บทท 2

การทบทวนเอกสาร / วรรณกรรมทเกยวของ

ในการศกษาโครงงาน เรอง “ การผลตสารคดเพอการประชาสมพนธ แนะน าจงหวดสมทรสาคร ” นนจะตองอาศยแนวคด ทฤษฎและความรพนฐาน ดงตอไปน

1. สารคด เพอใหเขาใจถงนยามการใหความหมายของรายการสารคด แนวคดเกยวกบรายการสารคด ประเภทของรายการสารคด ทสามารถน ามาประยกตใชในโครงงานนไดและใชในการท างานจรงไดในอนาคต

2. กระบวนการผลตรายการสารคด เพอใหเขาใจถงขนตอนในการผลตรายการสารคด องคประกอบของรายการสารคดทแสดงใหเหนถงการเปนรายการสารคดทแทจรง ซงจะกอใหเกดผลประโยชนมากยงขนทงในโครงงานและการท างานจรง

3. นยามและความหมายของการประชาสมพนธ เพอใหเขาใจถงความหมายของการประชาสมพนธวามองคประกอบและกระบวนการในการประชาสมพนธอยางไร ซงจะสามารถน ามาประยกตในการท าโครงงานนและใชในการท างานจรงในอนาคตได

2.1 แนวความคดและทฤษฎความหมายของสารคด

ลกษณะโดยทวไปของรายการสารคดน น มความแตกตางกนไปตามการนยาม การใหความหมายของค าวา รายการสารคด โดยทรายการสารคดมความเปนมา จากการถายทอดเรองราวทสะทอนใหเหนถงความเปนจรงในสงคม เชน วถการด าเนนชวตของผ คนตาง ๆ ในยคสมยนน ซงหวใจส าคญของสารคด คอ จดประสงคหลกของรายการ เพราะเปรยบเสมอนเขมทศทชน าในการเดนทาง จดประสงคหลกหรอความคดหลกจะชวยควบคมรายการใหเปนหนงเดยว ซงมอทธพลเหนอความคดและการกระท าของผชมโดยทวไป ท าใหผชมเกดความคดและตระหนกถงปญหาตาง ๆ โดยไมไดสรางความตนตระหนกใหแกผชม เพราะรายการสารคดไดสอดแทรกความคดเหนของผเชยวชาญ ผเขยนบท หรอประชาชนทวไป ซงเปนการเปดโอกาสและเปนการน าไปสความคด และการตดสนใจในการแกไขปญหาของผรบชมรายการ เพราะรายการสารคด เปนการน าเสนอขอมลอยางเปนธรรม และมการสรางการน าเสนอใหผชมรายการเกดอารมณ และเกดความรสกรวมกบทางรายการเสมอนเปนสวนหนงของเหตการณนน ๆ ดงนนรายการ สารคดจงมลกษณะใกลเคยงกบรายการขาวและรายการละคร โดยจะน าเสนอขอเทจจรง ตามจดประสงคและแนวคดหลก ซงเนอหาทน าเสนอมกเปนเรองของสถานการณในปจจบนเหตการณทเกดขนในประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม และวทยาการความกาวหนา โดยการตความ

4

และการถายทอดเรองราวในอดต วเคราะหสถานการณในปจจบน และการท านายความเปนไปไดในอนาคต ผสมผสานกบการน าเสนอขอมลอยางมศลปะของงานโทรทศน เพอเปนการใหความรและสรางความบนเทงใหแกผทรบชม เพราะคณคาของรายการสารคดไมใชแคเพยงเพอความบนเทงเทานน แตสงทส าคญคอ ผลกระทบของรายการทมตอความรสกของประชาชนดวย

หลกส าคญของงานสารคด

1. ตองถายทอดความจรงอยางสรางสรรค

2. ตองใหมผลตอความรสกนกคดและอารมณรวมของผชม

ฉะนนรายการสารคดจงเปนรายการทผลตเพอผลประโยชนของประชาชน และจากการทรายการสารคดเปนรายการทสงเสรมความร ความคดของประชาชน จงท าใหรายการสารคดมการแบงประเภทของวตถประสงคการใหความร ความบนเทงในดานตางๆ เชนเดยวกบรายการประเภทอนๆ โดยมการแบงประเภทของรายการสารคดออกเปนประเภทตาง ๆ ดงน

2.1.1 ประเภทของรายการสารคด

การแบงประเภทของรายการสารคดตามลกษณะของรายการจะสามารถแบงรายการสารคดออกเปนประเภท ดงน

- สารคดทวไป เปนรายการสารคดทมเนอหาเกยวกบเรองทวไปไมเจาะจงวาตองเปนเรองเกยวกบอะไร เชน เรองราวของบคคล สตว สงของ พช ฯลฯ ตามความนาสนใจทผผลตรายการ เหนวาควรน าเสนอเพอเปนประโยชนและมความรตอประชาชน ซงเนนทางดานความประทบใจมากกวาการเปนงานวชาการ

- สารคดเนองในโอกาสพเศษ เปนรายการสารคดทมเนอหาเกยวของกบเทศกาลพเศษ สถานการณหรอเหตการณทมความนาสนใจเปนสวนใหญ เนอหาของรายการสารคดประเภทนสามารถคนควาหาขอมลไดงาย เพราะเหตการณหรอโอกาสพเศษตาง ๆ จะมผเกบหลกฐาน บนทกไวมากมาย เชน สารคดทเกยวของกบงานเทศกาลตางๆ วนส าคญของชาต ประวต ของบคคลส าคญ เปนตน โดยมการน าเสนอเนอหาในลกษณะของการเลาเรองราว ความเปนมา ความส าคญตาง ๆ ทเกดขน ซงสวนใหญมกสรปเรองเพอเปนการยกยอง เปนแนวทาง และเพอใหผ รบชมรายการไดร าลกถงความส าคญของเหตการณ บคคลส าคญ และโอกาสส าคญเหลานน

- สารคดเชงวเคราะห เปนรายการสารคดทมเนอหาเกยวของกบการด ารงชวตของมนษย หรอสงมชวตอน ๆทตองเผชญกบปญหาสงแวดลอม โดยเนอหามกจะเนนหนกในแงของขอเทจจจรง การแสดงความคดเหน ขอเสนอแนะ การวเคราะหปญหา การท านายเหตการณตางๆ

5

ทจะเกดขนจรงในอนาคต นอกจากนยงแสดงใหเหนถงการตอสเพอความอยรอดของมนษยใน สถาวะตาง ๆ ท งดานความสามารถอนเขมแขง ความชาญฉลาด และดานความออนแอหรอ การแกไขปญหาอยางไรสต เพอใหผชมเกดความมานะพยายามในการแกไขปญหาตาง ๆ ทจะ ตองเผชญ ซงบทสรปของรายการสารคดประเภทนจะทงทายดวยแงคดใหแกผชม

- สารคคเชงขาว เปนรายการสารคดทมเนอหาเกยวเนองจากขาวทนาสนใจ มการน าเสนอเบองหลงของขาว ขอเทจจรงของขาวทเกดขน วามความเปนมาเปนไปอยางไร โดยผจดรายการจะตองวเคราะหเนอหาของขาวใหเหนในหลาย ๆ มมมองโดยใชวจารณญาณอยางเปนธรรม ไมควรสอดแทรกความคดเหนสวนตว พรอมทงเสนอแนวทางทเปนไปไดและอาจเกดขนได ในอนาคต

- สารคดทองเทยว เปนรายการสารคดทมเนอหาเกยวกบการทองเทยว การเดนทาง การเตรยมพรอมในการไปทองเทยวในทตาง ๆ โดยมการน าเสนอขอมลทางดานแหลงทองเทยว ดานของประวตความเปนมา ความส าคญ และจดทนาสนใจในแหลงทองเทยวรวมถงรายละเอยดของขอมลเรองทพก และคาใชจายในการเดนทางทองเทยว

นอกจากน ยงมการแบงประเภทของรายการสารคดตามลกษณะเนอหารายการ ทละเอยดขนดงน

- สารคดทมเรองราวเกยวกบการปรบปรงสงเสรมตนเองใหดขน( Personal Improvement ) ไดแก ประเภทรายการสารคดดานสขภาพ การออกก าลงกาย ความสวยความงาม เปนตน

- สารคดทแนะน าวธการในการปฏบตการแกไขปญหา ( Practice Methods ) ไดแก การแนะน าการแกไขปญหาเครองใชภายในบาน การซอมโตะ เกาอ ฯลฯ

