3

บทท 2 พนทศกษา แนวคด ทฤษฎ เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ทางคณะผจดท าไดรวบรวมขอมลแนวคดทฤษฎทเกยวกบการทองเทยวเพอการเรยนรหรอการทองเทยวเชงเกษตรและแนวคดตางๆทเกยวของกบโครงงาน รวมถงขอมลทวไป ของพนทชมชนบานบางพลบ การมสวนรวมของชมชน เพอพฒนาองคความรในการพฒนาจดท าเสนทางทองเทยวเพอการเรยนรเชงเกษตรของพนท ชมชนบานบางพลบ จงหวดสมทรสงคราม

2.1 แนวคดเกยวกบการจดการทองเทยวเชงเกษตร การทองเทยวเปนกจกรรมอยางหนงทมนษยกระท าเพอผอนคลายความตงเครยดจากการท างานประจ า โดยปกตการทองเทยว หมายถง การเดนทาง จากททหนงโดยไมไดค านงวาระยะทางนนจะใกลหรอไกล และจะมการคางแรมหรอไม การทองเทยวเชงเกษตร (Agro tourism ) จงเปนรปแบบหนงของการทองเทยวทจะท าใหเกดการกระจายรายไดไปสทองถนโดยการเปดโอกาสใหนกทองเทยวไดมาเทยวชมชมชนภาคการเกษตร เพอเรยนรวถชวต ขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรม และความเปนอยของชาวชนบท ศกษาหาความรและประสบการณในเรองเกษตรกรรม ซงอาจเปนทงเกษตรกรรม ในรปแบบดงเดม และเกษตรกรรมทมความกาวหนาทนสมย รวมถงไดเทยวชมทศนยภาพทสวยงามของชมชนนนๆ ทงนเกษตรกร และชมชนนนๆจะตองเขามามสวนรวมในการบรหารจดการตนเอง ซงจะเปนการเพมรายไดใหเกษตรกรและชมชน นอกจากนน เปนการชวยยกระดบคณภาพชวตใหกบเกษตรกรและชมชนเพอใหเกดการเรยนรและทกษะใน การบรหารจดการทรพยากรการทองเทยวเชงเกษตรของชมชน

2.1.1 ความหมายของการทองเทยวเชงเกษตรจากแหลงขอมลทใชในการศกษา ส านกพฒนาเกษตรกร กรมสงเสรมการเกษตร (2541) ไดใหความหมายของ

การทองเทยวเชงเกษตร คอ การเดนทางไปทองเทยวยงพนท ชมชนเกษตรกรรม สวนเกษตร วนเกษตร สวนสมนไพร ฟารมปศสตวและแหลงเพาะเลยงสตวน า ตางๆ สถานทราชการ ตลอดจนสถาบนการศกษา ทมงานวจยและพฒนาเทคโนโลย การผลตทางการเกษตรททนสมย ฯลฯ เพอชนชมความสวยงามความส าเรจ และเพลดเพลนในกจกรรมการเกษตร ในลกษณะตางๆ โดยไดรบความร ไดประสบการณใหมๆ บนพนฐานความรบผดชอบและมจตส านกตอการรกษาสภาพแวดลอมของสถานทนน.

4

การทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) (2545) ไดใหความหมายของการทองเทยว เชงเกษตร หมายถง การทองเทยวทไดทงความเพลดเพลน และความรน ากลบไปประยกตใชหรอประกอบอาชพได เหนออนใดคอการไดหวนกลบไปคนหา เรยนร เขาใจ ภาคภมกบอาชพเกษตรกรรม รากฐานของแผนไทย ทเปยมไปดวยคณคา ภายใตแนวคด ปรชญา องคความร ภมปญญา ของบรรพบรษเกษตรกรไทย ไดสมผสกบวถชวตความเปนอยของชาวชนบท ขนบธรรมเนยม วฒนธรรม ประเพณ รปแบบกจกรรมและการประกอบอาชพทางการเกษต รทหลากหลายทงวถดงเดมจนถงการใชเทคโนโลยขนสง ทามกลางทศนยภาพธรรมชาตทสวยงามทบรหารจดการโดยเกษตรกรหรอชมชนไดความประทบใจทเกดจากการไดชม ชม ซอผลตภณฑ และมสวนรวมในกจกรรมตางๆกอเกดความรทกษะและประสบการณแกผมาทองเทยว ทงยงสงผลใหเกดรายไดแกชมชนจากการจ าหนายผลผลตทางการเกษตร ผลตภณฑแปรรป คาตอบแทนจากการใหบรการแกนกทองเทยว

ททท. ไดแยกประเภททรพยากร และจดกจกรรม 9 กจกรรมและไดน ามาเผยแพรเปน Amazing Thailand กจกรรมหนงใน Amazing Thailand กคอ การเกษตรไทยหรอ Amazing Agricultural Heritage ซงเปนกจกรรมยอยๆ ไดแก

1.การท านา (Rice Cultivation) การท านาป การท านาปรง การท านาหวานน าตม การท านาขนบนได พพธภณฑขาว ความรเรองขาวสายพนธตางๆ ประเพณพธกรรมเกยวกบขาว วฒนธรรมการกนขาวไทย เปนตน

