ଓଡ଼ିଆ ବର୍ଣ୍ଣ ପରିଚୟosou.ac.in/eresources/DOLC-01-BLOCK-02-odia-barna...,:ÙÌJÕ HÕ5× FÄT DÌJ¹DÌ?×ÕNG B»Ô.×EÔK ,:ËJÔ HÔ5Ö FÃT DËJ¸DË?ÖÔNGH

IWÿògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd 1

IWò@û bûhû I ù~ûMûù~ûM Wòù_äûcû Kû~ðýKâc

DOLC-1

aäKþ

2 IWò@û a‰ð _eòPd ZéZúd GKK Kâòdûeì_ , Kûk , bûa , ù_âeYû[ðK Kâòdû , ^ûÉòaûPK Kâòdû PZê[ð GKK @aýd , C_iMð , icûi , i§ò


aòùghm KcòUò

_âùìe Wü LùMgße cjû_ûZâ _âùìe (@aie_âû¯),aògßbûeZú @¤l aògßaò\ýûkd,gû«ò òùKZ^

Wü ai« Kêcûe _Šû _âû¤û_K,IWò@û aòbûM i\iý @ûõPkòK gòlû _âZòÂû^, bêaù^gße _âùìe Wü ^ûeûdY iûjê _âùìe (@aie_âû¯) i\iý CKôk aògßaò\ýûkd, bêaù^gße Wü lúùeû\ P¦â ùaùjeû _âû¤û_K,IWò@û aòbûM i\iý aò.ùR.aò.ÊdõgûiòZ cjûaò\ýûkd bêaù^gße Wü \òfú_ Kêcûe ^ûdK @¤û_K,IWò@û aòbûM @ûaûjK IWògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd i´f_êe

_âÉêZò WKÖe ù\aûgúh cjû_ûZâ @¤û_K bûhû aòmû^ ùfLK Icûe-@f cêqûe aògßaò\ýûkd ùZûaîK fòaýû,C©e @û`âòKû WKÖe \òòfú_ Kêcûe ^ûdK @¤û_K,IWò@û aòbûM icúlû I iõ_û\^û IWògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd i´f_êe


_âûKþbûh IWògû eûRý cêq aògßaò\ýûkde IWò@û bûhû I ù~ûMûù~ûM Kû~ðýKâcKê ÊûMZö

bûhû cYòhe GK ÊZª aòba ~ûjû ZûKê @^ý cYòh ij ù~ûMûù~ûM elû Keòaûùe ijûdZû _â\û^ Keò[ûGö Gjò _âKâòdû cû¤cùe ùi iûcûRòK eì_û«eY @ûWKê Kâcgü MZòKùeö gògêUò GA bûhû cû¤cùe icMâ aògßKê RûùYö cYòh aòbò^Ü iûõùKZòK Z[û fòLôZ bûhû cû¤cùe @û_Yû bûa _âKûg Keò[ûGö ùZYê bûhûKê @ûùc GK _âKûee bûa-aûjú iõùKZ bûaùe c¤ MâjY Keò_ûeòaû, ~ûjû icMâ _é[ôaúùe bò^Übò Ü CyûeY cû¤cùe ùiA icû^ K[ûKê AõMòZ Keò_ûùeö @ZGa GKû _âKûee aqaýKê bò^Übò^Ü CyûeY bõMú aû ùg÷kú cû¤cùe _âKûg Keû~ûC[ôaûeê bûhûKê @ûùc ù~ûMûù~ûMe iaðûù_lû gqògûkú cû¤c bûaùe c¤ aòùaP^û Keò_ûeòaûö bûhû i\û _eòa©ð gúk GK gqògûkú cû¤cö Gjû iað\û _ûeò_ûgßðòK _eòùag \ßûeû a\kê[ûGö ùi[ô_ûAñ bûeZe _âûù\gòK iúcûùeLûùe Rúa^ KûUê[ôaû @]ôaûiú cûù^ ^òR _âù\ge I _ùWûgú _âù\ge bûhû C_ùe ùagþ \lZû @Rð Keò[û«òö bûeZùe _âPkòZ ùcûU 780Uò K[ôZ bûhûeê aòMZ 50 ahð c¤ùe @«Zü 220eê C¡ßð bûhû céZêý fbòùfYòö G[ô c¤eê @ù^Kue fòLôZeì_ ^ûjóö ieKûeú ù_âûiôûj^ @bûaeê @ù^K bûhû Kâcgü ùfû_ _ûC[ôaûe \éÁû« c¤ ù\LôaûKê còkò[ûGö Kò«ê Gbkò KòQò _âûPú^ bûhû ejòQò, ù~Cñ[ôùe @Zò cìfýaû^ Z[ý,Z© ß,\gð fêKþKûdòZ ùjûAejòQòö @ZGa ùi iaêbûhûe @]ôKeê @]ôK _âùdûM ùjûA_ûeòùf Zû’e @«üi©ûKê aêSòaû I _âKûg Keòaû i¸a ùjaö

bûhû ùMûUòG KäòÁKe aýû_ûeö GjûKê aêSòaûKê,RûYòaûKê ùjùf aýûKeY mû^ ^òZû« _âùdûR^ö aýûKeY cû¤cùe ZKð Gaõ ZKð cû¤cùe bûhûaòmû^Kê aêSòaû ijRiû¤ ùjûA[ûGö @ûccûû Rúa^ C_ùe bûhûe _âbûa @Zêk^úd ö bûhû GK Rúa« _âKâòdûö GjûKê @Rð Kùf mûê \òMþakd _âiûeòZ ùjûA[ûGö @ZGa bûhû, bûhû aòba aýûKeY I Zû’e _âûùdûMòK \òM MêWòKê C©c eìù_ aêSòaû @ûagýK ö Gjò @ûagýKZûKê \éÁòùe eLô IWò@û bûhû I ù~ûMûù~ûM Wòù_äûcû Kû~ðýKâc _âÉêZ Keû~ûAQòö ajòeûMZ @ûKâcYKûeúu _âbûa ù~ûMñê bûeZe aòbò^Ü iûcûRòK, eûRù^÷÷ZòK, @[ðù^÷ZòK Z[û iûõÄéZòK ùlZâùe aò_êk @ûùfûW^û iéÁò ùjûA[ôfûö ùiA icdùe @ZúZe eûRû I eûRû ùK÷¦âòK bûhû @ûce bûhû bŠûeKê ajêcûZâûùe _âbûaòZ Keò[ôfûö ùZYê _õP\g gZû±úeê Dâòõg gZû±úe c¤bûM _~ðý« @YAõùeRú ùa÷ù\gòK _âbûa Gaõ Zû _eVûeê AõùeRú bûhû iõÄéZòe _âbûa @ûc


bûhû aòbaKê _âKûeû«ùe icé¡ KeòQò ùaûfò Kêjû~ûA_ûeòaö ùeWòI,cê\âòZ I ùa÷\ýêZòK MYcû¤ce aòÉûe ij aòmû^ I ùa÷hdòK aò\ýûe _âiûe ù~ûMñê @ûc bûhûùe @ù^K _âKûee ^ìZ^ g± I aûKý_âKeY ùg÷kúe @^ê_âùag NUòQòö Giaêe i`k I ZîUògì^ý _âùdûMKê ù\LûAaû ij IWò@û bûhû I aýûKeY iêaòÉéZ _eòPd _â\û^ Keòaû Cq Kû~ðýKâce @^ýZc flýö

icê\ûd 32Uò ùKâWòUþùe aòbûRòZ Cq Kû~ðýKâcùe ùcûU \êAUò ùicòÁe ejòQòö _âùZýK ùicòÁe ^òcù« Zòù^ûUò ùfLûGñ _ûVýKâc @^êa© ð^ Keû~ûAQòö iaðùghùe _ìað_VòZ icÉ aò\ýûKê Kõ_ýêUe ùK÷ûgk cû¤cùe fòLôZeì_ _â\û^ Keû~ûA gòlûKê @]ôK ~êùMû_ù~ûMú Keû~ûA_ûeòa ùi[ô ^òcù« _â~^ô Keû~ûAQòö _âùZýK ùicòÁe ùghùe _âûùdûMòK \òMKê icé¡ Keòaû_ûAñ ù_âûùRKÖ eLû~ûAQòö ijR _V^ ^òcù« _âùZýK _ûVýKâcKê aòbò^Ü aäKþ I _âùZýK aäKþuê dê òUþ / GKZâùe aòbq Keû~ûAQòö

_ûVýKâc _eòùahYe òŸðòÁ @«eûkùe òRe _âMZò cû_òaû ^òcù« @ûZà_eòlY _âgÜûakú _â\û^ Keû~ûAQòö _V^ Kûkùe Giaêe C©e ùfLôaû_ûAñ _â\Z gì^ýiÚû^ùe aò\ýû[úðcûù^ ùQûU ùQûU C©e ùfLû«ê Gaõ _ea© ðú _ûVýKâcK @ûWKê @ûùMA Pûf«ê ö Z\ßûeû _ûVýKâc icû¯ò ùakKê aò\ýû[ðúcûù^ ùijò ùlZâùe @ûZà aògßûi @Rð Keò_ûeòùaö aògßûi,aò\ýû[úðcûù^ Gjò cê\âòZ _ûVý aýZúZ,AõUeùÛþ,ùeWòI .cfÖòcòWò@û Käûiþ,ùIßaþ iûAUþ, A-ùcf ,AZýû\òe i`k _âùdûM Keò @]ôKeê @]ôK ùaû]McýZû @Rð Keòùaö

cêq I \ìegòlû _âa© ð^ ùlZâùe Gjû GK _âûe¸òK _âùPÁûö @ZGa aò\ýû[úðcûù^ _V^Kûkùe òRe iêPò«òZ cZûcZ _â\û^Kùf _ea© ðú Kûkùe Zûjû Kò_eò @]ôK C_ù~ûMú ùjûA_ûeòa,ùi[ô ^òcù« _â~^ô Keû~òaö

iõ_û\K


3. ZéZúd GKK : Kòâdûeì_, Kûk, bûa, ù_âeYû[ðK Kâòdû, ^ûÉòaûPK Kâòdû aòhde MV^ : 3.1 _Vê CùŸgý 3.2 aòhd _eòPd 3.2.1 Kòâdûeì_ 3.2.2 bûa 3.2.3 ù_âeYû[ðK Kòâdû 3.2.3 ^ûÉòaûPK Kòâdû 3.3 cùêL 3.4 @ûZà _eúlY _âgÜûakú 3.5 i¸ûaý C©e

3.1 _Vê CùŸgý : Gjò GKK _ûVKfû _ùe Zêùc :- Kòâdû_\e Êeì_ RûYò_ûeòa Kûke iõmû I _âKûeùb\ ^òeì_Yùe ic[ð ùja Kòâdûe bûa ^òeì_Y Keò_ûeòa

3.2 aòhd _eòPd : aò\ýû[ðúcûûe Kûk ^òeì_Yùe icd icdùe \ß¦ßûZàK iÚòZò C_êRò[ûG û _êeêh/aP^ ^ò‰ðd Keòaû ij ùiiaêKê ^òŸòðÁ Kûk ^òeì_Y cû¤cùe _âùdûM Keòaûe iûc[ðý _â\û^ Keòaû Gjò GKKe CùŸgý û Lû, bêõR, Mòkþ bkò ùKùZK g± c¤ùe [òaû bûaMZ _û[ðKýKê ù\LûAù\aû @^ýZc CùŸgý û iû]ûeY Kûk, @iõ_^Ü Kûk I iõ_^ÜKûke aòbûR^ I iû[ðK _âùdûM Gjò GKKe cìk flý û

3.2.1 Kâòdû : aûKýùe ù~Cñ_\ Kû~ðýiìPK ZûjûKê Kòâdû Kj«ò ö @[ðûZþ ù~Cñ_\eê ùKøYiò Kû~ðýe iìP^û còùk Zûjû Kòâdû_\ ö ù~còZòKò jiòaû, Kjòaû, ùfLòaû, _Xÿòaû, ~òaû, @ûiòaû AZýû\ò ö Kòâdûe icd iìPK eì_Kê Kûk Kj«ò ö Gjò Kûk cêLýZü Zò ò _âKûee -


