โรฮงยา: คนไรรฐในรฐตางแดน

โดย

นายศววงศ สขทว

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร สงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต

สาขาวชามานษยวทยา คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

โรฮงยา: คนไรรฐในรฐตางแดน

โดย

นายศววงศ สขทว

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร สงคมวทยาและมานษวทยามหาบณฑต

สาขาวชามานษยวทยา คณะสงคมวทยาและมานษวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ROHINGYA: STATELESS PERSON IN FOREIGN COUNTRY

BY

MR. SIWAWONG SOOKTAWEE

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF MASTER OF ART PROGRAM IN ANTHROPOLOGY

FACULTY OF SOCIOLOGY AND ANTHROPOLOGY THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2015 COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

(1)

หวขอวทยานพนธ โรฮงยา: คนไรรฐในรฐตางแดน ชอผเขยน นายศววงศ สขทว ชอปรญญา สงคมวทยาและมานษยวทยามหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย สาขาวชามานษยวทยา

คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ปการศกษา

ผชวยศาสตราจารย ดร.อนสรณ อณโณ 2558

บทคดยอ

ชาวโรฮงยาเปนรบรโดยทวไปวาเปนคนไรรฐภายในประเทศเมยนมา พวกเขาอพยพหลบหนจากประเทศเมยนมาเขามาในประเทศไทยอยางไมถกตองตามกฎหมาย โดยใชเสนทางทางบกตอเนองมาจนประมาณป พ.ศ.2549 ทเรมตนการอพยพหลบเขามาตามชายฝงทะเลอนดามนผานประเทศไทยเพอขามชายแดนเขาไปในประเทศมาเลเซย

งานศกษา โรฮงยา :ชวตคนไรรฐในรฐตางแดน ชนนมวตถประสงคในการศกษาความสมพนธระหวางคนไรรฐชาวโรฮงยากบรฐสมยใหมภายนอกบานเกด และความสามารถของพวกเขาในแสวงหาทหนภยความรนแรง โดยศกษาคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยทอยในพนทจงหวดระนอง พงงาและสงขลา ระหวางป พ.ศ.2556-2558 โดยมขอสนนษฐานวาการเปนคนไรรฐและไมไดมสถานะเปนพลเมองของคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศบานเกดไดผลกดนใหตองอพยพหลบหนเขามาในประเทศไทยและยงตองเผชญกบความรนแรงโดยไมไดรบปกปองคมครองตอเนอง แตการศกษาชนนพบวาคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยเผชญกบอ านาจทหลากหลายนอกเหนอไปจากอ านาจรฐสมยใหมทยงคงผกขาดอ านาจการใหสถานะความเปนพลเมองของรฐ ทงอ านาจของหนวยงานและกฎหมายทแตกตางกนภายในรฐของไทย อ านาจของกลมองคกรนอกกฎหมาย องคกรระหวางประเทศ องคกรพฒนาเอกชน องคกรศาสนาภายนอกรฐทตางพยายามใหการปกปองคมครองคนไรรฐชาวโรฮงยาในสถานะใหมทแตกตางออกไป ทามกลางความหลากหลายของอ านาจเหลานคนไรรฐชาวโรฮงยากแสดงใหเหนถงความสามารถของตนในการเลอกทจะใชตอรองกบอ านาจ หรอสรางปฎบตการขนมาดวยตนเองภายในประเทศไทย ฉะนนการศกษาความสมพนธระหวางอ านาจของรฐสมยใหมกบชวตไมสามารถแยกออกจากความสมพนธกบอ านาจอนๆ ภายในสงคมการเมองสมยใหมในปจจบน

(2)

ได รฐสมยใหมจงตองแขงขน ตอรอง รวมมอกบอ านาจอนๆ ทหลากหลายภายในกระบวนการการสรางสถานะการเปนคนไรรฐเหนอชวตของผคนอยางตอเนองและยงไมสนสด

ค าส าคญ: โรฮงยา, คนไรรฐ, องคอ านาจสงสดทหลากหลาย, ผลภย, อสลาม

(3)

Thesis Title ROHINGYA: STATELESS PERSON IN FOREIGN COUNTRY

Author Mr. Siwawong Sooktawee Degree Master of Arts Major Field/Faculty/University Anthropology

Faculty of Sociology and Anthropology Thammasat University

Thesis Advisor Academic Years

Associate Professor Anusorn Unno, Ph.D. 2015

ABSTRACT

Rohingyas in Myanmar are generally known as stateless people and many

of them fled Myanmar for Thailand illegally. In 2006, more Rohingyas made their way to Thailand through the Andaman seacoast before heading to Malaysia as their final destination.

This study is aimed to examine the relationship between stateless Rohingyas, with a focus on those living in Ranong, Phang-nga and Songkhla of Thailand in 2013 - 201 5 , and the modern states especially Thailand. It is grounded on the assumption that “being stateless people” and not having Thai citizenship lead Rohingyas in Thailand to encounter violence and being denied of state protection. On the one hand, the study found that there is not only sovereign power of the Thai state but also that of others especially law enforcement officers and illegal networks that utilized citizenship to curtail Rohingyas’ political life. On the other hand, however, the study found that there are also other kinds of sovereign power including international organizations, non-governmental organizations and religious organizations that in various ways work to provide Rohingyas with help, support and protection. As such, the study maintains that the sovereign Thai state needs to negotiate and collaborate with other kinds of sovereign power in dealing with stateless Rohingyas who in turn

(4)

negotiate with the Thai state and make use of these other sovereign powers to survive in Thailand.

Keywords: Rohingya, Stateless People, Sovereignties, Refugee, Islam

(5)

กตตกรรมประกาศ

เดกชายผวคล ายนบนชายหาดแหงหนงในจงหวดพงงงา เขายนมองผนน ากวางไกลบรรจบกบทองฟา เขาถายรปมนไว เขาเอารปมาโชวแลวบอกวาคดถงบาน

ผเขยนอยากขอบคณเดกชายคนนน พรอมกบชาวโรฮงยาอกหลายรอยหลายพนคนทเดนทางเขามาในประเทศ โดยเฉพาะตงแตป 2556 ชวตทไรรฐของพวกเขาแสดงใหเหนความเปนมนษยทมทงความหวงและความพยายามในการมชวตทดเมอตองเผชญกบความสนหวงครงแลว ครงเลา ความกลาหาญของพวกเขาทจะกาวขามพรมแดนไปขางหนาพรอมกบการละทงบางอยางในชวตไวทบานเกด และเปนความบงเอญทท าใหพวกเขาปรากฎขนมาในชวตของผมทตอมาไดเปนแรงผลกดนส าคญทท าใหวทยานพนธนส าเรจในทสด วทยานพนธฉบบนจงเปนหนงในหลายบนทกเรองราวชวตของพวกเขาในชวงเวลาหนงจากสายตาของผเขยนทพยายามท าอยางเปนระบบ

และขอขอบคณอาจารยทกทาน ภายในคณะสงคมวทยาและมานษยวทยาทธรรมศาสตร ทาพระจนทร ทไดแนะน า ชวยเหลอในระหวางการเรยนและการท าวทยานพนธ โดยเฉพาะอาจารยอนสรณ อณโณ อาจารยผสอนและทปรกษา อาจารยประเสรฐ แรงกลา ประธานกรรมการสอบทไดใหค าแนะน าตอเนองทงในการสอบและการแกไขหลงการสอบ อาจารยยกต มกดาวจตร อาจารยสายพณ ศพทธมงคล อาจารยพเชฐ สายพนธ ทไดสงสอน แนะน า ถามไถถงความคบหนาอยางสม าเสมอ และอาจารยจกกรช สงขมณ ทไดเปดความเปนไปไดใหม ใหค าแนะน าอยางตรงไปตรงมา

รวมถงพวชย แสงดาวฉาย, พศรนอย นภานนท และคณศรภทร จยเปยม รวมถงเจาหนาทคนอนๆ ของคณะสงคมวทยาและมานษยวทยา ธรรมศาสตร ทาพระจนทร ทคอยตดตามความคบหนา ใหความชวยเหลอและค าแนะน าตลอดชวงเวลา 4 ปเตมทผานมา

ผเขยนขอบคณ โรยทราย วงศสบรรณ และอดศร เกดมงคล เพอนรวมงานทคอยแนะน า สนบสนน ชวยเหลอ ทะเลาะเบาะแวงกนบางในระหวางการท างานแตกไดเปดโอกาสใหใหผเขยนไดท างานและท าวทยานพนธชนนไปพรอมๆ กน รวมถงอาจารยอสมาแอน หมดอะด า อาจารยซาก พทกษคมพล และพนองมสลมในจงหวดสงขลา กรงเทพฯ ทไดแสดงใหผมเหนถงการชวยเหลอเกอกลทอยบนพนฐานความศรทธาในอสลาม

พอ แมและภรรยา ทแมจะเปนคนสดทายทผเขยนจะขอบคณ แตเปนการขอบคณส าหรบบคคลทคอยยนอยเคยงขางในวนทไมสามารถพดคยกบใครๆ ได ในวนทตองการความชวยเหลอ การสนบสนนในการมชวตอยในแตละวน รวมถงเดกหญงมะตม สขทว ทคอยมากวนอย

(6)

ตลอดเวลา แตกท าใหชวตผานชวงเวลาทผานมาอยางไมเครยดมากนก และขอขอบคณผคนอกมากมายทไมไดเอยชอ

วทยานพนธฉบบนไมไดมความสมบรณในตวมนเอง และตอนทายของวทยานพนธชนนไมไดน าไปสขอเสนอเพมเตม เพยงแตยงคงเปดกวางส าหรบคนอนๆ ทสนใจจะบนทกเรองราวชวตของคนไรรฐชาวโรฮงยาในแงมมอนๆ ทจะท าใหเรารจกพวกเขาไดมากขน

ชวตคอการเดนทาง มนจงไมไดมบทสรปแตจะสนสดไปพรอมกบชวต นายศววงศ สขทว

(7)

สารบญ หนา

บทคดยอภาษาไทย (1)

บทคดยอภาษาองกฤษ (3)

กตตกรรมประกาศ (5)

สารบญภาพ (7)

บทท 1 บทน า 1

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคในการศกษา 4 1.3 ค าถามในการศกษา 4 1.4 ขอบเขตและวธการศกษา 4

1.4.1 สนามของการศกษา 4 1.4.2 วธการศกษา 10

1.5 ต าแหนงสถานะและจดยนของผเขยน 12 1.6 ระยะเวลาการศกษา 14 1.7 กรอบการวเคราะห 15 1.8 การทบบทวนแนวคด และวรรณกรรมทเกยวของ 15

1.8.1 อ านาจอธปไตย การสรางสภาวะยกเวนและชวตทเปลอยเปลา 16 1.8.2 องคอ านาจเหนอชวตทหลากหลายภายในรฐ 18 1.8.3 การใชอ านาจอยางยดหยนและความหลากหลายของภายในรฐสมยใหม 20 1.8.4 สรปแนวคดและกรอบการศกษา 23

1.9 โครงสรางวทยานพนธ 25

(8)

บทท 2 ประวตศาสตรคนไรรฐชาวโรฮงยาสผอพยพผดกฎหมายในอาระกน 27

2.1 ความเปนมาของค าและผคนทเรยกตนเองวา “โรฮงยา” 28 2.1.1 ความเปนมาของค าวา “โรฮงยา” 28 2.1.2 ความเปนมาของชาวโรฮงยาในอาระกน 33 2.1.3 การเคลอนยายและการสรางอตลกษณของผคนในอาระกน 36

2.2 การสญเสยความเปนพลเมองของชาวโรฮงยาและความรนแรงทเกดขน 46 2.2.1 ชาตนยมพมาพทธภายใตรฐสมยใหมเมยนมา 46 2.2.2 การพรากความเปนพลเมองจากชาวโรฮงยาของรฐบาลทหาร 49 2.2.3 ความรนแรงทตองเผชญจากการปราศจากสถานะพลเมองของรฐ 51 2.2.4 ชวตและการเดนทางผอพยพชาวโรฮงยา 54

2.3 สรป 60

บทท 3 จากเมยนมาถงประเทศไทย 61

3.1 การเดนทางของชาวโรฮงยา ผหลบหนเขาเมองทางทะเล 62 3.1.1 เปาหมายของการเดนทาง 64 3.1.2 การเดนทางเขามาในประเทศไทย 65

3.2 การปองกนและการจดการคนตางดาวหลบหนเขาเมองผดกฎหมายของรฐบาลไทย 68 3.2.1 การจบกม กกขง ภายใตพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ.2522 68

3.2.2 ยทธศาสตรการจดการปญหาผหลบหนเขาเมองทงระบบ พ.ศ.2555 79 3.3 ชวตภายใตขบวนการนอกรฐ การน าพาและการคามนษย 82

3.3.1 ขบวนการน าพา การเดนทางของคนไรรฐขามชาต 83 3.3.2 คนไรรฐ ความรนแรงและขบวนการคามนษย 86

3.4 สรป 95

บทท 4 คนไรรฐชาวโรฮงยา สถานะทหลากหลายภายในประเทศไทย 97

4.1 บานพกเดกและครอบครว การปกปองดแลเดก ผหญงและ ผเสยหายจากการคามนษย 98

(9)

4.1.1 การปราบปรามขบวนการคามนษยของฝายปกครองในอ าเภอตะกวปา 101 4.1.2 การชวยเหลอคนไรรฐชาวโรฮงยาเหยอการคามนษย ของ ตม.6 103 4.1.3 ชวตในบานพกเดกและครอบครว 107 4.1.4 การกลายเปนเหยอของขบวนการคามนษย 117 4.1.5 ชวตในฐานะผลภยและชวตทไดรบการดแลตามสทธมนษยชน 120

4.2 ชวตภายในชมชนมสลม ชวตทถกก าหนดโดยพระผเปนเจา 130 4.2.1 บทบาทของจฬาราชมนตร และองคกรมสลมในประเทศไทย 130 4.2.2 ความชวยเหลอจากชมชนมสลม 133 4.2.3 อลเลาะห การก ากบควบคมศลธรรมภายในของชาวมสลม 138 4.2.4 กลมชาวโรฮงยาและการก ากบภายในอสลาม 140 4.2.5 ชวตในโลกหนา 141

4.3 สรป 142

บทท 5 การตอรอง และการสรางทางเลอกของคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทย 144

5.1 จากคนไรรฐสการไดสถานะกฎหมายหรอผอนผนในประเทศไทย 144 5.1.1 การขนทะเบยนเปนเปน “คนไรทะเบยนราษฎร” 145 5.1.2 การผอนผนในฐานะแรงงานตางดาวสญชาตเมยนมา 148

5.2 ความพยายามเปนพลเมองทดของคนไรรฐ 151 5.3 ชวตในหองกก การตอรองภายใตการควบคมกกขง 156 5.4 สรป 159

บทท 6 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ 161

6.1 การถกท าใหไรรฐและการด ารงอยภายในรฐของชาวโรฮงยา 162 6.2 สรป 170

รายการอางอง 172 ประวตผเขยน 181

(10)

สารบญภาพ

ภาพท หนา 3.1 เสนทางการเดนทางเขามาในประเทศไทยของคนไรรฐชาวโรฮงยา

ระหวางป พ.ศ.2555-2558 63

1

บทท 1 บทน า

1.1 ทมาและความส าคญของปญหา

ในเดอนพฤษภาคม 2558 ผชาย ผหญง และเดกชาวโรฮงยา1 บนเรอประมงท

บรรทกมาอยางแออดเผชญกบความสนหวง เมอพวกเขาถกผลกดนจากกองทพเรอและเจาหนาทต ารวจน าของหลายประเทศในอาเซยนทพยายามปองกนไมใหเขามาในเขตนานน าของตนเอง เรอประมงและชาวโรฮงยาทถกผลกใหลอยเควงควางอยกลางทะเลเปนเวลานานเรมขาดแคลนน า อาหาร หลายคนเรมมอาการเจบปวยและเสยชวตระหวางทอยบนเรอ ภาพของชาวโรฮงยาบนเรอประมงทรองขอความชวยเหลอและพยายามมชวตรอดถกน าเสนอผานสอมวลชนไปทวโลกทตอมาไดกลายวกฤตการดานมนษยธรรมในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตครงใหญอกครงในทสด

ชาวโรฮงยาบนเรอเหลานเปนกลมชาตพนธ ทอาศยอยในดนแดนอาระกน บรเวณชายฝงตะวนออกของทะเลเบงกอล ปจจบนคอรฐยะไข รฐชายแดนตะวนตกของประเทศเมยนมา ชาวโรฮงยาเหลานนบถอศาสนาอสลาม นกายซนนย สายฮะนะฟยและใชภาษาของตวเองทเรยกกนวา “โรฮงยา” ถกจดใหอยในกลมภาษาเบงกาลตะวนออก เชนเดยวกบวฒนธรรมการแตงกาย และอนๆ ทมความรวมกนกบชาวเบงกาลในประเทศบงคลาเทศในปจจบน (Yegar,1972) แตชาวโรฮงยาในรฐยะไข ประเทศเมยนมาไมเคยยอมรบการกลาวอางใหเปนชาวเบงกาลจากประเทศบงคลาเทศและยนยนการเปนชาวโรฮงยาในอาระกนของตนอยางชดเจนจนถงปจจบน การยนยนอตลกษณของชาวโรฮงยาในรฐยะไขน าไปสการเผชญหนากบความพยายามสรางรฐชาตสมยใหมของเมยนมาทอยบนพนฐานของความเปนพมาทนบถอศาสนาพทธ กฎหมายวาดวยความเปนพลเมองฉบบป พ.ศ.2525 ไดก าหนดเงอนไขของความเปนพลเมองวาจะตองอยอาศยมากอนป พ.ศ.2367 ปแรกของสงครามระหวางราชส านกพมากบองกฤษทท าใหพมาตองสญเสยดนแดนชายฝงตะวนตก ซงรวมถงอาระกนดวยใหกบองกฤษ การใชก าลงตรวจสอบเอกสารความเปนพลเมองของชาวโรฮงยาดวยความรนแรงท าใหชาวโรฮงยาจ านวนมากสญเสยเอกสารแสดงสถานะของตนและถกท าใหกลายเปนผอพยพจาก บงคลาเทศในบานเกดของตนเอง ความรนแรงทเกดขนตอเนองน าไปสการอพยพของชาวโรฮงยาเขา

1 ผเขยนใช“โรฮงยา” โดยเปนการแปลมาจาก “Rohingya” ในภาษาองกฤษ โดยไมไดมการ

เทยบเสยงแตอยางใด และมาจากการยนยนทจะใหใชค าดงกลาวจากชาวโรฮงยาในประเทศไทยทถกผเขยนสมภาษณ

2

ไปในประเทศบงคลาเทศ ในป พ.ศ.2521 กวา 200,000 คน และป พ.ศ.2535 อกกวา 250,000 คน จากปฏบตการทางทหารทชอวา “Pyi Thanya” ขณะทชาวโรฮงยาทยงคงอยภายในรฐยะไขกถกควบคมจากนโยบายของรฐบาลเมยนมาและรฐยะไขมากขน

ระหวางป พ.ศ.2555 ชาวโรฮงยาปะทะกบกลมชาตนยมชาวยะไขท ารายจนเสยชวตบนรถโดยสารประจ าทาง หลงจากมขาวลอถงหญงชาวยะไขถกชมขนโดยชาวโรฮงยา ความรนแรงไดขยายไปในหลายพนทของรฐยะใช และในประเทศเมยนมา เชน ในเขตมณฑะเลย เจาหนาทความมนคงของเมยนมาไมไดมความพยายามมากพอทหยดความรนแรงกอนทจะเกดการใชความรนแรงทมงโจมต และท ารายชาวโรฮงยาของกลมชาตนยมยะไข ท าใหคนกวา 125,000 คน กลายเปนผพลดถนภายในรฐยะไข สวนใหญเปนชาวโรฮงยา และคาดวามการอพยพออกจากประเทศเมยนมาอกกวา 15,000 คน โดยเฉพาะในเดอนตลาคมถงธนวาคม พ.ศ.2555 ทมเรอออกจากชายฝงเมยนมาและ บงคลาเทศจ านวน 49 ล า คาดวามผอพยพประมาณ 5,000 คน (Smith, 2013) และในระหวางป พ.ศ.2557-2558 เพมเปนมากกวา 80,000 คน (Spindle, 2015)

การอพยพโดยใชเสนทางทะเลของชาวโรฮงยาจงกลายเปนทางเลอกทเหลออย จากการถกจ ากดการเดนทางจากการไมไดมสถานะเปนพลเมองภายในรฐยะไขของรฐบาลเมยนมาเมอรฐบาลบงคลาเทศปฏเสธไมใหขามเขาไปในประเทศ และเพมความเขมงวดในการปองกนชายแดนของตนและพยายามผลกดนกลบออกจากประเทศทนททจบกมได เสนทางทเหลอ คอการเดนทางออกทะเลจากบรเวณชายแดนเมยนมา-บงคลาเทศเขาสทะเลเบงกอลทะเลอนดามนกอนทจะขนฝงของประเทศไทย เรออพยพของพวกเขาถกผลกดนใหลอยเควงควางอยกลางทะเลอนดามนนอกชายฝงของหลายประเทศในเอเชยตะวนนอกเฉยงใต คนไรรฐชาวโรฮงยาจ านวนหนงทสามารถหลบหนเขามาประเทศไดกกลายเปนผลกลอบเขาเมองผดกฎหมายในประเทศ รอการผลกดน หลายคนกลายเปนเหยอของขบวนการคามนษยและจบชวตลงในระหวางการเดนทาง ปจจบนมชาวโรฮงยาอยในประเทศไทยประมาณ 20,000 คน (Kiragu, Rosi, & Morris, 2011) กระจายอยทวประเทศทงในชมชนมสลมทแมสอด ระนอง สงขลา พวกเขายงไมมสญชาตและเปนพลเมองของรฐใดๆ ในปจจบน หลายคนยงคงเปนแรงงานผดกฎหมายทถกปฏเสธสญชาตจากประเทศตนทาง ขณะทอกเกอบ 1,000 คน ยงถกควบคมกกขงอยภายในดานตรวจคนเขาเมองในจงหวดสงขลา พงงา ระนองและอนๆ อยางไมมก าหนด ไมสามารถผลกกลบประเทศตนทางของพวกเขาไดอยางปลอดภยในปจจบน เปนชวตทไมไดรบการปกปองคมครองจากรฐเชนเดยวกบชวตทเปลอยเปลา (Agamben, 2005)

ชวตเปลอยเปลาในความหมายทเปนชวตทรฐสมยสรางขนมาดวยการจ าแนก และสรางสถานะทางการกฏหมายใหเปนคนอน นอกเหนอไปจากการเปนพลเมองของตนทจะไดรบการปกปองคมครองจากความรนแรง เปนชวตทความตายไมไดมความหมายและไมมใครตองรบผดชอบ

3

แตอยางใด เชนเดยวชวตของชาวยวในคายกกกนของนาซเยอรมนระหวางสงครามโลกครงทสอง รวมถงชวตนกโทษในเรอนจ าทหารกวนตานาโมของสหรฐอเมรกาในระหวางสงครามตอตานการกอการราย การมสถานะเปนคนไรในบานเกดของชาวโรฮงยาเสมอนกบการมชวตเหมอนอยคายกกกนในบานเกด และตองเผชญกบความรนแรงทงภายในรฐบานเกดและรฐตางแดน

อยางไรกด การไมไดเปนพลเมองของรฐในโลกสมยใหมไมไดท าใหคนไรรฐตองเผชญกบความรนแรง โดยไมไดรบปกปองคมครองจากรฐเสมอไป คนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาทหลบหนเขามาในประเทศไทยเรมเขาถงการปกปองคมครองจากรฐดวยสถานะอนๆ ทนอกเหนอจากการเปนพลเมอง ขณะเดยวกนความสามารถของชวตคนไรรฐกไมไดท าใหชาวโรฮงยาเปนเพยงวตถทถกกระท าจากอ านาจ แตเพยงอยางเดยว คนไรรฐชาวโรฮงยาทหลบหนออกมาไดแสดงความสามารถในการดนรนทามกลางการใชอ านาจของรฐชาตสมยใหม ภายในประเทศไทยแมพวกเขาจะอยอาศยอยางไมถกตองตามกฎหมายแตกสามารถเขามาอยอาศยท ามาหากนอยในประเทศไทย และสรางความสมพนธทางสงคมขนมาภายในสงคมไทย เพอเขาถงสถานะทางกฎหมายหรอสทธอยอาศยชวคราวในประเทศไทย กลมของชาวโรฮงยาทเขามาหลงป พ.ศ.2556 ทลกลอบเขามาตามชายฝงทะเลอนดามนเขามาในประเทศ บางสวนทถกจบในฐานะเปนตางดาวหลบหนเขาเมอง และบางสวนถกคดแยกใหเปนผเสยหายอยในสถานคมครองผเสยหายจากการคามนษยกพยายามเลดลอดการควบคมของรฐ เพอหาทางหลบหนออกไปในทสดทามกลางสถานะทแตกตางและหลากหลาย การด ารงอยของคนไรรฐชาวโรฮงยาภายในประเทศไทย หรอบางสวนทสามารถขามเขาไปในประเทศมาเลเซยไดในทสดกแสดงใหเหนถงความสามารถในการแสวงหาและสรางทางรอดใหกบชวตทไมไดเปนพลเมองของรฐสมยใหมใดๆ ในปจจบน

เพราะฉะนนชวตคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยจงมความนาสนใจในการศกษากระบวนการใชอ านาจของรฐสมยใหมตอคนไรรฐ ผานกฎหมาย ความรนแรง และปฏบตการอนๆ ตอคนไรรฐภายนอกประเทศบานเกด และอ านาจอนๆ ทอยภายนอกรฐ รวมถงความสามารถของชวตในการสรางทางเลอกและปฏบตการทางสงคมอนๆ ของคนไรรฐภายนอกรฐบานเกดทท าใหคนไรรฐเหลานยงคงสามารถมชวตอยไดทามกลางการอ านาจของรฐสมยใหมทพยายามกดกนคนทไมมสถานะพลเมองของรฐสมยใหมเชนชวตของคนไรรฐชาวโรฮงยาภายในประเทศไทย

4

1.2 วตถประสงคในการศกษา

1) เพอศกษากระบวนการทรฐชาตสมยใหมท าใหชาวโรฮงยาเปนคนไรรฐผานกฎหมายและปฏบตการ รวมถงความรนแรงทชาวโรฮงยาตองเผชญจากการไมไดมฐานะเปนพลเมองของรฐ

2) เพอศกษากระบวนการการใชอ านาจทหลากหลายทงของรฐสมยใหมและอนๆ ในการปองกน ควบคม ปกปองดแลคนไรรฐทหลบหนเขาเมองผดกฎหมายชาวโรฮงยาภายใน ประเทศไทย

3) เพอศกษากระบวนการเลอกใช ตอรองและสรางสถานะใหมของคนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาทหลบหนเขาเมองผดกฎหมายภายในประเทศไทย

1.3 ค าถามในการศกษา

1) กระบวนการของรฐชาตสมยใหมทท าใหชาวโรฮงยาเปนคนไรรฐผานกฎหมายและ

ปฏบตการ รวมถงความรนแรงทตองเผชญจากการไมไดมฐานะพลเมองของรฐมลกษณะอยางไร 2) กระบวนการการใชอ านาจทหลากหลายทงของรฐสมยใหมและอนๆ ในการปองกน

ควบคม ปกปองดแลคนไรรฐทหลบหนเขาเมองผดกฎหมายชาวโรฮงยาภายในประเทศไทยมลกษณะอยางไร

3) กระบวนการเลอกใช ตอรองและสรางสถานะใหมของคนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาทหลบหนเขาเมองผดกฎหมายภายในประเทศไทยมลกษณะอยางไร

1.4 ขอบเขตและวธการศกษา

1.4.1 สนามของการศกษา

งานศกษาชนนมขอบเขตการศกษาเฉพาะกลมของชาวโรฮงยาจ านวนประมาณ 16-18 คน เปนชาวโรฮงยาทงเขามาอยอาศยกอนและหลงป พ.ศ.2555 ในพนทจงหวดพงงา สงขลา และระนอง ทเปนจงหวดในเสนทางการหลบหน การถกน าพาเขามาในประเทศไทย โดยกลมชาาวโรฮงยาทเขามากอนป พ.ศ.2555 เปนชาวโรฮงยาทอาสาสมครท าหนาทเปนลาม เปนแหลงขาว และคอยความชวยเหลออนๆ แกกลมชาวโรฮงยาทเขามาในประเทศไทยภายหลง ชาวโรฮงยากลมนเขามาในประเทศไทยอยางนอยทสดคอ 10 ป มากทสดถง 30 ป สวนใหญสามารถทจะสอสารไดดวยภาษาไทย

5

ในระดบเบองตน ดวยค างายๆ พวกเขาไดรบสถานะทางกฎหมายของไทยทหลากหลาย บางคนเปนบคคลทถอบตรประจ าตวผไมมสถานะทางทะเบยนราษฎร บางคนเปนแรงงานตางดาวทไดรบการผอนผนใหอยในประเทศเปนการชวคราว หรอแมแตเปนแรงงานตางดาวสญชาตเมยนมา ชาวโรฮงยา กลมนจะเปนผชวยผเขยนในการเขาถงกลมของชาวโรฮงยากลมทสองทเขามาในประเทศภายหลงป พ.ศ.2555 จ านวนประมาณ 12-14 คน ชาวโรฮงยาในกลมทสองมทงทถกพบและจบกมไดในพนทจงหวดระนอง และพงงา ซงเปนพนทขนฝงหรอรอเพอขนฝง และจงหวดสงขลาทเปนจดรอเพอน าพาขามแดนไปประเทศมาเลเซย รวมถงถกพบและจบกมระหวางการถกน าพา/หลบหนเขามาจากจงหวดพงงา ระนองและมงหนาไปจงหวดสงขลา ระหวางป พ.ศ.2556-2557 ชาวโรฮงยากลมนจงมทงกลมทยงอยภายใตการดแลของหนวยงานรฐ และทหลบหนออกมาอยภายนอก

สนามของผเขยนไมไดจ ากดอยในชมชนทมทตงถาวรหรอมอาณาบรเวณทชดเจนอยางเชน ชมชน หมบาน อ าเภอ จงหวดหรออาณาบรเวณการปกครองของหนวยอ านาจรฐชาตในปจจบน แตเปนสนามทมเคลอนยายตดตามผคนทเดนทางขามพนท และพรมแดนทางภายภาพของรฐสมยใหม ผคนทมาพรอมกบจนตนาการทแตกตางไปจากจนตนาการของรฐชาตตางๆ จนตนาการทมบทบาทส าคญในการสรางสรรคปฏบตการภายในสนามของความสมพนธทางสงคมขามพรมแดนทางกายภาพ ทยงเชอมรอยความเปนคน เปนชมชน เปนทองถนจากบานเกดของตนขามภมภาคและพรมแดนของรฐชาต กลายเปนความสมพนธระดบโลกทจนตนาการกลายเปนศนยกลางของการเปลยนแปลงในรปแบบตางๆ จนตนาการเหลานไมไดหลดลอยหรอตดขาดจากบานเกดของพวกเขาแตไดมาบรรจบอยในปจจบน ดวยการตดขาม ลอดผาน ทมแทง “ชายแดนของอ านาจอธปไตย ดนแดนและความชอบธรรมตามแบบฉบบของรฐชาต” พรอมกบพยายามสรางความเปนทองถนภายในจนตนาการของตนขนมาซอนทบทแตกตางและไมไดเปนอนหนงอนเดยวกบภายในทองถนทพวกเขาด ารงอย จนตนาการของผอพยพเคลอนยายทขยายตวออกมาไดทาทายเอกภาพ ความเปนระเบยบและกฎหมายแหงรฐชาตในปจจบน การอพยพเคลอนยายของชาวโรฮงยาไดขยายสนามของความสมพนธทางสงคมทขามพนอาณาบรเวณ พรมแดนทางกายภาพของชมชนทองถน สงคมและ รฐชาต

Appadurai (1996) เสนอกรอบการศกษากลมคนทเคลอนยายในโลกปจจบน โดยเนนไปทจนตนาการของคนเคลอนยายทไมไดอยภายในพนทเฉพาะเทานน แตไดขยายออกไปพนสดขอบฟา เชอมโยงบานเกดกบพนทในปจจบน หรอพนทปจจบนทพวกเขาด ารงอยกบดนแดนใหมทพวกเขาใฝฝน จนตนาการทไดกลายเปนปฏบตการทางสงคม ( Imagination as social practice) ผลกดนใหพวกเขาออกเดนทาง และสรางความสมพนธทางสงคมทเกดขนภายในมโนทศนของพวกเขา (Ethnoscape) ทเปนภมทศนของผคนทเคลอนยายตดตวมาและเชอมโยงบานเกดกบดนแดนทไกล

6

โพนเหลานน ขามพนพรมแดนและอยเหนอการควบคมของรฐชาตในปจจบน จนตนาการของคนเคลอนยายเหลานไดสรางสนามของความสมพนธทางสงคมทไมไดถกจ ากดอยภายในอาณาบรเวณทรฐชาตในปจจบนทพยายามควบคม สนามความสมพนธของคนเคลอนยายไดขามผาน ลอดขาม หรอแมแตทะลผานพรมแดนของรฐชาตหรอหนวยทางกายภาพใดๆ ในปจจบน

กรอบทศน ( -scape) เปนแนวคดท Appadurai เสนอในการท าความเขาใจจนตนาการของผคนทเคลอนยายเหลานอยางลนไหลและดวยรปแบบ ลกษณะทหลากหลาย กรอบทศนเหลานคอมมมองทถกสรางขน และดดแปลงเปนรปรางเฉพาะในชวงเวลาทางประวตศาสตร ภาษา สถานการณทางการเมองจากผมอทธพลตางๆ ทงรฐชาต ชมชนขามชาต กลมอทธพลและกลมเคลอนไหวทอยภายในรฐชาต กลมศาสนา การเมอง เศรษฐกจ รวมถงกลมบคคลทเผชญหนาในชวตประจ าวน ชวตทมความสามารถจงเปนศนยรวมของมมมองทหลากหลายทงทถกชกจงชน าใหท าตามจากประสบการณและสภาพทปรากฎอยภายนอกชวตของตนเอง

ชาตพนธทศน (Ethnoscape) เปนกรอบทศนของผคนทด ารงอยในโลกทเคลอนยายทพวกเราอาศยอยในปจจบน นกทองเทยว ผอพยพลภย แรงงานตางดาว และอนๆ ชาตพนธทศนไมไดปฏเสธการด ารงอยของโครงขายความสมพนธทางสงคมทอยรายลอมรอบชวตในพนทนน แตเสนอใหมองโครงขายความสมพนธทเชอมโยงกบกบจนตนาการทเกนขอบฟาและความฝนในการเดนทางของชวตทท าใหชาตพนธทศนขยายตวเองออกไปถงดนแดนทไกลโพนทเปนความฝนในการเดนทางของชวตในอนาคตหรอดนแดนบานเกดทตนเองไดจากมาแลว

ชาตพนธทศนภายในจนตนาการของผคนทเคลอนยายไดสรางปฏบตการทางสงคมทหลากหลายและอยเหนอการควบคมของรฐ ความหลากหลายของปฏบตการทผ คนเคลอนยายไดสรางสรรคขนทงภายในกระบวนการ เทคนควธการของรฐ ทาทายเอกภาพของชาตทเปนเปาหมายของรฐ และภายนอกทเปนจนตนาการของคนเคลอนยายไดขยายออกไปไกลถงดนแดนในฝนหรอบานเกดทตนจากมาไดท าใหสนามของความสมพนธทางสงคมทไมไดถกจ ากดอยภายในอาณาบรเวณท รฐชาตในปจจบนทพยายามควบคม สนามความสมพนธของคนเคลอนยายไดขามผาน ลอดขาม หรอแมแตทะลผานพรมแดนของรฐชาตหรอหนวยทางกายภาพใดๆ ในปจจบน

ผเขยนเหนวา การใชกรอบชาตพนธทศนสอดคลองกบลกษณะสนามการศกษาทไมไดมลกษณะของการอยภายในพนททางกายภาพทจะชวยสรางความเขาใจความสมพนธทางสงคมของคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยทเดนทางเคลอนยายมาจากบานเกดในประเทศเมยนมาขามเขามาในประเทศไทย ขณะทบางสวนไดเดนทางตอไปถงประเทศทสาม พวกเขากระจายกนอยในแทบทกภมภาคภายในประเทศไทย รวมถงประเทศอนๆ ดวย ท าใหความสมพนธทางสงคมทเกดขนนนม

7

ลกษณะของการขามพรมแดนทางกายภาพ และไมไดถกจ ากดดวยพรมแดนรฐชาต หรอเขตการปกครองภายในรฐชาตในปจจบนใดๆ

พนทการศกษาชนนจงอยใน 3 พนทในการเดนทางเคลอนยายของชาวโรฮงยา โดยประกอบดวย

1. พนทภายในการควบคมของขบวนการน าพาและคามนษยทเรมตงแตการออกจากบานเกดในประเทศเมยนมา ระหวางการเดนทางจากทางเรอ ถกน าพาขนฝงในพนทจงหวดระนองและพงงาเพอเดนทางตอไปจนถงคายพกในบรเวณชายแดนไทยมาเลเซยในจงหวดสงขลา

2. บานพกเดกและครอบครว จงหวดชายฝงอนดามน ทไดขยายการปกปองคมครองตามกฎหมายผานหนวยงานอนๆ ตงแตในพนททชาวโรฮงยาถกน าขนฝง ถกน าพาขามชายแดนมาเลเซยและจนกระทงเขามาอยภายใตการคมครองภายในบานพกเดกและครอบครว รวมถงหองกกของดานตรวจคนเขาเมอง จงหวดสงขลา

3. ชมชนชาวมสลมในจงหวดสงขลาทมความหลากหลายตงแตสถาบนทางศาสนาทเปนทางการ กลมองคกรของชาวมสลมและชาวมสลมทอยในชมชนหมบานทแสดงบทบาทการใหความชวยเหลอไปพรอมกบการด าเนนการของรฐ

กลมชาวโรฮงยาในการศกษาชนนจะแยกเปน 2 กลม กลมแรกเปนชาวโรฮงยาทเขามาภายในประเทศไทยกอนป พ.ศ.2555 มบทบาทส าคญในการใหความชวยเหลอกลมชาวโรฮงยาทเขามาใหมหลงป พ.ศ.2555 ทงนอกกฎหมายและในกฎหมายของรฐชาตสมยใหม การเขาไปอยในขบวนการคามนษย/น าพาขามแดน เปนลาม เปนสายขาว เปนคนน าทางใหเจาหนาทรฐ เขารวมกบกลม องคกรมสลม องคกรพฒนาเอกชนอนๆ ในการใหทพกพงและความชวยเหลออนๆ พวกเขามชวตอยอยางปกตเชนชาวมสลมทวไป ขายโรต รบจางยกยาง รบจางทวไปอย ในพนท แตมความสมพนธทขยายออกไปนอกเขตจงหวดสงขลาทครอบคลมตงแตชายแดนไทยเมยนมา ดนแดนบานเกดจนถงชายแดนไทยมาเลเซยประเทศทญาตพนองของพวกเขาอาศยอย โดยมผใหขอมลหลกจ านวน 4 คน คอ

1. อบดลเมยะ (ชอสมมต) เปนชายชาวโรฮงยาอายประมาณ 45 ป เขามาในประเทศมากกวา 30 ป อาสามครมาชวยเปนลามและอนๆ ในพนทจงหวดสงขลา พงงา ตงแตป พ.ศ.2549

2. อสมาแอนหมอง (ชอสมมต) เปนชายชาวโรฮงยา อายประมาณ 20 ป เขามาในประเทศดวยหนงสอเดนทางประเทศเมยนมาเพอมาท างานในป 2549 ปจจบนอยในอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา

8 3. นายอบดลมร (ชอสมมต) เปนชายชาวโรฮงยา อายประมาณ 55 ป เขามาใน

ประเทศ มากกวา 30 ป ในป พ.ศ.2557 ไดออกตดตามและหาทางชวยเหลอหลานชายจนมาถงจงหวดสงขลา ปจจบนอยในอ าเภอเมอง จงหวดระนอง

4. อาหมด (ชอสมมต) เปนชายชาวโรฮงยาอายประมาณ 60 ป ขายโรตอยในหมบานหนงในอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา เขาเปนคนแรกๆ ทพบชาวโรฮงยาหลบหนออกมาจากคายในปา และไดรบความชวยเหลอจากผชวยผใหญบานใหมสยดคอยดแลในเบองตน

กลมทสองเปนชาวโรฮงยาทเขามาในประเทศหลง พ.ศ.2555 ทงทอยภายในสถานะทควบคมของรฐ และอยภายนอกโดยความชวยเหลอชมชนชาวมสลมในจงหวดสงขลา จ านวน 13 คน ชาวโรฮงยากลมนแมจะมสถานะทางกฎหมาย แตกทงการเปนผกระท าความผดหลบหนเขาเมอง เปนผเสยหายจากการคามนษย และอนๆ แตกยงไมมสทธในการอยอาศยในประเทศอยางถกตองตามกฎหมาย โดยมผใหขอมลหลกประกอบดวย

1. ฮามสฮสเซน (ชอสมมต) เปนชายชาวโรฮงยา อายประมาณ 25 ป หลบหนออกมาจากเมยนมาเขามาในประเทศไทยประมาณตนป พ.ศ.2556 เขาถกจบ กกขง ผลกดนและตกไปอยในขบวนการน าพาคามนษยจนกระทงหนออกมาและไดรบความชวยเหลอจากชมชนมสลมในพนท

2. คอยส (ชอสมมต) อายประมาณ 19 ป มาจากเมองบธดอง รฐยะไข มญาตหางๆ อยในมาเลเซย สวนพอกบแมยงอยทบชดอง หนออกมาพบชมชนชาวมสลมในเดอนธนวาคม พ.ศ.2556

3. ฮารนรามน (ชอสมมต) อาย 21 ป จากเมองบธดองเหมอนกน แตไมมทงญาตและครอบครวทงในมาเลเซยและในพมา หนออกมาพบชมชนชาวมสลมในเดอนธนวาคม พ.ศ.2556

4. จามาลหมด (ชอสมมต) เปนเดกชายชาวโรฮงยา อายประมาณ 16 ป ถกพบและไดรบความชวยเหลอในเดอนมกราคม 2557 รถทบรรทกเขาประสบอบตคว าบนทางหลวงระหวางทางมงหนาไปชายแดนมาเลเซยในพนทของอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา จามาลหมดไดรบบาดเจบจงถกสงไปโรงพยาบาลหาดใหญ

5. โมฮมหมดยาซน (ชอสมมต) เปนชายชาวโรฮงยาอายประมาณ 30 ป เขาถกพบใกลชายแดนอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา ภายหลงทเจาหนา ไดทลายคายพกของขบวนการในเดอนมกราคม 2557 เขาไดรบการชวยเหลอและอยภายในชมชนชาวมสลมจนถงปจจบน

9 6. มฮมหมดนร (ชอสมมต) เปนชายชาวโรฮงยาอายประมาณ 30 ป ไดรบความ

ชวยเหลอเมอเดอนมนาคม 2557 หลงจากทอบดลม ลงของเขาซงอาศยอยในประเทศไทยไดเขาขอความชวยเหลอจากเจาหนาท

7. หมดอามน (ชอสมมต) เปนเดกชายชาวโรฮงยา อายประมาณ 15-16 ป หลบหนออกมาจากคายพกพงชวคราวของรฐบาลเมยนมา เขาหนออกมาคายของขบวนการน าพาและ คามนษย ประมาณกลางป พ.ศ.2557 ไดรบความชวยเหลอจากชมชนมสลม และตอมาเขาถกสงตวใหกบทางบานพกเดกและครอบครวดแลตอ

8. โมฮมเหมดราฟค (ชอสมมต) เปนชาวโรฮงยา อายประมาณ 30 ป ถกจบพรอมชาวโรฮงยาคนอนๆ อก 20 คน ในพนทอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา ประมาณเดอนกรกฏาคม 2557 มความสามารถในการพดทงภาษาพมา ไทย และมาลาย ทท าใหเขาไดรบการปฏบตในฐานะเปนผชวยเจาหนาทต ารวจภายในหองขง

9. ซรราคมาน (ชอสมมต) เปนชายชาวโรฮงยา อายประมาณ 25 ป ไดรบความชวยเหลอในเดอนตลาคม 2557 หลงจากทเจาหนาทฝายปกครองของอ าเภอตะกวปา ไดจบกมขบวนการน าพาและคามนษยชาวโรฮงยา เขาถกสงตอใหกบสถานคมครองผเสยหายจากการคามนษย

10. นไรบ (ชอสมมต) เปนหญงชาวโรฮงยา อายประมาณ 25 ป ไดรบความชวยเหลอในเดอนตลาคม 2557 เดนทางมาในกลมเดยวกนกบซรราคมาน ตอมาเขาถกสงตวใหกบทางบานพกเดกและครอบครวดแลตอ

11. ราเบยโนสร (ชอสมมต) เปนหญงชาวโรฮงยา อายประมาณ 30 ป ไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาทหลงจากทรถของขบวนการทบรรทกมาถกจบในพนทอ าเภอหวไทร จงหวด สราษฎรธาน เมอเดอนมกราคม 2558 ตอมาไดถกสงตวใหกบทางบานพกเดกและครอบครวดแลตอ

12. ซรฟอารม (ชอสมมต) เปนชายชาวโรฮงยา อายประมาณ 30 ป ถกพบภายหลงจากการเขาจบกมและทลายคายของขบวนการน าพาและคามนษยชาวโรฮงยา เมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2558 ในสภาพทชวยเหลอตวเองไมได เขาถกพบโดยชาวมสลมในพนทแลวไดสงตอไปยงโรงพยาบาลในจงหวดสงขลา

13. มฮมหมดอาล (ชอสมมต) เดกชายชาวโรฮงยาอายประมาณ 11-12 ป ทก าลงเดนทางไปหาบดาของตนทมาเลเซย แตถกจบและถกควบคมดแลอยในบานพกเดกและครอบครว

10

1.4.2 วธการศกษา

ผเขยนจะใชการศกษาจากเอกสารทเกยวของ เปนทบทวนแนวคดทฤษฎทจะน ามาใช และส ารวจงานศกษา วจย รายงานของกลมองคกรและอนๆ ทเกยวของกบการศกษาดงกลาว และการศกษาในภาคสนามทจะประกอบดวยการสงเกตทวไปในภาคสนาม การสมภาษณ เชงลกทงกลมชาวโรฮงยา เจาหนาทรฐและเอกชน อาสาสมครของกลมองคกรทางศาสนา และบคคลอนๆ ทเกยวของ ในชวงเวลาระหวางป พ.ศ.2557 ถงป พ.ศ.2558 โดยมรายละเอยดวธการศกษาดงน

1) การศกษาจากเอกสารทเกยวของ

ผเขยนจะใชวธการศกษาจากเอกสารใน 3 ประเดนส าคญ คอ

ประเดนแรกคอ อตลกษณและประวตศาสตรความเปนมาของชาวมสลมในอดตดนแดนอาระกนและชายฝงทะเลเบงกอล ทเปนการส ารวจเอกสารจ าพวกบนทกประวตการเดนทางของชาวตะวนตก บนทกของชาวอาระกนพทธและมสลม รวมถงชาวเบงกาล หนงสอและงานวจยอนๆ ในปจจบนทเกยวของ

ประเดนทสอง คอการทชาวโรฮงยาถกท าใหสญเสยสญชาตและสถานะพลเมองของตนทน าไปสความรนแรงอนๆ ทเกดขนภายในประเทศเมยนมา โดยจะส ารวจงานศกษาทางดานรฐธรรมนญ กฎหมายและหนงสอสงการภายในหนวยงานและเจาหนาทรฐของเมยนมา บนทกและแถลงการณของกลมเคลอนไหวทงชาวอาระกนพทธและมสลม รายงานสถานการณและจดหมายขอเรยกรองขององคกรระหวางประเทศ รายงานขาวสถานการณของสอสารมวลชน และหนงสอ งานวจยอนๆ ทเกยวของ

ประเดนสดทาย การปองกนและจดการการหลบหนเขามาในประเทศไทยของชาวโรฮงยา ซงจะประกอบดวยแนวนโยบายของรฐ กฎหมายและแนวทางปฏบตของหนวยงานทเกยวของ รายงานสถานการณและจดหมายขอเรยกรองขององคกรระหวางประเทศ รายงานขาวสถานการณของสอสารมวลชน บนทกการสอบขอเทจจรงและสถานการณขององคกรสทธมนษยชนทงนอกประเทศและในประเทศ

2.) การสมภาษณในภาคสนาม

ผเขยนก าหนดกลมสมภาษณเปน 2 กลม

กลมทแรกเปนชาวโรฮงยาทเขามาในประเทศไทยกอนป พ.ศ.2555 อยอาศยทงในชมชนและนอกชมชนมสลมในพนทของจงหวดสงขลา พงงาและระนอง ทเปนจงหวดในเสนทางการหลบหน/น าพาเขามาในประเทศไทย ทสามารถพดไทยได ประกอบอาชพขายโรต รบจางยกยางและ

11

ทวไปในชมชน และยงชวยท าหนาทเปนลามทงหนวยงานของรฐและเอกชน เปนสายทคอยใหขอมลและความชวยเหลอแกเจาหนาท จ านวนประมาณ 4 คน โดยมเคาโครงค าถามเปนประวตสวนตว ชวตกอนการเดนทางเขามาในประเทศ การอยอาศยและสถานะทางกฎหมาย ความสมพนธกบเจาหนาทรฐ องคกรพฒนาเอกชน องคกรมสลมภายใตการท างานภายในประเทศไทย และการจดวางความสมพนธระหวางการท างานกบหนวยงานกบชาวโรฮงยาในประเทศไทย

กลมทสองเปนชาวโรฮงยาทหลบหนหรอถกน าพาเขามาในประเทศไทยหลงป พ.ศ.2555 จ านวน 8 คน ทอยภายใตการควบคมของหนวยงานรฐทงดานตรวจคนเขาเมองในจงหวดระนอง พงงา และสงขลา บานพกเดกและครอบครวจงหวดระนอง พงงา และสงขลา รวมถงสถานคมครองผเสยหายจากการคามนษยจงหวดระนองและสงขลา ตามสถานะและเงอนไขของแตละคน ระหวางการเกบรวบรวมขอมลของผเขยนชาวโรฮงยาในกลมทสองบางสวนไดหลบหนออกมาอยภายนอกสถานทควบคมของรฐ ขณะทบางสวนยงคงอยภายใตหนวยงานของรฐ แตเนองจากคนกลมนมสถานะของการเปนผหลบหนเขาเมองและอยในประเทศไทยอยางผดกฎหมาย บางสวนหลบซอนเพอรอขามชายแดนไปยงประเทศเพอนบานท าใหอาจไมไดรบการยนยอมในการสมภาษณหรอไมยนยอมเปดเผยขอมลสวนบคคล

การสมภาษณชาวโรฮงยากลมทสองนจะเนนไปทการเดนทางเขามาในประเทศไทยและเหตผลในการเดนทาง ความยากล าบากและความรนแรงทเจอในระหวางการเดนทาง การถกปฏบตจากเจาหนาทของรฐในระหวางการถกควบคม และการหลบหนหรอการเดนทางในรปแบบอนๆ รวมถงเจาหนาทรฐ ทงเจาหนาทต ารวจ เจาหนาทตรวจคนเขาเมอง เจาหนาทพฒนาสงคม เจาหนาทองคกรเอกชน ทนายความ อาสาสมครในกลมองคกรมสลมและชาวบานในพนชายแดนทเกยวของกบชาวโรฮงยา ในประเดนการใหความชวยเหลอ เหตผลและการตดสนใจในการใหความชวยเหลอ ลกษณะและแนวทางในการท างานใหความชวยเหลอ ความกงวล ขอจ ากดตางๆ ซงจะน ามาประกอบงานศกษาในประเดนทเกยวของกบปฏบตการของเจาหนาทรฐ

3) การสงเกตการณในภาคสนาม

ผ เขยนจะเขารวมกจกรรมหรอเขาไปใหความชวยเหลอโดยตรง หรอตดตามหนวยงาน องคกรอนๆ เขาไปใหความชวยเหลอแกกลมชาวโรฮงยาทเขามาใหมตงแตการถกพบจบกม การถกสงตวไปควบคมทงภายในและภายนอกสถานทควบคมของรฐ การไปสงขาวและน า การเตรยมพยานระหวางการด าเนนการทางกฎหมาย การไปเยยมเยอนเพอนรวมงานทเปนชาวโรฮงยาในแตละครง รวมถงการเยยมเยอนหรอเขารวมการประชม ประเมนสถาการณและความตองการความ

12

ชวยเหลอของชาวโรฮงกบหนวยงานภาครฐ องคกรศาสนา องคกรเอกชน และองคกรระหวางประเทศทท าใหสามารถเขาถงกลมศกษาไดงายขน

แตผเขยนกยงคงมขอจ ากดตางๆ ในการเกบรวบรวมขอมลทงภาษาในการพดคยสอสาร การชวยแปลภาษาของอาสาสมครชาวโรฮงยา สถานะของผเขยนทเขาไปในแตละครง กฏระเบยบของรฐในสถานทควบคมแตละแหง แนวทางปฏบตงานขององคกรเอกชนไทยและตางประเทศ ทท าใหผเขยนไมสามารถเขาถง หรอไมสามารถเปดเผยขอมลรายละเอยดบางประการ ได รวมถงความคลาดเคลอนจากการแปลของลามทมาชวยและชาวโรฮงยาทเปนผใหขอมล