2. การท าสวนไมตดดอก (Cutting Flowers) การท าสวนดอกไมเพอตดดอกขายทกชนด เชน สวนกหลาบ ฟารมกลวยไม สวนไมดอกไมประดบนานาชนด ไมกระถาง ทกประเภทรวมถงไรทานตะวน

3 .การท าสวนผลไม (Horticulture) การท าสวนผลไมทกประเภ ท รวมทง การท าวนเกษตร การท าเกษตรแผนใหม การท าสวนผสม รวมถงการท าสวนยางพารา สวนไผ สวนปาลมน ามน

4. การท าผกสวนครว (Vegetable) การปลกพชผกสวนครวทกประเภท รวมถงการท าไรผก ไรถว ไรขาวโพด ขางฟาง ไรพรกไทย เปนตน

5. การท าสวนสมนไพร (Herbs) การปลกพชสมนไพรนานาชนด เพอใช เปนอาหารเสรมพชผกสวนครวขางบานเพอใชเปนเครองดมเครองส าอางและการแพทยแผนไทย

6. การท าฟารมปศสตว (Animal Farming) การเลยงและขยายพนธสตวเศรษฐกจนานาชนด เชนการเลยงไหม การท าฟารมผง การท าฟารมปลา การเลยงหอยแมลงภ หอยแครง หอยนางรม หอยตะโกรม ฟารมจระเข บางแหงเพาะพนธสตวหายาก เชน ฟารมนกยง ฟารมไกฟา ฟารมกวาง รวมถงสวนงของสภากาชาดไทยดวย

5

7. งานผลตภณฑตางๆ (Festival) การจดงานเพอสงเสรมการขายผลตผล ทางการเกษตร เมอถงฤดทพชผลเหลานนออกชก อาท มหกรรมไมดอกไมประดบ งานเทศกาลลนจ เทศกาลล าไย เทศกาลกนปลา เปนตน

Pizam and Pokela (1980) ไดกลาววาการทองเทยวเชงเกษตร เปนรปแบบหนงของการทองเทยวในเขตชนบท สวนใหญผประกอบการมกมขนาดเลก ตงอยในบรเวณพนทสวนใหญถกใชไปเพอการเกษตรหรอเปนพนทปาเขาหรอเปนพนทธรรมชาต ทซงมการด าเนนธรกจทางการเกษตรใดๆ อย หากสามารถหารายไดเสรมจากการใหบรการนกทองเทยวไดนอกจากน การทองเทยวเชงเกษตร หมายรวมถง การพกคางแรมทงระยะสนและระยะยาวในพนทชนบททใหบรการอาหารและทพกแกนกเดนทางและรวมถงการสงเกตการณกจกรรมตางๆ ทเจาของพนทด าเนนการอยในชวตประจ าวน

2.1.2 องคประกอบของแหลงทองเทยวเชงเกษตร ไดแก (อดม เชยกวงศ และคณะ, 2548) 1.องคประกอบดานดานกจกรรมและกระบวนการ เปนการทองเทยวทมกระบวนการเรยนร

โดยมการใหการศกษาเกยวกบสภาพแวดลอมและระบบนเวศของแหลงทองเทยวเปนการเพมพนความรและประสบการณความประทบใจ เพอสรางความตระหนกและปลกจตส านกทถกตองแกนกทองเทยวประชนทองถนและผประกอบการทเกยวของ จงเปนการทองเทยวสงแวดลอมศกษา

2.องคประกอบดานพนท เปนการทองเทยวในแหลงทองเทยวทเกยวเนองกบธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถน รวมถงวฒนธรรมและประวตศาสตรทเกยวเนองกบระบบนเวศของพนท

3. องคประกอบดานการมสวนรวมเปนการทองเทยวทมการค านงถงการมสวนรวมของชมชนและประชาชนทองถนมสวนรวมในการคดและวางแผนปฏบตตามแผน ไดรบประโยชนตดตามตรวจสอบตลอดจนรวมบ ารงรกษาทรพยากรการทองเทยวอนจะกอใหเกดประโยชนในทองถน ทงการกระจายไดและการยกระดบคณภาพชวต และการไดรบผลตอบแทนเพอกลบมา ท านบ ารงรกษาและจดการแหลงทองเทยวดวยและใ นทสดทองถนมสวนรวมในการควบคมการพฒนาการทองเทยวอยางมคณภาพ ทองถนในทนเรมตนจากระดบรากหญา รวมถงการปกครองสวนทองถน อาจรวมไปถงการมสวนรวมของผทเกยวของ จงเปนการทองเทยวอยางมสวนรวม ของชมชน

4. องคประกอบดานการจดการ เปนการทองเทยวทตองมความรบผดชอบโดยไมกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมและสงคม มการจดการทย งยน ครอบคลมไปถงการอนรกษทรพยากร สงแวดลอม การปองกนและก าจดมลพษและการควบคมการพฒนาการทองเทยวอยางมขอบเขต

6

2.1.3 ประเภทของแหลงทองเทยวเชงเกษตรจากขอมลทใชในการศกษา ศนยบรการวชาการ คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย (2547)