- สารคดทแนะน าสถานททไมคอยมผรจก ( Unfamiliar Place ) เปนสารคดทแนะน าใหรจกสถานททองเทยวพกผอนหยอนใจ หรอสามารถหาความรเกยวกบเรองราวตางๆ จากสถานทนนๆ เปนลกษณะสารคดทองเทยว

- สารคดทแนะน าสงแปลกใหม ทไมคอยไดพบเหน ( Unusual Articles and Objects ) ไดแก สารคดทน าเสนอสงกอสรางใหมๆ แฟชนใหมๆ สงประดษฐใหมๆ เปนตน

- สารคดทมเนอหาดานพฤษชาตและสตว ( Plants and Animals ) ไดแก ความรเกยวกบความเจรญเตบโตของพนธไมตางๆ การดลกษณะของนกชนดตางๆ เปนตน

6

- สารคดทเกยวกบวถชวตของประชาชน ( People and Their Ways ) ไดแก การน าเสนอชวตความเปนอยของชาวเผาตางๆ โดยอธบายใหผชมทราบวา พวกเขามวถความเปนอยและม การด ารงชวตอยางไร

- สารคดดานประสบการณทแปลกผดธรรมชาต ( Extra – Ordinary Experience ) เชน ววทมหาขา ผลกลวยทเกดจากตนมะพราว เปนตน

- สารคดทเกยวกบผลของการคนควาทางวทยาศาสตร ( Technical and Scientific Data ) เปนการอธบายใหทราบถงผลของการคนควาทางวทยาศาสตร ตวเลขหรอสถตตางๆ

- สารคดทเกยวกบเหตการณส าคญทบนทกไว ( Notable Occasion and Occurrence ) ไดแก สารคดสงครามโลก เหตการณภยพบต เปนตน

- สารคดทเกยวกบบคคลทนาสนใจ ( Interesting Persons ) ไดแก ชวประวตของสนทรภ อลเบรต ไอนสไตน เปนตน

- สารคดดานผลการสบสวนและสอบสวน ( Investigation Results ) ไดแก การตดตามขาวคดอาชญากรรม เปนตน

- สารคดการน าเสนอความคดเหนใหมๆ ( Significant Ideas ) ไดแก การน าเสนอ ความคดเหนในการสรางบานส าเรจรปทสามารถเคลอนยายได การสรางรถทสามารถกลายเปนเรอได เปนตน

- สารคดการวพากษวจารณและการโตตอบ ( Critical Judgments and Reactions ) ไดแก การวพากษวจารณหนงสอ การโตตอบทางดานของความคดเหนทขดแยง เปนตน

- สารคดทใหความสนกสนานเพลดเพลน ( Diversion or Amusement ) ไดแก เรองราว ทสนกสนาน เรองราวทสรางอารมณขน เปนตน

ดงนนจะเหนไดวา รายการสารคด คอ รายการทน าเสนอเพอตอบสนองความอยากร อยากเหนของประชาชน เพอรบทราบขอมลตางๆ ทตนไมเคยรในรปแบบของความตองการทงทางดานความรและความบนเทง เพราะฉะนนผ ผลตรายการสารคดจงตองมการสรางสรรค รายการสารคดใหเปนทนาสนใจแกผชม ซงการสรางสรรครายการสารคด หมายถง การประมวลเอาศลปะของการเลาเรองมาใชชกชวนใหผทรบชมคลอยตาม และรสกอยากตดตามดวยความ อยากรในเรองราวทตนไมเคยรมากอนมา น าเสนอใหผชมไดรบรและเกดความบนเทงรวมกบรายการสารคดประเภทตางๆ

7

2.2 แนวความคดและทฤษฎดานการผลตสารคด

( สารคด ความหมายตามทศนของนกวรรณกรรม ) สารคด คอ วรรณกรรมรอยแกว ทมงเนนใหผอานไดสาระขอเทจจรง ความรและความคดเหนเปนหลกส าคญ ขณะเดยวกน กยงมงเนนใหอาน ตลอดจนไดรบความบนเทงและเพลดเพลน จากศลปะในการเขยนของผแตง ไปพรอมกนอกดวย

( สารคด ความหมายตามทศนของนกสอสารมวลชน ) เปนขอเขยนทเนนองคประกอบของความสนใจมนษยมากกวาความสดใหมของเหตการณ เรองทน ามาเขยนเปนสารคดจะตอง เปนเรองราวทเกยวของกบบคคล สถานท สงประดษฐ หรอการถายทอดความคดบางอยาง วตถประสงคของการเขยนสารคดน มกจะมาจากความสนใจมากกวาการเกดจากความเรงรบใหทนในเวลาทก าหนด

สารคดในความหมายของค าวา feature คอ การเปนเพยงแคสวนหนงของรายการสารคด ความหมายโดยทวไป หรอ non-fiction จะมจดเนนมากกวาสารคดทวไป มความเดน สามารถดงดดความสนใจของผชมไดมากกวา นอกจากนแลวสารคดในความหมายของสอสารมวลชนจะเนนความแปลกใหม ความเบาสมอง และความคดเชงสรางสรรคของผเขยนเปนส าคญ

รายการสารคด Documentary หรอ Feature หนงสอศพทพจนานกรมสอมวลชน ไดใหความหมายของสารคดวา “ รายการสารคด Documentary หมายถง รายการทท าในลกษณะ ของการเลาเรอง หรอบรรยายความร การเลาเรองประวตวรรณคด หรอบทประพนธทสราง เปนแบบละคร ” สวนรายการสารคด ค านมกใชสลบกบค า Feature แตในบางแหง ไดก าหนดลกษณะ ความแตกตางกนบาง แตลกษณะทเดนคลายกนของ Documentary และ Feature คอ ตองเปนเรองจรงหรออางองจากของจรง โดยจะตองเสนอหวขอเรองน นอยางละเอยดในหลาย ๆ แงมม เทาทจะเสนอได ลกษณะในบางประการทจะแตกตางกน คอ Documentary ตองใชเสยงจรง ๆ ของบคคลจรง ๆ จากเหตการณในหวขอทจะเสนอ สวน Feature นนสามารถใชเสยงสมมต ของคนอนแสดงแทนได เชน การเสนอเรองราวในประวตศาสตร ออกมาในเชงสารคด เปนตน

รายการสารคด สามารถใชเทคนคในการบอกเลาแกผฟงไดหลายแบบ เชน วธการบอกเลา บรรยาย สมภาษณ อภปราย การใหค าวจารณของผเชยวชาญ ค าวจารณของคนเดนถนน ค าอธบายของผ เหนเหตการณ การแสดงในแบบละคร และการใชเพลงและเสยงประกอบ เปนตน รายการสารคดทดทสด คอ รายการทมเสยงพด หรอเสยงประกอบจากเหตการณจรงๆมากทสดมค าบรรยายนอยทสด

8

2.2.1 ขอบเขตของรายการสารคด 2.2.1.1 สารคดทมงใหขาวสาร ( Information Documentary ) เปนรายการสารคดท

มงหมายทจะใหขอเทจจรงตาง ๆ ซงถอเปนแบบฉบบของการไดขาวสารทดกวาแบบอน ๆ 2.2.1.2 สารคดแบบหนงสอพมพ ( Journalism Documentary ) เปนรปแบบรายการท

มงหมายทจะเจาะลกไปถงรปแบบตางๆ ของเรองใดเรองหนง เหมอนกบเปนบทความชนหนง แตเปลยนรปแบบมาเปนหนงสอพมพแทนทางเสยง จะน าเสนอเรองใดเรองหนง อาจจะเปนเรองการเมอง เรองทางเศรษฐกจ เรองทางสงคม การผลตรายการสารคดแบบนจะเปนไปในรปแบบ ของการตอบค าถามในใจของผฟง เชน ใคร ท าอะไร ทไหน เมอไหร อยางไร ท าไม ซงเปนการน าเสนออยางเปนทางการ และสมดลทงสองดาน

2.2.1.3 สารคดแบบเสนอชวประวตของบคคล ( Personal Fortran ) เปนรายการสารคด ทน าเสนอดานชวประวตบคคลส าคญ หรอบคคลทนาสนใจไดอยางละเอยด มจดมงหมาย ในการน าเสนอ คอ เพอกอใหเกดความรสกทเชอถอ สรางความเหนอกเหนใจ หรอเพยงแคเปนการตอบสนองความอยากรอยากเหนเกยวกบบคคลทมชอเสยงตาง ๆ เชน โมฮมหมดอาล เปนตน

2.2.1.4 สารคดแบบเสนอขาวจากผเหนเหตการณ ( Eye - Witness Documentary ) เปนการน าเสนอในรปแบบของเรองราวทนาสนใจ คอ เรองของคนทอยในสถานการณทผดปกต จากเหตการณธรรมดาตาง ๆทวไป เชน อยในเหตการณทนาตนเตน นาตกใจ นาเหนใจ เชน เหตการณมสยดกรอเซะ เหตการณตากใบ เปนตน