นอกจากนชอบคคล และสถานทภายในงานศกษาชนนจะเปนชอสมมต รวมถงสถานท ชอหนวยงาน และองคกรทเกยวของ ทงนขอมลในการศกษาชนนไดรบการอนญาตใหเผยแพรตอสาธารณะแลวทงผานสอมวลชนหรอการประชมสมมนา รวมถงขอมลสวนบคคลอนๆ ทสงผลตอความปลอดภยของชาวโรฮงยาทยงคงไมมสถานะทางกฎหมายในการอยอาศยในประเทศไทย และผทอยในเหตการณภายในการศกษาชนน ทงนในระหวางการตดและรวบรวมขอมลทเกยวของในประเดนการปฏบตการของเจาหนาทรฐมการฟองรองส านกขาวภเกตวานโดยกองทพเรอด าเนนคดในความผดฐานหมนประมาท และคดตามพระราชบญญตวาดวยการกระท าความผดเกยวกบคอมพวเตอร หลงเผยแพรรายงานของส านกขาวรอยเตอรทอางวา กองก าลงทางเรอของไทยไดรบผลประโยชนจากการคามนษยชาวโรฮงยา แมศาลจงหวดภเกตจะพจารณายกฟองในคดน แตกไมไดน าไปสการพสจนขอเทจจรงทเกดขนแตอยางใด ฉะนนในการศกษาประเดนดงกลาวนผเขยนจะพยายามจ ากดอยในการศกษาทางเอกสารเทานน จากขอจ ากดในกลมคนและพนทในการศกษา ระยะเวลาของการศกษาทไมไดมความตอเนอง รวมทงความสมพนธของผเขยนกบกลมคนไรรฐชาวโรฮงยาทหลากหลาย ท าใหงานศกษาชนนเปนเพยงภาพสะทอนตอปรากฎการณทผเขยน พบเหนในชวงเวลาหนง ภายใตสถานการณทจ ากดท เกดขนกบกลมคนไรรฐชาวโรฮงยากลมหนงเทานน ขณะเดยวกนการเปลยนแปลงในเชงกฎหมาย นโยบายและการปฏบตของเจาหนาทมแนวโนมทจะเปลยนแปลงซงสงผลขอคนภายในการศกษาชนน ดงนนงานศกษาชนนจงเปนพยายามในการท าความเขาใจชวตของคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยกลมหนง ในเฉพาะชวงเวลาและในพนหนงเทานน ไมไดมฐานะเปนตวแทนของคนไรรฐชาวโรฮงยาทงหมดในประเทศไทย

1.5 ต าแหนงสถานะและจดยนของผเขยน

ผเขยนท างานใหองคกรใหความชวยเหลอดานมนษยธรรมจากตางประเทศแหงหนงทใหความชวยเหลอผอพยพยายถนในประเทศไทย และการเปนเจาหนาทประสานงานใหกบเครอขาย

13

องคกรดานประชากรขามชาต (Migrant Working Group) ทไดรบมอบหมายใหดแลประเดนผอพยพยายถนชาวโรฮงยาท าใหผเขยนสามารถเขารวมกจกรรม การด าเนนงานใหความชวยเหลอภายในหนวยงานรฐภายในกรอบของระเบยบกฎหมาย และหลกสทธมนษยชนทท าใหการปฏบตของเจาหนาทรฐทผเขยนไดมโอกาศเขาไปสงเกตการณเปนไปตามระเบยบ กฏหมายและหลกสทธมนษยชน ทอาจเกดขนเฉพาะพนทและชวงเวลาหนงทผเขยนเขาไปสงเกตเทานน แตผเขยนกมขอจ ากดและเงอนไขการท างานทไมอนญาตใหเปดเผยชอองคกรอยางเดดขาดดวยเหตผลวาการท างานในประเดนทเกยวกบชาวโรฮงยาในประเทศไทยในระหวางป พ.ศ.2556-2558 อาจจะสงผลกระทบตอการท างานขององคกรทมโครงการในประเทศเมยนมา ซงก าลงเปนประเทศทไดรบเงนทนในการพฒนาประเทศจากประเทศพฒนาแลวเปนจ านวนเพมมากขนอยางตอเนองซงตรงขามกบประเทศไทยท าใหผเขยนตองใชสถานะอนๆ ภายใตเงอนไขและเหตการณเฉพาะนน และนอกจากนองคกรเอกชนในประเทศไทยและองคกรระหวางประเทศทท างานเกยวของกบประชากรทมาจากตางประเทศในประเทศไทยกมกลมเปาหมายเปนแรงงานจากประเทศเมยนมาและปฏเสธทจะรวมกจกรรมกบองคกรฯ หากองคกรจะท างานใหความชวยเหลอผอพยพชาวโรฮงยา ซงผเขยนประสบดวยตนเอง เมอไดเขาไปสงเกตการจบกมชาวโรฮงยาประมาณ 40 คน ในจงหวดพงงาในระหวางก าลงส ารวจขอมลการรวมตวของกลมแรงงานตางดาวจากเมยนมาในพนทจงหวดพงงา ผเขยนพรอมกบเจาหนาทองคกรเอกชนในจงหวดพงงากลมหนงไดเขาไปใหความชวยเหลอในเบองตน พรอมกบตดตามการปฏบตของเจาหนาทตอชาวโรฮงยาทถกน าตวมาควบคมไวทสถานต ารวจอ าเภอตะกวปา ทท าใหเหนปญหาในการดแลชาวโรฮงยาในเบองตน ทงอาหารและการสอสารทน าไปสปญหาในการจดท าประวต การสบสวนและการด าเนนการตามขนตอนของกฎหมายอนๆ ทแตกตางไปจากแรงงานตางดาวชาวพมาในพนทรวมถงทาทของแกนน ากลมแรงงานพมาบางสวนทเขามาตอวาเจาหนาทขององคกรสมาชกในพนททเขาไปใหความชวยเหลอในเยนวนนน ซงสงผลใหผเขยนมความสนใจในการศกษาการเดนทางเขามาในประเทศไทยของชาวโรฮงและการเลอกใชกรอบแนวคด ทฤษฎในงานศกษาชนนทมงเนนความสมพนธระหวางชวตกบรฐชาตสมยใหมเปนหลก

ขณะดยวกนในฐานะของการเปนสวนหนงของอาสาสมครชาวไทยมสลมกลบแสดงใหเหนถงความใกลชดและความตองการทจะใหความชวยเหลออยางเตมท จงท าใหผเขยนตระหนกถงความไววางใจ โดยไมไดถกจ ากดจากการเปนพลเมองของรฐหรอไม รวมถงการใหความชวยเหลอทอยภายใตระเบยบกฏหมายปกตหรอไม โดยเฉพาะเมอผเขยนตองเขาไปหาผหลบหนชาวโรฮงยาทอยภายในชมชนทสวนใหญเปนมสลม ผเขยนมกจะถกมอบหมายใหน าคมภรอลกรอาน เสอผาส าหรบการท าละหมาด และอาหารแหงเขาไปใหในแตละครงทตองเขาไปในชมชน เนองจากมรถและงบประมาณในการเดนทาง แตผเขยนกไมไดพกอยภายในชมชนมสลมดวยเหตผลความไมพรอม

14

ผเขยนมโอกาสไปชวยกลมของชาวมสลมในการดแลผตองกกในชวงถอศลอดทการใหความชวยเหลอขององคกรมสลมในประเทศจะส าคญเปนพเศษ ทงการเตรยมอาหารทเหมาะสมกบชวงเวลา ตงแตการเตรยมถอศลอด ระหวางการถอศลอด และภายหลงการเลกทศลอด ในชวงเวลาดงกลาวท าใหผเขยนสามารถเขาไปสงเกตสภาพความเปนอยของชาวโรฮงยาภายในหองกกของอาคารควบคมในดานตรวจคนเขาเมอง รวมถงไดแลกเปลยนพดคยกบเจาหนาทตรวจคนเขาเมองในระหวางการปฏบตงาน

รวมถงการเขาถงกลมชาวโรฮงยาในประเทศไทยดวยเชนกน ผเขยนตระหนกวาการท างานรวมกบกลมองคกรของชาวมสลม ท าใหผเขยนไดรบความไววางใจจากชาวโรฮงยามากขน ผเขยนยงไดประโยชนจากบทบาทดงกลาวทท าใหรจกชาวโรฮงยาทอยอาศยในไทยมานานและมโอกาสชวยเหลอซงกนและกนเปนครงคราวอยางตอเนองระหวางป 2556-2558 ขณะทไดตดตามเพอนรวมงานชาวโรฮงยาทไปเยยมเยอนชาวโรฮงยาทเพงหลบหนเขามาภายหลง เปนการเยยมเยอนสอบถามสภาพความเปนอยภายในสถานทควบคมดแลตางๆ และตอมาไดประสานงานอ านวยความสะดวกใหกบชาวโรฮงยาเขาถงนกกฎหมาย และทนายความในระหวางการด าเนนการตามกระบวนการกฎหมายของรฐ ผเขยนไดมโอกาศในการสงเกตกระบวนการสมภาษณผอพยพชาว โรฮงยาทตกเปนผเสยหายจากการคามนษยทท าใหตระหนกถงล าบากของพวกเขาระหวางการตกเปนเหยอจากการคามนษย

กระนนความสมพนธระหวางผเขยนกบชาวโรฮงยากไมไดหยดนงเมอความคาดหวงของชาวโรฮงยามมากกวาความชวยเหลอเฉพาะหนาและกระบวนการทางกฎหมาย เมอชาวโรฮงยาหลายคนขอรองใหผเขยนชวยหางานใหท า หาทางชวยเหลอใหพวกเขาสามารถหลบหนออกไปนอกการควบคม หรอตดตอกบญาตพนองทอยในตางประเทศซงเกนกรอบหนาทและขอบเขตของกฎหมายทผเขยนไมสามารถชวยได การปฏเสธของผเขยนถกมองเปนสวนหนงของเจาหนาทรฐทมหนาทควบคมพวกเขาใหอยในความสงบ ซงท าใหยากตอการเขาถงขอมล หรอขอมลทไดมานนมความแตกตางหรอเปลยนแปลงไป

1.6 ระยะเวลาการศกษา

ผเขยนเรมใชเวลาในตนป 2557 ในการท าความรจกและสรางความสมพนธกบบคลลทเกยวของ เรมจากองคกรเอกชน องคกรสทธมนษยชนทสนใจในประเดนผหลบหนเขาเมองชาว โรฮงยา กลมองคกรของชาวมสลมในพนทจงหวดพงงา กลมของชาวโรฮงยาในพนทจงหวดระนอง พงงาและสงขลาในปลายป 2557

15 ป 2558 ผเขยนไดรบอนญาตใหเขาไปเยยมถงบานพกเฉพาะกจทใหการดแลชาว

โรฮงยาในอ าเภอหาดใหญแหงหนง และในชมชนใกลชายแดนไทยมาเลเซยแหงหนง ในจงหวดสงขลาพรอมกบการเกบขอมลทวไปในสถานทการควบคมดแลของรฐในพนทจงหวดสงขลา และตดตอกบชาวโรฮงยาทอยนอกพนทจงหวดสงขลาเพมเตม และเรมการเกบขอมลอยางเขมขนในกลางป

ผเขยนใชเวลาประมาณ 3 เดอนแรกของป 2559 ในการเรยบเรยงขอมลจากสนาม และศกษาเอกสารเพมเตมในประเดนสรางอตลกษณ ประวตศาสตร และสถานะทางกฎหมายของคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศเมยนมา บงคลาเทศและมาเลเซย และในสามเดอนสดทายจะเปนการลงไปสมภาษณ รวบรวมขอมลภาคสนามกบชาวโรฮงยาในพนทจงหวดสงขลาเพมเตมอกครงกอนทเรยบเรยง วเคราะหผลการศกษา

1.7 กรอบการวเคราะห

ผเขยนเสนอกรอบการวเคราะหสถานะคนไรรฐชาวโรฮงยาถกสรางขน โดยการใชอ านาจของรฐบาลเมยนมาผานแนวนโยบายสงคมนยมแบบพมาของรฐบาลทหารนายพลเน วน กฎหมายรฐธรรมนญ ฉบบป พ.ศ.2517 กฎหมายความเปนพลเมอง ฉบบป พ.ศ.2525 แนวปฏบตและการใชเความรนแรงของเจาหนาทรฐทงในระดบรฐบาลของเมยนมาในสวนกลาง และรฐบาลทองถนของรฐยะไข การเปนคนไรรฐผลกดนใหตองเดนทางหนออกจากบานเกดและไมไดรบการปกปองจากกฎหมายและเจาหนาทของรฐในประเทศนอกบานเกด (Agamben, 2005) ในประเทศไทยคนไรรฐชาวโรฮงยาไดรบการปฏบตในฐานะตางดาวหลบหนเขาเมอง แตการบงคบใชกฎหมายในการปองกนและควบคมคนไรรฐชาวโรฮงยาของไทยกเผชญกบขอจ ากดในการปฏบตตามกฏหมายและนโยบายของรฐ ทงจากภายในรฐ เชน ความสามารถในการควบคมเจาหนาทผปฏบตงานตามกฎหมาย การใชอ านาจตามกฎหมายสมยใหมทมงปกปองคมครองประชากรกลมเฉพาะในฐานะผหญง เดก ผหลบหนเขาเมอง ผเสยหายจากการคามนษย แรงงานขามชาต ผไมมสถานะทางทะเบยน (Ong, 2003) และอ านาจอนๆ ภายนอกรฐทอาศยความสามารถในการใชความรนแรงโดยไมตองรบผดชอบภายในพนทชายแดนควบคมชวต (Hansen & Stepputat, 2009) หรออ านาจทมาจากศลธรรมสมยใหมขององคกรศาสนา องคกรระหวางประเทศ องคกรสทธมนษยชน (Ong, 2003) ภายในประเทศไทย

ความหลากหลายของอ านาจภายในประเทศไทยเหลาน ท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยเผชญกบรฐทไมสามารถใชอ านาจตามกฎหมายในการปองกนและควบคมคนไรรฐชาวโรฮงยาไดอยางสนเชงและยงไดเปดพนทใหสามารถเลอกตอรองกบเจาหนาทผใชอ านาจในนามของรฐ และสรางสรรคปฏบตการทางสงคมเพออยอาศยภายในประเทศไทย หรอเดนทางขามชายแดนตอไป

16

1.8 การทบบทวนแนวคด และวรรณกรรมทเกยวของ การศกษาชวตของผอพยพลภย หรอคนไรรฐ เปนการท าความเขาใจความสมพนธ

ระหวางอ านาจของรฐกบชวต โดยเฉพาะแนวคดของอกมเบนทแสดงใหเหนวาอ านาจอธปไตยของรฐผกขาดการสรางสภาวะยกเวนทากฎหมายและสรางชวตทเปลอยเปลาขนมา ซงท าใหเรากลบมามองเหนโครงสรางของความรนแรงทชวตตองเผชญจากอ านาจรฐในปจจบน และการโตแยงและพฒนาแนวคดในการท าความเขาใจในชวตกบอ านาจเพมเตมตอมา

1.8.1 อ านาจอธปไตย การสรางสภาวะยกเวนและชวตทเปลอยเปลา

ผอพยพลภยไดกลายเปนประเดนทไดรบความสนใจในการศกษาในฐานะชวตทสญเสยความสมพนธกบรฐสมยใหม สญเสยความเปนพลเมองของตน กลายเปนคนไรรฐ ปราศจากสทธทจะไดรบการปกปองคมครองกฎหมาย หรอรฐใดๆ เหลอเพยงชวตมนษธรรมดา (Arendt, 1943 อางถง Agamben, 1998 ) ชวตทปราศจากสทธมาจากการสญเสยสถานการเปนพลเมองของรฐ กลายเปนคนไรรฐชวคราว เมอผอพยพเดนทางกลบไปสรฐบานเกดของตน หรอรฐอนทใหสถานะการเปนพลเมองใหกบผลภยซงกท าใหสถานการเปนคนไรรฐกสนสดลง ขณะทบางกลมคนทถกรฐบานเกดของตนเพกถอนสถานการเปนพลเมองกลายเปนไรรฐในรฐบานเกดโดยทยงไมไดอพยพลภยกตาม การเปนผลภยจงไมจ าเปนทจะตองกลายเปนคนไรรฐ แตคนไรรฐนนมแนวโนมทจะกลายเปนผลภยดวยความพยายามทแสวงหาการปกปองคมครองในรฐอนๆ ทไมใชบานเกดของตน การเปนคนไรรฐแสดงใหเหนถงการด ารงอยของชวตทถกทอดทงจากการปกปองคมครองภายใตอ านาจอธปไตยของรฐ ทแตกตางไปจากพลเมองของทรฐสมยใหมไดสรางขนมาภายใตอ านาจอธปไตยของตน (Agamben, 1998)

ความสมพนธทมาบรรจบกนระหวางชวตทถกท าใหอยภายในหรอภายนอกระเบยบกฎหมายคออ านาจอธปไตยทซอนอยภายในระเบยบสงคมการเมองสมยใหม อ านาจอธปไตย ทหมายหมายถง “อ านาจทซงผกขาดการตดสนใจในสภาวะยกเวน หรอ State of Exception” (Schmitt, อางถง Agamben, 1998, p. 11) การแสดงใหเหนถงการด ารงอยของอ านาจอธปไตยซงเปนผตดสนใจในสภาวะยกเวน คอการใชอ านาจทอยนอกเหนอการบญญตขนเปนตวบทกฎหมาย แตขนอยกบสถานการณทอ านาจอธปไตยสงสดเปนทงผสรางขนมาและเปนผมเอกสทธในการตดสนใจขนสดทาย อ านาจอธปไตยจงด ารงอยทงภายในและภายนอกกฎหมาย และไมไดปรากฎขนในตวบทกฎหมายแตแสดงใหเหนบนรางกายและชวตของผคน การประกาศใชค าสงทางทหารของประธานาธบดจอรจ ดบเบลย บช ในวนท 11 พฤศจกายน 2011 และ การประกาศหยดใชรฐธรรมนญไวรมารของฮตเลอรภายหลงทยดอ านาจการปกครอง

17 อกมเบนเหนวา ปรชญาการจ าแนกชวตออกเปน Zoe ชวตในธรรมชาตกบ Bios

ชวตทางการเมองของอรสโตเตลในสมยกรกโบราณกเปนรปแบบหนงของการการกดกนในสภาวะยกเวน ชวตในธรรมชาต หรอ Zoe ทหมายถงชวตทวไป คน สตว และเทพเจาทไมไดอยภายในชมชนการเมองใดๆ กบชวตภายในชมชนการเมอง หรอ Bios ซงเปนชวตทด การจ าแนกและแยกแยะชวตเหลานเปนการกดกนทด ารงอยภายใน หรอ Inclusive Exclusion (Agamben, 1998, p. 8) เปนการจ าแนกแยกแยะชวตเปนภายใน/ภายนอกสงคมการเมอง และการสรางชวตในธรรมชาตเขาสชวตทางการเมองเปนการตดสนใจทเกดขนจนถงปจจบน การเมองทสนใจในชวตจงไมไดเปนสงทเกดขนในโลกสมยใหมเทานน

การสรางชวตทจ าแนกเปนชวตทอยภายในและภายนอกทเปนพนฐานของสงคมการเมองตะวนตกนน ชวตทถกจ าแนกใหอยภายนอกของระเบยบกฎหมายแตในขณะเดยวกนชวตภายนอกเหลานน ยงคงอยภายในอ านาจอธปไตยอยแตเปนไปในลกษณะของการกดกนทรวมอยภายใน ชวตทถกจ าแนกใหอยภายนอก/ภายในไดถกหลอมรวมเขามาภายในมากขน จนการกดกนภายนอกเปนสวนหนงของระเบยบภายในสงคมการเมอง ท าใหชวตทถกกดกนภายนอก/ภายในเขามาอย ในพนทท ไมสามารถแยกแยะได (Zone of indistintion) ทท าใหทกคนกลายเปนชวตท เปลอยเปลา หรอ Barelife ในโลกสมยใหม การเมองของชวต (Biopolitic) เกดขนมาพรอมๆ กบอ านาจสงสดภายในชมชนการเมองนนๆ ทมหนาทพนฐานคอการสรางชวตทเปลอยเปลา หรอ Barelife ขนมา

ชวตทเปลอยเปลาไมใชชวตในธรรมชาต หรอชวตในเมองในความหมายของกรกโบราณ แตเปนชวตทเคยปรากฏขนในกฎหมายของโรมนทเรยกวา Homo sacer หรอ Sacred man ทบญญตไวภายในกฎหมายโรมนวาเปน ชวตทสามารถถกท าใหตายและความตายไมไดเปนการบชา (ใน Agamben, 1998, หนา 8) ทเปนชวตทรฐไมตองการแตกไดบญญตไวในระบบกฎหมายของตนในลกษณะะของการกดกนออกไป นอกการคมครองของกฎหมายแตกด ารงอยภาในระบบกฎหมาย และการกดกนในสภาวะยกเวนเชนน ไดกลายมาเปนสวนหนงของระบบกฎหมายทไดสรางชวตท เปลอยเปลาขนมาในพนปจจบนเมอรฐชาตสมยใหมไดสรางชวตทตนตองการใหมสถานะเปนพลเมองของตนขณะทคนทตองไมตองการจะถกแยกแยะและซอนไวจากชมชนการเมองอนๆ

อกมเบนไดยกตวอยางพนททมสถานะยกเวนถกสรางขนภายในระบบกฎหมาย อยางเชน คายกกกนของนาซเยอรมนทเปนตวแบบซงแสดงใหเหนวาความสามารถของรฐชาต (Nation-State) ทยงทรงไวซงอ านาจอธปไตยสามารถท าอะไรไดบางกบชวตทเปลอยเปลาของผคนทอยภายในคายกกกนแรงงานของนาซเยอรมน นอกเหนอไปจากชวต เชน แรงงานขามชาตไรเอกสาร

18

ชวตนกโทษในเรอจ ากวนตานาโม ผอพยพลภย ผปวยไมสามารถชวยเหลอตวเองได ทตางเปนตวอยางของชวตทถกท าใหเปลอยเปลาในปจจบน ทการกดกนชวตใหอยภายนอกไดกลายเปนสวนหนงของระเบยบกฎหมายปกตภายใน มความเปนสถาบนภายในสงคม ทท าใหชวตเปลอยเปลาในโลกสมยใหมแตกตางไปชวตของพลเมองทไดรบการปกปองคมครองจากรฐ

ชวตทเปลอยเปลาเหลานเปนชวตทถกกระท าดวยความรนแรงในสภาวะยกเวนถง 2 ระดบ คอ การถกกระท าดวยความรนแรงโดยตรง และความรนแรงนนไมไดเปนทงความผดทถกหาม หรอไมไดจ าแนกวาเปนไปเพอการบชายนตหรอพธกรรม ความศกดสทธใดๆ การจ าแนกชวตเปนชวตทไดถกดงเขามาอยในภายในระเบยบสงคมการเมองและชวตทกดกนอยภ ายนอกดวยการสรางสภาวะยกเวนขนมา ซงกรวมชวตทอยในภาวการณยกเวนในลกษณะทเปน การกดกนทหลอมรวมไวภายใน (inclusive exclusion) ซงกลายเปนพนฐานของสงคมการเมองตะวนตกในปจจบน ขณะท พลเมองของรฐ หรอ Citizen ไดกลายเปนรปแบบชวตทางการเมองทอ านาจอธปไตยของรฐไดสรางขนภายในระเบยบสงคมการเมอง ซงตอมาพลเมองไดกลายเปนผทรงอ านาจอธปไตยของรฐ

การมชวตทดภายในชมชนการเมอง ไดกลายเปนเปาหมายของการเมองสมยใหมทรฐจะมอบใหพรอมกบฐานะการเปนพลเมองของรฐอนเปนหนาทพนฐานประการหนงของอ านาจอธปไตย และถกผกขาดโดยรฐสมยใหม และตอมาไดท าใหพลเมองมอกฐานะ คอการเปนสมาชกของอ านาจสงสด (Member of the Sovereign) อนมสทธตามพลเมอง (Civil Rights) และไดรบการปกปองจากรฐชาต การถกขบออกจากการเปนพลเมองจงกลายเปนการลงโทษ และท าใหคนทไมไดเปนพลเมองกลายเปน "คนนอก" เปนชวตทไมไดมชวตอยในระบบการเมองสมยใหม แตปรากฏการณผอพยพลภย (Refugee) ภายในระบบการเมองของรฐชาตในปจจบนทเพมจ านวนมากขนอยางชดเจนโดยเฉพาะในทวปยโรปตงแตหลงสงครามโลกครงท 1 ทไดสรางรอยแยกขนในพนฐานของระบบ รฐชาตกบความเปนพลเมอง เมอชวตทเปลอยเปลาปราศจากซงสทธของพลเมองและการคมครองปกปองจากรฐชาต ไดกลาวอางถงสทธของตนนอกพนทระบบรฐชาต ผอพยพลภย จงเปนมนษยผทรงสทธตามธรรมชาต (Rights of man) อยางแทจรง และท าใหเปนการยากทจะจ าแนก หรอสรางนยามทางการเมองขนมาใหม

1.8.2 องคอ านาจเหนอชวตทหลากหลายภายในรฐ

การกลบมาใหความส าคญกบอ านาจอธปไตยของรฐในฐานะของผถอสทธในการตดสนใจขนสดทาย ในสภาวะยกเวนของ Agamben ทเปนพนฐานภายในระเบยบกฏหมายของชมชนทางการเมองในโลกตะวนตก ถกน ามาใชศกษาอ านาจอธปไตยภายในรฐชาตทอยภายนอกวฒนธรรมการเมองตะวนตกมากขน การใหนยามชวตทถกอ านาจอธปไตยทอดทงใหอยภายนอกชมชนการเมอง

19

ใหเปนเพยงชวตทเปลอยเปลาของอกมเบน ไมไดท าใหเหนเพยงอ านาจอธปไตยทยงปรากฏใหเหนบนชวตของผคน แตกยงเผยใหเหนความสมพนธระหวางชวตกบอ านาจอธปไตยในอกดานทไมใชเพยงอ านาจในการตดสนใจสดทายในสภาวะยกเวน แตเปนความสามารถในการการใชความรนแรง

Hansen & Stepputat (2006) เหนวาแนวคดอ านาจอธปไตยของ Agamben นนสามารถชวยใหท าความเขาใจลกษณะของอ านาจอธปไตยในรฐชาตอดตอาณานคมไดมากกวากรอบแนวคดทางรฐศาสตร ทมพนฐานมาจากรฐชาตตะวนตกทก าเนดขนจากสนธสญญาเวสฟาเลย หรอแนวคดทางกฎหมายอนๆ อ านาจอธปไตยในรฐชาตอดตอาณานคมเหลานไมไดมลกษณะของการลดทอนรปแบบ (Deformed) หรอยงไมเสรจสมบรณ (Incomplete) แตมลกษณะทแยกเปนสวนๆ และใชความรนแรงอยางตอเนอง

ขอเสนอของ Hansen & Stepputat ในการท าความเขาใจอ านาจอธปไตยในรฐอดตอาณานคมทมลกษณะส าคญใน 2 ประการคอ องคอ านาจอธปไตยเหลานแมจะพยายามแสดงออกถงความสามารถของตนแตกลบไรประสทธภาพในการปกครองดนแดนและผคนของตน การใชอ านาจจงขนอยบนความสามารถของการใชความรนแรง การใชความรนแรงทตกทอดมาจากรฐทอยภายใตระบอบอาณานคมมาสรฐหลงอาณานคม (postcolonial) ท าใหอ านาจอธปไตยของรฐสมยใหมอดตอาณานคมเหลานจงอยบนพนฐานของความสามารถในการใชความรนแรงตอชวตไดโดยไมตองรบผดชอบตอใคร ซง Hansen & Stepputat (2006) เสนอกรอบการท าความเขาใจอ านาจสงสดทปรากฎขนเหนอชวต หรอเปนอ านาจสงสดเหนอชวต (De facto sovereign) ใหมวาคอ “สทธอ านาจทจะฆา ลงโทษ ก ากบควบคมชวตผอนไดโดยไมตองรบผดชอบ”

นอกเหนอไปจากการอาศยความสามารถในการใชความรนแรงแลว อ านาจอธปไตยในรฐอดตอาณานคมยงมลกษณะแยกยอยเปนสวนทเกดจากประวตศาสตร การก าเนดรฐชาตทแตกตางไปรฐชาตในตะวนตก อ านาจอธปไตยทแยกยอยในรฐอดตอาณานคมเกดขนจากการดนแดนเหลานนไดถกส ารวจและครอบครองหลงจากกลมคนพนเมองยอมจ านนตออ านาจของรฐชาตยโรป การกอตวของรฐอาณานคมจงผสมผสานทงการเผชญหนาดวยก าลง และการรวมมอและแบงปนอ านาจภายในรฐอาณานคมทกดขน รปแบบการปกครองทผสมผสานระหวางของการบรหารงานรฐสมยใหมกบการปกครองดงเดมของคนพนเมอง การสรางสถานะทางกฎหมายทแตกตางระหวางคนของรฐเจาของอาณานคมกบคนพนเมองทไมไดมฐานะเปนสวนหนงของพลเมองของรฐ ถกกดกนทางเชอชาตทปลกฝงลงในตวบทกฎหมาย ทางเศรษฐกจ และสทธตางๆ

ขณะเดยวกนทความสามารถของรฐอาณานคมกไมสามารถปกครองไดทวถง มการมอบอ านาจใหกบผปกครองทองถนทยนยอมตอการมอ านาจเหนอกวาของรฐอาณานคมใหใชอ านาจ

20

ในนามของรฐอาณานคมในการดแลคนในพนทของตน เชน การสถาปนาระบอบการบรหารทแตกตางในอนเดย ส าหรบคนทไมใชชาวอนเดยกบคนอนเดย หรอในพมาทการอนญาตใหเจาฟาไทยใหญในพมามอ านาจปกครองแยกออกจากรฐบาลอาณานคมในพมา หรอโดยหวหนาเผา ผน าชมชน หรออนๆ ทไดรบอ านาจไมเปนทางการ (Indirect rule) ในการใชอ านาจและความรนแรงในนามของรฐอาณานคมและตอเนองมาจนกระทงถายหลงการไดรบเอกราช ฉะนนอ านาจอธปไตยของรฐเหลานจงไมไดมความตอเนอง เปราะบางและถกแขงขนทาทายผทรงอ านาจอนๆ ในทองถน และไมไดผกขาดอยกบรฐสมยใหมอกตอไป อ านาจสงสดในรฐหลงอาณานคมเหลานแตกสลายและด ารงอยในกลมทหลากหลายภายในรฐ แขงขนและไมไดเปนเอกภาพ องคอ านาจสงสดเหนอชวตทหลากหลาย (Sovereign bodies) เหลานกระท าการทงในในนามของรฐ ชาต ชมชน นกเลงหรอผน าทองถนทสถาปนาตนเองขนมา ผคนทเคลอนยาย และอนๆ

1.8.3 การใชอ านาจอยางยดหยนและความหลากหลายของภายในรฐสมยใหม

การกลบมาใหความสนใจ และสรางความเขาใจอ านาจอธปไตยของรฐของ Agamben ไดท าใหแนวคดทมองวาเปนอ านาจอธปไตยเพยงสงทอยในประวตศาสตร และก าลงสญหายไปในโลกสมยใหมกลบมาไดรบความสนใจ การนยามอ านาจอธปไตยทเปลยนจากกฎหมายและระเบยบการเมองไดท าใหอ านาจอธปไตยเคลอนตวออกจากรฐมาเปนอ านาจทเปนผตดสนใจสดทายเหนอชวตผคน อ านาจอธปไตยทเคยมความเดดขาดสมบรณในตวเองมาเปนอ านาจทไมไดมความสมบรณในตวเอง มความหลากหลาย เปราะบาง ไมไดมเอกภาพเปนหนงเดยวและในรฐชาตนอกตะวนตกทอ านาจอธปไตยขนอยกบความสามารถในการใชความรนแรงเพอสรางความจงรกภกด ความกลว ความชอบธรรมของตน โดยเฉพาะรฐอดตอาณานคมทเผชญกบสถานการณทมความสดขวเชนในสภาวะสงครามกลางเมอง และในพนทชายขอบของรฐ อ านาจอธปไตยภายในรฐสมยใหมจงไมไดผกขาดอยกบรฐเทานน หนวยงานรฐ ผมอทธพลในทองถน ชมชนหรอกลมอนๆ ตางสถาปนาตนเองขนเปนผใชอ านาจสงสดเหนอชวตแทนรฐ

แมวาแนวคดอ านาจอธปไตยและการสรางชวตทเปลอยเปลาของ Agamben จะท าใหมการศกษาทกลบมาสนใจในโครงสรางอ านาจของรฐทยงคงมความสามารถกระท าลงบนชวตของผคนในปจบนอกครง แตกถกวพากษณวจารณาอยางมากใน 2 ประเดนทส าคญคอ หนง คอการนยามการใชอ านาจอธปไตยในสภาวะยกเวนทคบแคบเกนไปและจ ากดอยภายในขอบเขตของกฎหมายกบการเปนพลเมองของรฐเทานน สอง การละเลยความสามารถของชวต โดยเฉพาะการเปนชวตท เปลอยเปลาทกลายเปนเพยงผถกกระท าจากอ านาจเทานน ภายในโลกสมยใหมทความสมพนธทางอ านาจมความซบซอนมากขน การใชอ านาจของรฐไมไดมเอกภาพและมความความสามารถในการ

21

ควบคมผกขาดชวตจากอ านาจอนๆ และจรยธรรมของโลกสมยใหมอนๆ (Ong, 2006) เชน บรรษทขามชาต องคกรสทธมนษยชนระหวางประเทศ หรอแมกระทงจรยธรรมของศาสนาในปจจบน

ขอโตแยงประการแรก คอ Ong เหนวาแนวคดสภาวะยกเวนของ Agamben มความหมายทคบแคบเกนไป ในหลายชาตเอเชยตะวนออกทอ านาจอธปไตยของรฐไดประนประนอมและใหความรวมมอกบเสรนยมใหมทมาพรอมกบทนนยมโลกาภวตนในการจดการกบประชากร และดนแดนทหลากหลายมากขน เชน กการสรางเขตเศรษฐกจพเศษ หรอเขตบรหารพเศษทแตกตางไปจากสวนอนๆ ของประเทศในเอเซยตะวนออกเฉยงใต และยนยอมทจะยกเวนการใชอ านาจของรฐบางอยางเหนอดนแดนดงกลาวเพอเอออ านวยแกคนทไมใชพลเมองของตน หรอแมแตชวตของหญงมสลมชาวมาเลเซยไดแสดงใหเหนความเปนไปไดอกดานของรฐในการใชสภาวะยกเวนในความหมายทกวางมากกวา (Ong, 2006) รฐสามารถใชอ านาจเชงสรางสรรคทยกเวนการใชกฎหมายกดกนคนทไมใชพลเมองของตนและขยายปกปองคมครองชวตของผคนทไมใชเปนพลเมองของตนทางกฎหมาย โดยทดานหนงการเขาไปใหความชวยเหลอและเตรยมตวผอพยพชาวกมพชาของสหรฐอเมรกาไดขยายไปถงชายแดนไทยกมพชาและภายหลงทพวกเขาเดนทางมาถง (อางแลว, 2003) การเปนพลเมองจงไมใชเพยงแคสถานะทางกฎหมายและการมสญชาตเทานนแตหมายถงการสรางคณคาและวถชวตทรฐตองการใหเกดขนกบผอพยพเหลานน

การจ าแนกออกเปนสองขวของการเปนพลเมองของรฐและชวตทเปลอยเปลา ภายในรฐชาตสมยใหมกลายเปนความคบแคบและละเลยความแตกตาง ความหลากหลายของชวตสมยใหมทความเปนพลเมองของรฐไมไดจ ากดอยภายในความสมพนธทางระเบยบกฎหมาย แตกด ารงอยภายในความสมพนธทางสงคมในรปแบบอนๆ ทสามารถตอรอง หรอยกเวนการกดกนจากอ านาจของรฐสมยใหมเหนอคนทไมใชพลเมองของตนได (Ong, 2006) ในสงคมหรอรฐเสรนยมสมยใหมทมระบบกฎหมายจ ากดการใชอ านาจและความรนแรงเหนอชวตของผคน ทงยงตองเผชญหนาและประนประนอมกบบรรทดฐานทางสงคมอนๆ ทหลากหลายทงความสมพนธของกลมคนทมความเชอและศรทธารวมกน อยางเชนในกรณของศาสนาอสลามทมวธการมองโลกทแตกตางไปจากโลกของรฐชาตสมยใหม รวมถงระบบความสมพนธทมหลายฝาย (Multilateral) ทมมากขน เชน ชมชนทองถน องคกรพฒนาเอกชน บรรษทขามชาต องคกรระหวางประเทศ ทสามารถสรางชวตสมยใหมขนมาตามความหลากหลายของบรรทดฐานทางศลธรรมทเกยวของความเปนมนษยของชวตนนๆ และไดเปดพนทใหชวตสามารถสรางความหมายใหมทแตกตางไปจากอ านาจในแตละชดของความสมพนธ ทงกระบวนการสรางชวตทเปลอยเปลาและพลเมองของรฐในโลกสมยใหมเหลานจงไมไดหยดนง ไมไดเปนไปตามเปาหมายและความตองการของอ านาจเทานน ความสมพนธระหวางชวตกบอ านาจจงมลกษณะของการโตตอบระหวางกนและไมไดด ารงอยอยางอสระจากความสมพนธอนๆ ของชวต

22 และประการทสอง การท าความเขาใจอ านาจอธปไตยในกรอบความสมพนธระหวาง

ชวตกบอ านาจรฐในมตทางกฎหมายและการเมองไดมองขามวธการศกษาทางชาตพนธวรรณาทท าใหไมเหนความสามารถทางการเมองของชวตภายในสภาวะการยกเวนจากกฎหมายและความซบซอนภายในความสมพนธของอ านาจในโลกสมยใหม ในงานศกษากระบวนการเตรยมความพรอมของผอพยพชาวกมพชา (Ong, 2003) ของสหรฐอเมรกาเรมตงแตในคายพกชายแดนบรเวณเขาอดาง ภายในประเทศไทยตอเนองมาจนถงในแผนดนอเมรกา ชวตของผอพยพเหลานตองเผชญกบปฏบตการของหนวยงานทหลากหลายทงจากรฐบาลของไทย รฐบาลของสหรฐอเมรกาและอนๆ ทงเจาหนาทในคายฯ ทมหนาทแนะน าและปรบเปลยนพฤตกรรมในชวตประจ าวน ใหสอดคลองกบชวตในโลกสมยใหมในสงคมตะวนตก เจาหนาทสงคมสงเคราะห เจาหนาทการแพทย และอนๆ ทเปนผปฏบตการ ทแปรเปาหมายนามธรรมใหเปนรปธรรมในการท างานทท าในแตละวนของพวกเขากบกลมผอพยพลภยเพอพยายามปรบเปลยนชวต รปแบบครอบครว เมอพวกเขาเดนทางมาถงอเมรกา ความขดแยงภายในระหวางความเหนอกเหนใจกบการตองชวยเหลอตนเอง หรอกรอบภายในจตใจของผอพยพลภยชาวกมพชาในสหรฐอเมรกา ทสามารถสรางอตลกษณทหลากหลายของปจเจกชนขนมาโดยผานการสรางส านกรบรตวตนของเทคนค ผานกระบวนการทางเทคนคสมยใหมเหลาน ไดเปดพนทใหชวตสามารถสรางตวตนในความหมายใหมทแตกตางไปจากเปาหมายของเทคนคกระบวนการดงกลาวขนมา (Subjectification) และเผชญหนากบอ านาจท ของการกระท า เหล านน ในชวตประจ าวน ฉะนนกระบวนการสรางพลเมองสมยใหมเหลานจงไมไดเปนไปตามแผนและเปาหมายของเทคนคการการปกครองเสมอไป ความสมพนธอ านาจภายในสงคมสมยใหมจงมความซบซอนมากกวาคายกกกนของนาซเยอรมนท Agamben ยกขนมาเปนตวแบบของการใชอ านาจสงสดของรฐสมยใหม นอกเหนอไปจากประเดนทางศลธรรมทไมควรจะยกเหตการณนนใหเปนตวแบบของแนวคดใดๆ ทงสน

นอกเหนอไปจากการชใหเหนขอจ ากดในแนวคดสภาวะยกเวนทางกฎหมายกบชวตทเปลอยเปลา การขยายสภาวะยกเวนทกวางมากขนท าให Ong (2006) เหนถงสภาวะของอ านาจอธปไตยทแยกยอย (Graduate Sovereignty) ภายในประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตทเปนผลมาจากอทธของแนวคดเสรนยมใหม (Neo-liberalism) ทรฐยนยอมทจะยกเวนการใชอ านาจอธปไตยของตนเหนอกลมคนหรออาณาบรเวณใดๆ ทรฐพจารณาแลวเหนวาคมคาทางเศรษฐกจ เชน การจดตงเขตเศรษฐกจพเศษทอนญาตใหแรงงานตางชาตเขามาเปนตน หรอการสทธทางเศรษฐกจสงคมบางประการแกคนทไมใชพลเมองของตน ท าใหรฐเสรนยมใหมโดยเฉพาะในชาตเอเชยยนยอมทจะไมใชอ านาจของตนบางประการหรอขยายอ านาจบางประการออกไปภายนอกดนแดนของตน

23 ขอโตแยงของ Ong (2006) ท าใหเราเหนความสามารถของรฐในการสรางสภาวะ

ยกเวนขนมาทหลากหลายมากขน ทงการยกเวนทสรางการกดกนคนทไมใชพลเมองแยกออกจากพลเมองของตน และการยกเวนการบงคบใชกฎหมายเพอทจะรวมเอาคนทไมใชพลเมองของตนเขามาอยในระเบยบกฎหมายของตน กระนนกไมไดท าใหชวตของคนทถกกดกนไปอยนอกกฎหมายหรอชวตทเปลอยเปลาไดรบการปกปองคมครองจากรฐ คนทไมใชพลเมองและไมไดเปนทตองการของรฐยงคงเผชญกบความรนแรงจากระเบยบกฎหมายของรฐสมยใหมแตกไมสามารถผกขาดและควบคมไดอกตอไป การพยายามแยกคนทไมใชพลเมองของรฐออกตองเผชญกบขอจ ากดอยางนอยสองประการ คอปฏบตการของเจาหนาทรฐเองทอาจไมไดเปนไปเปาหมายทรฐตองการ และปฏบตการของกลม องคกรทางสงคมภายใตคณคา อดมการณอนๆ ทเขามาแทรกแซงปฏบตการทางกฎหมายของรฐ ทตางท าใหชวตเปลอยเปลาเหลานสามารถสรางสถานะอนๆ ของตนทนอกเหนอไปจากกฎหมายและพลเมองรฐขนมา ซงท าใหความสมพนธทางอ านาจของรฐกบชวตคนทไมไดผกขาดกบการเปนพลเมองของรฐและไดท าใหความสมพนธระหวางชวตกบรฐมความซบซอนมากขนกวาเดม

1.8.4 สรปแนวคดและกรอบการศกษา

แนวคดอ านาจอธปไตยและชวตทเปลอยเปลาของ Agamben ถกวจารณอยางหนกโดยเฉพาะการจ ากดอยเฉพาะมตทางกฎหมายและอ านาจรฐเทานน รวมถงการละเลยการใชอ านาจของรฐทมความหลากหลาย แตกระนนกแสดงถงความสามารถของกฏหมายทกระท าตอชวตผคน ฉะนนอ านาจของรฐทางกฎหมายและการเมองจงยงคงปรากฎทามกลางอ านาจอนๆ ทมความหลากหลายทอาจขดแยง แขงขนและรวมมอ รฐจงตองเผชญกบอ านาจอนๆ ในการสรางชวตทเปลอยเปลาทางกฎหมายและการเมองขนทามกลางสถานะทางกฎหมายและสงคมอนๆ ทถกสรางขนมาบนชวตสมยใหม รวมถงความสามารถของชวตในการเลอกเผชญหนา ตอรองหรอสรางทางเลอกอนๆ ทอยภายนอกกระบวนการหรอเปาหมายของอ านาจนน

ผเขยนเหนวาการพจารณาชวตทเปลอยเปลาในมตกฎหมายและการเปนพลเมองภายในรฐสมยใหมยงคงสามารถแสดงใหเหนถงความสามารถของอ านาจในการใชความรนแรงของรฐและองคอ านาจอนๆ ภายในรฐทกระท าตอชวตคนไรรฐชาวโรฮงยา แตภายในความสมพนธสมยใหมทรฐไมสามารถควบคมผกขาดชวตจากความสมพนธทางสงคมอนๆ ทผหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยาสรางขนหรอถกหลอมรวมเขาไปเปนสวนหนงไดอกตอไป การเปนคนไรรฐ ไมมสถานะเปนพลเมองของรฐจงเปนหนงในสถานะทหลากหลายของชวตทรฐใชอ านาจสรางขนผานกฎหมายและความรนแรงตอชวต อ านาจทหลากหลาย แยกยอย แขงขนและรวมมอกนแสดงอ านาจเหนอชวตของคนไรรชาวโรฮงยาในประเทศไทยภายในรฐ

24 ชวตของคนไรรฐชาวโรฮงยากลายเปนสนามของการแขงขนระหวางความสมพนธ

ทางอ านาจทหลากหลายทงภายในกฎหมายอ านาจรฐ และภายนอกรฐ การเปนพนองรวมศาสนาหรอมศรทธาเดยวกน และในความสมพนธทางสงคมอนๆ ทเกดขนโดยเฉพาะในกรณของคนเคลอนยายเชน ผอพยพลภย แรงงานทไมมเอกสาร ทเปนการทาทายอ านาจของรฐในการควบคมคนและดนแดนของตนอยางชดเจน

กรอบการศกษาทจะน ามาใชในการเรมตนจากแนวคดสภาวะยกเวนทางกฎหมายกบการสรางชวตทเปลอยเปลาเพอชวยท าความเขาใจในกระบวนการและความรนแรงของรฐสมยใหมผานกฎหมายสญชาต กฎหมายการควบคมคนเขาเมองและอนๆ รวมถงปฏบตการของรฐสมยใหมทงในเมยนมาท เปนประเทศบานเกดของชาวโรฮงยาทท าใหพวกเขากลายเปนคนไรรฐ และภายในประเทศไทยทพวกเขาถกท าใหเปนคนตางดาว (ไรรฐ) หลบหนเขาเมองทอยในภาวะยกเวนทางกฎหมายของรฐ แตการด ารงอยของชาวโรฮงยาในประเทศไทยนนไดแสดงใหเหนถงความซบซอน หลากหลายภายในรฐสมยใหม ทรฐสามารถใชสภาวะยกเวนในทางสรางสรรค หรออ านาจทปฏบตการบนพนฐานของคณคาทางวฒนธรรมอนๆ รวมถงอ านาจทปฏบตการบนพนฐานของความสามารถในการใชความรนแรงเหนอชวตทตางทบซอน ขดแยง และแขงขน รวมถงประสบการณทแตกตางกนของเจาหนาทผปฏบตเองทเปนผแปรเปลยนเปาหมายของอ านาจใหเปนการกระท า ซงท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาถกปฏบตแตกตางกนออกไป และความสามารถทางการเมอง ความสามารถในการสรางปฏบตการทางสงคมของคนไรรฐชาวโรฮงยาทถกท าใหเปนคนตางดาวหลบหนเขาเมองภายใตปฏบตการของอ านาจทหลากหลาย ทบซอน ขดแยงและแขงขนกนเองโลกสมยใหม เชน ในประเทศไทย

25

1.9 โครงสรางวทยานพนธ บทท 1 จะเปนการเรมตนจากทมาและความส าคญของปญหาคนไรรฐชาวโรฮงยาใน

ประเทศไทย วตถประสงคในการศกษา ค าถามการวจย ขอบเขตและวธการศกษา ต าแหนงและจดยนของผเขยน ระยะเวลาในการศกษาและกรอบการวเคราะห และการทบทวนแนวคดทน ามาใชในการศกษาความความสมพนธระหวางอ านาจสงสดของรฐกบชวตทางกฎหมายและความเปนพลเมองภายในรฐสมยใหมทไมไดเปนเอกภาพ หลากหลายและขดแยง

บทท 2 ผเขยนตองการน าเสนอความเปนมาของชาวโรฮงยาในประเทศเมยนมา โดยเรมจากขอถกเถยงความเปนมาของค าวา "โรฮงยา" และความเปนมาของ “ชาวโรฮงยา” ในอดตดนแดนอาระกนทน าไปสการถกท าใหเปนคนไรรฐชาวโรฮงยาของรฐบาลเมยนมา โดยกฎหมาย กลไกของรฐบาล และความรนแรงอนๆ คนไรรฐชาวโรฮงยาตองเผชญจากการปราศจากสถานะพลเมองของภายในเมยนมาจนน าไปสการอพยพออกจากบานเกดของตนเอง

บทท 3 บทนจะเปนการศกษาการเดนทางเขามาในประเทศไทยของคนไรรฐชาวโรฮงยาจากประเทศเมยนมา และการเผชญกบปฏบตการของรฐบาลไทยในการปองกน การจบกม ควบคมกกขง การผลกดนคนตางดาวหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยาออกนอกประเทศในฐานะคนตางดาวหลบหนเขาเมองทางทะเล และการเผชญกบอ านาจเหนอชวตทด ารงอยภายนอกระเบยบกฎหมายของไทย

บทท 4 บทนยงคงเปนการศกษาถงปฏบตการของทงหนวยงานภายในของรฐทมความหลากหลายทงจากกฎหมาย นโยบายๆ ทแตกตางกน เชน การปองกนปราบปรามการคามนษย การดแลเดก ผหญง และอ านาจของหนวยงานภายนอกรฐ เชน การใหความชวยเหลอในฐานะของการเปนผลภยขององคกรระหวางประเทศ และการพยายามชวยเหลอบนพนฐานของสทธมนษยชนขององคกรพฒนาเอกชนภายในประเทศ รวมถงบทบาทของกลม องคกรและชมชนของชาวมสลมในประเทศทเขาไปใหความชวยเหลอดแลชาวโรฮงยาทงทอยภายในและภายนอกการกกขงควบคมดแลของหนวยงานร

บทท 5 จะสนใจศกษาความสามารถของคนไรรฐชาวโรฮงยาในการเลอก การตอรอง และการสรางปฏบตการทางสงคมขนมาแทนทการเปนคนตางดาวไรรฐหลบหนเขาเมองเพอทมชวตอยภายในรฐสมยใหมทงการอยอาศยในประเทศไทยหรอการเดนทางตอไปยงเปาหมายของตนในประเทศปลายทางอนๆ

26

บทท 6 บทสดทายจะเปนการสรปผลการศกษาชวตของคนไรรฐชาวโรฮงย าภายในประเทศไทยทเผชญกบปฏบตการของอ านาจทหลากหลาย ทตางพยายามแขงขน ตอรอง รวมมอในการแสดงความสามารถในการสรางสถานะของคนไรรฐชาวโรฮงยาขนมาใหม ทรวมถงความสามารถของชวตชาวโรฮงยาในการเลอกหรอสรางสถานะทตนตองการในการพยายามมชวตอยภายในรฐชาตสมยใหม

27

บทท 2 ประวตศาสตรคนไรรฐชาวโรฮงยาสผอพยพผดกฎหมายในอาระกน

บทนจะน าเสนอประวตศาสตรความเปนมาของชาวโรฮงยาในประเทศเมยนมาทถกท าใหมสถานะเปนเพยงผอพยพผดกฎหมายและกลายเปนคนไรรฐภายในประเทศเมยนมา นอกเหนอไปจากการแกไขรฐธรรมนญและกฎหมายความเปนพลเมองของรฐบาลทหารนายพลเน วน ทท าใหสญเสยสทธและความเปนพลเมองของชาวโรฮงยาทางกฎหมายแลว รฐบาลเมยนมายงใชเครองมอภายนอกกระบวนการทางกฏหมายทท าใหการกดกนทางกฎหมายนนมประสทธภาพมากขน ฉะนนการยอนกลบไปพจารณาประเดนในประวตศาสตรการสรางอตลกษณชาตพนธของชาวโรฮงยาในบรบทของการตอสเพอสรางพนททางการเมองขนภายในรฐชาตสมยใหมจงเปนความจ าเปนในการท าความเขาใจการกดกนทเกดขนกบคนไรรฐชาวโรฮงยาทมากกวาการไมมสถานะพลเมองตามกฎหมายในประเทศบานเกดของตนและการอพยพทเกดขนมาในภายหลง

การศกษาประวตศาสตรของชาวโรฮงยาในประเทศเมยนมาจะพบวา มขอถกเถยงทกลายเปนการตอสทางการเมองทส าคญใน 2 ประการ คอความเปนมาของค า "โรฮงยา" และความเปนมาของผคนทเรยกตนเองวา "โรฮงยา" ในดนแดนอาระกน การกอรางสราง อตลกษณทเกดจากการเคลอนยายของผตลอดชายฝงอาวเบงกอล แมวาขอถกเถยงดงกลาวจะยงไมยตแตรฐชาตสมยใหมในประเทศเมยนมากไดสรางใหชาวโรฮงยาใหกลายเปนคนไรรฐ ผานกฎหมาย กลไกอ านาจรฐและสงคมประวตศาสตรภายในประเทศเมยนมา และสงผลใหชาวโรฮงยาถกควบคมและถกจดการในฐานะคนตางดาวเขาเมองผดกฎหมายของเมยนมา ถกจ ากดการเดนทาง การท ามาหากนและความรนแรงอนๆ ทน าไปสการผลกดนใหชาวโรฮงยาอพยพหลบหนความรนแรงในบานเกดไปยงประเทศเพอนบานอยางตอเนองทงบงคลาเทศ ปากสถาน ไทย มาเลเซยและอนๆ

กรอบการน าเสนอภายในบทนจะแบงเปนสเรองส าคญ คอหนงจะเปนการส ารวจการศกษาประวตศาสตรและความเปนมาของกลมชาตพนธโรฮงยาทตกอยทามกลางขอถกเถยงและการตอสทางการเมองของชาวโรฮงยาในยคสมยอาณานคม สองเปนการศกษาประวตศาสตรในยคกอนอาณานคม สามจะเปนประวตศาสตรในยคอาณานคมและตอเนองมาจนถงยคของรฐชาตสมยใหม และส การกดกนชาวโรฮงยาออกความเปนพลเมองภายในรฐธรรมนญใหม กฎหมายความเปนพลเมองและการเปลยนแปลงโตครงสรางภายรฐ สภาพความเปนอยของชาวโรฮงยาในเมยนมาทมสถานะเปนตางดาวหลบหนเขาเมอง การถกจ ากดสทธขนพนฐานและการปกปองค มครองจากรฐภายในประเทศเมยนมา และน าไปสการอพยพออกจากประเทศบานเกดของตนจนถงปจจบน