1) a©ðcû^ Kûk 2) @ZúZ Kûk 3) baòhýZ Kûk 1) a©ðcû^ Kûk - ù~Cñ KâòdûKê Kû~ðý Gùa aû a©ðcû^ ùjC[ôaûe iìP^û còùk, Zûjû a©ðcû^ Kûk ö ù~còZòKò - K) ùi _XÿêQò ö L) cêñ ~ûCQò ö M) Zê ùfLêQê ö Gjò a©ðcû^ KûkKê @ûùc Zò ò ùgâYúùe aòbq Keò_ûeòaû ö ~[û : 1) iû]ûeY a©ðcû^ 2) @iµ^Ü a©ðcû^ 3) iµ^Ü a©ðcû^ iû]ûeY a©ðcû^ Kûke ùKùZûUò C\ûjeY ù\L - K) iì~ðý _âZò\ò _ìað\òMùe C\d jê@«ò ö L) @ûhûXÿ cûiùe e[~ûZâû jêG ö M) icê\â _ûYò fêYò@û fûùM ö C\ûjeY MêWÿòKùe aýajéZ jê@«ò, jêG, fûùM AZýû\ò iû]ûeY a©ðcû^ Kûke Kâòdû ö G[ôeê RYû_ùWÿ ù~ ~ûjû iû]ûeY bûùa, ^òdcòZ bûùa, ~[û icdùe NUò[ûG, Zûjû iû]ûeY a©ðcû^ Kûk ö GjûKê c¤ @ûùc iûcû^ý a©ðcû^, ^òZý _âaé© a©ðcû^ aû gê¡ a©ðcû^ Kûk ùaûfò Kjò_ûeòaû ö 2) @iµ^Ü a©ðcû^ - @iµ^Ü a©ðcû^ Kûke ùKùZûUò C\ûjeY flýKe ö K) iê]û LaeKûMR _XÿêQò ö L) fúfû Qêeúùe _eòaû KûUêQò ö M) ùi Zìkúùe @ûuê@Qò ö Gjòiaê C\ûjeYùe [ôaû _Xÿê@Qò, KûUê@Qò, @ûuê@Qò, @iµ^Ü a©ðcû^ Kûke Kâòdû ö Gjò iaê KâòdûMêWÿòKeê Kûc ieò ^[ôaû K[û aêSû_WÿêQò ö Kûc aû Kû~ðý Pûfê[ôaûe iìP^û còkê[aûeê GjûKê c¤ ‘PkòZ a©ðcû^’ Kêjû~ûA[ûG ö 3) iµ^Ü a©ðcû^ - iµ^Ü a©ðcû^ Kûke ùKùZûUò C\ûjeY _âZò ¤û^ \ò@ - K) Kêjê ùgûA@Qò ö L) cêñ bûZ LûA@Qò ö M) @ûù¸cûù^ \ûeòwaûWÿò ù\Lò@Qê ö Gjòiaê C\ûjeYùe aýajûe ùjA[ôaû ùgûA@Qò, LûA@Qò, ù\Lò@Qê iµ^Ü a©ðcû^ Kûke Kâòdû ö @ûùc Gùa Kjò_ûeòaû, ù~Cñ Kâòdûeê Kû~ðý ieòaû ij a©ðcû^ _~ðý« Zû’e _âbûa [ôaûe RYû_ùWÿ Zûjû iµ^Ü a©ðcû^ Kûk ö 2) @ZúZ Kûk - ù~Cñ Kâòâdûeê Kû~ðý iµ^Ü ùjaû aû ieò[ôaûe iìP^û còùk, ZûjûKê @ZúZ Kûk Kòâdû Kêjû~ûG ö Gjûe C\ûjeY flý Ke - K) @ûùc gâúùlZâ ~ûA[ôfê ö


L) ùi MZahð _eúlû ù\A[ôfû ö M) aâûjàYcûù^ aògßgû«ò ~m Keò[ôùf ö aûKýMêWÿòKùe aýajéZ ~ûA[ôfê, ù\A[ôfû, Keò[ôùf Kòâdû _\ Kû~ðý iµ Ü ùjaû aû ieò[ôaûe iìP^û ù\CQò ö Gjò @ZúZ Kûk cêLýZü Zò ò _âKûee - 1) iû]ûeY @ZúZ 2) @iµ^Ü @ZúZ 3) iµ^Ü @ZúZ 1) iû]ûeY @ZúZ - iû]ûeY @ZúZe ùKùZûUò C\ûjeY ù\L - K) ùi còQ Kjòfû ö L) cêñ ibûeê ùèòfò ö M) eû]û Gùa ^ûPòfû ö aûKýMêWÿòKùe aýajûe ùjûA[ôôaû Kjòfû, ùèòfò, ^ûPòfû @û\ò Kâòdû_\ iû]ûeY @ZúZ Kûke ö G[ôeê @ûùc flý Kùf ù~ Kû~ðý ^òKUùe NUòQò ö ùZYê @ûùc Gùa Kjò_ûeòaû, ù~Cñ Kâòdûeê Kû~ðý @Ì icd Zùk aû ^òKUùe ieò[ôaûe iìP^û còùk, Zûjû iû]ûeY @ZúZ Kûk Kòâdûö GjûKê c¤ iûcû^ý @ZúZ Kûk Kâòdû Kêjû~ûA[ûG ö 2) @iµ^Ü @ZúZ - @iµ^Ü @ZúZ Kûke ùKùZûUò C\ûjeY flý Ke - K) ahðû ùjC[ôfû ö L) @ûùc iòù^cû ù\Lò ùèê[ôfê ö M) @û\ýû ^ûPê[ôfû ö Giaê aûKýùe aýajûe ùjûA[ôaû ùjC[ôfû, ùèê[ôfû, ^ûPê[ôfû, @iµ^Ü @ZúZ Kûke Kâòdû ö@ûùc Gùa Kjò_ûeòaû, Giaê Kâòdû_\ MêWÿòK Kû~ðý @ZúZùe Pûfê[ôfû, ieò ^[ôaû K[û KjêQ«ò ö Gjû @iµ Ü aû PkòZ @ZúZ Kûke Kâòdû ö Gùa @ûùc Kjò_ûeòaû, ù~Cñ Kâòdûeê Kû~ðý @ZúZùe ieò ^[ôaû aû Pûfê[ôaû K[û RYû~ûG Zûjû @iµ^Ü @ZúZ Kûke Kâòdû ö 3) iµ^Ü @ZúZ - iµ^Ü @ZúZ Kûke ùKùZûUò C\ûjeY flýKe - K) Leû ùjûA[ôfû ö L) ùi KaòZûUò _Xÿò[ôfû ö M) @ûùc ùckY ù\Lò[ôfê ö C\ûjeYùe aýajûe ùjûA[ôaû ùjûA[ôfû, _Xÿò[ôfû, ù\Lò[ôfê Kâòdûeê Kûc ieò[ôaûe aû iµ^Ü ùjûA[ôaûe iìP^û còkêQò ö @ûùc Gùa Kjò_ûeòaû, ù~Cñ Kâòdûeê ùKøYiò Kû~ðý @ZúZùe iµ^Ü ùjûA[ôôaû aû icû¯ ùjûA[ôaûe RYû~ûG ö Zûjû iµ^Ü @ZúZ Kûke Kâòdû ö 3) baòhýZ Kûk - ù~Cñ Kòâdûeê Kû~ðý @ûMKê ùjaû aû baòhýZùe ùjaûe iìP^û còùkö ZûjûKê baòhýZ Kûk Kòâdû Kj«ò ö Gjûe C\ûjeY ù\L - K) ùi Kûfò ùKûYûKð ~òa ö L) @ûe i¯ûjùe Äêf ùLûfòa ö M) @ûùc GVò _ûV _Xÿòaê ö baòhýZ Kûk c¤ Zò ò _âKûee - 1) iû]ûeY baòhýZ


2) @iµ^Ü baòhýZ 3) iµ^Ü baòhýZ 1) iû]ûeY baòhýZ - iû]ûeY baòhýZ Kûke ùKùZûUò C\ûjeY _â[ùc flýKe - K) MâúhàQêUò _ùe iaê Äêfþ ùLûfòa ö L) ùi MúZ MûAa ö M) @ûce aûhòðK Ciôa ùja ö C\ûjeY MêWÿòKùe aýajûe ùjûA[ôaû ùLûfòa, MûAaû, ùja KòâdûMêWÿòKeê Kû~ðý@ûMKê aû baòhýZùe ùjaûe RYû~ûCQò ö Gùa @ûùc Kjò_ûeòaû, ù~Cñ Kâòdûeê Kû~ðý baòhýZùe ùjaûe iìP^û còùk Zûjû iû]ûeY baòhýZ Kûke Kâòdû ö 2) @iµ^Ü baòhýZ - @iµ^Ü baòhýZ Kûke ùKùZûUò C\ûjeY flý Ke - K) ùi Gùa Kûgúeê ùèê[ôôa ö L) cûcû c¦òeKê ~ûC[ôôa ö M) eûRû @ òiþeê @ûiê[ôôa ö Giaê aûKýùe [ôaû ùèê[ôa, ~ûC[ôa, @ûiê[ôôa KâòdûMêWÿòKeê Kûc Pûfê[ôa aû @iµ^Ü @aiÚûùe [ôa ùaûfò iìP^û còkêQò ö Gùa @ûùc Kjò_ûeòaû, ù~Cñ Kâòdû\ßûeû Kû~ðý baòhýZùe Pûfê[ôa ùaûfò RYû~ûG ùiVûùe Kòâdûe @iµ^Ü baòhýZ Kûk jêG ö GjûKê c¤ PkòZ baòhýZ Kûk Kêjû~ûG ö 3) iµ^Ü baòhýZ - iµ^Ü baòhýZ Kûke ùKùZûUò C\ûjeY _â[ùc flý Ke - K) aò\ýûkd ùLûfò[ôa ö L) Zêùc ùgâYúùe _j*ô[ôa ö M) ùi ùfLûUò iûeò[ôa ö Giaê aûKýùe aýajûe ùjûA[ôaû ùLûfò[ôa, _j*ô[ôa, iûeò[ôa KâòdûMêWÿòKeê Kû~ðý iûeò[ôaû aû iµ^Ü ùjûA[ôaûe iìP^û còkêQò ö Gùa @ûùc Kjò_ûeòaû ù~Cñ baòhýZ Kûke Kâòdûeê Kû~ðý ùgh ùjûA[ôaû aû ieò[ôaûe iìP^û còùk Zûjû iµ^Ü baòhýZKûk ö ùKùZûUò K[û cùêL - ùaùkùaùk a©ðcû^ Kûke Kòâdû, baòhýZ icde iìP^û ù\A[ûG ö C\ûjeY ù\L - K) ùi Kûfò \òfäú ~ûCQò ö L) Lae @ûiòfû, ùicûù^ @ûiêQ«ò ö ùaùkùaùk iû]ûeY @ZúZ Kûke Kâòâdûeê baòhýZ icde iìP^û còùk ö C\ûjeY ù\L - K) Zêùc @ûiòùf, @ûùc ~òaê ö L) _òfûuê MXÿòùf, icûRe cwk ùja ö

3.2.2 bûa : Kâòdûe bûa \êA_âKûee ö _â[cUò @ûbò_âûdòK Gaõ \ßòZúdUò @^êmû ö @ûbò_âûdòK bûa _êYò Zò ò ùgâYúe - K) iû]ûeY aû gê¡ @ûbò_âûdòK bûa, L) @iµ^Ü @ûbò_âûdòK bûa, Gaõ M) iµ^Ü @ûbò_âûdòK bûa ö ùijò_eò @^êmû bûaKê c¤ Zò òbûMùe aòbq


Keû~ûA_ûùeö ~[û : K) iû]ûeY @^êmû bûa, L) @iµ^Ü @^êmûbûa, Gaõ M) iµ^Ü @^êmûbûa ö Gùa @ûi ù\Lòaû Gjò iaê bûae C\ûjeY – 1) @ûbò_âûdòK bûa - K) iû]ûeY aû gê¡ @ûbò_âûdòK bûa _â[c _êêeêh \ßòZúd _êeêh ZéZúd _êeêh GKaP^ - cêñ ùfL«ò Zê ùfL«ê ùi ùfL«û ajêaP^ - @ûù¸cûù^ ùfL«ê Zêù¸cûù^ ùfL« ùicûù^ ùfLù« aû @ûù¸cûù^ ùfLù« L) @iµ^Ü @ûbò_âûdòK bûa - _â[c _êeêh \ßòZúd _êeêh ZéZúd _êeêh GKaP^ - cêñ ùfLê[û@û«ò Zê ùfLê[û@û«ê ùi ùfLê [û@û«û ajêaP^ - @ûù¸cûù^ ùfLê[û@û«ê Zêù¸cûù^ ùfLê[û@û« ùicûù^ ùfLê[û@ûù« M) iµ^Ü @ûbò_âûdòK bûa GKaP^ - cêñ ùfLò[û@û«ò Zê ùfLò[û@û«ê ùi ùfLò[û@û«û ajêaP^ - @ûù¸cûù^ ùfLô[û@û«ê Zêù¸cûù^ ùfLô[û@û« ùicûù^ ùfLô[û@ûù« 2) @^êmû bûa - K) iû]ûeY @ êmûbûa _êeêh _â[c _êeêh \ßòZúd _êeêh ZéZúd GKaP^ - cêñ ùfùL Zê ùfLþ ùi ùfLê ajêaP^ - @ûù¸cûù^ ùfLê Zêù¸cûù^ ùfL ùicûù^ ùfL«ê L) @iµ^Ü @^êmûbûa _êeêh _â[c _êeêh \ßòZúd _êeêh ZéZúd_êeêh GKaP^- cêñ ùfLê[ûG Zê ùfLê[û ùi ùfLê[ûC ajêaP^- @ûù¸cûù^ ùfLê[Ûc Zêù¸cûù^ ùfLê[û@ ùicûù^ ùfLê[û@û«ê 3) iµ^Ü @ êmûbûa - GKaP^ - cêñ ùfLò[ûG Zê ùfLò[û ùi ùfLò[ûC ajêaP^- @ûù¸cûù^ ùfLô[ûC Zêù¸cûù^ ùfLô[û@ ùicûù^ ùfLô[û@û«ê


3.2.3 ^ûÉòaûPK Kâòdû ; Zêùccûù^ RûYòeL,@ûc bûhûùe cêLýZü \êA _âKûee ^ûÉòaûPK Kâòdû @Qòò : ^êùjñ I ^ûjóö ù~Cñ aûKýùe @ûùc Kâòdûe aýajûe Keê^ûjó @[ðûZþ ù~Cñ aûKýùe Kâòdû iê¯ [ûG ùijò aûKýKê ^ûÉòaûPK Keòaû _ûAñ @ûùc ‘^êùjñ ’^ûÉòaûPK Kâòdû aýajûe Keò[ûCö ùijò_eò cùêL, ‘^êùjñ ’e K[ôZ eì_ ‘^êjñ ’ GjûKê _\ý aû KaòZûe ‘^êjA’ bûùa aýajûe Keû~ûGö ùijò_eò ‘^ûjó ’^ûÉòaûPK Kâòdû ‘@Qò’ @ÉòaûPK Kâòdûe aò_eúZ @[ðûZþ @^ý bûhûùe Kjòùf ù~Cñ Vûùe ‘@Qò’ e aýajûe jêG,ZûjûKê ^ûÉòaûPK Keòaû _ûAñ ‘^ûjó’ e aýajûe KeòaûKê jêG, G[e @ûi @ûùc ùKûùZûUò C\ûjeY ù\Lô ùâû,ù~Cñ C\ûjeY iaê ^ûÉòaûPK Kâòdû aòhdùe @ûcKê @]ôK aêSûAù\a-