ไดแบงประเภทของแหลงทองเทยวเชงเกษตรดงน แหลงทองเทยวเชงเกษตรกรรม หมายถง สถานทประกอบกจกรรมทางการเกษตรทงใน

รปแบบของกจกรรม ประมงและประศสตว ทไดมการด าเนนการการทองเทยว โดยมทรพยากรการเกษตรและวถชวตทางการเกษตรเปนจดขาย ตลอดจนสถานทราชการ ศนยศกษาวจยสถาบนการศกษาทมงานวจยและพฒนาเทคโนโลยการผลตทางการเกษตรททนสมย

โดยแหลงทองเทยวเชงเกษตรแบงออกเปน 3 ประเภท ดงน 1. แหลงเทยวทางการเกษตรเฉพาะราย หมายถง พนทนา ไร สวนผลไม สวนดอกไม

ฟารมเลยงสตว แหลงประมงและเพาะเลยงสตวน า การเกษตรแบบผสมผสานของเกษตรกรรายใดรายหนงโดยเฉพาะทมการด าเนนการดานการทองเทยว เชน ฟารมโชคชย จ.นครราชสมา ไรองนปภสรา จ.สระบร ฟารมผเสอแมสา จ.เชยงใหม สวนกลวยไม ตลงชน กรงเทพฯ เปนตน

2 .หมบานเชงเกษตรและชมชนเกษตร หมายถงพนท ทมการด าเนนการรวมกนของสมาชกกลมเกษตรกรในหมบาน มการน าเสนอกจกรรมการทองเทยวในระยะสนไมเกน 1 วน และประเภทพกคางคนในหมบาน โดยแตแหลงทองเทยวมจดเดนเฉพาะเชน ชมชนเกาะมะพราว จ.ภเกต หมบานหมอนไหมเฉลมพระเกยรต จ.บรรมยหมบานไมดอก ไมประดบ จ.นครนายก เปนตน

3. ศนยศกษาสถานวจยและทดลองการเกษตร หมายถง สถานททจดตงขนเพอท าการศกษาวจย ทดลองดานการเกษตร เพอเปนการสาธตและน าความรมาเผยแพรแกประชาชนทวไป ไดแก ศนยพฒนาโครงการหลวง ศนยศกษาและวจยของกรมวชาการเกษตร ศนยศกษาอนเนองมาจากพระราชด าร เชน ศนยศกษาการพฒนาเขาหนซอน จ.ฉะเชงเทรา โครงการหวยคต อนเนองมาจากพระราชด าร จ.กาญจนบร โครงการหลวงดอยอนทนนท เปนตน

2.1.4 การจดการบรการทองเทยวเชงเกษตร

การจดการการบรการทองเทยวเชงเกษตร เปนการจดการทมเปาหมายใหบรการ ทดแกนกทองเทยวประกอบดวย

1 . การจดการน าเทยว การทองเทยวเชงเกษตรเปนกจกรรมการทองเทยวในแหลงธรรมชาตทมงใหความร การศกษาธรรมชาตและสงแวดลอมแกนกทองเทยวโดยประชนในทองถน มสวนรวมในการจดการเพอใหนกทองเทยวไดรบความพงพอใจ ประทบใจและประสบการณใหมๆ ผประกอบการจดน าเทยวจะตองค านงถงหลกการดงน

7

1.1 คณสมบตของมคคเทศก คอ มความรอบรในสถานททองเทยวนนเปนอยางดรกและรคณคาศลปวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณพนฐาน มบคลกภาพและความประพฤต ทด

1.2 การอ านวยความสะดวกทางการทองเทยว และมการประสานประโยชนรวมกนกบประชาชนในทองถน ในดานการบรการดานอนๆ ตองมการพฒนาใหไดมาตรฐานสากล มความปลอดภยและมตรไมตร

1.3 การจดการรายการน าเทยว เปนการใหขอมลโดยควรแจงรายการทองเทยวใหกบนกทองเทยวเพอใหนกทองเทยวเตรยมตวเดนทางไดถกตองมงเนนการใหความร การสรางประสบการณใหมๆ จากการเดนทางและใหขอคดแกนกทองเทยวในการเดนทาง

1.4 การมสวนรวมโดยประชนในทองถนตองมสวนรวมคด รวมวางแผนด าเนนการ การรบผลประโยชนเสมอภาคกน การจดการนควนอยในรปแบบคณะกรรมกา รสหกรณ บรษทชมชน

2.การจดทพก การจดทพกเพอใหบรการนกทองเทยวในแหลงทองเทยวเชงเกษตร ตองค านงถงการจดการทไมกอใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอมและวฒนธรรมทองถน การออกแบบทพกตองมสวนสรางเสรมความเปนเอกลกษณของทองถน ค านงถงประโยชนการใชสอยรกษาระบบนเวศและดงดดความสนใจตอนกทองเทยวเชงเกษตรทเขาไปพกคางแรมอยางสะดวกสบาย

