรคบา วกลจรต เปนตน ซงครวเรอนตองใหการดแล/ชวยเหลอ

ผตดยาเสพตด หมายถง บคคลทใชสารเสพตดประเภทตางๆ เชน ผงขาว/เฮโรอน ยาเค/เคตามน โคเคน ไอซ เปนตน ทงนไมนบรวมเหลา บหร หรอยาแกปวดตางๆ ซงครวเรอนตองการใหการดแลชวยเหลอ

ผปวยเอดส/ผตดเชอ HIVหมายถง ผปวยเอดสหรอผตดเชอ HIV ซงครวเรอนใหการดแลชวยเหลอ

ผปวยเรองรง หมายถง โรคทเมอเปนแลวจะมอาการหรอตองไดรบการรกษาตดตอกนนาน 6 เดอนขนไป

อนๆ หมายถง บคคลอนๆ ทไมสามารถจดกลมไดดงประเภทของขอมลผทสมาชกในครวเรอนใหการดแลชวยเหลอตามทกลาวมาในขางตน ซงครวเรอนตองใหการดแลชวยเหลอ

37

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมลเตมขอความ หรอตวเลข หรอรหสในชองวาง กรณทไมมขอมลในรหสใหเตมขอความในชองวาง หรอถาหากไมสามารถเตมขอมลไดใหขดเครองหมาย – ในชองวาง

ขอท 1.3 ขอมลพฤตกรรมเสยง ภาวะเสยงจากการท างาน ปญหาสขภาพและการเจบปวย และภาวะฉกเฉนทตองรกษา ไดแก พฤตกรรมเสยง อาชพทไมปลอดภย ปญหาสขภาพและการเจบปวย (ในระยะ 6 เดอนทผานมา) และภาวะฉกเฉนทตองรกษา (ในระยะ 6 เดอนทผานมา) โดยมขอมลดงน

พฤตกรรมเสยง หมายถง พฤตกรรมของสมาชกในครวเรอนทมแนวโนมในการเกดปญหาสขภาพ หรอพฤตกรรมทบคคลปฏบตแลวอาจน าไปสการเกดอนตรายตอชวตและสขภาพของตนเองและผอน

ภาวะเสยงจากการท างาน หมายถง การท ามาหากนทเกดจากกจกรรมหรอบรการใดๆ ทกอใหเกดอนตรายตอสขภาพของสมาชกในครวเรอน

ปญหาสขภาพและการเจบปวย หมายถง อาการหรออาการแสดงของสมาชกในครวเรอนทมความเจบปวย จนตองไปพบแพทย ซงเกดขนในระยะ 6 เดอนทผานมา เชน อาการไข ไอ เจบคอ อจจาระรวง กระเพาะอาหาร ปวดเมอยกลามเนอ บาดเจบจากการทะเลาะววาท ท ารายรางกาย ภาวะขาดสารอาหาร พฒนาการทลาชาในเดกแรกเกด –5 ป เชน

อจราระรวง หมายถง การถายอจจาระมากกวา 3 ครงตอวน หรอถายมมกเลอดเพยง 1 ครง

กระเพาะอาหาร หมายถง อาการปวดแสบ จกแนนทอง กอนและหลงรบประทานอาหาร

ภาวะขาดสารอาหาร หมายถง สมาชกในครวเรอนมภาวะทรางกายไดรบสารอาหารไมเพยงพอ อาจเกดจากการไดรบสารอาหารนอยกวาปกตหรอจากความบกพรองของระบบยอยและการดดซมอาหารในระยะ 2-3 ปแรกของชวต

พฒนาการทลาชาในเดกแรกเกด - 5 ป หมายถง การเปลยนแปลงในดานการท าหนาทและวฒภาวะของอวยวะตางๆ ของสมาชกในครวเรอนทเปนเดกแรกเกด – 5ป ทลาชากวาเดกปกตในวยเดยวกนทสามารถท าสงหนงสงใดได

ภาวะฉกเฉนทตองรกษา หมายถง อาการหรออาการแสดงมเกดความเจบปวยและตองไปพบแพทยทนทซงเกดขนในระยะเวลา 6 เดอนทผานมา เชน ไขสง ชก หอบเหนอย เหนอยเพลย ไมมแรง หมดสต บาดเจบ อบตเหตจราจร บาดเจบจากอบตเหตอนๆ เชน หกลม ถกของมคมบาด ถกของหนกตกทบหรอกระแทก สนขกด งกด สตวท าราย เปนตน

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมลเตมขอความ หรอตวเลข หรอรหสในชองวางกรณไมมขอมลในรหสใหเตมขอความในชองวาง หรอถาหากไมสามารถเตมขอมลไดใหขดเครองหมาย – ในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ขอท 1.4 ขอมลการเจบปวยเรองรงหรอพการ การดแลรกษาเมอมภาระเจบปวยปญหาและความตองการในการดแลรกษาสขภาพ และสภาวะการเจบปวยในปจจบน

การเจบปวยเรองรงหรอพการ แนวทางการดแลรกษาเมอมภาวะเจบปวยปจจบนหรอเรอรงสถานทใหบรการหรอดแลสขภาพในกรณทเจบปวยเลกนอย ผใหการดแลเมอมภาวะเจบปวยปจจบนหรอเรอรง สทธ/สวสดการในการรกษา ปญหาและความตองการในการดแลรกษาสขภาพในปจจบน และสภาวะการเจบปวยในปจจบน โดยมขอมลดงน

การเจบปวยเรอรง หมายถง การเจบปวยของสมาชกในครวเรอนแตละคนทมอาการแสดงของความเจบปวยนานเกน 6 เดอน เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง ปวดขอ/ขอเสอม หวใจ มะเรง หอบหด ภมแพ เกาต ไตวาย อมพาต เปนตน

ปญหาความพการ หมายถง ความบกพรองทเกดขนกบสมาชกในครวเรอนทางดานรางกายและการเคลอนไหว การมองเหน การไดยน/การสอสาร จตใจ อารมณ พฤตกรรม สตปญญา/การเรยนร

38

แนวทางในการดแลรกษาเมอมการเจบปวยปจจบนหรอเรอรง หมายถง วธการทสมาชกในครวเรอนเลอกใชในการดแลตนเองหรอดแลสมาชกคนอนในครวเรอน เมอเกดการเจบปวยในปจจบนหรอเจบปวยเรอรง เชน กนยา/ฉดยาอยางตอเนอง ปรบเปลยนพฤตกรรม(โดยการควบคมอาหาร ออกก าลงกายสม าเสมอ ควบคมความเครยด และอนๆ) เฝาระวงและสงเกตอาการผดปกตและไปรบการตรวจรางกายอยางตอเนอง การดแลดานอาหาร โดยการปอน การใหอาหารทางสายยาง และอนๆ การเฝาระวงอาการผดปกตของรางกาย การท ากายภาพบ าบดและ อนๆ

การท ากายภาพบ าบด หมายถง การรกษาสมาชกในครวเรอนดวยวธการใชความรอน แสง เสยงไฟฟา การดง การดด การนวด การบรหารรางกาย ตลอดจนการใชเครองมอทางกายภาพบ าบดชนดตางๆ เพอฟนฟ ปองกน ปรบปรง แกไขสมรรถภาพของรางกายทเสอมสภาพหรอพการใหกลบคนดทงรปรางและหนาท

สถานทใหบรการหรอการดแลสขภาพในกรณทเจบปวยเลกนอย หมายถง พนทสามารถใหการดแลตนเองแกสมาชกในครวเรอนยามเจบปวยเลกนอยทงในชมชนและนอกชมชน เชน รานขายยา สถานอนามย ศนยสขภาพชมชน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ โรงพยาบาล คลนกแพทย คลนกพยาบาล สถานพยาบาล บานหมอพนบาน หมอสมนไพร วด เปนตน

ผใหการดแลเมอมภาวะเจบปวยปจจบนหรอเรอรง หมายถง สมาชกในครวเรอนหรอผทอยนอกครวเรอน ซงไดใหการดแลสมาชกในครวเรอนทมภาวะเจบปวยปจจบนหรอเจบปวยเรอรง

สทธ/สวสดการในดานการรกษา หมายถง อ านาจอนชอบท า ทสมาชกในครวเรอนไดรบเมอเขาการรกษาจากสถานพยาบาลและในชมชน จายเอง สทธบตรทอง ประกนสงคม รบราชการ รฐวสาหกจ ประกนสขภาพเอกชน กอทนสวสดการอนๆ

ปญหาและความตองการในการดแลรกษาสขภาพในปจจบน หมายถง สงทเกดขนหรอสงทขดขวางเพอไมใหสมาชกในครวเรอนสามารถดแลรกษาสขภาพได โดยทสมาชกในครวเรอนสามารถบอกสงทตองการการดแลรกษาสขภาพได โดยทสมาชกในครวเรอนสามารถบอกสงทตองการในการดแลรกษาสขภาพได เชน กนยา/ฉดยาไมตอเนอง การไปรบรกษาหรอตรวจสขภาพไมตอเนอง การปรบเปลยนพฤตกรรมท าไดยาก หรอมขอจ ากด (เชนควบคม/งดอาหาร การกนเหลา/สบบหร การแกก าลงกาย การควบคมความเครยด เปนตน) เกดภาวะแทรกซอน/มอาการผดปกต (เชน ชาปลายมอปลายเทา แขน ขาออนแรง หอบเหนอย หายใจล าบาก อาการบวม เปนตน) ความไมสะดวกในการเดนทางไปรกษา ตองอยตามล าพงขาดผดแลชวยเหลอ สถานบรการแออด ไมไดรบความสะดวกในการไปใชบรการ รายไดไมเพยงพอในการรกษาระหวางการเจบปวย เปนตน

สภาวะการเจบปวยในปจจบน หมายถง การสมาชกในครวเรอนมอาการเจบปวยและสามารถด าเนนชวตไดดวยตนเอง อยกบบานไปไหนไมได และไมสามารถเดนทางไปไหนมาไหนได

ปวย ไปไหนมาไหนได หมายถง สมาชกในครวเรอนมอาการเจบปวยแตสามารถด าเนนชวตและเดนทางไปไหนมาไหนได

ปวยอยกบบานไปไหนมาไหนไมได หมายถง สมาชกในครวเรอนมอาการเจบปวย ตองอยกบบาน ไมสามารถไปไหนมาไหนได

ปวยนอนกบเตยง หมายถง สมาชกในครวเรอนมอาการเจบปวย ไมสามารถลกเดนไปไหนได ตองนอนบนเตยงตลอดเวลา

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมลเตมขอความ หรอตวเลข หรอรหสในชองวางกรณทไมมขอมลในรหสใหเตมขอความในชองวาง หรอถาหากไมสามารถเตมขอมลไดใหขดเครองหมาย – ในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

39

ขอท 1.5 ขอมลบคคลทอยนอกครวเรอนซงสมาชกในครวเรอนไดใหการชวยเหลอ/ดแล ผทครวเรอนใหการชวยเหลอ/ดแล

