จน

อยากร�เรอง

นกถง

SukkhapabjaiPUB

I S BN 978-616-7105-85-7

9 7 8 6 1 6 7 1 0 5 8 5 7

LA 0037 ศลปะการใชคนในสามกก

www.booktime.co.th

200.-

ศลปะการใชคนใน

ºØ­ÈÑ¡

Ôì áʧÃÐÇÕ

管管理理理理论论

ศลปะการใชคนในสามกก มรดกทางบคลากรศาสตรอนทรงคณคาเปนทยงของจนโบราณ การสนใจคนควาศลปะอนน จะมคณประโยชนอยางใหญหลวง แกการใชคนของวงการทวไปอยางกวางขวาง

ไมถอความใกลชด แยกคณโทษแจมชดอยาเลอกคนทรปรางหนาตาเอาชนะทางใจ

และอกหลายเคลดลบททาให “ไดใจคน บรรลภารกจ”

บคลากรศาสตร จากวรรณคดชนเยยม ผสานใชไดกบทกองคกร ทกระดบชน ใหลถงการ “ใชคนเปน” อยางแยบยล

ºØ­ ÈÑ¡´Ôì áʧÃÐÇÕ

ºØ­ ÈÑ¡´Ôì áʧÃÐÇÕ แปลและเรยบเรยง

นกแปลรางวลสรนทราชา จากสมาคมนกแปลและลามแหงประเทศไทยนกเขยนรางวลนราธป จากสมาคมนกเขยนแหงประเทศไทย

管管理理理理论论

ศลปะการใชคน

ศลปะการใชคน

ใน

ใน

บ­ ศกด แสงระว แปลและเรยบเรยง

ศลปะการใชคนใน

พมพท : ฝายโรงพมพ บรษท ตถาตา พบลเคชน จ�ากด โทรศพท 0-2415-6797จดจ�าหนาย : สายสงสขภาพใจ บรษท บค ไทม จ�ากด

214 ซ. พระรามท 2 ซอย 38 ถ. พระราม 2 แขวงบางมด เขตจอมทอง กรงเทพฯ 10150โทรศพท 0-2415-2621, 0-2415-6507 โทรสาร 0-2416-7744

พมพครงท 4 ปรบปรงใหม : ตลาคม 2557 จดพมพโดย : ส�านกพมพสขภาพใจ บรษท ตถาตา พบลเคชน จ�ากด ประธานกรรมการบรหาร : บญชา เฉลมชยกจ กรรมการผจดการ : โชนรงส เฉลมชยกจ คณะทปรกษา : ถาวร สกขโกศล, ประชา หตานวตร, จรสศร จรภาส ผองศร ลอพรอมชย, สงวนศร ตรเทพประตมา ผจดการส�านกพมพ : อลน เฉลมชยกจ บรรณาธการบรหาร : วรตม ทองเชอ บรรณาธการ : ขวญชย สนตสขคงชย เลขานการคณะบรรณาธการ : กนกพร ถ�าโคนทอง ออกแบบปก/ศลปกรรม : ณฐพงษ ภาคแพทย ฝายการตลาด : อคคณฐ ชมนม, อรปราง อธหรญวงศ ฝายขาย : มนญชยา ศรวงษ, อดร ปญญาชย, นธวทย วรสมภพพล ฝายโรงพมพ : ไพบลย ชาครยานนท

แนะน�าเพมเตมตดตอ : editor@booktime.co.th www.booktime.co.th SukkhapabjaiPUB

ขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาตฮวอวเจย. ศลปะการใชคนในสามกก.-- กรงเทพฯ : ตถาตา, 2557. 288 หนา. 1. นวนยายจน--ประวตและวจารณ. 2. ตวละครและลกษณะนสยในวรรณคด. I. บญศกด แสงระว, ผเแปล. II. ชอเรอง.895.13009 ISBN 978-616-7105-85-7

บ­ ศกด แสงระว

ศลปะการใชคนใน

เบกวถคดทรพยบคคล

นบแตบรรพกาลมา ทมนษยมระบบระบอบการปกครอง การเลอกเฟนบคลากร เพอท�าหนาทตาง ๆ ในสงคมกเรมมมาดวยแตนน สบตงแตอรยกษตรยฝซ มาถงเหยยนต ถงหวางต เรอยมาจนถงพระเจาเหยาสงตอบลลงกใหพระเจาซน เหตวาเพยบพรอมดวยความกตญเปนเลศ พระเจาซนกสบตอบลลงกใหพระเจาอว เพราะแกไขอทกภยจากแมน�าเหลองได เหลานลวนบอกใหรวา ผคนในสมยกอน เลอกใชคนจากความเหมาะสมและคณสมบตอนมอยอยางโดดเดนในตวผนน ไมไดเลอกจากความใกลชด สนทสนม หรอล�าดบอาวโสกอนหลงแตอยางไร

แตทวากาลตอมาถงปจจบน มอยไมนอยทเดยว ทการเลอกสรรใชคนผดเพยนไปจากพระเจาเหยาและพระเจาซน และการกระท�าดงนน กปรากฏใหเหนถงความลมเหลวมาแลวนบครงไมถวนในหนาประวตศาสตร ไมเวนแมแตในยคสมยอนโดงดงอยาง สามกก !

ชวง สามกก เตมไปดวยการศกสงคราม การเมองการปกครอง การเจรจาการทต กจเหลานลวนตองอาศยบคลากรทมอยอยางมากมาย แตมสกกคนทรจกและเขาถงการ “ใชคน” อยางแทจรง เหตน ศลปะการใชคนในสามกก จงกลน คด กรอง แนววถแหงการเลอกใชคนของบคคลดงในยคนน เชน ขงเบง โจโฉ เลาป ซนกวน มาแสดงใหเหนเปนแนวทางการ

บรหารจดการทรพยากรมนษย ทใชไดกบทกองคกร ทกวงการ เปรยบเปนกระจกส�าหรบนกบรหารและผทสนใจเขาถงการใชคนใหประสบผลส�าเรจ ไดสองสะทอนตนใหน�ามาปรบใชอยางถกตอง จนเรยกไดวา "ใชคนเปน"

ศลปะการใชคนในสามกก ทปรากฏแกสายตาน นบเปนยอดยทธภมปญญาทางดานบคลากรศาสตรของจนโบราณ ทมมานบพนป และผานการพสจนปฏบตมาแลวหลายตอหลายรน จากผคนหลากหลายวงการ ทตางกยนยนวา แนวทางการใชคนในสามกก เปนศาสตรเปนศลปแหงการเลอกเฟนคนตามแบบอยาง ไมผดเพยนไปจากพระเจาเหยาและพระเจาซนในอดตเลย

ใชคนอยางมศลป

4 ศลปะการใชคนในสามกก

คานาผแปล

ในเมองไทยเรา นบแตมหนงสอพงศาวดารจนเรอง สามกก ฉบบภาษาไทยซงอ�านวยการแปลโดยเจาพระยาพระคลง (หน) ขน และไดแพรหลายเปนทตอนรบโดยทวไปแลว กเขาใจกนวา สามกก ฉบบน กคอประวตศาสตรจรงสมยสามกกของจน และเขาใจกนอยอยางนจวบจนปจจบน

ทแทแลว สามกก มอยดวยกน 2 ฉบบ ฉบบหนงเปนประวตศาสตรจรงของสามกก มชอเรยกเปนภาษาจนกลางวา ซานกวอจวอ มความหมายทางภาษาไทยวา จดหมายเหตสามกก ซงบนทกเรองราวของสามกกไวตามขอเทจจรงของยคนน เขยนโดยเฉนโซว อกฉบบหนงเปนนยายองประวตศาสตรชอ ซานกวอเหยยนอ ซงพอจะแปลความหมายในทางภาษาไทยวา ตานานสามกก เขยนโดยหลวกวนจง ในรปแบบนวนยาย แตกมไดละเลยหรอทงขอเทจจรงส�าคญ ๆ ทางประวตศาสตรของสามกกไปแตประการใด

เมอไดตรวจสอบเปรยบเทยบแลว ปรากฏวา สามกก ฉบบทเจาพระยาพระคลง (หน) อ�านวยการแปลเปนภาษาไทยนน เปน ซานกวอเหยยนอ หรอ ตานานสามกก นยายองประวตศาสตรของหลวกวนจง ไมใช ซานกวอจวอ หรอ จดหมายเหตสามกก ของเฉนโซว และเมอตรวจสอบเปรยบ

เทยบลกเขาไปอก ยงปรากฏวา แมแต สามกก ฉบบภาษาไทยทเจาพระยาพระคลง (หน) อ�านวยการแปลนน กยงมความคลาดเคลอนกบ ซานกวอเหยยนอ หรอ ตานานสามกก ของหลวกวนจงฉบบภาษาจนไปไมนอย โดยเฉพาะจ�านวนตอน ซงในฉบบภาษาจนม 120 ตอน แตของภาษาไทยเหลอเพยง 87 ตอน หายไปถง 33 ตอน

ความคลาดเคลอนน อาจมาจากเหต 2 ประการ

หนงคอ ผแปลอาจจงใจตดขอความบางตอนทงไปเสยโดยคดเอาวาเยนเยอไมส�าคญ ซงเปนความเขาใจผด ซานกวอเหยยนอ หรอ ตานานสามกก ไดผกเรองไวใหตอเนองเชอมโยงกนโดยพสดาร เมอถกตดตอนหนงตอนใดไปแลว เรองราวกจะไมสอดรบกบเรองราวในตอนหลง ทไดยอนกลบไปเทาความถงตอนตนในภายหลงตอมา

สองคอ หลงจากหลวกวนจงเขยน ซานกวอเหยยนอ หรอ ตานานสามกก เมอสมยราชวงศหมง กไดรบการตอนรบอยางแพรหลาย ตอมามผน�าไปปรบปรง ตดตอ แกไข เพมเตมกนหลายตอหลายคน ตางคนตางท�า ซานกวอเหยยนอ หรอ ตานานสามกก จงมหลายส�านวนทแตกตางกนไป แตกยงใชชอหลวกวนจงเปนผเขยนอยอยางเดม จงไมทราบวา ผแปลภาษาไทย ไดน�าส�านวนไหนมาแปล ฉะนนจงคลาดเคลอนกบฉบบภาษาจนทนยมอานกนอยในปจจบน ทปรบปรงแกไขโดยเหมาจงกางนกอกษรศาสตรผลอชอ ในสมยราชวงศชงซงม 120 ตอน ดงกลาว

สวนเรองความเปนมาของสามกก และของหนงสอ สามกก ตลอดจนชวประวตผ เขยนทงสองคน ทานผ อานจะดไดจากบทความเรอง สามกกจ และ สามกกเอยนหง ของอาจารยยง องคเวทย ซงทานไดเขยนความละเอยดไวหลายแงหลายมม อนเปนประโยชนอยางยงส�าหรบผทสนใจ ซงไดรวบรวมไวในหนงสอเลมนดวยแลว เพอความสะดวกของทานผอาน

6 ศลปะการใชคนในสามกก

ส�าหรบหนงสอ ศลปะการใชคนในสามกก เลมน ฮวอวเจยไดถอ ซานกวอเหยยนอ หรอ ตานานสามกก 120 ตอน ทตรวจแกไขโดยเหมาจงกางเปนตนฉบบในการวเคราะหวจย ซงในขณะแปลเรองน จงตองประสบกบความย งยากหลายประการจากความคลาดเคลอนดงกลาวขางตน นเปนสวนหนง อกสวนหนง ยงประสบกบความยงยากในการเทยบชอ สถานท และบคคลในสามกก ซงในฉบบภาษาไทยของเจาพระยาพระคลง (หน) ใชเปนภาษาฮกเกยนเปนสวนใหญและไดปะปนภาษาแคะ แตจวเขาไปบาง อนท�าใหเกดความสบสนเปนอยางยง ใชแตเทานน แมแตชอสถานทและบคคลเดยวกน ตอนหนาใชอยาง ตอนกลางใชอยาง ตอนหลงกใชอกอยางบาง ในภาษาจนกลาวถง แตในภาษาไทยหาไมพบหายไปเสยเฉย ๆ กม ดงน เปนตน

อยางไรกด สามกก ฉบบภาษาไทยของเจาพระยาพระคลง (หน) กเปนวรรณกรรมแปลชนเอกทไมอาจปฏเสธได แมมขอบกพรองดงกลาวอยกตาม ในการแปลเรองน ขอความใดทภาษาจนไดอางไว ในภาษาไทยมตรงกน ผแปลกไดอญเชญส�านวนของเจาพระยาพระคลง (หน) มาใสไว แตมไดระบวาหยบยกมาจากตอนใด ซงกมอยเทาทจ�าเปน สวนทไมมหรอไมตรงกบของภาษาจน กไดแปลขนมาใหมตามเนอของความภาษาจน สวนชอสถานทและบคคลไดใชตามตนฉบบของเจาพระยาพระคลง (หน) ส�าหรบทไมปรากฏในภาษาไทย ผแปลกแปลเปนส�าเนยงภาษาจนกลางตามความนยมในปจจบน

ส�าหรบภาพวาดทใชประกอบในหนงสอเลมน ไดเลอกเฟนมาจากตนฉบบ ตานานสามกก ของหลวกวนจงฉบบภาษาจน ซงจดพมพตงแตสมยราชวงศชงโนน โดยไมปรากฏวาผใดเปนผวาด

จงขอเรยนมาเพอทราบ และขออภยในความบกพรองซงกคงจะมในหนงสอเลมนไว ณ ทนดวย

บญศกด แสงระว

คานาผแปล 7

สารบญ

สามกกจ และ สามกกเอยนหง ............................... 15

สงเขปเหตการณสมยสามกก .............................................16

หนงสอ สามกกจ (จดหมายเหตสามกก) .......................... 20เนอหาในหนงสอ สามกกจ .............................................. 21ประวตตนซว ผประพนธ จดหมายเหตสามกก ................22

สามกกจเอยนหง (นทานสามกก หรอ ตานานสามกก) .................................................................. 27

ความหมายของชอหนงสอ นทานสามกก (ตานานสามกก) .............................................................27ประวตผเรยบเรยง นทานสามกก .................................... 29เนอหาส�าหรบเรยบเรยง นทานสามกก ........................... 29

เคาเรอง นทานสามกก ........................................................31ความส�าเรจของ นทานสามกก .......................................35อทธพลของ นทานสามกก .............................................36ค�าวจารณหนงสอ นทานสามกก ..................................... 37

การจดพมพหนงสอ สามกกจเอยนหง ของลอกวนตง....... 38ประเมนคาของ สามกกจ และ สามกกจเอยนหง ............ 39

8 ศลปะการใชคนในสามกก

1 นาเรอง ............................................................ 41

2 ความรงเรองและความเสอมโทรม

ของสามกกกบการใชคน ..................................... 55

ใชคนถก สามกกเกด .......................................................... 56เลาปเปลยนฐานะเมอไดขงเบง ..........................................56ซนฮกชวยโจโฉครองภาคเหนอ .........................................63ซนกวนคมกงตงเมอฟงโลซก ..............................................71

ใชคนผด ทกกกลม ..............................................................77ราชวงศวยใชโจซอง เสยอ�านาจแกตระกลสมา ...................77เลาเสยนหลงเชอฮยโฮ เสยจกกก ......................................82ซนโฮใกลชดคนถอย ถกจนตแตก ......................................86

3 จดเดนการใชคนของสามกก ............................... 91เพยบพรอมดวยศลธรรมความสามารถ จดเดนการใชคนของขงเบง................................................92เอาแตความสามารถเปนทตง จดเดนการใชคนของโจโฉ ..................................................99ระแวงไมใช ใชไมระแวง จดเดนการใชคนของซนกวน ............................................109

4 เปรยบเทยบการใชคนในสามกก ........................ 115

จดซงมรวมกน ...................................................................116ไมถออาวโส ไมยดกฎตายตว ........................................... 116ไมถอความใกลชด แยกคณโทษแจมชด ............................ 119

สารบญ 9

ตางมดมเสย ...................................................................... 125เปรยบเทยบขอดขอเสยในการใชคน ระหวางขงเบงกบโจโฉ .....................................................125เปรยบเทยบขอดขอเสยในการใชคน ระหวางโจโฉกบซนกวน ...................................................128เปรยบเทยบขอดขอเสยในการใชคน ระหวางซนกวนกบขงเบง ................................................. 131

5 ศลปะการปกครองคนในสามกก ........................ 137

ศลปะการปกครองคนของเลาป ....................................... 138โยนอาเตา .......................................................................139กระโดดน�าตาย ................................................................142เสอกไสขนพล ..................................................................146ปฏเสธชจว ......................................................................148ฝากเลาเสยน ...................................................................150

ศลปะการปกครองคนของขงเบง ..................................... 155เครงกฎหมาย ..................................................................155เอาชนะทางใจ ..................................................................159ถอสจจะ ......................................................................... 161ยวยขนพลอยางแยบยล ....................................................163

ศลปะการปกครองคนของโจโฉ ........................................ 166หวเราะกบรองไห .............................................................167โกรธกบรก ...................................................................... 171เผาจดหมาย ....................................................................173ตดผมแทนหว ..................................................................178ใหยศศกดเงนทอง ............................................................ 181

10 ศลปะการใชคนในสามกก

ศลปะการปกครองคนของซนกวน ................................... 183ดแผลใหยา ......................................................................184แปลงศตรใหเปนมตร .......................................................189นดแตงงาน ...................................................................... 191