1) aòù^û\ bf _òfûö aòù^û\ bf _òfû êùjñ /^êjñö

2) ùi RùY ceûVú ùfûKö ùi RùY ceûVú ùfûK ^êjñ«òö

3) Zê Mû@ûñe _òfûö Zê Mû@ûñe _òfû ^êjñö

4) bêaù^gßeùe ùcûe Ne @Qòö bêaù^gßeùe ùcûe Ne ^ûjóö

5) Zû’e Kfc @Qòö Zû’e Kfc ^ûjóö

@ûC ùMûUòG K[û cùêL ‘^ûjó ’e @^ýeì_ ‘^ò’ @[ðûZ @ûùc ‘^ò’ ù~ûM Keò c¤ ^ûÉòaûPK aûKý MXò_ûeòaû,

ù~còZòKò ;

1) cêñ ùfùLö cêñ ùfùL òö

2) ùi ùfLòfûö ùi ùfLòfû^òö

3) @û_Y ùfLòùfö @û_Y ùfLòùf^òö

4) ùicûù^ ùfLòùfö ùicûù^ ùfLòùf^òö

@ûùc @ûùfûP^û Kùf ù~ , ‘@Qò’ e ^ûÉòaûPK jêG ‘^ûjó’ö ùZùa ‘[ôfû’ I ‘[ôa’ e ^ûÉòaûPK ^ûjó jêG^ûjóö GjûKê ^ûÉòaûPK Keò_ûeòaû _ûAñ @ûùc @aýd ‘^’ e iûjû~ý ù^Cö ù~còZòKò ; ^[ôfû,^[òaö ùZYê cùêL, ‘^ûjó’ I ^êùjñ ^ûÉòaûPK Kâòdû_\ QWû @ûùc IWò@ûùe @aýd ‘^’ Kê c¤ ^ûÉòaûPK bûaùe aýajûe Keò[ûCö ùKùZûUò C\ûjeY ù\Lôaû-

1) _âû¯ò MúZ MûC[ôfûö _âû¯ò MúZ MûC[òfûö


2) @ûùgûK Kûfò GùZùakKê KùfR ~ûC[òaö @ûùgûK Kûfò GùZùakKê KùfR ~ûC^[òaö

3) MZKûfò Leû ùjûA[òfûö MZKûfò Leû ùjûA^[òfûö

4) @ûRò jûU a¦ ùjûA[ôaö @ûRò jûU a¦ ùjûA^[ôaö

@ûùc iaê\ò^ K[ûaû©ðû ùaùk ‘jñ’ aû ‘^û’ Kjò @ûce i¹Zò aû ^ûÉòaûPK bûa _âKûg Keêö @ûùc RûYòùf ù~, ‘jñ ’e ^ûÉòiìPK ùjCQò ‘^û’ aû ‘^ûAñ ’ö ‘^û’ aû ‘^ûAñ ’, ‘^ûjó ’ ^ûÉòaûPK Kâòdû _\e @i¹Zò iìPK K[òZ eì_ö @ûùc Gùa ùKùZûUò iõ_ì‰ð ^ûÉòaûPK C\ûjeY ù\Lôaû ,ù~còZòKò :

1) cêñ ^ LûAùf i LûAa^òö 2) Zê ^@ûiòùf ùi @ûiòa^òö 3) Zêùc ^ _Xòùf @ûùc _X«ê ö 4) ùicûù^ ^ ejòùf @ûùc ~ûC^êö 5) ùi ùfLôfû^ò ùaûfò cêñ ùfLòfò òö

@ûùc Gùa ^ûÉòaûPK aòùghý , aòùghY aòhdùe aò icýKþ @ûùfûP^û Keòaû ,ù~còZòKò ;

K) ^òùh]û[ðK KâòdûR aòùghý _\ - ^Kêjû K[û ^gêYû K[û

^ù\Lû Rò òh L) ^òùh]û[ðK KâòdûR aòùghY _\ - ^LûAaû bûZ / ^ LûAfû bûZ ^ Kjòaû K[û / ^Kjòfû K[û

^~òaû RûMû /^Mfû RûMû G[e cùêL, ^ûÉòaûPK aûKýùe aûKýe K©ðû I Kâòdû ij ^ûÉòaûPK _\e iµKð @aòzò Üö @ûùc ‘^’ , ‘^û’, ‘^ò’, ‘^ûjó’ I ‘^êùjñ’ GA _û*UòKê ^ûÉòaûPK PòjÜ bûùa aýajûe Keò[ûCö _âùZýK bûhû bkò IWò@û bûhûùe c¤ ^ûÉòaûPK Kâòdûe aýajûe I bìcòKû ùagþ MêeêZß _ì‰ðö

@ûZà _eúlY _âgÜûakú :

Kòâdû KûjûKê Kj«ò ? Kûk Kjòùf K’Y aêS ? Kûk ùKùZ _âKûee ? a©ðcû^ Kûk Kjòùf K’Y aêS ? C\ûjeY ij aêSûAùfL ö ^òcÜfòLòZ aûKýMêWÿòK ùKCñ Kûke iìP^û ù\CQò ùfL -

1) @ûhûXÿ cûiùe MêŠòPû ~ûZ jêG ö 2) \ò ^û[ Zìkúùe PòZâ @ûuêQ«ò ö 3) icê\â _ûYò fêYò@û fûùM ö 4) fúkû ù`û^þùe K[û ùjCQò ö 5) Ehòcûù^ ~m Keò[ôùf ö


6) ùi MZahð gâúùlZâ ~ûA[ôfû ö 7) @û\ýû c¬ùe ^ûPê[ôfû ö 8) @ûi«û i¯ûjùe @ûc Käaþe Ciôa ùja ö 9) LeûQêUò _ùe iaê aò\ýûkd ùLûfòa ö 10)@ûùc aòù\g ~òaê ö

i¸ûaý C©e : aûKýùe ù~Cñ _\Uò ùKøYiò Kûc aû Kû~ðýe iìP^û \òG ö ZûjûKê Kâòâdû Kj«ò û Kòâdûe icd iìPK eì_Kê Kûk Kêjû~ûG ö Kûk cêLýZü Zò ò _âKûee ö ~[û :

K) a©ðcû^ Kûk L) @ZúZ Kûk M) baòhýZ Kûk

ù~Cñ Kâòdûeê KûcUò Gùa aû a©ðcû^ ùjC[ôaûe RYû ~ûG, Zûjû a©ðcû^ Kûkö C\ûjeY -

1) ùi LûCQò ö 2) cêñ ùfLêQò ö

aûKýMêWÿòKe Kûke ^ûc - 1) @ûhûXÿ cûiùe MêŠòPû ~ûZ jêG û - a©ðcû^ Kûk 2) \ò ^û[ Zìkúùe PòZâ @ûuêQ«ò û -a©ðcû^ Kûk 3) icê\â _ûYò fêYò@û fûùM û- a©ðcû^ Kûk 4) fúfû ù`û^þùe K[û ùjCQò û- a©ðcû^ Kûk 5) Ehòcûù^ ~m Keò[ôùf û - @ZúZ Kûk 6) ùi MZahð gâúùlZâ ~ûA[ôfû û - @ZúZ Kûk 7) @û\ýû c*ùe ^ûPê[ôfû û - @ZúZ Kûk 8) @ûi«û i¯ûjùe @ûc Käae Ciôa ùja û - baòhýZ Kûk 9) Leû QêUò_ùe iaê aò\ýûkd ùLûfòa û - baòhýZ Kûk 10) @ûùc aòù\g ~òaê û -baòhýZ Kûk


4. PZê[ð GKK : @aýd, C_iMð, icûi, i§ò

aòhde MV^ 4.1 _Vê CùŸgý 4.2 aòhd _eòPd 4.2.1 @aýd 4.2.2 C_iMð 4.2.3 icûi 4.2.4 i§ò 4.3 cùêL 4.5 @ûZà_eúlY _âgÜakú / i¸ûaý C©e 4.1 _Vê CùŸgý Gjò GKK _ûV Kfû_ùe Zêùc :- • @aýd, C_iMð, icûi I i§ò iµKðùe ÆÁ]ûeYû @Rð^ Keòa • @aýde _âKûe ùb\ RûYòaû \ßûeû ^ìZ^ g± iéÁò Keò_ûeòa • C_iMðe i`k _âùdûM Keò @[ðÆÁZûKê aêSò_ûeòa • icûi _ûV cû¤cùe bûaiõùl_Y/iõ_âiûeY \lZû @Rð^ Keò_ûeòa • i§ò iµKòðZ ^òdcûakúKê @ûd© Keò_ûeòa

4.2 aòhd _eòPd : @aýd, C_iMð, icûi I i§òe aûÉa _âûùdûMòK \òMKê RûYòaû GKû« _âùdûR^ û ajê icdùe ù\Lû~ûG @aýde ^òbêfþ _âùdûM ^ RûY_ûeòaûeê @ù^K g± _âÉêZòùe iciýû ù\Lû\òG û icÉ bûaKê aýq Keòaû_ûAñ C_~êq g± Pd^ ^òcù« @aýde bìcòKû ùagþ Zû_ô~ðý_ì‰ð û @^êeì_ bûaùe C_iMð icûie ~[û[ð _âùdûM aûýe c~ðýû\û aé¡ò Keòaû ij @]ôK bûaiù´\ú ùjûA[ûG û G iaêe i`k a‰ð û Gjò GKKe cìk _eòPd û

4.2.1 @aýd : cùêL, aûKý c¤ùe ù~Cñ _\ _êeêh, aP^, fòw, ùb\e @ûù\ø _eòa©ðê i¹êLú^ ùjûA^[ûG ZûjûKê @aýd Kêjû~ûG û aòbqò GMêWÿòKê ^ò@«ò ^ûjó Kò ùKøYiò _eòa©ðê ^òdcû]ú^ jê@«ò ^ûjó û Gcûûe aýd ^ [òaûeê @aýd MêWÿòK GKû]ôK g± aû aûKý c¤ùe ù~Cñ Kûc Ke«ò, ùijò @^êiûùe ùicûûê bò Ü bò Ü ^ûcùe PòjÜòZ Keû~ûA[ûG û ù~còZòKò - 1) iõù~ûRK @aýd 2) aòù~ûRK @aýd 3) Kûkùaû]K @aýd 4) i¸ûa^û iìPK @aýd 5) aòKÌû[ðK @aýd 6) ^ò½dû[ðK @aýd


7) iù´û]^û[ðK @aýd 8) _âgÜaûPK @aýd 9) _eòcûYiìPK @aýd 10) ^òùh]iìPK @aýd 11) ùjZêiìPK @aýd 12) @ûùaM iìPK @aýd 13) ]ß òù\ýûZK @aýd 14) i¹ZòiìPK @aýd 15) iûcýùaû]K @aýd 1) iõù~ûRK @aýd : Gcûù^ \êAUò _\ aû aûKýe @[ðKê ù~ûWÿò[û’«ò û ùZYê G @aýde

^ûc iõù~ûRK @aýd, ù~còZKò - I, Gaõ, @ûC, _êYò, @ûjêeò AZýû\ò û C\ûjeY - K) ùi RùY Kaò I KkûKûe û L) Leû\òù^ @û´ @ûC _Yie bûeò @û\e û M) KòQò icd aògâûc _ùe ùi _êYò ùfLûùfLò Kùf û 2) aòù~ûRK @aýd : Gcûù^ \êAUò _\ Kò û aûKýe @[ðKê @fMû Keò[û’«ò û ùZYê Gjò

@aýdKê aòù~ûRK @aýd Kêjû~ûG û ù~còZòKò cûZâ, Kò«ê, @[P, Z[û_ò AZýû\ò û C\ûjeY - K) iêùeg, _âZòbûaû^þ cûZâ Maðú ^êùjñ û L) ùi Lêaþ _eògâcú Kò«ê `k _ûG ^ûjó û M) Zûuê ^òcªY KeûMfû @[P ùi @ûiòùf ^ûjó û 2) Kûkùaû]K @aýd : Gjò @aýd MêWÿòK Kûk aû icdKê PòùjÜA ù\C[ôaûeê GjûKê

Kûkùaû]K @aýd Kêjû~ûG û ù~còZKò : G lYò, GAlYò, @]ê^û, iõ_âZò, iað\û, ùaùkùaùk AZýû\ò û

C\ûjeY - K) @]ê^û @û]ê^òK KaòZûe Êe a\kòQò û L) ùaùkùaùk còQ _âgõiû aò bffûùM û M) iað\û MêeêR^cûûê i¹û^ ù\aû CPòZþ û 4) i¸ûa^û iìPK @aýd : Giaê @aýdùe i¸ûa^û [ûG û GjûKê @ûù_lòK @aýd c¤

Kêjû~ûG û ù~còZòKò : ~\ò, ùKùa, ~\ý_ò, jêGZ, Kûùk AZýû\ò i¸ûa^ûiìPK @aýd û C\ûjeY - K) cêñ ùi ibûKê ~ûA_ûùe, ~\ò ùicûù^ WûKòùa û L) Kûùk ahðû ùja ùZYê ùi QZû ùÂQ«ò û M) ~\ý_ò ùi RùY ùfLK, Zûue aýajûe Kò«ê bf ^êùjñ û 5) aòKÌû[ðK @aýd : Gjòiaê @aýd aòKÌ _âKûg Ke«ò û ùZYê GjûKê aòKÌû[ðK @aýd

Kêjû~ûG û ù~còZKò aû, @aû, Kò û, @[aû, ^Zêaû AZýû\ò û


C\ûjeY - K) @ûùc eû]û^û[ Kò û Mwû]e _Xÿòaû û L) @û_Y · aû K`ò _òA _ûeòùa û M) Zêùc MYòZ ^Zêaû aòmû^ C_ùe @]ôK MêeêZß \ò@ û 6) ^ò½dû[ðK @aýd : Gjò @aýd iaê ^ò½d @[ðùe aýajûe ùjC[òaûeê GMêWÿòKê

^ò½dû[ðK @aýd Kêjû~ûG û ù~còZòKò : @agý, ^ò½d, jó, jò, iò û AZýû\ò û C\ûjeY - K) ùi^ò½d G[e KéZKû~ðý ùja û L) eRùeiò û ù\ûkòùLk jêG û M) iêaûi jó G Kûc Keò_ûeòa û 7) iù´û]^û[ðK @aýd : Giaê @aýd iù´û]^ùaùk aû iù´û]^ @[ðùe aýajûe

ùjC[òaûeê GMêWÿòKê iù´û]^û[ðK @aýd Kêjû~ûG û ù~còZòKò : ùj, ùe, ùfû, @ûùj, @ûùfû AZýû\ò û

C\ûjeY - K) ùfû ùeaò ! ùfû ^ò@ûñ ! ùfû Pìfú (‘ùeaZú’ MÌe aûKý) L) ùj _âbê ! elû Ke û M) @ûùfû cò ò ! Kê@ûùWÿ Mfê ? 8) _âgÜaûPK @aýd :Giaê @aýde aýajûeùe _âgÜ Zò@ûeò ùjûA[ûG aû _âgÜ Keû~ûG û

ùZYê Gjûe ^ûc _âgÜaûPK @aýd û ù~còZòKò Kò, K’Y, Z, _eû, UòKò AZýû\ò û C\ûjeY - K) Gjò UòKò @ûc C}k ? L) ùi_eû _XÿêQò ?