ไมม หมายถง ไมมบคคลทอยนอกครวเรอนซงสมาชกในครวเรอนตองใหการชวยเหลอ/ดแล

ประเภทผทตองการความชวยเหลอ หมายถง บคคลทอยนอกครวเรอน ซงเปนภาระส าหรบสมาชกในครวเรอนตองรบผดชอบในการชวยเหลอ/ดแล เชน เดกอายต ากวา 5 ป ผสงอาย ผพการทางกาย/การเคลอนไหว ผพการทางการมองเหน ผพการทางการไดยน/สอความหมาย ผพการทางสตปญญา/การเรยนร ผพการทางจต/พฤตกรรม ผยากจน ขอทาน คนเรรอน คนพลดถน/พลดหลง ผตดยาเสพตด ผทถกคมประพฤต เดกทอดทง ผปวยเอดส/ผตดเชอ HIV ผถกทารณกรร/ละเมดสทธ และอนๆ

จ านวนผทครวเรอนใหการชวยเหลอ/ดแล หมายถง จ านวนของบคคลทอยนอกครวเรอนซงเปนภาระส าหรบสมาชกในครวเรอนตองรบผดชอบในการชวยเหลอ/ดแล

ความเกยวของกบครวเรอน หมายถง ความเกยวของสมพนธกนของสมาชกในครวเรอน กบบคคลทอยนอกครวเรอนซงเปนภาระส าหรบสมาชกในครวเรอนตองรบผดชอบในการชวยเหลอดแล เชน พอ/แม ป/ยา/ตา/ยาย พ/นอง บตร หลาน ญาต เพอนบาน กรณทไมมความเกยวของกบสมาชกในครวเรอน ใหระบ ไมมความเกยวของกบครวเรอน

ความถในการชวยเหลอ/ดแล หมายถง จ านวนครงหรอระยะเวลาทสมาชกในครวเรอนไดใหการชวยเหลอ/ดแล บคคลทอยนอกครวเรอนซงเปนภาระส าหรบสมาชกในครวเรอนตองรบผดชอบในการชวยเหลอ/ดแลอยางตอเนอง

(ค าจ ากดความ :ขอมลบคคลทอยนอกครวเรอนซงสมาชกในครวเรอนไดใหการชวยเหลอ คอ การชวยเหลอ บคคลอน ซงอยอยนอกครวเรอน โดยไมเกยวกบบทบาทหนาททมอย เชน อสม. สมาชกสภา อพส.เปนตน)

วธบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ในชอง [ ] หนาขอประเภทของบคคลทอยนอกครวเรอนซงสมาชกในครวเรอนไดใหการชวยเหลอ/ดแล พรอมทงเตมตวเลข หรอรหสในชองวาง กรณทไมมขอมลในรหสใหเตมขอความในชองวาง หรอถาหากไมสามารถเตมขอมลไดใหขดเครองหมาย – ในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

สวนท 2 เศรษฐกจของครวเรอน

จดประสงค

เพอตองการทราบถง ขอมลดานเศรษฐกจของครวเรอน ซงประกอบดวย ขอมลเกยวกบวถการผลต ทรพยสนและสงอ านวยความสะดวกของครวเรอน ภาระหนสนของครวเรอน แหลงเงนกยมของครวเรอน และการออมเงนของครวเรอน

ค าอธบายทส าคญ

ขอท 2.1 วถการผลต ประกอบดวยประเภทการผลตชวงเวลาในการผลต เปาหมายการผลต ตนทนในการผลต แหลงเงนทน รายไดจากผลผลต โดยมขอมลดงน

ประเภทการผลต หมายถง อาชพทสมาชกในครวเรอนไดด าเนนการซงสามารถบอกถงกระบวนการผลตได เชน ท านา ท าไร ท าสวน เลยงสตว เพาะเลยงสตวน า ประมง อตสาหกรรมในครวเรอน และอนๆ โดยใหระบอาชพทท ารายไดสง ใน 2 อนดบแรกของครวเรอน

( ค าจ ากดความ :การท านา หมายถง การปลกขาวและการดแลรกษาตนขาวในนา ตงแตปลกไปจนถงเกบเกยว การปลกขาวในแตละทองถนจะแตกตางกนไปตามสภาพของดนฟาอากาศ และสงคมของทองถนนน ๆ

40

ในแหลงทตองอาศยน าจากฝนเพยงอยางเดยว กตองกะระยะเวลาการปลกขาวใหเหมาะสมกบชวงทมฝนตกสม าเสมอ และเกบเกยวในชวงทฤดฝนหมดพอด เนองจากแตละทองถนมสภาพดนฟาอากาศทแตกตางกน

ท าไร หมายถง พชทปลกบรเวณพนทกวางมาก ไมพถพถนในการปลก ไมตองการการเอาใจใสดแลอยางใกลชด และขนตอนในการปลกนอย ซงปลกไดงายกวาพชสวน สวนใหญจะเปนพชลมลก มอายในการเกบเกยวไมนาน เมอใหผลผลตแลวมกจะตายไปเชน ขาวโพด ออย มนส าปะหลง

ท าสวน หมายถง พชทตองดแลอยาพถพถน ตองดแลเอาใจใสอยางใกลชด มขอบเขตในการปลกทแนนนอน ทงยงมขนตอนและความประณตในการปลกมาก นบตงแตการเพาะเมลด การเตรยมดน การจดระยะปลก การใหปย ใหน า พรวนดน การปองกนก าจดศตรพช และการเกบเกยว

วงรอบการผลต หมายถง ระยะเวลาในการด าเนนกจกรรมการผลตพชในแตละป )

การเลยงสตว หมายถง การประกอบอาชพโดยการเลยงสตวชนดตางๆ เชน วว ควาย แพะ แกะ ไก เปด หาน และไหม เปนตน

การเพาะเลยงสตวน า หมายถง การประกอบอาชพในการเพาะเลยงสตวน าตงแตวยออนจนถงขนาดโตเตมวย โดยมการควบคมดแลใหอาหาร หรอ เลยงตามธรรมชาตโดยไมใหอาหาร ซงการเพาะเลยงสตวน าจะตองครอบครองพนทจ านวนหนงโดยไมค านงถงกรรมสทธในการครอบครองพนท

ประมง หมายถง การประกอบอาชพในการ จบ ดก ลอ ท าอนตราย ฆาหรอเกบสตวน าทยงมชวตอยจากพนทแหลงทสตวน าเจรญเตบโตโดยธรรมชาต เชน การจบปลา กง หมก หอย เปนตน

อตสาหกรรมในครวเรอน หมายถง อตสาหกรรมทท ากนภายในครวเรอน ในบานหรอทอยอาศย เปนอตสาหกรรมทใชแรงคนเปนสวนใหญ

ชวงเวลาในการผลต หมายถง กระบวนการ/ขนตอนในการผลตตงแตเรมตนจนสนสดการผลตในแตละครง เชน การท านา ตองมการเตรยมพนทตงแตการไถนา จนถงเกบเกยวขาว เรยกวา 1 รอบหรอ 1 ครงการผลต

เปาหมายการผลต หมายถง เปาหมายหลกหรอเปาหมายทส าคญทสดของการประกอบอาชพทระบในประเภทของการผลต เชน เพอใชบรโภค เพอจ าหนาย และเพอการบรโภคและจ าหนาย

ตนทนในการผลต หมายถง คาใชจายตางๆทเกดขนจากการประกอบอาชพทระบในประเภทของการผลต เชน คาเชาทดน คาจางแรงงาน คาวตถดบในการผลต คาซอเครองมอ เครองจกร อปกรณในการผลต คาเชาเครองมอ และคาใชจายอนๆ เปนตน

ตนทนการผลต หมายถง คาใชจายตางๆ ทเกดขนจากการประกอบอาชพทระบในประเภทของการผลต เชน คาเชาทดน คาจางแรงงาน คาวตถดบในการผลต คาซอเครองมอ/เครองจกร/อปกรณในการผลต คาเชาเครองมอ/เครองจกร/อปกรณ ในการผลต คาน ามนเชอเพลงคาไฟฟา(ทเกดจากการผลต) คาน า(ทเกดจากการผลต) และคาวสดอปกรณอนๆ

แหลงเงนทน หมายถง แหลงทมาของเงนทเปนงบประมาณทใชในการลงทน เชน ของตนเอง กยมทงหมด กยมบางสวน

รายไดจากผลผลต หมายถง รายไดหรอปรมาณผลผลตทเกดขนจากการประกอบอาชพทระบในประเภทของการผลต ในกรณทไมไดผลตเพอจ าหนายใหประเมนผลผลตออกมาในรปของปรมาณเงนถาหากไดมการจ าหนายผลผลตดงกลาว

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ในชอง [ ] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอวาม หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

41

ขอท 2.2 ทรพยสนและสงอ านวยความสะดวกของครวเรอน

ทรพยสนและสงอ านวยความสะดวกของครวเรอน หมายถง สงของทมมลคาสามารถแลกเปลยนเปนเงนได หรอสงทเปนทนเพอใชในการประกอบอาชพและการด ารงชวตของสมาชกในครวเรอน

อนเทอรเนต หมายถง การใชงานคอมพวเตอร หรอโทรศพทมอถอหรออปกรณอนๆ ทสามารถเชอมตอกบระบบอนเทอรเนตได การนบจ านวนจดในการเชอมตอใหระบจ านวนจดทสามารถน าอปกรณคอมพวเตอร หรอโทรศพทมอถอ หรออปกรณอนๆ ไปท าการเชอมตอกบระบบอนเทอรเนต เชน ครวเรอนมการใชโทรศพทมอถอในการเชอมตออนเทอรเนต 2 เครอง ใหนบเปน 2 จด เปนตน

จานดาวเทยม หมายถง ชดอปกรณทใชในการรบสญญาณทสงจากดาวเทยมซงเชอมเขากบโทรทศนทอยในครวเรอนเพอรบชมรายการโทรทศนตางๆ การนบจ านวนจดใหนบจดทมการเชอมสญญาณจากชดอปกรณรบสญญาณดาวเทยมมายงโทรทศน

สตวทใชแรงงาน หมายถง สตวทมมลคาและแรงในการประกอบอาชพไดแก ชาง มา วว ควาย ฯลฯ

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ในชอง [ ] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ขอท 2.3 ภาระหนสนของครวเรอน

ภาระหนสน หมายถง จ านวนทตองช าระคนใหแกเจาหน

การซออสงหารมทรพย หมายถง การซอทดนหรอบาน เพอท ากจการหรอเพอการประกอบอาชพ หรอเพออยอาศย

การสงสมาชกในครวเรอนไปตางประเทศ หมายถง การใชจายเงนเพอใหสมาชกในครวเรอนไปตางประเทศเพอการท างาน

การเจบปวย /รกษาพยาบาล หมายถง การใชจายเงนใหสมาชกในครวเรอนดานการรกษาพยาบาลจากอาการเจบปวย

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ในชอง [ ] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ขอท 2.4 แหลงเงนกยมของครวเรอน

แหลงเงนกยมของครวเรอน หมายถง สถานท สถาบน หรอ บคคล ทเปนแหลงเงนทนใหสมาชกในครวเรอนไดกยม