3.การจดการสนคาของทระลก คณลกษณะของสนคาทระลกทเกยวของกบการทองเทยวเชงเกษตร ดงน

3.1 สนคาจ าพวกอาหารทงของสดและของแหง นน ควรเปนสนคาทไดมาตรฐานการรบรองความสะอาดและสขอนามย พรอมทงวนผลตและหมดอายก ากบดวย

3.2 สนคาจ าพวกของใช เครองประดบทผลตจากวสดธรรมชาตควรเปนของทสามารถผลตปลกไดเองตามธรรมชาตและปราศจากมลพษ

3.3 การผลตสนคาทระลก เพอจ าหนายแกนกทองเทยวเชงเกษตรนน ผผลตตองค านงถงการรกษาระบบนเวศแวดลอมอยางย งยน โดยหลกเลยงการน าวสดทเปนสวนประกอบของธรรมชาตในแตละระบบนเวศมาผลตเปนสนคาของทระลก

2.1.5 ผลดและผลเสยจากการทองเทยวเชงเกษตร ผลจากการทองเทยวเชงเกษตร นบวาเปนการสรางรายไดโดยตรงใหแกเกษตรกร ผเปน

เจาของหรอผผลต เมอนกทองเทยวไดเดนทางเทยวชมแลว ยงไดซอผลผลตตางๆทเกษตรกรไดจดท าในอาชพปกต เชน

8

1. สามารถจ าหนายตนออนและเมลดพนธ เพอใหนกทองเทยวซอกลบไปทดลองปลก หรอไมบางคนอาจน าไปขยายอาชพตอ เปนการสรางงานสรางอาชพใหมได

2. สามารถขายผลผลตทเกบไดสงใหแกนกทองเทยวโดยตรง ชวยขยายตลาดขายปลกขายสงใหแกเกษตรกรได

3. ผลผลตบางชนดทจ าหนายสดไมทนสามารถแปรรปเปนผลผลตอกรปแบบหนง จดท า เปนของแหง เปนการถนอมอาหารจ าหนายใหแกนกทองเทยวเปนรายไดเพมพนจากเดม

4. มสวนแนะน าลทางธรกจการเกษตรเพมขนนกทองเทยวและเกษตรกรทได แลกเปล ยนความรความคด สามารถชวยขยายผลจากการท าการเกษตรตอไปทางธรกจอนๆไดอก นบเปนการสรางงานสรางอาชพเพมขน อาท การท าธรกจผลไมสดกบเครองจกสาน เครองบรรจภณฑ เปนตน

5. การจดการทองเทยวแวะพกชมสวนเกษตรยงท าใหเพอนบานสามารถขายสนคา ทงจากสวนเกษตร และสนคาจ าพวกอาหารเครองดมไดเพมมากขน

สวนเกษตรและสวนผลไม นบเปนสถานทมความออนไหว เปราะบาง หากไดรบความกระทบกระเทอน หรอ ผลกระทบจากการขาดความระมดระวงแลว ยอมท าใหเกดความเสยหาย ตนไมตายจากกการตดเชอ หรอ สตวตวเลกๆ อาจจะตดเชอโรคระบาดและตายลงได เรองนมใชการกลาวโดยไมมเหตผล ความเสยหายของสวนผลไมทเกดจากการรบบรการนกทองเทยวทไมรจกการทองเทยวทดนน ประการหนงคอ นกทองเทยวไมรจกวธการทองเทยวสวนทดนน ประการหนงคอ นกทองเทยวทไมรจกการเทยวสวนทด เขาไปเดด หก เอาผลไมจากตน ท าใหกงกานตนไมฉกเกดรอยแผล อาจมเชอราเขาไปท าใหล าตนกงเนาตายได ประการทสอง บางคนทไมรเรองผลออนผลแก ไปหกเอามาแลวทงท าใหเจาของสวนขายไมไดเกดความเสยหาย ดงนนการทองเทยวเชงเกษตร (Agro Tourism) จงตองมการบรหารจดการทด คอ เจาของสวนผจดน าเทยวรวมถงมคคเทศกและนกทองเทยว บคคลทง 3 กลมทเกยวของกนจะตองรวธการจดการอยางมระบบ

การเรมตนจากเจาของสวนหรอกลมเกษตรกร ผด าเนนการตดสนใจวาจะจดสวนใดสวนหนงของสวนเปนสถานทบรการการทองเทยวสามารถรองรบนกทองเทยวไดครงละ 1 รถบส 30-35 คน ก าหนดเสนทางเดนชมสวนแบบเปนวงรอบหรอวงกลมเพอปองกนนกทองเทยวเดนซ าย าทางเดน มจดสาธตการเกบผลเพอใหไดรไดเหนกบตา จนกระทงเกบผลออกสตลาดได มจดแบงผลไมใหลองชมและมมจ าหนาย สวนบางแหงมแปลงสาธตไดเพอรองรบบรการน าเทยว โดยเฉพาะกนไวตางหากจากสวนผลไมทเกบออกสตลาด

บคคลกลมทสอง คอ เจาหนาทบรษทน าเทยวรวมถงมคคเทศกน าชมจะตองมความรอบรถงการท าสวนผลไมแตละชนดประดจผแทนของสวน เพอตอบขอมลน าชมสงทตองรอบรมากกวาเจาของสวน ท าหนนาทเหมอนคนกลาง ทรเขา รเรา และรสงใดควรปฏบตและสงใดไมควรปฏบตเมอไปเทยวสวน วธการปฏบตทถกตองนนเมอนกทองเทยวจะซอรายการน าเทยว ฝายตอนรบ