M ) K’Y @ûRò GùZ C\ûi ? 9) _eòcûYiìPK @aýd : Gjò @aýd iaê _eòcûY iìPûC [òaûeê GMêWÿòKê _eòcûY iìPK

@aýd Kêjû~ûA[ûG û ù~còZòKò : GùZ, ù~ùZ, GZòKò, ù~ZòKò, ùZùZ AZýû\ò û C\ûjeY :

K) GùZ i_^Kê eûZò Kûjó ? L) ù~ùZ Kjòùf bûMaZ, ùZûh ù^ûjòa ùcû’e Pò© û M) Zêc _ûùL ùcû’e GZòKò cûMêYò û 10) ^òùh]iìPK @aýd : Giaê @aýd iû]ûeYZü ^òùh] aû ^òaûeY @[ðùe aýajûe

ùjC[òaûeê GMêWÿòKê ^òùh]iìPK @aýd Kêjû~ûG û ù~còòZòKò ^û, ^ûAñ, ^ûjó, ^ùPZþ, ^ò AZýû\ò û

C\ûjeY : K) ùi @ûRò @ûia ò û L) GVûùe bf Ne ^ûjó û M) Zû’Kê Jh] \ò@, ^ùPZþ Zû’ ù\j @ûjêeò aòMòWÿò~òa û


11) ùjZêiìPK @aýd : Gjò @aýd KûeY aû ùjZêKê aêSûA[ûG û ùZYê GjûKê ùjZê iìPK @aýd Kêjû~ûG û iêZeûõ, @ZGa, GYê, ùZYê, ù~ùjZê AZýû\ò ùjZêiìPK @aýd û C\ûjeY :

K) Zû’ù\j Leû_ iêZeûõ ùi @ûiòfû ^ûjó û L) @ZGa ùicûù^ GKûVò aYùbûRò Kùf û M) ù~ùjZê _eúlû [ôfû, ùi iòù^cû Mfû^ò û 12) @ûùaMiìPK @aýd :Giaê @aýde aýajûeùe cê @û^¦, \êüL, NéYû,

aòiàd, ijû^êbìZò @û\ò @ûùaMe _âKûg Keû~ûC[òaûeê GMêWÿòKê @ûùaM iìPK aû bûaaûjú @aýd Kêjû~ûG û ù~còZKòKò : @ûjû, Iü, Qò, @ûü, iûaûiþ, jûd AZýû\ò û C\ûjeY :

K) @ûjû !ùi G[e aò i`k ùjfû^ò û L) Iü ! Kò Mec û M) jûd !ùghùe GcòZò ùjaûKê [òfû û 13) ]ß^òù\ýûZK @aýd : Giaê @aýd ]ß^ò aû g±e @^êKeYùe aýajûe

ùjC[òaûeê GMêWÿòKê ]ß^òù\ýûZK aû g±û^êKûeú @aýd Kêjû~ûG û ù~còZòKò : KêkêKêkê, `Wþ ûWþ, ùKñ KUe, ieþ ieþ, eêYêSêYê AZýû\ò û C\ûjeY :

K) SeYûe KêkêKêkê ^û\ Kò cù^ûec û L) PùcAcûù^ `Wþ`ûWþ Keò CWÿòMùf û M) Zû’ _ûCñRòe eêYêSêYê Êe aWÿ c^ cZûYò@û û 14) i¹ZòiìPK @aýd : eûRò aû i¹Zò @[ðùe Gjò @aýde _âùdûM ùjC[òaûeê

GjûKê i¹ZòiìPK @aýd Kêjû~ûG û ù~còZòKò : jñ, jûñ, jêñ, @agý, ^ò½d AZýû\ò û C\ûjeY :

K) jñ ùi ibûKê ~òaûKê eûRò ùjûAQò û L) @ûRò @agý @ûùc ~òaû û M) G[e ^ò½d ajò _Xÿòaò û 15) iûcýùaû]K @aýd : Giaê @aýde aýajûeùe iûcýùaû] iéÁò jêG û ù~còZKò

: ~[û, Z[û, G_eò, Kò_eò, Gcù« AZýû\ò û C\ûjeY - K) Gcù« @leùe ùfLòùf bf ùja û L) Zû’bkò a§êKê Kò_eòbêfòùja ? M) G_eò NUòaûe [òùf, ùi @ûiò ^[û«û û

G[e cùêL - aûKýùe ù~Cñ _\e _eòa©ð jêG ^ûjó, ZûjûKê @aýd Kêjû~ûG û

ù~Cñ _\cûûe fòw, aòbqò, aP^, _êeêh aû Kûkùe KòQò _eòa©ð^ jêG ^ûjó, ùijò _\MêWÿòKê @aýd Kêjû~ûG û


4.2.2 C_iMð : ù~Cñ @aýd _\MêWÿòK ]ûZê _ìaðeê aû ]ûZêR g± _ìaðeê ù~ûWÿò ùjûA ^ì@û g± iéÁò Keò[û«ò; ùiMêWÿòKê C_iMð Kêjû~ûA[ûG û Gjò C_iMðe iõLýû ùKûWÿòG û ~[û : _â, _eû, @_þ, icþ, ^ò, @]ô, iê, ^òeþ(^òü), CZþ, _eò, _âZò, @a, @^ê, aêeþ(\êü), aò, @bò, @Zò, @_ò, C_ I @û û C_iMð g±Uò ‘iéRþ’ ]ûZêeê ^ò¿^Ü (C_-iéRþ-@) û Gjò ]ûZêe @[ð ùjCQò iRð^û Keòaû aû iéÁò Keòaû aû MXÿòaû û ùZYê C_iMð ^ì@û ì@û g± iéÁò Keò[ûG, MXÿò[ûG aû iRð^û Keò[ûG û iõÄéZ bûhûùe _âPkòZ icê\ûd ùKûWÿòGUò C_iMð @û]ûeùe IWÿò@û g±Kê aòPûe Keû~ûG û C\ûjeY :

1) ‘_â’ (Gjò C_iMðUò CZþKhð, C\þba, MZò @û]ôKý, iaðùZûbûa @û\ò @[ðùe aýajûe Keû~ûG )

g± MVêúZò @[ð _âùKû_ _â-Kê_þ-@ @Zògd ùKâû] _âMZò _â-Mcþ-@ Kâcgü C^ÜZò _â\û^ _â-\û-@^ ù\aû _âPŠ _â-PŠþ-@ _âak

2) ‘_eû’ (Gjò C_iMðUò _âû]û^ý, aýZòKâc, aò_eúZ, ^ò¦û I ZòeÄûe @[ðùe aýajûe Keû~ûG)

g± MVêúZò @[ð _eûÉ _eû-@iþ-Z _eûRòZ _eûcgð _eû-cégþ-@ aòPûe/@ûùfûP^û _eûKâc _eû-Kâcþ-@ gqò / iûc[ðý _eûjZ _eû-j^þ-Z aýûjZ

3) ‘@_þ’ (Gjò C\iMðUò iû]ûeYZü Kê›òZ, aòùeû], @_KéÁ, aò_eúZ @[ðùe aýajûe Keû~ûG)

g± MVêúZò @[ð @_aû\ @_þ-a\þ-@ \ê^ðûc @_Kûe @_þ-Ké-@ @^òÁ @_cû^ @_þ-cû^þ-@ cû^jû^ò @_Khð @_þ-Kéhþ-@ ^òKéÁ

4) ‘icþ’ (Gjò C_iMðUò icýKþ, ijòZ, iõjZò, ^òKU I @ûbòcêLý @[ðùe aýajûe Keû~ûG)

g± MVêúZò @[ð i´û\ icþ-a\þ-@ Lae i«û_ icþ-Z_þ-@ c^Éû_ iõù~ûM icþ-~êRþ-@ còk^ iõiûe icþ-ié-@ RMZ


5) ‘ ò’ (Gjò C_iMð GK ^ûÉòiìPK C_iMð û Gjû c¤ @û]ôKý, icú_, icýKþ, iû\égý I Kê›òZ @[ðùe aýajûe Keû~ûG)

g± MVêúZò @[ð ^ò_êY ^ò-_êYþ-@ Kêgk/@bòm ^òKéÁ ^ò-Kéhþ-@ c¦ / Leû_ ^òaûeY ^ò - aûeþ - @^ ^òùh] ^òMâj ^ò-Mâjþ-@ _úWÿ^

6) ‘@]ô’(Gjò C_iMð _âû]û^ý, ùgâÂ, @û]ôKý, @]ôKûe I i´§úd @[ðùe aýajûe Keû~ûG )

g± MVêúZò @[ð @]ôKûe @]ô-Ké-@ \ûaò @]ôaûiú @]ô-aiþ-A^þ aûiò¦û @]ôcûi @]ô-cûi ckcûi @]ô ûdK @]ô-^û-@K _eòPûkK

7) ‘iê’ (Gjò C_iMðUò ijR, iê¦e, cwk, @]ôK I @^ûdûi @[ðùe aýajûe Keû~ûG)

g± MVêúZò @[ð iêMc iê-Mcþ-@ ijRùe~ûA ùjC[ôaû iê^ûc iê-^ûc _âgõiû iêgúk iê-gúk b\â iêaûi- iê-aûi ùiøeb / cjK

8) ‘ òeþ’ (Gjò C_iMðKê @ûùc @bûa, @Zògd, aûjûe, ^ò½d I ^òüùgh @[ðùe aýajûe Keò[ûC)

g± MVêúZò @[ð ^òcðk ^òeþ-ck Êz / i`û ^òRð^ ^òeþ-R^þ-@ R^gì^ý/ ^òQûUò@û ^òRðk ^òeþ-Rk-@ Rkgì^ý / C_ûi ^òùfð_ ^òeþ-fò_þ-@ @^ûiq

9) ‘\êeþ’ (Gjò C_iMðUò \êüL, KÁ, ^ò¦û, c¦, ^òhò¡ @û\ò @[ðùe aýajûe Keû~ûG)

g± MVêúZò @[ð \êMð§ \êeþ-M§ Leû_ aûiÜû / Leû_ M§ \êcìðfý \êeþ-cìfý cjûNð \êbðûMý \êeþ-bûMý Leû_ bûMý \êRð^ \êeþ-R^ Lk ùfûK / Leû_ ùfûK


10) ‘CZþ’ (Gjò C_iMðUò @bûa, @KiàûZþ, @Zògd, C}hð, aòùeû] I ^ò¦û @[ðùe aýajûe jêG)

g± MVêúZò @[ð C}k CZþ-Kk-@ IWÿògû,C}éÁ Kkûe ù\g Cù}ûP CZþ-KêZþ-@ fû* C^ÜZ CZþ-^cþ-Z Cy C\ûiú^ CZþ-@ûiþ-B^þ @^ûiq 11. ‘@Zò’ (Gjò C_iMðUò @iúc, @^êPòZ, @û]ôKý I @ûZòg~ý @û\ò @[ðùe aýajûe

Keû~ûG û) g± MVêúZò @[ð @ZòKâc @Zò-Kâcþ-@ fx^ @ZúZ @Zò-A-Z MZ / _ìað @Zògd @Zò-gú-@ @Zý« / Lêaþ @Zý]ôK @Zò-@]ôK ajêZ ùagò 12) ‘_eò’ (Gjò C_iMðUò @Zògd, aýû¯ò, icýKþ, PZêŸòðM, Kâcgü, iaðZâ @û\ò @[ðùe

aýajûe Keû~ûG) g± MVêúZò @[ð _eògâc _eò-gâc-@ LUYò _eòYd _eò-^ú-@ aûjûNe / aòaûj _eòP~ðýû _eò-Peþ-~-@û ùiaû _eòKÌ^û _eò-KÌ-@^-@û ù~ûR^û 13) ‘_âZò’ (Gjò C_iMðUò icû^, _eòa©ð^, icú_, iû\égý, aò_eúZ, aòùeû],

_½ûZþ, _âùZýK @û\ò @[ðùe aýajûe jêG û) g± MVêúZò @[ð _âZòKìk _âZò-Kìk aò_l / aòeê¡ _âZò_l _âZò-_l aò_l _âZòKéZò _âZò-Ké-Zò _âZòcû / cì©òð _âZò]ß^ò _âZò-]ì^þ-A _âZòg± 14) ‘@a’ (Gjò C_iMðUò icû^, @Zý«, NéYû, ^ò½d I @ù]ûMZò @[ðùe aýajûe