ธนาคารพาณชย หมายถง การประกอบธรกจประเภทรบฝากเงนทตองจายคนเมอทวงถามหรอเมอสนระยะเวลาทไดก าหนดไว และใชประโยชนจากเงนนนในทางหนงหรอหลายทาง เชน การใหกยม ซอขายหรอเกบเงนตามตวเงนหรอตราสารเปลยนมออนใด ไดแก ๑.ธนาคารกรงเทพ๒.ธนาคารกรงศรอยธยา ๓.ธนาคารกสกร ๔.ธนาคารเกยรตนาคน ๕.ธนาคาซไอเอบบไทย ๖.ธนาคารทหารไทย ๗.ธนาคารไทยพาณชย ๘.ธนาคารเครดตเพอรายยอย ๙.ธนาคารธนชาต ๑๐.ธนาคารยโอบ ๑๑.ธนาคารแลนดแอนด เฮาส ๑๒.ธนาคารสแตนดารดชารเตอร (ไทย) ๑๓.ธนาคารกรงไทย ๑๓.ธนาคารพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมแหงประเทศไทย ๑๔.ธนาคารอาคารสงเคราะห ๑๕.ธนาคารอสลามแหงประเทศไทย และ ๑๖.ธนาคารไอซบซ (ไทย)

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ในชอง [ ] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

42

ขอท 2.5 การออมเงนของครวเรอน

การออมเงนของครบครว หมายถง จ านวนเงนสวนหนงทแบงมาจากรายไดและเกบสะสมไวทละเลกละนอย เพอส ารองไวใชในอนาคต หรอในยามฉกเฉน

การประกนภย คอ การบรหารความเสยงภยวธหนง ซงจะโอนความเสยงภยของผเอาประกนภยไปสบรษทประกนภย เมอเกดความเสยหายขน บรษทประกนภยจะชดใชคาสนไหมทดแทนตามทไดรบความคมครองในกรมธรรมประกนภย ใหแกผเอาประกนภย โดยทผเอาประกนภยจะตองเสย เบยประกนภย ใหแกบรษทประกนภยตามทไดตกลงกนไว

เบยประกน/เบยประกนภย หมายถง จ านวนเงนทผเอาประกนภยจะตองจายใหกบบรษทประกนภยตามสญญา เพอทจะไดรบเงนผลประโยชน หรอคาสนไหมทดแทน เมอตนเสยชวต หรอเมอไดรบความ เสยหายตามชนดของภยทไดเอาประกนภยไว โดยสามารถจายเบยประกนเปนรายเดอนหรอรายปกได

วธบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย /ในชอง หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ขอ ๒.๖. การออมของครวเรอนในรปแบบอนๆ

การออมของครวเรอนในรปแบบอนๆ หมายถง การออมทรพยสนในรปแบบอนๆทนอกเหนอจากการออมเปนเงน เชน ทองค า เพชร เครองประดบ สลากธนาคาร พนธบตรรฐบาล หน และประกนชวต เปนตน

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ในชอง [ ] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ขอ ๒.๗ เงนกนอกระบบ เงนกนอกระบบ หมายถง การกเงนจากแหลงเงนทไมใชสถาบนการเงนทถกกฎหมาย เชน การกเงนจากเพอน การกเงนจากญาต หรอจากนายทนปลอยเงนก เงนกนอกระบบจะมทงถกกฎหมายและผดกฎหมาย

43

สวนท 3 สงแวดลอมของครวเรอน

จดประสงค

เพอตองการทราบถง ขอมลดานสงแวดลอม ในระดบครวเรอน ประกอบดวย ปญหาสงแวดลอมในครวเรอน การจดการสงแวดลอมในครวเรอน รวมถงการอนรกษสงแวดลอม การอนรกษพลงงาน และการใชพลงงานทดแทนในครวเรอน ประกอบดวย ขอค าถาม จ านวน 3 ขอ โดยมรายละเอยดแตละขอดงน

ค าอธบายรายขอทส าคญ

ขอท 3.1 ปญหาสงแวดลอมในครวเรอน หมายถง ปญหาทเกดจาดอปโภคบรโภคในครวเรอน รวมทงสภาวะแวดลอมทสงผลกระทบตอครวเรอน ไดแก

ไมม หมายถง ไมมปญหาสงแวดลอมตางๆตามทก าหนดในครวเรอน

ขยะ หมายถง สงทเหลอใชจากอปโภค / บรโภคในชวตประจ าวนในครวเรอน

(ค าจ ากดความ : มลฝอย คอ ของเสย สงทเหลอใชจากการอปโภคและบรโภค ในชวตประจ าวน)

น าเสย หมายถง น าเสยทเกดจากการอปโภค / บรโภคในชวตประจ าวนของครวเรอน หรอน าเสยทเกดภายนอกครวเรอนแตสงผลกระทบกบครวเรอน

(ค าจ ากดความ : มลพษทางน าคอ ของเสยทอยในสภาพเปนของเหลว รวมทงมลสารทปะปน หรอปนเปอนอยในของเหลวนนน าทมสารใด ๆ หรอสงปฏกลทไมพงปรารถนาเจอปนอย การปนเปอนของสงสกปรกเหลาน จะท าใหคณสมบตของน าเปลยนแปลงไป จนอยในสภาพทไมสามารถน ากลบมาใชประโยชนได เชนน าทมสารอนทรยปนอยมาก ,น าทมเชอโรคหรอจลนทรย,น าทมคราบน ามนหรอไขมนเจอปนในปรมาณมาก ,น าทมสารพษเจอปน และทมสารกมมนตภาพรงสเจอปน )

ควนพษ/ฝนละออง หมายถง ควนพษ/ฝนละออง ทเกดจากการประกอบอาชพทท าใหเกดควนพษ/ฝนละออง เชน ฝนละอองจากการประกอบอาชพท าครกหน ควนพษ/ฝนละอองทเกดจากการด าเนนชวตของสมาชกในครวเรอน เชน ควนบหร รวมถงควนพษ/ฝนละออง ทเกดขนในชมชนแลวสงผลถงในครวเรอน เชน ฝนละอองจากโรงงานโมหนทมฝนละอองฝนกระจายเขามาถงครวเรอน

มลพษ หมายความวา ของเสย วตถอนตราย และมลสารอน ๆ รวมทงกาก ตะกอนหรอสงตกคางจากสงเหลานน ทถกปลอยทงจากแหลงก าเนดมลพษ หรอทมอยในสงแวดลอมตามธรรมชาต ซงกอใหเกดหรออาจกอใหเกดผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม หรอภาวะทเปนพษภยอนตรายตอสขภาพอนามยของประชาชนได และใหหมายความรวมถง รงส ความรอน แสง เสยง กลน ความสนสะเทอน หรอเหตร าคาญอน ๆ ทเกดหรอถกปลอยออกจากแหลงก าเนดมลพษดวย

(ค าจ ากดความ : มลพษทางอากาศ คอ อากาศเสย,ภาวะของอากาศทมสารเจอปนอยในปรมาณทมากพอและเปนระยะเวลานานพอทจะท าใหเกดผลเสยตอสขภาพอนามย เชน ควนพษ ฝนละออง กลนจากการเลยงสตว กลนจากโรงงานอตสาหกรรม ของเสยทอยในสภาพเปนไอเสย กลนควน กาซ เขมา ฝนละออง เถาถาน หรอมลสารอนทมสภาพละเอยดบางเบาจนสามารถรวมตวอยในบรรยากาศได)

เสยงดง หมายถง ระดบเสยงทไมเปนทตองการเพราะท าใหเกดการรบกวนตออารมณ ความรสกซงเปนเสยงทเปนอนตรายตอการไดยน และอาจเปนอนตรายตอสขภาพไดอาจเปนเสยงทดงเกนความตองการไดยน เชน เสยงเครองยนต เสยงมอเตอรไซด เสยงคนตะโกนเสยงดนตรทดงเกน หรอเปนเสยงทรบกวนความสงบ เชน เสยงดนตรจากรานอาหาร

44

(ค าจ ากดความ :เปนสภาพแวดลอมทมเสยงสรางความรบกวนท าใหเกดความเครยดทงรางกายจตใจ ท าใหตกใจ หรอ บาดห เชน ยวดยานพาหนะ มนษยสตว ซงกอใหเกดผลเสยตอสขภาพอนามย เชนเสยงทอไอเสย เครองเสยงรถยนต)

การใชสารเคม หมายถง แนวปฏบตในการใชสารเคมตางๆ ทใชในชวตประจ าวน เชน การจดการสารเคมในครวเรอนทไมปลอดภย ท าใหเดกมโอกาสสมผสหรอใชสารเคมนนอยางไมถกวธ รวมถงการใชสารเคมในการประกอบอาชพทงการใชสารเคมไมถกขนาด ไมถกวธ รวมถงการปฏบตตวทไมถกวธในการใชสารเคม

(ค าจ ากดความ :การใชสารเคม การใชผลตภณฑตางๆในครวเรอน ทมสารเคมเปนสวนประกอบ ซงไดแก ผลตภณฑท าความสะอาดหองน า ผลตภณฑทใชในหองครว ผลตภณฑทใชสวนบคคล หรอ แมแตยาฆาแมลง สเปรยชนดตางๆ น ายาขจดคราบไขมน น ามนเชอเพลง สและผลตภณฑท ถกทาสมาแลว แบตเตอร และหมกเปนตน สารเคมอนตราย วตถอนตราย สารอนตราย หมายถง ธาต หรอสาร ประกอบ ทมคณสมบตเปนพษหรอเปนอนตรายตอมนษย สตว พช และท าใหทรพยสนและสงแวดลอมเสอมโทรม )

สภาพทอยอาศยช ารดทรดโทรม หมายถง การอาศยอยในทอยอาศยทไมมงคง อาจท าใหเกดอนตรายได

แสงสวางไมเพยงพอ หมายถง ความสวางทไมเพยงพอในการด าเนนชวตประจ าวน เชน แสงสวางระหวางทางเดน/บนได ท าใหเกดอบตเหตได

ขาดน าสะอาดในการอปโภคบรโภค หมายถง การขาดน าสะอาดทไมมตะกอน(มองดดวยตา) ไมมกลน ไมมรส ไมมลกน ายงลาย ไมมแรธาตหรอสารพษหรอเชอโรคปนอยเกนมาตรฐานความปลอดภยทก าหนดส าหรบอปโภค บรโภค

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมายในชอง [] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1)

ขอท 3.2 การจดการกบสงแวดลอมในครวเรอน ไดแก

3.2.1 การจดการขยะ

ไมม หมายถง ไมมการจดการขยะดวยวธการใดๆ ทงขยะตามบรเวณบาน หรอทวางเปลา ซงอาจเปนแหลงโรค/ปญหา ตามมาได

ใชบรการจดเกบขยะของชมชน หมายถง การจดการขยะของครวเรอนโดยการรบบรการจดการขยะทมอยในชมชนเชน รถเกบขยะของ อบต./เทศบาล

การเผา หมายถง การจดการขยะดวยวธการเผาส าหรบครวเรอนสวนใหญจะเผาในกลางแจงซงถอวาเปนการเผอยางไมถกวธ

การฝง หมายถง การจดการขยะดวยวธการฝงส าหรบครวเรอนจะเปนการฝงลงไปในดนทไมลกมากซงอาจจะเปนแหลงแพรเชอโรค การฝงขยะของครวเรอนไมถอวาเปนการฝงอยางถกวธ