28

2.1 ความเปนมาของค า และผคนทเรยกตนเองวา “โรฮงยา”

รฐบาลเมยนมาไดยนยนการอางของตนวา กลมชาตพนธโรฮงยาไมเคยมอยในอาณาบรเวณและประวตศาสตรของรฐเมยนมา ชาวมสลมในรฐยะไขทมภาษาใกลเคยงกบเบงกาล คอผอพยพทเดนทางเขามาในเมยนมาภายหลงทองกฤษมอ านาจเหนอราชส านกพมา ในรายงานการสบสวนเหตการณความรนแรงในหมบานดชยาทาน (The Du-Chee-Yar-Tan)1 ในเขตเมองมองดอว รฐยะไข ระหวางวนท 13 - 28 มกราคม 2557 ของส านกประธานาธบดเมยนมา ไดอธบายสภาพทวไปของหมบาน และเขตเมองมองดอว รฐยะไขวา

"มชาวเบงกาลเปนประชากรสวนใหญของเมอง มเจาหนาทรฐอย 1999 คน รวมถงเจาหนาทอาวโสจ านวน 104 คน ทท างานอยในเขตเมองมองดอว ประชากรในเขตเมองมองดอว มประชากรจ านวน 513,751 คน จ านวน 38,778 คน อาศยอยตวเมอง ทเหลออยในหมบาน ชาวเบงกาลมสดสวนในประชากรในเมองเปนรอละ 94 ของทงหมด ทเหลอเปนชนกลมนอยอนๆ ทงคะชน คะยา คะยน ชน มอน พมา ยะไขและฉาน ฉะนนผนบถอศาสนาอสลามจงมจ านวนเปนสวนใหญถงรอยละ 94 นบถอศาสนาพทธรอยละ 5 และอกรอยละ 1 ทเหลอเปนผนบถอฮนด ครสต และนบถอผ"

ขณะทชาวโรฮงยานน เชอวาตนเองมประวตศาสตรทเชอมโยงกลบไปถงยคสมยของพอคาชาวอาหรบศตวรรษท 7 - 8 และเปนผสบทอดเชอสายของพอคาชาวอาหรบมสลมเหลานนในปจจบน

การเผชญหนาและขดแยงระหวางประวตศาสตรของชาตพนธชาวโรฮงยากบการสรางผอพยพชาวเบงกาลขนมาของรฐบาลเมยนมาด ารงอยภายในขอถกเถยงทส าคญ 2 ประการคอ ประเดนแรกคอความเปนมาของค าวา “โรฮงยา” ทไมไดปรากฏขนอยางชดเจนจนกระทงหลงป พ.ศ.2493 ทนกวชาการชาตนยมพมากลาวเปนค าทเพงสรางขน โดยกลมเคลอนไหวชาตนยมมสลมในอาระกนทใชเรยกกลมของตนเองและชาวมสลมในอาระกน และประเดนทสองคอการเคลอนยายของผคนในดนแดนอาระกนและความเปนมาของกลมคนทเรยกตนเองวาชาวโรฮงยา

1 ดรายงานฉบบเตมไดท http://www.cdnh.org/publication/summary-report-of-the-

investigation-commission-for-the-du-chee-yar-tan-incident-of-january-2014-and-related-events-english-version/

29

2.1.1 ความเปนมาของค าวา “โรฮงยา”

ประเดนโตแยงทส าคญประการแรกคอ การกลาววา “โรฮงยา” เปนค าทถกสรางขนเมอประมาณ พ.ศ.2490 ฉะนนชาวโรฮงยาจงไมใชกลมคนดงเดมในอาระกนและเปนเพยงลกหลาน ผอพยพจากเบงกอลในชวงพมาอยภายใตอาณานคมขององกฤษ แตกระนนค าวา “โรฮงยา” เองกมหลกฐานทมการกลาวถงและบนทกไวตงแต ป พ.ศ.2342 ในหนงสอของ Francis Buchanan (1799) ทไดส ารวจศกษาส าเนยงภาษาของผคนกลมตางๆ ในจงหวดเมยนมาของอาณานคมอนเดยขององกฤษ ทเขาพบวามภาษาหนงทพดกนอยในดนแดนภายในราชส านกพมาทไดกลายมาจากภาษาของชนชาตทนบถอฮนด และพดกนอย ในกลมคนทชาวตะวนตกเรยกวา “โมฮมเมดาน หรอ Mohummedans" และชาวเปอรเซยเรยกพวกเขาวา "Rekan" ทไดอยอาศยใน อาระกน มาเปนเวลานาน และเรยกตวเองวา “Rooinga” ทเปนกลมชาตพนธทองถนของอาระกน งานของเขากไดรบการอางองทงจากนกวชาการชาวโรฮงยา บงคลาเทศ และนกวชาการชาวพมาแตไดอธบายในความหมายทแตกตางกน แตกนบไดวาหนงสอของ Buchanan เปนงานศกษาชนแรกๆ ทกลาวถงกลมชาตพนธตางๆ ทรวมถงชาวโรฮงยาในอาระกน

คนทองถนอกกลมทพดดวยส าเนยงทใกลเคยงกบ โรอนจา แตเปนชาวฮนด ทเรยกตวเองวา โรสซาน หรอ Rossawn ซงเขาเหนวาเปนไปไดทภาษาส าเนยงนถกใชทวไปในอาระกน แตทง 2 กลมกถกเรยกจากกลมชาตพนธทองถนอกกลมวา กเลา ยะคาย หรอ Kulaw Yakain (Buchanan, 1799, p. 237) ซงตอมาชาว โรฮงยา กปรากฎขนเมอ Yegar (1972) อางถงชาวมสลมในอาระกน และรวมถงการอางบคคลทเขาไดพบและสมภาษณวาเปนแกนน าชาว “โรฮงยา” ในขบวนการเคลอนไหวของชาวมสลมในอาระกนชวงหลงสงครามโลกครงท 2 Yegar เหนวา โรฮงยา หรอ Rohingya / Roewengyah ถกใชกนมากในตอนเหนอของอาระกน ทหมายถงกลมคนทยงมวฒนธรรมบางอยางทสบทอดมาจากชาวมสลมอาหรบและเปอรเซยนซงท าใหพวกเขาแตกตางไปจากชาวเบงกาลในปจจบน อยางเชนเนอเพลงทยงคงถกรองอยบางภายในกลมของชาวโรฮงยาซงกไมไดอธบายถงรายละเอยดของเนอเพลงเหลานน แต Yegar ไดใหขอมลทนาสนใจ การไดสมภาษณชาวโรฮงยาทเปนแกนน าของกลมขบวนการเคลอนไหวชาวมสลมในอาระกน ทกอนหนาน ไดรบการยอมรบจากรฐบาลเมยนมา จากหลกฐานทเปนสนทรพจนของนายพลออง ย (Aung Gyi) ในพธแสดงความยนดกบการวางอาวธของชาวโรฮงยาในอาระกน เมอป พ.ศ.2504 ซงแสดงใหเหนวา ค าวา “โรฮงยา” ไดกลายเปนค าทหมายถงชาวมสลมในอาระกนไปแลว แมจะยงคงมค าถามถงความเปนมาของค าวาโรฮงยาทเพงเกดขนมาพรอมกบผคนทเพงเขามาหรอเปนผลมาจากกระบวนการทเกดขนมายาวนานของผคนในอาระกนกอนทค าวา โรฮงยาจะปรากฏขนมาในทสด

30

นกวชาการชาวบงคลาเทศ Tha, M. T. B. (1963) เชอวา โรฮงยา (Rohingya) เปนการกลายค าทมาจากค าวา Rohai หรอ Roshangee ทหมายถงชาวมสลมทอาศยอยในอาระกนตงแตยคสมยโบราณ ทถกเรยกกนวา Rohan หรอ Roshang หรอ Roang ซงนาจะมาค าในภาษาอาหรบ Raham หรอ Raham Borri ทหมายถงดนแดนทไดพรจากพระเจา หรออาจมาจากในภาษาของ อาระกนพทธ "Rwa-haung-gya-kyia" ทใชเรยกกองทหารชาวอาฟกาน/เตอรก ทตดตามมาพรอมพระเจานารามทา (Narameikhia) ผสถาปานา มารคอ และมความหมายถงกลาหาญอยางเชนเสอ จากความสามารถในการรบและสามารถเอาชนะกองทหารมอญทบกเขามาในยคสมยเดย วกน (Yunus, 1994) ตอมากเรยกเหมารวมไปถงกลมลกหลานของชาวมสลมอาหรบ เปอรเซยน เตอรก อาฟกานทอพยพเขามาตงถนฐานอยมากอนหนา การอพยพเคลอนยายของผคนเหลาน ทงจากเสนทางการคาทางทะเล และจากเสนทางทางบกตามแมน าคงคา แมน าพรมบตร ทางใตของแนวเทอกเขาหมาลยมาจนมาถงปากอาวเบงกอลตอเนองถงชายฝงอาระกนไดท าใหสายเลอดแตละกลมชาตพนธผสมกลมกลนไปพรอมกบการสรางอตลกษณพนฐานของชาตพนธทมภาษาและวฒนธรรมอยางเดยวกนและกลายมาเปนชาวโรฮงยาทอางวามาจากอาณาโบราณของอาระกน

ชาวพมาและชาวอาระกนพทธคดวา "โรฮงยา" เปนภาษาของพวก กะลา มความหมายเฉพาะถงชาวโรฮงยาในอาระกนและถกใชกนมากภายในอาระกน (Yegar, 1972) ขณะทชาวเบงกาลในบงคลาเทศเองกคด “โรฮงยา” วาเปนค าในภาษาของชาวพมาหรออาระกนพทธ แต U Khin Muang Saw (1993) กลบเสนออยางสรปรวบรดวา "โรฮงยา" ไมเคยมอยในเมยนมาทงในการส ารวจประชากรในอนเดยขององกฤษในป พ.ศ.2464 และในรายงานการส ารวจประชากรภายใน เขตเมองอคยบ รฐอาระกน โดย อาร บ สมารท (R.B. Smart อางถง Chan, 2005) จนกระทงขบวนการเคลอนไหวดวยอาวธของชาวมสลมในอาระกนทชอ มจาหต หรอ Mujahids น าโดยเมยร กาซม (Mir Casim) ผน าของขบวนการทถกกลาวหาโดยรฐบาลเมยนมา วาเปนชาวเบงกาลอพยพจากจตตะกองเขามาอาศยอยในพนทรฐอาระกนอยางผดกฎหมาย และมเปาหมายทจะสถาปนารฐอสลามใน อาระกนทชอวาอาระกนนสถาน (Arakanistan) เพอทจะรวมเขากบปากสถานตะวนออก1

ขบวนการมจาหตไดเคลอนไหวเปนพนธมตรรวมกบขบวนการคอมมวนสตธงแดงทมกลมแกนน าเปนชาวพทธอาระกนทเรยกขบวนการตนเองวา Roang Pree หรอ Roangians ทมความหมายวา ประชาชนแหงโรแอง หรอ People of Roang ซงตอมาขบวนการมจาหตไดน ามาใชเรยกกลมตนเองเพอสรางภาพของขบวนการใหเปนตวแทนของกลมชาตพนธทองถนขนมาดวยใชหยบ

1 ประเทศบงคลาเทศเดมอยรวมกบประเทศปากสถาน เรยกวา ปากสถานตะวนออก โดยแยกตว

ออกจากการเปนสวนหนงของปากสถานเปนบงคลาเทศใน ป พ.ศ.2514

31

ยมค าของกลมคอมมวนสธงแดงมาเรยกตนเอง แตดวยการออกเสยงดวยส าเนยงชาวเบงกาลจงท าใหกลายเปนโรฮงยา U Khin Muang Saw (1993, 2005, 2011) และ Aye Chan (2005, 2011) จงเหนวา "ชาวโรฮงยา" ไมเคยมอยในประเทศเมยนมา และเหนวาชาวโรฮงยาในปจจบนเปนเพยงลกหลานของผอพยพผดกฎหมายชาวเบงกาลเทานน ขบวนการมจาหตไดยอมวางอาวธในชวงเวลาประมาณป พ.ศ.2503 ภายใตรฐบาลพลเรอนของนาย อ น

ขอเสนอของ M.A.Tahir Ba Tha และ U Khin Muang Saw แมว าจะมความแตกตางในการอธบายถงการมอยของชาวโรฮงยา แตทงสองคนมขอสนนษฐานทมความคลายกนคอเหนวา Rohingya อาจจะมาจากกลายเสยงของค าวา Roang ทหมายถงอาณาจกรโบราณในอาระกน และท าให Rohingya ในปจจบนมความหมายถง ผคนแหงโรอง หรอ People of Roang ฉะนนการเรยกตนเองวาโรฮงยาทเปนการอางองกลบไปประวตศาสตรทรงเรองในดนแดนอาระกนของชาวมสลม แมจะเปนปรากฏการณทเพงเกดขนไมนาน แต Leider (2014) ทสนใจศกษาความเปนมาของชาวยะไข (Rakhine) ในอาระกนกเหนวาค าเหลานอาจจะเกดขนมาพรอมกบการสรางประวตศาสตรของชาวอาระกนพทธ หรอชาวยะไขทตางเปนผคนทอยอาศยในดนแดนอาระกนมายาวนานพอๆ กน ซงน าไปสการพยายามท าความเขาใจชาวโรฮงยาทไมถกแยกออกจากกลมคนอนๆ ทด ารงอยภายในดนแดนอาระกน

จากขอสนนษฐานขางตน Charney (2005) ยอนกลบไปศกษาดนแดน และผคนในอาระกนในความรบรของคนจากดนแดนอนๆ ทมปฏสมพนธกบอาระกนในประวตศาสตร โดยเรมตนจากบนทกของหมนกเดนทางชาวตะวนตกทเขามาในอาระกน และไดขนานนามเรยกขานอาระกนอยางหลากหลาย เพยงแคชาวโปรตเกศและอตาเลยน กเรยกแตกตางกนหลายค า Arracão (trans. Arracan), และ Aracao ขณะทชาวองกฤษ เรยกวา Arrakan, Aracan, Racan, Arrackan, Arackan, Raccaners, Arraccan, Araccan, Racke, Rackan, Arackan, Arackaner, Arracan, Arrakan และ Rakheins

ในศรลงกายคศตวรรรษท 15 กมบนทกทกลาวถง Rakkangapura และ Rakhan หรอ Rakkanga ในศตวรรษท 17 มบนทกของชาวเปอรเซยทชอเรยกหลากหลาย ทง Arkhang ในศตวรรษท 16 (1598), Arracan ในศตวรรษท 17 (1620), Rekheng และ Rekan ในศตวรรษท 18 และ Rechan ในศตวรรษท 19 (1834) ซงความหลากหลายของค าเรยกขานดนแดนอาระกนมความแตกตางไปตามแตละภมภาคและชวงเวลาทเปลยนแปลงไป ซงมผลตอการสรางสถานะของคนทองถนอาระกนในความสมพนธกบผคนทหลากหลายเหลาน

32

Channey (2005) ยงสบคนชอเรยกกลมชาตพนธในดนแดนอาระกน 2 กลมใหญ คอกลมชาวยะไข หรออาระกนพทธ หรอมกค และชาวโรฮงยา หรออาระกนมสลม โดยยะไข หรอ Rakhine เปนทงชอกลมชาตพนธและไดถกตงเปนชอรฐทางตะวนตกของประเทศเมยนมาจากรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ.2517 สมยรฐบาลทหารของนายพลเน วน แทนชอเดม ภมภาคอาระกน ทใชภายหลงไดรบเอกราช ระหวาง พ.ศ.2491 ถง 2517 ดวยเหตผลวาเปนชอของกลมชาตพนธกลมใหญทสดในรฐ นกวชาการชาวยะไข U Tha Hla, อธบายวาชาวยะไขหรออาระกน “เปนกลมคนทนบถอพทธ นกายเถรวาท มอทธพลตอสงคมและความคดของผคน และไมมชาวยะไขทนบถอศาสนาอนๆ นอกเหนอจากพทธ” (ใน “The Rakhaing” Rakhaing Guardian 1.1 p.2) ชาวยะไขมความใกลชดกบกลมชาตพนธทเรยกวา มารมะ (Marma) ทอยในพนทภเขาของจตตะกองในบงคลาเทศ แตนบถอพทธ และมกถกเรยกจากชาวบงคลาเทศทวไปวา มกค (Mughs)

“มกค” กลบเปนค าทชาวมสลมและฮนดในเบงกอลทเรยกคนยะไข หรออาระกนพทธ หรอหมายถง คนพนเมองในอาระกนทนบถอพทธ (Risley, 1891, p. 28 อางถง Charney, 2005) รวมถง “คนทวไปทอยอาศยในทางตะวนออกเฉยงใตของเบงกอลทงในเบงกอล จตตะกอง หรอยะไข พมา และอนๆ ทนบถอศาสนาพทธ” (Buchanan, 1798, p. 202) และใชภาษาใกลเคยงกบพมา “… คนมกค มกพดโดยใชส าเนยงในภาษาพมา เขามาในอาระกนกอนทองกฤษจะเขามาในอาระกน” (Buchanan, 1798, p.47)

ปจจบนคนในรฐยะไข ประเทศเมยนมา และในบงคลาเทศทนบถอพทธยงถกเรยกวา มกค โดยชาวโรฮงยาและคนบงคลาเทศ (Farzana, 2012) ขณะท “Rohingya” กสนนษฐานวาเปนค าทกลายเสยงมาจากค า “Roainga” ซงถกเขยนบนทกขนเปนครงแรกในงานของ Francis Buchanan (1798) ทเขาอธบายวา “Rooinga” เปนส าเนยนทเพยนไปของชาวมสลม ฮนด ใน เบงกอล “… คนทอยอาศยอยในอาระกนมาอยางยาวนาน และเรยกตวเองวา Rooinga หรอคนพนเมองในอาระกน” (Buchanan, 1798, p. 55)

Buchanan ยงอธบายเพมเตมวาดนแดนอาระกนถกเรยกโดยชาวมสลมและฮนดในเบงกอลวา “Rossawn, Rohhawn, Roang, Reng, or Rung” (Buchanan, 1798, p. 31) ขณะทมบนทกของกวชาวเบงกาลทเขามาในราชส านกมารคอในศตวรรตท 17-18 ไดเขยนถงมารคอวา “Rosanga Sahar” ซงหมายถงเมองของชาวอาระกน

Charney เหนวา Rohingya อาจจะมาจากการกลายเสยงจากค าวา ระคาย หรอ Rakhaing ซงเปนค าพนฐานของการเรยกผคนในดนแดนอาระกนเชนเดยวกนแตในความสมพนธกบกลมคนภายนอกทแตกตางกน ชาวยะไข หรอ ระคาย คอคนทองถนในอาระกนทเกดขนภายใน

33

ความสมพนธระหวางกลมผนบถอพทธในอาระกนกบภมภาคอนๆ และเชนเดยวกนกบชาวโรฮงยา ทเกดจากปฏสมพนธกลมผนบถออสลาม และภายใตสภาพแวดลอมทางสงคมในชวงศตวรรษท 18 ทการปฏสมพนธกบศาสนาเรมมอทธพลมากขนภายในสภาพแวดลอมทางสงคมการเมองทเปลยนแปลงภายในดนแดนอาระกนและในภมภาคใกลเคยงท าใหคนทองถนในอาระกนเรยกขานตนเองแตกตางกนภายใตความสมพนธทแตกตางออกไป แต Charney ยงเหนวาขอสนนษฐานนเปนเพยงขอสรปเบองตนทยงตองการหลกฐานและการศกษาเพมเตมอกในปจจบน

2.1.2 ความเปนมาของชาวโรฮงยาในอาระกน

อาระกน ไดรบการเรยกขานในชอทหลากหลาย ซงแสดงใหเหนถงปฏสมพนธกบผคนภายนอกมาเปนระยะเวลาทยาวนานและท าใหการจ าแนกแยกแยะผคนภายในอาระกนเปนเรองทยากล าบากและยงคงเปนประเดนถกเถยงทส าคญในปจจบน ขณะทชาวโรฮงยากลาวอางถงการเปนลกหลานทสบทอดเชอสายมาจากพอคา นกผจญภยชาวมสลมในศตวรรษท 7-13 รฐบาลเมยนและกลมชาตนยมชาวยะไขพทธกพยายามสรางใหชาวโรฮงยาเปนเพยงลกหลานของผอพยพชาวเบงกาลทเขามาหลงทอาระกน และพมากลายเปนอาณานคมขององกฤษ ผอพยพชาวเบงกาลในอาระกนถกสรางขน โดยรฐบาลเมยนมาและกลมชาตนยมชาวยะไขพทธขนมาดวยการท าให “ชาวโรฮงยา” เปนเพยงอตลกษณทเพงถกสรางขนโดยผอพยพชาวเบงกาลจากประเทศบงคลาเทศ (Chan, 2005, 2011; Saw, 1993, 2005, 2011) เชนเดยวกบความพยายามของรฐบาลเมยนมาทปฏเสธการอพยพเคลอนยายของผคนระหวางอาระกนกบเบงกอลตะวนตกกอนทราชส านกพมาจะเขาไปมอ านาจเหนออาระกนในป พ.ศ.2327 และยงตอกย าเฉพาะการอพยพทเกดขนในชวงเวลาทอยภายใตอาณานคมขององกฤษระหวางป พ.ศ.2367 ถง พ.ศ.2491 ปทพมาสนสดการเปนอาณานคม

ประวตศาสตรการเปนผอพยพชาวเบงกาลถกน าเสนออยางตอเนองโดย Chan (2005) นกประวตศาสตรชาตนยมชาวพมาทเหนวา “โรฮงยา” มประวตศาสตรยอนหลงไปเพยงแค พ.ศ.2493 เทานน Chan เสนอวาประวตศาสตรของชาวโรฮงยาเปนผลผลตของนกวชาการชาวเบงกาลทสรางขน ลกหลานผอพยพชาวเบงกาลเหลานอพยพเขามาจากจตตะกองและเบงกอลตะวนตก “เปนลกหลานโดยตรงของผอพยพจากจตตะกองในเบงกอลตะวนออก ทอพยพเขามาในอาระกนในภายหลงทกลายเปนจงหวดหนงในอาณานคมขององกฤษ ภายใตขอตกลงยนดาโบ (Yandabo) ทเกดขนหลงจากสนสดสงครามระหวางพมากบองกฤษครงท 1 (พ.ศ.2367-2369) ผอพยพสวนใหญตงรกรากในพนทชายแดนทเรยกวามาย พวกเขาจงถกเรยกวาเปนชาวจตตะกองในบนทกการส ารวจประชากรขององกฤษ” (Chan, 2005)

Chan จ าแนกชาวมสลมในอาระกนออกเปนเพยง 4 กลมเทานนคอ กลมผอพยพชาวเบงกาลจากจตตะกองทอยในบรเวณชายแดนแถบแมน ามายซงอพยพเขามาอยางชดเจนในชวงท

34

อาระกนและพมากลายเปนสวนหนงในอาณานคมอนเดยขององกฤษ กลมทสบเชอสายมาจากมสลมในยคสมยมารคอทปจจบนสวนใหญอยในเขตปกครองมารคอและกวอคตอว กลมทสบเชอสายมาจากพอคาอาหรบทอยอาศยบนเกาะรามร และกลมมสลมทมาจากตอนกลางของพมาท ถกกวาดตอนเขามาพรอมกบกองทพพมารวมถงกองทหารมสลมในราชส านกพมาทตดตามเขามาพรอมกองทพพมาทบกเขามาในอาระกน

ขอเสนอของ Chan เปนการศกษาทมงโตตอบกบการศกษาทเหนวาชาวมสลมในอาระกนเปนสวนหนงของคนทองถนทอยมาอยางยาวนาน และเปนลกหลานทสบทอดเชอสายมาจากทงพอคาชาวมสลมทเดนทางเขามาหรอเปนกลมคนดงเดมในอาระกนทผสมกลมกลนกบลกหลานของพอคาชาวอาหรบ เปอรเซย กองทหารชาวอาฟกน/ปาทาน (Bahar, 1982; Yegar, 1972, 2002; Farzana, 2011; Yin, 2005; Yunus, 1994) ทเขามาตดตอปฏสมพนธอยในบรเวณรอบชายฝง เบงกอลและอาระกนในศตวรรษ ท 7-13 ซงไดกลายเปนประวตศาสตรทถกกลาวอางและเผยแพรทวไปในหมชาวโรฮงยาทวไปในปจจบน

สวน M.A.Tahir Ba Tha (1998) และ Yunus (1994) ทเสนอวาชาวโรฮงยาเปนผทสบทอดเชอสายมาจากพอคาชาวมสลมทเขามาในภมภาคนสอดคลองกบนกประวตศาสตรทสนใจการเขามาของอสลามในภมภาคทเนนวาชาวโรฮงยาเปนผคนทสบทอดเชอสายและไดรบอทธพลโดยตรงจากการขยายอทธพลของอสลามเขามาในภมภาค โดยพอคาชาวอาหรบและเปอรเซยทเรมตนในศตวรรษท 7 แตจนถงศตวรรษท 13 ทอสลามไดลงหลกปกฐานในทางตะวนออกเฉยงเหนอและตะวนตกเฉยงเหนอของอนเดย และเขามามอทธพลในราชส านกอาระกนในศตวรรษท 15 จนถงศตวรรษท 18 ทปญญาชน ศลปนและกวชาวมสลมมบทบาทส าคญในราชส านก พวกเขาใชทงภาษาอาหรบและเปอรเซยในบทกวและงานเขยนพรอมกบพฒนาภาษาของตวเองขนมา โดยอาศยทงภาษาเบงกาล (Bengali), อรด (Urdu), อาระกน (Arakanese) และตอมากภาษาพมา (Burmese) ภาษาทถกพฒนาขนจากความหลากหลายของผคนทอพยพเขามาในอาระกน

แตขอเสนอทง M.A.Tahir Ba Tha (1998) และ Yunus (1994) กไมไดมหลกฐานทชดเจนมากเพยงพอทสบยอนกลบไปไดไกลถงการเขามาของชาวมสลมในอาระกน แมวามการเขามาของชาวมสลมในอาระกนตงแตศตวรรษท 7 กตาม แตกไมไดค านงถงการเปลยนแปลงไปของสภาพสงคม รวมถงการเคลอนยายของผคนทเกดขนภายหลง ขณะทการกลาวหาวาชาวโรฮงยาเปนเพยง ผอพยพชาวเบงกาลทเพงอพยพเขามาในอาระกนภายหลงทอาระกนกลายเปนอาณานคมขององกฤษในป พ.ศ.2367 ของ Chan (2005) และ Saw, K.M. (1993) กเปนการปฏเสธความตอเนองในอดตของของมสลมอาระกน หรอโรฮงยา ดวยการน าเสนอประวตศาสตรของอาระกนภายในพนทอาณาบรเวณของรฐทถกก าหนดชดเจนมากขนตงแตการเขามาของรฐอาณานคมและชวงเวลาของ

35

ประวตศาสตรทถกก าหนดขนดวยเงอนไขจากสภาพสงคมการเมองในปจจบนซงกเปนความผดพลาดตงแตเรมตน

ผเขยนเหนวาขอเสนอของ Charny (2005) ในการศกษาอตลกษณของผคนในอาระกนทามกลางปฏสมพนธทแตกตางหลากหลายกบกลมคนภายนนอก โดยเฉพาะในชวงศตวรรษท 18 ทศาสนาเรมมอทธมากขน พรอมกบการเปลยนแปลงทางสงคมการเมองทงภายในและภายนอกดนแดนอาระกนทรฐอาณานคมไดเขามาทดแทนรฐจารตดงเดมนน เปนพนฐานในการท าความเขาใจในการเปลยนแปลงเคลอนยายของผคนในอาระกนทอยางตอเนองจากอดตจนกระทงในปจจบน

กระนนขอจ ากดในการผลกดนใหมการศกษาประวตศาสตรความเปนมาของกลมชาตพนธตางๆ อาระกนใหมากขนนนกยงคงเผชญกบสภาพการเมองภายในรฐยะไขของเมยนมาในปจจบนทท าใหการเขาถงชาวโรฮงยาและกลมชาตพนธอนๆ เปนเรองทล าบาก ชาวโรฮงยาในรฐยะไขยงคงถกกดกนจากสถานะทางกฎหมายและการถกควบคมจากรฐบาลเมยนมาเขมงวดจงท าใหไมมงานทศกษาเกยวกบชาวโรฮงยา โดยเฉพาะงานทางชาตพนธวรรณาทสามารถเขาไปศกษาภายในพนทในเมยนมา ขณะทงานศกษาเกยวกบชาวโรฮงยาทท าภายนอกประเทศเมยนมากสะทอนถงการถกท าใหกลายเปนคนนอกของเมยนมาและการตอสเพอยนยนมสถานะการเปนคนภายในอาระกนในทางประวตศาสตรและอตลกษณ ขณะทชาวยะไขเองกไมไดรบความสนใจในการศกษาเทาไหร แมวาจะไมไดถกจ ากดจากสภาพการเมองกตาม แตกถกมองขามและละเลย (Leider, 2014) ซงกท าใหความพยายามท าความเขาใจผคนทงชาวโรฮงยา ชาวยะไข และปฏสมพนธทไมอาจแยกออกจากกนระหวางผคนในดนแดนอาระกนหรอรฐยะไขในปจจบนใหมากขนนนมความคบหนานอยมาก

2.1.3 การเคลอนยายและการสรางอตลกษณของผคนในอาระกน

ขอเสนอของผเขยนตอขอถกเถยงความเปนมาของชาวโรฮงยาม 3 ประการ หนงคอการเคลอนยายของผคนในอาระกนกบดนแดนโดยรอบเกดขนมากอนการเขามาของอาณานคมองกฤษในป พ.ศ.2367 โดยเฉพาะการเคลอนยายของผคนทมภาษาและวฒนธรรมเดยวกนกบคนในจตตะกองและเบงกอลเขามาในอาระกนทเกดขนมายาวนาน และมหลกฐานชดเจนมากกวาการกลาวอางของรฐบาลเมยนมาและกลมชาตนยมชาวยะไขพทธ การกลาวอางทเปนเพยงความพยายามในการสรางประวตศาสตรขนมาใหมเทานน และประการทสองทผ เขยนกเหนวา การกลาวอางของนกวชาการและกลมเคลอนไหวทสนบสนนชาวโรฮงยาวาเปนผสบทอดเชอสายมาจาก พอคา นกเดนทางจากศตวรรษท 7-13 นน กไมมหลกฐานยนยนไดอยางชดเจนมากพอได และประการสดทายการศกษาอตลกษณและผคนทเรยกตนเองวา “โรฮงยา” ทถกเพงถกสรางขนมานนจ าเปนตอง

36

พจารณาภายในกระแสของขบวนการชาตนยมในภมภาคท เกดขนในยคสมยอาณานคมทน าไปสการสรางรฐสมยใหมขนมาในพมา อนเดย ปากสถาน และบงคลาเทศทองอยบนการสรางความเปนเชอชาตทชดเจนของของกลมคนคนทสรางขนมาไมนานเชนกน

สภาพภมประเทศของอาวเบงกอลทอาระกนตงอยทางตะวนตกเฉยงใตท าใหเกดการเคลอนยายระหวางเบงกอลกบอาระกนงายกวาดนแดนตอนในอนๆ ของพมา อาระกนจงกลายเปนบรเวณเชอมตอของผคนและวฒนธรรมทงจากทางบกจากดนแดนตอนเหนอของอนเดยทางตะวนตกผานแมน าขนาดใหญ 2 สายคอ แมน าคงคา (Ganges) และแมน าพรมบตร (Brahmaputra) ทม ตนก าเนดจากเทอกเขาหมาลยกอนทจะไหลลงบรเวณปากแมน าชายฝงทะเลเบงกอล และทางทะเลทอาวเบงกอลเปนเสนทางการเดนทางคาขายทส าคญในโลกโบราณกอนทผคนจะเดนทางตอเขาไปในดนแดนตอนในของพมาและเอเชยตะวนออกเฉยงใต

สภาพภมศาสตรภายในอาระกนกเออใหการเดนทางกบเบงกอลเปนไปไดงายกวาดนแดนอน การท เปนทราบชายฝงมล าน าสายใหญ 3 สาย แมน ามาย (Mayu) แมน ากาลาดน (Kaladan) แมน าเลมโร (Lemro) และยงมเกาะขนาดใหญนอกชายฝงอยอกสองเกาะ คอ เชดบา (Cheduba หรอ Man Aung) รามร (Ramreeหรอ Ram brè) และเกาะซนดอเว (Sandoway หรอ Sam twè) ทอยทางตอนใตลงมาจนถงแนวเทอกเขาทเรยกกนวาอาระกนโยมา (Arakan Yoma) ทวางตวยาวในแนวเหนอใตจรดชายฝงของอาวเบงกอล และแบงแยกดนแดนทราบชายฝงอาระกนออกจากทราบลมแมน าอรวะดโดยแนวเทอกเขาทมความสงถง 3,000 เมตร ขณะททางทศเหนออาระกนมลกษณะเปนชายฝงยาวขนไปจนถงปากอาวเบงกอลสลบกบแมน าใหญทไมไดเปนอปสรรค อยางเชนเทอกเขาอาระกนทางตอนใตทกนทราบชายฝงอาระกนดนแดนตอนในของพมา อาระกนจงไมอาจถกพจารณาในฐานะทเปนดนแดนภายในประเทศเมยนมา หรออทธพลของราชส านกพมาโบราณเทานนแตควรพจารณาเปนจดผานทางและแลกเปลยนทางวฒนธรรมระหวางอนเดย เบงกอลกบพมาและจน ความหลากหลายทางศาสนาทงฮนด พทธและอสลามจงผสมผสานกนกอนทขยายตวไปยงดนแดนอนๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตตอไป

ชมชนขนาดใหญในเบงกอล-อาระกนมหลกฐานเรมตงแตในศตวรรษท 6 ถกเรยกกนวา วสาล (Visali) สถาปนาขนโดยกษตรยของราชวงศจนทรา (Chandra) เปนศนยกลางและเปนเมองทาหลกในเบงกอล-อาระกน และเปนเมองใหญสดทางตะวนออกของอนเดยทนบถอศาสนาพทธนกายมหายานผสมผสานความเชอฮนด (Phayre, 1883) ในเวลาตอมา มารคอกขนมาเปนชมชนทางการเมองขนาดใหญแทนวสาล มารคอมฐานะเปนเมองขนของราชส านกสลตานเบงกอลจนถงยคสมยของพระเจามนขะร (Min Khari) หรอพระเจาอลขาน (Ali Khan) หรอมนปะ (Man Pa) มชวตอยระหวางป พ.ศ.2074-2106 ( ค.ศ.1531-1553) ไดประกาศอสรภาพจากเบงกอล (Galen, 2008)

37

ในยครงเรองของมารคอ จตตะกองกลายเปนศนยกลางการคาทส าคญ ดวยการทตงอยบนนชายฝงตะวนออกเฉยงใตของสามเหลยมปากแมน าเบงกอล ในจดทเปนทางผานเขาสแมน าตอนในท าใหจตตะกองมความส าคญในการควบคมปากน าและพนททางตะวนออกเฉยงใตของเบงกอล ความส าคญของการเปนเมองทาของจตตกะกองยงปรากฎในหลกฐานของชาวอาหรบตงแตกลางศตวรรษท 15 ในแผนทการเดนทางทางทะเลของชาวอาหรบ ( Ibn Majid อางถง Galen, 2008) รวมถงบนทกของชาวโปรตเกสในชวงตน และทเขามาถงไดบรรยายถงทาเรอขนาดใหญในเมองจตตะกองในอาวเบงกอล

มารคอขยายอ านาจจรดชายฝงอาระกน เอาชนะกลมพอคานกรบชาวโปรตเกสและราชส านกองวะของพมา ผปกครองมารคอใชพระนามแบบอสลามสบตอกนมาอก 9 พระองคแมวาจะนบถอพทธ เพราะตองการถกมองวาเปนสลตานและรกษาอ านาจทมเหนอชาวมสลมภายในราชส านกมารคอ ตอมาในป พ.ศ.2141 ราชส านกมารคอกสามารถขยายอ านาจเหนอพะโค (Pegu) อดตเมองหลวงของมอญทน าไปสการสนสดลงของราชวงศตองอครงทหนงในป พ.ศ.2142 (ชาญวทย, 2544) และตามมาดวยการเผชญหนาดวยก าลงกบจกรวรรดโมกลในพนทตะวนออกเฉยงใตของเบงกอลในตนพทธศตวรรษท 22 (Galen, 2008)

กลมพอคานกรบชาวโปรตเกสไดกลายมาเปนพนธมตรทส าคญของราชส านกมารคอ โปรตเกสเรมเขามาตงสถานการคาในเบงกอลเมอป พ.ศ.2123 (Schendel, 2009) ความรวมมอระหวางมารคอกบโปรตเกสท าใหขยายอ านาจควบคมเบงกอลตะวนออก มารคอกลายเปนมหาอ านาจในภมภาคพรอมกบอทธพลพอคาชาวโปรตเกสเพมมากขนกลมพอคานกรบชาวโปรตเกสไดรบสทธการผกขาดทางการคาและทดนในในจตตะกองมากขน จตตะกองกลายเปนเมองทาทส าคญของ มารคอในเบงกอลตะวนออก กองก าลงรวมระหวางราชส านกมารคอ โปรตเกสเขาปลนดกกาและพนทในเบงกอลตะวนตกหลายครง กวาดตอนชาวเบงกาลในเบงกอลตะวนตกเขามาในอาระกนมากขน (Galen, 2008)

ในชวงป พ.ศ.2173 กองเรอผสมของมารคอ โปรตเกสยงคงเขาปลนชายฝงของเบงกอลและท าลายกองเรอของจกรวรรดโมกลอยางตอเนอง กองเรอผสมยดเอาสนคาและกวาดตอนเชลยชาวเบงกาลทงฮนดและมสลม กวา 42,000 คน เขามาเปนทาสในอาระกน ประชากรทเพมมากขนเรมสงผลตอสภาพความเปนอยภายในมารคอ ขาวซงเคยมเพยงพอและสามารถสงออกเรมขาดแคลนและมราคาสงขน ในระหวางป พ.ศ.2176-2174 มารคอไมสามารถสงออกขาวไดเลย ขาวทมกเพยงพอส าหรบเลยงคนภายในอาระกนและดนแดนในปกครองเทานน (Shihabuddin tallish, 1907 อางถง Schendel, 2009) ราชส านกมารคอกมาถงในจดสงสด กองเรอของมารคอควบคมนานน าตงแตเบงกอลตะวนตกจนถงตะนาวศร

38

ราชส านกมารคอยงกวาดตอนผคนจากจตตะกองเขามาในอาระกนเมอมการกอกบฏขนโดยกองทพของมารคอทจตตะกอง ในป พ.ศ.2186 แมวาราชส านกมารคอจะปราบปรามกองทหารทกบฏลงไดอยางรวดเรว แตกสรางความกงวลถงการเปนความสามารถทางเศรษฐกจและก าลงคนในจตตะกองทมขนาดใกลเคยงกบมารคอทจะกลายเปนภยคกคามตอมารคอไดหากมการกอการกบฏขนอก กองทพจากราชส านกมารคอไดกวาดตอนผคนจากจตตะกองกลบมายงมารคอดวย ในจดหมายของ Van der Helm (Diary of Van der Helm 1644, entry for 10 June 1644 อางถง Galen, 2008) พอคาชาวเนเธอแลนดถงสถานการคาทปตตาเวย ในวนท 13 กมภาพนธ พ.ศ.2187 ไดบนทกวาชางฝมอกวา 5,000 ครอบครว ทะยอยเดนทางมาถงมารคอจากจตตะกอง สวนใหญเปนชางทอผา ชางทาส ชางปน และชางฝมออนๆ ตอมาชาวจตตะกองอกวา 85,000 คน พรอมววควายเกอบ 30,000 ตว ถกกวาดตอนมาพรอมกน

ราชส านกมารคอในยครงเรองยงเปนศนยรวมทดงดดปญญาชน ทงชาวอาระกน ชาวเบงกอลจากจตตะกองและอนๆ เขามาท างานรบใชราชส านก มกวชาวเบงกาลมชอเสยงหลายคนในราชส านก ทงอาลาว อาล ฮสสาน (Alaol-Ali Abbas Husaini) มชวตอยในระหวางป พ.ศ.2150-2216 บทกวของเขาไดบรรยายถงความเปนชมชนสากล (Cosmopolitan) ในราชส านกอาระกนเปนทรวบรวมพอคาตางชาต ผมการศกษา ปญญาชนชาวครสต มสลม แมวาราชส านกอาระกนจะนบถอพทธ แตกใหการสนบสนนผมความร ความสามารถและยกยองธรรมเนยมของชาวมสลม อกคนชอ ดาวลท ควาซ (Daulat Qazi) มชวตอยระหวางป พ.ศ.2165-2180 เปนกวชาวเบงกาลทชอเสยงในราชส านกมารคอ เขาเกดในหมบานใกลจตตะกองเดนทางไปอาระกนเพอแสวงหาชอเสยงซงกไดรบการตอนรบอยางด เขาไดรบการอปถมภจากอาชรฟ ขาน (Ashraf Khan) ขนนางชาวมสลมทด ารงต าแหนงสมหนายก ( commanding officer of king) ในบทกวของเขาบอกเลาถงการเปนมสลมสายสฟรของตวเขาเองและอาชรฟ ขาน (Sen, 1993) ทงสองคนเรมตนการแปลและเรยบเรยงวรรณกรรมจากเปอรเซยอาหรบใหเปนทองถน (Chaterji, 1926; Sen, 1960) ท าใหราชส านกอาระกนรมรวยไปดวยวฒนธรรมพหชาตพนธทถกสรางขนโดยปญญาชนและพอชาวมสลมทงเบงกาล อาหรบ เปอรเชย และอนๆ ทผสมกลมกลนไปกบอทธพลของศาสนาพทธ อสลามทไดรบมาจากอนเดยและเบงกอลในชวงเวลากอนหนานเชนกน (Galen, 2008; Schendel, 2009)

การอพยพของผคนจากเบงกอลตะวนออกเขามาในอาระกนเกดขนอกในชวงประมาณ พ.ศ.2200 เมอเบงกอลตะวนตกทอยภายใตจกรวรรดโมกลตกอยในสภาวะวนวาย ชาห ซจา (Shah Shuja) ผปกครองเบงกอลตะวนตกของโมกลกอการกบฏและพยายามเขายดเดล แตความพายแพในสงครามกบกองทพของโมกลท าให ชาห ซจา ถอยทพเขาไปในเบงกอลกอนจะถกบงคบใหอออกจากเบงกอลตะวนออกในเดอนเมษายน พ.ศ.2203 (Sarkar, 1948, p. 339-342) ซาห ชจา พรอมกบ

39

ผตดตามเดนทางถงมารคอในเดอนสงหาคมในปเดยวกนและไดรบการปกปองคมครองภายใตราชส านกมารคอ ในปถดมา ซาห ซจาเรมกงวลถงความปลอดภยของทรพยสมบตและกองทหารทตดตามมาจงขออนญาตราชส านกมารคอเดนทางออกจากอาระกน หรออยางนอยกอยอาศยนอกเมองแตกไมไดรบอนญาต หลงจากนนไมกอาทตย ซาห ชจา พรอมครอบครวและทรพยสนกหายออกไปจากวงจนกระทงเดอนมกราคมปถดมาเกดการปะทะระหวางกองทหารทตดตามซาห ชจาทพยายามออกคนหาซาห ชจากบกองทหารของมารคอ การตอสท าใหเกดไฟไหมหลายแหงในมารคอ บานเรอนหลายพนหลงถกเผา เรอของพอคาชาวตะวนตกหลายล าตองออกจากทาเพอหลบเปลว เพลง (Schouten, Oost-Indische Voyagie, p. 144 อางถง Galen, 2008) ซาห ชจาถกพบในเมองพรอมกบผตดตามทเหลอในเดอนกมภาพนธระหวางพยายามตอสเพอหลบหนแตไมส าเรจ ลกชายโดนจบและผตดตามจ านวนหนงถกขายใหเปนกองทหารของขนนางชาวอาระกน ราชส านมารคอกลาวหาซาห ชจาพยายามกอการกบฎโดยการชวยเหลอของชมชนชาวมสลมในมารคอ (NA VOC 1236, fol. 219-221 Letter from Gerrit Van Voorburg to Batavia, dated Arakan 22 February 1661 อางถง Galen, 2008)

ผสนบสนนของซาห ซจาไดปะทะกองทหารของราชส านกมารคออยางกวางขวาง และกลายเปนความขดแยงระหวางกลมประชากรทมาจากเบงกอลและชาวอาระกนทองถนในมารคอ ในจดหมายของ Gerrit Van Voorburg พอคาชาวดตซ (NA VOC 1236, fol. 892-901 Letter from Gerrit Van Voorburg to Batavia, dated Arakan 22 December 1661., fol. 899-900 อางถง Galen, 2008) อธบายถงสภาพความแตกตางทางสงคมของชาวเบงกาลทถกกวาดตอนมาท างานใหกบราชส านกมารคอเปนชางฝมอตางๆ ขณะทชาวอาระกนทองถนทเปนคนสวนใหญกวานนกเปนเพยงไพรธรรมดาทท าการเกษตร เปนชาวนา ชาวประมง ซงไดรบผลกระทบโดยตรงจากการเพมขนของประชากรและการขาดแคลนอาหารทเพมมากขน เมอซาห ชจา อดตผปกครองเบงกอลตะวนตกมาถงอาระกน และเปนสมาชกของราชวงศทเปนชาวมสลมเชนเดยวชาวเบงกาลทถกกวาดตอนมากอนหนาน ท าให ซาห ซจา ไดรบความนยมในหมชาวเบงกาลในอาระกนและสรางความกงวลใหกบกษตรยมารคอมากขนจากจ านวนประชากรชาวเบงกาลในอาระกนทมากเพยงพอทจะสรางการเปลยนแปลงทางการเมองขนมาได ความขดแยงภายในไดท าใหมารคอเรมออนแอลง สญเสยดนแดนในเบงกอลตะวนออก เมองทาจตตะกองและเสนทางการคาในอาวเบงกอลทเปนแหลงรายไดส าคญใหกบจกรวรรดโมกลในป พ.ศ.2209 ราชส านกมารคอเผชญกบความขดแยงและความวนวายภายในตดตอกนเปนระยะเวลานาน (Galen, 200; Schendel, 2009) กอนจะลมสลายลงเมอพมามชยชนะเหนออาระกนในป พ.ศ.2327

40

ราชส านกพมาปกครองอาระกนระหวางป พ.ศ.2327-2367 ชาวอาระกนทงอาระกนพทธและมสลมประมาณ 35,000 คน อพยพเขาไปอยจตตะกอง ซงเปนอาณานคมองกฤษในสมยนนเพอหนความรนแรงจากกองทพพมาในอาระกน (Asiatic Annual Register 1799 p. 61 อางถง Chan, 2005) ผคนในรฐอาระกนทเหลออยบางสวนกถกกวาดตอนไปยงดนแดนพมาตอนใน ประชากรในดนแดนอาระกนลดจ านวนลงอยางมาก ทท ากนถกละทง แตราชส านกพมายงคงพยายามขยายอ านาจออกไปนอกเหนออาระกนและอางสทธการปกครองเหนอจตตะกองจากองกฤษโดยใหเหตผลจตตะกองเคยอยภายใตอ านาจของอาระกนและมชาวอาระกนจ านวนมากอพยพลภยเข าไปในจตตะกอง ขอพพาทนไดกลายเปนชนวนแหงสงครามองกฤษ-พมา

นบตงแตการเกดขนของชมชนขนาดใหญทงในอาระกนและเบงกอลตะวนออกทเปนสวนหนงภายในอาณาบรเวณชายฝงของทะเลเบงกอลทท าใหทงสองมความสมพนธใกลชดและตางมสวนในการเตบโตและถดถอยของกนและกน การปลนสะดมภและกวาดตอนผคนจากในเบงกอลตะวนตกและจตตะกองของมารคอท าใหจ านวนประชากรชาวเบงกาลและมสลมในอาระกนเพมอยางรวดเรวและไดสรางปญหาขนภายในราชส านกมารคอจนกระทงตกอยภายใตอ านาจของราชส านกพมา ราชส านกมารคอภายใตอทธพลของราชส านกพมาท าใหความรมรวยทเตมไปดวยผคนทหลากหลายทางวฒนธรรมตองลมสลายลงไปในทสด ศนยกลางของเบงกอลไดยายไปอยท กลกตตาในเบงกอลตะวนตกทองกฤษไดสรางขน จตตะกองเตบโตขนแทนทมารคอภายใตการปกครองขององกฤษ ผคนในอาระกนเรมอพยพหลบหนอทธพลของราชส านกพมาออกจากอาระกนมงหนาเขาสจตตะกองขององกฤษกอนทพวกเขาจะกลบมาอาระกนอกครง เมอองกฤษมอ านาจเหนออาระกนและราชส านกพมาไดในเวลาตอมา การเคลอนยายของผคนในดนแดนอาระกนและใกลเคยงเหลานทเกดขนมากอนการเปนอาณานคมขององกฤษท าใหยากทจะจ าแนกแยกแยะความเปนคนทองถนดงเดมโดยเฉพาะในชวงเวลาและพนททมความหลากหลายของผคนอยางเชนมารคอในอาระกน

การสรางอตลกษณของชาวโรฮงยาในรฐสมยใหมของพมาเรมตงแตการเขามาของอาณานคมองกฤษไดเปลยนแปลงโครงสรางของชมชนการเมองภายในภมภาครอบทะเลเบงกอลไปอยางสนเชง การจดตงระบบการบรหารทมอาณาบรเวณทชดเจน การท าใหการเดนทางภายในอาณานคมเปนไปอยางสะดวก ไดสรางความเหมอนและท าใหความแตกตางชดเจนขนทงทางศาสนา เชอชาต ภาษาและวฒนธรรม โดยเฉพาะในชวงปลายของยคอาณานคมทเกดขบวนการชาตนยมของกลมตางๆ ทเรยกรองการมสถานะของรฐใหมทจะเกดขนภายหลงสงครามโลกครงท 2 ขณะทความเปนคนทองถนภายในอาระกนคอยๆ มความชดเจนทามกลางกระแสชาตนยมพมาพทธ ชาตนยมฮนดและอสลามในอนเดย ชาตนยมชาวเบงกาลในปากสถานตะวนออกทไมไดยอมรบชาวมสลมในตอนเหนอของอาระกนในสดทายและท าใหความเปนคนทองถนชาวมสลมในอาระกนตองสรางตนเองขนมาใหม

41

ชาวมสลมทองถนในอาระกนทพยายามแสดงตวตนใหเหนผานขบวนการเคลอนไหวของชาวมสลมในชวงแรกและตอมาไดเปลยนเปนชาวโรฮงยาผานขบวนการเคลอนไหวทเกดขนในภายหลงจากทอนเดย ปากสถานและพมาไดรบเอกราชจากองกฤษ

ชวงเวลาดงกลาวเกดขนตงแตการเขามาขององกฤษ และระบบการบรหารแบบใหมภายในอาณานคมในอนเดยและพมา ภายหลงสงครามครงแรกระหวางองกฤษกบกษตรยจกกายแมง แหงราชวงศคองบอง ราชส านกพมาในระหวางป พ.ศ.2367-2369 จากการทกองทหารของพมาตดตามเชลยชาวอาระกนทหลบหนเขาไปในเบงกอลขององกฤษท าใหเกดการปะทะตามแนวชายแดนและจบลงดวยสงครามทองกฤษไดชยชนะ มการท าสนธสญญายนดาโบ (Treaty of Yandabo) อนน าไปสการสญเสยดนแดนจตตะกอง (Chittagong) อสสม (Assam) มะนปร (Manipur) อาระกน (Arakan) และเทนาสเสรม (Tenaserim) ของพมาและตองชดใชคาปฏกรรมสงครามใหแกองกฤษ เปนจ านวนเงน 2,000,000 ปอนดสเตอรลง (ชาญวทย, 2552) อาระกนไดกลายเปนฐานในการสนบสนนองกฤษในสงครามกบพมาในครงตอมา ทาเรอและเมองอคยบถกสรางขน เพอเปนศนยกลางการบรหารและเศรษฐกจในอาระกนซงน ามาสการอพยพของคนทเขามาท างานในระบบบรหารของอาณานคมในอาระกน และการเตบโตทางเศรษฐกจโดยเฉพาะภาคการเกษตร แตภายใตการบรหารอาณานคมขององกฤษทแบงแยกคนของรฐอาณานคมกบคนทองถนออกจากกน ประสบการณระหวางสงครามโลกครงทสอง และอทธพลของศาสนาทมมากขนไดสรางส านกของความเปนกลมคนเดยวกนทน าไปสการเคลอนไหวเรยกรองเพออ านาจและการปกครองตนเองจากรฐอาณานคมมากขนเรอยๆ

ในระหวางการอยภายใตการปกครองอาณานคมขององกฤษเรมมการอพยพเขามาและประชากรในอาระกนเพมจ านวนมากขนอยางรวดเรว รายงานจากผชวยขาหลวงในเขตอคยบ นายอาร บ สมารท (R.B. Smart, the deputy assistant commissioner of Akyab) ใหสภาพของการอพยพจากจตตะกองเขาไปในอาระกนเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะในเมองมองโด (Maungdaw township) และบทดอง (Buthidaung) ทเปนเขตตดตอกบจตตะกอง ขณะทกอกตอว (Kyauktaw township) และเมยวฮง (Myohaung townships หรอ Mrauk-U เดม) กเตมไปดวยลกหลานทาสทถกจบมาในอดต (Smart 1957 p. 89 อางถง Chan, 2005) ขณะทชาวอาระกนพทธในเบงกอลทถกเรยกวา มกค ‘Maughs’ or ‘Muggs’ กอพยพกลบเขามาพรอมรฐบาลอาณานคมขององกฤษ (Christie, 1996, p. 164 อางถง Grundy & Wong, 1997) ประชากรในอาระกนโดยเฉพาะชาวมสลมจงเพมจ านวนมากขนอยางรวดเรวนบตงแตป พ.ศ.2327 เปนตนมา

การอพยพเหลานไมไดมเพยงแคชาวอาระกนทอพยพเขาไปในจตตะกองกอนหนานเดนทางกลบเขามา ยงมผอพยพทเขามาจากอนเดยซงมลกษณะทางสงคมวฒนธรรมทแตกตาง