6 ขอเตอนสตจากการใชคนในสามกก.................... 193

เคารพนกปราชญยกยองบณฑตจงไดบณฑต .................. 194

สามคคคนทงปวง จงสามารถบรรลภารกจ ..................... 198

ใชคนทความสามารถ ไมใชทแกหรอหนม ...................... 201

อยาเลอกคนแตรปรางหนาตา .........................................203

ภยของการปฏเสธค�าทกทวง ............................................207

จดจบของการตงกลมพรรคพวก ...................................... 213

ใชเลหไดคน แตไมไดใจคน ..............................................218

ขอเสยของการเหมางานท�าแทน ......................................225

7 ผลรายของการใชคนเอาแตความใกลชด

ในสามกก ....................................................... 229

เลนเตใช 10 ขนท บานเมองจงวนวาย ............................ 231

ราชส�านกฮนใชโฮจนจงลมจม ..........................................235

ตงโตะใชลโปคอจงหลดจากบา .........................................239

โจโฉใชแฮหวเอยนจงเสยฮนตง ........................................244

เลาปใชกวนอเสยเกงจว ...................................................247

สารบญ 11

8 เรองนาชนชมในการรจกคนของสามกก .............. 254

โจโฉอนสราถกเรองวรบรษ ..............................................255

เลาปพดถงมาเจก .............................................................258

ชซวเคราะหเลาเปยว ........................................................263

เลาปเชอจลงไมทรยศ .......................................................266

จกดกนรจกลกชายตนเอง ................................................268

9 กลวธแนะนานกปราชญในสามกก ...................... 270

สมาเตกโชแนะน�าขงเบงอยางแยบคาย ........................... 271

ชซชกมาหวนกลบมาแนะน�าขงเบง..................................274

ขงเบงแนะน�าบงทองไมเหนแกตว ...................................278

ง�าเตกเอาชวตครอบครวประกนลกซน ............................282

ซนฮกแนะน�านกปราชญแกโจโฉ ......................................284

นกปราชญในงอกกแนะน�าซงกนและกน .........................286

12 ศลปะการใชคนในสามกก

โจโฉตงตนเปนออง

สามกกจ และ สามกกเอยนหง *

หนงสอเกยวกบประวตศาสตรสมยสามกกฉบบภาษาจน ทนบวามความส�าคญและเปนทรจกกนโดยทวไปมอย 2 ชด ชดหนงเรยกวา สามกกจ เปนจดหมายเหตประวตศาสตรในยคสามกก สวนอกชดหนงเรยกวา สามกกจทงซกเอยนหง (หรอ สามกกจเอยนหง หรอ สามกกเอยนหง) ชดนเปนนทานองพงศาวดารสามกก

หนงสอเรอง สามกก พากยไทยเปนฉบบทแปลจากหนงสอนทานองพงศาวดาร สามกก คอ สามกกจเอยนหง (ตานานสามกก)

*บทความน ตดตอมาจากบทความในชอเดยวกนของผเขยน

สงเขปเหตการณสมยสามกก

สมยสามกกคอระยะเวลาซงในประเทศจนมรฐอสระ 3 รฐ ไดแก รฐวย รฐจกฮน และรฐหงอ ตางยดครองอาณาเขตของบางมณฑล และตางสถาปนาราชวงศของตน เรมตงแต พ.ศ. 763 (ค.ศ. 220) จนถง พ.ศ. 823 (ค.ศ. 280) รวมเวลา 60 ป รฐวยของโจผบตรชายโจโฉมอาณาเขตกวางใหญทางภาคเหนอ รฐจกฮนของเลาปไดครองอาณาเขตเพยง 2-3 มณฑลทางภาคตะวนตก สวนรฐหงอของซนกวนไดครองอาณาเขตหลายมณฑลทางภาคตะวนออกเฉยงใต

ตนเหตทท�าใหเกดมสามกก อาจกลาวไดวา สบเนองมาจากอ�านาจการปกครองของรฐบาลตอนปลายสมยราชวงศฮนตะวนออก เรมเสอมมาตงแตแผนดนพระเจาฮนเตและพระเจาเลนเต เพราะพระมหากษตรยทงสองพระองคไมคบหาขนนางผมธรรมจรรยา กลบเชอและวางใจในพวกขนท ถงกบปลอยใหพวกขนทยงเกยวกบราชการบานเมอง พวกขนทจงถอโอกาสใสรายขนนางผใหญและรวมกนฉอราษฎรบงหลวงขายต�าแหนงพนกงานใหพวกเหลานนไปรดนาทาเรนราษฎร จนประชาชนเดอดรอนกนมาก บานเมองจงเกดจลาจลอยทวไป ตอมาเกดโจรโพกผาเหลองกอการกบฏ ตงกองทพตอสกบกองปราบปรามของรฐบาล บานเมองระส�าระสายลกลามไปหลายมณฑล เจาเมองตามหวเมองตาง ๆ กถอโอกาสในการปราบปรามโจรโพกผาเหลอง เสรมสรางก�าลงทหารของตน

ตอมาในปท 6 ของศกราชตงเผง (พ.ศ. 723) พระเจาเลนเตสวรรคตโฮจนแมทพใหญผเปนพชายของพระมเหสโฮเฮา ไดเชญเลาเปยนโอรสของโฮเฮาขนครองราชย แลวโฮจนกคดอบายจะก�าจดพวกขนท แตโฮจน

16 ศลปะการใชคนในสามกก

ไมไดใชอ�านาจอนอยในมอของตนจบขนทลงโทษ หากแตไดมหนงสอไปบอกตงโตะขนพลเมองซเหลยงยกกองทพเขาปราบปรามพวกขนทในนครหลวง พวกขนทรเขาจงลวงใหโฮจนเขาวงแลวฆาเสย ครนเมอตงโตะมโอกาสยกกองทพของตนเขานครหลวง ตงโตะกก�าเรบถอดพระยวกษตรยเสย แลวเชญเลาเหยบพระอนชาตางมารดาของยวกษตรยขนครองราชยแทน คอพระเจาเหยนเต และตงโตะยงสงสมนของตนไปลอบฆากษตรยองคทถกถอดกบนางโฮเฮาดวย

เนองจากตงโตะใชอ�านาจถอดพระมหากษตรย แมทพและเจาเมองภมภาคหลายเมองจงรวมพลกนยกกองทพมาปราบตงโตะแตไมส�าเรจ ตอมาตงโตะถกขนนางคนอนใชอบายฆาตาย หลงจากนนเจาเมองทมก�าลงกองทพตางกรกรานแยงชงอาณาเขตของกนและกน เมอโจโฉมโอกาสไดเขาไปชวยปราบสมนของตงโตะในนครหลวงส�าเรจ โจโฉกกมอ�านาจราชการและยกกองทพไปปราบหวเมองตาง ๆ ทางภาคเหนอจนราบคาบ แลวสรางอทธพลของตนเหนอพระเจาเหยนเตอยหลายป พระเจาเหยนเตจ�าตองตงใหโจโฉมศกดเปนวยกง และเลอนขนเปนวยอองซงมศกดเปนรองจากพระเจาแผนดนเทานน

เมอโจโฉตาย โจผลกชายคนโตของโจโฉกขนเปนวยอองตอจากพอในปท 25 ศกราชเกยนอนแผนดนพระเจาเหยนเต (พ.ศ. 763) และในปเดยวกนนนเอง โจผกใหผใตบงคบบญชาของตนบงคบพระเจาเหยนเตโอนพระราชสมบตใหแกตน สถาปนาตนเองเปนปฐมกษตรยราชวงศวย และตงใหพระเจาเหยนเตเปนซนเอยงกงไปประทบอยทเมองซนเอยง แลวโจผยายเมองหลวงกลบไปอยในนครลกเอยง

หลงจากโจผปลดพระเจาเหยนเตเพยง 1 ป เลาปผยดครองเมองเอกจว (เสฉวนปจจบน) กบเมองฮนตงไดขาววา พระเจาเหยนเตถกชงราชสมบตและถกท�ารายถงสนพระชนม เลาปจงสถาปนาตนเองขนเปนกษตรยราชวงศฮนตอจากพระเจาเหยนเต ตงเมองเซงโตเปนเมองหลวง

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 17

สวนซนกวนผปกครองดนแดนตอนใตของลมน�าแยงซเกยง และเคยยอมสวามภกดตอโจผ ยอมรบสนองพระราชโองการพระเจาโจผตงใหตนเปนหงออองอยได 7 ป กสถาปนาตนเปนมหากษตรยราชวงศหงอ (พ.ศ. 772) ตงเมองหลวงทเกยนเงยบ

เมอกกวย กกฮน และกกหงอตางสถาปนาราชวงศของตนขนแลว ภาวการณบานเมองในสมยนนจงมลกษณะเปนสามเสา คลายสามขาทตรงเชงกระทะโบราณจน กกทงสามดงกลาวนท�าสงครามรบพงกนเกอบไมเวนแตละป

สงครามสามกกสวนใหญเปนสงครามซงกกจกน�าทพไปตกกวย เพราะขงเบงสมหนายกของกกฮน (หรอจก) ถอวาอดมการณของราชวงศฮนซงตนรบราชการอย กคอตองปราบดสกรวยใหส�าเรจ เพราะเหตวาโจโฉเปนเสนยดแผนดน และโจผชงราชสมบตของราชวงศฮน อกทงพระเจาเลาปกอนสนพระชนมกมอบหมายใหขงเบงปราบอรราชศตรใหได ขงเบงจงเพยรพยายามยกทพไปปราบกกวย 5-6 ครง จนตนเองลมเจบตายในสนามรบ เมอขงเบงตายแลวเกยงอยลกศษยของขงเบงกยกทพไปตกกวยครงแลวครงเลา จนวาระสดทายกกจก (ฮน) แผนดนพระเจาเลาเสยนโอรสของพระเจาเลาปกถกกกวยพชตสลายตวไปในป พ.ศ. 806 กกจก (ฮน) จงมกษตรยครองราชยตอกนเพยง 2 แผนดน ด�ารงประเทศอยได 43 ป

ในกกวยนนมกษตรยครองราชย 5 พระองคสบตอกนเปนเวลา 46 ปพระเจาโจผครองราชยไดเพยง 7 ป พระเจาโจยอยผบตรครองราชยได 13 ป จากนนกมกษตรยสบตออก 3 พระองค แตทกพระองคตองตกอยภายใตอทธพลของพอลกตระกลสมา 3 คน ไดแก สมาอ สมาส และสมาเจยว กษตรยองคท 4 พระเจาโจเมาถกสมาเจยวบตรคนเลกของสมาอปลงพระชนม และองคสดทายคอโจฮวนถกจนอองสมาเอยน (ลกสมาเจยว) ขบจากบลลงก และใชวธเดยวกบทโจผท�ากบพระเจาเหยนเต คอบงคบให

18 ศลปะการใชคนในสามกก

พระมหากษตรยโอนราชสมบตใหแกตน กกวยจงสนอายในป พ.ศ. 808 คอ หลงจกกก 2 ป

ทางกกหงอเรมตงแตซนกวนไดเปนหงออองในป พ.ศ. 763 ตอมาสถาปนาตนเปนกษตรยใน พ.ศ. 771 ด�ารงประเทศไดเปนเวลา 60 ป มกษตรยสบตอกน 4 พระองค ในระหวางทเปนสามกกนน กกหงอนบวาไดเปนสมพนธมตรกบกกจก (ฮน) และเคยท�าสญญาแบงครองดนแดนกน แตกกงอชวยอะไรกกจก (ฮน) ไมไดมากนก และกกหงอรบกบกกวยไมกครง ทงนเปนเพราะก�าลงทพและสภาพภมประเทศของกกหงอนนเหมาะทจะตงรบมากกวารกประการหนง และเหตผลทส�าคญอกประการหนงกคอ ในกกหงอเองมปญหาเรองชนเผาเวยดคอยรงควานชายแดนและกอความยงยากใหแกกกหงอเสมอ หลงจากพระเจาซนกวนสนพระชนมแลว กษตรยของกกหงอถดไปอก 2 พระองคตองอยภายใตอทธพลของอครมหาเสนาบดซนหลม สวนซนโฮกษตรยองคสดทายนนกมลกษณะเปนทรราช ชอบท�าตามใจตนเอง หลงใหลในความฟงเฟอ และไมยอมเชอฟงค�าทดทานของขนนางผมความรและหวงด ทงยงระแวงแมทพผเกงกาจและภกดอกดวย ฉะนนเมอพระเจาสมาเอยนแหงราชวงศจนสงกองทพไปปราบกกหงอซงเหลออยเพยงกกเดยว ซนโฮจงไมมทางตอสได ตองยอมจ�านนเปนเชลยของราชวงศจนในทสด เมอป พ.ศ. 823

สมยสามกกนบตงแตโจผขนครองราชยใน พ.ศ. 763 จนถงซนโฮแหงกกหงอตกเปนเชลยใน พ.ศ. 823 รวมเวลา 60 ป สภาพการณบานเมองกรวมเปนอาณาจกรเดยวกนอกครงหนง

สภาวการณบานเมองสมยสามกกมยอ ๆ ดงกลาวขางตน ตอไปจะกลาวถงความเปนมาของหนงสอ สามกกจ หรอ จดหมายเหตสามกก และหนงสอ สามกกจเอยนหง หรอ ตานานสามกก

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 19

หนงสอ สามกกจ (จดหมายเหตสามกก)

หนงสอ สามกกจ เปนจดหมายเหตทางประวตศาสตรสมยสามกก ผประพนธชอตนซว (เฉนโซว) เปนขาราชการตนราชวงศจน มต�าแหนงเปนจจวหลาง (ประพนธกร) มหนาทเรยบเรยงหนงสอราชการในราชส�านก จดหมายเหตสามกก ทตนซวเรยบเรยงม 65 เลมสมด แบงเปน 3 ภาค ไดแก

1. วยจ หรอ จดหมายเหตกกวย มจ�านวน 30 เลม เปนราชประวตกษตรยกกวย 4 เลม เลมท 1 ราชประวตวยบเตโจโฉ เลมท 2 ราชประวตวยบนเตโจผ เลมท 3 ราชประวตวยเหมงเตโจยอย และเลมท 4 ราชประวตของยวกษตรย 3 พระองค คอ โจฮวง โจมอ และโจฮวน สวนอก 26 เลมเปนชวประวตมเหสรชกาลตาง ๆ ของกกวย ขาราชการและบคคลส�าคญตาง ๆ ทมเรองราวเกยวกบกกวย เชน ตงโตะ อวนเสยว ลโป เคาท ฯลฯ รวม 250 คน (มประวตเฉพาะตว 159 คน ถกผนวกรวมอยในชวประวตของผอน 91 คน) นอกจากนกมประวตของชนเผาตาง ๆ ทมเหตการณสมพนธกบกกวย 10 เผาชนอกจ�านวนหลายคน

2. จกจ หรอ จดหมายเหตกกจก (ฮน) จ�านวน 15 เลมสมด เปนชวประวตของบคคลตาง ๆ ในกกจก นบตงแตเลาเอยน เลาเจยง เลาป เลาเสยน ขงเบง ตลอดจนหญงชายทมความส�าคญในกกจกรวม 86 คน (มชวประวตเฉพาะตว 67 คน ถกกลาวอยในชวประวตของผอน 19 คน)

3. หงอจ หรอ จดหมายเหตกกหงอ จ�านวน 20 เลมสมด มชวประวตของบคคลส�าคญตาง ๆ ในกกงอ นบตงแตซนเกยน ซนเซก (พอ

20 ศลปะการใชคนในสามกก

และพของซนกวน) ซนกวน กษตรยองคหลง ๆ ของกกหงอ และหญงชายทมความส�าคญของกกน รวมทงหมด 131 คน (มชวประวตเฉพาะตว 90 คน ถกกลาวผนวกอยในชวประวตของผอน 41 คน)

เนอหาในหนงสอ สามกกจ

ในหนงสอ สามกกจ 65 เลมสมดน มราชประวต ชวประวตของบคคลตาง ๆ ทงหมด 367 คน เปนชวประวตเฉพาะตว 216 คน ผนวกอยในชวประวตบคคลอน 151 คน ทงนยงไมนบประวตของเผาชนนอกประเทศอก 10 เผาชน และยงไมไดนบชอบคคลทอางถงในชวประวตของ 367 ดงกลาวขางตน

ถงแมตนซวจะเรยบเรยง จดหมายเหตสามกก ของเขาในรปชวประวตเปนรายบคคลแลวกตาม ถามเหตการณทเกยวของกบบคคลหลายคนในระยะเวลาเดยวกน ในชวประวตของบคคลตาง ๆ เหลานน กจะมเรองราวของเหตการณนนปรากฏอยไมขาดตกบกพรอง ตวอยางเชน เมอโจโฉไดเมองเกงจวแลวยาตราทพไลตดตามเลาปไปจนประชดแดนกงตง มงจะใชแสนยานภาพของตนปราบภมภาคกงตงของซนกวนใหอยมอ ท�าใหขนนางในกงตงตกอกตกใจถงกบเสนอใหซนกวนยอมสวามภกดตอโจโฉ แตในทสดซนกวนกตกลงใจรวมมอกบเลาปตกองทพเรอของโจโฉแตกพายไป ในราชประวตของวยบเตโจโฉมกลาวถงเหตการณตอนน และในชวประวตของบคคลอน ๆ เชน เลาป ขงเบง ซนกวน จวย ฯลฯ ตางกมกลาวถงเหตการณตอนนตรงกน แตวธการบรรยายไมซ�าแบบกน