การท าปยหมก หมายถง การจดการขยะเปยกเพอน าไปใชเปนปย การท าปยหมก เปนการอาศยกระบวนการทางชววทยา โดยจลนทรยจะยอยสลายอนทรยวตถใหเปนแรธาตทคอนขางจะคงรปและมคฯประโยชนตอพช

การคดแยกขยะรไซเคล หมายถง การจดการขยะดวยวธการคดแยกขยะออกเปนขยะประเภทตางๆเพอใหสะดวกแกการน าไปก าจด หรอน าไปใชประโยชนไดใหมโดยทวไปแยกเปน 4 ประเภทคอ 1) ขยะเศษอาหาร 2)ขยะรไซเคลเปนขยะทสามารถแยกน ามาแปรรปกลบมาใชใหมได เชน แกว พลาสตก การะดาษ กระปองอะลมเนยม กระปองเหลก เศษผา 3)พษ/อนตรายถอเปนขยะอนตรายทจ าเปนตองแยกทงตาง

45

แยก เชน ถานไฟฉายหลอดไฟ กระปองยาฆาแมลง เครองส าอาง 4) ขยะทตองทง เปนขยะทไมสามารถสามารถน ามารไซเคลได และไมสามารถแยกเปนขยะทง 3 ประเภทได ท าใหตองทงเพอใหรถมาเกบขนไปท าลายหรอก าจดตอไป เชน เศษกระจก เปลอกลกอม ซองขนม

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมายในชอง [] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1)

3.3.2 การจดการมลพษหรอมลภาวะตางๆ ไดแก

การบ าบดน าเสยงกอนปลอยทง หมายถง กระบวนการฟนฟคณภาพความสะอาดใหกบน าทผานการใชมาแลว โดยการจดการหรอท าลายสงปนเปอนในน าเสยใหหมดไปหรอเหลอนอยทสดใหไดมาตรฐานทก าหนด และไมท าใหเกดมลพษตอสงแวดลอม ซงวธการบ าบดน าเสยงแบงได 4 ประเภท ดงน 1) การบ าบดน าเสยดวยวธทางกายภาพ การบ าบดโดยการใชหลกทางกายภาพในการก าจดหรอขจดเอาสงสกปรกออกจากน าเสย เชน การกรองดวยตระแกรง กาท าใหลอย การตกตะกอน และรางดกกรวดทราย 2)การบ าบดน าเสยดวยวธทางเคม เปนการใชสารเคมหรอการท าใหเกดปฏก รยาเคมเพอบ าบดน าเสย ซงสารเคมทใชในการก าจดเชอโรค ไดแก คลอรน และสารประกอบคลอรน โบรมน ไอโอดน โอโซน ฟนอลและสารประกอบของฟนอล แอลกฮอล เปนตน ซงคลอรนเปนสารเคมทนยมใชมาก 3) การบ าบดน าเสยดวยวธทางชวภาพ เปนการใชสงมชวตเปนตวชวยในการเปลยนแปลงสภาพของของเสยในน าใหอยในสภาพทไมกอใหเกดปญหาภาวะมลพษตอแหลงน าธรรมชาต ไดแก เปลยนใหกลายเปนแกส ท าใหกลนเหมน เปนตน 4)บ าบดน าเสยดวยวธทางกายภาพ – เคม เปนกระบวนการทตองมอปกรณชวย เชน การดดซมดวยถาน (carbon adsorption) วธการนใชผงถานหรอคารบอนเปนตวดดซบสารเจอปนทละลายในน าทง ส าหรบการจดการน าเสยทเกดจากการอปโภคบรโภคในครวเรอนกอนปลอยทงสทสาธารณะ เชน การมบอดกไขมนจากครวเรอนกอนทงน าลงทอระบายน าสาธารณะ หรอการเตมสารอนทรย/น าหมกชวภาพ เพอภาพปรบสภาพน า

การใชวสดหรออปกรณปองกนการเกดครวหรอฝนละออง หมายถง การใชวสดหรออปกรณเพอปองกนไมใหครวหรอฝนละอองเขามาในครวเรอน เชน การใชน าฉดไมใหฝนละอองจากถนนเขาบาน การปดประตบานตลอดเวลา รวมถงการก าหนดกฎ กตกาการอยรวมกนในครวเรอน การใชอปกรณปองกนสวนบคคลในการประกอบอาชพ

การใชวสดหรออปกรณปองกนการเกดเสยงดงรบกวน หมายถง การใชวสดหรออปกรณปองกนไมใหเกดเสยงดงรบกวน เชน การใชไมกนทางไมใหมมอเตอรไซดผาน การปดประตบานตลอดเวลา การใชอปกรณปองกนสวนบคคลในการประกอบอาชพ

การปองกนอนตรายจาการใชสารเคม หมายถง วธการทสมาชกในครวเรอนปองกนไมใหเกดอนตรายจากการใชสารเคมในครวเรอน เชนการจดเกบไวอยางเปนระเบยบและถกท ปลอดภยจากเดก รวมถงการปฏบตตวอยางถกวธในการใชสารเคมเพอการประกอบอาชพ การใชอปกรณปองกนสวนบคคลในการประกอบอาชพ

การท าเกษตรอนทรยและลดปรมาณการใชสารเคม หมายถง การหลกเลยงการใชปยเคมสงเคราะห สารเคมก าจดศตรพช และฮอรโมนทกระตนการเจรญเตบโตของพชและสตว โดยอาศยการปลกพชหมนเวยนจากเศษพช มลสตว พชตระกลถว ปยพชสด เศษซากพชซากเหลอทงตางๆรวมไปถงการใชหลกการควบคมศตรพชโดยวธชวภาพ เพอรกษาความอดมสมบรณของดน

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ในชอง [ ] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

3.3.3 การจดหาน าสะอาดไวใชอปโภคและบรโภค ไดแก

การเกบกกน าฝนไวใช หมายถง การจดเตรยมอปกรณหรอการหาภาชนะส าหรบรองรบน าฝนไวใชในการอปโภคหรอบรภค

46

การใชน าประปา หมายถง การมระบบเชอมตอกบประปาหมบานประปาภมภาคเพอน ามาใชในครวเรอน

การใชน ากรอง หมายถง การใชอปกรณในการกรองน าจากแหลงตางๆกอนทจะน ามาใชในการอปโภคหรอบรโภคในครวเรอน

การซอน าสะอาด/น ากรอง หมายถง การมแหลงในการซอน าสะอาด/น ากรองไวใชอปโภคและบรโภค

การใชน าจากแหลงน าธรรมชาต หมายถงการจดหาน าโดยการน าน าสะอาดจากแหลงน าธรรมชาต โดยวธการตางๆ เพอน ามาใชอปโภคหรอบรโภคในครวเรอน

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ในชองวาง [ ] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

3.2.4 การจดสภาพทอยอาศยทไมปลอดภยหรอมโอกาสเกดอนตราย ไดแก

การซอมแซมสภาพทอยอาศยทช ารดทรดโทรม หมายถงการด าเนนการปรบปรงซอมแซม พนทอปกรณตางๆในบรเวณบานทช ารด ทรดโทรมเพอปองกนอบตเหตตางๆทจะเกดขนจากการ พลดตก ลน หกลม หรออนๆ เปนตน

การจดหรอหรอตดตงอปกรณสองสวางเพอใหมแสงสวางทเพยงพอ หมายถง การปรบปรงพนท สถาน หรอจดหาไฟสองสวางมาตดเพอใหพนทตางๆ ทมดหรอมแสงสวางไมเพยงพอ สามารถมแสงสวางทเพยงพอ

การท าราวในการเกาะยดหรอจบ หมายถง การจดหาหรอเพมอปกรณหรอราวส าหรบการเกาะยดในพนททเสยงตอการลนลม หรอพนทลาดชน หรอใชส าหรบสมาชกในครวเรอนทมปญหาเกยวกบการเดนปญหาขาออนแรง หรอเปนอมพาต เชน การตดราวไวในหองน า บนได หรอบรเวณอนๆทจ าเปน

การจดท าทางลาดเอยงเพอใชแทนการเดนขนบนได หมายถง การตอเตมหรอปรบปรง บนไดทลาดชนใหมความลาดเอยงเพมมากขน หรอปรบเปนทางลาดเพอความสะดวกในการเดนขนไปยงอาคารหรอพนทซงอยตางระดบกน

วธการบนทกขอมล ใหผบรรทกขอมล ขดเครองหมายในชองวาง [ ] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

ขอท 3.3 การอนรกษสงแวดลอม การอนรกษพลงงาน และการใชพลงงานทดแทนในครวเรอน ไดแก

การอนรกษสงแวดลอม หมายถง การรจกใชทรพยากร ใหเปนประโยชนมากทสดและใชเปนเวลายาวนาน โดยตองสญเสยทรพยากรนอยทสด โดยการใชทรพยากรอยางรอบคอบ ประหยดของทหายาก และหาวธฟนฟสงแวดลอมทไมดหรอเสอมโทรมใหดขน

การอนรกษพลงงาน หมายถง การใชพลงงานใหเกดประโยชนและประสทธภาพสงสด โดยมการพฒนาและน าเอาพลงงานจากแหลงใหมๆ มาใชเพอทดแทน และมการปองกนการสญเสยพลงงาน ซงมวธการอนรกษพลงงาน ดงน 1) หาแหลงพลงงาทดแทน 2) การวจยพฒนาพลงงาน 3) การเผยแพรความรสสงคม 4)การประหยดพลงงาน

พลงงานทดแทน หมายถง พลงงานทน ามาใชแทนน ามนเชอเพลงหรอถานหน สามารถแบงตามแหลงทไดมา เปน 2 ประเภท คอ พลงงานทดแทนจากแหลงทใชแลวหมดไปอาจเรยกวา พลงงานสนเปลอง ไดแก ถานหน กาซธรรมชาต นเคลยร หนน ามน และทรายน ามน เปนตน และพลงงานทดแทนอก

47

ประเภทหนงเปนแหลงพลงงานทใชแลวสามารถหมนเวยนมาใชไดอก เรยกวา พลงงานหมนเวยน ไดแก พลงงานแสงอาทตย ลม ชวมวล น า และโฮโดรเจน เปนตน

กาซชวมวล หมายถง พลงงานทใชพชและสตว สวนใหญเปนของทเหลอจากการผานกระบวนการเกษตร เชน เศษไม ขยะ วสดเหลอใชทางการเกษตร กระบวนการเพอท าใหไดพลงงานอาจจะท าโดยน ามาเผาไหมเพอน าพลงงานความรอนทไดไปใชในกระบวนการผลตไฟฟาทดแทนพลงงานจากฟอสซล (เชน น ามน) ซงมอยอยางจ ากดและอาจหมดลงได

น ามนไบโอนเซล หมายถงน าทนทผลตไดจากสงมชวตและสามารถใชทดแทนน ามนดเซลได กคอการน าน ามนจากพชหรอไขมนมนสตวแตน ามนทใชแลวมาดดแปลงใชเปนเชอเพลงแทนน ามนดเซลในเครองยนตดเซล