9

จะตองอธบายวธเตรยมตวเทยวสวนใหนกทองเทยวทราบดวยทงขอหามขอควรปฏบต เพอทนกทองเทยวจะไดเตรยมตวเตรยมใจ นอกจากนนตองเสนอขอควรพจารณาเพอเทยวสวนเสรจแลว มเอกสารแนะน าเตรยมอปกรณของในการเดนทาง บคคลกลมทสาม คอ นกทองเทยว ไมเพยงแตมการเตรยมตวเดนทาง เตรยมอปกรณของใชใหพรอมมความสนใจใฝรมความรอบรวธการปฏบตเมอจะเทยวสวน สงหนงค อตองไ มเบยดเบยนเจาของสวนและตนไม เชน เมอเหนลกออกสะพรงอยบนตนกควรจะหามมถายรปใหสวยงาม ไมควรใชมอจบ แตะ เดด หากเปนตนทเจาของสวนอนญาตใหเกบเอาไดกควรใชกรรไกรตดออกมาตามอยางทเขาสาธตใหชม เพอไมใหกงบอบช า การถายรปควรระมดระวงมให ไมใหเหยยบหรอเบยดกงหกเสยหาย

2.1.6 แนวทางการเตรยมตวไปทองเทยวเกษตร 1. เปนผมความสนใจการท าสวนเกษตรในแตละสาขาทจะไปชม 2. มการเตรยมตวเดนทางและเตรยมอปกรณของใชใหพรอมตามทผจดรายการแนะน า 3. หากชอบการถายภาพเปนทระลก ควรเตรยมกลองถายรปและอปกรณทใชในการถายรป

ไปใหเพยงพอ 4. ปฏบตตามขอแนะน าและขอหามของแตละสถานท เพราะตนไมและธรรมชาตรอบดานม

ความออนไหวและเปราะบางมโอกาสตดเชอโรคจากผไปเยอนไดในท านองเดยวกน หากนกทองเทยวบางคนเปนภมแพตอยาฆาแมลงงายกตองระมดระวง เชนกน บางเวลาเจาของสวนมการฉดยาปองกนแมลงและเชอราทสามารถท าลายตนไมได

5. มจตส านกตอการรกษาสภาพแวดลอม เพอใหสถานททองเทยวทไปเยอนมสภาพแวดลอมทดสะอาดและสวยงาม

2.1.7 สรปนยามการทองเทยวเชงเกษตร การทองเทยวเชงเกษตร หมายถง การเดนทางทองเทยวไปยงพนทชมชนเกษตรกรรม

สวนเกษตร สวนสมนไพร ฟารมปศสตว สตวเลยง แหลงเพาะเลยงสตวน าตางๆ สถานทราชการ ตลอดจนสถาบนการศกษาทมงานวจยและพฒนาเทคโนโลยการเกษตรททนสมย ฯลฯ เพอชนชมความสวยงามและไดสมผสวถชวตความเปนอยของชาวชนบท ขนบธรรมเนยม วฒนธรรม ประเพณ รปแบบกจกรรมและ การประกอบอาชพการเกษตรทหลากหลาย ทงวถดงเดมจนถงเทคโนโลยขนสง ทามกลางความเพลดเพลน ทศนยภาพธรรมชาตทสวยงาม รวมถง ความเพลดเพลนของกจกรรมการเกษตรในลกษณะตางๆ ไดประสบการณใหมๆบนพนฐาน

10

ความรบผดชอบอยางมจตส านกตอการรกษาสภาพแวดลอมของสถานทนน พรอมทงสามารถน าความรทไดรบกลบไปประยกตใชหรอประกอบอาชพโดยครอบคลมกจกรรม เชน

(1) การชมไรนาตางๆ (2) การชมสวนผลไม (3) การชมสวนดอกไม/กลวยไม (4) การชมหมบานไมประดบ (5) การชมการผลตใบชา (6) การชมฟารมปศสตว (7) การชมแหลงเพาะพนธสตวน า

2.2 ขอมลพนฐานของชมชนบานบางพลบ 2.2.1 ประวตชมชนบานบางพลบ

บานบางพลบ หมท 4 ต าบลบางพรม เปนสวนหนงในอ าเภอบางคนท ในอดตมครอบครวดงเดมเปนคหบดเกา มความเพยบพรอมทกดาน ทงดานอาหาร มทอยอาศยซงเปนบานทรงไทยโบราณจ านวนมากเปนชมชนทสงผลไมไปตามหวเมองตางๆ ไดแก สมโอ ลนจ มะพราว กลวย มะไฟ สมแกว มวฒนธรรมในการชวยเหลอและเกอกลกน “บานบางพลบ” ชอเดมเรยกตาม “วดพกทพ” ทพระเจาตากสนมหาราชทรงพกทพทคายบางกงจนประสบชยชนะและตอมาเรยกเพยนเปน “วดบางพลบ”