42

หลากหลายไปจากผอพยพในอดตทกลนเขากบวถชวตของคนถน ชาวฮนดมกเปลยนไปเปนคนพทธ สวนชาวมสลมจะยงคงอตลกษณทางศาสนาเอาไว แตกลนกลายเขากบวถชวตคนทองถน กลมอพยพทเขามาใหมจากอนเดยมความพยายามคงไวซงอตลกษณของตนอยางชดเจนซงน าไปสความขดแยงทางเศรษฐกจและสงคมระหวางชาวพทธทเปนคนทองถน กบผอพยพจากอนเดยทงมสลมและฮนดในเวลาตอมา (Smart, 1957 p. 89 อางถง Chan, 2005) มการการแยงชงทรพยากรทางเศรษฐกจกบคนพมาทองถน จนน าไปสการการจลาจลหลายครงในพมาใน ระหวางป พ.ศ.2469 – พ.ศ.2481 (Cady, 1958, p. 172-273 อางถง Chan, 2005) แตกไมมรายงานถงความรนแรงระหวางเชอชาตในเขตปกครองอาระกน

คนพมาทองถนเรมขดแยงกบกลมผอพยพชาวอนเดยและมสลมทเขามาใหมมากขน กลมชาตพนธเรมรวมตวกนเปนกลมเคลอนไหวทมเปาหมายทางการเมอง ชาวมสลมในพมารวมตวและกอตงพรรค Jami-a-tul Ulema-e Islam ขนโดยมอดมการณอสลามเปนพนฐานนโยบายของพรรค (Khin Gyi Pyaw 1960 p. 99 อางถง Chan, 2005) ขณะทชาวพทธในอาระกนกรวมกนจดตงสภาชาตนยมแหงอาระกน (Arakan National Congress หรอ ANC) ตอมาไดเขารวมกบสนนบาตเสรชนตอตานฟาสซสต (Anti-fascist People’s Freedom League หรอ AFPFL) ในป พ.ศ.2487 ตอมา ANC กเปนทงตวแทนของชาวอาระกนพทธใน AFPFL และเปนตวแทนของ AFPFL ในอาระกนทปกครองพนทในอาระกนเปนระยะเวลาสนๆ ระหวางการถอยของกองก าลงองกฤษและกอนทกองทพญปนและกองก าลงพมาเพออสระภาพ (BIA) จะเขามามาแทน (Khin Gyi Pyaw 1960 p. 99 อางถงChan, 2005) ANC ไดเปลยนเปนพรรคเสรประชาชน (People’s Liberation Party หรอ PLP) และท าการเคลอนไหวดวยอาวธในเขตเมองอคยบ (Akyab) และ กวอกปอ (Kyaukpyu) ของอาระกนตงแตสนสดสงครามโลกครงท 2 จนกระทงป พ.ศ.2501

ภายหลงสงครามโลกครงท 2 ยตลงในป พ.ศ.2488 องกฤษกลบเขามาปกครองพมาอกครง แตกตระหนกถงความตองการเอกราชของอาณานคมของตนมากขน องกฤษเรมตนการเจรจาเพอใหเอกราชกบขบวนการชาตนยมทงในอนเดยและพมา ขณะทชาวมสลมในอาระกนทประกาศสนบสนนองกฤษ และบางสวนไดอาสาเขาเปนก าลงพลทส าคญในกองทพขององกฤษในระหวางสงครามโลกครงท 2 จนไดรบชยชนะเหนอญปน ทหารอาสาชาวมสลมอาระกนในกองทพองกฤษเชอมนวาจะมการจดตงเขตปกครองอสระของชาวมสลมขนในเขตเมองมองดอว (Maungdaw) และ บทดอง (Buthidong) ขณะทบางสวนเรยกรองใหแยกดนแดนทางตอนเหนอระหวางแมน าคาราดน (Karadan) กบมาย (Mayu) ออกจากพมาเพอกอตงรฐอสระของชาวมสลมขน ขณะทการเคลอนไหวของชาวมสลมในอนเดยเรมเรยกรองขอแยกดนแดนของชาวมสลมในอนเดยเปนรฐอสลามปากสถาน ท าใหกลมเคลอนไหวบางกลมเรยกรองขอรวมเปนสวนหนงของประเทศปากสถานดวย เชน สนนบาต

43

ของชาวมสลมอาระกนตอนเหนอ (North Arakan Muslim League หรอ NAML) NAML สงตวแทนไปพบกบผแทนองกฤษและอาล จนนา (Ali Jinnah) แกนน าของกลมสนนบาตชาวมสลมแหงอนเดย (India Muslim League หรอ IML) ทมบทบาทส าคญในการกอตงประเทศปากสถาน เพอขอรวมอาระกนเขาเปนสวนหนงกบปากสถานในอนาคต การเคลอนไหวของกลม NAML ไดรบการสนบสนนจากชาวมสลมในอาระกนทมาจากจตตะกองและการาจ สวนมสลมทองถนในอาระกนกลบไมเหนดวยกบการเคลอนไหวของ NAML มากนก เชนเดยวกนกบ อาล จนนา ผกอตงปากสถานกปฏเสธขอเสนอทจะรวมดนแดนตอนบนของอาระกนเขาเปนสวนหนงของปากสถาน อาล จนนา ไดยนยนจดยนดงกลาวกบนายพลออง ซาน (Yegar, 2002) ระหวางการพบกนดวย แตชาวมสลมในอาระกนกถกมองอยางเหมารวม วาเปนพวกทเชอถอไมไดและไมไดตองการเปนสวนหนงของพมาในเวลาตอมา (Yin, 2005) ความไมไวใจระหวางกนของชาวอาระกนและพมาพทธกบชาวมสลมในอาระกน และค าสญญาขององกฤษทจะใหเอกราชแกพมาท าใหชาวมสลมในอาระกนกงวลถงอนาคตตนเองมากขน

กลม NAML ยตการเคลอนไหวภายหลงทปากสถานไดแยกตวออกมาจากอนเดย แตกท าใหมบางคนในกลมแยกตวออกมาท าการตอสดวยอาวธเพอแยกตวออกรฐใหมของพมา รวมกบกลมมจาหต (Mujahid) โดยเปนกองก าลงกงกองโจร มก าลงพลสงสดอยทประมาณ 2,700 คน (The Nation Daily, 1953 อางถง Khin Gyi Pyaw, 1960 p. 99) โดยมเปาหมายของการเคลอนไหว คอการจดตง “รฐอาระกนนสถาน” (Arakanistan) ส าหรบชาวอาระกน (British Library, London, India Office Records, M/4/2503 อางถง Chan, 2005) ขณะทชาวมสลมกลมอนๆ นอกเหนอไปกลมมสลมในอาระกนไดพมาพยายามรวมกนภายใต สมชชาพมามสลม (The Burma Muslim Congress หรอ BMC) โดยมทาทในการรวมมอและเขารวมกบ Anti-Fascist Peoples Freedom League (AFPFL) ของนายพลออง ซาน ในเวลาตอมา สมาชกสวนใหญของ BMC เชอวาตนกไมไดมความแตกตางจากคนพมาอนๆ (Yunnus, 1995)

ประเทศพมาไดรบอสรภาพจากองกฤษในป พ.ศ.2489 รฐบาลใหมของพมาไดรวมเขตปกครอง 3 เมองทมชาวมสลมอาศยอยเปนสวนใหญเขาเปนสวนหนงของเขตปกครองอาระกน ภายในรฐใหมพมา แตภายในปแรกของการไดรบเอกราชจากองกฤษประเทศพมากตกอยในสภาวะของสงครามกลางเมอง รฐบาลของพมาควบคมไดแคในเมองใหญเทานน ดนแดนในชนบทถาไมตกอยในการควบคมของกองก าลงของพรรคคอมมวนสตกอยภายใตการควบคมของกองก าลงกลมชาตพนธตางๆ (ชาญวทย, 2544) รวมถงเขตปกครองอาระกน

รฐบาลใหมของพมาในเขตปกครองอาระกนปลดเจาหนาทรฐทเปนชาวมสลมออกแลวทดแทนดวยชาวพทธจ านวนมาก ชาวมสลมในอาระกนไดรวมกนตงขบวนการเคลอนไหวทางการเมองภายในระบบรฐสภา ชอวาสนนบาตชาตนยมอาระกนทงมวล (All Arakan National United

44

League หรอ AANUL) และไดเรมเคลอนไหวทางการเมองภายในระบบรฐสภาภายใตรฐบาลของ AFPFL ระหวางป พ.ศ.2491-2505 และพยายามรวมมอกบกลมเคลอนไหวของกลมชาตพนธอนๆ เพอแกไขรฐธรรมนญ ค.ศ.1947 ใหเปนเปลยนเปนระบบสหพนธรฐและใหอาระกนมสถานะเปนรฐปกครองตนเองภายในสหพนธรฐใหม ภายในเขตปกครองอาระกนกลมชาตนยมชาวพทธทปกครองอยเรมกดดนตอชาวมสลมในอาระกนเพมมากขน (Yegar, 2002) และท าใหมการรวมกลมของชาวมสลมในอาระกนเคลอนไหวตอตานมากขน สถานทตขององกฤษประจ ายางกงรายงานวา มกลมเคลอนไหวของชาวมสลมเกดขน 2 กลม คอ Arakanese Muslim Autonomy Movement (AMAM) เปนกลมการเมองทเรยกรองเขตปกครองอสระภายใตพมา โดยน าหลกการปกครองตามหลกศาสนามาใช ขอเรยกรองนไดถกน าเสนอในการประชมของกลมในเขตมองดอว รฐอาระกน เมอเดอนเมษายนป พ.ศ.2490 และกลมทสองทเปนกลมชาวมสลมทผดหวงจากกรณองกฤษไมใหการสนบสนนเรองการจดตงรฐมสลม จงผนตวเขาสปฏบตการทางอาวธเพอเรยกรองอสรภาพ โดยใชชอ Muslim Liberation Organization (MLO) มนายซาฟฟาร คาวาล (Zaffar Kawal) เปนผน าและผกอตง ซงถกกลาวหาวาเปนชาวมสลมจากจตตะกอง ในชวงเวลาเดยวกนทกลมมสลมทเคลอนไหวภายในระบบรฐสภาของพมาเพอเปาหมายทหลากหลาย นายอบดล กาฟฟาร (Abdul Gaffar) สมาชกสภาผแทนจากเมอง บทดอง ได เขยนบทความทชอวา “The Sudeten Muslims in Burma” เผยแพร ในหนงสอ Guardian Daily เมอวนท 20 สงหาคม พ.ศ.2494 เรยกรองใหมการตงเขตปกครองอสระใหกบชาว “โรฮงยา” (Rohingya) ซงกลายเปนหลกฐานชนแรกในการอางองถงกลมชาวมสลมในอาระกนในฐานะชาวโรฮงยาเปนครงแรก (Chan, 2005; M.A. Tahir Ba Tha, 1998)

กลม MLO และบางสวนของ NAML ไดเขารวมกบการเคลอนไหวของกลมมจาหต และเปลยนชอเปนมจาฮดน (Mujahideen หรอ Mujahid Party) เพอยกระดบเปนความขดแยงทางศาสนาอยางชดเจน กลมมจาฮดนสามารถยดพนททางตอนเหนอของอาระกนไดบางสวน และพยายามกดดนชาวพทธทไปตงรกรากในทางตอนเหนอใหอพยพกลบไปอยทางใตดงเดมดวยการตดระบบน าและการขนสงอาหาร ทหารและเจาหนาทของรฐบาลกลางทถกสงลงไปประจ าในพนทไดถกปดลอม แกนน าบางสวนทเปนผมการศกษาดานศาสนามสลมไดเรยกรองใหมการตอสดวยการท า ญฮาดหรอท าจฮด (Jihad) เพอตอสกบคนนอกรตในยะไข ซงหมายถงชาวพทธทไมไดนบถอศาสนาอสลามนนเอง แตมจาฮดนกไมไดรบการสนบสนนจากชาวมสลมอาระกนสวนใหญ (Yegar, 2002) ทมองวาเปนการเคลอนไหวทไมสอดคลองกบหลกศาสนาอสลามและไมมสทธกอจฮดดวย อยางไรกตาม รฐบาลนายอ น ตดสนใจเจรจากบกลมมจาฮดนจากความกงวลเกยวกบอทธพลของพรรคคอมมวนสต และตองการสรางคะแนนนยมกอนการเลอกตงทวไปในป พ.ศ.2503 ขณะทแนวคดการแบงแยก

45

ดนแดนทเตบโตขนมาในชวงเวลาทผานมา สวนหนงเปนเพราะขอเรยกรองเขตปกครองตนเองภายใตรฐบาลพมาของกลม AANUL ไมไดรบการตอบสนอง

ระหวางป พ.ศ.2503-2505 รฐบาลของนายอ น พยายามสรางบรรยากาศทเปดกวางส าหรบกลมชาตพนธตางๆ แมจะยงคงมความรนแรงเกดขนกตาม ในเขตปกครองอาระกน นาย อ น (Yegar, 1972) ไดสญญาวาจะใหสถานะอาระกนเปนรฐอสระภายใตรฐบาลกลางพมา ชาวมสลมในอาระกนจ านวนมากไดตนตวทางการเมอง เพราะมโอกาสทจะไดเปนตวแทนในรฐสภาจากเขตเมองมองดอร (Maungdaw) และบทดอง (Buthidaung) ซงเปนพนททพวกเขาอาศยหนาแนน มการตงกลมเคลอนไหวทางการเมองทมการใชค า "Rohingya" ขน เชน Rohingya Jamiat-al-Ulama Organization และ The Rohingya youth Organization โดยกลมหลงกอตงขนตามมตของทประชมใหญชาวโรฮงยาในยางกงเมอเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2503 (Yegar, 2002) เปาหมายของกลมการเคลอนไหวในชวงเวลาน คอการเรยกรองพนทตอนเหนอของอาระกน โดยเฉพาะเขตเมอง มองดอว (Maungdaw) และบทดอง (Buthidaung) ซงมชาวมสลมเปนประชากรสวนใหญใหเปนเขตพนทปกครองพเศษทเปนของชาวมสลม แตชาวมสลมทอาศยอยในพนททไมไดเปนประชากรสวนใหญ เชน เขตตอนกลางของอาระกนและอคยบ (Akyab หรอ Sittwe ในปจจบน) ไมสนบสนนขอเสนอดงกลาว ชาวมสลมในพนทอนๆ ทมชาวพทธอยเปนสวนใหญกงวลถงผลประทบทจจะเกดขน กลมชาวมสลมในพนทอนๆ ยงเรยกรองขอเสนอทสอดคลองกบชาวพทธวา ควรจดตงเปนรฐยะไขทรวมเอาพนททงหมดเขาเปนหนงเดยว เพราะเชอวาไดรบสถานะเปนรฐอสระจะใหประโยชนตอทกคนทงชาวพทธและชาวมสลมดวย แตกยงขอใหมหลกประกนวาชาวมสลมจะมสวนรวมในการบรหารรฐบาลทองถน ซงไดสรางความแตกแยกขนในกลมเคลอนไหวของชาวมสลมในอาระกน

ในวนท 1 เมษายน พ.ศ.2504 รฐบาลนายอ น ไดประกาศแผนการจดตงเขตบรหารพนทชายแดนมาย (Mayu Frontier Administration หรอ MFA) ขนโดยครอบคลมเขตปกครองเมองมองดอว (Maungdaw) บทดอง (Buthidaung) และราทดอง (Rathedaung) ทมประชากรสวนใหญเปนชาวมสลมโดยขนตรงกบรฐบาลกลาง มการกอตงหนวยต ารวจพเศษภายใตชอ Mayu Ye โดยใหชาวโรฮงยาเขามาท างานในหนวยน โดยมเปาหมายเพอปรบปรงสถานการณดานการใชกฎหมายในเขตปกครองใหม อยางไรกตามเขตปกครองพเศษนยงไมมอ านาจปกครองตวเองตามกฏหมาย เนองจากในขณะนนพนทดงกลาวยงคงถกบรหารจดการโดยทหารและกลมขบวนการตดอาวธมจาฮดนยงมความเคลอนไหวในพนทอย ภายหลงความพยายามทางการเมองของนายอ น รฐบาลพมาการประกาศจดตงเขตปกครองพเศษ สมาชกกลมมจาฮดนทเปนชาวโรฮงยาจ านวน 290 คนเขามอบตวกบรฐบาลในวนท 4 กรกฎาคม และตอมาอก 200 คนไดเขามอบตวในวนท 14 พฤศจกายน ปเดยวกน (M.A. Tahir Ba Tha, 1998) ความเคลอนไหวของกลมมจาฮดนกลลง

46

ในพธการวางอาวธของขบวนการมจาฮดน เมอวนท 4 กรกฏาคม พ.ศ.2504 นายพลออง ย (General Aung Gyi) รองผบญชาการกองทพพมาไดกลาวปราศรยวา “ในการฉลองการวางอาวธในครงน พวกเขาเรยกรองตอพวกเราวา เราไมควรเรยกชมชนของพวกเขาวาเปนคน จตตะกอง พวกเขายงไมชอบทจะถกเรยกวาชาวมสลมอาระกน แตพวกเขาอยากใหพวกเราเรยกวา โรฮงยา ทหมายถงคนทางตะวนออกในภาษาอาหรบ” (U Ne Oo, 2015) ซงเปนการยอมรบชาวโรฮงยาในสถานะกลมชาตพนธภายในประเทศและความเปนพลเมองของพวกเขา เชนเดยวกบกลมชาตพนธอนๆ 2.2 การสญเสยความเปนพลเมองของชาวโรฮงยาและความรนแรงทเกดขน

ชาวมสลมในอาระกนและกลมชาตพนธอนๆ ในเมยนมาไดรบฐานะการเปนพลเมองตามกฎหมายความเปนพลเมองฉบบแรกของประเทศ แตการเปลยนแปลงภายในการเมองของ เมยนมาท าใหกลมชาตพนธอนๆ เรมสญเสยฐานะภายในการเมองของเมยนมา กลมชาตนยมพมาทเปนคนสวนใหญของประเทศมความหวาดกลวถงการพยายามแยกดนแดนของกลมชาตพนธอนๆ ออกจากประเทศไดเปนแรงผลกดนใหนายพลเน วน ท าการยดอ านาจจากรฐบาลพลเรอของนายอ น รฐบาลทหารของนายพลเน วน เรมใชนโยบายทผลกดนใหคนเชอสายตางชาตโดยเฉพาะชาวอนเดย และจนใหออกจากประเทศ ทตอมากขยายไปถงกลมชาวโรฮงยาในอาระกนทท าใหเกดการผลกดนชาวโรฮงยาในอาระกนในเวลาตอมา รฐบาลทหารของนายพลเน วน เรมแกไขระเบยบกฎหมายภายใน ทงการจดท ารฐธรรมนญขนมาใหม และแกไขกฎหมายความเปนพลเมองฉบบใหมทไดท าใหการชาวโรฮงยาสญเสยความเปนพลเมองของรฐอยางถาวร และเผชญกบความรนแรงตามกฎหมายในทสด ตงแตการยดอ านาจของกองทพพมาชะตากรรมของชาวโรฮงยากเปลยนไปอยางสนเชญจากอดตทมสถานะเปนพลเมองของรฐใหม กลายเปนผอพยพภายในบานเกดทเปนแรงผลกดนใหพวกเขากลายเปนผอพยพออกจากบานเกดในทสด

2.2.1 ชาตนยมพมาพทธภายใตรฐสมยใหมเมยนมา

การเปลยนแปลงภายในประเทศพมาจากรฐบาลพลเรอนเปนรฐบาลทหารทน าโดยนายพลเน วน ทน าไปสการเปลยนแปลงแนวนโยบายทพยายามแสวงหาความสมดลระหวางเอกภาพของชาตกบความตองการการปกครองตนเองของกลมชาตพนธและแทนทดวยแนวนโยบายทยดมนในเอกภาพของชาตทมชาตพนธพมา กองทพและศาสนาพทธเปนเสาหลกแหงรฐ รฐบาลทหารของ นายพลเน วน ประกาศใชแนวทางสงคมนยมแนวพมาเปนนโยบายหลกของรฐบาล จดท ารฐธรรมนญใหม และแกไขกฎหมายโครงสรางของรฐใหสอดคลองกบแนวนโยบายของตน โดยเฉพาะในเขต

47

ปกครองอาระกนทไดจดตงรฐยะไขขนมาแทนท เปลยนชอเมองศนยกลางใหเปนภาษาพมาและยะไข แยกเขตปกครองของ 3 เมองตอนบนของรฐยะไขใหอยภายใตกองทพ หามการเคลอนไหวทางการเมองและปราบปรามกลมตดอาวธทไดเปนจดเรมตนของการท าใหมสลมอาระกน โดยเฉพาะชาวโรฮงยาใหหายไปจากอดตดนแดนอาระกน และประวตศาสตรทงของรฐยะไขและเมยนมาในทสด แมวากลมขบวนการของชาวโรฮงยายงคงพยายามเคลอนไหวตอตานอย แตกไมไดประสบความส าเรจภายในพนททางการเมองและกฎหมายทงในระดบรฐยะไขและในระดบประเทศเมยนมา

การเปลยนแปลงดงกลาวเรมตนในเดอนมนาคม พ.ศ.2505 ระหวางทรฐบาลนาย อ น เตรยมการประกาศรบรองอ านาจการปกครองของเขตบรหารพนทชายแดนมายทางกฏหมาย นายพลเน วน ไดท าการรฐประหารยดอ านาจการบรหารประเทศแทนรฐบาลพลเรอนของนายอ น มการประกาศใชนโยบาย “เสนทางสสงคมนยมแบบพมา” ทสงผลกระทบอยางรนแรงตอคนทมเชอสายตางชาต มการประกาศยดกจการการคาของชาวอนเดย ปากสถาน และจนในพมาใหมาเปนของรฐ ภายใน 2 ป ชาวอนเดยและปากสถานกวา 120,000 คน อพยพออกจากเมยนมา (Chan, 2005; U Ne Oo, 2015) มการประกาศยกเลกธนบตร 100, 75, 45, 35, และ 25 จต รฐบาลทหารของนายพลเน วน ยงไดจดตงพรรคแนวทางสงคมนยมแบบพมา หรอ Burma Socialist Programme Party (BSPP) ขณะทไดสงยบพรรคการเมองอน ในเขตปกครองอาระกน BSPP ไดรวมกบพรรคของชาวอาระกนพทธขณะทพรรคการเมองและกลมเคลอนไหวทางการเมองของชาวโรฮงยาถกกดดนใหหยด รายการวทยของ Burma Broadcasting Service (BBS) ทออกอากาศเปนภาษาโรฮงยาในกรงยางกงถกยกเลกในเดอนตลาคม ป พ.ศ.2508 หนงสอเรยนประวตศาสตรในโรงเรยน และสถานศกษาไดถกเรยบเรยงขนมาใหม

แมวารฐบาลทหารจะสงยบพรรคการเมองและพยายามยตการเคลอนไหวของกลมชาตพนธตางๆ แตกลมเคลอนไหวการเมองของชาตพนธตางๆ ทรวมถงชาวโรฮงยาเรมเคลอนไหวใตดนอกครง ขบวนการตดอาวธมจาฮดนทออนก าลงลงตงแตป พ.ศ.2504 เรมมการเคลอนไหวตามแนวชายแดนอกครง นอกจากนยงมกลมเคลอนไหวหนาใหมเกดขนอยางตอเนอง โดยในป พ.ศ. 2507 นกเรยนและนกศกษาชาวโรฮงยาในยางกงน าโดย Jafar Habib หรอ Muhammad Jafar หรอ B.A. Jafa และ Sultan Ahmed ไดกอตงกลมเคลอนไหวชอกองก าลงอสระชาวโรฮงยา (Rohingya Independent Force หรอ RIF) ตอมาไดเปนพนธมตรเคลอนไหวรวมกบขบวนการมจาฮดน (Lambrecht, 2006; Yegar, 2002) และไดขยายออกไปรวมกบกลมตดอาวธอนๆ ตามแนวชายแดนและเปลยนชอเปนกลมแนวหนารกชาตชาวโรฮงยา (Rohingya Patriotic Front หรอ RPF) ภายใตการน าของจาฟา ฮาบบ (Jafar Habib)

48

ป พ.ศ.2516 สภาปฏวตของนายพลเน วน เรมตนกระบวนการรางรฐธรรมนญฉบบใหมทจะน าไปสการเปลยนเขตปกครองอาระกนใหเปนรฐยะไขในภาษาพมา ในระหวางการรางรฐธรรมนญขบวนการเคลอนไหวของชาวมสลมในเขตพนทชายแดนมายพยายามเสนอใหมการแยกพนทของชาวมสลมออกจากรฐอาระกนเปนรฐใหมหรออยางนอยเปนเขตปกครองทแยกออกมาจากรฐอาระกน (Kyaw Zan Tha 1995 p. 6 อางถง Chan, 2005) ขอเสนอของกลมไดรบการตอบรบแตในรปแบบทแตกตางโดยเปนการแยกพนทชายแดนออกมาอยภายใตการควบคมของทหารโดยตรง ภายในรฐธรรมนญฉบบใหมทประกาศใชในป พ.ศ.2517 เขตปกครองอาระกน (Arakan Division) ไดเปลยนเปนรฐยะไข (Rakhine State) ขณะทอคยบ (Akyab) เมองศนยกลางการบรหารทถกสรางขนโดยองกฤษในสมยอาณานคมเปลยนเปนซตตวย (Sittwe) และ 3 เมองชายแดนตอนเหนอ มองดอว บธดองและราธดองไดถกแยกออกจากการบรหารภายในของรฐยะไข มารวมอยเปนเขตบรหารชายแดนมายภายใตการควบคมของกองทพโดยตรง มแตงตงคณะกรรมการบรหารและความมนคง (Security Administration Committees หรอ SACs) ขนในแตละเมองโดยอยภายใตการก ากบของกองทพในรฐยะไข และขนตรงตอกระทรวงความมนความมนคงภายใน มการปลดเจาหนาทรฐทมไมใชชาวพมา เจาหนาทรฐทเปนชาวมสลมถกไลออก หรอบงคบใหออกจากการหนวยงานบรหารในรฐยะไข

รฐบาลทหารของนายพลเน วน ด าเนนการเปลยนชอและโครงสรางภายในประเทศ มการจดตงรฐยะไข มการเปลยนชอเมองศนยกลางของรฐใหมใหเปนค าทมทงในภาษาพมาและยะไข เพอแสดงใหเหนถงสถานะและยอมรบชาวยะไขกลมชาตพนธทเปนกลมใหญในรฐ นบถอพทธและมความใกลเคยงกบชาวพมา แมวาชาวยะไขจะถกกดขจากรฐบาลทหารของนายพลเน วนและมความปรารถนาในการแยกตวออกจากประเทศเมยนมาไมแตกตางจากกลมชาตพนธ อนๆ ชาวยะไขทยอมรบรฐบาลทหาร แตกรสกถงสถานะทเหนอกวาชาวโรฮงยาในอาระกน ขณะทชาวโรฮงยากงวลถงการสญเสยประวตศาสตรและวฒนธรรมของตนทเคยมอยบนอดตดนแดนอาระกนทเกดขนในภายใตรฐบาลทหารเมยนมา (Smith, 1995) นอกเหนอไปจากการถกกดกนทางกฏหมายและการเมองในเวลาตอมา

หลงการปราบปรามขบวนการเรยกรองประชาธปไตยในป พ.ศ.2531 หรอทเรยกกนวาเหตการณ 88881 รฐบาลทหารไดประกาศใหมการเลอกตงในป พ.ศ.2533 และผอนปรนการเคลอนไหวงการเมองในเมยนมามากขน ชาวมสลมในรฐยะไขพยายามจดตงพรรคการเมองขนมาใหม

1 เปนการเคลอนไหวของนกศกษาและประชาชนชาวพมาเพอเรยกรองประชาธปไตย โดยเกดขน

ในวนท 8 สงหาคม ค.ศ.1988 จงเปนทรจกกนตอมาวา "การปฏวต 8888"

49

อกครงโดยใชชอโรฮงยาชดเจน แตกไมไดรบอนญาตจากรฐบาลจงเปลยนชอเปนพรรคประชาธปไตยแหงชาตเพอสทธมนษยชน (the National Democratic Party for Human rights หรอ NDPHR) ทตอมากชนะการเลอกตง 4 ทนง จาก 15 ทนงภายในรฐยะไข อยางไรกดคณะกรรมการการเลอกตงประกาศยกเลกผลการเลอกตงในปดงกลาว สมาชกของพรรค NDPHR หลายคนกลบไปเคลอนไหว ใตดนอกครงหรอไมกหลบหนออกนอกประเทศ

2.2.2 การพรากความเปนพลเมองจากชาวโรฮงยาของรฐบาลทหาร

การจดท ารฐธรรมนญฉบบใหมในป พ.ศ.2517 และการแกไขกฎหมายความเปนพลเมองในป พ.ศ.2525 ของรฐบาลทหารนายพลเน วน เปนการท าใหชาวโรฮงยาในรฐยะไขตองกลายเปนคนไมมสถานะความเปนพลเมองของเมยนมาอยางถาวร ภายหลงการใชก าลงและความรนแรงตรวจสอบสถานะพลเมองของชาวโรฮงยาทกลายเปนผลกดนใหชาวโรฮงยาตองอพยพหนความรนแรงและสยเสยเอกสารแสดงสถานะของตนไป

การด าเนนการตามแนวทางสงคมนยมแบบพมาและการปลดคนเชอสายตางชาตออกจากหนวยงานของรฐของรฐบาลทหารของนายพลเน วน ไดท าใหคนเชอสายตางชาตในประเทศเมยนตองอพยพออกจากประเทศเปนจ านวนมาก แตคนเชอสายตางชาตและชาวมสลมทอยในพนทชนบทและภาคการเกษตร รวมถงชาวโรฮงยาในรฐยะไขไมไดรบผลกระทบโดยตรงมากนก จนกระทงรฐบาลทหารไดประกาศใชรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ.2517 ทก าหนดกลมชาตพนธแหงชาต 135 กลม แกไขและประกาศใชกฎหมายความเปนพลเมองของสหภาพฉบบป พ.ศ.2525 ทใหสทธความเปนพลเมองเฉพาะกลมชาตพนธแหงชาตทเขามาอยกอนป พ.ศ.2365 ทไดสงผลกระทบถงคนเชอสายตางชาตทอยในชนบทหรอภาคการเกษตร คนเชอสายตางชาตและชาวมสลมจ านวนมากไดรบสถานะความเปนพลเมองของเมยนมาตามกฎหมายความเปนพลเมอง ฉบบป พ.ศ.2491 ทใหสทธคนทกเชอชาตทเกดในเมยนมา หรอมพอหรอแมทเปนชาวพมาจะไดรบสทธในความเปนพลเมอง

การแกไขกฎหมายความเปนพลเมองของสหภาพฯ ฉบบใหมในป พ.ศ.2525 ไดเปลยนแปลงนยามของคนเชอสายทองถนจากเดมทไดก าหนดไวภายในกฎหมายความเปนพลเมองของสหภาพ ฯ พ.ศ.2491 จาก

3. (1) ขอความในมาตรา 11 ของรฐธรรมนญทบญญตวา “คนเชอสายทองถนของพมา” ใหหมายถง ชาวอาระกน (Arakanese) ชาวพมา (Burmese) ชาวชน (Chin) ชาวคะชน (Kachin) ชาวคะเรน (Karen) ชาวคะยา (Kayah) ชาวมอญ (Mon) หรอชาวฉาน (Shan) และเชอชาตอนๆ ทอยอาศยภายในดนแดน

50

ทอยภายในสหภาพพมาเปนการถาวรตงแตกอนป พ.ศ.2366 (กฎหมายสญชาตของสหภาพ ฉบบป พ.ศ.2491 )

ในรฐธรรมนญฉบบเดม ชาวอาระกนทไมไดถกแบงแยกเปนชาวยะไขหรอชาว โรฮงยา แตไดรบการพจารณาวาเปนคนพนเมองของรฐอาระกนและอยอาศยมากอนป พ.ศ.2366 ตามรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ.2490 แตในกฎหมายความเปนพลเมองของสาธารณรฐสงคมนยมแหง สหภาพเมยนมา พ.ศ.2525 ไดเปลยนเปน

ชาตพนธแหงชาต เชน ชาวคะชน (Kachin) ชาวคะยา (Kayah) ชาวคะเรน (Karen) ชาวชน (Chin) ชาวพมา (Burman) ชาวมอญ (Mon) ชาวยะไข (Rakhine) หรอชาวฉาน (Shan) หรอชาตพนธอนๆ ทอยอาศยอยภายในประเทศพมาเปนการถาวรตงแตกอนป พ.ศ.2366 ใหถอวาเปนคนสญชาตพมา (มาตรา 3 บทท 2 กฎหมายสญชาตของสาธารณรฐสงคมนยมแหงสหภาพเมยนมา ฉบบป พ.ศ. 2525)

ชาวโรฮงยาหรออาระกนมสลมไดสญเสยการรบรองสถานะพลเมองไปภายในกฎหมายฉบบป พ.ศ.2525 ทเกดขนภายหลงการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ.2517 ทไดรบรองกลมชาตพนธ 135 กลม ในฐานะชาตพนธแหงชาต ทไดเปลยนค าในนยามคนพนเมองในมาตรา 3 สวนท 2 ความเปนพลเมองจากชาวอาระกน เปนชาวยะไข กลมชาตพนธทองถนในอดตดนแดนอาระกนทนบถอพทธและใชภาษาใกลเคยงกบชาวพมา

รฐบาลทหารของเมยนมาเรมการส ารวจผอพยพชาวเบงกาลทหลบหนเขามาทวประเทศทเรยกวาปฏบตการนากามน (Na Ga Min Campaign) ในตนป พ.ศ.2521 ท าใหชาวมสลมในอาระกนประมาณ 150,000 – 300,000 คน (Yunus, 1994) อพยพเขาไปในบงคลาเทศ ผอพยพชาวโรฮงยาจ านวนมากกลาวหาวา เจาหนาททองถนชาวยะไขพทธใชความรนแรงในการส ารวจสถานะคนตางดาว สวนใหญของเจาหนารฐในการส ารวจเปนชาวธยะไขพทธไดยดเอกสารบตรประจ าตวของชาวโรฮงยาในระหวางการส ารวจ ชาวโรฮงยาจงสญเสยทงเอกสารทแสดงสถานะของตนไประหวางการส ารวจ และตองหลบหนการใชความรนแรงเขาไปในบงคลาเทศ รฐบาลเมยนมากลาวหาวาชาวโรฮงยาทอพยพเขาไปในบงคลาเทศวาเปนชาวบงคลาเทศทอพยพเขามาแตทางการ บงคลาเทศยนยนวาคนสวนใหญเหลานเปนชาวโรฮงยาทเปนพลเมองของพมา บงคลาเทศจดตงคายพกพงขน 6 แหงใกลชายแดน การประกาศใชกฎหมายความเปนพลเมองป พ.ศ.2525 ทเกดขนภายหลงกมงจะควบคมและกดกนชาวโรฮงยาทรฐบาลบงคลาเทศสงกลบตามขอตกลงระหวางรฐบาลทงสองประเทศไมใหเขาถงสถานะความเปนพลเมองทสญเสยไปกอนหนาการอพยพ

51

รฐบาลทหารท าการส ารวจคนตางดาวหลบหนเขาเมองอกครงภายหลงการตกลงยอมรบชาวโรฮงยาทอพยพหนเขาไปในบงคลาเทศกอนหนากลบเขามาในประเทศ ชาวโรฮงยาทเดนทางกลบเขามาสญเสยเอกสารแสดงสถานะความเปนพลเมองของตน ตงแตการส ารวจในครงแรกและไมมเอกสารแสดงสถานะใดๆ หลงเหลออย ชาวโรฮงยาทเดนทางกลบเขามาใหมทไมไดมเอกสารแสดงสถานะของตนจะไดรบส ารวจและออกบตรประจ าตวตางดาว (Foreigner Registration Cards หรอ FRC) แทนทจะเปนประจ าตวประชาชน (National Registration Cards หรอ NRC) เชน บตรใบเดมและถกปฏบตในฐานะเปนคนตางดาว การส ารวจคนตางดาวยงคงเกดขนตอเนอง โดยเฉพาะในบรเวณพนทภายในเมองชายแดนทมชาวโรฮงยาอยเปนจ านวนมาก ชาวโรฮงยาทแมจะยงคงรกษาเอกสารตามกฎหมายสญชาตในป พ.ศ.2491 ของตนไวไดจากการส ารวจครงกอนกถกบงคบ ใหเขาสการตรวจสอบ เพอออกเอกสารภายใตกฎหมายความเปนพลเมองฉบบใหมทจะไดบตรประจ าตวตางดาวใหแทน (Yegar, 2002) หากชาวโรฮงยาทปฏเสธบตรตางดาวใบใหมกจะกลายเปนคนไมมเอกสารเนองจากเอกสารฉบบเดมถกยดไปโดยเจาหนาทแลว ชาวยะไขทยงมเอกสารอยบางสวนเลอกทจะอพยพออกจากรฐยะไขไปยงรฐอนๆ ภายในเมยนมาเพอไมใหถกยดบตรจากเจาหนาทของรฐยะไข ซงท าใหพวกเขายงคงถอบตรประชาชน (National Registration Cards หรอ NRC) ไดจนถงปจจบน

การประกาศใชฎหมายความเปนพลเมองฉบบป พ.ศ.2525 ของรฐบาลทหารจงเปนกระบวนการทท าใหชาวมสลมอาระกน หรอโรฮงยาทอยอาศยในอาระกนจ านวนมากกลายเปนคนไรรฐตามกฎหมาย การใชก าลงของเจาหนาทรฐบาลทหารในการส ารวจทงกอนและภายหลงการประกาศใชกฎหมายความเปนพลเมองฉบบใหมเปนไปเพอท าใหชาวโรฮงยาสญเสยเอกสารทจะแสดงสถานะของตนตามกฎหมายเทานน การส ารวจประชากรในป พ.ศ.2524 มรายงานถงจ านวนชาวมสลมในอาระกนอยรอยละ 24.3 และทงหมดถกจดใหเปนผอพยพจากบงคลาเทศ ขณะทชาว อาระกนพทธ หรอชาวยะไขมจ านวนอยรอยละ 67.8 ของประชากรทงหมด (Immigration and Manpower Department, 1987, p. 1-14 อางถง Chan, 2005) การเปลยนแปลงภายในกฎหมายความเปนพลเมองนนไดท าใหใหชาวโรฮงยาจ านวน 800,000 คน ซงรวมถงคนทเคยไดรบสญชาตจากกฎหมายสญญาตฉบบป พ.ศ.2491 สญเสยความเปนพลเมองของตนอยางถาวรตามกฎหมาย

2.2.3 ความรนแรงทตองเผชญจากการปราศจาการสถานะพลเมองของรฐ

หลงจากทชาวโรฮงยาสญเสยสถานะความเปนพลเมองจากการใชความรนแรงและกฎหมายจากรฐบาลทหารของนายพลเน วน ชาวโรฮงยาทงภายหลงเดนทางกลบเขามาจาก บงคลาเทศและทอยภายในรฐยะไขกลายเปนผอพยพจากบงคลาเทศ พวกเขาเรมถกจ ากดสทธทางกฎหมาย เรมสญเสยสทธทางเศรษฐกจ การบงคบใหชาวโรฮงยายายออกไปอยทอน ถกบงคบใช

52

แรงงานและเผชญกบความรนแรงอนๆ มากขน (Smith, 2013, 2014) ขณะทกลมชาตนยมของยะไขพทธเรมเคลอนไหวขบไลชาวโรฮงยาออกไปจากพนทของตนมากขน (Yegar, 2002) เชนกน

ภายใตกฎหมายภายในของเมยน คนตางดาวชาวโรฮงยาไมไดมสทธในทดน เชนเดยวกบพลเมอง คนตางดาวไมไดรบสทธในการถอครองทดน รวมถงการเกบผลประโยชนจากทดนนนๆ จะตองเสยภาษใหกบรฐบาลเปนรายป คนไรรฐชาวโรฮงยาทมความสามารถทางเศรษฐกจจะเชาทดนเพอท ามาหากน แตกยงถกจ ากดการเดนทางทท าใหชาวโรฮงยาไมสามารถเขาถงตลาดการคาเพอขายผลตผลแมวาจะสามารถเชาทดนของคนอนเพอท าเพาะปลกไดกตาม สวนคนไมสามารถเชาไดจะกลายเปนแรงงานรายวนท างานนดนของคนอนๆ รวมถงทดนทยงเปนของชาว โรฮงยา หรอถกเชาโดยชาวโรฮงยาตกเปนเปาหมายในการยดมาเปนของรฐเพอกอสรางถนน สาธารณปโภคหรอในกจการอนๆ ของรฐ

ชาวโรฮงยายงถกบงคบใหเสยภาษประเภทอนๆ นอกจากภาษทดนดวย ในชวงป พ.ศ.2535 ครอบครวของชาวโรฮงยาถกบงคบใหเสยภาษพรก (Chili tax) ไมวาครอบครวชาวโรฮงยาปลกพรกหรอไม ในทางปฏบตนนครอบครวชาวโรฮงยาตองซอพรกจากตลาดในราคา 500 จต เพอมาขายใหเจาหนาทความมนคงชายแดน หรอนาซากาในราคา 100 จต รวมถงยงตองจายคาธรรมเนยมในการออกไปท าประมง หรอแมกระทงเขาไปหาของปา ภายหลงเหตการณความรนแรงในป พ.ศ.2555 ชาวโรฮงยาทเคยเชาทดนจากชาวยะไขกถกยกเลกและขบไลออกไป ขณะทบางสวนทเชาทมทดนเปนของตวเองแตอยนอกหมบานกไมกลาออกไปท ามาหากนบนทดนของตวเองกท าใหสภาพความเปนอยล าบากมากขน

ชาวโรฮงยายงถกควบคมการแตงงานและการมลกโดยกฎหมายของรฐและการใชอ านาจของเจาหนาทในทองถน ชาวโรฮงยาทตองการจะแตงงานจะตองขออนญาตจากเจาหนาทในทองถน โดยมขอบงคบทคบาวสาวจะตองน าพอ แม และญาตพนองของตนมาแสดงตวตอเจาหนาทในฐานะพยานตามทเจาหนาทตองการ ภาพถายในการขออนญาตแตงงานของชายหนมชาวโรฮงยาจะตองสะอาดเรยบรอย ปราศจากหนวดเครา และภาพถายของของหญงสาวชาวโรฮงยาจะตองไมปกปดใบหนาและศรษะ ซงไมไดสอดคลองกบหลกปฏบตทางศาสนาอสลาม นอกจากนยงมการเรยกสนบนของเจาหนาทจ านวนมากถง 100,000 จต (ประมาณ 100 ดอลลาหสหรฐ) ในการอนญาตใหหนมสาวชาวโรฮงยาแตงงาน และหากเปนการแตงงานขามหมบานหรอขามเมองอาจจะตองจายเปนสองเทา ทงในการขออนญาตทตองรวมถงการขออนญาตในการเดนทางออกนอกพนทเมอง หมบานของตนดวย นอกจากนเจาหนาททองถนยงมอ านาจในการสมตรวจบานทตองสงสยวามการอยกนกนฉนสามภรรยาโดยไมไดรบอนญาตซงจะมโทษจ าคกไมเกน 10 ป หรอปรบ หรอทงจ าคกและปรบ

53

รฐบาลทองถนของรฐยะไขยงไดขยายการควบคมรวมไปถงการเกดของชาวโรฮงยาเพมเตมภายหลงการทมการควบคมการแตงงานอยางเปนทางการแลว ส านกงานตรวจคนเขาเมอง รฐยะไขสงหนงสอค าสง 1/2548 (Regional Order 1/2005) แจงไปยงสภาสนตภาพและการพฒนาของแตละเมอง (The Township Peace and Development Council) ใหท าการควบคมจ านวนบตรในครอบครวชาวโรฮงยา แมในหนงสอค าสงภมภาค 1/2548 จะไมไดก าหนดจ านวนบตร แตจะมการบงคบใหคสามภรรยาทไดรบอนญาตใหแตงงานลงนามในเงอนไขทจะมบตรไมเกน 2 คน นอกจากนยงหามคสมรสทไมไดรบอนญาตไมใหมบตรตามกฎหมาย ในป 2551 มค าสงไปถงกองบญชาการตรวจคนเขาเมองในพนทชายแดน (Border Region Immigration Control Headquarters หรอ BRICH) ในแตละเขตปกครองเมอง และรวมถงกองก าลงต ารวจของรฐใหตดตามตรวจสอบสามภรรยาชาว โรฮงยาทไดรบอนญาตใหแตงงานกนจะมบตรไดไมเกนจ านวนทก าหนด มการถายรปภาพครอบครวพรอมสมาชกในแตละหมบานเพอส ารวจจ านวนประชากรในแตละครอบครวและในหมบานใหตรงกน หากเจาหนาทสงสยจะบงคบใหแมชาวโรฮงยาใหนมกบทารกทมขอสงสยวา ทารกทเกดขนเปนบตรของตนหรอไม หรอหากเดกโตพอทจะพดไดกจะถกแยกสมภาษณจากมารดาตางหาก (Smith & Landis, 2014) การละเมดค าสงทควบคมการเกดของหญงชาวโรฮงยาจะไดรบโทษทางอาญาจะถกจ าคก 10 ป หรอปรบ หรอทงจ าทงปรบ การลงโทษทรนแรงและไมมความชวยเหลอในการคมก าเนดทปลอดภยท าใหหญงชาวโรฮงยากวา 1 ใน 6 ตองท าแทง และ 1 ใน 4 ทเคยท าแทงกท ามากกวา 2 ครง ขณะทหญงทตงทองมากกวา 2 ครง ถาไมเลอกทจะท าแทงกตองหนขามชายแดนเขาไปในคายผอพยพในประเทศบงคลาเทศ หรอเลอกทจะเสยงลงเรอเขามาในประเทศไทย มาเลเซยหรออนๆ

การควบคมการเกดของชาวโรฮงยาภายในประเทศของเจาหนาทองถนในรฐยะไขสงผลใหเดกชาวโรฮงยาจ านวนมากทเกดขนมาไมไดรบจดทะเบยนการเกด (Birth Registration) จากส านกทะเบยนในทองถน รายงานของคณะกรรมการคนหาความจรงของรฐบาล ป พ.ศ.2556 ประมาณวามเดกชาวโรฮงยาประมาณ 60,000 คน ถกปฏเสธการจดทะเบยนอยางไมเปนทางการ เดกเหลานจะไมมเอกสารยนยนแสดงตวตนใดๆ ไมมสถานะทางกฎหมายและสถานะทางสงคม ไมไดรบการศกษา การแตงงานตามกฎหมายและการท างานในอนาคตเมอโตขน

การใชกฎหมายความเปนพลเมองฉบบป พ.ศ.2525 ทแมจะส าเรจในการควบคมและลดจ านวนประชากรทเปนชาวโรฮงยาในรฐยะไขลงได แตรฐบาลเมยนมายงคงกลาวหาวาจ านวนชาวโรฮงยายงคงมการเพมขนอยางมาก โดยเฉพาะในเขตเมองชายแดนตอนบนของรฐยะไข ในรายงานคนหาขอเทจจรงโดยรฐบาลเมยนมากลาววา

อตราการเพมขนของประชากรชาวมลม (โรฮงยา) ในรฐยะไข ไดสรางความหวาดกลวและความรสกไมปลอดภยขนภายในหมชาวยะไข การเพมจ านวนของ

54

ประชากรมสลมไมไดมาจากการอตราการเกดทเพมขนรวดเรวเทานน แตยงรวมถงการลกลอบหลบหนเขามาอยางผดกฎหมายทเพมขน (Inquiry Commission, 2013, p. 5 )

ชาวโรฮงยายงคงถกควบคมการเดนทางของตนจากกฏหมายและเจาหนาทรฐในทองถน ชาวโรฮงยาทตองการการเดนทางออกจากเขตพนทของหมบานและเมองของตนจะตองขออนญาตจากเจาหนาทกอนทกครง โดยตงแต พ.ศ.2540 ส านกงานตรวจคนเขาเมอง รฐยะไขมค าสงใหมการตรวจสอบใบอนญาตการเดนทางและเอกสารยนยนตวบคคลในการเดนทางออกจากเมองทชาวโรฮงยานนๆ อาศยอย และเมอเดนทางไปถงเมองปลายทางชาวโรฮงยาตองไปรายงานตวตอเจาหนาทในเมองนนๆ ทนททเดนทางไปถง และการขออนญาตเดนทางออกนอกพนทรฐยะไขจะตองมผรบประกนอก 2 คน หากผทเดนทางไปไมกลบมาตามก าหนดทไดขออนญาตไว ผรบประกนจะตองรบโทษแทน แตโดยทวไปแลวการขออนญาตเดนทางออกนอกรฐแทบจะไมไดรบการอนญาตยกเวนเปนไปเพอการรกษาความเจบปวย

ชาวโรฮงยาในรฐยะไขตกเปนเปาหมายในการบงคบใชแรงงานกอสรางในโครงการของรฐ รวมถงถกบงคบใหโยกยายออกไปจากบานหรอทท ากนของตน มรายงานการบงคบชาวโรฮงยาไปใชแรงงานในโครงการกอสรางถนนจากยางกงไปบงคลาเทศ ระยะทางประมาณ 1,900 กโลเมตร และการกอสรางฐานปฏบตการทางทหารของกองก าลงชายแดน หรอทเรยกกนวา นาซากา (Nasaka) ในชวงฤดแลงระหวางธนวาคม ถงกรกฎาคม รฐยะไขชาวโรฮงยาถกบงคบใหมาท างานกอสรางประมาณ 1 ถง 2 อาทตยตอเดอน แมวาการบงคบใชแรงงานกลมชาตพนธในเมยนมาจะเกดขนทวไปและโครงการกอสรางจ านวนมากกไดรบงบประมาณจากรฐบาล แตการบงคบใชแรงงานกลมชาตพนธโดยกองทพกเกดขนทวไป

นอกเหนอจากการบงคบใชแรงงาน ประมาณเดอนกรกฎาคม 2548 ชาวโรฮงยาในพนทเขตเมองซตตวยถกบงคบใหไปอยในเขตเมองมองดอวและบทดอง ชาวโรฮงยาในหมบานทอยในเมองมนบาทางตะวนออกของมารคอ ถกบงคบใหยายไปมองดอวเชนเดยวกบอกหลายหมบานทอยใกลกบเจดย หรอโบราณสถานในรฐยะไขเพอปรบปรงสภาพพนทใหสวยงามและมระเบยบเพอตอนรบนกทองเทยว รวมถงหลายหมบานของชาวโรฮงยาทถกบงคบยายออกจากพนทเพอใชเปนตงฐานปฏบตการของกองทพหรอเพอประโยชนของหนวยต ารวจชายแดนนาซากา

55

2.2.4 ชวตและการเดนทางผอพยพชาวโรฮงยา

ชาวโรฮงยาตดสนใจเดนทางอพยพหลบหนเขาไปยงประเทศเพอนบานหลายครงภายหลงการสญเสยสถานะเปนพลเมองของเมยนมา และถกควบคมจากรฐบาลทหารของนายพล เน วน บงคลาเทศ ประเทศเพอนบานทางตะวนตกเปนเปาหมายแรกของการอพยพของชาวโรฮงยา ทตอมากอพยพตอไปยงประเทศอนเดยเพอขามเขาไปในประเทศปากสถานกอนทจะหาทางเขาไปประเทศรอบอาวเปอรเซย เชน ประเทศซาอดอาระเบย ตอมาประเทศมาเลเซยไดกลายเปาหมายของชาวโรฮงยามากขน ชาวโรฮงยาในรฐยะไขเรมใชเสนทางทางทะเลลงมาทางใตผานหมเกาะอนดามนของอนเดย หรอชายฝงของประเทศไทยเพอไปประเทศมาเลเซย

ชาวโรฮงยาเรมตนอพยพออกประเทศพมาตงแตไดรบเอกราชจากองกฤษพรอมกบกลมชาตพนธอนๆ ทตองการหลบหนจากความรนแรงทเกดขนจากการสรบระหวางกลมชาตพนธกบรฐบาลเมยนมา แตชาวโรฮงยาจ านวนมากเรมอพยพเขาไปในประเทศปากสถานตะวนออกภายหลงในป พ.ศ.2514 เพอหนความรนแรงภายในบานเกด แตสถานการณในปากสถานตะวนออกกไมไดสงบเรยบรอยเมอขบวนการชาตนยมบงคลาเทศประกาศเอกราชในวนท 26 มนาคม และท าสงครามเพอแยกตวออกจากปากสถาน กองทพปากสถานใชก าลงปราบปรามอยางรนแรง ผหญงในปากสถานตะวนออกกวา 250,000 คนถกขมขน 3,000,000 คนเสยชวต และอกกวา 10 ลานคนอพยพเขาไปในอนเดย (Totten, 2008) ไมทราบจ านวนทอพยพเขามาในอาระกน

กลมชาตนยมบงคลาเทศและกองทพอนเดยชนะกองทพปากสถานในปากสถานตะวนออกในวนท 16 ธนวาคม พ.ศ.2514 รฐบาลเมยนมาประกาศใหการรบรองเอกราชของ บงคลาเทศในเวลาไมนาน นายพลเน วน เดนทางไปเยอนบงคลาเทศในเดอนเมษายน ป พ.ศ.2517 และเรมสงกลบชาวเบงกาลทหลบหนสงครามและความอดอยากในบงคลาเทศประมาณ 17,000 คน พรอมกบเรมการส ารวจคนชาวเบงกาลทหลบหนเขามาทวประเทศทเรยกวาปฏบตการนากามน (Na Ga Min Campaign) ในตนป พ.ศ.2521 ทท าใหชาวมสลมในอาระกนประมาณ 150,000 – 300,000 คน (Yunus, 1994) อพยพเขาไปในบงคลาเทศ