2.2.1.5 สารคดแบบเสนอเรองราวประวตศาสตร ( Historical Documentary ) เปนการน าเสนอในรปแบบของเรองราวทเกดขนแลวในอดต ซงวธนจะท าได แตตองเปนการวจยหาขอมลตาง ๆ เทานน แลวจงน ามาเลาใหม ในรปของการบอกเลาทางวทยกระจายเสยง

2.2.1.6 สารคดแบบทเลาโดยใชเสยง ( Sound – Picture ) รปแบบของรายการสารคด แบบนเปนรปแบบเชงของการอธบายถง สถานท เหตการณตางๆ หรอยคสมย โดยไดเนอเรองหรอความรสก ไมมการแสดงออกมาโดยผานทางเสยงจรงๆ และเสยงพด ซงโดยปกตแบบน จะไมใชผบรรยายประกอบ จะเปนสารคดทใหผฟงใชมโนภาพเอาเอง

2.2.1.7 สารคดแบบทแตงขนมาเอง ( Creative Feature ) เปนสารคดทมรปแบบในแบบทตองคดขนมาเองตามความคดฝน ทงนตองมการเขยนบทขนมาเองอกดวย อาจจะเปนรปแบบของละคร โดยมเพลงประกอบเสยงเขาชวย

2.2.2 เทคนคผลตรายการสารคด ( Documentary Techniques ) รายการสารคดมโครงสราง 2 ประการ คอ 1. มผบรรยาย เปนผเลาประกอบกบเทปแทรก ทไดมการบนทกไวกอนแลว 2. โดยการเลาเรอง ดวยการใชเทปแทรกตอเนองกนไป ไมไดใชผบรรยาย

9

- เทปแทรก ไดแก ค าพด หมายถงขาวสาร เรองราว ทอาจจะตดตอมาจากค าใหสมภาษณทเกยวของกบสารคดทผลต - ค าใหสมภาษณ ตองใหมการเชอมโยงทด และใหเหมาะสมกบการน าเสนอรายการในรปแบบสารคด ค าสมภาษณไมควรยาวเพราะจะเปนรายการสมภาษณได

- ค าอภปราย เปนเสยงของผอภปรายตงแตสองคนขนไป หรอใหความคดเหน ทโตแยงกน

- เสยงประกอบจรง ( Actuality Sounds ) หมายถงเสยงทเกดขนจรง ๆ ขณะนนควรบนทกจากสถานทจรง ๆ ดวย

- เสยงประกอบ ( Sound Effects ) เปนเสยงทผลตจากเครองอเลคโทรนกส เพอน ามาใชใหเกดการเชอมโยงกนระหวางเนอหา - ดนตร ( Music ) เพอชวยเชอมโยงเทปสมภาษณ กบค าบรรยาย

- เสยงบคคลทเกยวของกบในเหตการณ ใชเสยงของบคคลในเหตการณจรง เชน เสยงรายงานขาวจากสถานทจรง เสยงผทเหนเหตการณจรง

หนาทความรบผดชอบ

มอบหมายผรบผดชอบด าเนนการ ในดานตาง ๆ ดงน

1. บคลากรดานการผลตสารคด

1.1 ผ ผลตสารคด เปนบคคลทมความส าคญทสดในการผลตสารคด เพราะเปนผรบผดชอบในกระบวนการ ตงแตตนจนจบสารคด คอ เรมตงแตความคดทจะผลตสารคด จดหาทนในการผลต หาเวลาทเหมาะสมส าหรบการออกอากาศ และควบคมด าเนนการผลตจนเสรจสน ลกษณะของผผลตสารคดนน จ าเปนจะตองมความสามารถรอบตว ท าใหผรวมงานทกฝายเชอถอ ในความคดของตน ผผลตรายการ ตองอาศยความรวมมอจากบคคลทมความสามารถในแตละดานมาประกอบกน และงานแตละดานกตองประสานกนไดอยางด ผผลตรายการจะเปนผพจารณาตดสนใจวาควรจะเลอกใครเปนผเขยนบท ใครเปนผก ากบรายการ ใครเปนผด าเนนรายการ หรอใหค าแนะน าไดวาควรจะเชญใครเปนผเชยวชาญหรอวทยากรทจะมารวมในรายการ เปนตน

1.2 ผ เขยนบทสารคด เปนผ รบแนวคดจากผ ผลตรายการ และแสวงหาขอมลจาก แหลงตาง ๆ มาเรยบเรยง กลนกรองเปนตวอกษรและล าดบเรองออกมาในทศทางทตองการ โดยผท เขยนบท ควรจะตองเปนผทเขาใจสอโทรทศนทใหทงภาพและเสยง จงจะสามารถถายทอดออกมาไดอยางมศลปะ เวลาเขยนบท ผเขยนบท ควรนกออกมาเปนภาพไปดวยเสมอ เนองจากการท างานจรง ๆ แลว สวนมากจะออกถายท ากอนเขยนบท เพอไดทราบสภาพเหตการณจรงแลวจงระบในบท

10

ได โดยการเขยนโครงเรองคราว ๆ กอน วาตองการภาพแบบไหน ตองการภาพอะไรบาง ภาพไหนทตองการทจะถายทอดใหออกมาเปนลกษณะใด หรอตองการภาพแบบไหนเปนพเศษ และจะมการสมภาษณใครบางเพอทจะไดลกษณะภาพตามทตองการ ซงผเขยนบทอาจจะเปนคนเดยวกบผผลตรายการกได

1.3 ผก ากบสารคด เปนต าแหนงทมความส าคญมากในการผลตรายการ เพราะผก ากบรายการ คอ ผทแปลเรองราวในบททเขยนเปนตวหนงสอออกมาเปนภาพทเราใจ นาด นาชม หรอนาเบอหนาย ผก ากบจะมอ านาจในการสงการ การตดสนใจในดานวชาการและดานเทคนค ผก ากบรายการจะเปนผก าหนดการใชฉาก การแตงกาย การใชเครองมอส าหรบถายท า ก าหนดการใชเลนส การเคลอนไหวของกลอง การก าหนดมมกลอง ผก ากบรายการ จงเปรยบเสมอนแมทพ ในกองทพ ทท าหนาทควบคมและก ากบงานในทก ๆ ดาน รวมไปถงการควบคมการปฏบตงาน ของฝายเทคนคในการผลต รวมทงจดหาสงสนบสนนตาง ๆ ใหเปนไปตามเปาหมายทไดก าหนดไวในบทสารคด ทงน ผก ากบรายการสารคดอาจจะเปนคนเดยวกนกบผเขยนบทและผผลตรายการกได

1.4 ผก ากบเวท จะท าหนาทคอยควบคมดแลการผลตรายการทงหมดบนเวท หรอบรเวณ ทจะใชถายท า ผก ากบเวท ท าหนาทเสมอนผถายทอดค าสงของผก ากบรายการ โดยจะใชสญญาณตาง ๆ เพอควบคมบคลากรในบรเวณทใชถายท า ใหปฏบตงานไดถกตอง

1.5 ผประสานงาน มหนาทในการบรหารงบประมาณ จดสรรปนสวนเงนทมใหคมคาทสด ซงฝายประสานงานจะม 2 คน โดยจะมฝายประสานงานวาดวยเรองของการเงนเพยงอยางเดยว และฝายประสานงานทท าหนาทคลายกบผจดการกองถาย ซงจะคอยตดตามประสานงาน กบบคคลตาง ๆ ทเกยวของ รวมทงคมงานในกองถายใหเปนไปตามแผนงานทวางไว โดยรบค าสงจากผผลตรายการอกท เพอใหงานด าเนนไปอยางราบรน ชวยแกไขเหตการณเฉพาะหนา ตลอดจนอ านวยความสะดวกใหกบกองถาย ไมวาจะเปนเรองของอาหารการกน หรอพาหนะรบสงพนกงานของทมงาน กรณทออกไปถายท านอกสถานท

1.6 ผด าเนนรายการ พธกร ท าหนาทในการเชอมโยงสารคด ซงบทบาทของผด าเนนรายการ จะขนอยกบรปแบบของสารคด

1.7 ผ เ ชยวชาญ วทยากร การผลตสารคดน นจ าเปนตองหาขอมลจากผ ท มความรความสามารถเฉพาะ หรอผทอยในเหตการณจรงในตอนนน เพอบอกเลาเรองราวใหสอดคลองกบ สารคดตองมการตรวจสอบขอมลของผเชยวชาญหรอวทยากรกอนเพอความถกตอง