ตนซวผเรยบเรยง สามกกจ มความสามารถเชงบรรยายเหตการณ

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 21

ดวยส�านวนทกะทดรดชดเจนนาอานมาก แตเนองจากเหตการณสามกกเปนเรองของการสงครามระหวาง 3 รฐอสระตอเนองกนเปนเวลาถง 60 ป จะหวงใหผเรยบเรยงเขยนอยางดพรอมโดยตลอดยอมเปนของยาก และเนองจากตนซวไดแหลงวสดเอกสารจากทงสามกกดวยความล�าบากและละเอยดมากนอยไมเทากน จงท�าใหการเขยนเหตการณหลายตอนและชวประวตของบคคลหลายคนสนและยนยอเกนไป

เนองดวย สามกกจ ของตนซวเขยนไวอยางยนยอมาก หลงจากตนซวตายไปแลวประมาณ 130 ป ในสมยซองถดจากรชสมยจน พระเจาซองบนต (ระหวาง พ.ศ. 967-994) จงสงใหขนนางคนหนงชอผวยซงจอ ผมต�าแหนงเปนอาจารยในราชวทยาลย เขยนอรรถาธบายเพมเตมประกอบ จดหมายเหตสามกก ทตนซวแตงไว ในการนผวยซงจอตงอกตงใจท�าอยางจรงจงเปนงานใหญ เขาคนควาหนงสอจ�านวนหลายเลมและคอยอานคอยเขยนอรรถาธบาย เขยนยนยนเหตการณหรอคานขอความเดม และวจารณขอความบางตอนใน สามกกจ ของตนซวอยางละเอยดกวางขวาง โดยอางองเอกสารและหนงสอตาง ๆ จ�านวนมาก

ประวตตนซว

ผประพนธ จดหมายเหตสามกก

ตนซว เปนนกศกษาประวตศาสตรทส�าคญคนหนง และนบวาเปนนกเขยนประวตศาสตรทอาภพมากคนหนงของประวตศาสตรจน เดมเขาเปนคนในกกจก (กกเลาป) เกดในปท 11 ศกราชเกยนเฮง แผนดนพระเจาเลาเสยน กษตรยองคท 2 (องคสดทาย) ของกกจก เวลาทเขาเกดบดา

22 ศลปะการใชคนในสามกก

ของเขาตองกลายเปนนกโทษถกกลอนผม ทงนเพราะบดาของเขาเคยเปนทปรกษาของมาเจก ซงรบอาสาเปนแมกองระวงหนาของกองทพขงเบงไปรบกบกองทพสมาอแหงกกวย มาเจกอวดดตงคายในยทธภมทผด แทนทจะตงคายครอมทางแยกเสนทางส�าคญ มาเจกกลบขนไปตงคายบนเขาโดดโดยไมยอมฟงค�าทดทานของอองเปง เปนโอกาสใหสมาอน�ากองทพเขาลอมเขาไว และตดเสนทางน�าส�าหรบกองทหารของตน กองทหารของมาเจกจงถกกองทพสมาอตแตกพายยบเยน เมอมาเจกถกลงโทษประหารชวต บดาของตนซวกพลอยถกลงโทษถกกลอนผมดวย ในสมยนนผถกลงโทษกลอนผมตองถกลดฐานะเดมลงเสมอกบชนทาส แตตอมาบดาของตนซวกไดรบอภยโทษเปลยนจากฐานะทาสเปนสามญชน และเปนคนวางงานอยกบบาน

ในวยเดก ตนซวเคยศกษาเลาเรยนวชาความรจากอาจารยคนเมองเดยวกนชอ เจยวจว เมอโตเปนหนมตนซวไดรบบรรจเปนขาราชการ มต�าแหนงเปนหวหนาหอสมดหลวง แตตนซวไมเปนทพอใจของฮยโฮขนทผเปนทโปรดปรานของพระเจาเลาเสยน ชวตการงานของตนซวจงมดมนอยมาก ตอมาบดาของตนซวถงแกกรรม ตนซวจงตองไวทกขใหแกบดาอยกบบาน บงเอญตวตนซวเองลมปวย จ�าตองใหเดกสาวใชจดหาหยกยาใหตนซวรบประทาน เมอคนต�าบลเดยวกนรเรองทตนซวใหสาวใชปรนนบตตน ตางกต�าหนนนทาวาตนซวขาดความกตญตอบดา ท�าเสอมเสยศลธรรม ในทสดตนซวตองถกถอดจากต�าแหนงหนาทราชการและเปนทเหยยดหยามของคนทวไป

เมอตนซวมอาย 31 ป กกจกกถกกองทพกกวยพชตสลายตวไป บรรดาขาราชการและนกศกษาทงหลายในกกจก สวนมากไดรบการทาบทามชชวนใหหนไปรบราชการกบราชวงศใหมคอกกวย แตทวาตนซวไมไดรบการทาบทามเพราะเคยถกตราหนาวาเปนคนท�าผดศลธรรม จนกระทงทายาทของตระกลสมาคอจนอองสมาเอยนชวงชงราชสมบตของ

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 23

กษตรยกกวยมาสถาปนาราชวงศจนแลว จงมขาราชการผมเกยรตศกดคนหนง ซงนยมชมชอบงานเขยนของตนซวมากชอวาเตยวหว ชวยแกขอกลาวหาทตนซวเคยถกต�าหน พรอมกบเสนอชอตนซวใหไดเปนเหาเหนยม (หรอเฮาเหลยม ภาษาจนกลางวา เซยวเหลยน) ค�าวา เหา แปลวา มความกตญกตเวทตอพอแม เหนยม แปลวา มนสยรกความสะอาดและสมถะ สมยนน เหาเหนยมเปนค�าเรยกผชายทไดรบการเลอกตงจากอ�าเภอหรอจงหวดไมไดมการสอบ

หลงจากนนตนซวกถกเรยกตวเขาไปในนครลกเอยง ใหรกษาการในต�าแหนงผชวยประพนธกร แลวยายไปเปนขาราชการต�าแหนงผชวยในสวนภมภาค ตอมาในปท 5 แหงศกราชไทสอแผนดนพระเจาสมาเอยน ผซงเพงสถาปนาราชวงศจนได 5 ป ตนซวกไดยายกลบไปเปนขาราชการต�าแหนงลอยทภมล�าเนาเดมของตน ชวงเวลานนอาจารยเจยวจวของเขาก�าลงปวยรกษาตวอยกบบาน เขาไดรบมรดกส�าหรบเรยบเรยงประวตศาสตรสมยสามกกจากอาจารยเจยวจว เชน วสดเอกสารตาง ๆ เกยวกบประวตของกกจก ซงสลายตวไปเมอ 6-8 ปกอน แมเอกสารดงกลาวมไมมากนก แตกเปนจดเรมตนของการเรยบเรยงจดหมายเหตสามกกของเขา

ตอมาไมนาน ตนซวไดยายเขาไปด�ารงต�าแหนงประพนธกรในราชการสวนกลางทนครลกเอยง และไดรบค�าสงจากซนหอยราชเลขาธการ และหอเขยวรองราชเลขาธการ ซงเปนผบงคบบญชาของเขา ใหเรยบเรยงหนงสอรวมวรรณกรรมของขงเบงผลวงลบ ตนซวใชเวลาเรยบเรยงอย 5 ปจงส�าเรจ และในระยะเวลาเดยวกนนน ตนซวกขะมกเขมนรวบรวมวสดเอกสารและหลกฐานตาง ๆ ส�าหรบการเรยบเรยง จดหมายเหตสามกก ดวย

การเรยบเรยง จดหมายเหตสามกก เปนงานทหนกมาก และตนซวตองเผชญกบอปสรรคหลายประการ แมเขาจะอาศยต�าแหนงประพนธกรของราชวงศจน ส�ารวจเอกสารซงจะเปนเนอหาส�าหรบเขยน จดหมายเหตกกวย เทาทมอยในหอสมดหลวงกตาม แตเนองดวยตนซวเปนขาราชการ

24 ศลปะการใชคนในสามกก

ในต�าแหนงต�า การจะหาโอกาสส�ารวจเอกสารราชการของกกวยซงตกมาเปนสมบตของราชวงศจนแลว กเกอบจะไมไดรบความสะดวกเลย กกจกกไมมจดหมายเหตอยเดม เพราะไมมเจาหนาทบนทก (ตนซวเขยนไวในค�าวจารณทายประวตพระเจาเลาเสยนวา กกจกไมไดตงพนกงานพงศาวดาร) ตนซวมเนอหาเกยวกบกกจกเพยงเลกนอยทไดรบจากอาจารยเจยวจวแหลงเดยว กกงอยงไมไดถกปราบใหราบคาบ ตนซวจงยงขาดแคลนวสดเอกสารเกยวกบกกหงออยางยง แมกระนนตนซวกมานะพยายามเขยนจดหมายเหตทกวนทกคนเปนเวลาไมต�ากวา 30 ป ในทสดงานเขยน จดหมายเหตสามกกจ ของเขากส�าเรจเปนหนงสอรวม 65 เลมสมด (ในสมยนน เลมหนงสอมลกษณะเปนกระดาษมวน)

แตวาเมอตนรางหนงสอ สามกกจ ของตนซวเปนทเปดเผยขนและมคนยมอานกนบางแลว ในสงคมขนนางนครลกเอยงกเกดปฏกรยาตอตนซวทงดและไมด เวลานนมขนนางคนหนงชอแฮหวต�าก�าลงเรยบเรยงพงศาวดารกกวยอย แตเมอแฮหวต�าไดอานตนรางสามกกจของตนซวแลว แฮหวต�ากท�าลายตนรางพงศาวดารกกวยของตนเองทนท

ปฏกรยาทไมดตอตนซวกมมาก และท�าใหตนซวตองไดรบความอปยศถกเหยยดหยามเปนอยางมาก เรองมอย วาเมอตนซวเปดเผยตนราง จดหมายเหตสามกก ของเขานน ถงแมสภาวะบานเมองจะเปลยนจากราชวงศวยเปนราชวงศจนแลวกตาม แตบคคลส�าคญบางคนในสมยสามกกยงมชวตอย และทายาทของบคคลสมยสามกกบางคนก�าลงมต�าแหนงราชการชนสง คนเหลานนตองการใหตนซวเขยนประวตและเชดชคณงามความดของบรรพบรษของเขา แตตนซวคงขดแขงไมยอมโอนออนเอาอกเอาใจบคคลใดทงสน ตนซวจงเปนทเกลยดชงของพวกขนนางหลายคน ในงานชมนมสโมสรอนมเกยรตคราวใด หากตนซวไปรวมอยดวย บรรดาพวกขนนางจะพากนหลกไปเสยทางอน ซ�ายงกลาววาจาเปนเชงเยยหยนอยในท

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 25

ตอมาไมนานมารดาของตนซวถงแกกรรม ตนซวจ�าเปนตองลาออกจากราชการเพอไวทกขใหมารดา และจดการฝงศพมารดาไวทนครลกเอยงตามค�าสงของมารดากอนตาย เขาไมไดคาดคดวา พวกขนนางในนครลกเอยงอางเหตนโจมตเขาอกวาเปนคนอกตญ ไมน�าศพมารดากลบไปฝงยงบานเดม

นบตงแตตนซวเขยนตนราง จดหมายเหตสามกก ของเขาเสรจเปนตนมา เขาถกพวกขนนางโจมตตลอดเปนเวลาหลายปจนกระทงเรองคอย ๆ เงยบหายไปเอง สวนตวตนซวเองเหนวาสถานการณยงไมอ�านวยแกเขา กอปรกบตนรางของเขายงไมสมบรณด เขาจงไมกลาน�าถวายพระเจาแผนดน

เมอกกหงอถกพชตสลายตวแลว ตนซวจงเรมแกไขเพมเตมตนรางอกครงหนง ตอมาเขาไดรบความสนบสนนจากขนนางชออองหนผมต�าแหนงเปนปลดสมหนายกกราบทลพระเจาสมาเอยนใหแตงตงตนซวเปนจางวางในวงรชทายาท แตเวลานนตนซวหมดเรยวแรงทจะท�าอะไรไดแลว เพราะถกความชราและโรคภยไขเจบรบกวน ไมสามารถเขารบต�าแหนงได ในปตอมาตนซวกถงแกกรรมเมออาย 65 ป

เมอตนซวตายแลว จงมคนกลาวขวญถงงานนพนธของเขา และมขนนางหลายคนถวายหนงสอขอใหพระเจาแผนดนสงคนไปลอกตนฉบบ สามกกจ ทบานของตนซว หนงสอนจงเปนทรบรองของทางราชการและไดเขาอยในหอสมดหลวง ตอนนนตนซวตายไปแลวหลายป

26 ศลปะการใชคนในสามกก

สามกกจเอยนหง (นทานสามกก หรอ ตานานสามกก)

ทกลาวมาแลวเปนประวตความเปนมาของหนงสอ จดหมายเหตสามกก ซงมชอวา สามกกจ ตอไปนเปนเรองราวและผลสมฤทธของ นทานสามกก หรอ สามกกจเอยนหง ซงเปนตนฉบบการแปลเปนหนงสอ สามกก พากยไทยพอสงเขป

ความหมายของชอหนงสอ

นทานสามกก (ตานานสามกก)

หนงสอชดนเรยกชอเตมวา สามกกจทงซกเอยนหง ค�าวา “ทงซก” หมายความวา เหมาะแกสามญชนทวไป สวน “เอยนหง” หมายความวา การแสดงความหมายของเหตการณประวตศาสตรใหชดเจน ชอเตมของ สามกกจทงซกเอยนหง จงมความหมายวา นทานแสดงความหมายของจดหมายเหตสามกกส�าหรบสามญชน หรออาจแปลไดวา ต�านานสามกก บางคนเรยกวา สามกกจเอยนหง หรอเรยกใหสนขนอกวา สามกกเอยนหง

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 27

ขงเบงตายใชหนสสมาอ

28 ศลปะการใชคนในสามกก

ประวตผเรยบเรยง

นทานสามกก

ผแตง สามกกจทงซกเอยนหง ลอกวนตง (หลวกวนจง) เปนคนปลายสมยหงวนและมชวตตอมาถงสมยเหมง แตนาเสยดายทไมมใครทราบประวตของเขาอยางละเอยด ไดทราบแตเพยงวา เขาเปนศษยของซไนอ�า ผแตงเรอง ซองกง นทานทลอกวนตงแตงท�านองประวตศาสตรแบบแบงตอนมหลายชด ทมคนนยมอานแพรหลายมากไดแกเรอง สามกกจเอยนหง เรอง ซยถง เรอง ฮนจวงเหลา และ กมเสยถาง นกศกษาคนเกงปลายสมยเหมงเขาใจวาเรอง ซองกง ทซไนอ�าแตงไว 69 ตอน ตอนท 70 ไปจนถงตอนจบเปนฝมอแตงเพมเตมของลอกวนตง นอกจากมฝมอการเขยนนทานแลวเขายงเปนนกประพนธบทละครรอง (งวหรออปรากรจน) ชนเยยมคนหนงดวย

เนอหาสาหรบเรยบเรยง

นทานสามกก

นทานสามกก ของลอกวนตงม 120 ตอน แตละตอนยงแบงเปน 2 สวน คอ สวนแรกและสวนหลง ในการเขยน นทานสามกก ลอกวนตงใชเนอหาจากแหลงตอไปน

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 29

1. ใชเนอหาจาก จดหมายเหตสามกกจ ของตนซวเปนแกนด�าเนนเรอง

2. อาศยบทอรรถาธบายของผวยซงจอประกอบ เชน ตอนทขงเบงลมเจบจนตายในกองทพ (ตรงกบ สามกก พากยไทย ตอน 78) เกยงอยกบเอยวหงจงตองถอนทพน�าศพของขงเบงกลบเมองฮนตง เหตการณตอนน หนงสอ สามกกจ ของตนซว เขยนไวในชวประวตขงเบงเพยงวา ในเดอน 8 ปนน ขงเบงเจบหนกตายในกองทพ อายไดหาสบสป เมอกองทพ (ขงเบง) ถอยไป ทานซวนออง (สมาอ) ไปตรวจดรอยทตงคายของขงเบงและชมขงเบงวา “เปนผ มปญญาอจฉรยะแท” แตในบทอรรถาธบายของผวยซงจออางหนงสอ ฮนจนชนชว ของสบฉดช คนรนตอนปลายสมยจนเขยนไวตางกน มใจความวา เมอขงเบงตายในคายแลว เอยวหงกน�าทพถอยกลบไป มราษฎรวงไปบอกขาวแกสมาอ สมาอรวาขงเบงตายจงน�าก�าลงทหารไลกวดไป เอยวหงจงจดขบวนทพหนกลบคลายจะรกเขาหาสมาอ สมาอลาถอยไมกลาตดตามไป เอยวหงจงจดขบวนทพกลบ เมอผานหบเขาแลวจงจดขบวนทพขงเบงอยางเปดเผย การลาถอยของสมาอครงน ท�าใหราษฎรพากนพดเปนเรองข�าวา “จกดคนตาย ไลกวดจงตดคนเปน” (จงตดเปนชอรองของสมาอ) มคนเอาค�าทราษฎรพดเลนไปเลาใหสมาอฟง สมาอแกวา “ฉนเดาคนเปนถก เดาคนตายไมถก” ลอกวนตงอาศยแหลงอางองดงกลาวเขยนบรรยายในนทานสามกกอยางสนกโลดโผนวา สมาอไลกวดไป พอพบกองระวงหลงของกกจก (ฮน) เขนรถซงมหนไมรปขงเบงนงอยเผชญหนาเขามา สมาอถงกบตกใจหนลมลกคลกคลาน ตองเอามอคล�าตนคอดวา ศรษะของตนยงอยหรอเปลา เปนตน