Keû~ûA[ûG) g± MVêúZò @[ð @aùeû] @a-eê]þ-@ @UK @aMZò @a-Mcþ-Zò RYûAaû @aZeY @a-Zé-@^ IjäûAaû @a^Zò @a-^cþ-Zò @ù]ûMZò


15) ‘@^ê’ (Gjò C_iMðUò ijòZ, icú_, icýKþ, _½ûZ I jú^ @[ðùe aýajûe Keû~ûG)

g± MVêúZò @[ð @^êeì_ @^ê-eì_ i\ég / ùijòbkò @^êR @^ê-R^þ-@ iû^bûA @^êKìk @^ê-Kìkþ-@ ijûd @^êZû_ @^ê-Z_þ-@ _½ûZû_ 16) ‘aò’ (GWò C_iMðUò ajê, bò Ü, _eÆe, aò_eúZ @[ðùe aýajûe jêG û) g± MVêúZò @[ð aò k aò-`kþ aý[ð aòaò] aò-aò] ^û^û_âKûe aòLýûZ aò-Lýû-Z _âiò¡ aòRûZò aò-RûZò bò ÜRûZò 17) ‘@bò’ (Gjû @_KéÁ, C©c, i¹êL I _ê^ü_ê^ü @û\ò @[ðùe aýajûe

Keû~ûA[ûG û) g± MVêúZò @[ð @bòRûZ @bò-R^þ-Z Kêkú^ / ùgâÂ @bò]û^ @bò - ]û - @^ g±ùKûh @bòm @bò-mû-@ ^ò_êY / Kêgk @bòbûhY @bò-bûhþ-@^ i¸ûhY / aqaý 18) ‘C_’ (Gjû @û]ôKý, ^òKU, NéYû, iûjû~ý, iû\égý @û\ò @[ðùe aýajûe

Keû~ûA[ûG û) g± MVêúZò @[ð C_KY× C_-KY× ^òKU / _ûL C_a^ C_-a^ aMò· / aûUòKû C_Kûe C_-Ké-@ KfýûY / iûjû~ý C_KeY C_-Ké-@^ ie¬ûc / Rò òh 19. ‘@_ò’ (Gjò C_iMðUò IWÿò@û bûhûùe Lêaþ Kcþ aýajûe jêG û Gjû cêLýZü bìhY

@[ðùe aýajûe Keû~ûG) g± MVêúZò @[ð @_òP @_ò - P @]ôK«ê @_ò]û^ @_ò-]û-@^ @ûzû\^ 20) ‘@û’ (Gjò C_iMð BhZþ, aò_eúZ, iúcû, icýKþ, _~ðý« @û\ò @[ðùe aýajûe

Keû~ûA[ûG û) g± MVêúZò @[ð @ûMc^ @û-Mc-@^ @ûiòaû


@û_û\ @û-_û\ _û\Vûeê @ûKhðY @û-Kéhþ-@^ UûYòaû, @ûKéÁ Keòaû @ûRúa^ @û-Rúa^ iûeûRúa^ / icMâ Rúa^ ùKùZûUò K[û cùêL -

C_iMð aýajûe `kùe bûhû iei, iê¦e ùjûA[ûG û C_iMð \ßûeû cìk@[ð, ùa÷gòÁý~êq ùjûA[ûG û C_iMð \ßûeû cìk@[ðKê @ êKeY Keû~ûA[ûG û C_iMð \ßûeû cìk @[ðùe aû]û @Yû~ûA[ûG û cìk ]ûZê aû g± ijòZ aòbò Ü C_iMð iõ~êq ^ì@û g± iéÁò Keòaû ij @[ðMZ

_eòa©ð c¤ Keò[ûG û


C_iMð Kjòùf Zêùc K’Y aêS ? @ûc bûhûùe aýajûe Keû~ûC[òaû C_iMð MêWÿòK K’Y K’Y ? C_iMð \ßûeû ùKcòZò cìk @[ðùe _eòa©ð^ ùjûA[ûG C\ûjeY ij aêSûA ùfL û C_iMð \ßûeû MVòZ ^ì@û g± ùKcòZò cìk @[ðKê @^êKeY Kùe aêSûAùfL û ^òcÜfòLòZ C_iMð ù~ûMKeò \êAUò ùfLûGñ g± MV^ Ke û

@_þ, icþ, ^ò, iê, \êeþ, CZþ, _âZò, aò, @bò, @û û

^òcÜfòLôZ _âKéZò _âZýdeê iéÁ g±MêWÿòKê ùfL û _â-\û-@^, icþ-a\þ-@, @]ô-cûi, ^òeþ-R^þ-@, CZþ-Kk-@, @Zò-A-Z, _eò-

gâc-@, aò-`k, @a-Mcþ-Zò, aò-Lýû-Z, C_-KY×, @û-_\, _â-Kê_þ-@, @_-Kéhþ-@, ^ò-aûeþ-@^ û

i¸ûaý C©e : C_iMð Kjòùf @ûùc aêSê, ù~Cñ @aýd _\MêWÿòK ]ûZê _ìaðeê aû ]ûZêR g± _ìaðeê

ù~ûWÿò ùjûA ^ì@û g± MV^ Keò[û’«ò ùijò @aýdMêWÿòKe ^ûc û @ûc bûhûùe icê\ûd ùKûWÿòGUò C_iMð aýajûe Keû~ûA[ûG û ùiMêWÿòK ùjfû, _â,

_eû, @_þ, icþ, ^ò, @]ô, iê, ^òeþ(^òü), CZþ, _eò, _âZò, @a, @^ê, \êeþ(\êü), aò, @bò, @Zò, @_ò, C_ I @û û

C_iMð \ßûeû Lûfò ^ì@û g± MVòZ ùjûA ^[ûG, cìk @[ðùe c¤ _eòa©ð^ ùjûA[Ûgû C\ûjeY-

g± MVêúZò @[ð @ûMc^ @û-Mcþ-^ @ûiòaû \êMðc \êeþ-Mcþ-@ @Zò KÁùe ~òaû _âZýûMc^ _âZò-@û-Mcþ-@^ ùèòaû Gjòiaê g± MêWÿòKe cìk ]ûZê ùjCQò ‘Mcþ’, Gjûe @[ð Mc^ Keòaû aû ~òaû û ùZùa C_efòLòZ Zòù^ûUò g± @ûiòaû, @Zò KÁùe ~òaû aû Mc^ Keòaû I ùèòaû @û\ò _eòa©òðZ @[ðùe aýajûe ùjûAQò û


C_iMð \ßûeû MVòZ ^ì@û g± cìk @[ðKê @^êKeY Keò[ûG û C\ûjeY- ‘Ké’ ]ûZê û Gjûe @[ð ùjCQò Keòaû û ùZùa Gjò ]ûZê ijòZ ‘@^ê’ C_iMð ù~ûM ùjûA MVòZ ùjûA[ûG - ‘@^êKeY’ û Gjûe @[ð i\ég @ûPeY, ^KfKeY @[ðûZþ Gjò ^ì@û g±Uò cìk]ûZêe @[ðKê @^êKeY KeêQò û

C_iMð ù~ûM Keò \êAUò ùfLûGñ g± - @_þ- @_þ-a\þ-@ = @_aû\ (\ê^ðûc) @_þ-Kéhþ-@ = @_Khð (^òKéÁ) icþ- icþ-Z_þ-@ = i«û_ (c^Éû_) icþ-ié-@ = iõiûe (RMZ) ^ò- ^ò-_êYþ-@ = ^ò_êY (@bòm) ^ò-Mâjþ-@ = ^òMâj (_úWÿ^) iê- iê-^ûc = iê^ûc (_âgõiû) iê-aûi = iêaûi (cjK/aûiÜû) \êeþ- \êeþ-cììfý = \êcðìfý (\ûcú/cjûNð) \êeþ-R^ = \êRð^ (Lk ùfûK / Leû_ ùfûK) CZþ- CZþ-Kk-@ = C}k (IWÿògû) CZþ-^cþ-Z = C^ÜZ (Cy) _âZò- _âZò-_l = _âZò_l (aò_l) _âZò-Ké-Zò = _âZòKéZò (_âZòcû / cì©òð) aò- aò-Lýû-Z = aòLýûZ (_âiò¡) aò-aò] = aòòaò] (^û^û_âKûe) @bò- @bò-]û-@^ = @bò]û^ (g±ùKûh) @bò-mû-@ = @bòm (^ò_êY) @û @û-_û\ = @û_û\ (_û\ Vûeê) @û-Rúa^ = @ûRúa^ (iûeûRúa^) _âKéZò _âZýdeê iéÁ g± - _â-\û-@^ = _â\û^ icþ-a\þ-@ = i´û\ @]ô-cûi = @]ôcûi ^òeþ-R^þ-@ = ^òRð^ CZþ-Kk-@ = C}k @Zò-A-Z = @ZúZ _eò-gâc-@ = _eògâc aò-`k = aò k @a-Mcþ-Zò = @a^Zò aò-Lýû-Z = aòLýûZ


C_-KY× = C_KY× @û-_û\ = @û_û\ _â-Kê_þ-@ = _âùKû_ @_þ-Kéhþ-@ = @_Khð ^ò-aûeþ-@^ = ^òaûeY

4.2.3 icûi : ‘icûi’ Kjòùf @ûùc aêSòaû ù~, _eÆe i´§ [ôaû \êA aû \êAeê @]ôK _\Kê GK _\ùe _eòYZ Keòaûe ^ûc, icûi _eÆe i´§ [ôaû GKû]ôK _\Kê GK_\ Keò[ûG û icûi, iõùl_ùe bûa_âKûg Keò[ûG û @[ðe _âû]û^ý \éÁòeê icûiKê iû]ûeYZü Q@ bûMùe aòbq Keû~ûA[ûG û ~[û : 1) ZZþ _êeêh icûi 2) Kcð]ûed icûi 3) \ßòMê icûi 4) \ß¦ß icûi 5) ajêaâújò icûi 6) @aýdúbûa icûi 1) ZZþ_êeêh icûi - \ßòZúdVûeê i¯cú _~ðý« aòbqò ~êq aòùghý _\ ijòZ

aòùghý Kò û aòùghY _\e icûi ùjûA _e _\e @[ðe _âû]û^ý ~\ò eùj, ùZùa ZZþ_êeêh icûi ùjûA[ûG û _ìað_\e aòbqòKê ùÂ Gjò icûi Q@ _âKûee-\ßòZúdû ZZþ_êeêh, ZéZúdû ZZþ_êeêh, PZê[ðú ZZþ_êeêh, _*cú ZZþ_êeêh, hÂú ZZþ_êeêh I i¯cú ZZþ_êeêh û \ßòZúdû ZZþ_êeh - _ìað _\ùe [ôaû \ßòZúd aòbqòe ùfû_ ùjûAù~Cñ icûi jêG, ZûjûKê \ßòZúdû ZZþ_êeêh icûi Kj«ò û C\ûjeY -

c^Kê Qê@ûñ = c^Qê@ûñ NeKê cêjûñ = Ne cêjûñ PeYKê @ûgâòZ = PeYûgòâZ KûkKê @ZúZ = KûkûZúZ aò\ýûKê _âû ò= aò\ýû_âû¯ò

ZéZúdû ZZþ_êeêh - _ìað _\e ZéZúdû aòbqòe ùfû_ ùjûA ù~Cñ ZZþ_êeêh icûi jêG, ZûjûKê ZéZúdû ZZþ_êeêh icûi Kêjû~ûG û C\ûjeY -

aò\ýûùe jú^ = aò\ýûjú^ bûfê\ßûeû Lò@û = bûfêLò@û aýû]ôùe _úWÿòZ = aýû]ô_úWòZ @MÜòùe \Mþ] = @MÜò\Mþ] ge\ßûeû @ûjZ = geûjZ


PZê[ðú ZZþ_êeêh - _ìað _\ùe [ôaû PZê[ðú aòbqòe ùfû_ ùjûA ù~Cñ ZZþ_êeêh icûi jêG, ZûjûKê PZê[ðú ZZþ_êeêh icûi Kêjû~ûG û C\ûjeY -

aâûjàYuê ù\d = aâûjàY ù\d ù\auê @_òðZ = ù\aû_òðZ _êZâ òcò© ùgûK = _êZâùgûK ew ^òcò© c* = ewc* _òAaû _ûAñ _ûYò = _òAaû_ûYò

_*cú ZZþ_êeêh - _ìað _\e _*cú aòbqòe ùfû_ ùjûA ù~Cñ ZZþ_êeêh icûi jêG, ZûjûKê _*cú ZZþ_êeêh icûi Kj«ò û C\ûjeY -

aòù\geê @ûMZ = aòù\gûMZ R^àeê @§ = R^àû§ EYeê cêq = EYcêq MQeê SWÿû = MQSWÿû Rkeê RûZ = RkRûZ

hÂú ZZþ_êeêh - _ìað_\e hÂú aòbqòe ùfû_ ùjûA ù~Cñ ZZþ_êeêh icûi jêG ZûjûKê hÂú ZZþ_êeêh icûi Kj«ò û C\ûjeY -

`êfe aMòPû = `êfaMòPû Mû@ûñe cêŠ = Mû@ûñ cêŠ Kcðe `k = Kcð k _ìRýcûûe _ìRû = _ìRý_ìRû QûZâcûûe @ûaûi = QûZâûaûi

i¯cú ZZþ_êeêh - _ìað_\e i¯cú aòbqòe ùfû_ ùjûA @^ý _\ ij ù~Cñ ZZþ_êeêh icûi jêG, ZûjûKê i¯cú ZZþ_êeêh icûi Kêjû~ûG û C\ûjeY -

aYùe ùbûRò = aYùbûRò bâûZûuVûùe bqò = bâûZébqò ]cðùe @ûiq = ]cðûiq eûZòùe @^ò\âû = eûZò @^ò\âû ù_Wòùe iûAZû = ù_WÿòiûAZû