11

1.8 ชางภาพ ท าหนาทเปนผเลอกภาพถาย เพอใหภาพทออกมาสอความหมายไดดทสด ชางภาพจะตองมความช านาญทงการควบคมกลอง และศลปะการถายภาพ ตามความตองการของผ ก ากบรายการ ไมวา ผก ากบรายการจะสงใหเคลอนกลองไปทใด จะใชแพนกลอง ดอลล ซม ชางภาพจะรบค าสงและตองปฏบตตาม ส าหรบความคมชดนน เปนหนาทและความรบผดชอบของชางภาพโดยตรง

1.9 ผก ากบเสยง เสยงเปนองคประกอบทส าคญมากส าหรบสอโทรทศน ผก ากบฝายเสยง จะเปนผทคอยดแลเสยงทงหมดในการผลตสารคด ทงเสยงพด เสยงประกอบหรอดนตรประกอบใหเหมาะสมกบเรองราวและไดคณภาพเสยงทดทสด เพอใหสารคดนนนาตดตาม และเพอใหผชมตดตามชมไดอยางมอรรถรส

1.10 ผก ากบแสง แสงกเปนสงส าคญในการผลตสารคด เพราะกลองโทรทศนจะไมสามารถท างานไดเลย หากมแสงทไมเพยงพอ เพราะกลองตองการปรมาณแสงจ านวนพอดกบการ ทจะผลตภาพทางอเลคทรอนกสออกมา แตการใหปรมาณแสงทเพยงพอเทานนยงไมสามารถชวยใหกลองโทรทศนใหภาพทมคณภาพดทสดได ยงตองอาศยแสงทจดไวใหกลองโทรทศนสามารถจบภาพใหดสมจรงตามความตองการของผผลตรายการได

ขนตอนการผลตรายการ บนได 3 ขน ( 3 P )

Pre- Production ขนตอนการเตรยมงาน Production ขนตอนการผลตรายการ Post-Production ขนตอนเรยบเรยงและล าดบรายการ กอนเปนชนงาน

ค าถาม 3 ขอ กอนทจะท ารายการสารคด

1. ท าไปเพออะไร คอ วตถประสงค

- ก าหนดแนวคด และประเภทของงาน

2. ท าไปใหใครด ใคร คอ กลมเปาหมาย

- ก าหนดรปแบบการน าเสนอใหเหมาะสมกบกลมเปาหมาย

3. ดแลวจะไดอะไร คอ ผลทคาดวาจะไดรบ

- ก าหนดเทคนคการน าเสนอ

12

2.2.3 การวางแผนจดท าสารคด

1. การวางแผนเกยวกบเนอหาโดยสรป โดยจะพจารณาถงจดมงหมายของผจดรายการและพยายามท าใหเปนไปตามนน โดยพจารณาวาผผลตจะมโอกาสครอบคลมทกอยางทตองการ ไดเพยงใด

2. ตดสนใจเรองเนอหา จะตองพจารณาเรองเนอหาและค าบรรยาย รวมทงสงทจะใช ในรายการ เชน เสยงสมภาษณ วตถดบ รวมทงเสยงประกอบตาง ๆ ทตองการ

3. การท าวจยคนควา ไดแก ขอมลทตองการส าหรบการสมภาษณ ขอมลทเปนขอเทจจรงตาง ๆ บคคลทควรขอค าปรกษา บคคลทควรสมภาษณ รวมทงงานวจยเรองตาง ๆ

4. เลอกผทจะเขารวมในรายการ ควรจะพจารณาคดเลอกผทมความรเกยวกบเรองนน ๆ ทจะสมภาษณหรอเ กยวกบเ รองในรายการ และควรม เวลาวางทจะมาใหสมภาษณจรงๆ 5. การอดเสยงหรอบนทกเสยงลงเทป การบนทกเสยงนนจะตองค านงถงความตองการของเรา และเผอไวส าหรบการตดตอดวย ถาเรามสงนไวในใจแลว การเรยบเรยงและการเชอมโยง กจะท าไดงายขน เสยงทตองการควรมการบนทกเสยงไวลงเทป โดยบนทกใหไดคณภาพทด และบนทกเผอไวยาว ๆ เพอการตดตอเสยงอกครง ซงจะอยในขนตอนการบนทกเสยงทงรายการ ซงรวมทงเสยงเพลงดวย

6. ในการตดตอเสยงครงท 1 ใหตดสงทรวาไมจ าเปนหรอไมตองการออกไปอยาเสยดายจากนนตรวจสอบโดยการฟงอกครง เพอหาจดทดทสดทจะเชอมโยงกนไดอยางดทสด ระหวางวตถดบกบบทบรรยาย และพรอมทจะหาวตถดบเพมเตม หากจดทเชอมตอระหวางวตถดบ กบบทบรรยายยงไมเชอมโยงกนดพอ ควรลอกวตถดบท งหมดลงบนเทปตามล าดบ โดยเวน ชวงหนาชวงหลงของแตละชวงไวใหพอด

7. เตรยมการเขยนบททจะใช พอถงขนนควรมการตดสนใจไวแลววาจะใชอะไร แทรกตรงไหนบาง และในขณะเดยวกนบทบรรยายกควรทจะตองพรอม และจะใชวตถดบกนาท ทจะเฟรดตรงไหนบาง เพลงจะเรมทตรงไหน จบตรงไหน ควรมการจบตามเวลาทก าหนดใหแนนอน

8. การเรยบเรยงเรอง หรอการบนทกเสยง วตถดบทงหมดจะไดมการน ามาผสมผสานกนตามทไดวางแผนไวกอนหนาน เพอใหรายการนนสามารถด าเนนการไปไดดวยความราบรน ลองซอมดอกครง แลวดวาการเรยบเรยงอยางนเปนอยางไร ถายงไมดพออาจใชการตดตอแกไขเพมเตมไดอก

13

2.2.3.1 หลกส าคญในการด าเนนเรอง 1. ควรทจะใหมความนาสนใจทงเนอหาและเทคนคตางๆ พงระลกไวเสมอวา

เนอหา คอ หลกส าคญอยาค านงถงแตดานเทคนคอยางเดยว จนลมความส าคญของเนอหา หรอท าใหผฟงหนเหความสนใจไปจากเนอหา 2. บทเชอมโยง ควรท าใหราบเรยบและตอเนอง

3. พยายามน าเรองทมความนาฟง มชวตชวา แมวาจะเปนเรองหนก ๆ แตกจะสามารถท าใหมชวตชวา เกดความนาสนใจได 4. ท าใหผฟงคอยๆ เรมสนใจเรองทเราน าเสนอจนตองตงฟงจนจบ

2.2.3.2 หลกการเขยนสารคด

การเขยนสารคดมหลกในการเขยน ดงน

1. การเลอกเรอง เรองทจะน ามาเขยนเปนรายการสารคดนน จะตองเปนเรองทอยในความสนใจ หรอเปนเรองทมความทนสมยเปนเรองของปจจบน หากเปนเรองทว ๆ ไปหรอเรองทเกดขนในอดตกควรน าเสนอใหเกดความนาสนใจดวยมมมองทมความแปลกใหม เกดประโยชนแกผอาน และมงเสนอในขอทเปนความร ความคดจากเรองจรง เหตการณจรง และจะตองเขยน ใหอานไดอยางเพลดเพลน มอรรถรส 2. การตงชอเรอง ควรตงชอเรองใหผอานนนเกดความสนใจ สะดดหสะดดตา และควรเปนชอทเขายคในปจจบน ควรหาค าทมความหมายแบบกวางๆ เพอใหครอบคลมเนอหาทงหมดแตชอเรองตองตรงกบเนอหานนดวย

3. ก าหนดจดมงหมายและแนวคดทส าคญ การก าหนดจดมงหมายอาจต งค าถามวาตองการเขยนใหใครอาน ตองการใหผอานคด / ท าอยางไร ผเขยนจะตองก าหนดแนวคดไวอยางชดเจน วาสารคดเรองนตองการจะเสนอแนวคดส าคญอะไร มแกนเรองอะไร เพอจะไดน าเสนอเนอหาและถายทอด ถอยค าหรอประโยคตางๆ เพอทจะมงสแกนของเรองนนๆ

4. การหาขอมล แหลงความรทใชประกอบการเขยนสารคดไดแก หนงสอ สารานกรม นตยสาร วารสาร วทย โทรทศน อนเทอรเนต การสมภาษณ การสนทนา และการเกบขอมลภาคสนาม เปนตน