การอพยพหลบหนของชาวโรฮงยาเขาไปในบงคลาเทศแมจะท าใหความสมพนธระหวางบงคลาเทศกบเมยนมาเรมตงเครยดมากขน มการปะทะระหวางกองก าลงชายแดนของทงสองประเทศ แตทงบงคลาเทศและเมยนมากยงพยายามหาทางออกทางการทตเพอแกไขปญหาเปนหลก จนกระทงทงสองประเทศจะตกลงทสงผอพยพชาวโรฮงยากลบเมยนมา ระหวางการอยในบงคลาเทศมผอพยพชาวโรฮงยาในบงคลาเทศเสยชวตจากการขาดอาหาร และความยากล าบากภายในคายพกพงกวา 40,000 คน ในป พ.ศ.2522

56

รฐบาลทหารของนายพลเน วน แถลงวามผอพยพชาวโรฮงยาจ านวน 150,000 คน เดนทางกลบเมยนมา (Yunus, 1994) ขณะทบางสวนยงคงอยในคายผลภยมาจนถงปจจบน หรอเดนทางไปเดนประเทศทสามในฐานะผลภย หรอลกลอบเดนทางไปประเทศทสามอยางผดกฎหมาย ชาวโรฮงยาทเดนกลบเมยนมาตองเผชญกบความยากล าบาก หมบานเดมถกยดครองโดยชาวพทธ มสงปลกสรางใหมแทนทโรงเรยนและมสยสทถกท าลายทงไปกอนหนาน ชาวโรฮงยาไมไดรบอนญาตใหกลบเชาไปท างานในภาครฐและเอกชน ผอพยพชาวโรฮงยาบางสวนตองขามพรมแดนกลบเขาไปใน บงคลาเทศอกรอบ ไมมตวเลขชดเจนของผลภยทกลบเมยนมาและทเดนกลบเขาสบงคลาเทศ หลงจากนน ซงในกรณดงกลาว Gaffar สมาชกรฐสภาชาวโรฮงยา (M.A. Tahir Ba Tha, 1998) ไดเคยตงถามถงกระท าของรฐและขบวนการชาตนยมชาวพทธทสกดกนไมใหชาวโรฮงยากลบเขาไปมสทธในทรพยสนเดมของตวเองเดมวา แทจรงแลวเปนความตองการยดครองทรพยสนของชาวโรฮงยาเทานน

การอพยพครงใหญอกครงของชาวโรฮงยาเกดขนการปราบปรามพรรคการเมองของชาวโรฮงยาท เปนพนธมตรกบ NLD ดวยปฏบตการทางทหารทชอ Operation Pyi Thaya or Operation Clean and Beautiful Nation กองทพไดสงก าลงกวา 10,000 นาย เขาไปปฏบตการในเขตเมองมองดอวและบทดอง มการยดทดน บงคบใชแรงงานชาวโรฮงยาเพอสรางเปนฐานทมนส าหรบปฏบตของทหารอยางกวางขวางท าใหชาวโรฮงยากวา 250,000 คน (Grundy-Warr, & Wong, 1997) ตองอพยพหลบหนเขาไปในคลาเทศอกครง ส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต หรอ UNHCR ไดรายงานสถานการณผลภยชาวโรฮงยาในป พ.ศ.2535 วาจ านวน ผลภยชาวมสลมในบงคลาเทศไดเพมสงอยางตอเนอง เฉพาะผลภยทไดลงทะเบยนกมจ านวนถง 268,551 คน ใน 17 คายทรฐบาลบงคลาเทศสรางขนชวคราว อยางไรกตาม ตวเลขนไดลดลงในป พ.ศ.2536 เหลอ 228,000 คน อนเปนผลมาจากการเจรจาระหวางบงคลาเทศกบเมยนมาในวนท 25 เมษายน พ.ศ.2535 ทน าไปสการท าขอตกลงเรองการสงกลบผลภยรวม 2 ฉบบ โดยฉบบแรกเปนการวางหลกการ และฉบบทสองกลาวถงกระบวนการสงกลบซงรฐบาลเมยนมา อยางไรกตาม มผอพยพชาวโรฮงยาทเดนทางกลบเมยนมาโดยสมครใจเพยง 5,981 คน ในป พ.ศ.2535 จนกระทงป พ.ศ.2539 ทจ านวนผลภยชาวโรฮงยาทถกสงกลบเพมเปน 200,000 คน ขณะทประมาณ 20,000 คนหลบหนไปจากคายผลภย

ภายหลงเหตการณวนาศกรรมสหรฐอเมรกา เมอวนท 11 กนยายน 2011 รฐบาลเมยนมาไดอางสถานการณเปนเหตผลในการควบคมและก าจดชาวโรฮงยาในรฐยะไข และสนบสนนขบวนการชาตนยมชาวยะไขใหเคลอนไหวตอตานชาวโรฮงยา ความรนแรงระลอกแรกไดปะทขนในป พ.ศ.2555 เมอมรายงานขาวการขมขนและฆาหญงสาวชาวยะไขในหมบาน Kyauknimaw Village,

57

เขตปกครองเมอง Yanbye Township ในวนท 28 พฤษภาคม พ.ศ.2555 ซงเจาหนาทต ารวจไดจบกมและตดสนประหารชวตผกอเหตทงหมด ทวาเหตการณจลาจลกลบไมยตลง ตอมาในวนท 3 มถนายน พ.ศ.2555 ชาวยะไขจ านวนหลายรอยคนไดเขาลอมรถโดยสารทก าลงเดนทางจากทนเว (Thandwe) มงหนานครยางกง ทเชอวามผกอเหตดงกลาวโดยสารมาดวย ณ จดตรวจของรฐบาลในเขตหมบานทนโก (Taunggoke) ผประทวงไดบงคบใหผโดยสารลงจากรถและเขาท ารายผโดยสารชาวมสลมจนเสยชวตทง 10 คน และตอมาความรนแรงขยายไปในหมบานระหวางชาวยะไขกบชาวมสลมภายในรฐยะไขในขณะทเจาหนาทต ารวจและทหารประจ าดานตรวจไมพยายามเขาระงบเหตแตอยางใด (Myo Myint, 2013)

แมวานายพลเตง เสง จะประกาศสภาวะฉกเฉนครอบคลมพนททวรฐยะไข หามประชาชนออกจากเคหะสถานในชวงกลางคน สงก าลงทหารเขามาควบคมสถานการณ แตปฏบตการของเจาหนาททหารของรฐบาลกลบมงไปทชาวโรฮงยาเทานน ท าใหมชาวโรฮงยาอยางนอย 103,000 คน ชาวยะไข 3,500 คน ถกบงคบใหออกจากทอยอาศยกลายเปนผพลดถนภายในประเทศ (Internal Displacement Persons หรอ IDPs) อกประมาณ 36,000 คน อยในหมบานทถกปดลอมรอบดวยกลมชาตนยมยะไข ขณะทประชากรชาวโรฮงยาในเมยนมา ประมาณวามอยระหวาง 903,000 คน ถง 1.33 ลานคน สวนใหญทอาศยอยใน 3 เขตปกครองเมองทางตอนเหนอของรฐยะไข คอ เมองมองดอว (Maungdaw Township) บทดอง (Buthidaung Township) และราทดอง (Rathedaung Township) จากจ านวนประมาณการณน คาดวามเพยงแค 40 ,000 คนเทานนทมสถานะบคคลเปนพลเมองเมยนมา (Szep & Marshall, 2013 อางถง Smith & Landis, 2014) ขณะทชาวโรฮงยาจ านวนมากไดเดนทางอพยพออกจากบานเกดของตนไปอยอาศยในตางประเทศ

คาดวามชาวโรฮงยาในบงคลาเทศ ประมาณ 300,000 คน ถง 400,000 คน มเพยง 29,000 คน ทมสถานะเปนผลภยภายในคายผลภยของส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต หรอ UNHCR ประมาณ 11,500 คน อยในคายคตพาลอง (Kutupalong) และอกประมาณ 17,500 อยทคายนายาพารา สวนใหญเปนครอบครวของชาวโรฮงยาทไมยอมกลบไปบานในเมยนมาและประมาณรอยละ 60 เกดในบงคลาเทศ อกประมาณ 22,000 คน ไดขอขนทะเบยนเปนผลภยกบ UNHCR แตยงไมไดรบสถานะเปนผลภยสวนใหญเขามาภายหลงป 2008 และชาวโรฮงยา กลมใหญทสดในบงคลาเทศคอกลมทไมไดมเอกสารใดๆ และอยอยางผดกฎหมายในบงคลาเทศทคาดวามอยางนอยประมาณ 300,000 คน

คายผอพยพลภยของชาวโรฮงยาทงสองแหงในบงคลาเทศไดกลายเปนเปาหมายทงองคกรทใหความชวยเหลอทางดานมนษยธรรมและกลมขบวนการมสลมหวรนแรงในบงคลาเทศทพยายามชกชวนคนในคายใหเขารวมกลม รวมถงการทปญหาอาชญากรรมในพนทใกลเคยงคาย

58

ผอพยพทเกดจากความยากจน การเขาไมถงบรการของรฐล าบากและโอกาศทางเศรษฐกจ (Lewa, 2003; Rahman, 2010) ขณะทรฐบาลเมยนมากมองวา คายผอพยพทงสองแหงเปนฐานทมนของขบวนการตอตานรฐบาลเมยนมาของชาวโรฮงยา (Parnini, Othman & Ghazali, 2013) แตรฐบาลบงคลาเทศกพยายามเผชญหนากบรฐบาลเมยนมาดวยทาททางการทตเพอรกษาความสมพนธทดกบเมยนมาไวแมวาปญหาการอพยพของชาวโรฮงยาจะเปนปญหาภายในทกระทบถงบงคลาเทศ และเปนสาเหตใหมการเผชญหนาและการปะทะในบรเวณชายแดนหลายครงในตลอดเวลาทผานมา รฐบาลบงคลาเทศยนยนนโยบายการสงกลบผอพยพชาวโรฮงยา เมอรฐบาลเมยนมามความพรอมและผอพยพสมครใจ

ชาวโรฮงยาในบงคลาเทศเผชญกบความยากล าบากเมอรฐบาลบงคลาเทศตองการสงชาวโรฮงยากลบเมยนมาและเรมใชความรนแรงเพอกดดนตอชาวโรฮงยา (Human Rights Watch, 1996) ขณะทชาวบงคลาเทศกไมไดยอมรบชาวโรฮงยาในคายผอพยพผลภย พวกเขามองชาวโรฮงยาอยางเขาใจผดวา ไดรบการปฏบตดแลทดกวาชาวบงคลาเทศ ขณะทชาวโรฮงยาทอยภายนอกคายกเปนพวกเขามาแยงงานโดยรบคาตอบแทนทนอยกวา และท างานหนกกวาชาวบงคลาเทศทเปนคนทองถน มการเผชญหนากนมาขนทงการแยงทรพยากรจากคนในทองถน เชน น า ไมฟนและงานในทองถน (Ullah, 2011) แตผอพยพชาวโรฮงยาทกลบไปในเมยนมาจ านวนมากกยงเลอกทจะอพยพหนภยกลบเขาไปสประเทศบงคลาเทศอกครงเมอ พบวาบาน ทดน และทรพยสนของตนกลายเปนของคนอน

ชาวโรฮงยาในบงคลาเทศบางสวนเรมเดนทางลกลอบหนออกจากบงคลาเทศเขาอนเดยเพอไปปากสถานจากการกดดนของรฐบาลบงคลาเทศใหกลบประเทศและสภาพความยากล าบากในคายผอพยพ ชาวโรฮงยาหลายคนทสามารถหาทางเดนทางตอไปยงกลมประเทศในอาวเปอรเซย เชน ซาอดอาระเบย โดยความชวยเหลอของขบวนการนอกฎหมาย การเดนทางเขา-ออก บงคลาเทศของถกควบคมมากขนในป พ.ศ.2548 เมอกลมชาวมสลมสดโตงในบงคลาเทศไดกอเหตวางระเบดทวบงคลาเทศกวา 300 จด ใน 63 เขตปกครองจาก 64 เขตปกครอง รฐบาลบงคลาเทศด าเนนการปราบปรามขบวนการหวรนแรงและกลมนอกกฎหมายอยางหนก เขมงวดกบการตรวจสอบเอกสารแสดงตน และการเขาออกตามแนวพรมแดน ชาวโรฮงยาทพยายามลกลอบเขามาจะถกผลกดนกลบทนททจบได ขณะทชาวโรฮงยาทพยายามหาทางเดนทางตอไปปากสถานและประเทศอนๆ กล าบากมากขน (Kiragu, Rosi & Morris, 2011) รวมถงรฐบาลปากสถานทมแรงงานชาว บงคลาเทศกวาลานคนกตรวจสอบการเดนทางเขาออกของคนทถอหนงสอเดนทางบงคลาเทศมากขน ชาวโรฮงยาในรฐยะไขจงตองเปลยนเปาหมายการเดนเปนมาเลเซยและเปลยนเสนทางการเดนทาง

59

เปนทางเรอจากทะเลเบงกอล อนดามนและเขาสมาเลเซยมากขน (Lewa, 2008) ขณะทไทยเรมพบชาวโรฮงยาใชการเดนทางทางเรอมากขนอยางตอเนองตงแตป พ.ศ.2549

คนไรรฐชาวโรฮงยาถกบงคบใหตองกลบบานเกดในประเทศเมยนมาเพอทจะเผชญกบเหตการณความรนแรงในรฐยะไขอกครง ในป พ.ศ.2555 ความรนแรงระหวางกลมชาตนยมชาวพทธยะไขกบชาวมสลมท าใหชาวโรฮงยาหลายคนตองหนเอาชวตรอดอกครงและเรมตนชวตภายในประเทศไทย อยางเชน ฮามสฮสเซนทหนออกมาระหวางความรนแรงทเกดในหมบาน เมองซตตวย รฐยะไข

ผมเหนบานของผม และบานอนๆ ในหมบานถกเผา (หมบานนาปอง เขตเมองซตตวย รฐยะไข) หลายคนพยายามสจะปกปองบานของตวเองแตกถกท าราย รวมถงพชายคนโตของผมกถกท ารายจนตาย ผมเลยหนออกไปทชายหาดตดกบหมบาน ผมเหนเรอก าลงจะออกไปพรอมกบคนในหมบานเดยวอกหลายคน กเลยขนไปดวย ไมไดรวาเรอจะไปไหน คดแตเพยงวาจะหนออกมากอนเทานน (ฮามสฮสเซน, สมภาษณ, 28 กรกฎาคม 2557) ชาวโรฮงหลายคนทอยในพนทไกลจากชายฝงและตองสญเสยบานจากความรนแรงท

เกดขนจะถกพาไปอยในคายพกพงชวคราวทรฐบาลเมยนจดให แตสภาพภายในก เปนไปอยางยากล าบาก หมดอามนและครอบครวถกพาเขาไปในคายพกพงภายหลงทบานและหมบานของเขาโดนเผาท าลาย สภาพภายในคายบงคบใหเขาตองหนออกมา

เจาหนาทต ารวจของเมยนมาอางความไมปลอดภยหามไมใหพวกเรากลบบานเพอเกบทรพยสน และเอกสารของพอ พวกเราถกน าตวไปพกยงสถานพกพงชวคราวทรฐบาลจดมนเปนคายพกพงชวคราวในเขตเมองซตตวย ชวตในคายพกพงชวคราวไมไดมอะไรใกลเคยงกบบาน พวกเราออกไปท างานภายนอกไมได ภายในคายกไมไดมงานใหท า ชวตในคายพกพงชวคราวคอยๆ กลายเปนคายกกกนชาวโรฮงยา ครอบครวของผมมดวยกน 8 คน เราไดขาวสารวนละ 1 กระปองนม มนไมพอกนส าหรบครอบครวของเรา แมวาจะเอามาท าเปนขาวตมแลวกตาม ผมไปตองไปหาเดดใบไม เหมอนตนมะมวงทอยในบานพก เอาไปตมใสเพมเขาไปเพอใหทกคนพอกน เราไมรจะไดกลบออกไปไหม ผมกเลยหนออกมา พรอมกบคนอนในคาย พวกเขาบอกวาถาลองลงใตไปกถงมาเลเซย ทมาเลเซยมงานท า และมเรอทก าลงจะออกไปมาเลเซย ผมกบคนอนๆ กเลยขนออกมา (หมดอามน, สมภาษณ, วนท 16 กรกฎาคม 2558)

60

ผชวยเหลอน าพาชาวโรฮงยาเดนทางออกมาประเทศกมมากขน บางคนเรมชกชวน หลอกลวงและบงคบใหชาวโรฮงยาเดนทางออกมา โดยเฉพาะภายหลงทเกดความรนแรงภายใน รฐยะไขในป พ.ศ.2555 ทท าใหชาวโรฮงยาเดนทางหลบหนออกมามากขนจากปกต การไมมนโยบายและแนวทางปฏบตของรฐบาลไทยท าใหกลมขบวนการทชวยเหลอชาวโรฮงยาขยายเพมมากขน จนมการบงคบใหชาวโรฮงยาทยงไมไดตดสนใจหนออกมาใหขนเรอเดนทางออกมา เชนซรราคมาน ชายชาวโรฮงยาทถกบงคบใหขนเรอออกมา อยอาศยในคายผอพยพในบงคลาเทศ มารชา ทลมาเคชฟ ในเขตคอกซ บาซาร (Cox's Bazar district) และไดท างานเปนครในโรงเรยนภายในคายผอพยพตงแตป พ.ศ.2556 จนกระทงวนหนงในเดอนตลาคม ป 2557 เขาถกลกพาตวระหวางเดนทางไปชวยงานในหมบานใกลเคยง เขาถกขงอยภายในบานแหงหนง ถกทบตจากชายหนมหลายคน ถกน าไปใกลชายฝงของแมน านาฟชายแดนบงคลาเทศ ถกบงคบใหขนเรอ ถกยายขนเรออกล าทมชาวโรฮงยากบ บงคลาเทศอยแลวมากกวา 300 คน ส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต คาดวามผอพยพจากบรเวณชายแดนของเมยนมาและบงคลาเทศทใชการเดนทางทางทะเลในทะเลเบงกอลประมาณ 95,000 คน อกประมาณ 1,100 คน เสยชวตระหวางการเดนทางในทะเล และหลายรอยคนถกพบในหลมศพบรเวณชายฝงทะเลอนดามนและชายแดนไทยมาเลเซย ระหวางป พ.ศ.2556 - 2558

2.3 สรป

ผคนในเบงกอลตะวนตกและตะวนออกเดนทางเขาสอาระกนในยครงเรองทงจากการถกบงคบน าพา หรอตงใจทเดนทางมงหนาสศนยกลางของความเจรญ แตในชวงเวลาอาระกนตกต าผคนกเคลอนยายออกจากอาระกนมงหนาสจตตะกอง เบงกอลตะวนออกและพมาตอนใน จนกระทงดนแดนเบงกอล อนเดยและพมาไดตกอยภายใตอาณานคมขององกฤษทการอพยพกลายเปนเพยงการเดนทางภายในอาณานคมเทานน ผคนภายในอาณานคมตางเดนทางแสวงหาโอกาสอยางเสร แมวาการอพยพสวนใหญจะเปนชาวเบงกอล อนเดยทเดนทางเขามาในพมามากกวา

ผคนทหลากหลายภายในอาณานคมองกฤษในอนเดยและพมาเรมแสดงใหเหนถงความแตกตางระหวางกนมากขน ส านกของความเปนพวกเดยวกนทแตกตางจากคนอนเปนพนฐานของการเคลอนไหว เพอเอกราชภายหลงการสนสดของอาณานคม รฐชาตสมยใหมเหลานยงตองสรางเอกภาพในประชาชนภายในดนแดนของตน นอกเหนอไปจากเขตแดนและระบบการบรการภายในรฐใหมของตน รฐใหมของพมาเลอกทจะใชอดมการชาตนยมพมาเปนศนยกลางของรฐ กลมคนทไมไดมความรวมกนกบอดมการหลกแหงชาตถกผลกไสใหเปนอนทไมใชพลเมองของรฐ ชาวโรฮงยาภายในรฐยะไข ประเทศเมยนมาจงถกท าใหกลายเปนผอพยพภายในบานเกดของตนและตกอยทามกลางการใช

61

อ านาจและกลไกของรฐทงเมยนมา และบงคลาเทศทใชก าลงและความรนอรงผลกดนใหพวกเขาออกไปจากประเทศบานเกดของตน

การอพยพเขามาในประเทศไทยของคนไรรฐชาวโรฮงยาทงทเปนไปโดยสมคร ใจอยางเชนหมดอามน หรอถกบงคบใหขนเรอเขาอยาง เชน ซรราคมาน ตางกจะเผชญกบการจดการกบปญหาการหลบหนเขาเมองทางทะเลของรฐบาลไทย ทงการผลกดนในทะเล การจบกม กกขงและผลกดนออกนอกประเทศทสงผลโดยตรงตอชาวโรฮงยาทตองเผชญกบความรนแรงอกครง แนวทางการจดการของรฐบาลไทยทงกฎหมาย นโยบาย และการปฏบตของหนวยงานรฐจะไดอภปรายเพมเตมในบทท 3 ตอไป

61

บทท 3 จากเมยนมาถงประเทศไทย

ชาวโรฮงยาเดนทางเขามาในประเทศไทยมาเปนเวลานานกอนทจะเกดเหตการณความรนแรงในรฐยะไขในป พ.ศ.2555 ชาวโรฮงยาทอาสาสมครเปนลามใหกบองคกรประชาสงคมตางกเขามาในประเทศไทยไมนอยกวา 10 ป หลายคนขามเขามาในประเทศไทยทางชายแดนทางบกดานจงหวดตาก บางสวนกใชเสนทางทางบกลงมาทางใตจนถงจงหวดระนองกอนทจะขามเขามา ส าหรบชาวโรฮงยาทใชเสนทางหลบหนเขามาทางทะเล พบวามรายงานการจบกมไดของ กอ.รมน.ภาค 4 สวนยอย 1 จงหวดระนอง ตงแตป พ.ศ.2549 ในพนทชายฝงทะเลของจงหวดระนอง โดยสวนใหญแลวชาวโรฮงยาทเขามากอนป พ.ศ.2549 จะใชเสนทางทางบก ขณะทชาวโรฮงยาทใชเสนทางทางทะเลมจ านวนทเพมมากขนตงแตป พ.ศ.2549 เปนตนมา การเปลยนเสนทางการเดนทางของชาวโรฮงยาเกดขนภายหลงการเปลยนแปลงนโยบายของรฐบาลบงคลาเทศทเขมงวดในการควบคมการหลบหนเขา-ออกตามแนวชายแดนของตนมากขน รวมถงการควบคมจ ากดการเดนทางชาวโรฮงยาทจะตองการออกจากรฐยะไขของรฐบาลเมยนนมาเชนเดยวกน

ชาวโรฮงยาในมยนมาเปลยนเปาหมายของการเดนทางเปนการมงหนาสประเทศมาเลเซย พวกเขาเรมแลนเรอลงมาตามชายฝงทหางจากชายฝงมากเกนไปจนถงนานน าของประเทศไทย ขณะทบางสวนกเขาไปนานน าของอนเดยในบรเวณหมอนดามน-นโคบาร การพยายามหลบหนออกมาของชาวโรฮงยาเรมถกพบและถกจบกม โดยเจาหนาทไทยกอนทจะถงประเทศมาเลเซยมากขน โดยเฉพาะภายหลงเหตการณความรนแรงระหวางศาสนาในป พ.ศ.2555 ชาวโรฮงยาทตองการหลบหนความรนแรงภายในบานเกดของตนเหลอเพยงเสนทางทางทะเลเทานน หลายคนทอยใกลชายฝงตางมงหนาไปทชายหาดกอนทจะหาทางขนเรอ เพอเดนทางหลบหนออกมา การเดนทางของพวกเขาจงกลายเปนความพยายามในการหลบหนออกจากรฐบานเกดและขามเขาไปยงรฐเพอนบานทรวมถงประเทศไทยอยางผดกฎหมาย โดยไมไดมการเตรยมตวหรอวางแผนกอนการเดนทาง เมอชาวโรฮงยาไมไดมสถานะพลเมองของรฐใดๆ ความพยายามเดนทางขามชายแดนของรฐมนจงกลายเปนการทผดกฎหมาย และท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาตองเผชญกบอ านาจของรฐบาลไทยทจะพยายามควบคมและปองกนการเดนทางขามชายแดนของคนตางดาวทไมไดรบอนญาต

บทนจงตองการศกษาการเดนทางหลบหนเขามาอยางผดกฎหมายทเปนทางเลอกทเหลออยของคนไรรฐชาวโรฮงยา และการจดการคนตางดาวเขาเมองผดกฎหมายของรฐบาลไทยเมอตองเผชญกบการหลบหนเขามาในประเทศของคนไรรฐชาวโรฮงยาในระหวางป พ.ศ.2556-2558 ใน

62

ฐานะของคนตางดาวหลบหนเขามาทางทะเล โดยมเคาโครงการน าเสนอเนอหาภายในบทนประกอบไปดวย สวนทหนง ลกษณะและสภาพเงอนไขของการเดนทางเขามาในประเทศไทยของคนไรรฐชาวโรฮงยา สวนทสอง แนวนโยบายและการปฏบตของรฐบาลไทยภายใตพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ.2522 ในฐานะตางดาวหลบหนเขาเมองผหลบหนเขาเมองทางทะเลชาวโรฮงยา และสวนทสาม ชวตของผหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยาทถกกระท าจากขบวนการน าพาและคามนษยชาวโรฮงยาทสถาปนาอ านาจสงสดของตนเหนออ านาจอธปไตยของรฐในการใชความรนแรง ก ากบควบคมชวตของคนไรรฐชาวโรฮงยา

3.1 การเดนทางของชาวโรฮงยา ผหลบหนเขาเมองทางทะเล

ชาวโรฮงยาเรมเดนทางเขามาในประเทศไทยพรอมกบการเดนทางอพยพหลบหนของกลมชาตพนธอนในประเทศเมยนมา ในชวงเวลากอนหนาป พ.ศ.2549 ชาวโรฮงยาในรฐยะไขยงสามารถเดนทางออกจากบานเกดของตนไดโดยอาศยเสนทางทตดผานเขาไปในพนทอทธพลของกลมชาตพนธ ชาวโรฮงยาหลายคนใชเสนทางจากรฐยะไขเขาไปในรฐคะฉน รฐฉานแลวเขาประเทศไทยทางภาคเหนอ ขณะทชาวโรฮงยาบางคนทมทรพยสนและสถานะทางสงคมอยบางกหาทางออกจากรฐยะไขไปยางกง ทบางครอบครวกเลอกทจะอาศยอยในยางกง บางคนกเลอกเดนทางตอไปจนถงรฐกะเหรยงเพอขามเขามาในประเทศไทยทางชายแดนตะวนตก ชาวโรฮงยาทเขามาในชวงเวลานกระจายอยทวไปในประเทศไทยและพยายามหาทางกลมกลนเขามามชวตอยภายในสงคมไทยในปจจบน

ขณะทชาวโรฮงยาทตดสนใจหลบหนออกจากบานเกดภายหลงป 2549 ตองเผชญกบความยากล าบากมากขนในการออกจากรฐยะไข การควบคมการเดนทางออกตงแตในหมบาน เมอง จนถงรฐยะไขของรฐบาลเมยนมาท าใหชาวโรฮงยาแทบจะไมสามารถออกจากบานเกดไดเลย การอพยพหลบหนเขาไปในบงคลาเทศกเขมงวดมากขน ชาวโรฮงยาถกผลกดนใหกลบเขาไปในฝงของเมยนมาทนททกองก าลงชายแดนของบงคลาเทศตรวจพบ ชาวโรฮงยาในพนทใกลชายฝงเรมใชเรอประมงขนาดเลกของตนเองเดนทางมงหนาสทะเลเบงกอล เจาหนาทไทยพบเรอประมงขนาดเลกทสามารถบรรทกคนได 60-80 คน ใกลชายฝงจงหวดระนองมากขน เรอประมงขนาดเลกหลายล ามสภาพเสยหายจากการเดนทางมาเปนเวลานาน บางล าเดนทางมาโดยไมหยดเพอหนการจบกมรดไถจากเจาหนาทเมยนมาจนกระทงเขานานน าไทยและในทเครองยนตเรอกหมดสภาพการใชงาน ระหวางป พ.ศ.2550-2555 มรายงานวาเรอชาวประมงไทยไดใหการชวยเหลออยบางทงซอมแซมเครองยนต ใหน าและอาหาร หรอแมกระทงลากเรอพวกเขาเขาฝง ชาวโรฮงยาหลายคนบนเรอเหลานบอกวาลงขนซอเรอและจางคนน าทางออกมาเพอเดนทางไปประเทศมาเลเซย พวกเขาใชเวลาเดนทาง

63

ภาพท 3.1 เสนทางการเดนทางเขามาในประเทศไทยของคนไรรฐชาวโรฮงยา ระหวางป พ.ศ.2555-2558, ผเขยน

บนเรอมาจนถงนานน าไทย 2-3 อาทตย มการเตรยมตวในระหวางการเดนทาง ชาวโรฮงยาสวนใหญทพบบนเรอจงเปนผชายทอยวยท างาน ขณะททางการของมาเลเซยนนตองการแรงงานจ านวนมากและเรมกระบวนการน าเขาแรงงานจากบงคลาเทศแตดวยคาใชจายทสงมากท าใหมชาวบงคลาเทศบางสวนใชเสนทางทะเลเดนทางเขาไปในมาเลเซยดวยเชนกน

ระนอง

พงงา

สราษฎรธาน

สตล

สงขลา

ประเทศเมยนมา

ประเทศมาเลเซย

64 3.1.1 เปาหมายของการเดนทาง การเดนทางของคนไรรฐชาวโรฮงยาจากเมยนมามเปาหมายแรก คอประเทศ

บงคลาเทศ ตอมาเปนประเทศมาเลเซย สวนคนไรรฐชาวโรฮงยาทเขามาในประเทศไทยมเปาหมายทงเปนการเดนทางเขามาในประเทศไทย เพอมาหาครอบครวทเดนทางมากอนแลว หรอเปนการเดนทางทผานประเทศไทยเพอไปประเทศมาเลเซยทเปนเปาหมายการเดนทางของชาวโรฮงยาจ านวนมากโดยเฉพาะกลมของชาวโรฮงยาทพบภายหลงป พ.ศ.2549

กลมของคนไรรฐชาวโรฮงยาทมเปาหมายการเดนทางเปนประเทศไทยสวนใหญจะเดนทางเขามากอนป 2549 โดยการเดนเทาขามชายแดนทางบกในพนทของจงหวดตากและระนอง กอนทจะเดนทางประจายไปอยทวประเทศไทย รวมถงภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย พวกเขาหวงวาจะท ามาหากนในประเทศไทยไดดกวาการเดนทางไปบงคลาเทศตอมาจงเปนญาต หรอคนในครอบครวทตองการหนออกมาจากประเทศเมยนมาทเดนทางตดตามเขามาในภายหลง

ประเทศมาเลเซยเปนเปาหมายหลกของคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศเมยนมาโดยเฉพาะภายหลงป พ.ศ.2549 จากการเปนประเทศมสลมทมการพฒนาทางเศรษฐกจ มการเปดรบแรงงานจากประเทศบงคลาเทศและการผอนผนแรงงานผดกฎหมายภายในประเทศ จงท าใหชายชาวโรฮงยาตองการจะเดนทางไปมาเลเซยเพอท างาน โดยแฝงเปนแรงงานจากบงคลาเทศทหลบหนเขาเมอง ตอมากเปนผหญงและเดกทตองการเดนทางตดตามญาต สามทเดนทางไปกอนแลว ประเทศมาเลเซยยงคงเปนเปาหมายในการเดนทางตอเนองมาจนถงปจจบน

คนไรรฐชาวโรฮงยาทใชเครอขายการหลบหนน าพาของชาวบงคลาเทศ เพอไปประเทศมาเลเซยเปนการเดนทางโดยใชเสนทางทะเลทตรงเขาไปชายฝงมาเลเซย โดยไมไดขนฝงในประเทศไทยยกเวนมปญหาระหวางการเดนทางทท าใหไมสามารถไปถงมาเลเซยไดโดยตรง เชน การพบเรอขนาดเลกทบรรทกผชาย ผหญงและเดกถกพบมากขนตามชายฝงทะเลตงแตจงหวดระนอง พงงาและภเกต เรอของชาวโรฮงยาหลายล ากลองลอยอยในทะเลจนถกพบ หร อเขามาเกยฝงเองเพราะเครองยนตเสย น ามนหมด เรอรวจนไปตอไมได ชาวโรฮงยาบนเรอไมไดมการเตรยมตวส าหรบการออกเดนทาง ไมไดรวาตนเองก าลงไปทไหนและมาถงทไหน เชน กรณทพบเรอประมงขนาดเลกจมอยใกลชายฝง และมชาวโรฮงยาหลบอยตามปารมชายฝง ในพนทต าบลทบตะวน อ าเภอคระบร จงหวดพงงา เมอวนท 23 มนาคม 2556 เปนผชาย 37 คน ผหญง 2 คน ทงหมดถกพาไปควบคมตวไวชวคราวทสถานต ารวจภธรทบตะวน พวกเขาคดวามาถงมาเลเซยแลว

คนไรรฐชาวโรฮงยาเรมถกน าพาผานเสนทางในประเทศไทย เพอผานไปประเทศมาเลเซยมมากขนเมอขบวนการน าพาจากชายแดนของไทยรบชวงตอจากขบวนการน าพาจากเมยนมา

65

เรมมการเรยกรองคาใชจายเพมเตมกอนน าพาขามชายแดนไปมาเลเซย เจาหนาทไทยพบชาวโรฮงยาเดนทางมาบนเรอประมงทมขนาดใหญขน จากเรอขนาดเลก 80-100 คนเปนเรอทสามารถบรรทกได 300 หรอ 500 จนถง 1,000 คน และใชเวลาในการเดนทางไมเกนสองอาทตย ไมรวมการจอดทอดสมอรอรบ-สงชาวโรฮงยา เรอบรรทกชาวโรฮงยาเหลานจงไมไดมลกษณะของการลองลอยอยกลางทะเล หรอเขามาเกยฝงเหมอนในปกอนแตเปนการจอดทอดสมอรอการถายลงเรอเลกเพอขนฝงประเทศไทย การเปลยนแปลงทเกดขนทงจ านวนบรรทกมาบนเรอตอล ามากขน ระยะเวลาทใชในการเดนทางทนอยลง เกดขนพรอมกบเหตผลและเงอนไขของการเขามาของชาวโรฮงยาทเปลยนแปลงไป

คนไรรฐชาวโรฮงยาเดนทางเขามาโดยขบวนการน าพาจากชายแดนไทย เรมจากการรบชวงตอจากชายฝงอนดามนของไทยจนขามชายแดนไปประเทศมาเลเซย มการประสานงานและรบชวงตอในการน าพามากขนจากเรอทอยนอกชายฝงลงเรอเลก เพอขนฝงขนรถทมารอหรอตามทนดหมายเพอเดนทางตอไปยงชายแดนและขามชายแดนไปมาเลเซยในทสด โดยใชเสนทางจากจงหวดระนอง พงงาเขาสตลและสงขลา จนกระทงมการตงดานจบกมอยางตอเนองในพนอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา จงเรมเปลยนแปลงเสนทางโดยใชทางบกเขาจงหวดชมพรลงไปจงหวดสราษฎรธานและเขาสสงขลา หรอใชเสนทางทะเลตอเนองลงไปถงจงหวดสตล แลวจงขนบกเพอเดนเทาหรอตอรถเขาจงหวดสงขลาเพอขามไปมาเลเซย บางคนอาจเจออบตเหตระหวางทางแตรถทตามมากจะรบชวยพาไปตอหากไมบาดเจบสาหส

3.1.2 การเดนทางเขามาในประเทศไทย ผเขยนพบชาวโรฮงยาเพยงคนเดยวทเดนทางเขามาในประเทศไทยอยางถกตองตาม

กฎหมาย คออาสาสมครลามในจงหวดสงขลาทชอวา อาสมาแอนหมอง เขาโดยสารเครองบนมาจากนครยางกงมาถงกรงเทพฯ กอนทจะนงรถโดยสารลงไปจงหวดสงขลา เพอพบกบพเขยทหลบหนเขามากอนแลว พอและแมของเขายายออกมาจากรฐยะไขกอนทจะถกจ ากดการเดนทางแลวมาท ามา หากนในเมองยางกง อสมาแอนหมองเกดทยางกง เขาจงไดรบเอกสารการเกด บตรประจ าตวประชาชน ไดเรยนหนงสอ เมอครอบครวตดสนใจใหเขาเดนทางมาอยกบพเขยและพสาวในประเทศไทย เขาจงเดนทางเขามาเหมอนกบนกทองเทยวจากประเทศเมยนมาและมาขอผอนผน เพอท างานในประเทศไทยหลงจากวซาเขาประเทศไทยหมดอาย

ขณะทการเดนทางของคนไรรฐชาวโรฮงยาอนๆ เกอบทงหมดเปนการเดนทางหลบหนเขาเมองทเปนการเดนทางหลบหนเขามาทางบกในชวงเวลากอนป พ.ศ.2549 ทตอมาไดเปลยนเปนการใชเสนทางหลบหนเขามาทางทะเลมากขน แตกมความแตกตางในลกษณะเงอนไขของการเดนทางทงเปนการหลบหนออกมาดวยตนเอง เปนการหลบหนโดยการขอความชวยเหลอจากคน

66

รจก หรอขบวนการน าพาเพอไปหาญาตมตร หรอแสวงหางานในประเทศมาเลซย เปนการหลบหนโดยการถกชกชวน หลอกลวง บงคบจากขบวนการน าพาทอาจจะกลายเปนขบวนการคามนษยเมอมาถงในประเทศไทย

คนไรรฐชาวโรฮงยาทหลบหนออกมาดวยตนเองมจ านวนไมมาก และสวนใหญพบระหวางปลายป พ.ศ.2555 และตนป พ.ศ.2556 เปนเรอขนาดเลกเดนทางเขามาแตการเดนทางของพวกเขาเรมไดรบความสนใจจากเหตการณความรนแรงในรฐยะไขทเกดขนในป พ.ศ.2555 เปนการหลบหนความรนแรงทเกดขนภายในบานเกดของตนโดยตรง จากการถกไลท าราย บานถกเผาท าลายและถกไลออกจากหมบานทเคยอย ชาวโรฮงยาทเดนทางออกมาในชวงนจงไมไดม การเตรยมตวใดๆ พบเดกและผหญงเขามาแตในจ านวนทไมมาก เชน กรณของฮามสฮสเซนทถกทางการไทยจบกมไดในตนป พ.ศ.2556 เขาหนออกมาจากทก าลงถกเผาและก าลงถกไลท ารายจนตองหนจนมาเจอเรอทก าลงออกจากฝง ฮามสฮส เซนไมไดตองการจะออกมาแตเขาถกบงคบใหออกมาโดยทไมไดเตรยมการ มากอน

ในชวงป พ.ศ.2556 ตอเนองจนถงป พ.ศ.2558 จงเรมพบคนไรรฐชาวโรฮงยาทตงใจหลบหนออกมาจากประเทศเมยนมาเอง พวกเขาเรมขอความชวยเหลอจากนายหนา หรอขบวนการน าพาทอยในคายพกพงชวคราว ในชมชน หมบาน เพอชวยเหลอน าพาพวกเขาเดนทางไปประเทศมาเลเซย ชาวโรฮงยาทพบในประเทศไทยจ านวนมากบอกวา พวกเขาหลบหนออกมาจากคายพกพงชวคราวในรฐยะไขเพอแสวงหาโอกาสทดกวา ชวตในคายพกพงขาดแคลนอาหาร ไมมงานใหท า ไม สามารออกมาท างานภายนอก ความชวยเหลอจากภายนอกถกควบคมโดยทหารพมา พวกเขาจงเสมอนวาถกบงคบใหหนออกมา เชน หมดอามนและเพอนรวมเดนทางหนออกมาจากคายพกพงกอนทจะหาเรอเดนทางออกมาจากรฐยะไข พวกเขาหวงวาหากไปถงมาเลเซยแลว พวกเขาจะมงานท า เกบเงนจายคนหนสนจากการเดนทางของตนเองและอาจเพยงพอทจะจายเพอพาคนอนๆ ทยงอยในคายมายงประเทศมาเลเซย

ผหญงและเดกชาวโรฮงยาภายในคายพกพงของรฐบาลเมยนมายงเปนกลมท เรมจะถกชกชวนใหออกมาจากคายเพอไปหาสาม พอ หรอครอบครวในมาเลเซย บางคนไดรบการตดตอจากญาตในมาเลเซยใหเดนทางออกมากบขบวนการน าพาทจะชวยพวกเขาหลบหนออกมาจากคายมาขนเรอและเดนทางเขามาในประเทศไทยเพอขามไปประเทศมาเลเซย เชน กรณของนางราเบยโนสรทตดสนใจตดตอนายหนาและเดนทางออกไปหาสามทมาเลเซย หรอกรณของนายจามาลหมดทบดาของเขาในมาเลเซยไดตดตอในใหนายหนาไปพาออกหนจากคายเพอมาประเทศมาเลเซย

และกลมทพบมากขนในชวงเวลาหลงป พ.ศ.2557 เปนตนมา คอคนไรรฐชาวโรฮงยาทถกชกชวน หลอกลวงและบงคบใหเดนทางเขามาในประเทศเพอ “ไปท างานในประเทศมาเลเซย”

67

พวกเขาเดนทางเขามาพรอมกบคนไรรฐชาวโรฮงยาทสมครใจมา มทงผชายและผหญงชาวโรฮงยาหลายคนถกชกชวน หลอกลวงวาจะไดไปท างานในประเทศมาเลเซย หรอบางคนถกท ารายรางกายและบงคบใหขนเรอเพอน าเขามาในประเทศไทยมากขน แมวาพวกเขาจะไมไดมความตงใจจะหนออกจากบานเกด หรอกไมไดมความตองการทจะไปท างานในประเทศมาเลเซย เชน ซรราคมาน และ ซรฟอารมทถกบงคบใหขนเรอเขามาในประเทศไทยทงค

ฉะนนคนไรรฐชาวโรฮงยาทพบระหวางการถกน าพาเขามาในประเทศจงมความหลากหลายและไมอาจเหมารวมไดแมพวกเขาจะเดนทางเขามาในเรอล าเดยวกน รถคนเดยวกน หรออยในคอกเดยวกนในชวงเวลาเดยวกน เชนทงฮามสฮสเซนทหนออกมาดวยตวเอง หรอจามาลหมดทเดนทางอกกมาตามการจดการของบดาตนเองมเหตผลและเงอนไขทแตกตางกน แตทงหมดตางกเผชญกบการปองกนการหลบหนเขามาในประเทศและการจดการคนตางดาวเขามาผดกฎหมายภายในของรฐบาลไทยทไมไดแตกตางกน ภายใตพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ.2522 และยทธศาสตรการจดการปญหาคนตางดาว ป พ.ศ.2555 คนไรรฐชาวโรฮงยาเหลานถกท าใหเปนคนตางดาวหลบหนเขาเมองผดกฎหมายทไมไดรบการผอนผน และดวยสถานะทไมไดความเปนพลเมองของรฐใดๆ ท าใหพวกเขาเผชญกบการสถาปนาอ านาจเหนอชวตของขบวนการน าพาและคามนษยทด ารงอยภายนอกกฎหมายภายในประเทศไทย ซงจะไดรบการน าเสนอในบทน

สวน หมดอามน, ราเบยโนสร, จามาลหมด, ซรราคมาน และซรฟอารม ทเดนทางเขามาในประเทศไทยดวยเหตผลทไมไดแตกตางไปจากฮามสฮสเซนและจามาลหมด แตภายใตกฎหมาย การด าเนนการหนวยรฐ รวมถงกลม องคกร ชมชนภายในประเทศไทยทหลากหลายกท าใหชวตของชวตของพวกเขาไดรบการปฏบตทแตกตางออกไปจากสถานะทางกฎหมายและสงคมทนอกเหนอไปจากการคนตางดาวหลบหนเขามาผดกฎหมายจะไดรบการน าเสนอในบทท 4 ตอไป

3.2 การปองกนและการจดการคนตางดาวหลบหนเขาเมองผดกฎหมายของรฐบาลไทย

รฐบาลไทยมแนวทางการจดการชาวโรฮงยาทหลบหนเขาเมองแตกตางไปจากคนตางดาวทหลบหนเขามาจากประเทศเพอนบานอนๆ ทชดเจน โดยเนนไปทการปองกนการเขามาในประเทศ การบงคบใชกฎหมายจบกมคมขงชาวโรฮงยาทเขามาในประเทศอยางจรงจงและจะไมไดการผอนผนใหอยภายในประเทศเชนเดยวกบคนตางดาวจากเมยนมา ลาวและกมพชา การปฏบตตามพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ.2522 และแนวยทธศาสตรการแกไขปญหาปญหาผอพยพหลบหนเขาเมองทงระบบ ป พ.ศ.2555 สงผลใหคนไรรฐชาวโรฮงยาทเขามาตองถกจบกมหลายครง คมขงยาวนานไมมก าหนด ถกผลกดนออกนอกประเทศโดยทไมสามารถกลบประเทศตนทาง

68

3.2.1 การจบกม กกขง ภายใตพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ.2522

รฐไทยเรมตนในการพยายามควบคมคนการเขาออกในราชอาณาจกร ตงแตภายหลงสงครามโลกครงท 1 เมอชาวจนเรมอพยพเขามาในประเทศไทยทางเรอเปนจ านวนมาก จงมการตราพระราชบญญตคนเขาเมอง ฉบบแรกขนในป พ.ศ.2470 บงคบใชเมอ วนท 11 กรกฎาคม ในปเดยวกน (เทพย, 2514. อางถง สามารถ, 2547) ตอมากไดมการปรบปรงและแกไขอกหลายครงจนกระทงมาเปนพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ.2522 ทเปนฉบบปจจบน แตทกฉบบไดก าหนดใหคนตางดาวจะตองขออนญาตเขาเมอง โดยการตรวจลงตราจากเจาหนาทกอนทจะเดนทางเขามาในประเทศ คนตางดาวทเขามาในประเทศโดยไมมเอกสารการตรวจลงตราจะกลายเปนคนเขาเมองโดยผดกฎหมาย

คนตางดาวทถกก าหนดขนภายในพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ.2522 เปนเพยง “บคคลทไมไดมสญชาตไทย” นยามดงกลาวยงถกก าหนดไวในกฎหมายทเกยวของอนๆ ทงในพระราชบญญตสญชาต พ.ศ.2508 พระราชบญญตการท างานของคนตางดาว ฉบบแรกในป พ.ศ.2521 และ พระราชบญญตการประกอบธรกจของคนตางดาว พ.ศ.2542 คนตางดาวจงมหนาททจะตองพสจนการมสญชาตไทยหรอสญชาตอนๆ เพอจะไดรบการปกปองคมครองสทธในการเดนทางเขามาและอยอาศยในราชอาณาจกรของบคคลทมสญชาตไทยหรอสญชาตอนๆ คนตางดาวทเดนทางเขามาตองแสดงเอกสารทรฐออกให เชน บตรประจ าตว หนงสอเดนทาง หรอเอกสารอนๆ เพอพสจนสทธในการเปนคนสญชาตไทย หรอสทธในการอยอาศยในราชอาณาจกรเทานนในกรณทเปนคนตางดาว

คนตางดาวเหลาทเขามาในราชอาณาจกรไทย จะเรยกวา “คนเขาเมอง” ทมสถานะทางกฎหมายแตกตางไปจากบคคลทมสญชาตไทย แมจะเดนทางกลบเขามาจากภายนอกประเทศกไมถอวาเปนคนเขาเมอง ในพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ.2522 ไดนยามความหมายของค าวา “คนเขาเมอง” ไววา “คนตางดาวซงเขามาในราชอาณาจกร” ฉะนนคนเขาเมองจงหมายความถง บคคลทไมไดมสญชาตไทยซงเขามาในราชอาณาจกร และรวมถงคนไรสญชาตทอยภายในประเทศ เชน ชนกลมนอยภายในประเทศ กลมผมปญหาทางทะเบยนราษฎร

พระราชบญญตคนเขาเมองไดก าหนดใหรฐด าเนนการควบคมวธการเดนทางเขาออกราชอาณาจกรและคณสมบตของคนตางดาว เพอปองกนคนตางดาวทรฐไมตองการไมใหสามารถเดนทางเขามาในราชอาณาจกรได เชน ตางดาวทอาจเปนภยตอความมนคง จ ากดจ านวนคนตางดาวทตองการเขามาตงถนฐานภายในราชอาณาจกรและปองกนไมใหคนไรสญชาต ไรเอกสารการเดนทางเขามาในราชอาณาจกร (สามารถ , 2547) คนไรรฐชาวโรฮงยาจงเปนกลมคนตางดาวทเปน

69

เปาหมายส าคญในการปองกนไมใหหลบหนเขามาในราชอาณาจกรมากขนกวาเดม เชนเดยวกบกลมผอพยพลภยจากเกาหลเหนอและคนไรรฐอนๆ ทรฐบาลไทยไมตองการรบภาระดแลคนกลมดงกลาว และไมตองการใหกระทบกบความสมพนธกบประเทศเพอนนบาน และถกมองวาเปนภยตอความมนคงแหงชาต

หนวยงานรฐท มอ านาจหนาท ในการควบคมการเดนทางเข าออกภายใตพระราชบญญตคนเขาเมอง คอส านกงานตรวจคนเขาเมอง ส านกงานต ารวจแหงชาต ซงจะมดานตรวจคนเขาเมองกระจายอยทวประเทศ ทงในบรเวณจดผานแดนทส าคญและในพนทมคนตางดาวอาศยอยเปนจ านวนมาก มอ านาจหนาทในการตรวจลงตราเอกสารการเขาออก การอนญาตใหเขามาในราชอาณาจกร การพจารณาการขออนญาตอยตอ และการสงคนตางดาวเขาเมองผดกฎหมายกลบไปนอกราชอาณาจกร ขณะทหนวยงานปกครอง และเจาหนาทของรฐอนๆ มอ านาจในการจบกมคนตางดาวหลบหนเขาเมอง ด าเนนคดและน าตวสงส านกงานตรวจคนเขาเมอง

หนวยงานของรฐเหลานท าหนาทตามทกฎหมายก าหนด พวกเขาจบกมคนตางดาวทหลบหนเขามา ด าเนนคด กกขงและผลกดนออกนอกประเทศ แตชาวโรฮงยาทไมไดมฐานะพลเมองของรฐและไมสามารถกลบประเทศบานเกดของตนไดท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาทหลบหนเขามาถกจบกม ถกด าเนนคด ถกกกขงอยางไมมก าหนด หรอตกอยในวงจรของการจบกม ด าเนนคด กกขงภายหลงการผลกดนออกนอกประเทศเมอไมสามารถกลบไปบานเกดได อยางเชนทเกดขนกบฮามสฮสเซน, หมดอามนและคนไรรฐชาวโรฮงยาอนๆ ทเดนทางเขามาในประเทศไทยระหวางป พ.ศ.2556 จนถง 2558

คนไรรฐชาวโรฮงยายงถกเจาหนาทจบกมและถกด าเนนคดในฐานะของคนตางดาวหลบหนเขาเมอง และจะตองผลกดนออกนอกประเทศในทสดท าใหการปฏบตตามระเบยบขนตอนทางกฎหมายของเจาหนาทถกละเลย คนไรรฐชาวโรฮงยาทถกจบกมและจดท าทะเบยนประวต แตการขาดแคลนลามทสามารถชวยแปลและสอสารใหเขาใจกนทงเจาหนาทผสอบประวตและชาวโรฮงยากท าใหการสมภาษณจดท าประวตไมไดขอมลทเพยงพอ ชาวโรฮงยาทไรรฐแลวยงคงถกท าใหไรตวตนแมจะอยภายในระเบยบและกระบวนการทางกฎหมายของรฐกตาม

ฮามสฮสเซนเปนหนงในกลมทหนออกมาจากบานเกดเขามาในประเทศไทยในชวงตนป พ.ศ.2556 เดมเขาเปนชาวประมง อยใกลเมองซตวย รฐยะไข ตอมาเกดเหตการณวนวายขน เขาจงหนขนเรอล าหนงพรอมกบชาวโรฮงยาคนอนๆ อกประมาณ 100 กวาคน โดยไมรจดหมายปลายทาง เรอแลนมาประมาณ 13 วน จนกระทงน ามนเรอหมด จงลอยไปใกลเกาะแหงหนง (ไม

70

ทราบชอ) จนเจอกบเรอประมงไทยทผานบรเวณเกาะดงกลาวจงขอความชวยเหลอ เรอประมงแบงน ามนให จงท าใหสามารถเดนทางตอไปได แตกมาพบเรอตรวจการณของไทยจงถกจบ

ผมเหนบานผม และบานอนๆ ในหมบานถกเผา (หมบานนาปอง เขตเมองซตตวย รฐยะไข) หลายคนพยายามส จะปกปองบานตวเองแตกถกท าราย รวมถงพชายคนโตของผมถกฆาตาย พวกผมกเลยหนออกมาทางชายหาดทตดกบหมบาน เหนเรอทก าลงจะออกพรอมกบคนในหมบานอกหลายคนกเลยขนเรอออกมาดวย ไมรวาเรอจะไปทไหน คดแตวาหนอออกมากอน บนนเรอกอกประมาณ 100 กวาคน หลายคนบอกวาถากลบไปคงโดนฆาตายอก ไปมาเลเลยไดไหม เรอกเลยมงหนาลงใต แตเรอมาหมดน ามนใกลชายฝงแหงหนงกเลยมาถกเจาหนาทไทยจบไดในทะเลในพนทจงหวดพงงา ในตนป 2556

เจาหนาทกไมไดมการสมภาษณอะไร มเพยงแคการถามชอ ถายรปแลวกเอาพวกผมไปขง เปลยนทขงบาง เทานน

(ฮามสฮสเซน, สมภาษณ, 28 กรกฎาคม 2557)

ฮามสฮสเซนและคนอนๆ ถกจบและด าเนนคดหลบหนเขาเมอง แตการสบสวนจดท าประวตของเจาหนาทกขาดแคลนลามทสามารถชวยแปลและสอสารใหเขาใจกนทงเจาหนาทผสอบประวต และชาวโรฮงยาทถกสอบประวตเปนปญหาส าคญทเกดขนทกครงเมอมการจบกม "ขอมลทเราไดมาในตอนตนกสบสน วนนบอกชอน วนถดมาบอกอกชอหนง อกอาทตยถดมากบอกอกชอ จะใหเราท าประวตอยางไร" (ผแทนส านกงานตรวจคนเขาเมอง , การชแจงระหวางการสอบขอเทจจรงกรณชาวโรฮงยา ส านกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตเมอวนท 28 ตลาคม 2556)