3. อาศยเคาของต�านานและเรองเลาตาง ๆ ซงมผเลานทานอาชพเคยใชหากนมาตงแตสมยกอน ๆ

4. บางตอน ลอกวนตงกเพมเตมเนอเรองตามจนตนาการตนเองใหเกดรสสนก เชน เรองนางเตยวเสยน (พากยไทยตอนท 7) เปนตน

30 ศลปะการใชคนในสามกก

เคาเรอง นทานสามกก

นทานสามกก เรมเรองแตพระเจาฮนเตของราชวงศฮน สกดกนโอกาสของขนนางคนดทจะรบใชบานเมอง กลบหลงเชอแตขนนางขนท (พวกทถกตอน) ปลอยใหพวกขนทรวมกนท�าการทจรต ครนเมอพระเจาฮนเตสวรรคต พระเจาเลนเตขนเสวยราชย พระเจาเลนเตยงหลงเชอพวกขนนางขนทมากขน ตอมาบานเมองเกดการจลาจลเนองมาจากพวกโจรโพกผาเหลองกอการก�าเรบ รวมกนเปนกองทพจะลมรฐบาลราชวงศฮน จลาจลโจรโพกผาเหลองลกลามไปหลายมณฑล รฐบาลจงตองสงใหหนวยทหารในมณฑลตาง ๆ รวมกนปราบปรามพวกโจร ระหวางนนมชายชาตรผรกชาตบานเมองสามคนชอวา เลาป กวนอ และเตยวหย รวมสาบานเปนพนองกนแลวไปอาสาสมครเปนทหารปราบปรามเหลาโจร

พรอมกนนน กมนกการเมองใจฉกาจอกคนหนงชอโจโฉ ถอโอกาสในคราวปราบโจรโพกผาเหลอง สรางสมก�าลงทหารของตนจนเปนกองทพเขมแขง ตอมาโจโฉมโอกาสยกกองทพเขาไปปราบปรามจลาจลสมนตงโตะในเมองหลวงไดส�าเรจ แลวยดองคพระมหากษตรย (คอพระเจาเหยนเต) เปนทางเพมอ�านาจของตน ส�าหรบออกค�าสงบงคบเจาเมองทงหลาย และยกกองทพไปปราบขนทพใหญ ๆ ในหวเมองทางภาคเหนอราบคาบไปทละคน บรรดาขนพลทมก�าลงทพแขงแกรง เชน ลโป อวนเสยว อวนสด เหลาน ตางตองปราชยแกโจโฉ แลวโจโฉกคดจะใชก�าลงทพของตนรวบอ�านาจการปกครองทงประเทศใหอยในก�ามอของตนใหได

ฝายซนกวนผไดมรดกตกทอดจากซนเกยนบดาและซนเซกผพ กได

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 31

ยดอาณาเขตกงตงซงอยทางทศตะวนออกเฉยงใต โดยผมปญญาความรจ�านวนมากเปนทปรกษา

สวนเลาปผถอวาเปนเชอพระวงศหาง ๆ คนหนงของราชวงศฮน ตงใจจะกเมองและฟนฟอ�านาจพระมหากษตรย ไดพยายามตอสกบโจโฉอยางไมยอมหยดยง แตตองปราชยแกโจโฉตลอดเวลา ตอมามอาจารยดแนะน�าใหเลาปไปหาผมความรความสามารถอนแทจรงคนหนง ชอขงเบง เลาปจงอตสาหฝาพายหมะเดนทางจากเมองซนเอยไปหาขงเบงยงบานไรทโงลงกง แตไมพบ ไปครงท 2 กไมพบ เลาปตองไปหาอกเปนครงท 3 จงไดพบขงเบง เมอไดสนทนากนถงสถานการณบานเมองเปนถกอกถกใจกนแลว เลาปนายพลราชนกลวย 47 ขอเชญอาจารยขงเบง หนมบานนาอาย 27 ป ออกมาชวยกนกชาตบานเมอง ขงเบงตกลงรบเชญ

ถงแมเลาปจะไดขงเบงเปนเสนาธการแลวกตาม แตกองทพเลาปมก�าลงดอยกวาโจโฉ จงถกโจโฉไลกวดจนตองถอยตลอดเวลา ในทสดเลาปจ�าตองรวมมอกบซนกวนเปนกองทพพนธมตรโตการรกรานของกองทพโจโฉ และในสงครามเซกเพก (สงครามผาแดง) ครงนน ดวยอบายอนแยบยลของขงเบงกบจวยรวมกน กองทพพนธมตรของเลาป และซนกวนกสามารถตกองทพมหมาของโจโฉ แตกพายไปอยางสนเชง นบเปนสงครามทชวยใหเลาปมโอกาสตงตวได และสภาวะการเมองเวลานน กเรมมเคาแบงออกเปนสามเสา คอ โจโฉอยทางเหนอ ซนกวนอยแถบตะวนออก และเลาปยดครองพนทแถบเสฉวน และบางสวนของฮนหน�า กยจว กบแถบตะวนตกของชานสเปนอาณาเขต

ตอมาทงฝายเลาปและซนกวน ซงเคยเปนพนธมตรกนไดเกดเหตการณแตกราวอยางนาเสยดาย คอฝายซนกวนชงเอาเมองเกงจวฐานทพส�าคญของฝายเลาปจากกวนอนองรวมสาบานของเลาป กวนอถกลบองทหารของซนกวนจบและฆาตาย เตยวหยนองรวมสาบานอกคนหนง

32 ศลปะการใชคนในสามกก

ของเลาปและกวนอ จะยกทพไปลางแคนแทนกวนอ แตกลบถกผใตบงคบบญชาของตนลอบฆาตาย แลวฆาตกรสองคนนนหนไปสวามภกดกบซนกวน เลาปจงโกรธแคนซนกวนมาก

ในระยะเวลาใกล ๆ กนนน โจโฉตายลง โจผบตรคนโตของโจโฉไดสบต�าแหนงแทนบดา และใชอ�านาจบงคบใหพระเจาเหยนเตสละราชบลลงก โอนราชสมบตให โจผสถาปนาราชวงศวย ทางฝายเลาปไดขาววาพระเจาเหยนเตถกปลดจากบลลงกและถกท�ารายถงแกชวต ขงเบงและขาราชการในเมองฮนตงของเลาปจงเชญฮนตงอองเลาป ขนเสวยราชยเปนพระมหากษตรยราชวงศฮนสบตอพระเจาเหยนเต

พระเจาเลาปไมลมความเคยดแคนทนองรวมสาบานของพระองคถกฝายซนกวนฆาตาย จงยาตราทพมก�าลงพลถง 80 หมนไปตเมองกงตง โดยไมฟงค�าทดทานของขงเบงและขาราชการบางคน แตเมอท�าศกแลว พระเจาเลาปกลบถกกลอบายของลกซนแมทพกงตงตพายแตกสลายไปทงกองทพ พระเจาเลาปเองกประชวรหนกและสนพระชนมทต�าหนกยงอนหรอเมองเปกเตเสย ระหวางทางทถอยทพนนเอง

กอนสนพระชนม พระเจาเลาปไดฝากฝงพระโอรสคอ เลาเสยน เลาเอง เลาล ไวกบขงเบง ทงมอบใหขงเบงบรหารราชการแผนดนโดยตลอด ขงเบงรสกซาบซงในพระกรณาธคณทพระเจาเลาปมแกตน จงเชญเลาเสยนหรออาเตาขนครองราชยเปนพระมหากษตรยทเมองเซงตในเสฉวน แลวขงเบงกจดการบรหารและพฒนาบานเมองใหประชาราษฎรอยเยนเปนสข และตวขงเบงเองยกกองทพไปปราบผแขงขอตาง ๆ ทางชายแดนทศตะวนตกเฉยงใตจนส�าเรจ จากนนขงเบงกเรงบ�ารงก�าลงทหารและยกกองทพไปปราบกกวยของโจผหลายครง

ตอมาอก 7 ป ซนกวนท�าพธราชาภเษกเปนกษตรยราชวงศหงอ ใชเมองเกยนเงยบเปนเมองหลวง สภาพการณบานเมองของประเทศจน

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 33

ในเวลานนจงเปนรปสามกกอยางชดเจน คอ มกกจกฮน กกวย และกกหงอ

ทง ๆ ทขงเบงรดวาพระเจาเลาเสยนไมมปญญาความฉลาด ซ�ายงสนพระทยแตความสนกสบาย แตขงเบงกยอมมอบกายเปนราชพลเพอสนองพระคณพระเจาเลาป (ขงเบงเขยนในหนงสอกราบทลพระเจาเลาเสยนตอนจะออกรบวา “ขาบาทขอมอบกายเปนราชพลจนชวตจะหาไม”) ขงเบงตงใจจะพฒนาบานเมองจนราษฎรอยเยนเปนสข ขาวปลาอดมสมบรณ บ�ารงกองทพใหเขมแขง และออกบญชาการรบดวยตนเองทกครง ขงเบงบรหารงานทกอยางดวยความระมดระวงอยางยง โทษโบยตงแต 20 ขนไป ขงเบงจะตองตรวจสอบดวยตนเองเสมอ ดวยเหตนจงตองตรากตร�างานมาก เปนเหตใหรางกายทรดโทรมจนลมปวย แลวขงเบงยอดกตญกตายอยในคายสมรภมนนเอง

เมอขงเบงตายแลว เกยงอยศษยรกของขงเบงเปนแมทพคมกองทหาร ไปปราบกกวยตามแนวนโยบายของอาจารยผลวงลบถง 9 ครง แตเนองจากเกยงอยถกขนนางบางคนในเมองหลวงกดกน เปนเหตหนงทเกยงอยไมสามารถปราบกกวยส�าเรจ

สวนกกหงอของซนกวนนน บางคราวกสรบกบวย แตบางคราวกจ�าตองคนดออนนอมตอวย อยางไรกดทงสามกกไดมการรบพงกนบอยครงเปนเวลาไมนอยกวา 25 ป

ในทสดกมสมาอ สมาส และสมาเจยว พอลก 3 คนเขากมอ�านาจราชการของกกวยไวได เมอสมาอและสมาสตายแลว สมาเจยวบตรคนเลกของสมาอสงกองทพไปปราบกกฮนจนส�าเรจ พระเจาเลาเสยนตองยอมแพและตกเปนเชลย เมอสมาเจยวตาย สมาเอยนบตรสมาเจยวกท�าตามอยางโจผ ใชอ�านาจบงคบใหพระเจาโจฮวนกษตรยกกวยโอนราชสมบตใหตน เปนปฐมกษตรยราชวงศจนตอไป และตอมาอก 15 ป กองทพของราชวงศจนกปราบกกหงอจนราบคาบ สภาพการณบานเมองซงแยกออก

34 ศลปะการใชคนในสามกก

เปนสามกกมาเปนเวลา 60 ป (พ.ศ. 763-823) กรวมเขาอยภายใตการปกครองของกษตรยองคเดยวกนอกวาระหนง และหนงสอ นทานสามกก กจบลงเพยงเทาน

ความสาเรจของ

นทานสามกก

หนงสอ นทานสามกก ใชเหตการณประวตศาสตรเปนภมหลงส�าหรบการแตงนทาน เรองราวสวนใหญในหนงสอนทานชดน จงด�าเนนตามล�าดบเหตการณทางประวตศาสตรเกอบตลอดเรอง แตนทานจะเขยนใหเหมอนประวตศาสตรคงไมนาอาน ผแตงนทานจงบรรจสวนทสรางสรรคตามจนตนาการของเขาไมนอย อาจกลาวไดวา จดหมายเหตสามกก ของตนซว มเหตการณทเปนจรงราว 70 เปอรเซนต มสวนทระบายส 30 เปอรเซนต สวน นทานสามกก มสวนทเปนเหตการณจรงๆ ราว 30 เปอรเซนต แตมสวนทระบายสถง 70 เปอรเซนต

ลอกวนตงมความสมฤทธในการเขยน นทานสามกก อยางมาก เขารวบรวมเนอหาจากหนงสอจดหมายเหตตาง ๆ ตลอดจนเกรดเลกเกรดนอยทไมปรากฏใน จดหมายเหตสามกกจ แตมปรากฏอยในหนงสออน ๆ มารอยกรองใหเขาอยในเรองไดกลมกลนเปนอยางด นอกจากนเขายงสามารถบรรยายเรองราวใหผอานไดเหนบคลกลกษณะ ตลอดจนอปนสยของบคคลส�าคญในเรองอยางชดเจนและพมพใจผอาน ผทไดอาน นทานสามกก มาแลวตางกนกออกวา โจโฉ จวย เลาป ขงเบง กวนอ จลง คนไหนมลกษณะทาทางและอปนสยอยางไร เชน เลาปเปนคนมใจเมตตา

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 35

กรณา ขงเบงเกงดงเทวดา ท�านายอะไรไมมผด โจโฉเปนคนคดโกงและโหดเหยม กวนอกลาหาญและซอสตย โลซกเปนสภาพบรษคนซอ เปนตน

อทธพลของ

นทานสามกก

เนองจากหนงสอ นทานสามกก มการบรรยายสงครามกลางแปลงและมการบรรยายกลศกซอนกลศก วาทศลปตอบวาทศลป อยางมความหมายสนกพสดารนาอานและนาเชอ จงมอทธพลตอผไดอานหรอไดฟงเรองสามกกอยมาก

มกลาวกนวาเมอปลายสมยเหมง ราชวงศเหมงปราชยแกทพแมนจเรย แตกมนายทพของไตเหมงพยายามตอสกบแมนจเรย เพราะซงในความกตญของขงเบง กวนอ ฯลฯ

และมค�ากลาววา องคปฐมกษตรยไตเชง (แมนจเรย) ถงกบใช นทานสามกก เปนต�าราพชยสงครามในการน�าทพเขายดครองประเทศจนจากราชวงศเหมงไดส�าเรจ ทงไดใชคตธรรมใน นทานสามกก เปนคมอการตางประเทศ เจรญสมพนธไมตรกบมองโกเลย

คอกอนทแมนจเรยจะเขายดครองจนนน แมนจเรยรบชนะมองโกเลยกอน และท�าความสมพนธกบมองโกเลยดวยการนบถอเปนพนองกบขานของมองโกเลยตามอยาง สามกก คอใหแมนจเรยเปนเลาป (พ) และใหมองโกเลยเปนกวนอ (นอง) และระหวางทแมนจเรยยดครองประเทศจนเปนราชวงศเชงอยนน แมนจเรยยงเปนหวงมองโกเลยจะท�าความยงยากให จงใชวธยกยองเทดทนกวนออยางเตมท ถงกบใหมศาลเจากวนอให

36 ศลปะการใชคนในสามกก

ราษฎรเคารพบชา ทงพระราชทานฐานนดรศกดใหกวนอเปนกวนเสยไตต เทยบเทาราชาธราช ดวยเหตนคนมองโกเลย นอกจากเลอมใสบชาองคลามะแลว ยงเคารพนบถอกวนอเปนทสด และดวยเหตนเอง ตลอดระยะเวลาสองรอยกวาปทแมนจเรยปกครองประเทศจนอย มองโกเลยไมเคยท�าความล�าบากใจใหแกแมนจเรยเลย

คาวจารณหนงสอ

นทานสามกก

หนงสอ สามกกเอยนหง เปนหนงสอทอานสนก ใครอานใครชอบจงเปนทรจกกนแพรหลายในประเทศจน แมชาวไรชาวนายายแกแมเฒากชอบฟงหรอชอบอานนทานชดน และสนทนาถงเรองราวในสามกกเสมอ ๆ แตในหนงสอบางเลมกปรากฏวามค�าวจารณหนงสอ นทานสามกก อยบาง เชน วจารณวาลอกวนตงบรรยายบคลกลกษณะของคนในสามกกสลกเสลาเกนไปจนผดธรรมดา เชน บรรยายความใจดของเลาปจนคลายกบแสรงท�า แสดงความมปญญาของขงเบงจนเหมอนกบพอมด สวนกวนอกถกบรรยายความกลาหาญสตยซอเขมแขงจนกลายเปนคนบมบาม เปนตน

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 37

การจดพมพหนงสอ สามกกจเอยนหง

ของลอกวนตง

ประวตการพมพหนงสอ สามกกจเอยนหง มเพยงยอ ๆ ดงน หนงสอ นทานสามกก ของลอกวนตง แรกพมพในรชสมยเหมง อยในระหวาง พ.ศ. 2031-2048 ดเหมอนจะเปนฉบบทมบทวจารณของจงแปะเกง และฉบบทมค�าพงเพยของลโตะอ แตไมสแพรหลายนก สวนฉบบทมพมพขายในทองตลาดปจจบน เปนฉบบทผานการดดแปลงแกไขของคนในตนสมยเชง (แมนจเรย) ชอวาเหมาจงกง เขาเปนลกศษยของกมเสยถาง เขาอางวา นทานสามกก ทเขาปรบปรงแกไขน เปนฉบบโบราณขนานแทและดงเดม งานปรบปรงของเขามหลายดาน เชน ตดทอนเนอเรองบางตอนและเพมเนอหาบางสวนลงในนทาน เปลยนแปลงชอเรองของทง 120 ตอนใหมหมดทกตอน และแตงหวขอชอเรองใหมใหเปนกลอนคไพเราะนาอาน แกไขส�านวนการบรรยายในบางแหง ตดบทกลอนประกอบเหตการณในเรองในฉบบเกา และหากลอนทดกวามาบรรจแทน เปนตน นอกจากน ยงมค�าวจารณของกมเสยถางประกอบดวย หนงสอ นทานสามกก ฉบบแกไขของเหมาจงกงจงเรมแพรหลายตงแตนนมา