5. การวางโครงเรอง ผเขยนตองวางโครงเรองกอนเขยนเพอเปนแนวทางในการเขยนวาจะน าเสนอสาระส าคญแยกเปนกประเดน ประเดนใหญ ๆ มอะไรบาง ในประเดนหลกมประเดนยอยๆ มตวอยาง มเหตผล เพอสนบสนนประเดนหลกอยางไรบาง การวางโครงเรองจะชวยให

14

เขยนเรองไดโดยงาย ไมสบสน วกวน นอกเรอง ท าใหเรองมเอกภาพ มล าดบตอเนองกน และไดเนอความครบถวน

6. การลงมอเขยน ในการผลตสารคดนน จะตองมการเขยนบทบรรยาย ดงนนสารคดจะมองคประกอบเชนเดยวกบความเรยงทวไป คอ 6.1 ความน า / การเปดเรอง เปนการเปดเรองแบบบอกกลาวใหผอานนนรกอนวาจะเขยนอะไร เพอชกจงใหผอานเกดความสนใจในเรองนนๆ และท าใหผอานนนอานตอไป 6.2 เนอเรอง / การด าเนนเรอง กลวธในการด าเนนเรองของสารคดนน อาจจะเปนการเลาเรองผานมมมองของผเขยนเอง หรอมการแทรกบทการสนทนาตางๆ หรอบทสมภาษณบคคลทเกยวของ ผเขยนตองสอดแทรกความคดเหนของตนในเนอเรองดวย เนอเรองจะตองมสวนทเปนใจความหลก และสวนขยายความใหเนอหาเหลานนชดเจนมากยงขน เชน การเสนอขอมลทางดานการแสดงสถต แสดงการเปรยบเทยบ ตวอยางประกอบ แตอยาใหมากเกนไป 6.3 ความลงทาย / การปดเรอง เปนสวนท าใหผอานประทบใจควรเขยนใหส นและกะทดรด โดยการสรปขอมลแสดงขอคดเหน ค าแนะน า วธแกปญหาของผเขยนอยางสรางสรรค โดยจะคอยๆ โนมนาวใหเกดความรวมมอกนกอน จนกระทงกอใหเกดถงความตระหนกและเกดการปฎบตตาม

7. การใชภาษา ควรใชภาษาทชดเจน ถกตองตามหลกไวยากรณ เพราะจะท าใหผอานเกดความเขาใจงายขน หากเปนการใชศพทเฉพาะ หรอภาษาถนควรอธบายความหมายไวดวยนอกจากนควรใช โวหาร ส านวน ภาพพจน ตลอดจนระดบภาษาใหเหมาะสมกบเนอเรอง หรออาจจะเขยนแบบการพรรณนา การบรรยายเรองราวตางๆ การอธบาย หรอการโนมนาวจงใจ จนกอใหเกดการคลอยตามกได

8. ความยาวของสารคด รายการสารคดนนไมควรมความยาวมากเกนไป เพราะสารคดมลกษณะเปนบทเปนตอน เปนเรองๆ ไมใชต าราหรอหนงสออางอง จงไมควรมความยาวเกน 15 นาท

9. การสรางลลาการเขยนเฉพาะตว แตละคนจะมลกษณะและลลาการเขยนทแตกตางกนออกไป โดยจะเลอกแบบใดกไดแตจะตองอยาลมวา ผเขยนทดนนกจะตองเปนนกอานทดมากอน แลวจงคอยๆ เลอกหาแนวการเขยนทตนเองถนดมาเขยน และจะตองไมเลยนแบบการเขยนของผอนดวย

15

10. ทบทวนและปรบปรง เมอจบเรองควรทบทวนดเนอหาของสารคดดวยวาตรงกบ ชอเรองทตงไวกอนหรอไม จากนนอานตรวจทานอกครง หรอถาเปนไปไดควรเกบเรองทเขยน ไวสก 2 - 3 วน แลวน ากลบมาอานตรวจอกครงหนงกจะยงด

2.2.3.3 ภาพประกอบสารคด มค าเปรยบไววา ภาพทดเพยงแค 1 ภาพ สามารถแทนค าบรรยายไดนบเปน 1,000 ค า ดงนนการผลตสารคดจงตองมภาพประกอบดวยเพอใหงานเขยนนนสมบรณ เกดความนาเชอถอ สามารถเรยกรองความสนใจจากผชมได ภาพประกอบสารคดควรมลกษณะ ดงน - ภาพตองมความคมชดและสามารถเสรมใหเนอหานนเดนได - ภาพกบเนอหาจะตองเปนเรองเดยวกน เปนภาพถายจากแหลงขอมลโดยตรง มมมถาย

หลายมม

- ถาใชภาพเขยนตองใหถกตองตามความเปนจรง มค าบรรยายภาพทถกตองและชดเจน

- ภาพถายตองมทงแนวตงและแนวนอน

การเลอกใชมมกลองลกษณะตางๆ

1. Big close up (B.C.U.) ภาพเตมหนาและเตมศรษะ ศรษะคนจะใชเนอทหาสวนหก ของจอภาพ

2. Close-up (C.U.) ภาพตงแตศรษะถงบา ศรษะใชเนอทสองสวนสามของจอภาพ

3. Medium close-up (M.C.) ภาพตงแตศรษะถงหนาอก ศรษะใชเนอทหนงสวนของจอภาพ

4. Mid-shot (M.S.) ภาพตงแตศรษะถงเอว ศรษะใชเนอทหนงสวนสามของจอภาพ ในภาพจะสามารถเหนพนดานหลง (background) บางสวนภาพนสวนใหญจะเหนในรายการสนทนารายการขาว ภาพนเปนระยะของภาพทสบายตา ในการมองภาพของบคคลซงพดกบกลองโดยตรง

5. Medium long shot (M.L.S.) ภาพของคนตงแตศรษะถงหวเขา ศรษะใชเนอท หนงสวนหกของจอภาพ ภาพชนดนใชมากในภาพยนตรเพราะสามารถแสดงใหเหนการกระท าในเวลาเดยวกนใหภาพใบหนาทสวยเหมาะเจาะ ในจอวทยโทรทศนอาจจะมองภาพใบหนาได ไมละเอยดเทาของภาพยนตร

16

6. Long shot (L.S.) ภาพเตมตว มทวางเหนอศรษะและปลายเทาพอสมควร

7. Establishing shot ภาพแสดงใหเหนถงทศนยภาพรอบ ๆ แสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางบคคลในภาพและสงแวดลอมรอบ ๆ ตว

8. Pan หมายถง การเลอนกลองในแนวระดบจากดานหนงไปสดานหนงอาจจะไปทางซายหรอขวา การ pan นยงแยกออกเปน

- Surveying - pan เปนการ pan เพอเปลยนจากภาพหนงมาเปนภาพทคาดเอาไว ดวาอะไร กตามทเกดขนและท าใหเราสนใจ ถาคอย ๆ pan อยางชา ๆ สบาย ๆ เพอคนหาวาสงทคาดหวงไวก าลงจะเกดขน ถา pan โดยเรวทนททนควน เพอแสดงใหผชมทราบวาเหตการณตนเตนก าลง จะเกดขนระหวางท 2 แหง

- Following-pan การเคลอนกลองตามการ pan แบบน จะใชเมอตองการเนนพธกร ซงก าลงเคลอนทและตองการใหผชมเหนสภาพแวดลอมตาง ๆ ทพธกรผานไปดวยพรอม ๆ กน

ทงน เพอใหเกดความสมพนธระหวางสภาพแวดลอมและพธกร การใช following - pan มกจะจดภาพ โดยใหพธกรอยตรงกลางเสมอ แตบางครงมขอยกเวนเหมอนกน

9. Tilt เปนการเลอนกลองไปในแนวดง การ tilt ท าใหเราสามารถเชอมตอภาพตางๆไดการ tilt มทงยกกลองขน ( tilt up ) และกดกลองลง ( tilt down ) ในกรณทมพธกรเดน เรองการ Tilt up พธกรจะแสดงประกอบเพอใหความรสกสนใจ และอารมณตาง ๆ เพมสงขนในขณะท Tilt down จะสรางความสมพนธโดยจะท าใหความสนใจและอารมณต าลงสรางความรสกผดหวงหรอเศราหมอง

10. Dolly คอ การเคลอนกลองเขาไปใกล ๆ หรอเคลอนถอยไกลออกจากพธกร หรอภาพ ทก าลงถายท า

- Dolly in หรอ tracking คอ การเลอนกลองเขาไปหาพธกรหรอภาพทก าลงถายท า สรางความนาสนใจ ความรสกตงเครยด แตเมอกลองเขาไปใกลมาก ภาพกลองจะมผลใหเกด ความผดหวง เปดเผยความจรง ความไมส าคญ ท าใหความสนใจเรมนอยลงไป