ทตงและภมศาสตรของ ชมชนบานบางพลบมพนททงหมด 276 ไร 42 ตารางวา มอาณาเขตตดตอกน ดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ หม 3 ,8 ต าบลบางพรม ทศใต ตดตอกบ หม 2 ต าบลบางพรม ทศตะวนออก ตดตอกบ หม 7 ต าบลบางพรม ทศตะวนตก ตดตอกบ หม 1 ต าบลบางพรม

แตเดมการท าการเกษตรของชาวบานนนเปนแบบตางคนตางอยตางคนตางดแลสวนของตวเอง ท าใหขาดความเขมแขงและองคความรในการพฒนาผลผลตทางเกษตร จนกระทง ครสมทรง แสงตะวน หนงในชาวบานบานบางพลบตองการอนรกษภมปญญาและวถทางการเกษตรพนบานเหลานเอาไว จงรวบรวมชาวบานทมความรความช านาญเฉพาะดาน ใหมาแบงปนความรกบชาวเกษตรกรดวยกนจนในทสดไดมการจดตงเปน “ศนยเรยนรมหาวชชาลย ภมปญญาทองถน จงหวดสมทรสงคราม”

11

สงผลใหเกดความเขมแขงในชมชนผลผลตทางการเกษตรกมคณภาพสง กลายเปนชมชนตนแบบมเกษตรกรจากตางถนเขามาศกษาและแลกเปลยนวชาความรมากมายและดวยความเขมแขงน ท าใหชมชนบานบางพลบไดรบการยกยองใหเปนชมชนสเขยวและไดรบรางวลชมชนดเดนดานการทองเทยวในป 2550

2.2.2 สภาพสงคม เมองสมทรสงครามนนเปนเมองทมประวตศาสตร ขนบธรรมเนยม วถชวตอนเปนเอกลกษณ

เฉพาะตว เปนจงหวดทมขนาดเลก แตมสงทนาสนใจมากมาย ได ชอวาเปน เมองสามน า สามนา สามศาสนา

ชมชนบานบางพลบจะนบถอศาสนาพทธ เปนสวนใหญ ซงภายในชมชนมวด 2 แหง ไดแก วดบางพลบ วดแกนจนทรเจรญ ประชากรสวนใหญประกอบอาชพท าการเกษตร ท าสวนผลไมเปน อาชพหลก ผลผลตจากการท าสวนผลไม มการจ าหนายขายสงและขายปลกแบบสด และท าการแปรรปเพอจ าหนายและบรโภค ในการท าสวนชาวบานนยมท าปยหมกชวภาพใชเองโดยใชภมปญญาทองถน อาชพรอง ไดแก คาขาย รบจาง และรบราชการ 2.2.3 ดานศลปวฒนธรรม

ประเพณตกบาตรขนมครก หลวงป โห (พระครสนทรสตกจ) เปนเจาอาวาสวดแกนจนทรเจรญ ไดชกชวนทายก ทายกา

รวมกนตกบาตรขนมครกในวนขน 8 ค า เดอน 10 เพอเปนการสบทอด ประเพณท าบญตกบาตร และเปนการรวมมอรวมใจของคนในชมชน การตกบาตรดวยขนมครกจะชวยพระสงคมเรยวแรง ในการท ากจของสงคและชาวบานมความเชอวาถาตกบาตรขนมครกจะท าใหมค

ประเพณตกบาตรพระสงฆทางเรอ ประเพณกฐนทางน า เปนประเพณการท าบญของไทยมาตงแตโบราณ และไดถอปฏบต

สบตอมากนมาในระยะเวลาทก าหนดใหในปหนง ๆ เรยกวา “กฐนบาล ” เรมตงแตวนแรม 1 ค า เดอน 11 ถง วนขน 15 ค า เดอน 12 จะท ากอนหรอหลงจากวนนนไมได จงหวดสมทรสงครามมการสญจรทางน ามาตงแตสมยโบราณ มวถชวตทมความผกพนกบแมน าแมกลอง และวดสวนใหญตงอย รมแมน า เมอประชาชนในชมชนท าบญกจะใชการสญจรทางน า เชน การท าบญตกบาตร การทอดกฐนทางน ากจะมการประดบประดาเรอใหสวยงามจดเปนขบวนแหไปตามแมน า ซงในปจจบนนเรมสญหายไป วดภมรนทรกฎทอง ต าบลสวนหลวง อ าเภออมพวา จงไดฟนฟประเพณนใหคงอยสบตอไป

12

การท าซอจากมะพราวซอและการแกะสลกกะลามะพราว ชมชนบานบางพลบ มภมปญญาพนบานในการท าซออทนาสนใจมาก ในการท าซออนน

จะมขนตอนทคอนขางซบซอน ตงแตการคดเลอกสายพนธมะพราวทมคณสมบตเหมาะสมแกการท าซออ โดยจะตองเปนพนธมะพราวทใชในการท าซอเทานนโดยกะลามะพราวซอนนจะตองมลกษณะเฉพาะตว ผลมะพราวซอทน ามาท ากะโหลกซอ ใชไดทงมะพราวทไมแกและไมออนจนเกนไปหรอมะพราวทไมคลอนน า ซงเรยกตามภาษาพนบานวา “มะพราวทนทก” จะไดกะโหลกสงาชาง ถาเปนมะพราวแกจะไดกะโหลกสด า