กรณของนายจามาลหมดทไดรบชอใหมจากเจาหนาทของโรงพยาบาลวา “นายส โรฮงยา” จามาลหมด เปนเดกหนมชาวโรฮงยาอายประมาณ 16 ป อยในประเทศเมยนมา หมบาน ปอเลาะปาดะ ต าบลเมยตร จงหวดกวอกตอว รฐยะไข พอของเขาเดนทางออกจากบานและไดท างานอยในประเทศมาเลเซยในปจจบน สวนแมเสยชวตไปแลว พอทอยทมาเลเซยเปนจดการเดนทางให โดยเพยงบอกวาใหเขาเดนทางไปประเทศมาเลเซย

จามาลหมดถกพบในพนทอ าเภอสะเดา จงหวดพงงาหลงจากทรถทก าลงพาเขาไปชายแดนมาเลเซยประสบอบตเหตเมอวนท 2 มกราคม 2557 ต ารวจสถานต ารวจถธรคลองแงะ ไดรบแจงเหตจากศนยวทยประจ า สภ.คลองแงะวามเหตรถพลกคว า ทถนนกาญจนวนช โคงนายหม ม .2 ต าบลพงลา อ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา หลงจากรบแจงเหตแลวพนกงานต ารวจไดเดนทางไปตรวจสถานทเกดเหต เมอไปถงทเกดเหตพบรถยนตกระบะ ยหอโตโยตา สบรอน ทะเบยน ณอ 6547 กทม

71

(ปายทาย) แผนปายทะเบยนดานหนาไมม มผไดรบบาดเจบจ านวน 8 คน รถกภยน าสงโรงพยาบาลสะเดา จากนนไดจดท าบนทกการตรวจสถานทเกดเหต ท าแผนทพพาท ตอมาพนกงานสอบสวนเดนทางไปโรงพยาบาลสะเดา ไดรบแจงจากนายแพทย รพ . สะเดาวา ผบาดเจบไดเสยชวตไปจ านวน 1 คน เปนผชายไมทราบชอ นามสกล และทอย อายประมาณ 25-30 ป สวนผไดรบบาดเจบทเหลอ ทางโรงพยาบาลสะเดาไดสงตวตอไป โรงพยาบาลหาดใหญ มผปวยเพยงคนเดยวทสามารถพดคยไดคอ นายจามาลหมด

จามาลหมดพกอยในโรงพยาบาลประมาณหนงเดอนโดยทไมมเจาหนาทต ารวจมาสมภาษณจดท าประวต เจาหนาทโรงพยาบาลท าไดเพยงเรยกจามาลหมดวา “นายส โรฮงยา” เพยงเพราะวาเขาถกเจาหนาทนบเปนคนทส ตอมาจามาลหมดอาการดขนกไดหลบหนจากโรงพยาบาลและขามไปมาเลเซยในทสด

เชนเดยวกบเจาหนาทต ารวจในอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา พนทมการพบชาว โรฮงยาขนฝงจ านวนมาก นอกเหนอจากเรอของฮามสฮสเซน เมอวนท 23 มนาคม 2556 กมเรอประมงขนาดเลกมาจมอยใกลชายฝง และกมชาวโรฮงยาหลบอยตามปารมชายฝง จ านวน 39 คน ทงหมดถกพาควบคมตวไวชวคราวทสถานต ารวจภธรตะกวปา เปนผชาย 37 คน ถกแยกควบคมอยสองหอง ผหญง 2 คนถกแยกควบคมไวอกหอง เจาหนาทต ารวจตองขอลามอาสาสมครจากกลมแรงงานชาวพมาในพนทมาชวยในการสมภาษณจดท าประวต แตลามชาวพมากสามารถพดคยกบ ชาวโรฮงยากไดในเฉพาะกลมทพดและฟงพมาไดเทานน และกจะแปลเปนภาษาของตนเพอสอบถามกบชาวโรฮงยาอนๆ ทไมสามารถใชภาษาพมาอกท และกระบวนการดงกลาวกจะกลบกนเมอชาวโรฮงยาตอบกลบมา ชาวโรฮงยาทพดพมาไดกจะแปลเปนพมา เพอทลามอาสาสมครชาวพมาจะแปลใหต ารวจอกท เพยงแคการสอบสวนชาวโรฮงยาสองคนแรก กระบวนการสอบสวนใชเวลากวาชวโมงกวาจนรอยเวรใหยต ความสบสนและเรองเลาทแตกตางจากเมอวนทโดนควบคม ปญหาการสอสารของเจาหนาทท าใหการสอบสวนของเจาหนาทต ารวจไมสามารถเขาถงขอเทจจรงทเพยงพอ เปนการสมภาษณเพอทราบประวตเบองตน เชน ชอ อายเทานน กอนทจะสงตวใหเจาหนาทตรวจคนเขาเมอง

ลามชาวพมาสองคนทมาชวยเจาหนาทต ารวจตะกวปาเดนเขาไปคยกบผตองขงชาวโรฮงยาคนละหอง ในหองแรก มชายชาวโรฮงยาประมาณสถงหาคนยนเกาะลกกรงรบฟงสงทลามพด บางครงกโตตอบกลบมา บางครงหนกลบไปพดคยกบคนอนๆ ทเหลอ บางคนพยายามสอสารกบพวกเราดวยทาทาง เพอบอกวามการฆาตดคอ มการเผาบาน พวกเราหนมา อยากไปมาเลเซย ลามพมาคนหนงกลบมาบอกกบผเขยนวา "ขอมลทสอบถามมนสบสน ถาหากตองการใหยเอนมาชวยกตองบอกความจรงทงหมด แตเกอบทงหมดมาจากเมองเดยวกน พวกเขาบอกวาคนขบเรอบอกวามาถง

72

มาเลเซยแลวใหขนฝง พอขนฝงกหลบอยตามชายหาดจนมชาวบานพบและแจงต ารวจ ไมใชทกคนทพดพมาได มบางคนทเรยนหนงสอกจะพดภาษาพมาได" (24 มนาคม 2557 สถานต ารวจภธรตะกวปา จงหวดพงงา)

เจาหนาทชดจบกมมกจะระบวา ผหลบหนเปนคนสญชาตเมยนมาโดยสนนษฐานวาพวกเขามาจากประเทศเมยนมากควรจะเปนคนสญชาตเมยนมา หรอเมอกลมโรฮงยาถกตรวจพบ โดยหนวยสกดกนทางทะเลในชวงทผานมาจะควบคมตวใหเจาหนาทต ารวจทองทกระบเปนบคคลสญชาตเมยนมา หรอบางครงกระบวาเปนสญชาตโรฮงยาตามค าบอกเลาของลามชาวพมา แตกไมไดสงผลจนกระทงถงขนตอนผลกดนออกนอกประเทศภายหลงทด าเนนคดฐานเปนบคคลตางดาวเขามาในราชอาณาจกร โดยไมไดรบอนญาตตามกระบวนการยตธรรมจนถงถกพจารณาคดในชนศาล และเมอคนตางดาวกลมโรฮงยาถกด าเนนคดเสรจสน สถานต ารวจภธรเจาของคดจะน าตวคนตางดาวผดกฎหมายทถกด าเนนคดถงทสดแลวสงใหดานตรวจคนเขาเมองระนอง เพอสงตวกลบออกไปนอกราชอาณาจกร

เจาหนาทตรวจคนเขาเมองจะเปนผด าเนนการผลกดนคนตางดาวเขาเมองผดกฎหมายออกนอกประเทศ ตามบทบญญตมาตรา 54 แหงพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ.2522 ทใหอ านาจหนาทของพนกงานในการสงตวคนตางดาว ซงเขามาหรออยในราชอาณาจกรโดยไมไดรบอนญาต หรอการอนญาตนนสนสดหรอถกเพกถอน กลบออกไปนอกราชอาณาจกร โดยเมอพนกงานเจาหนาทตรวจคนเขาเมองรบตวคนตางดาวผดกฎหมายจากหนวยงานทสงตวมา จะด าเนนขนตอนทางธรการในการจดท าทะเบยนประวต ถายรป พมพมอ แลวสงตวกลบออกไปนอกราชอาณาจกร กรณยงไมสามารถสงตวออกไปไดในทนทกจะกกตวจนสามารถสงตวกลบออกไปนอกราชอาณาจกรไดในโอกาสแรก และโดยทดานตรวจคนเขาเมองระนองเปนทตงอาคารควบคมผตองกก เมอคนตางดาวผดกฎหมายซงถกด าเนนคดจนถงทสดแลวถกสงตวมาจากหนวยปฏบตตางๆ หากเปนคนตางดาวผดกฎหมายสญชาตพมากจะควบคมตวสงตวกลบนอกราชอาณาจกรไปยงเขตพนทของประเทศเมยนมาทตดตอกบพนทจงหวดระนอง

ภายใตกฎหมายคนเขาเมองทก ากบควบคมการด าเนนการของเจาหนาทไทยตอชาวโรฮงยาไมไดมความแตกตางตางดาวทหลบหนเขาเมอง 3 สญชาต คอเมยนมา ลาวและกมพชา แมวาชาวโรฮงยาจะไมมสญชาต ไมมสถานะเปนพลเมองของเมยนมา จ านวนมากไมสามารถพดพมาและไมสามารถเดนทางกลบจากชายแดนไทยไปยงรฐยะไขทมระยะทางไกลท าใหชาวโรฮงยาไมสามารถด าเนนการสงกลบประเทศตนทางได คนตางดาวชาวโรฮงยาทถกผลกดนออกนอกประเทศกลบตกคางอยบรเวณชายแดนจ านวนมาก (เจษฏา และปยะนช, 2556) การผลกดนชาวโรฮงยาออกนอก

73

ราชอาณาจกรของเจาหนาทตามกฎหมายคนเขาเมอไมประสบความส าเรจ และกลายเปนการแกไขปญหาชวคราวเทานน ขณะทกเรมมขบวนการน าพาและคามนษยในบรเวณชายแดนไป ดกรอชาวโรฮงยาทถกผลกดนออกนอกประเทศ เพอน าพากลบเขามาในประเทศใหมอกครงมากขนเรอย คนไรรฐชาวโรฮงยาหลายคนตกเขาสวงจรของการจบกม กกขง และผลกดนจากนโยบายของรฐทยงไมมการผอนผนใหกบกลมคนตางดาวชาวโรฮงยาๆ รวมถงในหลายครงทรฐบาลใชแนวนโยบายการเขาไปใหความชวยเหลอชวคราว และความพยายามใหเจาหนาทด าเนนการบนพนฐานของสทธมนษยชนดวยการไมผลกดนกลบไปเผชญกบอนตรายแตในทางปฏบตกลายเปนการควบคมผหลบหนชาวโรฮงยาภายในดานตรวจคนขาเมองอยางไมก าหนด

ส านกงานตรวจคนเขาเมองไดชะลอการผลกดนชาวโรฮงออกจากประเทศจากปญหาทชาวโรฮงยาตกคางอยในบรเวณชายแดน และเปลยนเปนใชการกกขงควบคมชาวโรฮงยาไวภายในอาคารควบคมของดานตรวจคนเขาเมอง โดยทไมมก าหนดระยะเวลาทชดเจนแทน ในระยะเวลาทควบคมตวอยนนรฐบาลไทยไดด าเนนการพยายามหาทางอออกส าหรบกลมคนไรรฐชาวโรฮงยาท ไมสามารถผลกดนกลบประเทศตนทางได ผตองกกชาวโรฮงยาเหลานถกควบคมอยภายในหองกกดวยสถานะของการเปนบคคลรอการผลกดนออกนอกประเทศภายในสถานททไมไดออกแบบมาส าหรบใชการควบคมตวในระยะเวลาทยาวนาน หองกกขงในดานตรวจคนเขาเมองจงแตกตางไปจากอาคารควบคมนกโทษของเรอนจ าทไมไดมการแบงแยกอาคารและพนทส าหรบกจกรรมในแตละชวงเวลาของวน ผตองกกชาวโรฮงยาตองอาศยอยภายในหองกกตลอด 24 ชวโมงตอวน ในระหวางทถกกกขงตว พวกเขาตองท ากจกรรมทกอยางในแตละชวงเวลาของวนภายในหองกกในดานตรวจคนเขาเมองเทานน ตงแตการทานอาหาร อาบน า ขบถาย ท าความสะอาดเสอผา ละหมาด จนกระทงนอนในตอนกลางคนเพอทจะตนขนมาใหมอกครงภายในหองกกหองเดม

กลมผอพยพชาวโรฮงยากลมแรกทถกกกขงภายในดานตรวจคนเขาเมองอยางไมมก าหนด เปนกลมชาวโรฮงยาจ านวน 79 คน เปนเดก 12 คน ถกพบบนเรอขนาดเลกขณะลอยอยใกลชายฝงจงหวดระนอง เมอวนท 28 มกราคม 2552 เรอประมงไทยทพบไดแจงใหกบเจาหนาททหารเรอ กองทพเรอภาคท 3 ใหทราบ โดยไดชวยลากเขาฝงแลวจงสงตอใหกองทพเรอพาขนฝง ชาวโรฮงยากวา 79 คน อยสภาพอดโรยและมบาดแผลถกท ารายอาการสาหส หลายคนถกสงตวใหกบทางโรงพยาบาลระนอง พรอมกบแจงใหสถานต ารวจภธรปากน าระนอง และดานตรวจคนเขาเมองระนองรวมสอบสวนเพอแจงขอกลาวหาผลกลอบเขาเมองกลมโรฮงยาทง 79 คน วาเปนบคคลตางดาวเดนทางเขามาในราชอาณาจกรโดยไมไดรบอนญาต เมอถกด าเนนคดเสรจสนจะตองถกสงตวกลบออกไปนอกราชอาณาจกร ตอมาเมอวนท 29 มกราคม 2552 รองผแทนขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาตไดเขาเยยมผตองกกกลมโรฮงยาทง 78 คน ท าใหไมสามารถด าเนนขนตอนสงตวกลบ

74

ออกไปนอกราชอาณาจกรไดตามปกต เนองจากเกรงวากลมคนตางดาวดงกลาวอาจไดรบอนตรายหากสงตวกลบไปยงประเทศเมยนมา จงถกกกตว ณ อาคารควบคมผตองกกดานตรวจคนเขาเมองระนอง และอาคารควบคมตว รวมเปนเวลาเกอบ 2 ป ทท าใหเดกหนมชาวโรฮงยาเสยชวตไป 2 คน ผอพยพทเหลอจงถกสงตวไปยงอาคารควบคม ดานตรวจคนเขาเมองกรงเทพฯ บางคนยอมรบวาตนมาจากบงคลาเทศและสมครใจทจะกลบบานหลงทางสถานทตบงคลาเทศด าเนนการพสจนสญชาตเสรจ ขณะทชาวโรฮงยาทเหลอถกสงกลบออกไปนอกประเทศทางด านตรวจคนเขาเมองแมสอด (Equal Rights Trust and Institute of Human Rights and Peace Studies, Mahidol University, 2014)

นายธน เอกโชต หวหนาทนายความในคณะท างานชวยเหลอทางดานกฎหมาย สภาทนายความ ไดเลาถงสภาพของการควบคมทเกดขนระหวางป พ.ศ. 2552 ระหวางการใหขอเทจจรงตอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต เมอวนท 14 สงหาคม 2552 ถงการเขาไปใหความชวยเหลอกรณการควบคมตวชาวโรฮงยา 49 คน ทดานตรวจคนเขาเมองระนองวา

ในระหวางทชาวโรฮงยา 49 คน ถกควบคม ภายในดานตรวจคนเขาเมองระนอง คณะท างานฯ ตองเขาไปเยยมหลายครงเพอสอบขอเทจจรงและจดท าเอกสารในการรองเรยนขอความชวยเหลอ ทกครงทเขาเยยม ชาวโรฮงยาจะรองขอความชวยเหลอเรองสขภาพ หลายคนคนตามผวหนง ตามรางกาย หลายคนรสกไมสบาย อยากพบหมอเพอตรวจรกษา แตเจาหนาทกไมไดอนญาต จะใหเพยงยาสามญ พวกยาแกปวดหรอยาแกไข พวกพาราเซตามอล

จนกระทงไดรบโทรศพทจากชาวโรฮงยาคนหนงวามชาวโรฮงยาทถกควบคมเสยชวตอยภายในหองกกของดานตรวจคนเขาเมองระนอง รชอตอมาวา นายอบดล ซาลม อายประมาณ 20 ป เสยชวตเมอคนกอนวนทโทรศพทมาหา เขาตองการใหทมทนายชวยประสานงานกบทางเจาหนาทตรวจคนเขาเมองระนอง เพอขอใหญาตสามารถน าศพออกมาประกอบพธกรรมทางศาสนาอสลาม

เรากเขาไปชวย และไดคยกบอาบ บดาของผตายซงบอกวา ลกชายมอาการเจบปวยเรอรงมานานแตพอถกควบคมตวกไมไดรกษาตอ วนทลกชายจะตาย เขาอาเจยนออกมา 2-3 ครง มเลอดปนออกมาดวย เพอนๆ เหนกพยายามเรยกเจาหนาท แตกไมมใครเขามาดจนกระทงกลางคนลกชายกเสยชวต

75 ในหองกกมคนจ านวนมากถกกกในสถานททแออดคบแคบ อากาศถายเทกไมสะดวก ไมสะอาด คนไมปวยกยงแย คนโรฮงยาทปวยเรอรง ไมไดรบการร กษาและยงถกควบคมมอกจ านวนมาก

(ธน เอกโชต, การใหขอเทจจรงตอคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต , 14 สงหาคม 2552)

ตอมาในเดอนมกราคม พ.ศ.2556 มการจบกมผหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยาในบรเวณชายแดนไทยมาเลเซย มทงผชาย ผหญง เดกและทารก รวมทงหญงมครรภรวมเดนทางเขามาเปนจ านวนมากดวย การจบกมตวชาวโรฮงยาชดแรกเมอวนท 9 มกราคม จ านวน 307 คน จากนนวนท 10 มกราคม จบกมได 393 คน เปนเดกและผหญงจ านวน 83 คน เจาหนาทไดแจงขอกลาวหาหลบหนเขาเมอง แตการทมผหญงและเดกจ านวนมากท าใหเจาหนาทชะลอการผลกดนออกทางทะเลไปกอน โดยผหญงและเดกชาวโรฮงยาถกไดสงตอไปยงบานพกฉกเฉนเดกและครอบครว ขณะทชายชาวโรฮงยาไดถกสงตอไปทหองกกในอาคารควบคมของดานตรวจคนเขาเมองจงหวดสงขลา 150 คน รวมถงสถานต ารวจภธรอ าเภอตางๆ ในจงหวดสงขลา ทง 8 แหง รวม 192 คน ตอมาวนท 13 มกราคม จบกมไดอก 156 คน และทอนๆ เฉพาะในเดอนมกราคม 2556 จ านวนทจบกมไดในบรเวณชายแดนไทยมาเลเซยเพมขนเปน 1,390 คน เมอรวมกบผถกจบกมไดตามชายฝงทะเลอนดามนจ านวนชาวโรฮงยาทถกควบคมเพมมากกวา 2,000 คน ในเดอนพฤษภาคม ซงเกนความสามารถในการควบคมของดานตรวจคนเขาเมองระนอง ดานตรวจคนเขาเมองพงงา และดานตรวจคนเขาเมองสงขลาจะควบคมไหว ขณะทดานตรวจคนเขาเมองทวประเทศสามารถควบคมผตองกกตางดาวไวไมเกน 3,000 คน ซงมตางดาวนอกเหนอจากชาวโรฮงยาถกควบคมตวอยแลวประมาณ 1,200 คน อยแลว ซงท าใหสภาพของการกกขงควบคมภายในอาคารตรวจคนเขาเมองแออดมากกวาป 2552 แมจะมการสงตวชาวโรฮงยาไปควบคมในดานตรวจคนเขาเมองจงหวดอนๆ ทงดานตรวจคนเขาเมองปาดงเบซาร ดานตรวจคนเขาเมองจงหวดกาญจนบร ดานตรวจคนเขาเมองจงหวดประจวบครขนธ และจงหวดอน 15 แหง ทวประเทศ

ผตองกกชาวโรฮงย งย งตองเผชญกบความเจบปวย และการไม ไดรบการรกษาพยาบาลทเพยงพอจากแพทยของดานตรวจคนเขาเมองและเจาหนาทสาธารณสข เจาหนาทแพทยและสาธารณสขทมไมเพยงพอ ไมมลามในการชวยสอสารผตองกกชาวโรฮงยาไมไดรบการรกษาจนกระทงมอาการหนกขนจนท าใหมผตองกกชาวโรฮงยาอยางนอย 8 รายเสยชวต ในป 2556 แมวาเจาหนาทจะพยายามสงตวไปยงโรงพยาบาล แตกเปนไปภายหลงทผตองกกมอาการหนกและไมสามารถรกษาไดแลว

76 ในเดอนกรกฎาคม ป พ.ศ. 2556 รฐบาลไทยไดขยายระยะเวลาการควบคมตว

ออกไปอก 6 เดอน ชาวโรฮงยาทจบไดในชวงตนปทผานมาจากการไมสามารถสงกลบประเทศตนทางไดขณะเดยวกนกยงไมสามารถสงตอไปยงประเทศทสามได รฐบาลไทยและส านกงานตรวจคนเขาเมองพยายามจะประสานขอความชวยเหลอในการดแลกลมผตองกกชาวโรฮงยา ทงองคกรระหวางประเทศเพอการโยกยายถน (IOM) สมาคมแพทยจนทรเสยวเพอการแพทยและสาธารณสข หนวยเวชบคคลขององคกรคารทสประเทศไทย คณะแพทยคามเลยน เพอวางระบบการประสานงานเพอใหบรการดแล รกษาสขภาพของผตองกกชาวโรฮงยาและปองกนไมใหมการเสยชวตเพมเตม แตการควบคมทยาวนานกวา 6 เดอน และการขยายระยะเวลาการควบคมตอเปนเวลาอก 6 เดอน ไดสรางแรงกดดนตอผตองกกชาวโรฮงยาจนกอเหตความรนแรง และพยายามหลบหนออกจากการควบคมภายในดานตรวจคนเขาเมองหลายแหง ตงแตเดอนกรกฎาคม 2556

คนไรรฐชาวโรฮงยาเผชญตองความรนแรงมากกวาคนตางดาวทหลบหนเขามาอยางผดกฎหมายอนๆ เมอทงรฐบานเกดและรฐไทยพยายามผลกใหออกไปนอกประเทศของตน พวกเขาจงตกอยในพนทระหวางชายแดนของอ านาจทงสองรฐและถกกระท าในฐานะคนตางดาวเขาเมองผดกฎหมายโดยไมมทสนสด ผหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยาจงตกอยในกระบวนการทางกฎหมายในการจดการคนตางดาวหลบหนเขาเมองของไทยทงการถกจบกม กกชง ผลกดนและถกผลกดนกลบเขามาใหมอกครง และแมวาการผลกคนไรรฐชาวโรฮงยาออกนอกประเทศจะไดรบความสนใจตดตามจากสอมวลชนและองคกระหวางประเทศ แตเจาหนาทตรวจคนเขาเมองเจาหนาทกมแนวทางการด าเนนการทท าใหการผลกดนคนไรรฐชาวโรฮงยาไมเปนทสนใจดวยระบสถานะของผตองกกทรอการผลกดนชาวโรฮงยาใหเปน “ชาวเมยนมามสลม” แทน

ปลายป พ.ศ.2556 เจาหนาทตรวจคนเขาเมองเรมด าเนนการสอบถามผตองกกชาวโรฮงยาในการสมครใจกลบออกไปนอกประเทศ ผตองกกชาวโรฮงยาสวนใหญกสมครใจทจะเดนทางกลบออกไปนอกประเทศในชองทางธรรมชาตเพยงเพอทจะไดออกจากการควบคมตวภายในหองกกของดานตรวจคนเขาเมองทไมมก าหนด แตกมการปรบรปแบบในการผลกดนออกนอกประเทศเพอปองกนการถกกลาวหาจากสอมวลชนตางประเทศและองคกรระหวางประเทศในการแกไขปญหาของฝายไทยและกลาวหาวาฝายไทยไดใชความรนแรงโดยใหด าเนนการผลกดนเปนกลมเลกๆ กระจายปะปนไปกบการสงกลบแรงงานผดกฎหมายจากเมยนมาตามดานตรวจคนเขาเมอง หรอชองทางธรรมชาตทเหมาะสม ในเดอนธนวาคม พ.ศ. 2556 ผกกชาวโรฮงยาทถกควบคมเหลอเพยง 203 คน เทานน แตจ านวนชาวโรฮงยาทถกควบคมกลบมาเพมขนอกในป พ.ศ. 2557 เมอมการจบกมเพมไดอกมากกวา 500 คน ในพนทใกลชายแดนไทยมาเลเซย ของอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลาในวนท 25 มกราคม และอกกวา 350 คน ในพนทใกลเคยงในวนท 28 มกราคม พ.ศ.2557 เมอรวมการจบกมใน

77

พนทอนๆ ตามชายฝงทะเลอนดามนแลวจะท าใหจ านวนผตองกกเพมมากกวา 1,600 คน ในกลางป พ.ศ. 2557 ชาวโรฮงยาหลายคนถกน าพากลบเขามาอกครงหลงจากทถกผลกดนออกนอกประเทศไปเมอปลายป พ.ศ.2556

เจาหนาทตรวจคนเขาเมองในจงหวดสงขลาคนหนงบอกภายหลงการจบกมวา

การจ าแนกวาเปนคนเมยนมามสลมท าใหเราสามารถด าเนนการสงกลบไปเมยนมาทางระนองไดงายกวาทจะบอกวาพวกนเปนชาวโรฮงยา กท าเหมอนสงแรงงานพมาผดกฎหมายกลบนนแหละแตพวกแรงงานพมาอาจจะกลบไปบานกอนทจะกลบเขามาใหม สวนพวกโรฮงยากอยนอกเหนออ านาจของพวกผมแลว

(เจาหนาทตรวจคนเขาเมองไมประสงคเปดเผยชอ , สมภาษณ, วนท 23 มนาคม 2557)

ชาวโรฮงยาจ านวนมากจงตกอยกระบวนการดงกลาวจบกม กกขง ผลกดนและถกน าพากลบเขามาใหม อยางเชน ฮามสฮสเซนทหนออกมาจากบานเกดเขามาในประเทศไทยและถกจบครงแรกตงแตป พ.ศ.2555 และถกผลกดนออกนอกประเทศในปลายป 2556 ระหวางการเดนทางเขามาในครงทสองกถกจบ ถกกกขง ถกผลกดนออกนอกประเทศอกครง แลวกถกน าพากลบเขามาใหมทนททถกพาขนเรอออกจากจงหวดระนอง การเดนทางเขามาในครงท 3 ฮามสฮสเซนถกพามาถงจงหวดสงขลาทเขาสามารถหนออกมาไดในกลางป พ.ศ. 2557

ฮามสฮสเซนบอกวา ภายหลงทถกผลกดนออกนอกประเทศในครงแรก เขากถกน าพากลบเขามาใหมรวดเรว แตกเกดอบตเหตระหวางทางทท าใหเขาถกจบและถกผลกดนออกไปเปนครงทสองแตกถกน าพากลบมาเขาไปอยางรวดเรวอกครง เพราะเรอทเจาหนาทตรวจคนเขาเมองจงหวดใหไปสงทชายแดนใกลกบจงหวดเกาะสอง ประเทศเมยนมาเปนคนพากลบเขามาเอง

จนกระทงผานไปหลายเดอน กตดสนใจรวมกบชาวโรฮงยา 12 คน หลบหนออกจากหองกก โดยอาศยขณะทเจาหนาทเปดประตหองกก แตตอมาถกจบถกสงไปยงเรอนจ าแหงหนง เปนเวลา 3 เดอน เสรจแลวจงถกสงไปยงส านกงานตรวจคนเขาเมองจงหวดระนอง เปนเวลา 16 วน กอนทจะถกผลกดนออกนอกประเทศ โดยใหขนเรอนายหนาน าพาไปทเกาะฝงพมา ทางเจาหนาทบอกวาจะสงกลบประเทศพมา แตทราบภายหลงพวกเราถกขายใหกบนายหนาชออานว ไปแลวจนกระทงเวลาประมาณ 20.00 น. เรอจงวกกลบเขามายงฝงไทย เมอเทยบฝงไทยกถกบงคบใหเดนขามภเขา จนถงสวนยางแหงหนง โดยมคนคมอยตลอดเวลา จนกระทงเยนของอก

78 วนหนงกถกน าไปอกสถานทหนงโดยรถกระบะ มชาวโรฮงยาอยบนรถกระบะทงหมด 18 คน แตเกดอบตเหตรถพลกคว า จนไดรบบาดเจบ

ผมไมไดรบบาดเจบกเลยถกสงกลบไปยงส านกงานตรวจคนเขาเมอง จงหวดระนองอกครงหนง และกถกกระท าในลกษณะเดมคอ สงขนเรอโดยมลกษณะวาจะสงกลบไปยงประเทศพมา แตแลวคนขบเรอกวกกลบเขาฝงไทย ครงนถกสงมายงแคมปพกบานคลองตอ จงหวดสงขลา เมอเดนทางมาถงคนคมถามเขาวามญาตหรอไม และมเบอรโทรศพทตดตอใครบาง เขาตอบวาไมมญาตทไหน แตดวยอาการบาดเจบ จงท าใหไมสามารถออกจากแคมปได

ผานไปหลายวน ฮามสฮสเซน และเพอนอกหนงคน ท าทวาขออนญาตผคมทเปนชาวไทยออกไปกนน าทแหลงน า และอาศยจงหวะหลบหนออกมา เมอหลบหนออกมาไดสกพก เพอนทหลบหนออกมาดวยกนไดหนไปคนละทาง สวน ฮามสฮสเซน กไดมาเจอคนไทยมสลมคนหนงบรเวณนน เลยรองขอความชวยเหลอจ งถกน ามายงมสยดทน

(ฮามสฮสเซน, สมภาษณ, 27 กรกฏาคม 2557)

ในตนป พ.ศ.2557 เจาหนาทตรวจคนเขาเมองจงหวดสงขลายงสามารถจบกม ผลกลอบเขาเมองชาวโรฮงยาไดมากกวา 890 คน ในพนทใกลชายแดนของทางอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา ระหวางวนท 25-28 มกราคม 2557 และอยางนอย 25 คน ทถกพบบอกวา เคยถกจบกมและถกควบคมไวภายในดานตรวจคนเขาเมองในป 2556 ทผานมากอนทจะถกผลกดนออกนอกประเทศทางดานตรวจคนเขาเมองจงหวดระนอง

การเปลยนแปลงในรปแบบการลกลอบเดนทางทมการถกพบ และจบกมของชาวโรฮงยาไดมากขนในพนใกลชายแดนไทย มาเลเซยในชวงระหวางป 2555-2556 เกดขนพรอมกบการมบทบาทมากขน กอ. รมน. ภาค 4 สย.1 ในฐานะหนวยงานอ านวยการแกไขปญหาในพนทจงหวดระนองและพงงา โดยเนนย าแนวทางปฏบตใน 3 เรองส าคญ

1. บคคลกลมนตองไมอยในบานเราตามเจตนารมณของเขา

2. ตองเดนทางตอไปดวยสภาพด ไดรบการดแลทงในเรองของน า อาหาร หากเจบปวยตองไดรบการรกษา ไมละเมดสทธมนษยชน และ

3. ตองดแลไมใหเกดความขดแยงระหวางประเทศ และไมใหเสยภาพลกษณของประเทศไทย”

79 (พลโทมนส คงแปน, สมภาษณสอมวลชนในการประชมเพอแกไขปญหาผหลบหนเขาเมองกลมโรฮงยา หองประชม กองอ านวยการรกษาความมนคงภายใน ภาค 4 สวนยอย 1 คายรตนรงสรรคจงหวดระนอง, วนท 22 กมภาพนธ 2555)

เพอแกไขปญหาการหลบหนเขามาทางทะเลของชาวโรฮงยาทไมสามารถสงกลบประเทศตนทางไดซงสรางปญหาขนในพนทชายแดนมากยงขน รฐบาลไทยและสภาความมนคงแหงชาต ไดมอบหมายให กอ.รมน. ภาค 4 สย.1 ใหเปนหนวยอ านวยการหลกในการแกไขปญหา ผลกลอบเขาเมองผดกฎหมายกลมชาวโรฮงยาดานพนทจงหวดระนองและพงงาตามยทธศาสตรการแกไขปญหาผอพยพหลบหนเขาเมองทงระบบ พ.ศ.2555

3.2.2 ยทธศาสตรการจดการปญหาผหลบหนเขาเมองทงระบบ พ.ศ.2555

รฐบาลไทยไดมอบหมายใหหนวยงานอนๆ นอกเหนอจากส านกงานตรวจคนเขาเมองเขามาจดการปญหาคนหลบหนเขาเมองภายใตยทธศาสตรการแกไขปญหาผอพยพหลบหนเขาเมองทงระบบ พ.ศ.2555 โดยเนนการปองกนการเขามาใหมทน าไปสแนวทางปฏบต “ชวยเหลอใหไปตอ” ทงทางน าในชวงกอนป 2555 และทางบก ในชวงหลงจากนนของหนวยงานอนๆ ทใชอ านาจนอกเหนอไปจากพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ.2522 โดยมอบหมายใหทงส านกงานสภาความมนคงแหงชาต (สมช.) กองอ านวยการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร (กอ.รมน) รวมถงกองทพโดยแฉพาะกองทพเรอ

ส านกงานสภาความมนคงแหงชาต (สมช.)1 เปนหนวยงานทรบผดชอบจดท ายทธศาสตรการแกไขปญหาผอพยพหลบหนเขาเมองทงระบบ พ.ศ.2555 โดยมกองอ านวยการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร (กอ.รมน.)2 ท าหนาทในการบรณาการ อ านวยการและก ากบดแลการปฏบตงานปองกนและแกไขปญหาความมนคงภายในราชอาณาจกร รวมถงไดรบมอบหมายใหท าหนาทตดตาม ประเมน และรายงานผลการปฏบตตามยทธศาสตรการแกไขปญหาผอพยพหลบหนเขาเมองทงระบบ พ.ศ.2555 ทไดก าหนดก าหนดกรอบการปฏบตของหนวยงานทเกยวของตอการอพยพ

1 สภาความมนคงแหงชาตจดตงขนตาม พระราชบญญตสภาความมนคงแหงชาต พ.ศ.2502 เพอ

ท าหนาทก าหนดนโยบายและยทธศาสตรความมนคงของประเทศในภาพรวม 2 กองอ านวยการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร (กอ.รมน.) ตงขนตามพระราชบญญต

การรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร พ.ศ.2521 เปนหนวยงานในสงกดส านกนายกรฐมนตร มหนาทเปนศนยประสานงานกลาง เพอตอตานภยคกคามทมงท าลายผลประโยชนและความมนคงของชาต มนายกรฐมนตรเปนผอ านวยการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร (ผอ.รมน.) โดยต าแหนง

80

หลบหนเขาเมองชาวโรฮงยาใน 2 ดานทส าคญคอ 1) การจดการปญหาผหลบหนเขาเมองทอยในประเทศไทยทอยภายใตความรบผดชอบของส านกสภาความมนคงแหงชาต และ 2) การปองกนการลกลอบหลบหนเขามาใหมทอยภายใตความรบผดชอบของกองทพไทย ซงตางมแนวทางปฏบตทตามอ านาจในกฎหมายเฉพาะทแตกตางของตน โดยการปองกนการลกลอบเขามาใหมมงปฏบตการในพนทชายแดนของรฐ ซงชาวโรฮงยาตองเผชญกอนการจดการปญหาผหลบหนเขาเมองเปนปฏบตการภายในอาณาบรเวณของรฐเปนหลกภายหลงทสามารถลกลอบเขามาภายในประเทศไดแลว

ภายในยทธศาสตรการแกไขปญหาผอพยพหลบหนเขาเมองทงระบบ สภาความมนคงแหงชาตจะรบผดชอบการจดการปญหาผหลบหนเขาเมองทอยในประเทศ และกองทพไทยรบผดชอบในการปองกนการลกลอบหลบหนเขามาใหม ซงมแนวทางปฏบตทและอ านาจตามกฎหมายทแตกตางจากการด าเนนการตามกฎหมายคนเขาเมอง พ.ศ.2522 กองทพไทยจงกลายเปนหนวยงานแรกทตองเผชญกบหลบหนเขามาทางทะเลของคนไรรฐชาวโรฮงยา ภายใตแนวทางปฏบตของตนเองทไมไดอยภายในกฎหมายคนเขาเมอง คนไรรฐชาวโรฮงยาไดเผชญกบการ "ชวยเหลอใหไปตอ หรอ Help on" ทงทางทะเลกอนทชาวโรฮงยาจะเขามาถงชายฝง และทางบกเมอพวกเขามาถงชายฝงแลว

กองทพเรอเปนหนวยงานหลกในการปองกนไมใหผอพยพชาวโรฮงยาลกลอบเขาไปถงชายฝง การชวยเหลอใหไปตอ หรอ Help on ทางทะเล มลกษณะเปนการผลกดนเรอของชาว โรฮงยาใหหนหนาออกนอกชายฝงโดยจะมการใหอาหาร น า เชอเพลงเพอใหเดนทางไปตอ ในบางครงมการซอมแซมเครองยนตให รวมถงมการจดหาเรอใหในกรณทเรอของชาวโรฮงยาไมสามารถเดนทางตอไปได ตวอยางทแสดงใหเหนคอเหตการณในเดอนธนวาคม 2551

การปฏบตของกองทพเรอภาค 3 และ กอ.รมน. ภาค 4 สย.1 ท “ใหความชวยเหลอใหไปตอ” กลายเปนการใชความรนแรงจนท าใหใหมผอพยพชาวโรฮงยาเสยชวตกลางทะเล จากกรณเหตการณระหวางวนท 12-14 ธนวาคม 2551 ทเจาหนาทอทยานแหงชาตหมเกาะสรนทรไดแจงใหกองทพเรอทราบวา พบชายชาวโรฮงยาจ านวน 204 คน พยามยามขนฝงบรเวณหมเกาะสรนทร จงไดใหเรอลาดตระเวนทอยบรเวณใกลเคยงพรอมก าลงพล 18 นาย เขาตรวจคน ปลดอาวธและควบคมตวโดยสงใหทงหมดนอนราบไปกบพนทรายและพนธนาการโดยเชอกพลาสตก ตอมากองทพเรอไดสงตวชาวโรฮงยาใหกบ กอ.รมน. ภาค 4 สย.1 ระนอง เพอผลกดนออกนอกประเทศบรเวณชายแดนตอกบจงหวดเกาะสองของประเทศเมยนมา โดยพยายามซอมเรอกอนทจะด าเนนการ แตเรอเสยหายเกนกวาจะซอมไดจงไดจดซอเรอประมงของไทยจ านวน 2 ล า พรอมทงอาหาร เครองดมและลากจงเรอดงกลาวออกไป โดยไมมการกระท ารนแรง ในเดอนมกราคม 2552 เรอทง 3 ล าไดลอยไปขนฝงท

81

หมเกาะนโคบาร ทะเลอนดามนของอนเดย และชายฝงของจงหวดอาเจะห ประเทศอนโดนเซย ชาวโรฮงยาบนเรอบอกวา เรอของพวกเขาถกลากจงออกไปนอกน าไทยพรอมกบของผอพยพชาวโรฮงยาประมาณ 1,100 คน ระหวางเดอนธนวาคม 2551 และมกราคม 2552 ดวยความชวยเหลอเสบยงและน าจ านวนหนงขณะทเครองยนตของเรอกไมท างาน ชาวโรฮงยาประมาณ 300 คน เสยชวต

มเรอขนาดเลกหลายล าเตมไปดวยคนหลายรอยคน สวนใหญเปนชาวโรฮงยา จากตะวนตกของประเทศเมยนมา หลายคนอยในสภาพผอมแหง เรอเหลานนขนมาเกยชายฝงหมเกาะอนดามนของอนเดย พวกเขาบอกกบเจาหนาทอนเดยวา พวกเขาเคยขนฝงทประเทศไทยกอนทจะมาถงทน แตเจาหนาทของไทยทพบไดควบคมไวสองวนบนเกาะแหงหนง กอนทพวกเขาจะถกผลกขนเรอกลบลงไปในทะเลอกครงพรอมกบขาวและน านดหนอย บางคนใหขอมลเพมเตมวาระหวางเดนทางอยกลางทะเล พวกเขาถกเจาหนาทเมยนมาหยดเรอเพอท ารายรางกายกอนทผลกเรอพวกเขาใหออกไปในทสด

(Global Asia, vol.4, no.1, spring 2009, p. 86-91 อางถง Mathieson, 2009)

กองทพเรอภาคท 3 (ทรภ.3) เปนหนวยงานทรบผดชอบพนทบรเวณดานทะเล อนดามนในทะเลอาณาเขตของประเทศไทย ตงแตจงหวดระนองจนถงจงหวดสตล และเปนพนททตองเผชญกบการลกลอบหลบหนเขามาในประเทศของชาวโรฮงยา โดยกองทพเรอจะท าการลาดตระเวน และจดตงจดตรวจ/จดสกดในทะเล ทางบกและจดตงจดตรวจ/จดสกด ในชองทางส าคญในพนททกองทพเรอรบผดชอบ เพอปองปรามและ/หรอเพมความยากล าบากตอการลกลอบเขามาในราชอาณาจกร ผลกดนแรงงานตางดาวทลกลอบเขามาท างาน ใหออกนอกราชอาณาจกร หรอจบกมตวสงใหเจาหนาทตามกฎหมาย

หากกองทพเรอตรวจพบผลกลอบหลบหนเขาเมองโดยผดกฎหมาย และไมมทศทางมงเขาประเทศไทย ใหใชเครองบนลาดตระเวน (บ.ลว.) และ/หรอเรอผวน าตดตามเปาหมาย (Shadow) จนกวาจะพนพนทปฏบตการ หากเปาหมายมทศทางมงเขาประเทศไทย ใหใชเครองบนลาดตระเวน แบบ 1 (DO-228) ตดเครองขยายเสยงบนวนระดบต าเหนอเปาหมาย และประกาศใหทราบวา ก าลงล าเขาเขตประเทศไทยอยางผดกฎหมาย ซงจะตองถกจบกม และแนะน าใหเปลยนทศทางไปทางอน เพอใหออกนอกเขตประเทศไทย โดยจะใชทาทางการบนประกอบการด าเนนการ

หากเครองบนลาดตระเวนไมสามารถปฏบตการได หรอการบนเตอนไมเปนผล โดยผลกลอบหลบหนเขาเมองโดยผดกฎหมายไมเชอฟง ยงคงมงหนาเขาประเทศไทย กองทพเรอจะใหใชเรอผวน าเขาผลกดน โดยพจารณามอบอาหาร น า ยารกษาโรค และน ามนเชอเพลงใหเพอมนษยธรรม

82

ในกรณทเปาหมายไมยอมใหผลกดนใหน าผลกลอบหลบหนเขาเมองโดยผดกฎหมายขนเรอ และใหการชวยเหลอเบองตนตามหลกมนษยธรรม พรอมน าสงเจาหนาทด าเนนการตามพระราชบญญตคนเขาเมองภายใตตอไป

การลกลอบหลบหนเขามาในพนททางทะเลทอยในความรบผดชอบของกองทพเรอนนเรมพบเปนครงแรกในพนทชายแดนทางทะเลของจงหวดระนอง ตงแตป พ.ศ.2541 จ านวน 104 คน หลงจากนนมการหลบหนเขาเมองทกป แตไมไดมการบนทกและจ าแนกอยางชดเจนจนกระทง ป 2549 กอ.รมน. ภาค4 สย.1 เรมรายงานการจบกมไดถง 1,225 คน ป 2550 จ านวน 2,763 คน ป 2551 จ านวน 4,886 คน ป 2552 จ านวน 1,477 คน ป 2553 จ านวน 93 คน แตป 2554 ไมพบการจบกมบนชายฝงจากการใชผลกดนทางทะเลอยางเขมขน จนกระทงป 2555 กลบเพมมากขนกวา 5,000 คน ประมาณ 2,490 คน ถกจบไดใกลชายฝงของจงหวดระนองและพงงา ขณะทอกประมาณ 2,550 คน ถกผลกดนตงแตเรอยงลอยล าอยกลางทะเล

3.3 ชวตภายใตขบวนการนอกรฐ การน าพาและการคามนษย

แมวารฐบาลไทยจะใชทงกฎหมาย แนวยทธศาสตรเพอก ากบหนวยงานของรฐทเกยวของในการปองกน และจดการปญหาคนไรรฐชาวโรฮงยาทหลบหนเขาเมองผดกฎหมายทางทะเล แตกยงไมสามารถปองกนและจดการปญหาการหลบหนเขามาทางทะเลไดอยางทรฐตองการ ชาว โรฮงยายงคงเดนทางเลดลอดเขามาในประเทศไทยทงดวยตนเอง หรออาศยความชวยเหลอจากขบวนการน าพาในพนทชายแดน รวมถงถกบงคบจากขบวนการคามนษยในภายหลง ขบวนการน าพาและคามนษยเตบโตมากขน และไดรวมมอกบเจาหนาทรฐททจรตในพนทเมอ กอ.รมน. ภาค 4 สย.1 ไดเปลยนแนวทางปฏบตในระดบพนทเปน “การชวยเหลอใหเดนทางตอไป” จนถงเปาหมายในการเดนทางทตองการของคนไรรฐชาวโรฮงยา

สภาความมนคงแหงชาตไดปรบแผนแกไขปญหาชาวโรฮงยา โดยมอบหมายใหกองอ านวยการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร หรอ กอ.รมน. เปนหนวยงานรบผดชอบหลก และศนยประสานการปฏบตท 2 กองอ านวยการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกร (ศศป.2 กอ.รมน.) เปนผรบผดชอบการด าเนนการปองกนและแกไขปญหาคนตางหลบหนเขาเมองผดกฎหมาย โดยเฉพาะการด าเนนการตอสผหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยา ตอมาไดเปลยนเปน"ศนยประสานงานปฏบตการแกปญหาผหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยา" หรอ ศปป.ร.ญ. เพอรบผดชอบการด าเนนการอยางเปนเอกภาพ กองอ านวยการรกษาความมนคงภายในราชอาณาจกรภาค 4 สวนยอย 1 (กอ.รมน.