ZZþ_êeêh icûie @ûC GK _âKûe aû aòbûM ejòQò ~ûjûKê @ûùc ^Tþ ZZþ_êeêh icûi Kjê û ^òùh]û[ðK ^ ijòZ @^ý _\e ZZþ_êeêh icûi ùjùf ZûjûKê ^Tþ ZZþ_êeêh icûi Kêjû~ûG, C\ûjeY -

^ @bòm = @^bòm


^ @û\e = @^û\e ^ AÁ = @^òÁ ^ CPòZ = @^êPòZ ^ @Zò\úNð = ^ûZò\úNð ^ IWÿò@û = @Y IWÿò@û ^ aûU = @aûU ^ I iûeò@û= @YIiûeò@û ^ jò¦ê = @Yjò¦ê ^ ^ò\âû = @^ò\âû

Kcð]ûed icûi : aòùghY I aòùghý _\Kê ùÂ ù~Cñ icûi ùjûA[ûG, ZûjûKê ‘Kcð]ûed icûi’ Kêjû~ûG û Gjò icûiùe _e_\e @[ðe _âû]û^ý eùj û ~[û -

ieê @ùU ]û^ = ieê ]û^ N^ _eò gýûc = N^gýûc

Gjò Kcð]ûed icûie aòbò^Ü eì_ ejòQò û ù~còZòKò - K) eì_K Kcð]ûed icûi L) c¤_\ùfû_ú Kcð]ûed icûi M) C_còZ Kcð]ûed icûi N) C_cû^ Kcð]ûed icûi K) eì_K Kcð]ûed icûi

C_cû^ I C_ùcd c¤ùe @ùb\ KÌòZ ùjûA icûi ùjùf ‘eì_K Kcð]ûed’ icûi jêG û cùêL, ~ûjû aòhdùe C_cû @[ðûZþ Zêk^û \ò@û~ûG [ûKê ‘C_ùcd’ Kêjû~ûG Gaõ C_ùcd ijòZ ~ûjûe Zêk^û jêG ZûKê ‘C_cû^’ Kêjû~ûG û

eì_K Kcð]ûed C\ûjeY - cûZé eì_òYú ù\aú = cûZéù\aú

GVûùe cûZû I ù\aú c¤ùe @ùb\ KÌòZ ùjûAQò û @[ðûZþ cûZû I ù\aú c¤ùe KòQò _û[ðKý ^ûjó û @^ý C\ûjeY -

_âûY eì_K _lú = _âûY_lú Kûc^û eì_K @MÜò = Kûcû^MÜò aò\ýû eì_K ]^ = aò\ýû]^ cêL eì_K P¦â = cêLP¦â \ûeê eì_K ù\aZû = \ûeêù\aZû L) c¤_\ùfû_ú Kcð]ûed icûi

ù~Cñ Kcð]ûed icûie icÉ _\ùe c¤a©ðú _\e ùfû_ ùjûA[ûG ZûjûKê ‘c¤_\ùfû_ú Kcð]ûed icûi’ Kêjû~ûG û


C\ûjeY - iê^ûùe Zò@ûeò cê\ò = iê^ûcê\ò

@^ý C\ûjeY - Mwû ^ûcK ^\ú = Mwû^\ú jûZa§û NWÿò= jûZNWÿò \jò cògòâZ PêWÿû = \jòPêWÿû P¦â i\ég cêL = P¦â cêL ùekùe Pûfê[ôaû MûWÿò = ùekMûWÿò M) C_còZ Kcð]ûed

icûiùe C_ùcd _ìað_\ I C_cû^ _e_\ ùjùf ZûjûKê ‘C_còZ Kcð]ûed’ icûi Kêjû~ûG û C\ûjeY - ê iòõj _eò = êiòõj

@^ý C\ûjeY - cêL P¦â _eò = cêLP¦â _û\ _\à _eò = _û\_\à ê A¦â _eò = ^ùe¦â @]e aò _eò= @]eaò Ke _fäa _eò = Ke_fäa N) C_cû^ Kcð]ûed _ìað_\ùe C_cû^ Gaõ _e_\ùe C_ùcd C_cû^ ijòZ iû]ûeY

]cðaûPK _\e icûiKê ‘C_cû^ Kcð]ûed’ icûi Kj«ò û C\ûjeY-

N^ _eògýûc = N^gýûc @^ý C\ûjeY - ae` _eò [Šû = ae` [Šû `êf _eò K@ñk = `êf K@ñk _[e _eò UûY = _[e UûY Pµû _eò ùMûeú = Pµû ùMûeú P¦^ _eò gúZk = P¦^ gúZk 3) \ßòMê icûi ù~Cñ icûiùe iõLýûaûPK g± _ìaðùe [ûA icÉ _\Uò icûjûe aû

icÁòKê aêSûG, ZûjûKê ‘\ßòMê’ icûi Kêjû~ûG û C\ûjeY - Zòâ ke icÁò / icûjûe = Zòâ`kû @^ý C\ûjeY - i¯ Ehòu icûjûe = i¯hòð


_*@céZe icûjûe = _*ûcéZ âeZÜu icûjûe = âeZÜ iûZ icê\âe icûjûe = iûZicê\â PC_\e icûjûe = PC_\ú

5) \ß¦ß icûi ù~Cñ icûiùe _âùZýK iciýcû^ _\e @[ðe _âû]û^ý [ûG, ZûjûKê \ß¦ß icûi Kêjû~ûG û @^ý @[ðùe Kjòùf _âùZýK _\e @[ðe _âû]û^ý [ûA GKû]ôK aòùghý_\e còk^ùe ù~Cñ icûi MVòZ ùjûA[ûG ZûjûKê ‘\ß¦ß icûi’ Kj«ò û C\ûjeY-

\ò I eûZò = \ò eûZò @^ý C\ûjeY -

gvû I iò¦êe = gvûiò¦êe iúZû I eûc = iúZûeûc eû]û I Ké¾ = eû]ûKé¾ je I _ûaðZú = je_ûaðZú aû_û I cû = aû_û cû 5) ajêaâújò icûi

ù~Cñ icûiùe icÉ _\ iciýcû^ _\cûû c¤eê Kûjûeò @[ðKê ^ aêSûA @^ýKê aêSûA[ûG ZûjûKê ajêaâújò icûi Kêjû~ûG û ù~còZòKò -

aúYû _ûYòùe ~ûjûe ùi = aúYû_ûYò (ieÊZú) @^ý C\ûjeY - _úZ @é ~ûjûe ùi = _úZûé \g @û^^ ~ûjûe ùi = \gû^^ @Á @w aKâ ~ûjûe = @ÁaKâ PKâ _ûYòùe ~ûjûe ùi = PKâ_ûYò KéZþ ùjûAQò Kû~ðý ~ûjûe \ßûeû = KéZKû~ðý

6) @aýdú bûa icûi ù~Cñ icûiùe @aýd_\ _ìað_\ bûaùe ejò @^ý_\ ijòZ icûi ùjûA[ûG I ùi[ôùe @aýde @[ð _âû]û^ý [ûG ZûKê ‘@aýd bûa’ icûi Kj«òû aòbò Ü @[ðùe @aýdúbûa icûi ùjûA[ûG û ù~còZòKò - aú_þiû (aûe´ûe), iû\égý, @bûa, ù~ûMýZû, iûcú_ý, @ûZòg~ý, _½ûZþ, @ZòKâc, aò_eúZ I i¹êL _âbéZò @[ðùe @aýdú bûa icûi ùjûA[ûG û

1) aú_þiû aû aûe´ûe @[ðùe - NeKê Ne = _âZòNe [eKê [e = _âZò[e


\ò Kê \ò = _âZò\ò 2) iû\égý @[ðùe - bûhûe i\ég = C_bûhû aê i\ég = C_a^ cì©òðe i\ég = _âZòcì©òð 3) @bûa @[ðùe - bòlûe @bûa = \êbòðl @ûcòhe @bûa = ^òeûcòh bde @bûa = ^òbðd 4) ù~ûMýZû @[ðùe - eì_e ù~ûMý = @^êeì_ ùbûMe @^êKìk = C_ùbûM Kìke ù~ûMý = @^êKìk 5) iûcú_ý @[ðùe - KY×e icú_ = C_KY× Mwûe icú_ = @^êMw _\e icú_ = C__\ 6) @ûZòg~ý aû @û]ôKý @[ðùe - @Zògd N* - òN* @Zògd @û]ê^òK = @Zýû]ê^òK @Zògd Cy = @Zêýy 7) _½ûZþ @[ðùe - _½ûZþ_\ = @^êZû_ _½ûZþ]ûa^ = @^ê]ûa^ _½ûZþKeY = @ êKeY 8) @ZòKâc @[ðùe - cûâKê @ZòKâc Keò = @Zòcûâ eì_Kê @ZòKâc Keò = @_eì_ @ûPûeKê @ZòKâc Keò = @ZýûPûe 9) aò_eúZ @[ðùe - Kìke aò_eúZ = _âZòKìk `ke aò_eúZ = _âZò k _le aò_eúZ = aò_l 10) i¹êL @[ðùe - cêLe @ûMùe = i¹êL @MÜòe i¹êL = _âZýMÜò @lòe _âZò = _âZýl


Zêùccûù^ RûYòeL \êA aû \êAeê @]ôK _\Kê GK _\ùe _eòYZ Keòaûe ^ûc ùjCQò icûi ö icûiùe _\MêWÿòK còkòZ aû GKûVò ùjaû_ùe ù~Cñ _\ iéÁò jêG ZûjûKê icÉ_\

Kj«ò ö ù~Cñ _\MêWÿòKe cògâYùe icÉ _\ MXÿû jêG ùijò _\ MêWÿòK ùMûUòG ùMûUòG

iciýcû^ _\ ö icûi cêLýZü Q@ _âKûee - ZZþ_êeêh icûi, Kcð]ûed icûi, \ßòMê icûi, \ß¦ß

icûi, ajêaâújò icûi I @aýdúbûa icûi ö cùêL, ù~Cñ @aýd _\ MêWÿòK ]ûZê _ìaðeê, ]ûZêR g± _ìaðeê ù~ûWÿû ùjûA ^ì@û g±

MXÿò[û«ò, ùiMêWÿòKê C_iMð Kj«ò ö IWÿò@û bûhûùe icê\ûd ùKûWÿòGUò C_iMðe aýajûe ejòQò ö ùiMêWÿòK ùjfû - _â, _eû, @_þ, icþ, ^ò, @]ô, iê, òeþ, \êeþ, CZþ, @Zò, _eò, _âZò, @a, @^ê, aò, @bò, C_, @_ò Gaõ @û ö

cù^ eL, KéZþ _âZýd ù~ûM ùjûA ù~Cñ ^ì@û g± MVòZ jêG ZûjûKê Ké\« g± aû Ké\« _\ Kj«ò ö

cù^ eL, bò Ü bò^Ü @[ðùe g± ij ù~Cñ iaê _âZýd ù~ûM ùjûA ^ì@û g± MV^ Keû~ûG ùijò _âZýd MêWÿòKê Z±òZ _âZýd Kj«ò ö @ûC ùijòiaê Z±òZ _âZýd \ßûeû MVòZ g±Kê Z±òZû« g± Kj«ò ö


icûi KûjûKê Kêjû~ûG ? icûiKê ùKùZ bûMùe aòbq Keû~ûAQò ? ùiMêWÿòKe ^ûc ùfL û eì_K Kcð]ûed icûi Kjòùf K’Y aêS ? \ßòMê icûi K’Y C\ûjeY ij aêSûA ùfL û @aýdúbûa icûie iõmû ^òeì_Y Ke û ^òcÜfòLòZ g±MêWÿòKe icûi Ke - aòù\gûMZ gvûiò¦ìe @^bòm aû_ûcû ieê]û^ _úZûé \ûeêù\aZû ^òbðd \jòPêWÿû _*ûcéZ

i¸ûaý C©e : _eÆe i´§ [ôaû \êA aû \êAeê @]ôK _\Kê GK_\ùe _eòYZ Keòaûe ^û

ùjCQò icûi û icûiKê Q@ bûMùe aòbq Keû~ûA[ûG û ùiMêWÿòK ùjfû-ZZþ_êeêh icûi,

Kcð]ûed icûi, \ßòMê icûi, \ß¦ß icûi, ajêaâújò icûi I @aýdúbûa icûi û C_cû^ I C_ùcd c¤ùe @ùb\ KÌòZ ùjA ù~Cñ icûi jêG, ZûjûKê ‘eì_K

Kcð]ûed icûi’ Kêjû~ûG û


ù~Cñ icûiùe iõLýûaûPK g± _ìaðùe [ûA icÉ_\Uò icÁò aû icûjûeKê aêSûA[ûG, ZûjûKê ‘\ßòMê icûi’ Kj«ò û C\ûjeY-PC_\e icûjûe = PC_\ú û

ù~Cñ icûiùe @aýd_\ _ìað_\ bûaùe ejò @^ý_\ ijòZ icûi ùjûA[ûG I ùi[ôùe @aýde @[ð _âû]û^ý [ûG ZûjûKê ‘@aýdúbûa icûi’ Kêjû~ûG û

aòù\geê @ûMZ = aòù\gûMZ (_*cú ZZþ_êeêh) ^ @bòm = @^bòm (^Tþ ZZþ_êeêh) ieê @ùU ]û^ = ieê ]û^ (Kcð]ûed icûi) \ûeê eì_K ù\aZû = \ûeêù\aZû (eì_K Kcð]ûed)