- Dolly out หรอ tracking back ใหผล คอความนาสนใจมนอย เปนการผอนคลายความเครยด truck or track การลากกลองไปทางมมขวา หรอลากขนานไปกบพธกรทเคลอนทไป เคลอนกลองผานฉาก

17

- truck หรอ track รวมเอา dolly shot, traveling shot, crab bin เขาไวดวยกน ในกรณทมการ track ถอยหลงควรท าเมอพธกรเดนออกไปขางหนา ถาไมจ าเปนไมควร track ถอยหลง หลกเลยงไดโดยการใชตด (cut) แทน

11. Zoom เปนการเลอนขนาดของเลนส เพอใหรปชดขนมา

- zoom in จะใชเลนสมมแคบ ถายใหเหนถงจดกลางของภาพทตองการเตมจอภาพ และจะชวยสรางความลกทยอสวนลงมาก

- zoom out ใชเลนสมมกวางใหภาพทไกลกวา และมบรเวณมากกวาจะใหความลกทขยายออกมา

หมายเหต ทงน การเลอกใชมมกลองตาง ๆ ถาจะใหเกดประสทธภาพสรางสรรค จะตองขนอยกบแนวคดและเนอหาของสารคดดวย รวมทงการออกแบบ ความคดสรางสรรคของผผลตสารคดและชางภาพทปฏบตงานรวมกน

2.2.3.4 บทบรรยายส าหรบรายการสารคด

บทบรรยายส าหรบรายการสารคด ไมควรเนนใหละเอยดมากเกนไป ไมวาจะเปนดานขาวสาร ตวเลข หรอสถตใด ๆ ท งน เนองจากเราสามารถจะน าวตถดบ เชน ค าสมภาษณนน สามารถใหรายละเอยดทดกวา นอกจากนนบทบรรยายกควรใชใหนอยและเทาทจ าเปน บทบรรยายไมจ าเปนตองเชอมโยงกบทกๆเทป อาจใชเสยงดนตรหรอเสยงประกอบแทนบทบรรยายกได หากเปนการใหความหมายไดอยางชดเจนแกผฟง ชอหรอต าแหนงผใหสมภาษณในรายการสารคด เมอไดมการพดไปแลวอยางละเอยดในตอนแรก กไมจ าเปนตองพดโดยละเอยดทกครง เชน อาจพดถงเฉพาะชอหรอ ต าแหนง ขอควรทราบ 1. ไมควรใช เทปแทรกทมความยาวเกนไปในแตละครง ถาจ า เปนควรแบง เปน 2 หรอ 3 ชวง โดยใชค าบรรยายแทรกระหวางชวง 2. การเรมตนรายการทกครง ควรใชถอยค าทดงดดความสนใจ หรอใชเสยงดนตร ทมความไพเราะ หรอแมแตใชเสยงประกอบทนาสนใจ เพอทจะดงความสนใจของผ ชม เปนอนดบแรก 3. ผบรรยาย ควรจะนงในหองสงตลอดเวลาทบนทกเสยงและฟงเทปแทรกทกชวง อยางตงใจ เพอใหน าเสยงและจงหวะของค าพดสอดคลองกบเทปแทรกนน ๆ

18

4. เรองของระดบเสยง ควรระมดระวงใหใชระดบเสยงทสม าเสมอท งเสยงบรรยาย และเทปแทรก อยางไรกตามถาเปนเสยงดนตรประกอบควรใหเบากวาเสยงบรรยาย เพราะถาดงเทากนเวลาออกอากาศเสยงดนตรจะดงกวา 5. การเชอมตอระหวางเทปแทรกและค าบรรยาย ควรเวนจงหวะการหายใจใหเปนไปตามธรรมชาต เพอใหผฟงรสกวาทกอยางเปนไปตามธรรมชาตอยางแทจรง 6. เสยงของผบรรยายควรใหสอดคลองกบเนอหาและเทปแทรก

2.3 แนวความคดและทฤษฎนยามและความหมายของการประชาสมพนธ

การประชาสมพนธ เปนค าทนกวชาการหรอผเชยวชาญทางดานวชาน ซงมทงนกวชาการ ( theorists ) และนกปฏบตการ ( Practitioners ) ไดใหค านยามหรอค าจ ากดความไวมากมายพอสมควรมทงนยามทเนนไปทางดานทฤษฎหรอหลกการ และนยามทเนนหนกไปทางดานการกระท าหรอดานการปฏบต จนบางครงท าใหผศกษามความรสกเหมอนกบวา การประชาสมพนธเปน “ การนยามทไมรจบ ” ( Interminable definitions ) หรอ เปนการนยามทไมมทสนสด ( endless ) หรอ หมายความวาการประชาสมพนธมนยามหรอ ค าจ ากดความทคอนขางกวางขวางมากและครอบคลมไปถงหลายสงหลายอยาง รวมทงมมากมายหลายนยามดวยกน นกวชาการ และผเชยวชาญทางดานวชาการประชาสมพนธ ไดใหอรรถอธบาย ค าวา การประชาสมพนธไวอยางกวางขวางหลายทศนะหลายแงมม เชน

1. Public Relations is a board term which cover an enormous range of activities… 2. Public Relations is an umbrella term…. 3. Public Relations is mushrooming… 4. Public Relations is a broader term than… 5. Public Relations is complex….. 6. ฯลฯ

จะเหนไดวาขอความทยกมาใหดเปนตวอยางเหลาน ลวนแลวแตชใหเหนถงความกวางขวางและความกวางไพศาลของขอบเขตทการประชาสมพนธแผปกคลมไปถง จนบางครงท าใหดคลายประหนงวา การประชาสมพนธมความหมายแตกตางกนตามทแตละบคคลจะนกคดไป ( Public Relations means different things to different people ) อยางไรกตาม นยามหรอค าจ ากดความทางดานวชาการของการประชาสมพนธกมท งประเภทละเอยดและส นๆ ซงนกวชาการ และผเชยวชาญทางดานน ไดใหนยามไวมากมายดวยวตถประสงคและความมงหมายเดยวกนนน

19

คอ เพอใหผทศกษา มความร ความเขาใจใน “ การประชาสมพนธ ” ทถกตองสมบรณชดเจน ฉะนน ผทศกษาวชานจงพงพจารณานยามความหมายของ การประชาสมพนธใหกวางขวางไวพอสมควรนยามและค าจ ากดความตางๆ ของการประชาสมพนธ มดงน 1. สมาคมการประชาสมพนธระหวางประเทศ ( IPRA ) ไดใหความหมายของ การประชาสมพนธวา การประชาสมพนธ คอภาระหนาทของฝายบรหารหรอฝายจดการ ( management function ) ซงตองอาศยการวางแผนงานทด และมการกระท าอยางตอเนองสม าเสมอ เพอสรางสรรคและธ ารงรกษาไวซงความเขาใจด มความเหนอกเหนใจ ( sympathy ) และไดรบการสนบสนนรวมมอจากกลมประชาชนทองคกรสถาบน เพ อใหสอดคลองกบประชามต หรอความตองการของประชาชน พรอมทงใชวธการเผยแพรกระจายขาวสารไปสประชาชน เพอใหเกดความรวมมอและบรรลถงผลประโยชนรวมกนของท งสองฝาย คอ กลมองคกร และกลมประชาชนทเกยวของ

2. สมาคมการประชาสมพนธแหงสหรฐอเมรกา ( PRSA ) ไดใหค าจ ากดความของ การประชาสมพนธไววา การประชาสมพนธเปนอาชพทใหบรการดานผลประโยชนอยางถกตองตามกฎหมายแกบรรดาลกจางและผวาจาง อาชพการประชาสมพนธจงมวตถประสงคพนฐาน อยทความเขาใจรวมกน และความรวมมอระหวางกลมตาง ๆ ของสถาบนสงคม

3. สถาบนการประชาสมพนธแหงสหราชอาณาจกร ( The British Institute of Public Relations ) ใหความหมายของการประชาสมพนธวา การประชาสมพนธ คอการกระท า ทมการวางแผนอยางสขมรอบคอบ และมความพยายามอยางไมลดละ เพอสรางสรรคและธ ารงไวซงความเขาใจอนดรวมกนระหวางสถาบนกบกลมประชาชนทเกยวของ

จะเหนไดวา นยามความหมายขางบนน เปนนยามความหมายหรอค าจ ากดความ ของสถาบนและสมาคมวชาชพ ( Professional Society ) ทางดานการประชาสมพนธ ซงท าหนาทเ กยวของและรบผดชอบโดยตรงกบงานดานการประชาสมพนธ มหนา ทในการควบคม มาตรฐานแหงวชาชพน รวมทงการใหการศกษาความรและฝกฝนอบรม ( Training ) ดานวชาชพการประชาสมพนธใหแกบรรดานกประชาสมพนธและผประกอบบวชพทางดานนโดยเฉพาะ