พลงงานแสงอาทตย หมายถง พลงงานความรอนทไดจากแสงอาทตย ไมเกดมลภาวะตอสงแวดลอม ซงสามารถใชไดหลายอยาง ไดแก การอบแหง การท าน ารอน การผลตกระแสไฟฟาจากเซลลแสงอาทตย หรอ การใชผลตชวมวลและน าชวมวลไปใชเปนพลงงาน

พลงงานลม หมายถง พลงงานทไดจากความเรว น าใชประโยชนในการหมนกงหนเพอสญน า หมนเครองสขาว หมนโมบด แลนเรอใบ บดอาหารสตวหมนเครองก าเนดไฟฟาหรอไดนาโมเพอผลตกระแสไฟฟา

พลงงานน า หมายถง พลงงานทไดจากน า สามารถน ามาใชผลตกระแสไฟฟา คอ น าจะไหลหรอเคลอนทจากทสงไปพนททต ากวา เราน าพลงงานของน าทเคลอนทไปหมนเครองก าเนดไฟฟาหรอไดนาโม ท าใหสามารถผลตกระแสไฟฟาไดพลงงานจากน าทะเลหรอมหาสมทร

ถานอดแทง ผลตทไดจากการน าผลตภณฑจากแหลงธรรมชาต เชน ไมกะลามะพราว กะลาปาลม ซงขาวโพด มาเผาจนเปนถาน อาจน าบดเปนผงหรอเมดแลวอดเปนแทงตามรปทรงทตองการ หรอน าวตถดบธรรมชาต เชน แกลบ ขเลอย มาอดเปนเมดแทงตามรปทรงทตองการแลวจงน ามาเผาเปนถาน

การใชแรงงานคนเพอทดแทนพลงงานอนๆ หมายถง กจกรรมการผลตทใชแรงงานคนเปนหลกเชน การสขาวโดยใชแรงงานคน การนวลขาวโดยใชแรงงานคน การปนจกรยานเพอปมน า เปนตน

การใชแรงงานสตวเพอทดแทนพลงงานอนๆ หมายถง กจกรรมการผลตทใชแรงงานสตวเชน การใชควายไถนา การใชสตวหมนแทงบดขาว การใชสตวในการนวดขาว

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองในชองวาง [ ] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

สวนท 4 การสอสารของครวเรอน

จดประสงค

เพอตองการทราบถง ขอมลดานการสอสารของสมาชกในครวเรอนทสอสารกบผอนในชมชน ซงประกอบดวย ประเภทของขอมลขาวสาร และชองทางการสอสารของครวเรอน

ค าอธบายรายขอทส าคญ

ประเภทของขอมลดานการสอสาร หมายถง ชนดของขอมลขาวสารทสมาชกในครวเรอนสอสารกบผอน แบงเปนขาวสารดานขาวสารทางดานงานบญ ขาวสารดานอาชพ ขาวสารทางดานการศกษา ขาวสารดานสขภาพ ขาวสารการขอความชวยเหลอ/รองทกข ขาวสารทางดานการเมอง

ผสงสารสงสารถงผรบสาร เปนพฤตกรรมหรอการถายทอดขอมลขาวสารความคด อารมณ ความรสก ทกษะ โดยการใชสญลกษณซงอาจเปนค าพด หนงสอ ภาพ ตวเลข กราฟ ฯลฯ

48

ผสงสาร คอ เปนผท าหนาทสงสารผานชองทางหนงไปยงผรบสาร กระตนใหเกดการตอบสนองจากผรบสาร

ผรบสาร คอ ผรบสารจากบคคลหนงหรอกลมบคคล เมอไดรบสาร จะเกดการตความและการตอบสนอง

ชองทางการสอสาร หมายถง สองกลางหรอเสนทางทใชเปนทางผานในการรบสงขอมลระหวางผสงสารไปยงผรบสาร โดยมชองทางดงน หารบอกตอ (ปากตอปาก) การใชโทรศพทมอถอ การใชโทรศพทบาน การใชโทรศพทสาธารณะ การใชงานคอมพวเตอรและอนเตอรเนตการสงหนงสอแจง /การสงจดหมาย หอกระจายขาว วทยชมชน เวทปะชม/ประชาคม

ชองทางการสอสาร หมายถง ตวกลางทชวยในการน าสงสารจากผสงสารไปยงผรบสาร ชองทางเปรยบเหมอนทางหรอพาหะระหวางผรวมสอสาร

ผสงสาร คอเปนผท าหนาทสงสารผานชองทางหนงไปยงผรบสาร กระตนใหเกดการตอบสนองจากผรบสาร

ผรบสารจากบคคลหนงหรอกลมบคคล เมอไดรบสาร จะเกดการตความและการตอบสนอง

ขาวสารดานงานบญ/ประเพณตางๆ หมายถง งานทเกยวของกบการท าความดตามหลกศาสนา และขนบธรรมเนยมของแตละชมชน เชน การประชาสมพนธบอกบญ/ประเพณ เชน งานกฐน งานผาปาฯ แจงก าหนดการจดงานบญเชน งานศพ งานบวชฯ เชญชวนรณรงคกจกรรมงานบญ/ สบสานขนบธรรมเนยมประเพณตางๆ เชน งานลอยกระทง งานสงกรานตฯ

ขาวสารทางดานอาชพ หมายถง ขาวสารทจะสามารถสงเสรมทางดานอาชพใหกบชาวชมชน เชน การประชาสมพนธการรบสมครงาน การฝกอบรมพฒนาทกษะดานอาชพ การรวมกลมอาชพ ฯ

ขาวสารดานการศกษา หมายถง ขาวสารทสามารถสงเสรมดานการศกษาใหกบชมชน เชน การรบสมครนกเรยน นกศกษา ทงในระบบและนอกระบบ ทนการศกษาตางๆ ประกาศ เกยรตคณ ประชาสมพนธกจกรรมตางๆ ของสถานศกษา ฯ

ขาวสารดานสขภาพ หมายถง ขาวสารทเปนการรณรงค สงเสรมและปองกน ปญหาดานสขภาพของชมชนทงทางรางกาย จตใจ สงคม และสตปญญา เชน การแจงขาวสารเรองโรคภยตางๆ กจกรรมดานสาธารณะสข ใหความรการดแลสขภาพ ฯ

ขาวสารการขอความชวยเหลอ/รองทกข หมายถง ขาวสารทแจงใหทราบถงความเดอดรอนของชมชน และแจงใหทราบถงชองทางทชมชนสามารถเขาถงและไดรบการชวยเหลอ เชน ประกาศของหนวยงานตางๆ ฯ

ขาวสารทางดานการเมอง หมายถง ขาวสารทชวยในการสงเสรมใหชมชนตระหนกถงบทบาทหนาท เพอสงเสรมใหเกดการมสวนรวมในการจดการปญหา และพฒนาชมชน เชน รณรงคการใชสทธเลอกตง การประชาคมฯ

วทยชมชน หมายถง กจการกระจายเสยงเพอประโยชนสาธารณะท ไมแสวงหารายไดจากการโฆษณาเปนประโยชนตามความตองการทหลากหลายของชมชนหรอทองถนทรบบรการสงผลใหชมชนเกดความเขมแขงโดยชมชนเปนเจาของรวมกนและด าเนนการโดยชมชนเปนอสระมเสรภาพในการเสนอขาวและการแสดงความคดเหนทไมขดตอจรรยาบรรณและศลธรรมอนดของประชาชนปราศจากการครอบง าและแทรกแซงจากกลมผลประโยชนโดยมชอบ

49

หอกระจายขาว หมายถง เครองมอสอสารทรฐหรอองคกรปกครองสวนทองถนจดสรางขนในการกระจายเสยงในหมบานชมชนเพอเผยแพรประชาสมพนธขอมลขาวสารและการบรการสาธารณะทอยในอ านาจหนาทขององคกรปกครองสวนทองถนและของรฐใหประชาชนไดรบประโยชนรวมทงเผยแพรความคดเหนความตองการของประชาชนในทองถนในดานการบรหารการพฒนาและตรวจสอบการด าเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถนและของรฐโดยมบคคลในชมชนนนเปนผมสวนรวมในการบรหารจดการ

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย / ในชองวาง [ ] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

สวนท 5 ความเกยวของของครวเรอนกบการเมองการปกครอง จดประสงค เพอตองการทราบถง ขอมลดานการเมองการปกครองของสมาชกในครวเรอนทมสวนรวมในการท า

กจกรรมของชมชน การแกไขปญหากรณพพาทและการไกลเกลยทเกดขนภายในครวเรอน ค าอธบายรายขอทส าคญ ขอท 5.1 สมาชกในครวเรอนมสวนรวมในกจกรรมของชมชน หมายถง การทสมาชกในครวเรอนเขา

รวมคด หรอรวมท า หรอเขารวมกจกรรมตางๆของชมชนในกจกรรมตางๆ เชน การใชสทธเลองตงครงทผานมา รวมรณรงคการเลอกตง การรวมเปนการกรรมการการเลอกตงรวมท าประชาพจารณ / รวมเวทประชาคม /รวมประชมหมบาน รวมท าแผนชมชน/ต าบล และอนๆ

ขอท 5.2 การแกไขปญหากรณพพาท และการไกลเกลยทเกดขนกบครวเรอน หมายถง การจดการกบเหตการณทเปนปญหา หรอเปนกรณพพาทระหวางสมาชกในครวเรอนกบสมาชกในครวเรอน หรอระหวางสมาชกในครวเรอนกบผอนทอยนอกครวเรอนซงเปนเหตการณทเกดขนภายในระยะ 1 ปทผานมา โดยเหตการณดงกลาวไดมบคคลตางๆทเกยวของเขามามสวนรวมในการท าหนาทในการเจรจาไกลเกลยใหกบสมาชกในครวเรอนและคกรณ เพอใหสามารถตกลงหรอเจรจายอมความกนไดส าเรจ ทงนปญหาหรอกรณพพาททเกดขนอาจจะมการแจงความด าเนนคดตามกฎหมายหรอไมกได

(ค าจ ากดความ : ผไกลเกลย คอ คนกลางทท าหนาทเสนอแนะแนวทางในการเจรจาเพอยตปญหาขอพพาทโดยสนตวธ ซงอาจจะเปน อนญาโตตลาการ ผใหญบาน บคคลทชาวบานใหความเคารพนบถอ หรอพระสงฆ)

ปญหาการทะเลาะววาทหรอท ารายรางกาย หมายถง การทบคคลโตเถยงกนอยางรนแรง และหรอมการใชก าลงหรอใชอาวธท ารายกน จนท าใหอกฝายหนงหรอทงสองฝายไดรบบาดเจบ เชน เกดรอยฟกช า รอยขดขวน เกดบาดแผล เปนตน

ปญหาการแบงเขตทดน หมายถง การลวงล าเขาไปในทดนหรอพนทของเพอนบานขางเคยง หรอพนทของบคคลอน

ปญหาการบกรกพนทสาธารณะ หมายถง การลวงล าเขาไปในทดนหรอพนทของทใชรวมกนของคนในชมชน

ปญหาการลกทรพย หมายถง การกระท าใดๆ ทเปนการเอาของหรอทรพยสนของผอนมาเปนของตนเองโดยไมไดรบอนญาตจากเจาของ เชน การลกทรพยสนของผอน การถกชงทรพย การถกผอนงดแงะเขาบานขโมยทรพยสน เปนตน