\jò cògòâZ PêWÿû = \jòPêWÿû (c¤_\ùfû_ú Kcð]ûed) _* @céZe icûjûe = _*ûcéZ (\ßòMê icûi) gvû I iò¦ìe = gvûiò¦ìe (\ß¦ icûi) aû_û I cû = aû_û cû (\ß¦ß icûi) _úZ @é ~ûjûe ùi = _úZûé (ajêaâújò icûi) bde @bûa = ^òbðd (@aýdú bûa icûi)

i§ò : i§ò Kjòùf @ûùc aêSê, _ìað_\e ùgha‰ð ijòZ _e_\e @û\ý a‰ðe còk^ û i§ò\ßûeû \êAa‰ðe còk^ jêG û i§ò _ûAñ \êA_\ GK_\ùe _eòYZ jê@«ò û GK_\ ùjC[òaû _\Kê ‘i§ò_\’ Kêjû~ûA[ûG û Êe, aý¬^ I aòiMð a‰ðKKê ùÂ i§ò jêG û ùZYê i§ò iû]ûeY Zò ò _âKûee - K) Êe i§ò L) a¬^ i§ò M) aòiMð i§ò K) Êe i§ò - Êe i§ò Kjòùf @ûùc aêSòaû ù~, _eÆe i^ÜòjòZ _ìað_\e ùgh Êea‰ð ijòZ _e_\e _â[c Êea‰ðe còk^ û G[ô_ûAñ i§òiìZâ aû ^òdcûakú ejòQò û ù~còZòKò - 1) K) @ + @ = @û ^úk + @Pk = ^úkûPk ùgßZ + @é = ùgßZûé GK + @]ôK = GKû]ôK \g + @aZûe = \gûaZûe L) @ + @û = @û Cy + @ûi^ = Cyûi^ iòõj + @ûi^ = iòõjûi^ iZý + @û^¦ = iZýû^¦ ga + @û]ûe = gaû]ûe M) @û + @ = @û gâ¡û + @_ðY = gâ¡û_ðY PòZû + @^k = PòZû^k \êMðû + @Ácú = \êMðûÁcú iìP^û + @]ôKûe = iìP^û]ôKûe


N) @û + @û = @û cjû + @ûKûg = cjûKûg aò\ýû + @ûkd = aò\ýûkd iê]û + @ûKûe = iê]ûKe i\û + @û^¦ = i\û^¦ G i§òiìZâ aû ^òdcUò ùjCQò, ‘@’ aû ‘@û’ _ùe ‘@’ aû ‘@û’ [ôùf \êùjñ cògò ‘@û’ jê@«ò û 2) K) A + A = B ~Zò + A¦â = ~Zú¦â @Zò + AZ = @ZúZ @Zò + Aa = @Zúa _âZò +AZ = _âZúZ L) A + B = B _eò + Blû = _eúlû Mòeò + Bg = Mòeúg jeò + Bg = jeúg @]ô + Bgße = @]úgße M) B + A = B cjú + A¦â = cjú¦â gPú + A¦â = gPú¦â Z_ú + A¦â = Z_ú¦â MêYú + A¦â = MêYú¦â N) B + B = B baû^ú + Bg = baû^úg eR^ú + Bg = eR^úg @a^ú + Bg = @a^úg _é[ßú + Bgße = _é[ßúgße Gjò i§ò ^òdcUò ùjCQò ‘A’ aû ‘B’ _ùe ‘A’ aû ‘B’ [ôùf \êùjñ cògò ‘B’ jê@«ò û 3) K) C + C = D KUê + Cqò = KUêqò ceê + C\ýû^ = ceê\ýû^ iê + Cqò = iìqò iû]ê + C\ýc = iû]ê\ýc L) C + D = D iò§ê + Dcòð = iò§ìcòð fNê + Dcòð = fNìcòð iû]ê + DRðü = iû]ìRðü ù]^ê + D]ü = ù]^ê]ü M) D + C = D a]ì + Cqò = a]ìqò a]ì + C›a = a]ì›a a]ì + C¡ûe = a]ì¡ûe Pcì + C¡ûe = Pcì¡ûe


* Pcì = ùi÷^ý\k * DRðü = gqòicìj

N) D + D = D bì + D¡ßð = bì¡ßð bì + DRðü = bìRð Pcì + DRðü = PcìRð Gjò òdc @^êiûùe ‘D’ aû ‘C’ _ùe ‘C’ aû ‘D’ [ôùf \êùjñ cògò ‘D’ jê@«ò û 4) K) @ + A = G gêb + Azû = gêùbzû iêe + A¦â = iêùe¦â ê + A¦â = ^ùe¦â _ì‰ð + A¦ê = _ìù‰ð¦ê L) @ + B = G iêe + Bg = iêùeg bêa^ + Bgßeú = bêaù^gßeú eûc + Bgße = eûùcgße K_ûk + Bgße = K_ûùkgße M) @û + A = G ~[û + Azû = ~ù[zû cjû + A¦â = cùj¦â ~[û + AÁ = ~ù[Á \êMðû + ARýû = \êùMðRýû * ARýû = ùjûc, ~m, _ìRû N) @û + B = G ecû + Bg = eùcg \êMðû + Bg = \êùMðg cjû + Bgße = cùjgße Kckû + Bgße = Kcùkgße Gjò i§ò iìZâeê RYû~ûG ù~, ‘@’ aû ‘@û’ _ùe ‘A’ aû ‘B’ [ôùf \êùjñ cògò ‘G’ jê@«ò û 5) K) @ + C = I f´ + C\e = fù´û\e _êeêh + C©c = _êeêùhû©c jòZ + C_ù\g = jòùZû_ù\g â + C\d = ^ùaû\d L) @ + D = I GK + D^ = GùKû^ * GùKû^ = ùMûUòG Kcþ Pk + Dcòð = Pùkûcòð * Pùkûcò = P*k Zew â + DXÿ = ^ùaûXÿû * ^ùaûXÿû = âa]ì iûMe + Dcòð = iûMùeûcòð M) @û + C = I cjû + C\]ô = cùjû\]ô Mwû + C\K = Mùwû\K


~[û + CPòZ = ~ù[ûPòZ \êMðû + C›a = \êùMðû›a N) @û + D = I cjû + Dcòð = cùjûcòð cjû + Deê = cùjûeê cjû + DRðü = cùjûRðü Mwû + Dcòð = Mùwûcòð Gjò i§ò ^òdc @^ê~ûdú @ûùc ù\Lòùf ‘@’ aû ‘@û’ _ùe ‘C’ aû ‘D’ [òùf \êùjñ cògò ‘I’ jê@«ò û 6) K) @ + E = @eþ i¯ + Ehò = i¯hòð ù\a + Ehò = ù\ahòð aâjà + Ehò = aâjàhòð ù\a + EY = ù\a‰ð L) @û + E = @eþ eûRû + Ehò = eûRhòð cjû + Ehò = cjhòð Gjò i§ò ^òdcùe ù\Lòùf ‘@’ aû ‘@û’ _ùe ‘E’ [ôùf \êùjñ cògò ‘@eþ’ jê@«ò û 7) K) @ + G = H jòZ + Ghú = jòùZ÷hú R^ + GK = Rù^÷K \òaý + GK = \òùa÷ýK GK + GK = GùK÷K L) @ + H = H @Zêk + Hgß~ðý = @Zêùk÷gß~ðý cZ + HKý = cùZ÷Ký \òaý + Hgß~ðý = \òùa÷ýgß~ðý QûZâ + HKý = QûùZâ÷Ký M) @û + G = H Z[û + Ga = Zù[÷a i\û + Ga = iù\÷a bûhû + GKúKeY = bûùh÷ýKúKeY cjû + GKû\gú = cùj÷Kû\gú N) @û + H = H cjû + Hgß~ðý = cùj÷gß~ðý \òaý + Hgß~ðý = \òùa÷ýgß~ðý cjû + GeûaZ = cùj÷÷eûaZ bûhû + GKý = bûùh÷Ký Gjò ^òdcùe @ûùc ù\Lòùf ù~, ‘@’ aû ‘@û’ _ùe Êea‰ð ‘G’ aû ‘H’ [ôùf \êùjñ cògò ‘H’ jê@«ò û 8) K) @ + I = J Rk + IN (ZeOþM) = RùkøN


aòk + IKû = aòùkøKû (aòfê@û) \òa + IKû = \òùaøKû (ù\aZû) L) @ + J = J a^ + Jh] = aù^øh]ô iað + Jh]ô = iùaðûh]ô Ê + Jei = ùÊøei \« + JÂý = \ù«øÂý M) @û + I = J cjû + IN (Zew) = cùjøN Mwû + IN = MùwøN cé©òKû + Ih]ô = cé©òùKøh]ô cjû + IR (ùZR) = cùjøR N) @û + J = J cjû + Jh] = cùjøh] ^ò\âû + Jh]ô = ^òù\âøh]ô \òaû + Jh] = \òùaøh] cjû + J\û~ðý = cùjø\û~ðý Gjò i§ò iìZâùe @ûùc RûYòaûKê _ûAùf ù~, ‘@’ aû ‘@û’ _ùe ‘I’ aû ‘J’ [ôùf \êùjñ cògò ‘J’ jê@«ò û 9) K) A + @ = d _âZò + @j = _âZýj _âZò + @l = _âZýl _âZò + @w = _âZýw (@w_âZýw) L) A + @û = dû AZò + @û\ò = AZýû\ò M) B + @ = d iìPú + @Mâ = iìPýMâ ^\ú + @´ê = ^\ý´ê N) B + C = d ^\ú + C_KY× = ^\êý_KY× flàú + C_ûi^û = flàý_ûi^û Gjò ^òdcUò UòùK bò^Ü fûMò[ôa, G[ôùe @ûùc ù\Lòùf ù~ ‘A’ aû ‘B’ _ùe ‘A’ aû ‘B’ bò Ü @^ý Êea‰ð (@, @û, C, D ‘A’ aû ‘B’ _ùe ‘A’ aû ‘B’ bò Ü @^ý Êea‰ð (@, @û, C, D AZýû\ò) [ôùf ‘A’ aû ‘B’ iÚû^ùe ‘d’ jêG û Gjò ^òdce @ûC ùKùZûUò C\ûjeY ù\Lòaû - ù\aú + @û\ò = ù\aýû\ò (B + @û = d) @Zò + C}U = @Zêý}U (A + C = d) ù\aú + IÂ = ù\ùaýûÂ (B + I = d) ^ûeú + @Éê = ^û~ðýÉê (B + @ = d) ù\aú + C_ûi^û = ù\aêý_ûi^û (B + C = d) bìcò + @]ôKûeú = bìcý]ôKûeú (A + @ = d) _eò + @ûùfûP^û = _~ðýûùfûP^û (A + @û = d)


ZeêYú + @û\ò = ZeêYýû\ò (B + @û = d) Bhðû + @ù^K = Bhðûù^ýK (@û + @ = d) 10) C + @ = Iß @^ê + @d = @^ßd, iê + @Ì = ÊÌ, iê + @z = Êz C + G = ùIß @^ê + GhY = @ù^ßhY C + @û = Ißû iê + @ûMZ = ÊûMZ _âbê + @ûmû = _âbßûmû Gjò ^òdc @^êiûùe ‘C’ aû ‘D’ ‘C’ aû ‘D’ bò Ü @^ý Êea‰ð [ôùf ‘C’ aû ‘D’ iÚû^ùe ‘Iß’ ùjûA[ûG û

aý¬^ i§ò aý¬^ i§ò Kjòùf @ûùc aêSê, aý¬^ a‰ð ijòZ aý¬^ a‰ð aû Êea‰ðe còk^ û @^ý bûhûùe Kjòùf, _eÆe i^ÜòjòZ _ìað_\e ùgh aý¬^ a‰ð ijòZ _e_\e _â[c aý¬^ a‰ð aû Êea‰ðe còk^Kê aý¬^ i§ò Kêjû~ûG û 1) i§ò iìZâ @^êiûùe, ‘Z’ aû ‘\’ _ùe ‘P’ aû ‘Q’ [ôùf ‘Z’ aû ‘\’ iÚû^ùe ‘P’ ùjûA[ûG û C\ûjeY - geZþ + P¦â = gey¦â PkZþ + PòZâ = PkyòZâ CZþ + ùQ\ = Cùz\ 2) aý¬^ i§òe @ûC GK ^òdc @^ê~ûdú, ‘Z’ aû ‘\’ _ùe ‘R’ aû ‘S’ [ôùf ‘Z’ aû ‘\’ iÚû^ùe ‘Rþ’ ùjûA[ûG û C\ûjeY - aò_\þ + R^K = aò_{^K iZþ + R^ = i{^ RMZþ + R^^ú = RM{^^ú 3) @ûC GK iìZâ @^êiûùe, ‘Z’ aû ‘\’ _ùe ‘W’ aû ‘X’ [ôùf ‘Zþ’ aû ‘\’ iÚû^ùe ‘Wþ’ ùjûA[ûG û C\ûjeY - Z\þ + WòŠòc = ZWþWòŠòc Z\þ + ùXøK^ = ZZþùXøK^ CZþ + Wú^ = CWþWú^ 4) @^ý GK ^òdc Kùj, ‘Z’ aû ‘\’ _ùe ‘f’ [ôùf ‘Z’ aû ‘\’ iÚû^ùe ‘f’ jêG û C\ûjeY - CZþ + ùfL = CùfäL aò\êýZþ + fZû = aò\êýfäZû CZþ + fûi = Cfäûi 5) aý¬^ i§òe @ûC GK ^òdceê RYû~ûG, ‘Zþ’ aû ‘\þ’ _ùe ‘g’ [ôùf ‘Zþ’ aû ‘\þ’ iÚû^ùe ‘Zþ’ jêG Gaõ ‘g’ iÚû^ùe ‘z’ jêG û C\ûjeY - CZþ + gévk = Czévk CZþ + gßûi = Czßûi