นกวชาการทางดานการประชาสมพนธ และผเชยวชาญทางดานวชาชพแขนงน ไดใหนยามความหมายของการประชาสมพนธไวหลายทศนะตาง ๆ ดงตอไปน คอ

John E.Marston ใหทศนะวา การประชาสมพนธ เปนค าทใหนยามหรอค าจ ากดความ ไดยากพอ ๆ กบค าวา ศาสนา ( religion ) หรอการศกษา ( education ) ทกคนตางกยอมรบวา ทงศาสนาและการศกษาเปนสงส าคญแมกระนน คนสองคน กไมเคยใหค าจ ากดความของค า

20

ท งสองนไดอยางถกตองหรอเปนไปในแนวทางเดยวกน และในปจจบนมผ สนใจในวชา การประชาสมพนธเพมมากยงขน การเรยนรและเขาใจถงค าจ ากดความของการประชาสมพนธ ยอมเปนประโยชนแกผศกษา แตการใหค าจ ากดความอนเปนทยอมรบแกทก ๆ คน นนมใช ของงาย เราควรจะเรมตนใหค านยามหรอค าจ ากดความอยางกวาง ๆ เสยกอน เพอหลกเลยงรายละเอยดทปลกยอยมากเกนไป ( hairsplitting ) จากนนเราจงคอยๆบบกระชบความหมาย ใหรดกมและคมคายยงขนในภายหลง

1. การประชาสมพนธ คอ การสอสารทมการวางแผน และเปนการสอสารเพอการชกจงใจ( persuasive communication ) โดยการจดวางรปแบบขนเพอใหมอทธพลเหนอกลมประชาชน ทมความหมายอยางส าคญตอหนวยงานนน

สงส าคญของค าจ ากดความขางตนน คอ “ การวางแผน ” “ การจงใจ ” “ การสอสาร ” และ “ กลมประชาชนทมความหมายอยางส าคญตอหนวยงานนน ” เราทราบวา การประชาสมพนธมใชสงทเกดขนอยางบงเอญ แตทวาเกดขนจากการวางแผนอยางระมดระวง สวนทตองมการสอสาร กเพราะวา การประชาสมพนธนนเราจะตองสอสารเผยแพรไปยงกลมชนตาง ๆ ทเราตองการ แตสงส าคญยงในทนคอ “ การจงใ จ ” ซงเปนกจกรรมของมนษย ( human activity ) ทมมา นบแตโบราณกาลแลว เชน การพดจงใจของทนายความขณะเสนอคดตอคณะลกขน การเทศนา จงใจของนกบวช พอคาพดจงใจใหผคนซอสนคาของตน รวมทงการพดจงใจในรณรงคแขงขน เพอการเลอกตง ฯลฯ สงเหลานลวนแลวแตตองอาศยการจงใจทงสน เพอผลแหงความเชอถอ หรอปฏบตตามสงทเราประสงค

1. การประชาสมพนธ คอ สถานการณ การกระท า หรอค าพดใด ๆ ททรงอทธพล ตอประชาชน 2. การประชาสมพนธ คอ ศลปะในการท าใหบรษทของทานนนเปนทนยมชมชอบ และนายกยองนบถอของพนกงานลกจางภายในบรษท รวมทงลกคา และประชาชนซงเปนผซอ จากบรษทและประชาชนซงบรษทขายสนคาให 3. การประชาสมพนธ คอ การสอสารความคดอยางมทกษะไปสประชาชนกลมตาง ๆ โดยมจดมงหมาย 4. การประชาสมพนธ คอ การคนหาวาประชาชนชอบอะไรในตวเรา และท าสงน น ใหมากขน และคนหาวาประชาชนไมชอบอะไรในตวเรา แลวท าสงนนใหลดนอยลง 5. การประชาสมพนธ คอ ภาระหนาทของฝายบรหารในอนทจะประเมนถงทศนคต หรอความคดเหนของประชาชน แลวจดต งนโยบายตาง ๆ ขององคกรใหสอดคลองกบ ผลประโยชนและความตองการของประชาชนอกดวย รวมท งการด าเนนการปฏบตงานดวย

21

การตดตอสอสารเพอใหประชาชนเกดความเขาใจและยอมรบในหนวยงาน Cutlip และ Center ใหค าจ ากดความวา

การประชาสมพนธ คอการตดตอสอสารและการสอความหมายทางดานความคดเหน จากองคกรสถาบนไปสกลมประชาชนทเกยวของ รวมท งรบฟงความคดเหนและประชามต ทประชาชนมตอองคกรสถาบนดวยความพยายามอยางจรงใจ โดยมงทจะสรางผลประโยชน รวมกนและชวยใหสถาบนสามารถปรบตวเองใหสอดคลองกลมกลน ( harmonious adjustment ) กบสงคมได

ฉะนน การประชาสมพนธจงถกน ามาใชในลกษณะความหมาย 3 ประการ ดวยกนคอ 1. การสรางความสมพนธระหวางองคกรสถาบนกบกลมประชาชน 2. วธการทองคกรสถาบนใชเพอสรางความสมพนธ 3. คณภาพและสถานภาพแหงความสมพนธนน ๆ

- Newsom และ Scott ไดเนนวาการประชาสมพนธ เปนงานทมความสลบซบซอน เพราะงานนไมเพยงแตจะตองมทกษะหลาย ๆ ดานดวยกน หากแตยงตองมพลงแหงความคด ( brainpower ) เพอสรางสรรคและแกไขปญหาตาง ๆ ใหลลวงไปดวยด สงนเองทเปนงานทาทายตอการประชาสมพนธ - Ross ใหขอสงเกตวา การประชาสมพนธ เปนงานทมงในดานการพฒนาและธ ารงไว ซงความสมพนธอนดกบประชาชน ฉะน น การประชาสมพนธทด จงตองวางรากฐานอยท การกระท าดตอประชาชนและใหประชาชนไดรเหนในพฤตกรรมดงกลาว

- Dr. Rex F. Harlow แหงสถาบนการวจยและการศกษาทางดานการประชาสมพนธ ไดอธบายถงความหมายของการประชาสมพนธวา การประชาสมพนธ คอ ภาระหนาทของฝายบรหารซงเกยวของกบการสรางสรรคและธ ารงรกษาสายงานการตดตอสอสารรวมกน เพอใหเกดความเขาใจ การยอมรบ และความรวมมอระหวางสถาบนกบกลมประชาชนทเกยวของ ฉะนน การประชาสมพนธจงเปนงานทเกยวของกบปญหาตาง ๆ ในทางการบรหาร ชวยใหฝายบรหารค านงถงประชามต และการบอกกลาวขาวสารใหแกประชาชนทราบ เพอตอบสนองผลประโยชนของประชาชน รวมทงการชวยใหฝายบรหารสามารถใชการวจยและใชเทคนคการตดตอสอสารทมจรยธรรม

- ( ethical communication ) เปนเครองมอหลกในการด าเนนงานประชาสมพนธ ขององคการวารสาร Public Relations News ไดใหค าจ ากดความวา การประชาสมพนธ เปนภาระหนาทของฝายบรหารทจะเมนถงทศนคตของประชาชน แลวน ามาพจารณาเปนนโยบายแผนการด าเนนงานขององคการโดยค านงถงผลประโยชนของประชาชน และการปฏบตตามแผนดงกลาว จะตองเปนไปเพอการสรางความเขาใจและการยอมรบจากประชาชน

22

- Far low แหงมหาวทยาลยอลลนอยส อธบายวา การประชาสมพนธ คอสงทมความหมายดงชอของมนเอง แมวาบางครงอาจจะมการใชกนอยางผดพลาดบางกตาม แตโดยความหมายทตรงไปตรงมาแลว การประชาสมพนธกคอกจกรรมทเพมพนความสมพนธระหวางบคคลหรอกลมบคคล เพอใหเกดภาพลกษณ ( image ) ทดในจตในของประชาชน