83

ภาค 4 สย.1) จงหวดระนอง เปนหนวยงานหลกในระดบพนทยดหลกปฏบตตามแผนพทกษอนดามน 1 และแนวทางปฏบตตอผหลบหนเขาเมองทางทะเล

กอ.รมน.ภาค 4 สย.1 จงหวดระนอง เรมการฝกจดตงและทบทวนก าลงประชาชนเพอเปนเจาหนาทชวยเหลอในการรายงานขาวสาร กระจายตามพนทชายฝงทะเลและเกาะแกงตางๆ จดหาเรอเรว 2 ล า เพอลาดตระเวนนานน าและท าการสกดกนและปฏเสธการเขาเมองทนท เมอพบ และพยายามใชวธชกจงโนมนาวมใหขนฝง และสนบสนนเสบยงอาหาร น าดม ยารกษาโรค น ามนเชอเพลง เพอใหเดนทางตอไปยงประเทศทสามเทาทจ าเปน เพอใหผหลบหนเขาเมองเดนทางตอไปไดอยางนอย 15-20 วน โดยใชเกาะเลกในหมเกาะสรนทร จงหวดพงงา และหมเกาะทรายแดง เกาะทรายด าใกลกบเกาะพยาม นอกชายฝงของจงหวดระนอง เปนพนทในการควบคมตวและด าเนนการผลกดนเรอใหออกไปนอกนานน าไทย ขณะเดยวกน กอ. รมน. ภาค 4 สย.1 ในฐานะหนวยงานอ านวยการแกไขปญหาในพนทจงหวดระนองและพงงาโดยเปลยนแปลงแนวทางปฏบตในพนท

แมวาเจาหนาทไทยจะพบผหลบหนเขาเมองทางทะเลชาวโรฮงยายอนกลบไปครงแรกเมอ 2541 และพบตอเนองตงแตป 2549 เปนตนมา แตกยงไมเคยพบผหลบหนชาวโรฮงยาบรเวณชายแดนไทยมาเลเซย จนกระทงในปลายป 2555 เจาหนาทพบและจบกมชาวโรฮงยาไดใกลกบชายแดนมาเลเซยในวนท 24 ธนวาคม ระหวางการหยดตรวจคนทดานของเจาหนาทต ารวจ ในจงหวดสตล ตอมาเดอนมกราคม 2556 เจาหนาทไดพบคายพกขนาดใหญหรอทขบวนการฯ เรยกกนวา “คอก” กกชาวโรฮงยาของขบวนการฯ 2 แหง แหงแรกอยปาใกลชายแดน และอกแหงเปนโกดงแหงหนงใกลตลาดปาดงเบซารตดกบชายแดนมาเลเซย ของอ าเภอสะเดา จงหวดพงงา เดอนมกราคม 2556 เจาหนาทสามารถควบคมชาวโรฮงยาทงหมดรวมกนแลวเกอบ 1,000 คน

เสนทางการเดนทางทางบกของคนไรรฐชาวโรฮงยาระหวางป พ.ศ.2556-2558 เรมเมอพวกเขาขนฝงประเทศไทย ขบวนการน าพาสวนใหญจะขนฝงในพนทจงหวดระนองและพงงา แลวมรถมารบชวงตอ โดยใชเสนทางพงงา กระบ สตลหรอพทลงเพอเขาสงขลา ภายหลงมการเปลยนเสนทางออมดานตรวจของอ าเภอตะกวปา จงหวดพงา โดยขนไปทางอ าเภอพะโตะ จงหวดชมพรกอนทลงไปสราษฎร และสงขลา เรอบางล ากลงไปถงเกาะตะรเตา กอนทจะขนฝงทจงหวดสตลแลวเขาสงขลาเพอขามเขาไปในประเทศมาเลเซย

3.3.1 ขบวนการน าพา การเดนทางของคนไรรฐขามชาต

คนไรรฐชาวโรฮงยาไมสามารถเดนทางออกนอกประเทศไดในชองทางตามกฎหมายปกต พวกเขาจ าเปนและเหลอทางเลอกในการเดนทางออกจากประเทศบานเกดเพยงแคการลกลอบหลบหนออกจากประเทศทจะตองพงพาความชวยเหลอจากขบวนการน าพาในการเดนทางขาม

84

ชายแดน ขบวนการเหลานจงมลกษณะของขบวนการขามชาตทประกอบไปดวยคนภายในประเทศ ตนทางจนกระทงถงในประเทศปลายทาง ตงแตญาตพนองของผทก าลงเดนทาง คนภายในชมชนทเปนนายหนาท าหนาทตดตอกบคนทจะเปนผน าพาทจะท าหนาทพาคนเดนทางจากจดหนงไปอกจดหนง สวนใหญมกจะเปนชวงๆ ทตอเนองกน คนน าทางอาจเปนทงเจาของรถ เรอ หรอพาหนะอนๆ อาจมคนดแลระหวางการเดนทาง อาจะเปนคนทคอยควบคมไมใหมการหลบหนถาผทเดนทางถกบงคบมาและคนอนๆ ทคอยชวยเหลอระหวางทาง เชน ชาวบานในพนท เจาหนาททเกยวของ คนไรรฐชาวโรฮงยาเรมจากการพยายามตดตอนายหนา หรอคนน าพาทมกเปนคนในชมชน คายพกพงชวคราว

ขบวนการน าพาชาวโรฮงยาในประเทศไทยรบชวงตอในบรเวณชายแดน ตอมาเมอมกลมคนทพยายามหนออกจากประเทศเมยนมามากขน ขบวนการในประเทศไทยเรมเอาเรอจากไทยออกไปรอรบใกลนานน าใกลชายแดนเมยนมาบงคลาเทศมากขน เรมมนายหนาทงชาวโรฮงยาทอยในคายพกพงและชาวพมาพทธทอยภายนอกและสามารถเขาออกคายพกพงฯ ท าหนาทชกชวนใหหนออกมาจากคายมากขน โดยทเจาหนาทต ารวจและทหารของรฐบาลเมยนมาจะไมหามปรามจบกม นายหนาจะพาผทตองการเดนทางมาขนเรอเลกออกมาจากชายฝง เพอมาขนเรอใหญทจอดรออย กลมขบวนน าพาสวนใหญสญญาวา จะจายใหโดยการหกเงนจากการท างานในมาเลเซยจ านวนประมาณ 5-6,000 รงกต (สกลเงนของมาเลเซย) ชาวโรฮงยาบางคนทตองการจะเดนทางอาจจะตองจายเปนคาขนเรอจ านวน 2,000 – 3,000 จต (สกลเงนของเมยนมา) ใหกบนายหนาชาวโรฮงยาหรอชาวพมาและสวนทเหลอจะจายใหเมอเดนทางถงเปาหมายปลายทาง

เมอชาวโรฮงยาเดนทางมาถงประเทศไทยคนน าทางทางทะเลจะสงตอใหกบคนน าทางในพนทบรเวณชายแดนจงหวดระนองและพงงา ทเปนชองทางทสะดวกทสดในการน าพาคนหลบหนเขามาในประเทศในพนทภาคใตของประเทศจงท าใหมนกธรกจ นกการเมองและผมอทธพลในพนทจงหวดระนองหลายคนทหาประโยชนจากการน าพาชาวพมาเขามาอยางผดกฎหมาย เพอใชเปนแรงงาน รวมถงการชวยเหลอน าพาตางดาวหลบหนเขาเมองของกลมคนตางดาวในพนทชายแดน หลายคนในระนองและใกลเคยงมสวนเกยวของกบการใหความชวยเหลอน าพาคนตางดาวจาก เมยนมาเขามาในประเทศไทย ตงแตคนชกชวนน าพาจากประเทศตนทาง เจาของเรอทน าพาเขามาในประเทศไทยจากเมยนมา คนน าพาจากระนองไปสงใหทตางๆ ในภาคใต เชน สงขลา และภเกต เจาของสถานท คนคมในสถานทแตละแหง คนสงขาวสงน า คนน าพาขามแดน

หลงป 2555 กลมชาวโรฮงยาทเดนทางเขามาในประเทศไทยกมหลากหลายเหตผลทงหนจากความรนแรงจากการถกเผาบาน และไลจากฆาจากกลมหวรนแรงในรฐยะไขโดยปราศจาก

85

การวางแผนทพบมากในชวงตนป พ.ศ.2556 ตอมาเปนกลมชาวโรฮงยาทเรมหนออกมาจากคายพกพงชวคราวของรฐบาลเมยนมาในรฐยะไข จากการถกบงคบและขาดแคลนอาหาร บางคนกตงใจหนออกมาขนเรอ โดยไมรวาจะไปทไหน อยางไร บางคนถกชกชวนใหหลบหนออกจากแคมปเพอไปท างานในมาเลเซย และกลมทตองการเดนทางไปประเทศมาเลเซยทญาตของตนไดไปตงถนฐานและพอมความมนคงแลว รวมถงกลมชาวโรฮงยาทอยในบงคลาเทศทงในคายผลภยและนอกคายทตองการออกไปหาอนาคตตทดกวาในมาเลเซย หรอถกบงคบใหขนเรอ รวมถงชาวบงคลาเทศทตองการไปท างานในมาเลเซย แตไมสามารถเดนทางไปไดในเสนทางหรอถกบงคบขนเรอเชนเดยวกบชาวโรฮงยา และตอมาทพบมากขนในป 2557 เปนทงชาวโรฮงยา และบางสวนเปนชาวบงคลาเทศทถกหลอก หรอถกบงคบใหเดนทางไปมาเลเซย แตเมอพวกเขาขนเรอมาแลวชวตกตกอยภายใตขบวนการน าพาทอาจจะเปลยนเปนขบวนการคามนษยทตองการหาผลตอบแทนทมากขนจากการน าพาพวกเขา

กลมขบวนการการน าพาในประเทศตนทางและในประเทศไทย เรมจากการเปนเพยงคนน าทางทตอมากลายสวนหนงของเปนขบวนการคามนษย โดยทกอนหนาป พ.ศ.2555 ชาวโรฮงยาทจะตองการเดนทางออกมาจะพยายามรวมกลมกนหาเรอและจางคนทสามารถน าทางไดออกมาพรอมกน หรอเพยงลงขนกนซอเรอและหาคนน าทางออกมา แตเมอมาถงประเทศไทยและถกผลกดนออกนอกประเทศ ชาวโรฮงยาทหนออกมาเหลานกตกอยภายในขบวนการน าพาเมอไมสามารถกลบประเทศเมยนมาได ขณะทขบวนการน าพาบางสวนไดกลายเปนขบวนการคามนษยเมอเรมใชก าลงบงคบใหพวกเขาตองหาทางเอาเงนมาจายเพอทจะไดเดนทางตอ ดงเชน กรณนายฮามสฮสเซนทรตววาถกขายตอใหกบขบวนการคามนษยเมอเรอทตรวจคนเขาเมองจดหาใหไปสงใกลชายแดนเมยนมาเรมหนหวเรอกลบกอนถงนานน าเมยนมา

หลงจากผมถกจบแลวถกสงไปยงเรอนจ าแหงหนง เปนเวลา 3 เดอน กถกสงไปยงส านกงานตรวจคนเขาเมองจงหวดระนอง เปนเวลา 16 วน กอนทจะถกผลกดนออกนอกประเทศ โดยใหขนเรอนายหนา น าพาไปทเกาะฝงพมา ทางเจาหนาทบอกวาจะสงกลบประเทศพมา แตทราบภายหลงพวกเราถกขายใหกบนายหนาชออานว เรอออกไปแลวกรอจนกระทงเวลาประมาณ 20.00 น. กวกลบเขามายงฝงไทย เมอเทยบฝงไทยกถกบงคบใหเดนขามภเขา จนถงสวนยางแหงหนง โดยมคนคมอยตลอดเวลา จนกระทงเยนของอกวนหนงกถกน าไปอกสถานทหนงโดยรถกระบะ มชาวโรฮงยาอยบนรถกระบะทงหมด 18 คน แตเกดอบตเหตรถพลกคว า จนไดรบบาดเจบ

86 (ฮามสฮสเซน, สมภาษณ, 27 กรกฎาคม 2557)

ตอมากเรมมการชกชวน หลอกลวงใหหลบหนออกมา เชน กรณของผหญงชาว โรฮงยาบอกวาตนเองถกชกชวนทงจากนายหนาชาวพมา และนายหนาชาวโรฮงยาใหไปท างานในประเทศมาเลเซย ขณะทในคายพกของรฐบาลกไมมงานใหท ากเลยตดสนใจออกมา นายหนายงบอกวาคาใชจายคอยไปหกจากคาแรงเมอเดนทางไปถงมาเลเซยแลว

นายหนาบอกวาจะใหไปท างานทมาเลเซยแตไมทราบราบละเอยด แตจะใหคาจางเปนจ านวนเงน 6,000 บาท เพอเปนคาจาง กเลยตกลงทจะเดนทาง จากนนนายหนาชาวพมา และไทย ไดนดเจอกนทบานพกในคายพกพงผพลดถนเพอทจะเดนทางไปท างาน แตกไมไดบอกวาจะเดนทางดวยวธใด โดยในขณะนนมผทผหญงทจะไปดวยกนอก 5 คน เดนทางออกมาพรอมกนดวยเรอขนาดเลก ซงจคนไดประมาณ 15 คน โดยไดลงเรอหางจากทพกประมาณ 8 กโลเมตร ในเวลากลางวน

(นางราเบยโนสร, สมภาษณ, 16 ธนวาคม 2558)

กลมขบวนการน าพาเขาในประเทศไทยเรมใชสญลกษณ เพอจ าแนกความแตกตางของชาวโรฮงยาแตละคนในระหวางการเดนทางบนเรอ โดยผคมทเดนทางพรอมกบเรอจะใหสายรดขอมอสตางๆ ใหกบชาวโรฮงยาแตละคน เพอเปนสญลกษณเพอบอกใหรกนวาใครจะถกสงไปใหนายหนา หรอขบวนการน าพากลมไหนในประเทศไทย อยางเชน นางราเบยโนสร ไดบอกวา “เมอขนเรอทกคนจะไดรบสายรดขอมอคนละ 1 เสน เพอเปนการแบงกลมซงประกอบไปดวยสขาว เหลอง และด า ตวเขาไดสด า”

ชาวโรฮงยาทสามารถตดตอกบญาตในประเทศมาเลเซยไดกจะถกน าพาขามแดนเขาไปในมาเลเซยกอนทจะรอญาตมารบตวตอไป ชาวโรฮงยาทมการเตรยมการเดนทางมากอนจะมหมายเลขโทรศพทของญาตเกบตดตวไวเพอจะใดโทรศพทตดตอเมอไปถง คนทถกบงคบลงมาจะใหโทรตดตอญาตภายหลง ชาวโรฮงยาทไมสามารถตดตอใครไดในมาเลเซยจะถกขงไวในคอกของขบวนการในประเทศไทย

3.3.2 คนไรรฐ ความรนแรงและขบวนการคามนษย

ขบวนการคามนษยชาวโรฮงยาเรมแสดงอ านาจในการใชความรนแรงควบคมชาวโรฮงยาทเขามาในประเทศมาขน โดยเฉพาะหลงจาก กอ.รมน.ภาค 4 สวนยอย1 ระยอง ไดปรบเปลยนแนวทางท างานของหนวยงานในพนทจากเดมทหนวยงานของรฐจะยดแนวทางการด าเนนการตามกฎหมาย ดวยการผลกดนออกนอกประเทศ ซงลมเหลวและไมสามารถผลกดนกลบ

87

ออกนอกประเทศไดจรง กลายเปนการสงตวชาวโรฮงยาใหกบขบวนการน าพาอยางไมตงใจเปนการเอออ านวยใหพวกเขาสามารถเดนทางตอไปได แมเขามาถงชายฝงของไทย การปรบเปลยนอยางไมเปนทางการไดเอออ านวยใหกบขบวนการน าพาในจงหวดระนองและพงงาใหน าพาชาวโรฮงยาทเขามาถงประเทศไทยแลวขามออกไปยงประเทศมาเลเซย ขบวนการในประเทศไทยไดขยายเครอขายเขาไปในประเทศเมยนมาและมาเลเซย เพอน าตวชาวโรฮงยาเขามามากขน ซงตอมาไดเปนการใชความรนแรงในการบงคบ น าพาและเรยกหาผลประโยชนมากขนจากคนไรรฐชาวโรฮงยา ขบวนการน าพาในตอนแรกจงไดกลายเปนขบวนการคามนษยชาวโรฮงยาภายใตเงอนไขทเอออ านวยในเวลาตอมา

เมอขบวนการน าพาและคามนษยเรมตนพาคนไรรฐจากเมยนมาขนเรอ เพอน าเขามาในประเทศไทย ไมวาพวกเขาจะสมครใจหรอถกบงคบใหขนมาทงหมดกอยภายใตการควบคมของขบวนการบนเรอทตองถกบงคบใหอยภายในสภาพการเดนทางทยากล าบาก และเรยกรองขอความชวยเหลออาจท าใหเสยชวตได

กลมนายหนาทชกชวนคนใหออกมา เรมหาชาวโรฮงยาทสมครใจเดนทางออกมาไดไมพอกบจ านวนทเรอรอรบอยนอกชายฝง นายหนาบางคนเรมใชก าลงบงคบทงชาวโรฮงยา และชาวบงคลาเทศในพนทชายแดนเพอใหไดจ านวนตามทตองการ บางคนกน ากลมชาวโรฮงยาทตองการจะไปมาพกรวมกนใกลกบชายฝงทะเลทเปนชายแดนของประเทศบงคลาเทศและเมยนมาเพอรอใหครบจ านวนทตองการ บางสวนกสงขนไปบนเรอทชาวโรฮงยาเรมถกบงคบใหอยรอบนเรอเพอใหไดจ านวนคนทตองการ หลายคนถกบงคบใหรอบนเรอตงแตเปนอาทตยจนถงเดอนกอนทจะเดนทางเขามานานน าของไทย เรอทน าพาชาวโรฮงยาออกมาในแตละครงมากขนเปนหลายรอยจนเกอบถงพนคน ตอครง

เรอประมงจากประเทศไทยทจะไปขน “ควาย”1 จากเมยนมาจะไดคาเชาเรอวนละประมาณ 30,000 บาท ขนอยกบขนาดของล าเรอ จ านวนวนทตองไปลอยล ารอ โดยขบวนการน าพาจะดดแปลงใตทองเรอส าหรบใหชาวโรฮงยาและคนอนๆ ผชายจะถกบงคบใหอยชนลางสด ผหญงและเดกอยชนทสอง ความแออดและการถกควบคมอยภายในหองใตทองเรอระหวางการเดนทางท าใหหลายคนเสยชวตกอนถงประเทศไทย หรอเมอถงประเทศไทยกไมอยในสภาพทจะท าอะไรได อยางเชน กรณของ ราเบยโนสร หญงชาวโรฮงยา ซรฟอารม ชายชาวโรฮงยาทถกหลอก ถกบงคบออกมาตงแตในรฐยะไข หรอฮามสฮสเซนทโดนบงคบภายหลงทถกผลกดนออกนอกประเทศ

1 หมายถงชาวโรฮงยาทถกขบวนการน าพาจากประเทศไทยน าเรอไปรบมาจากบรเวณชายแดน

เมยนมา บงคลาเทศ

88 ราเบยโนสร หญงชาวโรฮงยาคดวา ตนเองก าลงจะเดนทางไปท างานในมาเลเซยบอก

วาระหวางการเดนทางตองเปลยนเรอหลายครงและสภาพบนเรอกล าบาก

เมอไดลงเรอเลกแลว นายหนาไดพาออกไปประมาณ 4 ชวโมง กเจอไปเรอล าใหญ ทจอดอยกลางทะเล ทเรอล าใหญมลกษณะท าดวยไมและเหลกผสมกนสเทาและแดง โดยมพนทสเทามากกวาพนทสแดง มธงชาตอยบนเสา โดยธงมสจ านวน 3 ส และมแถบจ านวน 5 แถบ อยทเสาดานหนาของเรอ

จากนนกถกบงคบใหขนเรอล าใหญ โดยใชเทาถบและเตะใหรบขนเรอ กเลยจ าตองขนเรอ และกอยกลางทะเลดวย พอขนเรอแลว กเหนวามเรอล าอนลอยอยใกลๆ กนอก 2 ล า รวมทงหมดมเรอ 3 ล า

เมอขนเรอมาแลวไดมชายพมาจ านวน 1 คน มาบงคบใหเดนไปบรเวณหองดานหลงของเรอ ในหองมผหญงจ านวนประมาณ 100 คน อยกอนแลว สวนผชายถกน าตวลงไปดานลางของเรอโดยลงไปทางชองทางกลางล าเรอ ซงเหมอนกบเปนทเกบของใตทองเรอ

ราเบยโนสร ตองนงอยในลกษณะคดค เบยดเสยดกน เนองจากไมมพนทนง เวลาทจะปสสาวะและอจจาระจะมหองน าซงอยดานหลงของเรอ แตจะตองบอกกอนและจะมคนพาไป ในแตละวนไดปสสาวะ จ านวน 1 ครง เนองจากไมมน าดมใหกน แตหากใหกนกจะใหน าดมเปนจ านวน 1/3 ขวด ตอหนงคน และอจจาระเพยง 2 ครง เฉลยครงละ 3-4 วน เนองจากไมไดรบประทานอาหาร หรอไดเปนบางมอและปรมาณทไดจะนอยมาก สวนมากจะเปนอาหารจ าพวกถวเหลองและขาวสวย จะใหรบประทาน 1 ถงตอวน อยบนเรอดวยความล าบากยากเขญ

เรอใชเวลาเดนทางจากประเทศพมามายงประเทศไทย เปนเวลา 6 วน ระหวางทอยบนเรอล าใหญ เหนมเรอทท าดวยไมและเหลกผสมกน สเทาและสแดงอกล า ตดธงชาตทมสจ านวน 3 ส และมแถบจ านวน 5 แถบ น าขาวสารและอาหารมาสงทเรอล าใหญ

เมอมาถงชายฝงแหงหนง ไดมเรอเลกจคนไดประมาณ 53 คน พาเขาฝงทจงหวดพงงา ไดมเรอเลกจคนไดประมาณ 53 คน พาเขาฝง และจากนนไดมชายไทยจ านวน 4 คน โดยมอาวธปนยาวและสนประจ ากาย โดยชายดงกลาวแตงกายดวยกางเกงขายาวสด า เสอแขนสนสแดง รองเทาเตะ บงคบใหไปอยในปา เปนเวลา 2 เดอน

89 (นางราเบยโนสร, สมภาษณ, วนท 16 ธนวาคม 2558)

เชนเดยวกบ ซรฟอารม ทถกบงคบใหขนเรอ และตองเปลยนเรอหลายล าแตเขาถกบงคบใหรอบนเรออยเปนเวลานานถง 3 เดอนกอนทเรอจะออกเดนทางซงใชเวลาเพยงแค 8 วน

ผมและเพอนรวม 3 คน ถกพาตวออกมาจากบาน ไปยงประเทศบงคลาเทศ โดยพกอยทประเทศบงคลาเทศ 1 วนกอนทจะถกสงลงเรอล าเลกในเวลากลางคนโดยเดนทางไปถงเรอล าใหญชวงเวลาใกลสวาง

บนเรอล าใหญมชาวโรฮงยารออยประมาณ 600 คน ประกอบไปดวยผชาย ผหญง และเดก โดยคนทถกลกพาตวมาประมาณ 50 คน ถกพาไปไวใตทองเรอ ทกคนไดรบประทานอาหารวนละ 2 มอ มอเชาจะไดรบประทานขาว 1 ก ามอ และพรกสด มอเยนจะไดรบประทานบะหมกงส าเรจรป 1 ซอง บางวนกไมได ไมมแรง

เรอล าใหญจอดอยกลางทะเลเปนเวลา 3 เดอน จงออกเดนทางเมอออกเดนทางไดเปนเวลา 8 วน จงถงเกาะแหงหนง ชาวโรฮงยาทอยบนเรอจงถกสงลงเกาะ สวนชาวโรฮงยาทอยใตทองเรอ ใหยายมานงบนเรอแทนทคนทลงไป บนเกาะ

ตอมาไดมคนบอกวามเรอของทหารเรอก าลงมา เรอทนายซรฟ อารมอยจงแลนไปหลบหลงเกาะเปนเวลา 2 วน กอนยอนกลบมาจอดทเดม ตอมาจงมเรอล าเลก 2 ล าขบเขามาเทยบโดยมนายอเลยส อายส อสมาย ซงผคมทงหมดเรยก 3 คนนวาบอส โดยทง 3 คนพกอยบนเรอเปนเวลา 2 วน และไดสงใหยายชาวโรฮงยาทอยบนเรอขนฝ งโดยมเรอล าเลก 2 ล าเขามารบ เมอถงฝงชาวโรฮงยาทกคนตองเดนเทาเขาไปในปา

เขาตองนงอยบนเรอนานเปนเวลาหลายเดอน จงท าใหไมสามารถทรงตวไดจงถกทบตดวยไมเปนแผลบรเวณแขนและขา ไมสามารถหลบหนหรอเดนไหว แตกถกบงคบเฆยนตใหเดนเทาตอไป

(ซรฟอารม, สมภาษณ, วนท 24 พฤศจกายน 2558)

ระหวางการเดนทางเขามาในประเทศไทย ชาวโรฮงยาและคนอนๆ ทอยบนเรอจะถกควบคมจากลกเรอทมทงอาวธปน มด ไม แส หวายและอนๆ เพอไมใหชาวโรฮงยาทคดเปลยนใจหลบหนออกจากเรอได มการจ ากดอาหารและน าดมวนละมอ หรอนอยกวานน หากระยะเวลาทอยบนเรอนานเปนเดอน บางคนจะไดอาหารทผสมยาบางชนดท เมอกนเขาไปแลวจะท าใหรสกไมมแรง ไมสามารถตอสขดขนได

90 ราเบยโนสรบอกวา นองชายของตนเองทเดนทางมาดวยกน พยายามขอน าดมเพม

แตไมไดจงโวยวาย กถกชาวพมาบนเรอพาขนไปดานบนของเรอ กอนทจะมเสยงปนทหลงจากนนราเบยโนสรกไมเหนนองชายกลบลงมาอกเลย ขณะทซรฟอารมบอกวา เขาไมมแรงทจะท าอะไรไดเลยระหวางอยบนเรอ นอกจากนงและนอนอยในใตทองเรออยหลายเดอน เหมอนโดนมอมยาตงแตกนขาวบนเรอในมอแรก

ทงราเบยโนสร และซรฟอารมมาถงชายฝงบรเวณจงหวดระนองจะถกน าตวขนฝงรอขบวนการทจะมารบชวงตอทางบก เพอพาไปพนทใกลชายแดนมาเลเซย ระหวางการการเดนทางทงคอยในสภาพทไมสามารถตอส ขดขนหรอท าอะไรไดมาก เพยงแคประคบประคองตวเทานน นายหนาและผคมจะบงคบใหพวกเขายายลงไปในเรอล าเลกทมารบชาวโรฮงยาบนเรอใหญพาไปขน พวกเขาถกบงคบใหหลบซอนอยเปนเวลานาน ตงแตไมกวนจนอาจยาวนานเปนเดอน เพอรอรถทมารบชวงตอ ขบวนการน าพาในประเทศไทยมกใชเสนทางเลยบชายฝงทะเลอนดามนจากชายฝงในพนท 2 อ าเภอของจงหวดระนอง คอ กะเปอรและสขส าราญ และอก 2 อ า เภอของจงหวดพงงา คอคระบร และตะกวปาไปยงชายแดนมาเลเซยในพนทของจงหวดสงขลา อกเสนทางทขบวนการน าพาในประเทศใชกนภายหลง คอ การใชเรอเดนทางตอไปถงบรเวณหมเกาะตะรเตา หรอขนฝงทจงหวดสตลเพอหลบหนการจบกมจากหนวนงานอนๆ ระหวางทาง ขบวนการน าพาจะพยายามบรรทกชาวโรฮงยาใหเขาไปในรถใหไดมากถง 20 คนตอคนในแตละครง และใชเวลาในตอนกลางคนในการพาชาวโรฮงยาทหลบอยตามปารมชายฝงอนดามนไปยงบรเวณชายแดนไทยมาเลเซยกอนทจะสวาง

รถยนตทมารบรบชวงตอ จากจดขนฝงในจงหวดระนองและพงงาไปชายแดนจงหวดสงขลา จะไดคาจางเปนครง ครงละ 4-5,000 บาท หรอบางครงกคดเปนหว หวละประมาณ 1,000 – 1,500 บาท แลวแตครงไปกลมรถทจะมารบ หรอในบางครงกมนายหนาคดเปนรายหวแลวกมาหาเชารถโดยทเจาของรถและคนขบไมรวาไดมาเทาไหร การเดนทางในแตละครงมกจะมคนขบรถน าทางไปกอนเพอทจะไดแจงเตอนใหกลมผขบรถบรรทกใหทราบ หรอบางครงทคนขบรถทเคยใชเสนทางมาแลวกจะไมมรถน าทาง

รถบางคนทมารบกตดเครองหมายของหนวยงานความมนคงในพนทชายแดน แตมาถกจบโดยต ารวจน าจากจงหวดภเกตในพนทของอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา โดยรถกระบะทตดเครองหมายพยายามขบหลบหนจนกระทงประสบอบตเหต มชาวโรฮงยาทเสยชวตและไดรบบาดเจบจ านวนหนง แมเจาหนาทต ารวจเจาของพนทจะไมไดมการสบสวนเพมเตม หรอเรยกเจาของรถมาชแจงแตอยางใด รวมถงทมาของสตกเกอรแมเจาหนาทต ารวจชดจบกมจะสนนษฐานวาอาจมหนวยงานเจาของสตกเกอรเกยวของดวยกตาม แตเจาหนาทฝายปกครองของอ าเภอตะกวปากไดตง

91

ดานตรวจของตนขนมาแทน ทตอมาท าใหขบวนการตองเปลยนเสนทางน าพาชาวโรฮงยา โดยหลบจากดานตรวจในอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงาไปใชเสนทางนครศรธรรมราชมงหนาเขาจงหวดสงขลาแทน

การเปลยนเสนทางใหมท าใหขบวนการกมความเสยงจากการถกจบกมมากขน และกท าใหคนไรรฐทถกน าพามาถงแลวตองรอนาน ราเบยโนสรอยในกลมทถกพาไปในเสนทางใหม รถของขบวนการถกเจาหนาทต ารวจภธรอ าเภอหวไทร จงหวดนครศรธรรมราชถกจบในวนท 11 มกราคม 2558 โดยเปนรถกระบะ 5 คนมาจากจงหวดพงงา แตละคนมผหญงและเดกชาวโรฮงยาถกบงคบใหอดเขามาภายในบรเวณหองโดยสารดานหลงคนขบเกอบ 12 คน และใหนอนทบกนอยในกระบะทายอกประมาณ 8 คน รวมประมาณ 20 คน ตอคน ทงหมดรวมประมาณ 98 คน หลงการจบกมเจาหนาทต ารวจพบวา มหญงชาวโรฮงยาบางคนเสยชวตระหวางถกอดไวภายในรถกอนแลว หลายคนอยในสภาพออนแอ หลายสบคนถกสงตอไปรกษาทโรงพยาบาลหวไทร และอก 2 คนกเสยชวตในวนตอมา ราเบยโนสร ซงรอดจากการขาดอากาศหายใจระหวางอยบนรถบอกวา

ราเบยโนสร รออยนานหลายวนจนจ าไมไดกถกพาขนรถกบพวกทเหลอ เกอบ 200 คน เปนรถกระบะหลายคน คนละ 20 คน โดยใหเขาไปนงดานหนากระบะ จ านวน 10 คน สวนอก 10 คน คนขบรถใหนอนทบกนดานหลงกระบะ แลวน าผาสด าๆ มาปดทบไว ระหวางเดนทางผานดานตรวจทงของทหาร และต ารวจ จ านวน 5 ดาน ทกดานฯ คนขบรถจะลงไปพดคยแลวขนมาขบรถผานดานฯ คนขบรถ ใชเวลาเดนทาง 8 ชวโมง จนมาถงดานน

(นางราเบยโนสร, สมภาษณ, วนท 16 ธนวาคม 2558)

“คอก” เปนค าทคนในขบวนการเรยกสถานททใชควบคมชาวโรฮงยาในปาบนเทอกเขาตดกบชายแดนมาเลเซย มจ านวนหลายหลง กอนทจะปลอยตวออกไปเมอขบวนการไดรบเงนตามทตองการแลว “คอก”ถกสรางขนดวยไมตขนเปนรวกนแลวมผาใบขงกนเปนหลงคา คอกเหลานจะถกสรางขนหลายหลง แตทพกของคนคมจะมสภาพทดกวา โดยท าจากไมเหมอนกนแตยกพนขนมา ชาวโรฮงยาทถกบงคบใหอยในคอกทสรางขนชวคราวจะถกบงคบใหนอนสลบหว สลบเทา ในลกษณะแออด ผควบคมอกสวนท าหนาทดแลทางขน-ลงของคอก บางคนจะท าหนาทจดหาเสบยง เพอน ามาใหชาวโรฮงยารบประทาน ขณะทน ากจะใชน าในล าธารในปา ไมมน าสะอาดให

ในแตละคายของขบวนการน าพาและคามนษยทอยตามแนวชายแดนไทย มาเลเซยจะประกอบดวยคอกอยเปนจ านวนมาก คายเหลานไมไดมรวกนมดชดปองกนการหลบหน แตหากม

92

การหลบหนคนคมจะยงทงใหเหนเปนตวอยาง บางคนทหนไปไดแตถกจบกลบขนมากจะถกซอมจนตาย เพอใหเหนเปนตวอยางเชนกน

ซรฟอารมและฮามสฮสเซนไมไดถกจบระหวางทางอยางเชนราเบยโนสร หรอ จามาลหมดทประสบอบตเหตกอนทไปถงชายแดน ซรฟอารมและฮามสฮสเซนถกขบวนการน าพาไปจนถงจงหวดสงขลา ใกลชายแดนมาเลเซยและถกบงคบใหอยภายในคอกเปนเวลานานกอนทจะไดรบความชวยเหลอ ขณะทชาวโรฮงยาคนอนๆ ทสามารถหาเงนมาจายใหกบขบวนการไดกจะถกน าพาขามแดนไปยงประเทศมาเลเซย สวนคนทไมมกถกกกไวในคอกเหลานจนกวาจะไดเงน

ซรฟอารม ทรอดออกมาจากแคมปกกขงของขบวนการฯ เลาใหถงสภาพของคอกวา “คอกดงกลาวมลกษณะเปนผาเตนท กางเปนทนงและหลงคาเพอใชส าหรบหลบฝน มโครงไมค าและขงพวกเราไว ผมเหนหลายคนตายระหวางทอยในคาย” (นายซรฟอารม, สมภาษณ, วนท 24 พฤศจกายน 2558)

อาสาสมครขององคกรมสลมในพนททตามขนไปขางบนหลงจากเจาหนาทไดบกจบขบวนการฯ ในพนทต าบลปาดงเบซาร อ าเภอสะเดา จงหวดสงขลาเมอเดอนพฤษภาคม 2558 เจาหนาทบอกวา

ในบรเวณพนทดงกลาว เจาหนาทพบทพกชวคราวและสงปลกสราง 39 หลง (แคมป) แบงเปนโรงนอน 26 หลง ทเหลอเปนโรงครว ทอาบน า หองน า หอคอยสงเกตการณ ภายในบรเวณแคมปพบศพผเสยชวต 1 ราย เพศชาย และมชายวยกลาคนอกหนงราย เจาหนาทไดน าสงโรงพยาบาลปาดงเบซาร

หางจากแคมปประมาณ 50 เมตร พบพนทถกแผวถางส าหรบใชเปนสสานฝงศพแบบเดยวกบทฝงศพของชาวมสลม ประมาณ 32 หลม โดยหนวยกภยไดท าการขดหลมจ านวน 5 หลม พบศพ 4 ศพ ในวนแรก ตอมาพบศพเพมขนเปน 36 ศพ

ภายในทพกทสรางขนชวคราว จะมคนทท าหนาทควบคมเพอมใหผเสยหายดงกลาวหลบหน มทงคนไทยและชาวโรฮงยา ประมาณ 10-20 คน มทงคนทท าหนาทเปนผคมจะมอาวธตดมอ ปน มด ทอนไม ไมหวาย แส มกเปนคนไทย และนายหหนาทจะคอยตดตอกบญาตของชาวโรฮงยา เพอเรยกเงนอกครง กจะเปนชาวโรฮงยาในประเทศไทยกนเอง อกกลมทจะคอยขนๆ ลงๆ น าเสบยง อาหารและน าเอาขนไวทคอก

93 นอกจากนยงมชาวบานบางคนทอยในพนทใกลเคยงคอยชวยเปนหเปนตา ตามหาคนทหลบหนออกมาหรอหากมเจาหนาทเขามากแจงใหทราบ

(อนส สนละ, สมภาษณ, วนท 20 กรกฎาคม 2558 )

ในระหวางทฮามสฮสเซนและชาวโรฮงยาคนอนๆ ถกควบคมอยในคอก ผคมทอยจะบงคบใหพวกเขาตดตอกบญาตมตรเพอใหโอนเงนมาเปนคาไถ ซงผคมจะตองพาออกไปจากคอกแลวขนไปบนยอดของภเขาเพอใชโทรศพท “ระหวางทอยในคาย พวกนายหนาบงคบใหโทรตดตอกบญาตพนองเพอใหเอาเงนมาไถตวใหได ระหวางโทรศพท พวกมนจะคอยเฆยนตใหรองออกมาดวยความเจบปวด เสรจแลวมนกพากลบมาไวทคอก พวกทยงไมมใครตดตอมาวาจะจายเงนกไมไดอาหาร” (ฮามสฮสเซน, สมภาษณ, 28 กรกฎาคม 2557)

ซรฟอารม รอดออกมาจากแคมปกกขงของขบวนการฯ ไดเลาถงการถกกระท าทเหมอนกนคอ “ระหวางทอยในคอกไดมกลมนายหนาเขามาพดคยและใหตดตอกลบหาครอบครวทประเทศพมา โดยบอกใหน าเงน 2,000,000 จต (ประมาณ 60,000 บาท) มาเปนเงนคาเดนทางไปยงประเทศมาเลเซย แตครอบครวผมไมมเงนจายจงถกทบต อดอาหารน าดวย” (นายซรฟอารม, สมภาษณ, 24 พฤศจกายน 2558)

เชนเดยวกบอาสาสมครชาวมสลมทเขาไปชวยทางอ าเภอสะเดาในการรวบรวมหลกฐานทพบและประสานงานใหความชวยเหลอชาวโรฮงยาทรอดชวตจากคอกกกชาวโรฮงยาของขบวนการฯ เลาสภาพใหฟงวา

ชาวโรฮงยาทมญาตและมเบอรตดตอญาตได จะถกบงคบใหโทรศพทตดตอญาตทงในประเทศบงคลาเทศ ประเทศไทย ประเทศเมยนมาและประเทศมาเลเซย เพอเรยกคาไถเปนเงน ประมาณ 190,000-200,000 ทากา (2.50 ทากา = 1 บาทไทย) ระหวางการโทรศพทตดตอกบญาตและครอบครว ชาวโรฮงยาจะถกท ารายรางกายโดยใชไมต ใชอาวธมดแทงท ารายตามตว แขน ขา เพอใหสงเสยงรองเจบปวดในขณะทโทรศพท เพอจะไดกดดนใหตองยอมจายเงนคาไถตามทผน าพาเรยกรอง

ขณะเดยวกนขบวนการน าพานจะมการจดท าบญชชาวโรฮงยาทถกควบคมวาใครขายได ออกไปจากการควบคมจ านวนเทาใด โดยมการขายชาวโรฮงยาทถกควบคมไวในคอกใหกบคนอนๆ ทงครอบครวญาตมตรและคนอนๆ คดเปนเงนไทย คนละประมาณ 60,000-70,000 บาท”

94 (อนส สนละ, สมภาษณ, วนท 20 กรกฎาคม 2558 )

นอกเหนอจากผคมทเปนทงคนไทยสวนใหญมอาวธ และชาวโรฮงยาทคอยท าหนาทควบคมดแลชาวโรฮงยาทอยในคอกไมใหหลบหนแลว ยงมชาวบานในพนทบางคนทคอยท าหนาทคอยสอดสองชาวโรฮงยาทหลบหนออกมา ชาวบานเหลานทราบเพยงแควา หากพบชาวโรฮงยาทหนออกมาไดแลวแจงใหผคมขางบนมาเอาตวกลบไปกไดคาตอบแทนหวละ 5,000 บาท ชาวบานเหลานจะท าหนาทคอยแจงขาวหากมเจาหนาทชดทไมไดเกยวของกบขบวนการเขามาในพนทใกลทตงของคอก

ผคมชาวไทยจะเปนคนทคอยใชความรนแรงกบชาวโรฮงยาทอยในคอก แตละวนจะมชาวโรฮงยาถกทบตใหเหนเปนตวอยาง ผคมชาวโรฮงยาดวยกนจะเปนคนทคอยดแลเปนหลก จะคอยดคนทเรมเจบปวยใหแยกแยกออกมา เพอไมใหไปตดกบใครแตกไมไดมการรกษาแตอยางใด ใครทท าตวดและยงพอมแรงกเรยกออกมาชวยงาน เชน ยกน า ยกอาหาร ฝงศพคนทตาย ซงจะท าใหพวกเขาไดน า ไดอาหารมากกวาคนอนๆ ขณะทกเปดโอกาสใหชาวโรฮงยาทถกบงคบมาหลบหน เชน ฮามสฮสเซน ทตองเอาศพเพอนไปฝงหลายครงและกไมคดวาจะมใครโอนเงนมาไถตวเขาออกไป เขาอาศยชวงทตองลงไปชวยเอาน าในล าธารแหงหนงหลบหนออกมาขอความชวยเหลอจากอหมามในมสยดแหงหนง

ผมถกสงมายงคอกในปา แถวบานคลองตอ สะเดา จงหวดสงขลา เมอเดนทางมาถงคนคมถามเขาวามญาตหรอไมและมเบอรโทรศพทตดตอใครบาง เขาตอบวาไมมญาตทไหน แตดวยอาการบาดเจบ จงท าใหไมสามารถออกจากแคมปไดในตอนนน

ผานไปหลายวน ฮามสฮสเซน และเพอนอกหนงคน ท าทวาขอไปชวย ผคมทเปนชาวไทยออกไปเอาน าทแหลงน า และอาศยจงหวะหลบหนออกมา เมอหลบหนออกมาไดสกพกเพอนทหลบหนออกมาดวยกนไดหนไปคนละทาง สวน ฮามสฮสเซน กไดมาเจอคนไทยมสลมคนหนงบรเวณนน เลยรองขอความชวยเหลอจงถกน ามายงมสยดทน

(ฮามสฮสเซน, สมภาษณ, 27 กรกฏาคม 2557)

ชาวโรฮงยาทถกบงคบใหอยในคอกเหลาน สวนใหญไมไดมญาตพนองทจะสามารถโอนเงนมาใหขบวนการได หลายคนทพอแขงแรงกตองชวยเหลองานของพวกผคม เพอเอาชวตรอด บางคนโชครายกโดนท ารายจนตายขณะทโทรศพทหาญาต บางคนกเจบปวยเกนกวาทไปไหนไดกจะถกปลอยใหนอนรอความตายไปเฉย อยางกรณของ รฟอารม เขาไดรบบาดเจบตงแตอยบนเรอแตกยง

95

ถกบงคบใหเดนทางตอมาจนถงคอกในปาแหงน แลวกถกแบกออกมาทงไวหางจากแคมป ขณะทเจาหนาทก าลงเขามาจบกมและขบวนการพยายามยายคนในคอกขามไปฝงมาเลเซยชวคราว เพอหลบเจาหนาทไทย ซรฟฮารมบอกวา

วนหนงมคนตะโกนขนภายในแคมปวาต ารวจมา ผมกเลยถกแบกไปทงไวทแคมปเกากบเพอนรวม 6 คน โดยทนายหนาไดบอกวาใหรอทนแลวจะมารบ กรออยเปนเวลา 6 วน 6 คน โดย 4 คนไดเสยชวตขณะทอยทแคมปเกา ซรฟอารมและเพอนอกคนทบาดเจบไมสามารถเดนไดจงตดสนใจกลงลงมาจากภเขา โดยระหวางทกลงลงมาเพอนของนายซรฟอารมไดเสยชวต สวนตวนายซรฟอารมจงคลานไปนอนรออยใตตนไม กอนทจะมคนมาพบและสงตวมายงโรงพยาบาล

(นายซรฟอารม, สมภาษณ, วนท 24 พฤศจกายน 2558)

ซรฟอารมถกสงตอไปยงโรงพยาบาลปาดงเบซาร เพอพกรกษาตวโดยอาสาสมครกภย เขาถกพบภายหลงจากทเจาหนาทไดเขาไปพบคอกกกขนาดใหญในพนทชายแดนของอ าเภอสะเดาจงหวดสงขลา จงไมไดถกบนทกไวในการจบกมขณะททางโรงพยาบาลกท าไดแคแจงใหเจาหนาทไดทราบและรกษาดแลซรฟอารมตอไป สวนฮามสฮสเซนทหนออกมาจากคอกไดกอนทจะมการจบกมของเจาหนาทกอยภายในมสยด และถกสงตอใหอาสาสมครชาวมสลมดแลตอไป

ขณะทราเบยโนสรทถกจบระหวางการเดนทางกไดรบการดแลจากเจาหนาทพฒนาสงคมในฐานะของ “ผเสยหายจากการคามนษย” ภายในหนวยงานของรฐแหงหนงในจงหวด สราษฎรธาน สวนจามาลหมดทประสบอบตเหตระหวางเดนทางและถกสงไปรกษาทโรงพยาบาลหาดใหญ ทพยาบาลเรยกวา “นายส โรฮงยา” กสามารถตดตอกบพอของตนไดในประเทศมาเลเซยแลวไดนดหมายใหเขามาชวยพาหลบหนออกไปในทสด

3.4 สรป

การเปนคนไรรฐของชาวโรฮงยาเปนทงเหตผลทผลกดนใหพวกเขาตองหลบหนออกจากบานเกดแลวเขามาในประเทศไทย และกยงเปนสถานะทางกฎหมายทแมจะถกสรางขนโดยรฐบาลเมยนมา แตกความเปนคนไรรฐของพวกเขาไดตดตวออกมาแมวาพวกเขาเดนทางออกมาจากเมยนมาเขามาในประเทศไทย การเปนคนตางดาวหลบหนเขามาในประเทศไทยตามพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ.2522 กลายเปนสถานะทางกฎหมายทกดทบซอนลงไปบนชวตของคนไรรฐชาวโรฮงยา

96 สถานะของคนตางดาวไรรฐทถกสรางขนจากกฎหมายและอ านาจของรฐบาลไทยได

แสดงใหเหนถงขอจ ากดของอ านาจรฐของไทย เมอไมไดมกฎหมายและแนวทางปฏบตใหกบเจาหนาทรฐเมอเผชญกบการหลบหนเขามาของคนตางดาวไรรฐทไมสามารถกลบประเทศตนทาง ซงกไดน าไปสความลมเหลวในการปองกนการหลบหนเขามาของหนวยงานภาครฐ รวมถงความรนแรงทคนตางดาวไรรฐตองเผชญซ าแลวซ าอกเพมขน

จากขอจ ากดของรฐในการเผชญกบคนตางดาวไรรฐ ขบวนการนอกกฎหมายทอยในพนทชายแดนของไทยกลบแสดงความสามารถของตนขนทามกลางขอจ ากดของรฐ พยายามแขงขนกบรฐในการแสดงอ านาจเหนอชวตของคนไรรฐชาวโรฮงยาทก าลงเดนทางเขามาในประเทศไทย และในระดบพนทชายแดนทเจาหนาทรฐททจรตในหนวยงานทรบผดชอบกรวมมอกบขบวนการนอกกฎหมายเหลาน เจาหนาทความมนคงของรฐบางคนใชอ านาจทเกนกรอบของกฎหมายกก าหนด โดยการอางภารกจในการดแลความมนคงในบรเวณชายแดนของตนขนมาแทนอ านาจตามกฎหมาย รวมถงขบวนการน าพาในทองถนทรวมมอกนขยาย เปนขบวนการน าพาขามรฐทงจากตนทางถงปลายทาง มการใชเทคนควธการทนอกเหนอจากการใชก าลงและความรนแรง เชน การใชยาผสมลงไปพรอมอาหาร การอดขาว อดน าทตอเนองเพอใหชาวโรฮงยาหมดแรง เพมเตมจากการใชก าลงและความรนแรงในการฆา ขมขน ทบต ท ารายรางกายเพอขมขชาวโรฮงยาใหยอมท าตามทขบวนการตองการ

แตกระนนทงรฐบาลไทย กอ.รมน. ภาค 4 สย.1 ระนอง และขบวนการน าพาและคามนษยชาวโรฮงยากเผชญกบการเขามามบทบาทมากขนของกลมองคกรตางๆ ทหลากหลาย ทงทเปนหนวยงานอนๆ ของรฐทมภารกจปราบปรามขบวนการคามนษย และการใหความชวยเหลอแกเดก ผหญงและผเสยหายจากการคามนษยภายใตความรบผดชอบตามกฎหมายของหนวยงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กลมองคกรของชาวมสลมทงในประเทศไทยและนอกประเทศทใหความชวยเหลอทางดานมนษยธรรมและความตองการอนๆ ทท างานบนศลธรรมเฉพาะของตน หรออยางองคกรระหวางประเทศการเขาไปใหความชวยเหลอแกชาวโรฮงยาทมาจากรฐยะไข ประเทศเมยนมา ของส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต (UNHCR) องคกรระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน (IOM) และองคกรระหวางประเทศอนๆ รวมถงรฐบาลตางประเทศ เชน สหรฐอเมรกาทเหนวาชาวโรฮงยาเขาขายในฐานะทเปนผลภยโดยสภาพเงอนไข (De Facto Refugee) ทจะตองไดรบการปกปองคมครอง ขณะทความสามารถของกลมชาวโรฮงยาในประเทศไทยเองแสวงหาสถานะทางกฎหมายอนๆ ทตนสามารถแทรกเขาไปได ทงการเปนคนไมมสถานะทางทะเบยน การเปนแรงงานตางดาวเขาเมองผดกฎหมายจากประเทศเพอนบาน 3 สญชาต ทไดรบการผอนผนจากกฏหมาย จะถกอภปรายเพมเตมในบทท 4 และ 5 ตอไป

97

บทท 4 คนไรรฐชาวโรฮงยา สถานะทหลากหลายภายในประเทศไทย

ในบทนผเขยนตองการแสดงใหเหนถงชาวโรฮงยาทไดรบการปกปองดแลจากหนวยงานทหลากหลายภายในรฐๆ และกลมองคกรภายนอกรฐในประเทศไทย หนวยงานรฐ กลม องคกรทางสงคมทหลากหลายใชอ านาจทนอกเหนอไปจากกฎหมายและยทธศาสตรการจดการคนตางดาวฯ ในการชวยเหลอ ดแล และปกปองคนไรรฐชาวโรฮงยาในฐานะอนๆ ทงทถกสรางขนทางกฎหมาย เชน การเปนผหญง เดกและเหยอการคามนษย และสถานะทางสงคม เชน ความเปนพนองมสลมทไมไดถกแบงแยกจากความเปนพลเมองและไมใชพลเมองของรฐสมยใหม หรอการเปนผลภยโดยเงอนไขสภาพทเกดขน หรอแมกระทงมนษยผสมควรไดรบการปฏบตบนพนฐานของสทธมนษยชน แตกระนนการใชอ านาจของหนวยงานรฐ องคกรระหวางประเทศ และกลมองคกรทางสงคมกไมไดเปลยนแปลงสถานะของการเปน "คนตางดาวไรรฐหลบหนเขาเมอง” เพยงแตไดสราง "สถานะ" ใหมทงทางกฎหมาย และทางสงคมอนๆ ขนมาแขงและซอนทบลงไปเหนอชวตของชาว โรฮงยาทามกลางอ านาจรฐในการจดการคนตางดาวทยงคงอย

หนวยงานของรฐทหลากหลาย องคกรระหวางประเทศและกลมองคกรของชาวมสลมตางแขงขน ตอรองเพอสรางชวตใหมใหกบคนไรรฐชาวโรฮงยาทเขามาภายในประเทศไทย การศกษาในบทนจ ากดอยเฉพาะชาวโรฮงยาทอยภายในกระบวนการการปกปองคมครองจากบานพกเดกและครอบครวฯ จงหวดพงงา หนวยงานในสงกดกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ชมชนของชาวมสลมในจงหวดสงขลา รวมถงหองกกในดานตรวจคนคนเขาเมอง จงหวดสงขลา

บานพกเดกและครอบครวฯ เปนหนงในหลายหนวยงานของกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยในการใหความชวยเหลอ ดแลและปกปองคมครองประชากรกลมเสยงเชน ผหญง เดก รวมถงผเสยหายจากการคามนษย คนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาทถกจบบางสวนถกด าเนนการตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ.2551 ขณะเดยวกนการปกปอง คมครองผเสยหายจากการคามนษยไดขยายออกไปภายนอกบานพกเดกและครอบครว ตงแตการปราบปรามขบวนการและชวยเหลอผเสยหายของเจาหนาทฝายปกครองในพนทอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา หรอเจาหนาทตรวจคนเขาเมอง ภาค 6 จงหวดสงขลา ซงท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยา เชน ราเบยโนสร หญงชาวโรฮงยา และคนอนๆ ไดรบการปฏบตทเปลยนแปลงไปจาก “ตางดาวหลบหนเขาเมอง” ทตองถกกกขงและผลกดนออกนอกประเทศเปน “ผเสยหายจากการคามนษย” “เดก” และ “ผหญง” ทจะตองไดรบการชวยเหลอดแลจากหนวยงานดานพฒนาสงคมและความมนคงของ

98

มนษยทมภารกจตามกฎหมายในปองกนปรามปราม และชวยเหลอดแลผเสยหายจากการมนษย ผหญงและเดก และไดท าใหองคกรระหวางประเทศทไดรบการอนญาตจากรฐสามารถเขาไปใหความชวยเหลอชาวโรฮงยาในสถานะการเปน “ผลภยโดยสภาพเงอนไข” หรอจากองคกรพฒนาเอกชนทค านงถง "สทธมนมนษยชน" ของชาวโรฮงยาโดยไมไดขนอยกบสถานะทางกฎหมาย

คนไรรฐชาวโรฮงยาทงภายในการควบคม ดแลของรฐและทอยภายในชมชนภายนอกกไดรบการดแลในฐานะเปน “ชาวมสลม” โดยเฉพาะในจงหวดสงขลาทมทงกลมองคกรของชาวมสลมอยเปนจ านวนมาก มศนยประสานงานส านกงานจฬาราชมนตรประจ าภาคใต เครอขายชวยเหลอโรฮงยา กลมอาสาสมครชาวมสลม และชมชนของชาวมสลมอยในหลายอ าเภอของสงขลา โดยเฉพาะในพนทชายแดนทตดกบมาเลเซย ทเปนจดทตงของคายเถอนของขบวนการน าพาและคามนษย รวมถงดานตรวจคนเขาเมองจงหวดสงขลา 2 แหง บานพกเดกและครอบครว 1 แหง และสถานคมครองผเสยหายจากการคามนษยทควบคมและดแลชาวโรฮงยาจ านวนมากทสดในประเทศตงแต ป พ.ศ.2556 - 2558

ผเขยนวางกรอบการศกษาและน าเสนอชวตของคนไรรฐชาวโรฮงยาภายในประเทศไทยใน 3 อาณาบรเวณของหนวยงานและพนททส าคญ คอ หนง คนไรรฐชาวโรฮงยาทอยภายใตการปกปองคมครองจากบานบานพก และหนวยงานของรฐอนๆ ทงฝายปกครองในอ าเภอตะกวปา ชดเฉพาะกจของตรวจคนเขาเมอง 6 สงขลา ในฐานะทเปนผหญง เดกและผเสยหายจากการคามนษย ขณะทองคกรระหวางประเทศ และองคกรพฒนาเอกชนของไทยไดเขาไปชวยเหลอคนไรรฐชาว โรฮงยาในฐานะของการเปน “ผลภยโดยสภาพขอเทจจรง” และมนษยทควรไดรบการปฏบตบนพนฐานของ “สทธมนษยชน” ทเปนสากลในระหวางทพวกเขาถกควบคมอยภายในรฐ รวมถงบานพกเดกและครอครว

สอง คนไรรฐชาวโรฮงยาทไดรบการปกปองคมครองจากความเปนพนองมสลมในจงหวดสงขลา ทงทอยภายในชมชนมสลม หรออยภายในการดแลของรฐทกลม ชมชนและองคกรของชาวมสลมไดขยายความชวยเหลอทงโดยตรง หรอโดยผานการสนบสนนการปฏบตงานของเจาหนาทรฐทใหการดแล

4.1 บานพกเดกและครอบครว การปกปองดแลเดก ผหญงและผเสยหายจากการคามนษย

บานพกเดกและครอบครว เปนหนวยงานภายใตกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย มหนาทในการปกปองดแลเดก ผหญงและผเสยหายจากการคามนษยโดยไมไดจ าแนกวาเปนพลเมองของไทยหรอไม และภายใตกระบวนการใหความคมครองเจาหนาทบานพกเดก

99

และครอบครว อ านาจทแตกตางและหลากหลายตางพยายามแขงขน ตอรองและหาความรวมมอระหวางภายใตอ านาจทแตกตางหลากหลายสามารถจ าแนกออกเปน 4 ลกษณะ คอ 1. การแทรกแซงของอ านาจของแนวคดเศรษฐกจเสรนยมใหมในนามของตอตานการคามนษยเขามาก ากบและควบคมการท างานของหนวยงานรฐในการปกปองดแลผเสยหาย แมจะเปนคนตางดาวหลบหนเขาเมองของเจาหนาทบานพกขยายไปถงฝายปกครองของอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา และการชวยเหลอของส านกงานตรวจคนเขาเมอง 6 กอนทจะถกสงใหไปอยภายใตการดแลของบานพกเดกและครอบครว 2. การใชอ านาจในการดแลเดกและผหญงตามกฏหมายของเจาหนาทบานพกเดกและครอบครวเพอพฒนาเดกและผหญงใหเปนไปตามมาตรฐานการดแลทดตามกฎหมาย 3. อ านาจของขบวนการนอกกฏหมายทพยายามแทรกแซงเขามาภายในบานพกเดกและครอบครว ผานเจาหนาทรฐททจรต ขบวนการน าพาและขบวนการคามนษยทพยายามเขามาชกชวน หลอกลวงใหเดก ผหญงชาวโรฮงยาหลบหนออกไปจากบานพกเดกและครอบครว หรอใหปฏเสธทจะไปประเทศสาม ในฐานะผลภย ขมขเจาหนาทบานพกเดกและครอบครว และ 4. บทบาทของอ านาจจากองคกรภายนอกรฐทแสวงหาความรวมมอผานการท างานภายในบานพกเดกและเยาวชน เชน ส านกขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต (UNHCR) เจาหนาทขององคกรระหวางประเทศเพอการโยกยายถน เจาหนาทขององคกรพฒนาเอกชนในประเทศไทยทเขาใหชวยเหลอคนไรรฐชาวโรฮงยา ในขณะเดยวกนเจาหนาทของหนวยงานเหลานน และคนไรรฐชาวโรฮงยากยงคงตองเผชญกบนายหนาของขบวนการน าพาและคามนษยดวยเชนกน

รฐบาลไทยไดใหความส าคญกบการปองกนและแกไขปญหาการคามนษยมา เปนเวลานาน โดยเรมจากปองกนการคาหญงและเดกภายใตพระราชบญญตวาดวยการคาหญงและเดกหญง พ.ศ.2471 ขนมาใชบงคบเปนฉบบแรก ซงตอมากฎหมายฉบบนไดมการปรบปรง แกไขเพมเตมอกครงในป พ.ศ.2540 และในป พ.ศ.2551 ไดแกไขอกครง โดยประกาศใชพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ.2551 ฉบบใหมในวนท 5 มถนายน ในปเดยวกน เพอใหการปองกนและปราบปรามการคามนษย การชวยเหลอคมครองผเสยหายจากการคามนษยสอดคลองกบพนธกรณของอนสญญาและพธสาร เพอการปองกนและปราบปรามการคามนษย และหลกการดานสทธมนษยชนอนเปนสากล พรอมกบจดตงคณะกรรมการปองกนและปรามปรามการคามนษย (ปคม.) ซงนายกรฐมนตรเปนประธาน และคณะกรรมการประสานและก ากบการด าเนนงานปองกนและปราบปรามการคามนษย (ปกค.) ซงมรองนายกรฐมนตรเปนประธาน และในระดบจงหวด มคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการคามนษยระดบจงหวด ซงประกอบดวยกรรมการจากสวนราชการทเกยวของ โดยผวาราชการจงหวด เปนประธานซงไดท าใหการปองกนและปราบปรามการคา

100

มนษยกลายเปนภารกจชองหลายหนวยงาน ทงภายในกระทรวงแรงงาน กระทรวงมหาดไทย กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

แตกระนน คนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยไมเคยไดรบการปฏบตในฐานะของผเสยหายจากการคามนษยจนกระทงป พ.ศ.2557 รฐบาลสหรฐไดเผยแพรรายงานสถานการณการคามนษยประจ าป 25571 ซงไดจดใหประเทศไทยอยในบญชกลม 3 (TIER3) กลมประเทศทมสถานการณคามนษยระดบเลวราย โดยสวนหนงในรายงานระบวา