ลกษณะของกะโหลกซออสามารถแบงได 4 ประเภท คอ 1. มวยพราหมณ ซออชนดน มพหนงในสามซงอยตรงกลาง จะโปงมากกวา ลกษณะคลายมวยผม และนยมแกะลวดลายตางๆ ทพน ปจจบนหายากมาก 2. เศยรชาง หรอพญาซอ ลกษณะของซออชนดน พทงสามจะโปงเทาๆ กน แตตรงกลางสวนทพมาบรรจบ จะยบลง ปจจบนหายากเชนกน 3.นมสาว ซออชนดน ลกษณะของกะโหลกซอตรงพคหนา เปนดงลกษณะนามทบงบอก คอคลายนมสาวแรกรน ปจจบนหายากพอสมควร 4. นอแรด ซออชนดน ลกษณะของกะโหลกซอพทายมรปรางแหลม โงง งอน เหมอนนอ แรด ปจจบนกหายาก

ลวดลายทนยมแกะตวกะโหลกซออ สวนใหญเปนเรองรามเกยรต เชน พระนารายณทรงครฑ พระนารายณแผลงฤทธ พระรามแผลงศร พระรามกบทศกณฐ ราชรถทศกณฐ หนมานเหนฟา หนมานรบยกษ หนมานเบญจกาย หนมานแผลงฤทธ หนมานทะยานเหร ราหอมจนทร หนมานรบไมยราพ อาทตยทรงสงห นอกจากนยงม พระพรหม ลงหลบ พญาครฑ เครอเถาหรอพดตาน เทพธดาแหงดนตร และเทพนม เปนตน

2.2.4 อตลกษณของชมชน กจกรรม และการบรการในชมชน ชมชนบานบางพลบเปนหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ มวถชวตทเนนการท าการเกษตร

เชงอนรกษ สวนใหญจะใชแรงงานค นใชปยจากธรรมชาตไมใชสารเคม ผลผลตเนนหลกคณภาพ คณธรรมและคณประโยชน มศนยการเรยนรมหาวชาลยภมปญญาทองถนใหผสนใจไดมาศกษาหาความรเปนแหลงเรยนรศกษาดงานเปนหมบานทองเทยวเชงอนรกษกจกรรมและการบรการในชมชน ไดแก

- ขจกรยานทองเทยวในชมชน - ทพกโฮมสเตย - สบสานประเพณการตกบาตรขนมครก

13

- ลองเรอชมธรรมชาตสองฝงคลอง - ตกบาตรพระสงฆทางเรอ - เรยนรการเกษตรแบบผสมผสาน - การเกษตรเชงอนรกษ - ชมการสาธตการท าน าตาลมะพราว - ชมและทดลองท าผลไมกลบชาต

2.3 รายงานวจยทเกยวของกบการทองเทยวเชงเกษตร

พนต ารวจโทหญง จงกลพชร เจตนะจตต (2546) : การมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเทยวเชงเกษตรทย งยน ศกษาในเฉพาะกรณโครงการ ลองเรอชมสวน เลยบคลองมหา สวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม . การวจยครงนมวตถประสงค ( 1) ศกษาปจจยทมผลตอการมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเทยวเชงเกษตรแบบยงยน โดยใชโครงการลองเรอชมสวน เลยบคลองมหาสวสด เปนวธการทน าไปสการมสวนรวมของชมชน ( 2) เพอเสนอแนะแนวทางการปรบปรงวธการจดการโครงการลองเรอชมสวนเลยบคลองมหาสวสดใหดยงขน ผลจากการศกษาพบวา

1. การจดการทองเทยวโครงการลองเรอ ชมสวนเลยบคลองมหาสวสดอยางมสวนรวมของสมาชกในชมชนต าบลศาลายาและต าบลมหาสวสด เปนการจดการแบบยงยนทง 3 ดานคอ เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม

2. ปจจยทมผลตอการมสวนรวมในโครงการลองเรอชมสวนเลยบคลองมหาสวสดของสมาชกในชมชนต าบลศาลายาและต าบลมหาสวสดม 8 ประการ คอ รปแบบของโครงการ ความพรอมของประชาชนในชมชน การประชาสมพนธ ความเขมแขงของชมชน ผลประโยชนทคาดวาจะไดรบ สอมวลชน การสนบสนนจากภายนอก ผบรหารโครงการ

3. การด าเนนการโครงการลองเรอชมสวนเลยบคลองมหาสวสดเปนวธการจดการทเหมาะสม ส าหรบชมชนทประกอบอาชพเกษตรกรรม

4. การมสวนรวมของสมาชกในชมชนเรมตงแตขนตอน การตดสนใจ การปรบปรง การลงทนและการปฏบตกจกรรม

สขมาภรณ ขนธศร และ พรชย กลชย (2549) . ปจจยทมอทธพลและความพงพอใจตอการ

ทองเทยวเชงเกษตรของนกทองเทยว : การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษา 1)ปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจทองเทยวเชงเกษตร 2) ความพงพอใจของนกทองเทยวท