ปญหาชสาว หมายถง การกระท าผดทางเพศในลกษณะการนอกใจสามหรอภรรยาโดยการคบช หรอไปพฤตกรรมทนอกลนอกทางหรอมความสมพนธกบหญงอนหรอชายอนทไมใชภรรยาหรอสามตนเอง ในลกษณะการจบ การสมผสเนอตว การกอดในเชงกามารมณ หรอถงขนรวมประเวณทงโดยยนยอมหรอไมยนยอม

50

ปญหาการเขาถงและการใชประโยชนทรพยากรในพนท หมายถง การคนหาเลอก และพจารณาสงทมคณคาในชมชนน ามาใชในการจดการปญหาของครวเรอน

ปญหาการขดแยงทางการเมอง เชน การแบงขว แบงฝาย หมายถง สมาชกในครวเรอนมความคดเหนทแตกตางกนตอการเมองการปกครองตนหมบานตนเอง

การเจรจาผทเกยวของ หมายถง การพดคยกบบคคลตางๆทเกยวของในการแกไขปญหาของสมาชกในครวเรอน

การใชกตกาขอตกลงของพนท หมายถง วธการทสมาชกในครวเรอนไดท าการตกลงเพอยตปญหาของสมาชกในครวเรอน

การใชกฎหมายบานเมอง หมายถง วธการแกไขปญหาหรอยตปญหาของสมาชกในครวเรอนดวยหลกการกฎหมายทใชกนเปนประจ า

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมายในชองวาง [ ] หนาขอความทตองการ หรอเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

2.2 แบบสอบถามชดท 2 แบบสอบถามชดขอมลพนฐาน 7 ดาน ระดบกลมและชมชนดงรายละเอยดตอไปน

สวนท 1 ขอมลดานทนทแสดงถงศกยภาพของต าบล

จดประสงค

เพอตองการทราบถง ขอมลทนทเปนบคคล กลม/เครอขาย /ศนยการเรยนร/ แหลงเรยนร/หนวยงาน/องคกร/สถาบน ทนทเปนเงน/กองทน ทนทรพยากรธรรมชาตและแหลงประโยชนและทนแหลงทองเทยว

ค าอธบายรายขอทส าคญ

ขอท 1 ทนทเปนบคคล หมายถง บคคลททความส าคญโดยการเปนผน า คนเกง หรอ อาสาสมครในดานตางๆของชมชน โดยแบงเปน 4 กลม คอ

ขอ 1.1 ผน าภาคประชาชน หมายถงบคคลทเปนประธาน แกนน า ผน า คนเกง คนส าคญในดานตางๆ ไดแก(1.1.1)ประธานกลม /ชมรม/เครอขาย แกนน า (1.1.2) คนเกงดานตางๆ (ดานสขภาพ อาชพ ศลปวฒนธรรมและประเพณ) ปราชญชาวบาน ผประกอบพธกรรมตางๆ อาสาสมครตางๆ ผไกลเกลย

ขอ 1.2 ผน าทองถน หมายถง บคคลทมท าหนาทหรอมความรบผดชอบในดานการปกครองหรอการดแลทกขสขของประชาชนทอยในระดบชมชน หมบาน ต าบล ซงมทงผน าทเปนทางการและไมเปนทางการ เชนผใหญบาน ก านน กรรมการหมบาน พระ และผน าอนๆ เปนตน

ขอ 1.3 ผน าองคกรปกครองสวนทองถน หมายถง บคลากรหรอผบรหารขององคกรปกครองสวนทองถน เชน นายก อบต./เทศบาล ปลด อบต./เทศบาล สมาชก อบต./เทศบาล เปนตน

ขอ 1.4 ผน าทเปนบคลกรของหนวยงานภาครฐซงอาศยอยในพนท หมายถง บคลากรของหนวยงานตางๆของภาครฐ ซงพกอาศยอยในพนทและเปนบคคลทมบทบาทส าคญในการเปนผน าในดานตางๆของชมชน หมบาน ต าบล เชน การเปนแกน าในการเชญชวนคนในชมชนเขารวมในการพฒนาชมชน การเปนทปรกษาในดานการท ากจกรรมตางๆการเปนนกจดกระบวนการพฒนาชมชน การเปนผถายทอดความรในดานวชาการตางๆใหกบชมชนและการเปนผน าในดานอนๆเปนตน โดยบคลากรของหนวยงานภาครฐซง

51

อาศยอยในพนท เชน คร นกพฒนาชมชน แพทย พยาบาล เจาหนาทสาธารณสข ทหาร ต ารวจ และบคลากรอนๆ

ขอ 1.5 ผน าทางศาสนาคอผทมอ านาจทางจตใจในการน า ‘หลกการทางศาสนา’ มาใชอยางถกตองและจรงจงโดยจะเรยกแตกตางกนไปแลวศาสนา ดงน

ผน าทางศาสนาครสต จะเปนนกบวชเรยกวาบาทหลวง และสมาชกคณะนกบวชคาทอลก ถาเปนชายเรยกวาภราดา (brother) หญงเรยกวาภคน (sister)

ผน าทางศาสนาอสลาม คอ อหมาม คอเตบ และบหลน ซงจะเปนผน าประกอบพธกรรมตางๆ

ผน าทางศาสนาพทธ คอ พระสงฆ และแมช

ผทมความร ความสามารถในการประกอบพธกรรมตามศาสนาและความเชอของชมชนนนๆ เชน มกคทายก หมอพราหม โตะคร หมอท าขวญฯ

(ค าจ ากดความ: ความสามารถพเศษ หมายถง ความสามารถทแสดงออกทโดดเดนดานใดดานหนงหรอหลายดาน ในดานสตปญญา ความคดสรางสรรค การใชภาษา การเปนผน า การสรางงานทางดานทศนศลปและศลปะการแสดง ความสามารถทางดานดนตร ความสามารถดานกฬา และความสามารถทางวชาการในสาขาใดสาขาหนง หรอหลายสาขา อยางเปนทประจกษเมอเทยบกบผอนทมอายในระดบเดยวกน สภาพแวดลอมหรอประสบการณเดยวกน )

ขอท 2 ทนทเปนกลม /เครอขาย/ศนยการเรยนร /แหลงเรยนร หมายถง กลม/เครอขาย/ศนยเรยนร/แหลงเรยนรทท าประโยชนใหกบชมชนในดานตางๆตามลกษณะหรอความสามารถหรอความช านาญทม ไดแก กลมแมบาน กลมเยาวชน กลมพการ กลมผสงอาย กลมประชาคม เครอขาย อสม . เครอขายอาชพ เครอขายปราชญชาวบาน เครอขายพระสงฆ ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง และกลมอนๆ

ขอท 3 ทนทเปนหนวยงาน /องคกร/สถาบน หมายถง หนวยงาน/องคกร/สถาบนทท าประโยชนแกชมชน ทงหนวยงาน/องคกร/สถาบนของภาครฐและภาคเอกชน ไดแก ศนยพฒนาเดกเลก โรงเรยน อบต. /เทศบาล โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบต าบล/สถานอนามย/ศนยสขภาพชมชน และอนๆ ขอท 4 ทนทเปนเงน/กองทน หมายถง แหลงทน งบประมาณ หรอกองทนทใชในการชวยเหลอและพฒนาชมชน ไดแก กองทนเงนลาน กองทน SML กลมออมทรพย สหกรณ ธนาคารชมชน กลมฌาปนกจหมบาน/ต าบล และอนๆ

ขอท 5 ทนทเปนทรพยากรธรรมชาตและแหลงประโยชนทประชาชนสามารถเขาถงและใชประโยชนได หมายถง แหลงทรพยากรธรรมชาตทประชาชนสามารถใชประโยชน เชน ปาชมชน อางเกบน า ทะเล แมน า เปนตน หรอแหลงประโยชนทประชาชนสามารถเขาถงและใชประโยชนซงเปนสถานททประชาชนเคารพสกการะ เชน สถานท เคารพสกการะของชมชนท เปนดอนตาป คม และสถานทอ นๆ เปนตน ขอท 6 ทนทเปนแหลงทองเทยว หมายถง สถานททประชาชนไดรบประโยชนจากการทองเทยว เชน ปาไม ทะเล ภเขา แหลงน า ศลปวฒนธรรม เกษตร และอนๆ

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ระบทนประเภทตางๆทแสดงถงศกยภาพของต าบล โดยการเตมขอความ หรอตวเลขในชองวาง ในกรณทไมมขอมลหรอไมสามารถเตมขอมลได ใหขดเครองหมาย – ในชองวาง

52

สวนท 2 ขอมลดานการสอสาร

วตถประสงค

เพอตองการทราบถง ขอมลทแสดงเกยวกบกระบวนการสอสารในชมชน ซงประกอบดวย ผใหขอมลหรอผสอสารขอมล ประเภทขอมล ชองทางการสอสาร และการใชประโยชน

ค าอธบายรายขอทส าคญ

• ผใหขอมลหรอผสอสารขอมล หมายถง ผทสงสารหรอผทท าการสอสารกบบคคลอนๆ ซง ประกอบดวยผน าในภาคสวนตางๆ โดยแบงเปน (1) ผน าภาคประชาชน ไดแก (1.1) แกนน า คนเกงดานตางๆ (1.2) ปราชญชาวบาน/ภมปญญาทองถน (1.3) ผประกอบพธกรรมตางๆ (1.4) อาสาสมครตางๆ (1.5) ผไกลเกลย (1.6) พระ/ผน าศาสนา และ (1.7) อนๆ (2) ผน าทองท ไดแก (2.1) ผใหญบาน/ก านน (2.2) กรรมการหมบาน และ (2.3) อนๆ (3) ผน าองคกรปกครองสวนทองถน ไดแก (3.1) คณะกรรมการบรหารสวนทองถน (3.2) พนกงานสวนทองถน (3.3) ประธานสภาและสมาชก อบต./เทศบาล และ (3.4) อนๆ และ (4) ผน าทเปนบคลากรของภาครฐ ไดแก (4.1) คร (4.2) นกพฒนาชมชน (4.3) แพทย/พยาบาล/เจาหนาทสาธารณสข (4.4) ต ารวจ (4.5) เจาหนาทเกษตรต าบล และ (4.6) อนๆ

ประเภทของขอมล หมายถง ขอมลขาวสารในดานตางๆ ทผใหขอมลใชในการสอสารหรอสงสาร ไดแก ขาวสารงานบญ/ประเพณตางๆ ขาวสารการรณรงค/พฒนาชมชน ขาวสารการเมอง/การเลอกตง ขาวสารทางการศกษา และขาวสารทางดานการชวยเหลอเรงดวน/ฉกเฉน ขาวสารการรกษาสงแวดลอม และขาวสารอนๆ

ชองทางการสอสาร หมายถงวธทผใหขอมลใชในการสอสารหรอสงสารไปยงบคคลอนๆ ไดแก ปากตอปาก โทรศพทมอถอ โทรศพทบาน โทรศพทสาธารณะ วทยชมชนเสยงตามสาย/หอกระจายขาว เวปไซต จดหมาย/หนงสอแจง ประชม/เวทประชาคม หนงสอพมพ/หนงสอพมพทองถน วารสารต าบล เอกสารสรป/รายงาน เอกสารประชาสมพนธ/แผนผบ บอรดปายประกาศ และอนๆ