38 ศลปะการใชคนในสามกก

ประเมนคาของ สามกกจ

และ สามกกจเอยนหง

หนงสอ สามกกจ เปนจดหมายเหตซงนกศกษาประวตศาสตรจนยอมรบวาเปนหนงสอประวตศาสตรทดชดหนง ทง ๆ ทตนซวตองประสบกบความล�าบากในการคนควาหาวสดเอกสารมาเรยบเรยงไดไมสมบรณดนก แตหนงสอชดนกชวยใหนกศกษาสมยตอมาไดรเรองราวส�าคญและตนเหตของเรองราวในยคสามกกไดมากพอ และถงแมจะมคนต�าหนวา ตนซวเชดกกวยใหเปน “ยกตประศาสนรฐ” ท�าตวอยางไมดแกผเขยนประวตศาสตรรนหลง บดเบอนความจรงดวยส�านวนการเขยนเพอปกปองความผดใหแกกกวยและราชวงศจน แตกนาเหนใจตนซว เพราะตนซวเปนขาราชการของราชวงศจนยอมไมกลาพอทจะเขยนความผดของตนตระกลราชวงศซงตนก�าลงรบราชการอย เชน ถาจะเขยนวากกวยไดราชสมบตมาอยางไมบรสทธ จนไดราชสมบตจากวยกตองถอวาไมบรสทธเชนกน ตนซวยอมไมอาจท�าเชนนนได เมอเทยบดขอดและขอเสยแลว หนงสอ สามกกจ กยงไดรบการยกยองรวมเขาอยในระดบวรรณกรรมประวตศาสตรทเปนประโยชน เพราะนกศกษาประวตศาสตรมทางทจะอาศยหนงสอ สามกกจ ศกษาเหตการณ ระบบราชการ เศรษฐกจ และภาวการณของสงคมในสมยสามกกไดมาก

สวนหนงสอ สามกกเอยนหง ของลอกวนตง นบวาเปนหนงสออานงายส�าหรบสามญชนทวไป แฝงอดมการณและคตธรรมทด เปนหนงสอนทานทชวยใหประชาชนชนชมคณคาของความกตญกตเวท คณธรรมจรรยา และวฒนธรรมดงเดมของประชาชาตจน

สามกกจ และ สามกกเอยนหง 39

นอกจากน หนงสอ นทานสามกก ยงพอเหมาะทจะใชเปนบทเรยนประวตศาสตรและวรรณคดส�าหรบนกเรยนและหนมสาวไดอยางด ถงแมวาปจจบนการประเมนคาของหนงสอ นทานสามกก จะเปลยนแปลงไปบาง แตหนงสอ นทานสามกก ยงเปนทนยมอานของคนทวไปไมเสอมคลาย มความหมายในดานการศกษาพอสมควร

ยง องคเวทย

(คดมาจากหนงสอทระลก ในงานพระราชทานเพลงศพ ยง องคเวทย พ.ศ. 2530)

40 ศลปะการใชคนในสามกก

1นาเรอง

ในประวตศาสตรโบราณอนยาวนานของประเทศจน ปรากฏการณทบคคลซงมสตปญญาความสามารถ โผลผดขนมาดงดอกเหดในฤดฝนอยางมากมายหลายหลาก ยากทจะหายคสมยอนใดเทยบไดกบยคสามกก

จอมคนเฉกเชน โจโฉ เลาป ซนกวน มสตปญญาหลกแหลม สายตาเฉยบคมมความหวงตงใจอยางแรงกลา มความมงมนทจะบรรลเปาประสงคของตน ชนดทวาถาไมส�าเรจกยอมตาย คนทงสาม จงไดรบการยกยองจากคนทงหลายใหเปนประมข สามารถทจะสมานสามคคผกลาทงปวงทศรทธาในตน ใหหอมลอมอยรอบตว จนมก�าลงเขมแขง แยงชงกนตงตนเปนใหญในแผนดน จนกลายเปนต�านานเลาขานกนมรลมตราบชวกาลนาน

สวน ขงเบง ซนฮก โลซก กไดใชปญญาอนเฉยบแหลมเหนอคนของเขาชวยเจานายใหด�ารงอยอยางยงยง ครองอ�านาจเปนสามกกสามแผนดนทไมมใครไดเปรยบใคร ไมเสยชอทไดรบการขนานนามวา เปนนกการทหารและนกยทธศาสตรผ ยงใหญ 3 คนในสามกก

ส�าหรบการวางแผนทจะเผดจศกอยางเฉยบขาด ดวยการกรธาทพออกไปรบชนะศกดวยกลยทธอนเปนทเกรงขามแกศตรนน

ขนพลทลอชอกม จวย ลกซน กยแก เทยหยก สมาอ บงทอง ชซ เปนอาท

ขนพลซงเพยบพรอมไปดวยความกลาหาญและกลอบาย กตองนบ กวนอ เตยวหย ฮองตง จลง เกยงอย เตยวเลยว ซหลง ชเซง จหวน ฯลฯ

ในสวนทหารเอกซงกราวแกรงในการน�าทพผจญศกนน ฝายจกกก มมาเฉยว อยเอยน ฝายวยกกมเคาท เตยนอย ฝายงอกกมไทสจ ก�าเหลงเปนหลก

ทางดานการทตม เตงจ เตยวอน

ผเกงกลาสามารถทางอกษรศาสตรม ซวหยง อองซอง ยเอง โจสด เอยวสว ฯลฯ

บคลากรในสามกกมอเนกอนนตสดทจะหยบยกมากลาวถงโดยครบถวนได !

ดงน จงไดเกดปจฉาขนมาวา เหตไฉนบคลากรในสามกกจงมมากมายนก แตในยคสมยอน กลบนบตวได มนอยแสนนอย จะเปนเพราะวา “สวรรค” โปรดปรานยคสามกกยงกวายคสมยอนใดทงกอนและหลงนนหรอไฉน

วสชนา หามได “ใตหลาหรอจะไรซงหญาหอม”

จวซอ กวเอกสมยราชวงศซจนเคยเขยนไววา “ไมมยคใดจะไรคนด แตแมจะม กในเลนตม” อนหมายความวา ไมมยคสมยใดดอกทจะไมมคนด เพยงแตมไดถกคนพบน�ามาใชงานใหสมกบความสามารถเทานน !

จงมปจฉาตอไปอกวา เพราะเหตใดจงมไดถกคนพบเลา

วสชนาวา อาจเพราะไมมโอกาสหรอมฉะนนอาจเปนเพราะเจานาย

ศลปะการใชคนในสามกก42

ใชคนไมเปน

การปรากฏขนของบคลากรทมความสามารถ มกจะอยในกลยคหรอในยคเฟองฟ

กลยค เปนระยะเวลาแหงความปนปวน ความแตกแยก และความเปลยนแปลงอนใหญหลวง ผปกครองเกาไมสามารถจะด�าเนนการปกครองในแบบเกาไดตอไปอก

รากฐานแหงการปกครองของยคนน ๆ คอราชส�านกและขนนางใหญนอยทงปวง เหลวแหลกเนาเฟะ ไรความสามารถทจะฝาคลนฝนลมกสถานการณใหกลบรายกลายเปนด อนาคตของพวกเขามแตความพนาศรออยเพยงอยางเดยว

ในยคสมยเชนนนเอง ทผมอดมการณตางพากนลกฮอขน บางเพอกอบกแผนดน บางเพอตงตนเปนใหญ และเพอความประสงคซงแตกตางกน ดงนจ�าเปนทจะตองมผมปญญามาชวยเหลอเกอกล ฉะนน ผตงตนเปนใหญจงมกสามารถสามคคผมสตปญญามาหอมลอมอยกบตน จงจะบรรลเปาหมายทตนไดตงไว เรวบางชาบาง มากบางนอยบาง ดงนน บคลากรตาง ๆ นานา จงมโอกาสปรากฏขน และมโอกาสไดแสดงความสามารถของตนอยางเตมท

ประวตสามกกใหการยนยนแกสจธรรมในขอนเปนอยางด

หากมใชเปนกลยค เลาป “คนเขญใจไรทรพยทอเสอขายเลยงชพ” ไฉนจะสามารถตอสถบตวขนมาเปนฮองเตอยไดในจกกก

หากมใชเปนกลยค โจโฉผเปนเหลนแหงเหลนของขนท ไฉนจะสามารถ “บงคบโอรสสวรรคเพอบญชาเจาครองแควนได”

หากมใชเปนกลยค ซนกวนหลานชายขนนางอ�าเภอตวเลก ๆ ไฉนจกสามารถทรงอ�านาจอยไดในกงตง

นาเร� อง 43

แตประวตศาสตรจนโบราณมความปนปวนและความแตกแยกมาถง 7 ครงดวยกน ทวาเหตใดจงไมมครงใดเลยทจะมผคนซงสงสงดวยสตปญญาความสามารถ ปรากฏตวขนมาคนแลวคนเลาเยยงเดยวกบสมยสามกก

ปญหายงคงตองยอนกลบไปสปญหาเดมขางตน

เพราะเหตวาประมขของสามกก คอ โจโฉ เลาป ซนกวน รจกและสนทดในการใชคน ! ในเขตทพวกเขาปกครองอย พวกเขาตางแสวงหาบคลากรทกประเภทใหมาชวยงานการกอรางสรางตวของตนอยางสดก�าลง คนดทงหลายจงมไดถกมองขามไปงาย ๆ ไมน�าพา

ดงนน ในยคทมผทรงสตปญญาความสามารถหลากหลายโผลผดขนมาอยางมากมายเชนน

หนงคอ มโอกาสทเปดกวางให

สองคอ เจานายสนทดในการใชคน

จะขาดขอหนงขอใดในสองขอนไมไดทงสน

และการทบคลากรในสามกกไดยงความสนใจเปนอยางยงแกคนทงหลาย ยอมผกพนอยางแยกไมออกจากการเลาขานพรรณนาดวยปลายพกนของผเขยน ตานานสามกก ซงไดบรรจงวาดจนตนาการของเขาจากประวตศาสตรใหโลดแลนไปเหมอนมชวตชวา

ศลปะการใชคนในสามกก เปนมรดกทางบคลากรศาสตรอนทรงคณคาเปนทยงของจนโบราณ การสนใจคนควาศลปะอนน จะมคณประโยชนอยางใหญหลวงแกการใชคนของวงการทวไปอยางกวางขวาง

การคนควาศลปะการใชคนในสามกก จะตองเรมตนจากการประเมนตวบคคลอยางถกตองกอนอน เพราะมแตการประเมนตวบคคลอยางถกตองเทานน จงสามารถใชคนไดอยางถกตอง

และการทจะประเมนตวบคคลไดอยางถกตอง กอนอนตองเรมตน

ศลปะการใชคนในสามกก44

จากความเปนจรง จะถอเอาการรบแพหรอชนะ ประสบความส�าเรจในภารกจหรอไม มาประเมนความเปนเลศของบคคลผนนหาไดไม

เลาปใชขงเบง กลาวไดวาเพราะการสนทดในการรจกคนและใชคน ขงเบงเปนอจฉรยบคคลในยคนนจรง ๆ เปนวรบรษชนยอด แตขงเบงไมสามารถบรรลเปาประสงคอนยงใหญของตน ในการกรธาทพก�าราบวยกกทางภาคเหนอได คนทงหลายจงมกมความเหนกนไปตาง ๆ นานาในเรองน บางวา ขงเบงยกทพออกศกใหญทางเขากสานถง 6 ครง แตยดไดพนทเพยง 3 กน (กนเทยบเทาจงหวด) เหนอยกายเหนอยใจจนถงแกชวตในทสด ทวามไดรบผลส�าเรจตามตองการ แสดงวาขงเบงหาใชคนเกงกลาสามารถอะไรไม บางกเยาะเยยวา “จกกกไรขนพล เลยวฮวเปนทพหนา” เหนวาขงเบงไมสนทดในการใชคน จงไมบรรลเปาประสงคตามปณธานทไดตงไว

ขงเบงเปนบคคลทเปนหลกส�าคญของจกกก เขาชวยเลาปในฐานะทปรกษาในชนแรกและไดเปนอครมหาเสนาบดในชนหลง เมอเลาปสนชวตไปแลว ขงเบงกเปนผบรหารราชการแผนดนตวจรง ความเขมแขงหรอออนแอของจกกกยอมผกพนอยกบตวเขาอยางใหญหลวง แตเราจะเอาการรบชนะหรอการรบแพมาประเมนคาของขงเบง เอาขอดของเขามากลบตาลปตรวาเปนขอดอย แลวปฏเสธบทบาทส�าคญของนกยทธศาสตรทดเดนคนนไปสนเชง ยอมไมควร

ในดานการใชคน ขงเบงมไดถอกฎระเบยบอยางตายตว เขาใชคนตามความสามารถ ดงเชน เคาเจงผคงแกเรยนมชอ แตมไดมความสามารถทเดนชดนก เมอเลาปเขาเสฉวนแลว มไดคดจะใชเขา ซงขงเบงเหนวา เคาเจงเปนผมชอเสยงกระเดองดงอยางกวางขวางทงในและนอกจกกก ถาใชเขากสามารถทจะสงผลสะเทอนไปไกล ชกจงผทมสตปญญาความสามารถอน ๆ เขามารวมงานสรางแผนดนจกกกได จงแนะน�าใหเลาปรบเคาเจงไวใชงาน เลาปจงไดตงเคาเจงซงมอายถง 70 แลวเปนเสนาบด

นาเร� อง 45

อยเอยนกบเอยวหง คนทงสองนลวนแตมความสามารถ หากแตอยเอยนมนสย “ยโสโอหง” เอยวหงเลาก “คบแคบหนหน” ทงสองคนลวนแตไมสามารถสามคครวมงานกบคนอนได แมขงเบงจะอาศยคนทงสองซงเกงทางบคนหนงทางบนคนหนง เปนแขนซายขวาของตนในกองทพกตาม แตเขากมไดตงใหเปนทายาทผสบทอดเจตนารมณของเขา

แตละครงทกรธาทพออกศก ขงเบงกจะมอบอ�านาจการบรหารจกกกใหกบเจยวอวน บฮย ตงอน ซงเพยบพรอมไปดวยคณธรรม พทธธรรม ซงหลงจากขงเบงถงแกกรรมไปแลว เจยวอวนกบบฮยกบรหารจกกกกอนหลงตามล�าดบ ท�าใหศตรไมกลาแตะตองจกกก ความสงบสขทางชายแดนจกกก สามารถรกษาไวไดนานถง 29 ป

เหตทขงเบงมไดรบชยชนะตามประสงค ทส�าคญอยทสถานการณภววสยในขณะนนก�าลงของวยกก ทงก�าลงทหารและก�าลงคน มากกวาจกกกถง 3 เทา พลงทางเศรษฐกจกแขงกลาหนาแนนกวา แมทพมสตปญญามากดวยกลอบาย

อนสงครามนน กคอการประลองก�าลงในทางก�าลงคน ก�าลงวตถ และสตปญญา แตก�าลงคนและก�าลงวตถระหวางวยกกกบจกกก หางไกลกนถงปานนน สวนสตปญญานนหาไดต�าตอยนอยหนาไปกวากนนกไม โดยทางภววสยแลว จกกกจงไมอยในฐานะทจะไดชยชนะอยางสนเชง

แตขงเบงกใชก�าลงเพยง 5 หมนคนของตน รกรบโรมรน ท�าใหทหาร 20 หมนของวยกกทเรยงรายอยตามชายแดนท�าไดเพยงแตคอยตงรบอยทาเดยว สมาอแมทพเอกถงกบยอมรบเสอผาผหญงทขงเบงจงใจสงไปเยยหยนวา เปนหนาตวเมย ! หากขงเบงมไดมอจฉรยะเหนอคนแลวไซร การศกและประวตศาสตรสามกกคงมไดเปนเชนทเปนอย

ฉะนน การถอเอาการรบชนะหรอรบแพมาประเมนคาของคน จงไมสามารถทจะเขาใจอจฉรยบคคลเยยงขงเบงไดอยางถกตองถองแทเดดขาด

ศลปะการใชคนในสามกก46

ประการตอมา การทจะประเมนบคลากรอยางถกตอง พงมทศนะแยกหนงเปนสอง จะยอมรบหรอปฏเสธอยางสมบรณมได การประเมนคาตอบคลากรมใชแตจะพจารณาจากดานมนษยธรรม จรยธรรมของบคคลนนแตดานเดยว ทส�าคญยงตองพจารณาถงคณปการทเขามตอสงคมดวย

โจโฉเปนบคคลอ�ามหตรอยเลห แตสตปญญาเฉยบแหลม มทงขอดและขอเสย แตเขากมบทบาทในการผลกดนการพฒนาของสงคมในระดบหนง ในดานการใชคน เขามสวนทล�าหนาคนอนไปหลายกาว โจโฉไมถอความแคนเคองในอดตเปนอารมณ ใหความยกยองแกความรความสามารถของทก ๆ คน ศตรและผอยฝายตรงขามในอดตทมาสวามภกดอยกบเขา รบใชใหขอเสนอแนะด ๆ แกเขาโดยมไดปนใจเปนอน จนท�าใหเขาสามารถรวบรวมภาคเหนอใหเปนหนงเดยวภายใตอ�านาจของเขา มอยมากหนาหลายตา