- Edward L. Bernays แสดงความคดเหนวา การประชาสมพนธ มความหมาย 3 ประการดวยกน คอ

1. เผยแพรชแจงใหประชาชนทราบ 2. ชกชวนใหประชาชนมสวนรวมดวย และเหนดวยกบว ตถประสงคและวธการด าเนนงานของสถาบน 3. ประสานความคดเหนของกลมประชาชนทเกยวของใหเขากบจดมงหมายและวธการด าเนนงานของสถาบน นอกจากน Bernays ยงไดแสดงทศนะของเขาไวเมอไมนานมาน ( ค.ศ.1979 ) วา “ คนบางคนคดวา การประชาสมพนธ คอการขดส ตกแตงภาพลกษณ ( Image ) ใหดสวยสดงดงามซงแทจรงแลวงานประชาสมพนธมมากมายกวาน น” จนปจจบนนไดมการเปดสอนวชา การประชาสมพนธในขนอดมศกษาตามสถาบนชนสงและมหาวทยาลยตาง ๆ ในสหรฐอเมรกา เชน บรรดามหาวทยาลยตาง ๆ ทเปดสอนทางดานการหนงสอพมพ หรอวารสารศาสตร และสอสารมวลชน ( College of Journalism and Mass Communication ) ซงตางกเปดสอนวชา การประชาสมพนธมากยง ขนกวา เดม รวมท งการเปดสอนในข นระดบปรญญาทางดาน การบรหารธรกจของมหาวทยาลยฮารวารด (Harvard Graduate School of Business Administration) สถาบนชนอดมศกษาเหลาน เปดสอนวชาการประชาสมพนธขน เพอตอบสนองตอความตองการและความจ าเปนของสงคม ผทส าเรจการศกษาจะสามารถน าเอาวชาการความรดงกลาวไป ใชใหเปนประโยชนตออาชพของคนในอนาคตภายหนา

- Dr. Edward J. Robinson ใหทศนะวา การประชาสมพนธ ถาหากจะพจารณาในแง ของพฤตกรรมศาสตรแลว ( Behavioral Science ) มหนาทดงนคอ

1. ส ารวจและประเมนถงทศนคตของกลมประชาชนทเกยวของ

2. ชวยใหฝายบรหารสามารถก าหนดวตถประสงคในดานการเพมพนความเขาใจ แกประชาชนและเปนทยอมรบของประชาชน กลาวคอยอมรบทงนโยบาย แผนงาน และบคลากรขององคการ

23

3. วตถประสงคทองคการก าหนดขนน จะตองสอดคลองกบวตถประสงค ความตองการและผลประโยชนของประชาชนกลมตาง ๆ

4. ปรบปรงและประเมนผลโครงการประชาสมพนธ ทองคการก าลงด าเนนอยเพอใหเปน ทเขาใจและเปนทยอมรบแกประชาชน - Marvin M. Black ใหค าจ ากดความวาการประชาสมพนธ คอ ศลปะและศาสตร

ในอนทจะแสวงหาลทางใหองคการ สถาบนและประชาชนมความสมพนธอนดตอกน และบงเกดความพงพอใจรวมกน

- Sam Black ใหค าอธบายวา การประชาสมพนธ คอภาระหนาทรบผดชอบทงหมด ของฝายบรหารในทกองคการ วตถประสงคทส าคญของการประชาสมพนธ จงเปนไปเพอบรรลและธ ารงไวซงความราบรนกลมกลนสอดคลองกบสภาพแวดลอม

- John W. Hill ผกอตงบรษท Hill & Knowlton ซงเปนส านกงานทปรกษาและใหบรการทางดานการประชาสมพนธ หรอบรษทธรกจด าเนนงานดานการประชาสมพนธ ทมชอเสยง และใหญทสดแหงหนงของโลกเนนวา “ การประชาสมพนธ คอภาระหนาทของฝายบรหาร ทจะตองใหความสนใจเปนพเศษตอชอเสยงขององคกร ความนยมชมชอบทประชาชน มตอหนวยงาน และการใหความสนใจในเรองการประชาสมพนธ จะตองใหความส าคญเทากบธรกจดานอน ๆ ของหนวยงาน ”

- อาจารยสะอาด ตณศภผล ใหค าจ ากดความวาการประชาสมพนธ คอ วธการของสถาบนอนมแผนการและการกระท าทตอเนองกน ในอนทจะสรางหรอยงใหเกดความสมพนธอนด กบกลมประชาชน เพอใหสถาบนและกลมประชาชนทเกยวของมความร ความเขาใจ และให การสนบสนนรวมมอซงกนและกน อนจะเปนประโยชนใหสถาบนนนๆ ด าเนนงานไปไดผลด สมความมงหมายโดยมประชามตเปนแนวบรรทดฐานส าคญดวย

2.3.1 องคประกอบของการประชาสมพนธ

ถาหากพจารณาจากกระบวนการสอสารเพอการประชาสมพนธแลว กสามารถจ าแนกองคประกอบ ส าคญของการประชาสมพนธออกเปน 4 ประการ คอ

1. องคกร สถาบนหรอหนวยงาน ไดแก กจการทบคคลหรอคณะบคคลไดจดท าขน เปนแหลงขาว แหลงขอมลในการเผยแพรขอมลตาง ๆ โดยมวตถประสงคทจะด าเนนการใด ๆ ใหส าเรจลลวงไปดวยด กจการเหลานอาจจะเปนกจการของรฐบาล รฐวสาหกจ องคกรสาธารณ-กศล และธรกจเอกชน เชน รฐบาล กระทรวง ทบวง กรม หนวยราชการ หรอหนวยรฐวสาหกจตางๆ มลนธ บรษทหางราน ธนาคารพาณชย เปนตน

24

2. ขาวสารประชาสมพนธ เปนขอมลขาวสารทองคกร สถาบนหรอหนวยงานตองการเผยแพร ไดแก เรองราวทเปนเนอหา สาระ รปภาพ สญลกษณ หรอเครองหมายทสามารถสอสารความเขาใจได

3. กจกรรมประชาสมพนธ คอ การจดกจกรรมตางๆ ทงภายในและภายนอกองคกร โดยมวตถประสงค เพอใหเกดภาพลกษณทดตอองคกรโดยการจดกจกรรมประชาสมพนธ จะแบงออกเปน 4 ประเภท คอ กจกรรมเผชญหนา กจกรรมนเทศทศน กจกรรมประเภทรนเรงแขงขน และกจกรรมเพอสงคม ขอดของกจกรรมประชาสมพนธ คอ สรางความสนใจ ใหกบประชาชนตอหนวยงานในทางบวก ท าใหไมถกลมเลอนในวงสงคมและสอมวลชน เปดโอกาสใหกลมเปาหมายมสวนรวมในกจกรรมเกดภาพลกษณท ด อนเปนการสราง ผลทางประชาสมพนธแกหนวยงานในระยะยาว

4. กลมประชาชนเปาหมายในการประชาสมพนธ ไดแก กลมบคคลหรอประชาชน ทเปนเปาหมายในการสอสารประชาสมพนธครงนน ๆ ดงน

4.1 กลมประชาชนภายใน หมายถง กลมบคลากร เจาหนาท พนกงาน ขององคกร สถาบนและหนวยงาน

4.2 กลมประชาชนภายนอก หมายถง กลมบคคลทอยภายนอกองคกร สถาบนหรอหนวยงาน ไดแก กลมประชาชนทเกยวของกบหนวยงาน องคกรหรอสถาบนโดยตรง กลมประชาชนในทองถนและกลมประชาชนทวไป

2.3.2 กระบวนการประชาสมพนธ

ประชาสมพนธ เปนการสอสารแบบสองทาง ( two – way communication ) กระบวนการประชาสมพนธประกอบดวย 4 ขนตอนใหญ ๆ ดงน

1. การส ารวจและการก าหนดปญหา ( Defining the Problem/Fact Finding ) เปนการประมวลขอมลเกยวกบสถาบน หนวยงาน ทงในแงความร ความคดเหน ทศนคต และพฤตกรรม ทเปนผลมาจากนโยบายและการด าเนนงานของสถาบน

2. การวางแผนและก าหนดแผนงานการปฏบต ( Planning & Programming ) เมอทราบปญหาทเกดขนแลว กควรทจะลงมอปฏบตและท าการสอสารตามทวางแผน ทไดก าหนดไวแลว ในขนตอนทสอง เพอใหบรรลตามวตถประสงคทวางไว

25

3. การปฏบตและการสอสาร ( Taking Acting & Communication) ขนตอนนเปนการ ลงมอปฏบตและท าการสอสารตามทวางแผนและก าหนดไวแลวในขนตอนทสอง เพอใหบรรล ตามวตถประสงคทวางไว

4. การประเมนผลและการปฏบตงาน ( Evaluating the Program ) เปนการตดสนผล การปฏบตงานตามแผนทวางไว รวมท งประเมนประสทธผลของ การเตรยมแผนงานและ การสนบสนนแผนงานโดยการออกส ารวจผลและส ารวจความคดเหน จากประชาชนกลมเปาหมายโดยตรง