การใชประโยชน หมายถง จดประสงคทตองการใหเกดขนจากการสอสารหรอสงสารไปยงบคคลอน ไดแก เพอประโยชนในการปกคลอง การเลอกตง การพฒนาแผนต าบล การสรางผน า/แกนน าชมชน การสรางความรวมมอ/ชวยเหลอกนในชมชน การสงเสรม/สนบสนนดานการประกอบอาชพ การจดกจกรรม/สงเสรมความรดานการดแลสขภาพระดบ บคคล ครวเรอน กลม และชมชน การสงเสรม/สนบสนนดานการศกษา การสรางจตส านกรกชมชน และอนๆ ระบ

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ในชอง [ ] หรอเตมขอความหรอตวเลขลงในชองวาง ( ตอบไดมากกวา 1 ขอ )

สวนท 3 ขอมลดานการดแลสขภาพ

จดประสงค

เพอตองการทราบถง ขอมลดานปญหาสขภาพ ซงประกอบดวย ปญหาสขภาพและโรคทพบบอย 5 อนดบ ปญหาโรคระบาดในพนท ปญหาโรคเรอรงในพนท การจดบรการตามปญหาและความตองการในพนท ผสถานท/แหลงบรการสขภาพในพนท เพอใหชมชนสามารถน าขอมลดงกลาวมาใชประกอบการตดสนใจจดการสขภาวะชมชนไดค าอธบายรายขอทส าคญ

ขอท 1 ปญหาสขภาพและโรคทพบบอย 5 อนดบในพนท หมายถง อาการทเกดขนจากความผดปกตในรางกายหรอโรคทพบบอยในชมชน ในระยะหนงปทผานมา

53

ขอท 2 ปญหาโรคระบาดในพนท หมายถงโรคทมการตดตอหรอแพรกระจายในชมชนอยางรวดเรว ในระยะหนงปทผานมา

ขอท 3 ปญหาโรคเรอรงในพนท หมายถง โรคหรอการเจบปวยซงเมอเปนแลวจะมอาการหรอตองไดรบการรกษาตดตอกนมานานเกน 6 เดอนขนไป

ขอท 4 การจดบรการตามปญหาและความตองการในพนท หมายถง บรการทจดใหชมชนเพอแกปญหาและตอบสนองความตองการของชมชน ในระยะหนงปทผานมา

ขอท 5 สถานท/แหลงบรการสขภาพทมในพนท หมายถง สถานทหรอหนวยบรการทางดานสขภาพทตงอยในพนทต าบล ไดแก ศนยสขภาพชมชน/สถานอนามย/โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบต าบล โรงพยาบาลรฐ โรงพยาบาลเอกชน คลนกแพทย คลนกพยาบาล/สถานพยาบาล รานคา ศนยสาธารณะชมชน วดทใหบรการดานสขภาพ บานหมอพนบาน/หมอสมนไพร บาน อสม. และอนๆ

ขอท 6 ผใหบรการ/ดแลรกษาดานสขภาพในพนท หมายถง บคคลหรอบคลากรทงจากภาคประชาชนและภาควชาชพซงใหบรการในดานการดแลรกษาสขภาพใหกบประชาชนในชมชน แบงเปน ขอ 6.1 ผใหบรการภาควชาชพ ไดแก แพทย พยาบาล เจาหนาทสาธารณสข เจาหนาททนตสาธารณสข และขอ 6.2 ผใหบรการดานประชาชน ไดแก อสม. หมอพนบาน อาสาสมครอนๆทชวยดแลชวยเหลอ กลม หรอ ชมรมตางๆ เปนตน

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ใสในชอง [ ] หรอเตมขอความหรอตวเลขลงในชองวาง ในกรณทไมมขอมลหรอไมสามารถเตมขอมลไดใหขดเครองหมาย – ในชองวาง ( ตอบไดมากกวา 1 ขอ )

สวนท 4 ขอมลดานประชากร

จดประสงค

เพอตองการทราบถง ขอมลจ านวนประชากรจ าแนกตามชวงอาย สถตการเกดและสถตการเสยชวตในรอบ 1 ปทผานมา การจดการศกษาในชมชน และการอพยพแรงงานทเขามาท างานในพนท

ค าอธบายรายขอทส าคญ

ขอท 1 จ านวนประชากรแยกตามชวงอาย หมายถง จ านวนของประชาการเพศชายและประชากรเพศหญงในแตละชวงอายทก าหนด ไดแก แรกเกด- 4 ป 5-9 ป 10-14 ป 15-19 ป 20-24 ป 25-29 ป 30-34 ป 35-39 ป 40-44 ป 45-49 ป 50-54 ป 55-59 ป 60-69 ป 70-79 ปและ 80 ปขนไป

ขอท 2 สถตการเกด/ตาย

เดกเกดใหมในรอบ 1 ป หมายถง จ านวนเดกเกดใหมทงเพศชายและเพศหญงในรอบหนงปทผานมา

สถตการเสยชวตในรอบ 1 ปทผานมา หมายถง จ านวนผเสยชวตทงเพศชายและเพศหญงดวยสาเหตตางๆ ในรอบหนงปทผานมา

เดกเกดใหม หมายถง เดกทเกดมาแลวมชวต

ตายแรกคลอด หมายถง เดกทเกดมาแลวเสยชวตภายใน 7 วน

ตายดวยโรคเรอรง หมายถง การทบคคลเสยชวตดวยการเจบปวยดวยโรคเรอรงตางๆ เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง หวใจ มะเรง และไตวาย เปนตน

ตายดวยโรคตดตอ/โรคระบาด หมายถง การทบคคลเสยชวตดวยการเจบปวยดวยโรคโรคตดตอหรอโรคระบาดตางๆ เชน เอดส โรคฉหน ไขหวดนก และไขหวด H1N1 เปนตน

54

ตายดวยอบตเหตจราจร หมายถง การทบคคลเสยชวตดวยอบตเหตจราจร เชน รถยนตชนกน รถจกรยานยนตชนกน รถยนตชนรถจกรยานยนตชน รถยนตหรอรถจกรยานยนตชนสงกดขวาง และรถยนตหรอรถจกรยานยนตชนคนเดนถนน เปนตน

ตายดวยอบตเหตอนๆ หมายถง การทบคลเสยชวตดวยอบตเหตอนๆทไมใชอบตเหตจราจร เชน ถกของมคมทมแทง ถกสงของทมน าหนกมาหลนทบ พลดตกจากทสง เปนตน

อนๆ หมายถง การทบคคลเสยชวตดวยสาเหตอนๆ ทนอกเหนอจากทกลาวมาในขางตน และใหระบสาเหตทท าใหเสยชวต

ขอท 3 การจดการศกษาในชมชน หมายถง ประเภทและจ านวนสถานศกษาทเปดใหบรการภายในชมชน ไดแก ศนยพฒนาเดกเลก โรงเรยนประถมศกษา โรงเรยนมธยมศกษา โรงเรยนอาชวะศกษา ศนยการศกษานอกโรงเรยน ศนยการศกษาตอเนองระดบอดมศกษาวทยาลยหรอมหาวทยาลยอดมศกษา ศนยฝกอาชพหรอวทยาลยชมชน และอนๆ

ขอท 4 การอพยพแรงงานทเขามาท างานในพนท หมายถง ประเภทและลกษณะของแรงงานทอพยพเขามาท างานในพนท ซงไดแก แรงงานชาวไทยและแรงงานตางดาวทเขามาท างานในพนท ซ งไดแก แรงงานชาวไทยและแรงงานตางดาวทเขามาท างานในพนทในลกษณะการท างานแบบถาวรหรอแบบชวคราว แรงงานไทย หมายถง ผใชแรงงานทมสญชาตไทย

แรงงานตางดาว หมายถง ผใชแรงงานทไมมสญชาตไทยหรอเปนชาวตางชาต

อยแบบถาวร หมายถง อาศยอยประจ าในพนทโดยไมมการยายออกนอกพนท

อยแบบชวคราว หมายถง อาศยอยในพนทในเวลาท างานเมอการท างานสนสดกจะยายออกนอกพนท

ขนทะเบยน หมายถง แรงงานตางดาวทอพยพเขามาท างานในพนทมการขนทะเบยนแรงงานตางดาวตามทกรมสวสดการและการคมครองแรงงานก าหนด

ไมขนทะเบยน หมายถง แรงงานตางดาวทอพยพเขามาท างานในพนทยงไมไดด าเนนการขนทะเบยนแรงงานตางดาวตามทกรมสวสดการและการคมครองแรงงานก าหนด

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ใสในชอง [ ] หรอเตมขอความหรอตวเลขลงในชองวาง ในกรณทไมมขอมลหรอไมสามารถเตมขอมลไดใหขดเครองหมาย – ในชองวาง ( ตอบไดมากกวา 1 ขอ )

สวนท 5 ขอมลดานสงแวดลอม

จดประสงค

เพอตองการทราบถง ขอมลปญหาและการจดการสงแวดลอมทมในชมชน ปญหาสงแวดลอมในชมชนทยงตองการพฒนา และการจดการสงแวดลอมในชมชนทเออตอการสรางเสรมสขภาพ

อธบายรายขอทส าคญ

ขอท 1 ปญหาและการจดการสงแวดลอมทมในชมชน หมายถง ขอมลทเกยวกบปญหาดานสงแวดลอมทเกดในชมชน โดยระบลกษณะของปญหา/หมทมปญหา สาเหตของปญหา และการจดการกบปญหาตางๆ

ปญหาขยะ หมายถง ปญหาทเกดขนจากการมสงของทเหลอจากกระบวนการผลตและบรโภคซงเสอมสภาพจนใชการไมไดหรอไมตองการแลว โดยทชมชนยงไมสามารถจดการไดในปจจบนและหรอในอนาคต

55

ปญหาภาวะมลพษ หาการเปลยนแปลงของสงแวดลอมทไมพงประสงค ไดแก ปญหาน าเสย ควนพษ ฝนละออง เสยงดงรบกวน และการใชสารเคม ซงเปนผลมาจากการการกระท าของมนษย โดยปญหาดงกลาวไดสงผลกระทบทงทางตรงและทางออมกบผทสมผสหรอผทอยใกลแหลงทมปญหา รวมทงการสงผลตอการเปลยนแปลงทางดานกายภาพ ชวภาพ และความสมบรณของสงมชวตทอยในพนท

ปญหาจดอนตราย/พนทเสยงตอการเกดปญหาอาชญากรรม หมายถง สถานทหรอบรเวณทมความเสยงตอการเกดอบตเหตจราจรหรอเสยงตอการเกดปญหาอาชญากรรมในบรเวณนน ๆ บอยครง โดยจดอนตราย เชน ทางแยก ทางโคง ทางหกศอก และทางช ารด เปนตน พนทเสยงตอการเกดปญหาอาชญากรรม เชน ถนนทไมมไฟสองสวาง บานราง และทรกราง เปนตน

ปญหาการขาดแคลนน าสะอาด หมายถง ปญหาทเกดจาการขาดแคลนน าดม น าใช หรอมน าดม น าใชแตคณภาพไมเหมาะสม ซงสงผลกระทบตอการด าเนนชวตประจ าวนและการประกอบอาชพ