หากโจโฉครนคดถงแตเรองบญคณความแคนสวนตว ใชคนกคอยแตหาเรองจบผดจบถกอยร�าไป กคงไมสามารถสามคคคนเปนอนมากใหมารบใชตน จนอาจกลายเปนคนสนโดษอยแตล�าพง ท�าอะไรไมส�าเรจสกอยาง

มคนเหนวาอปนสยโจโฉรอยเลหพนเหลยม แมแตอดมคตอนยงใหญ และความปรชาสามารถของเขากถกโจมตวาเปนความชวรายไปทงหมด ขอนเหนทจะไมสถกตอง

อกประการตอมา การประเมนบคคลอยางถกตองนน ตองวเคราะหอยางเปนรปธรรม จะเอากรอบหนงกรอบใดมาครอบหรอมาวดเอาอยางตายตวมได คนในโลกนไมมทสมบรณไปทงหมด บางคนเกงทางนแตโงทางนน

อยางซนกวน เราไมเหนวาจะมกลอบายทแยบยลอะไรแสดงใหเหนชด แตเนองจากเขาสามารถใชนกปราชญยกผสามารถ รวบรวม “สต

นาเร� อง 47

ปญญาและพลงของคนทงหลาย” ไวในตว จงสามารถกลายเปนประมขของงอกกได

จวยแมจะมไดออกประจญบานดวยตนเอง แตกสามารถ “วางแผนอยแนวหลง รบชนะไกลพนล” จงไดรบการยกยองวาเปนแมทพผเกงกลาสามารถ

มาเจกเปนแมทพเอกไมได แตกเปนทปรกษาทมความหลกแหลมเอาการ

มาเฉยวออนในกลอบาย แตกเปนนายทหารผแกรงกลายากทจะมผตานทานได

ฉะนน เมอจะใชคนดกตองใชตามความสามารถ อยาฝนใชในสงทเขาไมเปนเอาเสยเลย

การใชคนเปนหรอไม มความส�าคญตอความเจรญรงเรองและความเสอมโทรมสญสลายของประเทศชาตอยางใหญหลวง ความเจรญรงเรองของสามกก จงมความเกยวพนกบความสนทดในการใชคนของโจโฉ เลาป ซนกวนอยางแยกไมออก

เลาป “สามเยอนกระทอมหญา” ขงเบงจงรสกซาบซงในน�าใจไมตร และการใหเกยรตแกตน จงเสนอ “นโยบายหลงจง” รบใชเลาปดวยความซอสตยเตมสตก�าลง เลาปจงเปลยนฐานะจากออนแอเปนเขมแขง จนสามารถตงตนเปนฮองเตขนในจกกก

ซนกวนสนทดในการใช “สตปญญาและพลงของคนทงหลาย” รบฟง “นโยบายบนยภ” ของโลซกดวยความยนด จงสามารถยนตระหงานอยไดในกงตง

โจโฉขอความเหนจากซนฮกดวยความถอมตน ใหความเคารพและปฏบตนโยบาย “ตงหลกเพอครองแผนดน” “รกษากวตอรอการเปลยนแปลง” จงสามารถเปนใหญอยในภาคเหนอ

ศลปะการใชคนในสามกก48

ปลายสมยราชวงศฮนตะวนออก ผทใครจะเปนใหญในตงหงวนนนมอยมากมาย แตเหตใดจงเหลออยเพยงสามกก คนอน ๆ ลวนแตถกท�าลายไปสนเลา

เรองไมสนทดในการใชคนนบเปนสาเหตส�าคญ ดงเชน อวนเสยวเปนใหญอยใน 4 จว (จวเทยบเทาจงหวด) ทหารกมาก เสบยงอาหารกสมบรณ การรบทกวตอ ก�าลงทหารของอวนเสยวเขมแขงกวาของโจโฉ ความจรงชยชนะควรเปนของอวนเสยว แตเพราะเขาไมฟงค�าเตอนของเตยนหองและจอสว ซ�ายงไมใชนโยบายของเขาฮว ระแวงสงสยในสงทไมควรระแวงสงสย ตดสนใจในเรองทไมควรตดสนใจ จงสญเสยโอกาสการรบทดไป ถกโจมตกลายเปนฝายถกกระท�าพายแพไปในทสด

เลาเปยวครองพนทซงอยทามกลางสนามรบ กนอาณาเขตกวางขวางถง 9 จว แตเพราะ “คนดกใชไมเปน คนเลวกไมกลาไล” ทงยงไมมปณธานอนใหญหลวงอะไร พอใจในสภาพทเปนอย จงเปนไดกแตกอนเนอทถกแลอยบนเขยง การทเกงจวถกเฉอนออกเปนเสยง ๆ จงเปนเรองทเลยงไมพน

ลโปเปนขนพลผพชต แตดอรนท�าหทวนลมตอค�าเตอนและค�าแนะน�าถกตองของตนกงผภกด กลบไปหลงเชอตนกยกบตนเตงสองพอลก ซงยกยอปอปนแตทรยศเอาใจออกหากไปเขากบศตร ในขณะทตกอยในอนตรายถกโจโฉลอมไวอยางแนนหนา กไมคดจะอาศยเตยวเลยว ขนพลเอกของตน ชวยกนรบฝาฟนใหพนภยไป หวงแตจะพงทวนขออาวธคมอและเซกเธาวมาคชพคมครองครอบครวตนดวยความทระนง ในทสดถกโจโฉจบได หวตองหลดจากบาไปในทสด

ความพนาศของสามกกในตอนปลาย เปนเพราะไมรจกใชคนเชนกน เลาเสยนแหงจกกกหลงลมปากขนทฮยโฮ โจฮองแหงวยกกใชโจซองคนบาอ�านาจ ซนโฮแหงงอกกฟงแตค�าเพดทลของขนทยมหน จงไดเรงความเสอมสลายของสามกกใหเรวขน

นาเร� อง 49

พจารณาจากประวตสามกก บรรดาผสนทดการใชคนลวนแตใชนโยบาย “รอยเอดเจดยานน�า” ทงสน นโยบาย “เอาแตความสามารถเปนทตง” ของโจโฉ ความจรงกคอการแสดงออกของนโยบายดงกลาว ดงเชน ซนฮก กยแก กาเซยง เดมเปนทปรกษาของศตรโจโฉ เตยวเลยว ซหลงเคยเปนเชลยของโจโฉ อกม งกจน เคยเปนทหารเลวมากอน คนเหลาน ถกโจโฉเลอกเฟน ใชงานอยางเลงเหนความสามารถของพวกเขา จงไดปรากฏชอแซเปนทรจกกนทวไป

การใชคนของซนกวนกเชนเดยวกน เขามใชจะสนใจแตคนในงอกกเชนโกะหยงเทานน เตยวเหยน ชาวเมองกองเหลง ซงหลบความวนวายมาขอพงบญ และจกดกนชาวเมองหลงหยา เปนตน ซนกวนลวนแตใชงานดวยความยกยองทงสน

หลงจากเลาปไดจกกกไปครอง นอกจากจะถอชาวเมองเกงจวใหเปนหลกในหมขนนางของตนแลว ตอบคลากรในเมองเอกจวและตงจว หรอแมแตคนของเลาเจยงมาแตเดม เลาปกรบไวใชงานตามสตปญญาของแตละคน

ขงเบงด�าเนนงานเปนอนมากเพอสามคคบคลากรทง 3 จวทเลาปครองไวไดน ท�าใหผมปญญาเหลานน หอมลอมอยรอบตวเลาป จนเปนก�าลงส�าคญของเลาป ซงมบทบาทอยางฉกรรจในการสรางความมนคงแกอ�านาจรฐของเลาปทางจกกกทคอนไปทางตะวนตกอนไกลโพน

“ใชคนไมค�านงถงบญคณความแคน” นเปนจดรวมกนของโจโฉ เลาป ซนกวน ปลายสมยราชวงศฮนตะวนออก ผกลาตางตงตนเปนอสระไปตาม ๆ กน ใครจะเปนมตรหรอเปนศตรของใคร ยากทจะก�าหนดแน ความสมพนธระหวางคนกบคนเตมไปดวยความสลบซบซอนยงนก หากหยบยกเอาบญคณความแคนมาเปนเสนเขตแหงการใชคน กเปนทแนนอนวา ยอมไมสามารถสามคคคนอน ๆ ใหมากขนได และยอมไมเปนผลดแกการสรางอ�านาจอทธพลของตน

ศลปะการใชคนในสามกก50

เหตน การใชคนของโจโฉ เลาป ซนกวน จะเปนใครกตาม แมจะมเรองเคองแคนอาฆาตกนมาแตกอน หากเปนประโยชนแกงานใหญของตนแลว กใชทงนน เชน

เตยวสว เคยฆาลกชายคนโต หลานชาย และขนพลคนสนทของโจโฉตายไปหลายคน ตอมาเตยวสวยอมสวามภกดดวย โจโฉกรบไว

เลาปาเคยมเรองกนใจกบเลาปมาแตกอน ครนเลาปไดจกกกไปแลว กมไดถอโทษโกรธเคองเรองอดต ยงคงใชทาทสามคคชาวเมองเอกจวไวอยางแนนแฟน

ก�าเหลงเคยปะทะกบซนกวนมาแลว แตเมอเขามาสวามภกดดวยซนกวนในภายหลง ซนกวนกมไดขดของหมองใจ ก�าเหลงจงรบใชซนกวนอยางเตมสตก�าลง สรางความดความชอบไวมากมาย กลายเปนขนพลผเหยมหาญคนหนงของงอกก

ผลรายแหงการใชคนโดยถอความใกลชด กไดเปดโปงตแผไวใน ตานานสามกก อยางลกซงเชนกน ทวา “ใกลชด” คงจะไมพนจาก 2 ประเภท หนงเหนวาเปนคน “รใจ” สองคอ “เครอญาต” การใชคนหากจ�ากดอยเทานคนทถกใชกจะมจ�ากด

ทเรยกวา “รใจ” สวนใหญกเปนขนนางประจบสอพลอ คนจ�าพวกนจะพดจะท�าเอาแตดสหนาเจานาย มกจะปกปดชนบนรงแกชนลาง เพอบรรลผลประโยชนสวนตว คนจ�าพวกนความสามารถไมพอทจะท�าใหงานส�าเรจ แตความบองตนกเหลอเฟอทจะท�าใหงานลมเหลว ปลายสมยราชวงศฮนตะวนออก กรณทพระเจาฮนเตกบเลนเตสองพระองค “รกใครไวพระทยแตพวกขนท” จงกอใหเกดความปนปวนขนในแผนดน นบเปนตวอยางทเปนแบบฉบบ

ในสงคมศกดนาจนโบราณ พวกทไดดบไดดเปนใหญเปนโตเพราะความสมพนธทางชายกระโปรงนน มใหเหนต�าตาอยเนอง ๆ คนพวกนดอย

นาเร� อง 51

สตไรปญญา หาความปรชาสามารถมได ครนเมอยดไดอ�านาจในราชส�านก กกอใหเกดความยงเหยงทวไป เชน โฮจน เดมเปนคนฆาสตว แตนองสาวไดเปนฮองเฮาจงไดรบการแตงตงใหเปนขนพลเอก ราชวงศฮนจงเหลอแตชอ พงพนาศไปดวยน�ามอคนถอยเชนนเอง

การใชคนโดยถอความ “ใกลชด” แบบน แมแตโจโฉหรอเลาปเองกยงเคยกระท�า เชน

โจโฉใชแฮหวเอยนซงเตบโตมาดวยกนเสมอนญาต กตองเสยฮนตงใหแกเลาป

เลาปใชกวนอนองรวมสาบาน กตองเสยเมองเกงจวใหแกซนกวน

เรองท�านองนกลาวส�าหรบโจโฉกบเลาปแลว กเปนแตเรองเฉพาะราย แตกแสดงใหเหนวา การทจะปลกตวใหหลดพนจากพษสงของการใชคนโดยถอความ “ใกลชด” นน ไมใชของงายเลย

การรจกคน การตอนรบผมปญญา เปนเงอนไขเบองตนของการใชคน

รจกคน จงจะสามารถใชคนไดอยางเหมาะสม

ตอนรบผมปญญา จงจะสามารถรบบคลากรไดอยางกวางขวาง

ตานานสามกก มเรองทนาชนชมและมเกรดประวตเกยวกบการใชคนอยเปนอนมาก ซงมคณคาอยางใหญหลวงตอผมหนาทจะตองใชคน หากรจกประยกตใหเขากบสภาพแวดลอมในหนาทการงานหรอธรกจของตนแลว จะไดรบประโยชนจากนเปนอเนกประการ

e

ศลปะการใชคนในสามกก52

สมาเตกโชแนะน�าขงเบงแกเลาป

2ความรงเรอง

และความเสอมโทรมของสามกกกบการใชคน

ความรงเรองและความเสอมโทรมของสามกก แมจะมมลเหตทางเศรษฐกจและการเมองอยกตาม แตเรองการใชคนเปนหรอไม มสวนเกยวของดวยอยางใหญหลวง

ปลายสมยราชวงศฮนตะวนออก ผ กลาพากนตงตวแยงชงอ�านาจเพอเปนใหญ เจาครองแควน 17 แควนเสอมสญไปเปนล�าดบ แตโจโฉ ซนกวน เลาป กลบสามารถตงตวขนได แยกออกเปนสามกก ปมเงอนอยท

สนทดในการใชคน !

แตผ สบสกลตออ�านาจจากพวกเขาในระยะหลงของสามกก กลบตรงกนขาม ลวนแตไมสนทดในการใชนกปราชญยกผสามารถ ผลสดทายกถกราชวงศจนลมไปสน

ใชคนถก สามกกเกด

เลาปเปลยนฐานะเมอไดขงเบง

ตานานสามกก ตอน “เลาปพบปราชญซอนตวอย ณ ล�าเจยง” มค�าสนทนาโตตอบเกยวกบการใชคนอยตอนหนง ดงน

สมาเตกโชเมอพบหนาเลาป เหนสหนาเขาหมองคล�ากคาดคะเนวาคงจะมชวตอยอยางลม ๆ ดอน ๆ จงถามวา “ขาพเจาไดยนชอเสยงอนเลองลอของทานมานานแลว เหตไฉนจงตกทกขไดยากถงปานฉะนเลา”

เลาปกลาววา “ชะตากรรมขาพเจาระหกระเหนนก จงตกเปนเชนน”

สมาเตกโชทวงวา “หามได เพยงแตซายขวาทานไรคนเหมาะสม”

เลาปตอบวา “แมตวขาพเจาจกไรความสามารถ แตฝายบนกมซนเขยน บตก และกนหยงอย สวนฝายบนนเลากมกวนอ เตยวหย จลง ชวยเหลอเกอหนนกนดวยความสตยซอ พอจะพงพาอาศยได”

สมาเตกโชจงวา “กวนอ เตยวหย จลง สามารถตานขาศกไดเปนหมนกจรง แตมใชเปนผสนทดในการใชคน ซนเขยน บตกหรอกปญญาชนหนาขาว ๆ หาใชผรอบรซงจะกแผนดนไม”

ถอยค�าของสมาเตกโชไดใหค�าอรรถาธบายความคดส�าคญเกยวกบการใชคนประการหนงคอ มบคลากรหาใชเทากบใชคนเปนไม หากไมสนทดในการใชบคลากร กไมสามารถทจะขยายบทบาทของบคลากร

56 ศลปะการใชคนในสามกก

นน ๆ ได ทสมาเตกโชวา “ซายขวาทานไรคนเหมาะสม” หมายถงไมมผปรชาสามารถในการใชคน ขาดแคลนบคลากรทสามารถพจารณาวางแผนรบกบสถานการณอยางรอบดาน ดงทเขาไดกลาวไววา “หาใชผรอบรซงจะกแผนดนไม” “ชะตากรรมอนระหกระเหนนก” ของเลาป เปนสงพสจนวาสมาเตกโชพดถก

ในวนท “รวมสาบานในสวนทอ” เลาป กวนอ เตยวหย สามคนพนองไดท�าสตยปฏญาณไววา “จะรวมแรงรวมใจบ�าบดทกขบ�ารงสข รบใชประเทศชาต ปลอบขวญราษฎร” แมวาพวกเขาจะมความมงมนและปณธานอนยงใหญกตาม แตกไมอาจจะบรรลเปาประสงคได และแมวากวนอ เตยวหย จลงจะสอยางเอาชวตเขาแลก ซนเขยน บตก กนหยงจะพยายามจนสดความสามารถ แตไมอาจเกดผลอะไรไดมากนก เลาปยงคงระเหเรรอนอยใตชายคาคนอนเสมอมา

เลาปกร�าศกในสนามรบ ฝาฟนอนตรายแทบจะเอาชวตไมรอด จงไดเมองชจวไวเปนทพกกาย แตถกลโปมาแยงเอาไป จ�าตองไปอยใตสงกดของโจโฉ แตกเกลยดพฤตการณของโจโฉจงหาทางตจาก ฉวยโอกาสทยกทพออกตสกดอวนสด ยกไปยดเมองชจวคนมา แตถกโจโฉไลตจนแตกเตลด หนไปขอพงอวนเสยวแตล�าพง ครนเมอกวนอชวยโจโฉฆางนเหลยงกบบนทวทหารเอกของอวนเสยวตาย เลาป กเกอบจะถกอวนเสยวตดคอเสยรอมรอ แมเมอไปอาศยเลาเปยวคมหว กถกชวมอกบชวฮหยนลอบประทษราย จนเกอบเอาชวตไมรอด