มตอการทองเทยวเชงเกษตร และ 3) ความสมพนธระหวางประสบการณในการทองเทยวเชงเกษตร

14

ลกษณะทางเศรษฐกจดานรายไดและคาใชจายในการทองเทยวเชงเกษตรกบความพงพอใจของนกทองเทยวเชงเกษตร ประชากร คอ นกทองเทยวทมาทองเทยวเชงเกษตรทต าบลตะพง จงหวดระยอง ไดกลมตวอยางทงสน 525 คน โดยใชแบบสอบถามน ามาวเคราะหขอมลดวยสถตพรรณนาและสถตวเคราะหทดสอบสมมตฐานโดยใชคาสมประสทธสหสมพนธ (Pearson Correlation Coefficient) ทดสอบหาความสมพนธพบวา ปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจในการทองเทยวเชงเกษตรมากทสดคอ ความตองการทจะมาทองเทยวในวนหยด ล าดบทสองคอ ตองการความปลอดภยในการมาทองเทยวและความพงพอใจทมตอการทองเทยวในดานตางๆ พบวา มความพงพอใจดานการใหบรการและมนษยสมพนธของเจาหนาทหรอเจาของสวนมากทสด มคาเฉลยเทากบ 3.65 ส าหรบความสมพนธระหวางประสบการณในการทองเทยวเชงเกษตรฯ พบวา รายไดมความสมพนธในทศทางตรงกนขามกบความพงพอใจดานขาวสาร สงอ านวยความสะดวก การใหบรการและความรทไดรบอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.0 ( p นอยกวา 0.01) ขอเสนอแนะส าหรบเจาของสวนและหนวยงานรฐทเกยวของคอตองเผยแพรขอมลขาวสารและความรดานการทองเทยวเชงเกษตรใหประชาชนทวไปไดรบทราบมากขน.

ไกรวฒ หบแกว 2552 : การศกษาธรกจทองเทยวเชงเกษตร ต าบล ทาคา อ าเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม . วตถประสงค 1. เพอศกษาระดบความสมพนธของปจจยทมอทธพลตอ การตดสนใจทองเทยวแหลงทองเทยวเชงเกษตรพนทต าบลทาคา 2. เพอเสนอแนวทางการจดการแหลงทองเทยวเชงเกษตรพนท ต าบลทาคา อ าเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม โดยการรวบร วมขอมลจากกลมผประกอบการในพนท จ านวน 129 ราย และนกทองเทยวกลมตวอยาง จ านวน 400 รายได ในชวงเดอนมกราคม-เดอนมนาคม พ.ศ. 2552และน ามาวเคราะหระดบความสมพนธของปจจยจากการทดสอบ วธการทางสถตโดยใชวธไคสแควร (Chi-square) t-test และ ANOVA

ผลการวเคราะห พบวา กลมนกทองเทยวสวนใหญเปนเพศหญง อายระหวาง 25- 34 ป มสถานภาพโสด จบการศกษาระดบปรญญาตร หรอ เทยบเทา ประกอบอาชพลกจาง หรอ พนกงานบรษทเอกชน มรายไดตอเดอน 10,000 – 15, 000 บาท นกทองเทยวสวนใหญเดนทางมาตลาดน าทาคา เปนครงแรก และมจดประสงคเพอการทองเทยวและพกผอนจากการวเคราะหความสมพนธของปจจยทมอทธพลตอการตดสนใจ พบวา ปจจยสวนบคคลทมความสมพนธอยางมนยส าคญทางสถตกบปจจยดานการตลาด คอ การศกษา อาชพ และรายไดปจจยสวนบคคลทมความสนพนธกบพฤตกรรมการทองเทยวทมาตลาดน า ทาคา คอ การศกษา อาชพ และรายไดตอเดอนเชนเดยวกนกบ ณ ระดบความเชอมนรอยละ 95% .

15

ผลการศกษาระดบศกยภาพของแหลงทองเทยวเชงเกษตร จากการสอบถามผประกอบการในพนทตลาดน าทาคา พบวา ศกยภาพดานพนทและการมสวนรวมมศกยภาพอยในระดบมากและศกยภาพดานกจกรรมและดานการจดการมสวนรวมมศกยภาพอยในระดบปานกลาง ทงนผประกอบการและนกทองเทยวยงใหความเหนสอดคลองกนวา ดานการจดการเรองปายสญลกษณบอกเสนทางทองเทยวยงไมเพยงพอ

ขอเสนอแนะแนวทางในการจดกจกรรมการทองเทยวเชงเกษตร คอ เพมการตดตงปายสญลกษณบอกเสนทางการเดนทางมายงตลาดน าทาคา เพออ านวยความสะดวกในการเดนทางมาตลาดน าทาคา ของนกทองเทยวเพมการประชาสมพนธแหลงทองเทยวตามสอตางๆ รกษาวฒนธรรมชมชนใหคงอยเหมอนในอดตรวมถงการอนรกษสภาพแวดลอมของชมชนเพอดงดดนกทองเทยว