ปญหาภยธรรมชาต หมายถง ปญหาทเกดจากภยธรรมชาตทเกดขนในพนท เชน น าทวม ดนถลม พาย และสนาม เปนตน ซงสงผลกระทบตอการด าเนนชวตของคนในชมชน

ขอท 2 ปญหาสงแวดลอมในชมชนทยงตองการพฒนา หมายถง ปญหาสงแวดลอมทเกดขนในชมชน โดยทชมชนยงไมสามารถจดการไดในปจจบน และสงผลกระทบตอความเปนอยของคนในชมชน ไดแก ปญหาขยะมลฝอย น าเสย ควนเปนพษ ฝนละออง กลนรบกวน เสยงดงรบกวน การใชสารเคมในการเกษตร ถนนขรขระเปนหลมเปนบอ ถนนไมมไฟสองสวาง ถนนไมมปายหรอสญญาณเตอนจดอนตราย ขาดแคลนน าสะอาดเพอบรโภคและอปโภค ภยธรรมชาต ( เชน น าทวม ไฟปา ดนถลม แผนดนไหว ลมพาย คลนลมทะเล เปนตน ) และพนทเสยงตอการเกดปญหาอาชญากรรม

การทะเลาะววาท การทบคคลโตแยงกนรนแรง ใสความใหบคคลใดบคคลหนงเสยชอเสยง ถกดหมนหรอเปนทนารงเกยจ

การท ารายรางกาย การทบคคลใชก าลงหรออาวธท ารายกนท าใหอกฝายหนงหรอทงสองฝายไดรบบาดเจบ เชน เกดรอบฟกช า รอยขดขวน เกดบาดแผล เปนตน

การลกทรพย การกระท าใดๆทเปนการเอาของหรอทรพยสนผอนมาเปนของตนเอง โดยทไมไดรบอนญาตจากเจาของ รวมทงการถกชงทรพย การถกผอนงดแงะเขาบานขโมยทรพยสน กรรโชกทรพย วงราวทรพย

ขอท 3 การจดการสงแวดลอมในชมชนทเออตอการสรางเสรมสขภาพ หมายถงการด าเนนการในการจดการดายสงแวดลอมของชมชน เพอใหมความเหมาะสมตอการด าเนนการหรอการจดกจกรรมในดานการสรางเสรมสขภาพส าหรบประชาชนในชมชน ไดแก การจดตลาดสดใหถกหลกสขาภบาล การตรวจสอบคณภาพและการปนเปอนของอาหารและผประกอบการ การจดใหมสถานทออกก าลงกายหรอสวนสาธารณะ การจดใหมสถานทส าหรบเปนทพบปะท ากจกรรมเพอสวนรวม การอนรกษแหลงน า การอนรกษทรพยากรธรรมชาตในพนท (เชน การปลกปาไม การปลกปาชายเลน การเกบขยะในพนทหรอแหลงน าสาธารณะ การอนรกษพนธสตวน าและรกษาแหลงเพาะพนธสตวน า เปนตน ) การสงเสรมและสนบสนนการใชพลงงานอยางประหยด เชน ไฟฟา น าประปา และน ามน เปนตน และการสงเสรมและการสนบสนนใหมการผลตและใชพลงงานทดแทน ( เชน แกสชวมวล น ามนไบโอดเซล การใชถานอดแทง พลงน า พลงลม พลงงานแสงอาทตย เปนตน )

(ค าจ ากดความ : การเขาถงทรพยากรในพนท คอการทสมาชกในครวเรอนไมสามารถใชประโยชนในทรพยากรในพนทไดการใชประโยชนทรพยากรในพนท คอการทสมาชกในครวเรอนใชประโยชนจากทรพยากรในพนทได แตเกดกรณพพาทหรอไดรบผลกระทบจากการใชทรพยากรนน การอนรกษแหลงน า หมายถง การควบคมรกษาแมน าล าธาร การอนรกษปาตนน า ควบคมมใหเกดมลพษแกแหลงน า มการดแลควบคมไมใหมการปลอยสงสกปรกลงไปในแหลงน า การใชน าอยางประหยด)

56

วธการบนทกขอมล ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ใสในชอง [ ] หรอเตมขอความหรอตวเลขลงในชองวาง ในกรณทไมมขอมลหรอไมสามารถเตมขอมลไดใหขดเครองหมาย – ในชองวาง ( ตอบไดมากกวา 1 ขอ ) สวนท 6 ขอมลดานเศรษฐกจชมชน จดประสงค เพอตองการทราบถง ขอมลพนฐานเกยวกบการประกอบอาชพหลกของประชาชนสวนใหญในชมชน การรวมกลมอาชพของประชาชนในชมชน แหลงเงนทนในการด าเนนงานของกลมอาชพ และกจกรรมทสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนในชมชนมความมนคงทางดานเศรษฐกจ ค าอธบายรายขอทส าคญ ขอท 1 อาชพหลก หมายถง อาชพทท ารายไดใหกบครวเรอนสงสด หรออาชพทตองใชเวลาสวนใหญในการประกอบการเพอหารายไดใหแกครวเรอน เชน ท านา ท าไร ท าสวน เลยงสตว เพาะเลยงสตวน า ประมง รบจางทวไป/บรการ ท างานบาน กรรมกร คาขาย/ธรกจสวนตว อตสาหกรรมในครวเรอน รบราชการ รฐวสาหกจ พนกงาน/ลกจางเอกชน และอนๆ เปนตน ขอท 2 การรวมกลมอาชพ หมายถง การทประชาชนประกอบอาชพเดยวกนมารวมกลมกนมากกวา 2 คนขนไป เพอใหเกดอ านาจในการตอรองและการชวยเหลอกนในการท างานสรางรายได เชน กลมแปรร ปดานการเกษตร กลมเกษตรอนทรย กลมปลกผกปลอดสารพษ กลมเลยงสตว กลมผลตสนคาไวใชในครวเรอน เชน น ายาลางจาน แชมพ สบ เปนตน กลมท าขนม กลมหตถกรรมและแรงงานฝมอ เชน ดอกไมประดษฐ จกสาน ทอผา ทอเสอ เปนตน กลมปลกพชสมนไพร และ อนๆ ขอท 3 แหลงเงนทนในการด าเนนงานของกลมอาชพ หมายถง การทกลมอาชพตางๆของประชาชนในชมชน มการระดมทน หรอการกยมจากกลม หรอองคกรหรอสถาบนทางการเงนตางๆ หรอบคคลเพอใชในการด าเนนกจกรรมตางๆของกลม ขอท 4 กจกรรมทเปนการสงเสรมและสนบสนนใหประชาชนในชมชนมความมนคงทางเศรษฐกจ หมายถง การด าเนนงานในชมชนเพอสงเสรมใหประชาชนสามารถด าเนนชวตแบบพอเพยง หรอสงเสรมการมรายไดเพมขน หรอสามารถลดรายจาย หรอมมการออมเงน วธการบนทกขอมล ในค าถามขอท 1 ใหผบนทกขอมลเตมตวเลขแสดงล าดบ 1-5 ในชอง [ ] ในสวนขอท 2-4 ใหผบนทกขอมล ขดเครองหมาย ใสในชอง [ ] หรอเตมขอความหรอตวเลขลงในชองวาง ในกรณทไมมขอมลหรอไมสามารถเตมขอมลไดใหขดเครองหมาย – ในชองวาง ( ตอบไดมากกวา 1 ขอ )

สวนท 7 ขอมลดานการเมองการปกครอง จดประสงค เพอตองการทราบถง ขอมลเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนในชมชน การปกครองทท าใหคนอยรวมกนอยางสงบสข การใชสทธในการเลอกตง และสทธในการจดการทรพยากรในชมชน ค าอธบายรายขอทส าคญ ขอท 1 มสวนรวมของประชาชนในชมชน หมายถง กจกรรมซงเปดโอกาสใหคนในชมชนไดแสดงความคดเหนในดานปญหาและการพฒนา การเสนอแผนงานและโครงการการเขามามสวนรวมในการบรหารจดการต าบล รวมทงการตรวจสอบการด าเนนการของฝายตางๆ ในต าบล ไดแก มการจดเวทประชาคม ประชมหมบาน มการก าหนดกตกา ขอตกลง นโยบายของชมชน ภาคประชาชนมการเสนอโครงการตางๆ ในการพฒนาชมชน การมสวนรวมในแผนการพฒนาชมชน การเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการต าบล ประชาชนเขารวมในการตรวจสอบการท างานขององคการปกครองสวนทองถน และอนๆ

57

ทงน การมสวนรวมของประชาชนในชมชน ยงหมายความวา กจกรรมทเปดโอกาสใหคนในชมชนไดแสดงความคดเหนในดานปญหาและการพฒนา รวมก าหนดกฎเกณฑและรวมตดสนใจในกจกรรมของชมชน เพอประโยชนของชมชนโดยสวนรวม เชน

นโยบายชมชน หลกและวธปฏบตซงถอเปนแนวทางในการด าเนนการของชมชน

แผนพฒนาชมชน คอผลของการบรหารจดการใหชมชน เรยนรจนสามารถก าหนดเปาหมายดวยกระบวนการมสวนรวมของคนทงชมชน

การบรหารจดการ คอ การจดการภารกจใหบรรลวตถประสงคและเปนไปตามนโยบายและแผนงานทก าหนดไว

เวทประชาคม หมายถง การจดประชมทเปนการเปดโอกาสใหประชาชนหรอกลมคนเขามารวมกนเพอพดคย ปรกษาหารอ และแลกเปลยนความคดเหนอยางเทาเทยม เสมอภาค ในประเดนใดประเดนหนง หรอหลายประเดน โดยมจดหมายทแกปญหานนๆ ใหลลวง หรอพฒนาประเดนนนๆ รวมกน

ภาคประชาชน หมายถง ประชาชนทงในฐานะปจเจกหรอกลมของประชาชน ซงไมใชตวแทนของพรรคการเมอง หรอหนวยงานราชการ เพอมสวนรวมในการด าเนนการเกยวกบกจการสาธารณะ

ขอท 2 การปกครองทท าใหคนอย รวมกนอยางสงบสข หมายถง แนวทางหรอวธการหรอกระบวนการทท าใหประชาชนในชมชนสามารถอาศยอยในชมชนรวมกนดวยความสงบสข ไดแก การมชองทางส าหรบผทไดรบความเดอดรอน ไดนพเสนอความเดอดรอนของตนเองตอผทเกยวของ การมกระบวนการทชมชนจดการเพอยตความขดแยงในชมชนเพอใหสมาชกในชมชนสามารถอยรวมกนไดอยางสงบ การทชมชนมกตกาของชมชนในการลงโทษผทกระท าผด และการทชมชนมกจกรรมในการยกยองบคคลทเปนแบบอยางในชมชน

ขอพพาทในชมชน หมายถง ปญหาความขดแยงทเกดขนระหวางคนในชมชนในเรองตางๆ ทไมสามารตกลงกนได เชน การเงนนอกระบบความขดแยงในหมเครอญาต การทะเลาะววาท การรล าทดน เปนตน