ชวตเลาปในชวงเวลาเชนน จงนาอนาถนก เขาเหนตวเองท�าอะไรไมส�าเรจสกอยาง เกดความรสกวา “วนเวลาไดผานไปโดยวางเปลา ความชราใกลจะมาเยอน แตภารกจหาไดบรรลผลไม”

เมอเลาปไดรบความชวยเหลอจากขงเบงกดใจประดจ “ปลาไดน�า” ปลา ถาไมมน�า กไปไหนไมรอด ครนไดน�าแลว กแหวกวายไปมาตาม

ความรงเรองและความเส� อมโทรมของสามกกกบการใชคน 57

ใจชอบ นบแตนนมา เลาปกแปรเปลยนจากภาวะอบจนไปสภาวะราบรน รวมมอกบงอกกพายโจโฉ ครองเกงจวกบเอกจวตงตนเปนฮองเตในเสฉวนในทสด

เหตไฉนขงเบงจงมพลงเปลยนฟาแปลงแผนดนอนใหญหลวงเชนนได

เมอคนเราไมเขาใจตอกฎพฒนาการของสรรพสงภววสย กไมอาจท�าอะไรได และถาหากยงกระท�าในสงทตรงกนขามกบกฎพฒนาการของสรรพสงภววสยแลว ไมวาใครจะตองหวชนก�าแพง ตองไดรบความลมเหลวอยางแนนอน เมอยดกฎการพฒนาของสรรพสงได คนเราจะเปนฝายกระท�า จะเปลยนฟาแปลงแผนดนได

การทบคคลโดดเดนสามารถมบทบาทอนใหญหลวงในประวตศาสตร มใชเพราะเขามสามเศยรหกกร หรอมญาณวเศษรเหตลวงหนา หากแตเพราะสามารถเรมตนจากความจรง อาศยภาพภววสยในขณะนน ก�าหนดยทธศาสตรไดอยางถกตองตามความเปนจรง “การสนทนา ณ หลงจง” ของขงเบง ไดถอก�าเนดมาดวยประการฉะน การท�าความเขาใจตอบทบาทอนโดดเดนของขงเบง ตองเรมตนจากการคนควา “การสนทนา ณ หลงจง” กอนอน

“การสนทนา ณ หลงจง” คออะไร

คอการโตตอบระหวางขงเบงกบเลาปในขณะทเลาป “สามเยอนกระทอมหญา” คอการก�าหนดยทธศาสตรการครองแผนดนใหกบเลาปของขงเบง

ขงเบงชวา “บดนโจโฉมไพรพลถงรอยหมน ซ�ายงบงคบโอรสสวรรคเพอบญชาเจาครองแควน นยอมจกเกยงแยงดวยมได ซนกวนครองกงตง มาถงสามชวคนแลว ชยภมดมประชาชนหนนอย นเปนก�าลงชวยได แตจกแยงยดเอามได” มแตเกงจวกบเอกจว 2 เมองเทานนทพอจะคดการได

58 ศลปะการใชคนในสามกก

“แมไดทงเกงจวและเอกจว รกษาเทอกแถวแนวเขาไว ทางตะวนตกสรางไมตรกบชนเผาหยง ทางใตกสมานสามคคกบชนเผาอและเยวย ภายนอกรวมมอกบซนกวน ภายในปรบปรงการปกครอง รอใหเกดการเปลยนแปลงขนในแผนดน สวนทานน�าทหารจากเอกจวเขาเสฉวนไป มหรอราษฎรจกไมน�าขาวปลาอาหารน�าทามาตอนรบทาน ดงน ภารกจอนยงใหญหลวงจกส�าเรจ ราชวงศฮนกจกฟนฟ”

ทวาเนองจากมลเหตตาง ๆ ทงทางอตวสยและภววสย แมความปรารถนาทจะ “ฟนฟราชวงศฮน” ไมอาจปรากฏเปนจรง แตการก�าหนดนโยบายของขงเบงทให “รวมมอกบงอกกตานโจโฉ ยดครองเมองเกงจวกบเอกจว ไดโอกาสจงเคลอนทพ” นน ไดรบการยนยนจากการปฏบตวาถกตอง อนท�าใหจกกกเลก ๆ สามารถยนผงาดอยไดถงกงศตวรรษ “การสนทนา ณ หลงจง” จงไดชอวา “นโยบายพสดารแตกาลโบราณมา”

กอนหนาทจะออกจากกระทอมหญา ขงเบงไดคาดคะเนวา “แผนดนนจกแยกเปนสามกก” สมกบทเปนนกยทธศาสตรทมความรกวางขวางมสายตายาวไกล สวนการทเขาสามารถก�าหนด “การสนทนา ณ หลงจง” ขนมาไดนน เพราะเขามความเขาใจตอสถานการณทวทงปฐพไดอยางลกซง วเคราะหกลมการเมองตาง ๆ ไดอยางแมนย�า จงสามารถก�าหนดเปาหมายการโจมตและก�าลงทพงสามคคและก�าหนดจดประสงคแหงการตอสทงระยะสนและระยะยาวขนมาได

“การสนทนา ณ หลงจง” ขงเบงไดเสนอเมอศกราชเจยนอน ปท 12 ตรงกบ ค.ศ. 207 สถานการณในขณะนนกคอ

ทางเหนอ โจโฉอาศยฐานะทไดเปรยบ ซงสามารถ “บงคบโอรสสวรรคเพอบญชาเจาครองแควน” ขจดอทธพลของลโป อวนสด โตเกยม เตยวสว อวนเสยว เหลาขนศกตาง ๆ ลงได ท�าใหภาคเหนอเปนเอกภาพ โจโฉมทหารรอยหมน เปนฝายทเขมแขงทสดในขณะนน ฤดใบไมผลเดอนสอง

ความรงเรองและความเส� อมโทรมของสามกกกบการใชคน 59

ของปนน โจโฉออกประกาศแสดงเจตนารมณของตนฉบบหนง มใจความส�าคญวา “แมในปฐพนยงไมสงบ แตขาพเจาจกรวมมอกบเหลานกปราชญบรพารทงหลาย ท�าใหสงบลงจงได” แสดงใหเหนการตดสนใจทจะปราบภาคใตใหราบคาบอยางเดดเดยว

อาณาเขตตะวนออกเฉยงใต ซนกวนสบอ�านาจตอจากบดาและพชายมานานถง 7 ป หลงจากไดปราบชนเผาเยวยอยางทารณจนเงยบไปแลว อ�านาจรฐของซนกวนนบวามนคงพอสมควร เมอบวกกบมแมน�าฉางเจยง (แยงซเกยง) เปนชยภมธรรมชาต ประกอบกบไดรบการสนบสนนจากโกะหยงและลกซนซงเปนผทรงอทธพลในงอกก ซ�ายงสามารถใชนกปราชญยกผสามารถ มจวยกบโลซกซงเกงทงบนและบคอยประคบประคองอยขาง ๆ จงนบวนมก�าลงกลาแขงขน ในขณะนน อทธพลซนกวนจะเปนรองกแตโจโฉเทานน

สวนภาคพนตะวนตกเฉยงใต เลาเปยวแหงเมองเกงจว เลาเจยงแหงเมองเอกจว ลวนแตเปนคนออนแอไรสตปญญาความสามารถ ยากทจะสรบปรบมอดวยโจโฉ จกตองถกฝายหนงฝายใดกลนไปเปนมนคงในวนหนา มแตเลาปเทานน แมจะอาศยอยกบเลาเปยวทวากเปนทรกใครของคนทวไป ผกลาทงหลายในเกงจวจงพากนเขาสวามภกดดวย วากนตามทแทแลว เลาปกนบวาเปนตวแทนของอทธพลใหมในเมองเกงจว มก�าลงอยพอสมควร

จงพอเหนชดวา ผทมก�าลงพอทจะแยงชงแผนดนซงกนและกน มโจโฉ ซนกวน เลาป 3 คนเทานน และใน 3 คนน โจโฉเขมแขงทสด หากเลาปจะตอกรกบโจโฉ มแตตองรวมมอกบซนกวนอยางเดยว ฉะนน การรวมมอระหวางเลาปกบซนกวนเพอตานโจโฉ จงเปนเรองทจะตองเกดอยางแนนอนตามการบบบงคบของสถานการณ

ในเวลานน ขงเบง “ท�าไรไถนาทล�าหยง” มา 22 ปแลว แตเนองจากเมองเกงจวเปนเมองผานและเปนเมองยทธศาสตรส�าคญระหวางตะวนออก

60 ศลปะการใชคนในสามกก

ตะวนตก และเหนอใต จงเปนเงอนไขอนดแกขงเบงในอนทจะศกษาความผนผวนทางการเมองในขณะนน นอกจากนน ขงเบงยงไดแลกเปลยนความคดเหนตาง ๆ เปนประจ�ากบเพอนฝงคงแกเรยน เชน โจะกงหงวน ชซ และเบงคงอย เปนอาท

กอนหนาทเลาปจะ “สามเยอนกระทอมหญา” ขงเบงอาศยลทางตาง ๆ ศกษาคนควาและวเคราะหสภาพความเปนไปทงปวง มความเขาใจใน “ความเปนไปในแผนดน” แนนอยในสมองแลว ฉะนน เมอเลาปลดตวลงไปขอความชวยเหลอ ขงเบงจงสามารถเสนอ “การสนทนา ณ หลงจง” อนเปนการก�าหนดยทธศาสตร ใหแกเลาปอยางถกตองได

เหมอนดงการเดนหมากรก เมอตาทเปนปมเงอนเดนไดถก ทวทงกระดานกเกดพลงอยางมชวตชวาขน แตถาหากตาทเปนปมเงอนเดนผด กจะตกเปนฝายถกกระท�าอยตลอดเวลา “การสนทนา ณ หลงจง” เปนการเดนหมากรกตาส�าคญ เมอไดก�าหนดยทธศาสตรทถกตองอนนแลว กไดปลกระดมเอาพลงอนเปนคณทแฝงเรนอยในกลมเลาปใหเกดความคกคกขนมาอยางเตมท สตปญญาและพลงของบคลากรตาง ๆ จงไดรบการสงเสรมใหมบทบาทอยางเตมตว และดงนน จงไดรบชยชนะครงแลวครงเลา

ความเปนไปเหลาน ลวนแตเปนบทบาทอนใหญหลวงลกล�าของ “การสนทนา ณ หลงจง” ทเกดจากสตปญญาของขงเบง การทเลาปไดขงเบงมา จงมความหมายชขาดตอการพฒนาภารกจของเลาปอยางส�าคญ

สภาวะของเลาปกอนและหลงจากไดขงเบงมาชวย ไดเพมเนอหาใหม ๆ อะไรใหกบศลปะการใชคนบางเลา

มนไดใหค�าอธบายวา อนภารกจนานานน จ�าเปนตองมบคลากรหลายอยางหลายประเภท แตทส�าคญทสดกคอ จะตองมบคลากรทสามารถกมสถานการณทวทกดานได และมสายตาทางยทธศาสตรดวย

เลาปเปนคนทรจกใชคน จดเดนแหงการใชคนของเขากคอ สนทดในการรจกนกปราชญ รวบรวมนกปราชญและเชอนกปราชญ แตวธจะใช

ความรงเรองและความเส� อมโทรมของสามกกกบการใชคน 61

บคลากรอยางไร กลบมใชเรองทเลาปสนทด ทงนเพราะวา เขาขาดสตปญญาในการ “วางแผนอยแนวหลง รบชนะไกลพนล” แมมทหารเอกผแกลวกลาเชน กวนอ เตยวหย กบจลงกตาม ยงหนไมพนจากความพายแพครงแลวครงเลา จนแทบจะหมดก�าลงใจ

แตขงเบงสามารถทจะมองเหนดานใหญ ทงสามารถลงมอด�าเนนการจากเรองเลกมทงการก�าหนดยทธศาสตรอยางถกตอง และมทงการ “ประมาณการดงเทวดา” สตปญญาของเขาท�าใหทหารเอกทงหามกวนอ เตยวหย จลง มาเฉยว และฮองตง ยงทวความหาวหาญขนทวคณดจเสอตดปก

เตยวหย เดมเปนคนมทะลมชอ ไมเคยรจกใชกลอบาย แตไหนแตไรมา มแตความหาวหาญอยางเดยว เขาเปนคนใจรอนท�าอะไรหนหนพลนแลน กลาโบยเจาเมอง “ทศล” เลนงานลโป “ขขาสามเจา” แตเขาชอบดมเหลาเปนชวตจตใจ จนเปนเหตใหตองเสยเมองชจว

แตตอมาภายหลงเมออยภายใตการน�าของขงเบง เตยวหยกเปลยนไป ไมใชจะเอาแตมทะลดดนเชนอดต ในความหยาบ เขามความละเอยด เขาอธบายความผดชอบชวดแกเงยมหงน ท�าใหดานรวม 50 แหงทเงยมหงนดแลอยยอมเปดประตใหแตโดยด เตยวหยแสรงท�าเมาหลอกเตยวคบ ยดเอาดานอวนเทากวนดวยปญญา แมในหนงสอจะมไดกลาววาขงเบงเปนคนสอน แตเมออยภายใตการบงคบบญชาของขงเบง ยอมเกยวของกบการบญชาทพของขงเบงอยด

ฮองตงผ ไมยอมแก กลาทจะออกหนารบอาสาแบกหนาทอนหนกหนวง ดวยวธการแสรงหมนฝมอทหารเอกของขงเบง จนสามารถใชอบายยดเขาเทยนตองสนและบนศรษะแฮหวเอยนขาดได

สตปญญาของขงเบงสามารถก�าราบเหลาทหารเอกของเลาปจนยอมสยบดวยใจจรง แมแตกวนอผหยงผยองซงไมเคยกมหวใหใคร ตองยอมรบ

62 ศลปะการใชคนในสามกก

การบญชาของขงเบงแตโดยด เมอเหนฝมอของขงเบงซงเผาเสบยงของโจโฉททงพกบองจนวอดวายไปสน ถงกบอทานวา “ปญญาและความคดของขงเบงนน เหนปรากฏจรงในครงนแลว” ขงเบงจงสามารถบญชาสามทพไดดงใจนก ใหปฏบตการตามทศทางทพดขนนกของขงเบงชบอกดวยความกลาหาญชาญชย

ไพรพลเปนพนหางาย แตทหารเอกคนเดยวหายาก ผสามารถนบพนหางาย แตคนเกงรอบดานหายาก การทจะเลอกเฟนคนเกงทมความสามารถรสถานการณรอบดาน จากผปรชาบรรดามนน นบเปนหวงโซส�าคญหวงหนงแหงความส�าเรจของภารกจ ซงนบเปนศาสตรใหญแหงศลปะการใชคนอยางหนงดวย

ซนฮกชวยโจโฉครองภาคเหนอ

โจโฉผยงยงแหงยคสามารถปราบภาคเหนอใหเปนเอกภาพได แมเนองมาจากการเกอหนนของสถานการณ แตสตปญญาอนเฉยบคมของเขาเปนมลเหตส�าคญทท�าใหเขาไดรบความส�าเรจ การแสดงออกซงสตปญญาอนเฉยบคมของโจโฉอยางหนงกคอ สนทดในการใชคน ฉะนนจงมบคลากรเปนอนมากพากนเขาไปหอมลอมอยกบโจโฉ ดงประหนงดาวลอมเดอน พวกเขาตางเสนออบายและนโยบายอนมากหลายแกโจโฉ ไดสรางคณปการอนไมอาจลบเลอนไดแกการกอตงอ�านาจตระกลโจขนมา

ในหมผคนซงอยกบโจโฉนน ความดความชอบของซนฮกนบวาใหญหลวงทสด การทโจโฉสามารถรวบรวมภาคเหนอใหเปนเอกภาพไดนน ความจรงแลวไดอาศยการก�าหนดนโยบายของซนฮกเปนส�าคญ

ความรงเรองและความเส� อมโทรมของสามกกกบการใชคน 63

โจโฉเมอเหนซนฮกมาขอสวามภกดดวย กประเมนคาของเขาไวเปนอยางสงเปน “เตยวเหลยงของขาพเจา” (เตยวเหลยงเปนทปรกษานกวางแผน ซงชวยพระเจาฮนเกาจหลวปงรบชนะเซยงอว ขนครองราชบลลงกเปนปฐมกษตรยราชวงศฮนในทสด)

ในสมยราชวงศเวย จน และราชวงศเหนอใต บรรยากาศทใฝในการประเมนคณคาของคนเปนทนยมกนมาก จงมคนจ�านวนไมนอยไดชอวาเปนคนรจกคน

การประเมนคณคาคนของพวกเขาอาศยเหตผลอะไร เหตไฉนการประเมนของพวกเขาสวนใหญถกตอง

เรองนกนาคนควาอยไมนอย เพราะการใชคนจะตองเรมตนจากการรจกคน เมอไมรจกคนกยากทจะใชคน

ในยคสามกก ผกลาทงหลายทชงกนตงตนเปนใหญในแผนดน เมอจะเปนใหญตองมบคลากร จงพากนแสวงหาบคลากรใหมารบใชตน และเมอจะใชคน ตองรความสามารถของคนทจะใช จงจะใชคนไดตามความสามารถ