aéjZþ + gKU = aéjzKU 6) @ûC GK iìZâ Kùj, ‘Zþ’ aû ‘\þ’ _ùe ‘j’ [ôùf \êùjñ cògò ‘¡’ ùjûA[û«ò û C\ûjeY - CZþ + jZ = C¡Z CZþ + jûe = C¡ûe ZZþ + jòZ = Z¡òZ 7) @^ý GK ^òdc @^ê~ûdú, _e_\e _â[c a‰ð ‘^’ aû ‘c’ ùjûA[ôùf _ìað _\e ùgha‰ð ù~Cñ aMðe ùjûA[ûG Zû’ iÚû^ùe ùijòaMðe _*c a‰ð ùjûA[ûG û C\ûjeY - RMZþ + ^û[ = RM^Üû[ céZþ + cd= céYàd 8) @^ý GK ^òdc @^êiûùe ‘h’ _ùe ‘Z’ [ôùf ‘Z’ iÚû^ùe ‘U’ I ‘[’ [ôùf ‘[’ iÚû^ùe ‘V’ jêG û C\ûjeY - Zêh + U = ZêÁ gòh + Z = gòÁ hhþ + [ = hÂ 9) aý¬^ i§òe @ûC GK iìZâ @^ê~ûdú, ‘cþ’ _ùe @aMðý a‰ð[ôùf ‘cþ’ iÚû^ùe @^êÊûe (õ) ùjûA[ûG û C\ûjeY - icþ + iûe = iõiûe icþ + jZ = iõjZò icþ + ùgû]^ = iõùgû]^ 10) @ûC GK ^òdc Kùj, ‘\þ’ aû ‘]þ’ _ùe K, L, _, `, cþ [aùf ‘\þ’ I ‘]þ’ iÚû^ùe ‘Zþ’ ùjûA[ûG û C\ûjeY - ZZþ + Kûkú^ = Z}ûkú^ Z\þ + _e = Z_ôe Z\þ + lYûZþ = ZZþlYûZþ

aòiMð i§ò : aòiMð i§ò Kjòùf _ìað_\e ùghùe [ôaû aòiMð(ü) ijòZ _e_\e _â[cùe [ôaû Êea‰ð aû aý¬^ a‰ðe còk^Kê aêSû~ûG û @^ý bûhûùe Kjòùf, aòiMð ijòZ Êea‰ð aû aý¬â‰ðe i§ò ùjùf ZûjûKê aòiMð i§ò Kêjû~ûA[ûG û

1) aòiMð i§òe GK ^òdc @^ê~ûdú aòiMð _ùe ‘K’, ‘_’, ‘`’ @û\ò [ôùf aòiMð iÚû^ùe ‘iþ’ ùjûA[ûG û C\ûjeY -

^cü + Kûe = ^cÄûe c^ü + Kûc^û = c^Äûc^û _êeü + Kûe = _êeÄûe

2) @ûC GK ^òdc Kùj, ‘eþ’ eì_ú aòiMð _ùe ‘e’ [ôùf aòiMðùe [ôaû ‘eþ’ e ùfû_ jêG û C\ûjeY -

^òü + ea = ^òea ^òü + ei = ^úei ]^êü + eûgò = ]^êeûgò


3) @^ý GK ^òdc @^êiûù, _\û« aòiMð _ùe ‘P’ aû ‘Q’ [ôùf aòiMð iÚû^ùe ‘g’ ùjûA[ûG û C\ûjeY -

^òü + Pd = ^ò½d \êü + PeòZâ = \ê½eòZâ \êü + Pò«û = \ê½ò«û

4) @^ýZc i§òiìZâ @^êiûùe, _\û« aòiMð _ùe ‘Z’ [ôùf aòiMð iÚû^ùe ‘iþ’ ùjûA[ûG û ù~còZKò -

@]ü + Z^ = @]É^ ^òü + Zew = òÉew c^ü + Zû_ = c^Éû_

5) aòiMð i§òe @ûC GK ^òdc Kùj, aòiMð _ùe ‘K’, ‘K’, Kò û ‘`’ [ôùf aòiMð iÚû^ùe ‘iþ’ ùjûA[ûG û C\ûjeY -

_êeü + Kûe = _êeÄûe ^cü + Kûe = ^cÄûe aûPü + _Zò = aûPÆZò

6) @^ý GK iìZâùe @ûùc ù\Lòaû, ‘e’ eì_ú aòiMð _ùe Êea‰ð, aMðe ZéZúd, PZê[ð, _*ca‰ð ~, e, K, a, j [ôùf aòiMð iÚû^ùe ‘e’ ùjûA[ûG û C\ûjeY -

_ê ü + @_ò = _ê e_ò @«ü + \ûj = @«\ðûj @ûdêü + ùa\ = @ûdêùað\

7) @ûC GK iìZâùe ù\Lòaû, ‘iþ’ eì_ú aòiMð _ùe @, aMðe ZéZúd, PZê[ð, _*ca‰ð Kò û ~, e, k, a, j [ôùf aòiMð iÚû^ùe ‘I’ ùjûA[ûG û C\ûjeY -

c^ü + ù~ûM = cù^ûù~ûM Z_ü + a^ = Zù_ûa^ @]ü + MZò = @ù]ûMZò

8) @ûC GK ^òdcùe @ûùc ù\Lòaû, aòiMð _ùe ‘U’ aû ‘V’ [ôùf aòiMð iÚû^ùe ‘hþ’ ùjûA[ûG û ù~còZòKò -

^òü + Vêe = òÂêe ]^êü + Uuûe = ]^êÁuûe ]^êü + Uu]e = ]^êÁu]e

Zêùccûù^ RûYòeL

_eÆe i^ÜòjòZ _ìað_\e ùgha‰ð I _eò_\e _â[ca‰ðe còk^Kê i§ò Kêjû~ûA[ûG û @[ðûZþ _ìað_\e ùgh a‰ð ij _e_\e @û\ý a‰ðe còk^Kê i§ò Keû~ûG û i§ò Zò ò_âKûee, ~[û : K) Êe i§ò L) aý¬^ i§ò M) aòiMð i§ò


_eÆe i^ÜòjòZ _ìað_\e ùgh Êea‰ð ijòZ _e_\e _â[c Êea‰ðe còk^Kê Êei§ò Kêjû~ûA[ûG û @[ðûZþ _eÆe i^ÜòjòZ \êAUò Êea‰ðe còk^Kê Êei§ò Kêjû~ûG û C\ûjeY - 1) ^úk + @Pk = ^úkûPk 2) iZý + @û^¦ = iZýû^¦ 3) GK + @]ôK = GKû]ôK 4) Mòeò + Bg = Mòeúg 5) @Zò + AZ = @ZúZ ùijò_eò _eÆe i^ÜòjòZ _ìað_\e ùgh aý¬^ a‰ð ijòZ _e_\e _â[c aý¬^ a‰ð aû Êea‰ðe còk^Kê aý¬^ i§ò Kêjû~ûG û @[ðûZþ aý¬^ a‰ð ij aý¬â‰ð aû Êea‰ðe còk^Kê aý¬^ i§ò Kêjû~ûA[ûG û C\ûjeY - 1) iZþ + @ûPûe = i\ûPûe 2) CZþ + ^Zò = C^ÜZò 3) aûKþ + ù\aú = aûMþù\aú 4) icþ + KûeK = iõÄûeK 5) Z\þ + _e = Z_ôe ùijò_eò cùêL, _ìað_\e ùghùe [ôaû aòiMð(ü) ijòZ _e_\e _â[cùe [ôaû Êea‰ð aû aý¬^ a‰ðe còk^Kê aòiMð i§ò Kêjû~ûG û @[ðûZþ aòiMð(ü) ijòZ Êea‰ð aû aý¬^ a‰ðe i§ò ùjùf ZûjûKê aòiMð i§ò Kj«ò û C\ûjeY flýKe - ^òü + _û_ = ^ò¿û_ c^ü + Kûc^û = c^Äûc^û ^bü + Pe = ^b½e ]^êü + Uuûe = ]^êÁuûe Z_ü + a^ = Zù_ûa^ @]ü + MZò = @ù]ûMZò ^òü + ùfûb = ^òùfðûb @ûdêü + ùa\ = @ûdêùað\ \êü + MZò = \êMðZò Êü + MZ = ÊMðZ _êeü + Kûe = _êeÄûe ]^êü + _ûYò = ]^ê¿ûYò \êü + Pò«û = \ê½ò«û _ê ü + @_ò = _ê e_ò c^ü + e¬^ = cù^ûe¬^

@ûZà _eúlY _âgÜûakú

i§ò KûjûKê Kêjû~ûG ? i§ò ùKùZ _âKûee I K’Y K’Y ? Êei§ò Kjòùf K’Y aêS ? aý¬^ i§òe iõmû ^òeì_Y Ke û


Zk fòLòZ g±MêWÿòKe i§ò aòùz\ Ke - ^úkûPk, \gûaZûe, iZýû^¦, \êMðûÁcú, ceì\ýû^, gêùbzû, eûùcgße, fù´û\e, i¯hòð, _âZýl

aòiMð i§òe ùKùZûUò C\ûjeY ùfL û i§ò Ke -

AZò + @û\ò = @Zò + @« = @^ê + GhY = iê + @ûMZ = _eò + @ûùfûP^û = ù\aú + IÂ =

RMZþ + R^^ú = CZþ + gßûi =

icþ + ùgû]^ = ^cü + Kûe =

i¸ûaý C©e i§ò Kjòùf _ìað_\e ùgha‰ð ijòZ _e_\e @û\ýa‰ðe còk^Kê aêSû~ûG û i§ò Zò ò_âKûee û ~[û : Êei§ò, aý¬^ i§ò I aòiMð i§ò û aý¬^ a‰ð ijòZ aý¬^ a‰ð aû Êea‰ðe còk^Kê aý¬^ i§ò Kj«ò û

^úk + @Pk = ^úkûPk \g + @aZûe = \gûaZûe iZý + @û^¦ = iZýû^¦ \êMðû + @Ácú = \êMðûÁcú ceê + C\ýû^ = ceê\ýû^ gêb + Azû = gêùbzû eûc + Bgße = eûùcgße f´ + C\e = fù´û\e i¯ + Ehò = i¯hòð _âZò + @l = _âZýl AZò + @û\ò = AZýû\ò @Zò + @« = @Zý« @^ê + GhY = @ù^ßhY iê + @ûMZ = ÊûMZ _eò + @ûùfûP^û = _~ðýûùfûP^û \aú + IÂ = ù\ùaýûÂ RMZþ + R^^ú = RM{^^ú CZþ + gßûi = Czßûi icþ + ùgû]^ = iõùgû]^ ^cü + Kûe = ^cÄûe


Zêùccûù^ RûYòeL

i§ò Kjòùf @ûùc aêSòaû, \êAa‰ðe còk^ aû iõù~ûM, _ìað_\e ùgha‰ð ijòZ _e_\e @û\ý a‰ðe còk^Kê i§ò Kj«ò ö

Êea‰ð, aý¬â‰ð I aòiMðKê ùÂ i§ò jêG ö ùZYê i§ò Zò ò_âKûee - Êei§ò, aý¬^ i§ò I aòiMð i§ò ö

_ìað_\e ùgh Êea‰ð ijòZ _e_\e _â[c Êea‰ðe còk^ aû i§òKê Êei§ò Kj«òö

_ìað_\e ùgh aý¬^ a‰ð ijòZ _e_\e _â[c aý¬^ i§ò Kj«ò ö _ìað_\e ùghùe [ôaû aòiMð (ü) ijòZ _e_\e _â[cùe [ôaû Êea‰ð

aû aý¬^ a‰ðê còk^ aû i§òKê aòiMð i§ò Kj«ò ö

ijûdK Mâ^ÚiìPú 1) iaðiûe aýûKeY - ^ûeûdY cjû_ûZâ, gâú]e \ûi 2) IWÿò@û aýûKeY - ]ù^gße cjû_ûZâ 3) IWÿò@û ]ß^òZ©ß I g± i¸ûe - ]ù^gße cjû_ûZâ 4) IWÿò@û aýûKeY aòPûe - aòRdflàú cjû«ò 5) _âPkòZ IWÿò@û bûhûe aýûKeY - aòRd _âiû\ cjû_ûZâ 6) cû¤còK aýûKeY - cû¤còK gòlû _eòh\, KUK

7) ]ß^ò aòmû^- ùMûfK aòjûeú ]k

Zêùc cûù^ @]ôK RûYòaû _ûAñ C_ù~ûMú _êÉK –

1) IWò@û bûhû I iûjòZý - _ŠòZ ^úkKŒ \ûi 2) IWò@û bûhûe AZòjûi - _ŠòZ aò^ûdK cògâ 3) IWò@û fò_ò I bûhûe Kâc aòKûg – Wü Kê¬ aòjûeú Zâò_ûVú 4) bûhû gûÈ _eòPd- _âùìe ùMûùfûK aòjûeú ]k 5) IWò@û ùKùa - _âùìe ùMûùfûK aòjûeú ]k 6) IWò@û fò_ò I bûhû – Wü LùMgße cjû_ûZâ 7) IWò@û bûhû e Pyðûe _eõ_eû - Wü MMù^¦â ^û[ \ûg 8) IWò@û bûhûe C_ô©ò I Kâc aòKûg – Wü aõgú]e cjû«ò 9) IWò@û bûhû I bûhû aòmû^ -Wü ù\aú _âi^Ü _…^ûdK 10) cûZé bûhû IWò@û – Wü aòRd _âiû\ cjû_ûZâ

Documents

ଓଡ଼ିଆ ବର୍ଣ୍ଣ ପରିଚୟosou.ac.in/eresources/DOLC-01-BLOCK-02-odia-barna...,:ÙÌJÕ HÕ5× FÄT DÌJ¹DÌ?×ÕNG B»Ô.×EÔK ,:ËJÔ HÔ5Ö FÃT DËJ¸DË?ÖÔNGH