การทโจโฉขนานนามซนฮกวา “เตยวเหลยงของขาพเจา” มใชเกดจากความประทบใจ หรอเพราะซนฮกท�าดตอทกคน หรอเพราะเขาพดจานาฟงกหาไม แตไดพจารณาจากการแสดงออกของซนฮกในอดต ตานานสามกก ของหลวกวนจงมไดใหขอมลเกยวกบเรองราวของซนฮกไว แตใน จดหมายเหตสามกก ของเฉนโซว ไดกลาวไวอยางชดเจนวา กอนหนาทซนฮกจะไปอยกบโจโฉ สตปญญาความสามารถของเขาไดรบความสนใจจากคนทงหลายแลว เขาคาดคะเนเหตการณไดอยางแมนย�า

เมอตงโตะเรมยดอ�านาจราชส�านก ซนฮกซงเปนนายอ�าเภออยทเมองคงฟกทงต�าแหนงขนนางลากลบบานเดม เขาบอกแกชาวบานทงหลายวา “อาณาเขตเองฉวน จะเปนแดนแหงการรบพง เมอเกดการ

64 ศลปะการใชคนในสามกก

เปลยนแปลงขนในแผนดน ทพตาง ๆ จกรกรบไปมาอยมขาด ควรจะรบหลกหนไปเสย จะรอชาอยมได”

ชาวบานสวนใหญยงอาลยในบานเกดของตน ลงเลมยอมจากไป ซนฮกจงน�าผคนในตระกลอพยพไปอยในกจว ตอมาเองฉวนไดกลายเปนแหลงซง “ทพตาง ๆ รกรบไปมาอยมขาด” จรง ๆ ชาวบานสวนใหญจงตองประสบเคราะหกรรม เพราะไมเชอซนฮก มแตซนฮกเทานนทรอดมาได

เมออวนเสยวยดกจวไดแลว ไดใหความส�าคญแกซนฮกเปนอนมาก ใหการตอนรบในฐานะแขกผทรงเกยรตของตน แตซนฮกประเมนวา “อวนเสยวคดการใหญมได” จงทงอวนเสยวไปอยกบโจโฉ จดจบของอวนเสยวเปนดงทซนฮกไดคาดการณไว

เหตการณทงสองเรองดงกลาว แสดงวาซนฮกมสตปญญาความสามารถเหนอคน ฉะนนการทโจโฉยกยองใหเปน “เตยวเหลยง” จงไมเกนเหตเลย เมอซนฮกหลบไปอยกบโจโฉ เรมดวยการเปนขนนางต�าแหนงซอหมา (ฝายพลาธการทหาร) ตอมาเลอนต�าแหนงเปนซางซ (เสนาบด) เมอโจโฉมเรองส�าคญอะไรตดสนใจไมถกมกจะมาปรกษาเขา จดหมายเหตสามกก เขยนไววา “ขณะทโจโฉกรธาทพออกรบแดนไกล กมอบอ�านาจทงฝายพลเรอนและทหารใหซนฮกสน”

เมอโจโฉกอการใหญขนใหม ๆ ก�าลงทหารไมมาก พนทมเพยงแคกนจว โจโฉคดจะไปตเมองชจว ซงโตเกยมถงแกกรรมไปแลว เลาปรบหนาทเปนเจาเมองอย ก�าลงมไดดอยไปกวาโจโฉ การตชจวจงมใชเรองงาย อกทงลโปเคยถกโจโฉตพายไปกยงไมยอมเลกแลวตอกน ตงทพอยทเมองซนหยง ยงคงจบตาดอยเขมง ดงเสอรอตะครบเหยอ หากโจโฉตเมองชจว ลโปอาจจะอาศยชองวางลอบเขาตกนจวได

ซนฮกคดคานอยางเตมท เขายกแมน�าทงหามาสาธยายวา “ในอดต เมอครงพระเจาฮนเกาจรกษากวนจง พระเจากวงอตยดบรเวณลมน�าไวได

ความรงเรองและความเส� อมโทรมของสามกกกบการใชคน 65

กดวยการตงหลกเพอครองแผนดน เมอรกจะพชตขาศก เมอถอยจะสามารถปกปองบานเมอง แมจะมความยากล�าบาก แตไดเกอหนนภารกจอนยงใหญ ทานเพงไดกนจวใหม ๆ ซงพนทนมความส�าคญทางทหารเปนอยางยง เปรยบไดกบกวนจงและลมน�าในอดต บดนทานคดจะตชจว หากทงไพรพลไวมากกจะไมพอใช ทงไพรพลไวนอยลโปจะฉวยโอกาสเขาตยดเอาไป กนจวจะสญสน แมนทานตชจวไมได ทานจะกลบไปทใด เวลานถงโตเกยมจะสนชวตแลวแตยงมเลาปรกษาอย ราษฎรในชจวตางนอบนอมภกดดวยเลาป จกสตายเพอเลาปเปนมนคง ทานจะทงกนจวไปตชจวเทากบทงใหญไปเอาเลก ทงกอบไปเอาก�า เอาความปลอดภยไปแลกกบอนตราย ขอใหทานใครครวญจงหนก”

ค�าของซนฮก “เตมไปดวยเหตผล แสดงผลไดเสยใหประจกษ” โจโฉจงยกเลกการโจมตชจว สรางความมนคงใหแกฐานะของตนในกนจวกอน “ตงหลกเพอครองแผนดน” เฉกเชนพระเจาฮนเกาจและพระเจากวงอต จงสามารถ “ส�าเรจซงภารกจอนยงใหญ” ได เมอโจโฉด�าเนนตามนโยบายน จงเขมแขงขนทกวน

ภายหลงตอมาในสมยราชวงศหมง จวหยวนจางปฐมกษตรยแหงราชวงศหมงรบนโยบายของจเซงให “สรางก�าแพงใหสง เกบเสบยงใหมาก อยาตงตนเปนอองเรว” ซงทจรงแลวกคอการน�านโยบาย “ตงหลกเพอครองแผนดน” มาใชซ�านนเอง จวหยวนจางจงสามารถสถาปนาราชวงศหมงขนมาได

สวนหลจอเฉงซงเปนหวหนาการลกขนสของชาวนาในปลายสมยราชวงศหมง แมจะตปกกงไดจนพระเจาหมงฉงเจวนฮองเตตองแขวนพระศอสวรรคต โคนราชวงศหมงลงไปไดกตาม แตเนองจากมไดมฐานทมนอนมนคงอยแมสกแหงเดยว จงไมอาจจะตานทานการตขนาบทงภายในและภายนอกจากคนขายชาตอซานกยซงสมคบกบทหารแมนจ จงแตกกระเจงไปในทสด

66 ศลปะการใชคนในสามกก

ฉะนนการทซนฮกสรปประสบการณการครองอ�านาจ “ตงหลกเพอครองแผนดน” จงมใชแตจะเสนอการก�าหนดนโยบายทางยทธศาสตรใหแกโจโฉเทานน มนยงเปนกฎขอหนงทการ “ส�าเรจซงภารกจอนยงใหญ” พงยดถอปฏบตอยางมโยกคลอนดวย

เพราะโจโฉใชนโยบายของซนฮกดงกลาว ตงทพในซานตง สะสมก�าลงนายและพลตางกกลาแขง ซงในตอนนเอง ลฉยกบกยกกรบกนอตลด ราษฎรพากนเดอดรอนไปทกหยอมหญา พระเจาเหยนเตตกระก�าล�าบากระเหเรรอน จะตองเสดจกลบเมองลกเอยงอก เมอโจโฉรขาวน จงเรยกพวกทปรกษาทงหลายมาหารอ

ซนฮกจงเสนอวา “ในอดตจนเหวนกงรบโจวเซยงอองไวอปการะจงท�าใหเหลาเจาครองแควนยอมสยบ พระเจาฮนเกาจเปนกษตรยผทรงคณธรรม จงท�าใหอาณาประชาราษฎรนอบนอมดวยใจ บดนโอรสสวรรคตกทกขไดยากทานควรจะอาศยโอกาสนไดแสดงคณธรรมใหประจกษ เทดทนโอรสสวรรคตามความปรารถนาของคนทงหลาย นเปนนโยบายชนเลศ หากมด�าเนนการกอน คนอนกจะชงตดหนาท�ากอนเรา” โจโฉฟงแลวมความยนดเปนอยางยง จงตดสนใจกรธาทพไปรบพระเจาเหยนเตในเวลาไมชาตอมา

ซนฮกนนเปนผจงรกภกดตอราชวงศฮน การทเขาเขามาอยกบโจโฉ เพราะโจโฉเคยมพฤตกรรมอนหาวหาญในการก�าจดศตรของแผนดน ทเขาเสนอใหโจโฉ “เทดทนโอรสสวรรคตามความปรารถนาของผคนทงหลาย” เกดจากความจงรกภกดตอราชวงศฮน

ส�าหรบโจโฉทยอมรบนโยบายน กเพอ “บงคบโอรสสวรรคเพอบญชาเจาครองแควน” กอนหนาน เตยนหองเคยใหค�าแนะน�าท�านองเดยวกนแกอวนเสยว แตอวนเสยวไมรบฟง ทวาโจโฉรบนโยบายน เหนชดวาโจโฉฉลาดกวาอวนเสยวหลายขมอย

ความรงเรองและความเส� อมโทรมของสามกกกบการใชคน 67

ในเวลานน ราชวงศฮนความจรงเหลออยแตชอ หาไดมอ�านาจทแทจรงแตประการใดไม แต “กงกอแมจะตายเปลอกกยง” ขนนางราชวงศฮนยงคงไมลมวาตนเปนขาราชบรพารของราชวงศฮน แมแตพวกทตงตนเปนใหญเฉอนพนทไปครองเปนอสระ โดยภายนอกแลวสวนใหญยงแสดงวา “ยกยองราชวงศฮน” อย อกทงในเวลานนมการรบพงกนมไดเวนแตละวน คนตายรายเรยงอยเกลอนทง อาณาประชาราษฎรจงตางใฝใจในความสงบสขโดยทวหนา

ฉะนนเมอโจโฉชธง “ยกยองราชวงศฮน” ขนมาอยางโดดเดน เพอรวมแผนดนใหเปนเอกภาพ จงมใชแตจะ “บญชาเหลาเจาครองแควน” ไดเทานน ยงไดจตใจจากราษฎรทงหลายอกโสดหนงดวย

ในสมยพระเจาฮนเตและเลนเต ไดเกดการจลาจลขนสองครงโดยพวกขนท พวกขนนางสบตระกลตองไดรบภยพบตอยางหนก พวกขนนางสบตระกลจงแคนพวกขนทยงนก โจโฉถอก�าเนดมาจากครอบครวขนท จงถกเหยยดหยามจากพวกขนนางเสมอมา การรวบรวมพวกขนนางเขาเปนสมครพรรคพวกจงยากล�าบากยงนก ทวานบแตเขา “เทดทนโอรสสวรรคตามความปรารถนาของคนทงหลาย” สภาพเกดการเปลยนแปลงไป พวกขนนางเรมเขาหาฝากเนอฝากตวกบโจโฉ

“สรรพสงรวมกนโดยประเภท มนษยแยกกนโดยกลมชน” ใชคนแบบใดกจะน�ามาซงสมครพรรคพวกในแบบนน ดวยการเสนอแนะของซนฮก บคลากรผมความสามารถเฉกเชนกยแกและสมาอ รวมทงบณฑตผมสตปญญาอน ๆ จงพากนมาสวามภกดดวยโจโฉ ในเวลาเพยงไมกป บณฑตผมสตปญญาทโจโฉรบไวมมากกวาของซนกวนและเลาปเสยอก

การทโจโฉรบนโยบายของซนฮกจงมใชแตจะยดกมการเปนฝายกระท�าในทางการเมองเทานน หากยงไดรบการสนบสนนอยางกวางขวางจากปญญาชนทวไป อนเปนเงอนไขทเปนประโยชนแกการรวบรวมภาคเหนอใหเปนเอกภาพของโจโฉ

68 ศลปะการใชคนในสามกก

การรบแตกหกทกวตอ เปนหวเลยวหวตอแหงความเปนความตาย ใครแพใครชนะ ระหวางอวนเสยวกบโจโฉ

โจโฉตงมนอยทกวตอตงแตเดอนแปดจนถงปลายเดอนเกา ไพรพลตางออนระโหยโรยแรง เสบยงอาหารกรอยหรอ ใจคดอยากจะทงกวตอถอยกลบไปฮโต แตลงเลมอาจตดสนใจลงได จงสงคนไปหารอกบซนฮกยงเมองฮโต

ซนฮกตอบมาเปนหนงสอมสาระส�าคญวา อวนเสยวตองการจะรบแตกหกกบโจโฉ โจโฉจะแสดงความออนแอใหเหนไมไดเปนอนขาด มฉะนน อวนเสยวจะฉวยโอกาสเขาตกจะพายแกอวนเสยวไป อวนเสยวทหารมากแตใชไมเปน เวลานเพยงแตใหโจโฉรกษาพนทไวอยางมนคงมใหอวนเสยวคบหนาไปได เมอเหตการณคบขนจะเกดการเปลยนแปลงขน

โจโฉเมอไดรบหนงสอของซนฮกแลวกดใจ สงใหทหารรกษาทมนไวอยางเขมงวดตามค�าของซนฮก “เมอเหตการณคบขน จะเกดการเปลยนแปลง” กเกดขนจรง ๆ ปรากฏวาภายในทพอวนเสยวเกดการแตกแยกจนไมอาจรวมกนตด

เขาฮวตตวจากอวนเสยวมาหาโจโฉ เสนอกลอบายใหเผาเสบยงอวนเสยว โจโฉจงน�าทพไปเผาเสบยงอวนเสยวทอวเจา ท�าใหไพรพลอวนเสยวเกดระส�าระสายกนไปทงกองทพ ครนแลวกระดมก�าลงเขารกต อวนเสยวแมทหารจะมมากกวา ตองพายแพไปอยางยอยยบ

ถาแมนวาโจโฉไมฟงค�าแนะน�าของซนฮก ทงกวตอถอยกลบฮโต อวนเสยวจะฉวยโอกาสไลซ�าเตม โจโฉคงเลยงความพายแพไมพน ซงโจโฉยอมรบในภายหลง ในรายงานทโจโฉถวายแกพระเจาเหยนเตไดเขยนไววา “หากขาพระองคถอยออกจากกวตอ อวนเสยวกจะไดใจรกเขามา รปการณจงมแตความพายแพ หาไดมททาวาจะชนะไม”

ความรงเรองและความเส� อมโทรมของสามกกกบการใชคน 69

ซนฮกไมเหมอนกบขงเบงและโลซก ทใหพมพเขยวการครองแผนดนแกเลาปและซนกวน แตการก�าหนดนโยบายใหญ 3 เรองคอ “ตงหลกเพอครองแผนดน” “เทดทนโอรสสวรรคตามความปรารถนาของคนทงหลาย” และ “รกษากวตอรอดการเปลยนแปลง” อยในปรมณฑลยทธศาสตร เปนเรองใหญเกยวกบความเปนความตายความรงเรองหรอเสอมโทรมของวยกกของโจโฉ

คณงามความดของซนฮกในกรณเหลาน จงมไดต�าตอยนอยหนาไปกวา “การสนทนา ณ หลงจง” ของขงเบง หรอ “นโยบายบนยภ” ของโลซกเลย

ฉะนน ทวาซนฮกเปนนกการทหารและนกยทธศาสตรผยงใหญเสมอดวยขงเบงกบโลซกนน กดวยเหตผลดงกลาว และนโยบายใหญทงสามทซนฮกก�าหนดขน หากมใชโจโฉผสตปญญาอนเฉยบคมแลวไซร ยอมไมอาจน�าไปใชได

เจานายสามานยไมอาจใชยอดอจฉรยะ เจานายผชาญฉลาดจงใชยอดอจฉรยะเปน แตโบราณกาลมากเปนเชนนแลว

70 ศลปะการใชคนในสามกก

จน

อยากร�เรอง

นกถง

SukkhapabjaiPUB

I S BN 978-616-7105-85-7

9 7 8 6 1 6 7 1 0 5 8 5 7

LA 0037 ศลปะการใชคนในสามกก

www.booktime.co.th

200.-

ศลปะการใชคนใน

ºØ­ÈÑ¡´

Ôì áʧÃÐÇÕ

管管理理理理论论

ศลปะการใชคนในสามกก มรดกทางบคลากรศาสตรอนทรงคณคาเปนทยงของจนโบราณ การสนใจคนควาศลปะอนน จะมคณประโยชนอยางใหญหลวง แกการใชคนของวงการทวไปอยางกวางขวาง

ไมถอความใกลชด แยกคณโทษแจมชดอยาเลอกคนทรปรางหนาตาเอาชนะทางใจ

และอกหลายเคลดลบททาให “ไดใจคน บรรลภารกจ”

บคลากรศาสตร จากวรรณคดชนเยยม ผสานใชไดกบทกองคกร ทกระดบชน ใหลถงการ “ใชคนเปน” อยางแยบยล

ºØ­ ÈÑ¡´Ôì áʧÃÐÇÕ

ºØ­ ÈÑ¡´Ôì áʧÃÐÇÕ แปลและเรยบเรยง

นกแปลรางวลสรนทราชา จากสมาคมนกแปลและลามแหงประเทศไทยนกเขยนรางวลนราธป จากสมาคมนกเขยนแหงประเทศไทย

管管理理理理论论

ศลปะการใชคน

ศลปะการใชคน

ใน

ใน