เจาหนาทรฐของไทยทงพลเรอนและทหารไดรบผลประโยชนจากการลกลอบน าเขาผแสวงทพกพงชาวโรฮงยาจากพมาและบงคลาเทศ (ทเขาประเทศไทยเพอผานไปมาเลเซยหรออนโดนเซย) รวมทงสมรรวมคดกนในการขายผแสวงทพกพงชาวโรฮงยาเหลานเพอการบงคบใชแรงงานบนเรอประมง เจาหนาทกองทพเรอและถกกลาวหาวา ผลกดนเรอบรรทกผแสวงทพกพงชาวโรฮงยา ซงมงหนาไปมาเลเซยใหเขาเขตไทยแทนและใหความสะดวกในการสงตวผแสวงทพกพงบางคนไปใหนกคามนษยหรอนายหนาเพอขายไปเปนแรงงานบงคบใชบนเรอประมง นอกจากน สอยงรายงานวา เจาหนาทต ารวจไทยบางคนท าการอยางเปนระบบในการโยกยายชายชาวโรฮงยาจากศนยกกกนในไทยและน าไปขายใหนกคามนษย หรอนายหนาซงจะสงชายเหลานไปภาคใตของไทย (กระทรวงการตางประเทศสหรฐอเมรกา, รายงานสถานการณการคามนษยประจ าป พ.ศ. 2557) รฐบาลไทย โดยกระทรวงมหาดไทยไดเรงใหหนวยงานปกครองในพนทเรงด าเนน

มาตรการตางๆ ในการปราบปรามขบวนการน าพาและคามนษย ผวาราชการจงหวดและนายอ าเภอในหลายพนทไดบรณาการความรวมมอหนวยงานภายในพนทในการแกไขปญหา และชวยเหลอผเสยหายจากการคามนษยใหเปนไปตามมาตรฐานสากลและมนษยธรรม อยางเชน นายอ าเภอตะกวปาทแสดงใหถงความตองการในการแกไขปญหาในพนทของตน “ผมตงใจวาจะขอแกปญหาชาวโรฮงยาในพนท เพอชวยใหประเทศไทยเพมระดบจาก Tier 3 ไป Tier2 หรอ 1 ตอไป” (นายมานต เพยรทอง นายอ าเภอตะกวปา, สมภาษณ, วนท 4 กมภาพนธ 2558)

1 ด ร าย งาน เพ ม เ ต ม ได ท https://th.usembassy.gov/th/our-relationship-th/official-

reports-th/2014-trafficking-persons-report-thailand-th/

101

4.1.1 การปราบปรามขบวนการคามนษยของฝายปกครอง อ าเภอตะกวปา ความพยายามของนายอ าเภอตะกวปาในการจดการปญหาการการน าพาและคา

มนษยชาวโรฮงยาในพนท จนท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาไดเขาสการปกปองคมครองในฐานะเปนผเสยหายจากการคามนษยไดเปนครงแรก แตการด าเนนคดของหนวยงานบงคบใชกฎหมายอนๆ กไมไดประสบความส าเรจเมอทงเจาหนาทต ารวจและอยการไมสามารถแสดงหลกฐานใหศาลเห นไดอยางชดเจน รวมถงการเปลยนเสนทางการน าพาหลกเลยงการผานอ าเภอตะกวปาโดยใชเสนทางอนเชน อ าเภอพะโตะ แมจะมดานตรวจของเจาหนาททหารกตาม หรอใชเรอลงไปถงจงหวดสตล

พนทอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา เปน 1 ใน 2 อ าเภอของจงหวดพงงาทเปนพนทขนฝงของกลมผน าพาชาวโรฮงยาหลบหนเขามาในประเทศ และใชเปนเสนทางผานลงไปชายแดนมาเลเซยในพนทจงหวดสงขลา

ผมกพยายามปฏบตหนาทในการปราบปรามขบวนการคามนษยชาวโรฮงยา อยางจรงจงแตเนองจากแตตดปญหาคอ ทางอ าเภอท าไดเพยงแคจบกมแลวกตองสงตอใหเจาหนาทต ารวจด าเนนการตอ แตกไมมการตดตามขยายผลเทาทควรจากเจาหนาทอนๆ ผมจบกมขบวนการคามนษยชาวโรฮงยาไดในพนทต าบลตะกวปา ตงแตตลาคม ป 2557 อกครงในเดอนมกราคม ป 2558 และตอมาเมอวนท 11 มกราคม ป 2558 มการจบกมไดทอ าเภอหวไทร จงหวดนครศรธรรมราช ซงทง 2 กลม เปนกลมทมนายหนากลมเดยวกน ลงเรอล าเดยวกนมา แตเหตใดเจาหนาทต ารวจของตะกวปากลบมองวาไมเปนการคามนษย แตเจาหนาทต ารวจทอ าเภอหวไทร กลบมองวาเปนการคามนษยและมการขยายผลจนกระทงสามารถจบขบวนการคามนษยได จากการสบหาขอเทจจรงของทางปลดฝายปราบปรามทผมใหรบผดชอบกทราบวา หวหนาขบวนการทอยในทองทจงหวดพงงานแหละ เปนชาวไทยมสลม และมชาวโรฮงยาทอาศยอยในต าบลบางคลรวมขบวนการดวย ยงมผรวมขบวนการอกหลายคน บางคนถงขนาดพดจากบเจาหนาทของผมทเขาไปจบกมครงหนงวา พวกผมมเยอะกวาพวกของนายอ าเภอเยอะ ผมไมกลว (นายมานต เพยรทอง นายอ าเภอตะกวปา, สมภาษณ, วนท 4 กมภาพนธ 2558) การจบกมเมอวนท 11 ตลาคม 2557 ททางอ าเภอตะกวปาสามารถสบสวน และ

วางแผนการจบกมคนในขบวนการน าพาและคามนษยชาวโรฮงยา พรอมกบรถจกรยานยนตและ

102

โทรศพทมอถอ และยงขยายผลการจบกมเพมเตมในวนท 13 ตลาคม ตอนเชามด นายอ าเภอพรอมกบอาสาสมครเขาไปตรวจสอบในพนทตองสงสย จนประมาณ 10 โมง ทพบกลมชาวโรฮงยา 72 คน หลบซอนอยในปา หลายคนมอาการบาดเจบ รางกายอดโรย อดอาหารและน าดมมานาน ทางเจาหนาทจงไดเคลอนยายชาวโรฮงยาทงหมดมาพกทศาลาประชาคมของอ าเภอ

ตอมานายอ าเภอไดขอความรวมมอไปยงบานพกเดกและครอบครว ในการมาสมภาษณคดกรอง พรอมกบลามจากศนยพฒนาสงคมคาทอลก สราษฎรธาน และเครอขายองคกรเอกชนอนๆ ในพนทมารวมสมภาษณและคดแยกบคคลตามขนตอนของพระราชบญญตปองกนและปรามปรามการคามนษย พ.ศ.2551 ซงพบวากลมคนไรรฐชาวโรฮงยาจาก 81 คน มบคคลทเขาขายเปนผเสยหายจากการคามนษยจ านวน 35 คน และอาจเขาขายการคามนษยทควรไดรบการคมครองชวคราว หรอรอการตรวจสอบจากพนกงานสอบสวนเพมเตมอก 46 คน

หลงจากทางอ าเภอตะกวปาไดสงตวผเสยหายจากการคามนษยใหกบทางบานพกเดกและครอบครวดแล เจาหนาทของอ าเภอและเจาหนาทบานพกเดกและเยาวชนไดสงบนทกการจบกม แบบสมภาษณและขอมลใหเจาหนาทต ารวจท าส านวนสงใหอยการเพอสงฟองศาล ในวนท 9 กมภาพนธ 2558 ในขอหารวมกนคามนษยและน าพาคนตางดาวเขามาในราชอาณาจกรโดยผดกฎหมาย กระท าดวยประการใดๆ อนเปนการชวยเหลอใหคนตางดาวพนการจบกม มความผดตาม พรบ.คนเขาเมอง พ.ศ.2522 และ พรบ.ปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ.2551 ตอมาศาลจงหวดตะกวปาพพากษายกฟองในขอหารวมกนคามนษยในวนท 6 ตลาคม 2558 จากการททางอยการและพนกงานสอบสวนไมสามารถแสดงหลกฐานใหเหนไดวามการรวมกนคามนษยได ขณะทผตองหากมเพยงกลมทถกจบโดยทางอ าเภอ ขณะทคนในขบวนการอนๆ ทยงอยในจงหวดพงงาไมไดถกเจาหนาทต ารวจจบกมหรอสอบสวนเพมเตม เนองจากไมมหลกฐานไปถงแมทางอ าเภอจะสงขอมลหลกฐานทไดจากการจบกมไปใหแลวกตาม สวนชาวโรฮงยาทอยภายในบานพกเดกและครอบครวทงทเปนผเสยหายจากการคามนษยและทไมใชกถกกลมขบวนการฯ ทยงอยในพนทจงหวดพงงาชวยเหลอหลบหนออกจากสถานทควบคมดแลในเวลาตอมา

นอกเหนอจากการวางแผนจบกมแลว นายอ าเภอตะกวปายงไดจดใหอาสาสมคร (อส.) ตงดานตรวจบรเวณสามแยกหลกของอ าเภอตะกวปาทมาจากระนอง ไดพาไปเยยมดานตรวจตะกวปาตลอด 24 ชวโมง โดยจดใหมผใหญบาน อาสาสมคร และต ารวจ เฝาอยตลอดเวลาและผลดเปลยนกนไป ซงทผานมากถอวาไดผลทด เคยมเดกชาวโรฮงยา 2 คน ทหลบหนระหวางการถกน าพาวงหนมาขอความชวยเหลอขณะทก าลงเดนทางออมดานตรวจดงกลาว และเมอมการตรวจสอบเสนทางตามค าบอกเลาของเดกชาวโรฮงยาทง 2 กพบรองรอยการเดนเทาจรง และพบขวดน าทเขยนวา “สะเดา” ดวย ท าใหขบวนการน าพาเรมเปลยนเสนทาง นายอ าเภอตะกวปาบอกวา

103 เสนทางการขนยายชาวโรฮงยาเดม เรมจากพนทใน 4 อ าเภอ 2 จงหวด คอ อ าเภอกะเปอร อ าเภอสขส าราญ จงหวดระนอง และ อ าเภอคระบร อ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา เมอขนฝงในพนทดงกลาวจะมการพกอยในคาย เพอรอรถมารบเดนทางไปยงจงหวดสงขลา กอนทจะมการสงตอไปยงประเทศมาเลเซยหากคนใดสามารถจายเงนใหกบนายหนาได ซงแตเดมจะเปนการเดนทางผานจงหวดพทลง แตเนองจากเสนทางดงกลาวตองผานดานตรวจหลายดานและมการเรยกรบเงนจากเจาหนาทประจ าดานสงถงสามแสนบาท จงมการเปลยนเสนทางเปนการขบผ านจงหวดชมพร นครศรธรรมราชแทน (นายมานต เพยรทอง นายอ าเภอตะกวปา, สมภาษณ, วนท 4 กมภาพนธ 2558) ฝายปกครองของอ าเภอตะกวปาขยายผลการจบกมและชวยเหลอกลมคนไรรฐชาว

โรฮงยาไดในพนทตะกวปาเพมเตมไดอกในเดอนตลาคม 2557 และด าเนนการสมภาษณคดแยกจนพบผทเขาขายเปนผเสยหายจากการคามนษย เจาหนาทสงตวบคคลทเปนผเสยหายใหอยภายใตการดแลในบานพกเดกและครอบครวกอนทจะสงตอใหสถานคมครองผเสยหายตามขนตอนตอไป ภายใตกฎหมายปองกนและปราบการคามนษย พ.ศ.2551 บานเดกและครอบครวจะตองใหการดแลและชวยเหลอผเสยหายทเปนคนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยา นอกจากนนบานพกเดกและครอบครวไดขอความชวยเหลอในการดแลชาวโรฮงยาจากองคกรทางศาสนาของคาทอลกและอาสาสมครของกลมมสลมและโรฮงยาในประเทศไทยในพนททท าใหองคกรภายนอกรฐมบทบาทในการชวยเหลอดแลชาวโรฮงยามากขนดวยเชนกน

นายอ าเภอตะกวปาพยายามปราบปรามขบวนการน าพาและคามนษยชาวโรฮงยาในพนทของตนทเปนพนทขนฝงอยางตอเนองและไดรวมมอหนวยงานในพนทปลายทางของการเดนทางขามชายแดนไปมาเลเซยในพนทของจงหวดสงขลา เชน เจาหนาทเฉพาะของตรวจคนเขาเมอง 6 (ตม 6) จะเรมปราบปราม วางแผนจบกมและทะลายคายพกอยางตอเนอง ซงจะไดน าเสนอตอไป

4.1.2 การชวยเหลอคนไรรฐชาวโรฮงยาเหยอการคามนษยของ ตม.6

รฐบาลไทยใหความส าคญกบการปราบปราบการคามนษยทมากขน และท าใหหนวยงานทไมไดรบผดชอบโดยตรงกยงตองด าเนนการตามนโยบาย อยางเชน ส านกงานตรวจคนเขาเมองภาค 6 จงหวดสงขลา (ตม. 6 สงขลา) และไดสรางความมนใจใหกบชาวโรฮงยาในประเทศไทยเขาไปขอความชวยเหลอจากเจาหนาท เชน กรณท ตม.6 สงขลา วางแผนการชวยเหลอมฮมหมดนรชายหนมชาวโรฮงยา หลานชายของนายอบดลม ชาวโรฮงยาทอยอาศยในประเทศไทยจนน าไปสการจบกมผบรหารทองถนของจงหวดสตล และยงเปนคณะกรรมการปองกนการคามนษยของจงหวดท

104

รวมกบเจาหนาทททจรตและขบวนการคอยชวยเหลอน าพาและคาชาวโรฮงยาในประเทศไทย รวมถงเจาหนาทของสถานคมครองผเสยหายบางคนทขมขบงคบใหผเสยหายตองหลบหนออกนอกประเทศเพอท าใหการด าเนนคดทางกฎหมายไมส าเรจจากการทไมมผเสยหาย

ส านกงานตรวจคนเขาเมอง 6 สงขลา มหนาทหลกในการควบคมดแลการเขาออกของคนตางดาว และการน าพาแรงงานตางดาวเขาเมองผดกฎหมายทจะสงผลกระทบตอการถกกดกนทางการคาในพนทจงหวดภาคใตทชายแดนตดกบทงประเทศเมยนมาและมาเลเซย “กลมสมเสยง คอกลมผใชแรงงานเวยดนาม รสเซย พมา กมพชา กลมขอทาน แรงงานตางดาวท างานในครอบครวไทย และผใชแรงงานผดกฎหมายทางฝงทะเลอาวไทยและทะเลอนดามน และสดทายคอการตรวจสอบสถานทกกขงบงคบขเขญ โดยเฉพาะกลมโรฮงยา ทมการขนยายแรงงานซงจะมขนในชวงนซงเปนชวงไมมมรสม ชวงนเองทมขบวนการคาโรฮงยาเกดขน” (พลต ารวจตรธชชย ปตะนละบตร, การแถลงขาวสถานการณปญหาแรงงานผดกฎหมาย, วนท 7 มกราคม 2557)

ทาง ตม. 6 ไดจดทมเฉพาะกจตดตามขบวนการน าพาในพนทจงหวดสตลตงแตตลาคม 2556 ทงตวลกนองคนส าคญทคอยจดการ น าพาคนตางดาวเขามากบนกธรกจส าคญในจงหวดสตล โดยทนกธรกจคนดงกลาวเคยชวยเหลอใหหลดพนคดฆาคนตายของลกนองคนส าคญคนน จงเปนบญคณกน สวนลกนองคนส าคญอกคนเปนนกการเมองทองถนและยงเปนสมาชกคณะกรรมการตอตานการคามนษยของจงหวดสตล โดยทงสองคนจะท างานตามความรบผดชอบของตนเอง ซงนอกจากคามนษยแลว ยงพบวากลมขบวนการของนกธรกจส าคญในจงหวดสตลคนนยงมสวนเกยวของกบการกระท าผดในลกษณะคาของเถอนและยาเสพตดในพนทจงหวดสตลอกดวย

สายลบชาวโรฮงยาไดแจงขาวความเคลอนไหวของขบวนการทน าพาชาวโรฮงยา เขามา และไดรบโทรศพทจากอบดลม ชาวโรฮงยาทอยภายในประเทศไทยวา มฮมหมดนรหลานชายของตนถกจบอยในประเทศไทย แลวโทรมาเรยกเงนจากตนเองกเลยแจงทางเจาหนาตรวจคนเขาเมอง ตม.6 เพอวางแผนชวยเหลอและจบกมขบวนการทน านายมฮมหมดนรเขามาและเรยกเงนจาก นายอบดลม ลงทอยอาศยอยประเทศไทย อบดลเมยะเลาถงกรณของมฮมหมดนรวา

มฮมหมดนรเปนชายชาวโรฮงยาอาย 30 ป อยใกลซตเว ในรฐยะไข ความยากล าบากในบานเกดและการถกจ ากดสทธท าใหมฮมหมดนรคดจะไปประเทศมาเลเซยจงไดตดตอนายหนาชอนายรอสก นายกลาเมยเพอใหชวยเหลอในการเดนทางไปยงประเทศมาเลเซยโดยตกลงกนวาคาใชจายในการเดนทางจะใชใหภายหลงจากเดนทางถงประเทศมาเลเซยแลว

105 มฮมหมดนรเดนทางพรอมกบเพอน 4 คน และคนอนๆ อก 350 คน บนเรอ ซงมทงผชายและผหญง โดยใชเวลาประมาณ 7 วนกมาถงชายฝง กมคนทองถนประมาณ 10 กวาคน มาน าพวกเขาเดนเทาเขาไปในปา ประมาณชวโมงกมาเจอกลมบานอย 3-4 หลง คนทองถนใหผหญงและเดกพกทบาน ขณะทผชายยงถกพาเดนเทาตอไปจนถงคายพก มผาใบขงเปนเตนทกนน ากนแดด มผาปพนใหนอน ทคายพกมชาวโรฮงยาอยแลวประมาณ 100 คน เขาอยในคายพกอยสองวน คนทองถนกบงคบใหเขาตดตอญาตของตน ระหวางทมร ฮมหมดนรตดตอกบญาตของตน นายหนากบคนทองถนจะทบตผเสยหายเพอใหญาตไดยน และตกลงทจะน าเงนมาใหกบนายหนา

มฮมหมดนรมาถงประเทศไทย และไดตดตอกบภรรยาของตนเองทประเทศเมยนมาในหาเงนมาใหขบวนการกอนทจะไปถงมาเลเซย แตภรรยาเขาไมมจงตดตอหาญาตทประเทศมาเลเซย ญาตทประเทศมาเลเซยจงไดตดตอมายงนายอบดลม ซงเปนญาตของตนทอาศยอยในจงหวดระนอง ประเทศไทย

(อบดลม, สมภาษณ, วนท 29 กรกฎาคม 2557)

อบดลมไดตดตอไปยงอาสาสมครชาวโรฮงยาเพอขอความชวยเหลอ อาสาสมครชาวโรฮงยาไดตดตอไปยงทมเฉพาะกจของตรวจคนเขาเมองทตอมาไดประสานไปยงต ารวจทองท และวางแผนการเขาชวยเหลอในวนสงตวผเสยหาย จนสามารถชวยเหลอผเสยหาย พรอมจบกมผตองหาไดหนงคน ในวนดงกลาว

อบดลม ผเปนลงของมฮมหมดนรไดเขามาอยอาศยในประเทศไทยกวา 20 ป โดยเขาไปคาขายภายในสถานต ารวจระนอง ตอมาไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาทต ารวจจงไดเปลยนมาขายโรต ปจจบนมารบซอของเกาไดเดอนละประมาณ 15,000 บาท เขาบอกวาทนายความทเขามาชวยในคดนถงรายละเอยดทนายหนาโทรมาบอกเรองมฮมหมดนรหลานชายของตนทเดนทางจากบานไปมาเลเซยเพอท างาน

อบดลม รขาววาเมอ 16 ปกอน ครอบครวของมฮมหมดนรพยายามหลบหนเขาไปในบงคลาเทศ แตเรอลมระหวางทางจงเขาใจวาคงตายหมดกนทงครอบครวแลว จนกระทงไดรบโทรศพทจากญาตทมาเลเซยทโทรมาขอความชวยเหลอใหกบนายมฮมหมดนรทถกนายหนาควบคมตวอยในประเทศไทย กเลยโทรกลบไปตดตอนายหนาทและขอคยกบนายมฮมหมดนร ระหวางทคยโทรศพทกบนายมฮมหมดนร

106 รองไหพรอมบอกวาถกซอมหนกมาก ถาไมชวยกคงตองตายตายแนๆ กเลยถามชอพอกบแมอก เลยเชอวาเปนนายมฮมหมดนรจรง กเลยตดสนใจชวย

มฮมหมดนรไปตดตอกบนายหนา โดยนายหนาบอกวามงานใหท าทประเทศมาเลเซย แตมคาเดนทาง 6,000 รงกต โดยตกลงวาจะจายใหเมอถงมาเลเซยแลว แตเมอเดนทางมาถงประเทศไทยกลบถกเรยกเงนกอนและถกซอมดวย กเลยตดสนใจจะชวยแตไมมเงน เลยบอกนายหนาวาจะจายแตไมมเงนตองขายวว แลวกหายมคนอนๆ เพมดวย ซงตองใชเวลา

ครงแรกกนดหมายใหมาสงทจงหวดสราษฎรธาน แตพวกนายหนาบอกวาตองมคาใชจายเพม กเลยนดกนทหาดใหญ จงหวดสงขลา นายหนาใหอบดลมโอนเงนใหกอน แตอบดลมโอนเงนไมเปน กเลยใหถอมาพรอมตอนแลกตวนายมฮมหมดนร

(นกกฎหมายในพนทจงหวดสงขลาไมประสงคเผดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 29 กรกฎาคม 2557)

การวางแผนชวยเหลอมฮมหมดนรและจบกมคนทขบรถน าพามาเรมจากทเจาหนาทตรวจคนเขาเมองและอาสาสมครชาวโรฮงยาใหอบดลมท าตามแผนของขบวนการไปกอน

อบดลมเดนทางไปถงหาดใหญในวนท 10 มนาคม 2557 ตอนเชามดแตยงตดตอนายหนาไมไดเลยไปหาทพก จนถงประมาณสโมงเยนกตดตอนดหมายกบนายหนาไวตอนหาโมงเยนทสถานขนสงหาดใหญ อบดลมรอจนถงหกโมงเยนกเจอกบกลมนายหนาแตยงไมเหนตวนายมฮมหมดนรกลมนายหนาใหคนเดนไปกบ อบดลมเพอกดเงน ระหวางตอแถวถอนเงนจากจากตเอทเอม กมทหารเดนมาใกลๆ อบดลมเลยถามกบคนของนายหนาจะมปญหาไหม

คนของนายหนาบอกวา ไมมปญหาเพราะเปนเพอนกน

อบดลมกดเงนออกมา 3 ครง ครงละ 20,000 บาท จนครบแลวกยนใหคนของนายหนาถอกลบมาทรถ เพอใหอกคนนงนบเงนจนเรยบรอยแลวกเลยถามวา

จะใหรอรบทมฮมหมดนรทนเลยไดไหม

กลมนายหนาบอกวาใหกลบไปกอน อกประมาณชวโมงจะโทรไปหาอกท ประมาณหาทมถงมโทรศพทมานดใหไปเจอขางโลตส เมออบดลมไปถงกมโทรศพทใหเดนไปขางโลกตสอกทกเหนชายยนพงรถอยคนเดยวกเลยเดนเขาไปหาและกเจอ

107 ตวนายมฮมหมดนร แตสกพกกมผชายอก 2-3 คน วงเขามาบงคบใหอบดลมขนรถคนเดยวมฮมหมดนรพรอมกบผชายทยนพงรถอกคน แลวกขบรถไปอกทกอนทจะเจอกบเจาหนาทและอาสาสมครชาวโรฮงยา

(นกกฎหมายดานสทธมนษยชนในพนทจงหวดสงขลาไมประสงคเผดเผยชอ, สมภาษณ เมอ 29 กรกฎาคม 2557)

เชาวนตอมาอบดลมไดรบการปลอยตว แตมฮมหมดนรถกสงตวไปอยบานพกภายใตการดแลของพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย จงหวดสงขลา แตนายมฮมหมดนรอยไดไมนานเมอขบวนการไดตดตอกบเจาหนาทของบานบางคนใหขมขท าราย เพอใหมฮมหมดนรหนออกไปใหได อบดลมบอกกบนกกฎหมายดานสทธสทธมนษยชนในพนทจงหวดสงขลาวา “ตอนทนายมฮมหมดนรหนออกจากสถานคมครอง กมคนไทยโทรไปหาลงของมฮมหมดนรวาจะขอเงนอก 20,000 บาท แลวจะเอามฮมหมดนรกลบมาสงให แตอบดลมกไมมปญญาทจะหาเงนมาใหอกแลว” (นกกฎหมายดานสทธมนษยชนในพนทจงหวดสงขลาไมประสงคเผดเผยชอ, สมภาษณ, เมอ 29 กรกฎาคม 2557)

4.1.3 ชวตในบานพกเดกและครอบครว

บานพกเดกและครอบครวในหลายจงหวดของภาคใต และสถานคมครองผเสยหายจากการคามนษยเรมรบตวเดก ผหญงและผเสยหายจากการคามนษยตางดาวชาวโรฮงยาเขามาดแลในป พ.ศ.2556 โดยเปนการฝากใหดแลจากส านกงานตรวจคนเขาเมอง ตอมากรบตวมาดแลทงจากการตกเปนผเสยหายจากการคามนษยตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย ป พ.ศ.2551 เปนเดกทแมจะไมไดเปนผเสยหายจากการคามนษยตามพระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ.2546 และผหญงตามพระราชบญญตคมครองผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ.2550 แตทางบานพกเดกและครอบครวกไมไดมความพรอมทงสถานทและเจาหนาททไมไดเตรยมรบคนไรรฐชาวโรฮงยาเขามาดแลมากถงหลายรอยคน ไมไดมความรความเขาใจในแนวทางการดแลคน ตางดาวในระยะเวลายาวนานโดยไมมก าหนด ซงท าใหเจาหนาททควรจะตองใหการดแลตามกฎหมายกลายเปนการเผชญหนาระหวางเดก ผหญงคนไรรฐชาวโรฮงยากบเจาหนาท เจาหนาทบานพกปฏบตกบเดกหนมชาวโรฮงยาอยางเชนหมดอาม ดวยความระมดระวงเพราะความไมไววางใจระหวางกน ขณะทผหญงชาวโรฮงยาอยางเชนนไรบ กรสกถงความสนหวงจากการอยภายในบานพกเดกและครอบครวอยางไมรอนาคต ผหญงชาวโรฮงยาบางคนรสกวาพวกเขาโดนกกขงควบคมอยภายในบานพกเดกและครอบครวและจ าเปนตองพยายามแสวงหาทางหลบหนออกไป เพอจะไปหาครอบครวทอยภายนอก

108 ขณะทสถานคมครองผเสยหายจากการคามนษยทมภารกจโดยตรงในการชวยเหลอ

ปกปองผเสยหายจากการคามนษยกมเจาหนาทบางคนทถกชกชวนใหเขารวมกบขบวนการน าพาและคามนษยชาวโรฮงยา โดยพยายามขมข ใชก าลงบบบงคบใหผเสยหายตองหลบหนออกไป อยางท เกดกบมฮมหมดนร และซรราคมาน

บานพกเดกและครอบครว เรมชวยเหลอดแลคนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาตามกฎหมายภายในของไทยมากขน แตการยงคงมสถานะเปนผหลบหนเขาเมองกไมไดสอดคลองกบแนวทางการชวยเหลอของเจาหนาทบานพกเมอเจาหนาทไมสามารถสงกลบไปอยกบชมชนของตนได หรอสงตอใหหนวยงานทดแลตามขนตอนกไมได ท าใหเจาหนาทบานพกเผชญขอจ ากดทงจากไมไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาทหนวยงานอนๆ โดยเฉพาะต ารวจทมกมความเหนแตกตางตงแตในกระบวนสมภาษณคดกรองเบองตน และไมไดใหความคมครองบานพกฯ เพยงพอ หนวยงานอยางบานพกฯ เองกไมไดมแนวทางปฏบตทชดเจนในการดแลคนกลมน และจากตวเดก ผหญงชาวโรฮงยาเองทรสกวาการดแลของบานพกฯ ไมไดสอดคลองกบความตองการของตน สดทายท าใหการดแลของบานพกตองเขมงวดมากขน ปฏเสธทรบดแลเพมหรอแมกระทงตองสงตวผหญงและเดกทพยายามหลบหนใหไปอยในหองกกของดานตรวจคนเขาเมองแทน

บานพกเดกและครอบครวมภารกจโดยตรงในการการดแลเดก ผหญง และผเสยหายจากการคามนษย ซงอยภายใตกรมกจกรรมเดกและเยาวชน กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย มภารกจในภายใตกฎหมาย 3 ฉบบ คอ พระราชบญญตคมครองเดก พ.ศ.2546พระราชบญญตการปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ.2551 และพระราชบญญตคมครองผถกกระท าดวยความรนแรงในครอบครว พ.ศ.2550 ภารกจหลกจงเปนเรองการคมครองเดก สวนเรองผเสยหายจากการคามนษยนนขนตรงตอกองตอตานการคามนษย ส านกงานปลดกระทรวงฯ และเรองความรนแรงในครอบครวนนอยภายใตกองเดกและสตร แตบานพกเดกและครอบครวฯ ใน แตละจงหวดกยงตองดแลผทเขาขายการคมครองตามกฎหมายทง 3 ฉบบไปกอน

เมอปกอนทางบานพกไดรบชาวโรฮงยาและชาวบงคลาเทศ เขามาอาศยในบานพกฯ ตามมาตรา 33 ของพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ. 2551 เรมรบครงแรกเมอวนท 11 ตลาคม 2557 จ านวน 53 คน วนท 13 ตลาคม 2557 จ านวน 81 คน รวมทงหมด 134 คน กอนทจะสงตวใหสถานคมครองและพฒนาอาชพ (ชาย) จงหวดระนองและสงขลา 97 คน คงเหลอ 67 คน ตอมาเดอนมกราคม 2558 กไดมการรบเพมอก 2 คน และ 53 คน

109 (เจาหนาทบานพกเดกและครอบครว ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 2 กมภาพนธ 2558)

เจาหนาทบานพกเดกและครอบครวฯ อธบายถงการท างานใหความดแล โดยเฉพาะกรณของเดก ผหญงชาวโรฮงยาทมความแตกตางไปกระบวนการปกตทบานพกฯ เคยใหความชวยเหลอกรณอนๆ มากอนวา

การดแลเดก ผหญง และผเสยหายจากการคามนษยของบานพกเดกและครอบครวทผานมา สวนใหญเปนผเสยหายจากความรนแรงในครอบครวทคนไทยและตางดาว การดแลผมารบบรการฯ ไมใชแคเรองการกนอยเทานน แตมหนาทดแลในหลายเรอง เชน เรองคดความ ทตองอ านวยความสะดวกใหผมารบบรการเขาสกระบวนการยตธรรม อ านวยความสะดวกใหเจาหนาทจากหนวยงานทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมไดเขาถงผรบบรการในการเขาถงกระบวนการยตธรรมไดอยางสะดวก เรองการศกษาทตองจดการศกษาใหเดกทงการศกษาตอเนอง และการศกษาใหม การลงพนทใหความร การรบเคสตางๆ ภายใต 3 กฎหมายหลกทรบผดชอบ ซงกรณทผเสยหายทเปนตางดาวกเคยรบมาแตไมเคยรบกรณคนตางดาวแบบชาวโรฮงยา ทไมรจะด าเนนการยงไง หนวยงานในประเทศตนทางกไมรบ

( เจาหนาทบ านพกเดกและครอบครว ไมประสงค เปดเผยชอ , สมภาษณ , วนท 2 กมภาพนธ 2558)

บานพกเดกและครอบครวฯ จงหวดพงงาทไดท างานรวมกบเจาหนาทฝายปกครองของอ าเภอตะกวปามาตลอดกยงเหนวา การใหความชวยเหลอตามกฎหมายกยงไมสามารถท าไดอยางเตมทตามทกฎหมายก าหนด ตงแตในเวลาทมการจบกม การคดแยกผเสยหายจากการคามนษย

เจาหนาทต ารวจมกมความเหนไมตรงกบทางเจาหนาทของบานพกฯ โดยเจาหนาทต ารวจจะมองวา ชาวโรฮงยาและชาวบงคลาเทศคอผทลกลอบหลบหนเขาเมอง ไมใชผเสยหายจากการคามนษย ถงแมวาทางเจาหนาทของบานพกฯ ทเปนผสอบขอเทจจรงจะลงความเหนวา เปนผเสยหายจากการคามนษย แตกจะถกปฏเสธจากทางเจาหนาทต ารวจทเปนผมอ านาจลงความเหนผลการคดแยกเหยอและท าใหส านวนทพนกงานสอบสวนท าเปนไปในแนวทางการด าเนนคดกบผน าพาผลกลอบหลบหนเขาเมอง มากกวาเปนคดคามนษย

อกปญหาทพบระหวางการดแล คอการสอสารระหวางเจาหนาท และผเสยหาย เนองจากชาวโรฮงยาและบงคลาเทศทเขามามจ านวนมาก ลามททาง

110 เจาหนาทบานพกฯ ใชเปนชาวโรฮงยาทเขามาขายโรตในประเทศไทยเปนเวลานานและพอจะสอสารภาษาไทยได แตกยงขาดความรในแงของทกษะการแปลภาษาท าใหการสอสารไมสามารถท าไดอยางเตมท

และกการหลบหน ท าใหเจาหนาทบานพกตระหนกวามาตรการการรกษาความปลอดภยของบานพกนนไมเพยงพอ และลาม เนองจากปญหาทเกดขนเนองจากเจาหนาทไมสามารถสอสารภาษาโรฮงยาได เมอมลามเขามาพดคยกบชาวโรฮงยากไมสามารถรไดวาสอสารอะไร ซงมความเสยงทจะเปนผไมหวงด หรอนายจางเขามาแสวงหาผลประโยชนกบชาวโรฮงยา

(เจาหนาทบานพกเดกและครอบครว ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 24 ธนวาคม 2558)

นอกจากนน ทงบานพกเดกและครอบครวฯ ยงเผชญปญหาการใหความดแลเดก ผหญงและผเสยจากการคามนษยชาวโรฮงยาทงจากจ านวนของเดก ผหญงและผเสยหายทตองรบมาดแลภายในบานพกมจ านวนทมากกวาบานพกฯ จะรองรบได เดก ผหญง ผเสยหายชาวโรฮงยานอนกนตามทางเดนและบนไดภายในตวอาคาร เจาหนาทบานพกเดกและครอบครวฯ ไมมลามในการด าเนนกระบวนการชวยเหลอเยยวยาขณะทตองใหความดแลอยางตอเนองโดยไมมกรอบระยะเวลาทชดเจน มากกวาผเสยหายทเปนคนไทย หรอตางดาวอนๆ ทสามารถสงกลบบานเกดได และการเผชญหนานายหนา และคนในขบวนการน าพาและคามนษยทมกจะพยายามเขามาพาเดก ผหญงและผเสยหายออกจากบานพกฯ

เคยรบผอพยพชาวโรฮงยาเขามา แตพบปญหาในการดแลเปนอยางมาก โดยเฉพาะการหลบหน เจาหนาททมอยจ านวน 16 คน และมเจาหนาทลามอกจ านวน 2 คน ไมสามารถดแลไดอยางทวถง เคยมหนงสอขอความรวมมอจากส านกงานต ารวจแหงชาต เรองขอความรวมมอใหสงเจาหนาทต ารวจ/ต ารวจตรวจคนเขาเมองใหมาดและความปลอดภยใหกบบานพก ถาทางส านกงานตรวจคนเขาเมองจะสงผตองกกใหมาอยในความดแลของบานพก แตเจาหนาทต ารวจตรวจคนเขาเมองอางวาไมมเจาหนาทเพยงพอทจะสงมาดแลบานพกฯ สวนเจาหนาทต ารวจกไมมา บานพกกเสยงหากจะรบผตองกกจากดานตรวจคนเขาเมองมาดแล

สวนตอนกลางคนมเจาหนาทบานพกฯ เขาเวรทกคนกอาศยอยแตภายส านกงานลอคประตเขาออก เพอรกษาความปลอดภยใหกบตวเองเทานน ไมม

111 ความสามารถทจะเฝาด ผรบบรการอนๆ ไดและกสงผลใหกบการท างานปกตในชวงกลางวนดวย

(เจาหนาทของบานพกเดกและครอบครวฯ ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 24 ธนวาคม 2558)

การหลบหนออกจากบานพกเดกและครอบครวทเกดขนอยางตอเนองของเดกและผหญงชาวโรฮงยาสงผลดตอขบวนการนอกกฎหมายทก าลงถกด าเนนการตามกระบวนการทางกฎหมาย

การด าเนนคดขณะนมการด าเนนคดทงหมด 3 คดกบผน าพา ในขอหาลกลอบน าพาผหลบหนเขาเมอง และคามนษย (ไมทราบลกษณะการแสวงหาประโยชนโดยมชอบ) แตเนองจากเมอผเสยหายเขามาอยในบานพกฯ หรอสถานคมครองฯ กมกจะหลบหนยงท าใหความนาเชอถอวาเปนผเสยหายจากการคามนษยลดนอยลง

เคยมชาวอาหรบมาเยยมและบรจาคสงของใหชาวโรฮงยาทบานพกพรอมกบลามตดตามมาดวย 2 คน ลามทงสองมพฤตกรรมทไมนาไวใจ พยายามทหาจงหวะพดคยกบชาวโรฮงยาตามล าพง และเมอสบโอกาสกจะกนไมใหเจาหนาทหรอชาวโรฮงยาคนอนมสวนรวม และไมปฏบตตตามกฎของบานพก เยยมเปนเวลานานและไมยอมกลบตามเวลา เจาหนาทพยายามไลกลบดวยความสภาพแลวแตไมไดผลจนตองใชวธการไลทรนแรง จนยอมไปในทสด ตอมาประมาณวนเสารทผานมา มชาวโรฮงยาจ านวน 7 คน เปนเดกจ านวน 2 คน (แมพาหน) ไดหลบหนออกจากบานพก แตเจาหนาทสามารถตดตามกลบมาไดทงหมด และเพอเปนปองกนการหนซ า จงมความจ าเปนทจะตองสงตวผหลบหนทงหมดไปใหส านกงานตรวจคนเขาเมอง เวนแตเดกจ านวน 2 คน ทบานพกไมไดสงให จงตองแยกเดกจากมารดา โดยเดกมญาตชวยดแล”

(เจาหนาทบานพกเดกและครอบครว ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 2 กมภาพนธ 2559 )

การหลบหนของเดก และผหญงชาวโรฮงยาส าหรบเจาหนาทบานพกฯ แลวกเปนสงทเขาใจได แตอธบายใหกบคนนอกไดล าบาก รวมถงชาวโรฮงยาเองดวยทตางตองการเดนทางไปตอ “ถาจะสงเดก และผหญงใหมาอยทนโดยเจาหนาทตรวจคนเขาเมอง หรอต ารวจภธรไมมาดแลรบผดชอบใหกบเจาหนาทบานพกฯ ทนกจะไมรบ เราไมรจะปฏบตกบคนกลมนอยางไร กระบวนการ

112

ขนตอนทมอยกไมไดก าหนดมาเพอกรณน ทผานมาเรากดแลเทาทท าไดเทานน ถาหลบหนกแจงเจาหนาทตามกลบมา ตามกลบมาไดหรอไมไดกแลวแตเจาหนาทต ารวจ” (เจาหนาทของบานพกเดกและครอบครวฯ ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 24 ธนวาคม 2558)

นไรบเปนหนงในหญงสาว ชาวโรฮงยาทไดรบการดแลในบานพกเดกและครอบครว นไรบเดนทางพรอมกบลกสาว 1 คน อายประมาณ 3 ขวบ และลกในทองอกคน เธอและลกสาวถกจบ ถกสงตวใหมาอยทบานพกเดกและครอบครว จงหวดพงงา ในเดอนตลาคม 2557 เธอไดรบการดแลอยางดจากเจาหนาทของบานพกฯ แมจะท าใหเธอรสกเหมอนบานแตการทตวเธอเอง และเจาหนาทไมรวาอนาคตจะเปนเชนไร ไมรวาเมอไหรทเธอจะไดพบหนาสามท าใหเธออยอยางสนหวง และการตองดแลลกทง 2 คนกท าใหเธอไมสามารถตดสนใจหนออกจากบานเหมอนเชนคนอนๆ ได

สามของนไรบไดเดนทางออกมาจากรฐยะไขลวงหนาโดยหวงวาจะหางานท าและสงเงนกลบไปใหเมย และลกทบานอยไดอยางสบาย แตความรนแรงในรฐยะไขกท าใหนไรบและลกสาวตองสญเสยบานและตองอพยพเขาไปอยในคายพกชวคราวทรฐบาลจดใหส าหรบผทไดรบผลกระทบจากความรนแรง แตสภาพแออด ขาดแคลนอาหารและไรอนาคตภายในคายท าใหหญงสาวตดสนใจหลบหนออกจากคาย และขนเรอหลบหนออกจากรฐยะไข ตงใจจะเดนทางไปหาสามทอยในประเทศมาเลเซย “การเดนทางมาบนเรอระหวางทฉนทองลกคนน ล าบากมาก ระหวางทางฉนปวดทองหลายครง แตกท าอะไรไมได ฉนตองอดทนจนกระทงถกเจาหนาทไทยจบกม และชวยเหลอน าพามาอยทน (บานพกเดกฯ) ฉนคลอดลกคนเลกทนเมอสองเดอนกอน” (นไรบ, สมภาษณ, วนท 22 ธนวาคม 2558)

เธอและลกถกจบกมและไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาทฝายปกครองของอ าเภอตะกวปาเมอเดอนตลาคม แตการสมภาษณของทมสหวชาชพกไมพบหลกฐานทชดเจนและพยงพอทจะกนเธอและลกใหเปนผเสยหายจากการคามนษย เธอและลกถกด าเนนคดในขอหาลกลอบหนเขาเมอง ศาลไดพพากษาลงโทษจ าคก แตเนองจากเธอตงครรภ และเดนทางมากบลกสาวอกคน และถกสงตวจากเรอนจ าตะกวปามาใหทางบานพกฯ รบชวงดแลตอ

ตอนนหญงสาวชาวโรฮงยาคนนอาศยอยในบานพกกบลกสาวอก 2 คน แมวาใจของเธอยงอยากไปหาสามของเธอในประเทศมาเลเซย แตกยงไมสามารถตดตอเขาได และประสบการณทเจอระหวางทางท าใหเธอไมกลาทตดสนใจหนออกจากบานพก พรอมลกทงสองคน “ทน (บานพก) เปนบานของฉน บานของฉนทยะไขถกเผาไปแลว และชวตทนนกล าบากมากกวาทนมากมาย ฉนไมมบานทนนอกแลว” (นไรบ, สมภาษณ, วนท 22 ธนวาคม 2558)

113 การเดนทางไปหาสามทมาเลเซย โดยขบวนการผดกฎหมายเปนความเสยงทตวเธอ

เอง และเจาหนาทกรบร แตการพยายามด าเนนการชวยเหลอเธอและลกตามกฎหมายกไรอนาคต การถกด าเนนคดในขอหาลกลอบเขาเมองผดกฎหมายท าใหเธอและลกทงสองคนอยในประเทศไทยในฐานะของผรอการสงกลบประเทศตนทางเทานน

นไรบ และคนอนๆ ทงเดก ผหญง และวยรนชาวโรฮงยาอกเกอบ 20 คน ทอยในบานพกฯ ทไดกลายเปน “บาน” และเจาหนาทบานพกไดกลายเปนแม เปนพ ทคอยดแลพวกเขาใหมความสขเทาทเจาหนาทจะท าได แตกเปนเพยงแค “บาน” ในปจจบนทพวกเขาจะอยไดเพยงแคชวคราว กบอนาคตทไมมใครมนใจ “การอยทนสบายกวาทบานในยะไข แตฉนกไมรอนาคต ไมรวาฉนจะอยทนถงเมอไหร ไมรวาฉนจะถกพาไป ไหนอก อนาคตของฉนและลกๆ กขนอยกบเจาหนาททน” (นไรบ, สมภาษณ, วนท 22 ธนวาคม 2558)

หญงสาวชาวโรฮงยาบอกกบเพอนๆ และเจาหนาทของบานพกขณะทเลาถงบานในฝนของเธอ ขณะทความสบายในบานพกทนท าใหหนมนอยชาวโรฮงยาอกคน “อยทนไดกนด ไดนอนด แตไมรวาจะไดไปไหนในอนาคต อยากท างาน อยากไดเงนบาง แตทอยทนไมไดท างาน ไมรจะท าอะไร” (นไรบ, สมภาษณ, วนท 22 ธนวาคม 2558)

ระหวางททมจากมลนธผหญงทเขาไปชวยท ากจกรรมในบานพก ก าลงเกบของ เจาหนาทบานฯ คนหนงกบอกเราวา เดกๆ ชาวโรฮงยามเพลงทชอบรองใหฟงเกยวกบการเดนทางไปมาเลเซย ทมและผมเลยขอใหรองใหฟงสกครง เพลงดงขน ลามของเราแปลใหฟงวา “อยาไปเลยมาเลเซย มนายหนาคอยรงแกอยมากมาย อดทนรอไปอเมรกา ทนนไมมนายหนารงแกอกตอไป” (อสมาแอนหมอง, สมภาษณ, 24 ธนวาคม 2558)

เจาหนาทบานพกฯ ไมทราบวาเดกเหลาน ถกสอนในรองเพลงนเมอไหร อาจเปนในคายพกในประทศเมยนมา อาจเปนบนเรอของขบวนการทน าพาพวกเขาเขามาในประเทศไทย หรออาจเปนในหองกก หรอเรอนจ าในประเทศไทย แตตลอดเวลานบตงแตบานพกฯ แหงนตองเขามารบหนาทการดแลผอพยพสตร เดก และเหยอการคามนษยกกลายเปนพยานในการหลบหนออกจากบานพกอยางตอเนอง ความพยายามในการปองกนของเจาหนาทบานพกฯ ดจะท าอะไรไดนอยมากเมอไมไดรบการชวยเหลออยางจรงจงจากเจาหนาทต ารวจในพนท

สวนหมดอามน เดกหนมชาวโรฮงยาทถกสงมาอยในบานพกเดกและครอบครวกลบสรางความไมสบายใหกบเจาหนาท หมดอามนเปนหนงในหลายสบคนทหลบหนออกมาจากคายของขบวนการน าพาและคามนษยในพนทจงหวดสงขลา ใกลชายแดน เขาไดรบความชวยเหลอจากชมชนชาวมสลมกอนถกสงใหอยภายใตการดแลของทมเฉพาะกจของเจาหนาทตรวจคนเมองกบสายชาว

114

โรฮงยาอกคน เพอใหรายละเอยดของคายพกทเขาหนออกมา หลงจากนนเจาหนาท ตม.กไดสงตอใหกบทางบานพกเดกและครอบครวดแลเพอรอการเดนทางไปประเทศทสาม แตจากการทหมดอามนอยกบเจาหนาท ตม. และสายลบชาวโรฮงยามานานกท าใหเจาหนาทบานพกเดกและครอบครวฯ ไมไววางใจและคดวาหมดอามนอาจจะถกสงเขามาเพอชวยผหญงในบานพกหลบหนออกไป หมดอามนจงถกปฏบตจากเจาหนาทอยางไมไววางใจและถกสงกลบให ตม.ในทสด

ในระหวางทหมดอามนอาศยอยกบอาสาสมครชาวโรฮงยาและทมเฉพาะกจของ ตม. ประมาณกลางป พ.ศ. 2557 เขาอยในบานเชาแหงหนงทชดเฉพาะกจ ตม.จดหาใหพรอมกบคน ตางดาวชาวโรฮงยาอก 7-8 คนทหลบหนออกมาไดเพอทจะไดสมภาษณ สอบถามขอมลเพอวางแผนจบกมขบวนการนอกกฎหมาย สายลบชาวโรฮงยาบอกวา “ทางทมของ ตม. กงวลใจวาหากสงตวใหต ารวจแลวจะไมมการขยายผลเพม เลยตองเอามาดแลเอง” (อบดลเมยะ, สมภาษณ, 24 พฤษภาคม 2558) จนกระทงปลายป พ.ศ.2557 ทาง เจาหนาท ตม. ไดสงตวหมดอามนไปอยทบานพกเดกและครอบครว

ตม. อางวาจ าเปนตองสงตวหมดอามนใหกบทางบานพกเดกและครอบครว เพอรอการด าเนนการไปตงถนฐานใหมในประเทศทสาม แตทนเขาถกมองวาอนตรายส าหรบคนอนๆ

หมดอามนถกสงมาจากสงขลา เขาเคยอยกบชาวโรฮงยาในประเทศไทยมากอน กไมรวาท าไมถงอยากมาอยทน กกลววาจะถกสงมาเปนสายใหชวยสงผหญงกบเดกทนหลบหนออกไปหรอไมกไมร แตคนทเขาเคยอยดวย ก เคยมขาววาชวยหลบหนไปหลายคนแลวเหมอนกน

เรากเลยใหเขานอนอยอาคารภายนอก ไกลจากทพกของกลมผหญง แลวกใหคนทไวใจไดคอยด คอยมาบอกเรา เจาหมดอามนกคงรสกแปลก เลยแยกไปอยคนเดยว

แลวหมดอามนกกเปนวยรนดวย เรากไมอยากจะเสยงทงผหญงทเราดแลอยหลายสบคน และกตวเจาหนาทเองดวย กมผชายแคสองคน ทเหลอเปนผหญงหมด ยงไงเรากตองดแลผหญง เดกและคนของเราไวไวกอน

(เจาหนาทของบานพกเดกและครอบครวฯ ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 24 ธนวาคม 2558)

หมดอามนอยในบานพกเดกและครอบครวไดไมนาน เจาหนาท ตม.กมารบตวไปอยกบอาสาสมครชาวโรฮงยาของตนกอนทจะใหไปอยในมสยดแหงหนงในอ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา

115 นอกเหนอจากบานพกเดกและครอบครวทไดใหการดแลคนไรรฐชาวโรฮงยา สถาน

คมครองและฝกอาชพ ยงเปนอกหนวยงานภายในกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยทมหนาทในการดแลผเสยหายจากการคามนษย

ซรราคมาน เปนหนงในชายชาวโรฮงยาหลายสบคนทถกสงใหไปอยภายในสถานคมครองฯ เขาไดรบความชวยเหลอในเดอนตลาคม พ.ศ.2557 จากนายอ าเภอตะกวปา เขาถกสงใหอยภายในบานพกเดกและครอบครว จงหวดพงงา เปนการชวคราวจากการเปนผเสยหายจากการคามนษยทตอมากไดถกยายใหไปอยในสถานคมครองผเสยหาย จงหวดสงขลา ทมภารกจโดยตรงในการปกปองดแลผเสยหาย แตภายในสถานคมครองผเสยหายฯ ซรราคมานกลบถกท ารายและขมขใหหนออกไปจากสถานคมครองฯ เชนเดยวกบมฮมหมดนรทไดรบความชวยเหลอจากทมเฉพาะกจ ตม.6 แตกลบถกขมข ท ารายจนตองหลบหนออกไปจากสถานคมครองฯ กอนหนาซรราคมานจะถกสงมาอยไมนาน

สถานคมครองผเสยหายและพฒนาอาชพชาย มลกษณะทแตกตางไปจากบานเดกและครอบครว โดยจดตงขนตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ.2551 เปนการเฉพาะเพอรบผดชอบการด าเนนการดานการใหความชวยเหลอและคมครองสวสดภาพแกผเสยหายจากการคามนษยในสถานคมครองและพฒนาอาชพ โดยเจาหนาททมความช านาญ เชน นกสงคมสงเคราะห นกพฒนาสงคม นกจตวทยา นกกฎหมาย พยาบาลวชาชพ ครฝกอาชพสงเคราะห และอนๆ ซงเปนการท างานทเปนทมสหวชาชพ ปจจบนมสถานคมครองและพฒนาอาชพ (ชาย) จ านวน 4 แหง และสถานรองรบผเสยหายทเปนผหญงและเดกอก 4 แหง

การใหความคมครองผเสยหายจากการคามนษยตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ.2551 เรมตนการคดแยกผเสยหายจากการคามนษย กระบวนการคดแยกผเสยหายจากการคามนษย กรณไมเขาขายการคามนษยเปนผเสยหายกเปนประสานไปยงพนกงานเจาหนาทตามกฎหมายอนๆ หากพบวาเขาขายหรอเปนความผดตามกฎหมายนนๆ หรอใหความชวยเหลอคมครองในสวนทเกยวของอนๆ กรณทสอง หากยงไมชดเจนวาเปนผเสยหายจากการคามนษย กสามารถจดใหบคคลดงกลาวอยในความคมครองชวคราวไดเพอประโยชนในการแสวงหาขอเทจจรงและเพอคมครองปองกนภยแกบคคลนนๆ และกรณทสามทเปนผเสยหายจากการคามนษย ใหสงตวผเสยหายใหพนกงานสอบสวน ด าเนนการรบค ารองทกขและสงตวใหกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยใหความชวยเหลอ หรอการเขารบการคมครองสวสดภาพในสถานคมครองและพฒนาอาชพ

116 การคมครองภายในสถานคมครองจะเปนการสรางสภาพแวดลอมทางสงคม และให

การคมครองสทธของผเสยหายจากการคามนษย เพอใหปลอดภยจากการคกคาม ความรนแรง รวมถงการปฏบตโดยมชอบ โดยการจดเตรยมสงจ าเปนพนฐาน สถานทพกพง อาหาร ยารกษาโรค และดแลสภาพจตใจ รวมไปถงการด าเนนการตามกระบวนการทางกฎหมาย และการคมครองสทธ พนฐาน รวมไปถงการเตรยมความพรอมกอนการสงกลบคนสสงคม และการตดตามผล กรณของกลมชายชาวโรฮงยาทถกคดแยกวาเปนผเสยหายจากการคามนษย จะถกสงไปทสถานคมครองผเสยหายชายฯ 2 แหงในภาคใตคอจงหวดระนอง และสงขลา

สถานคมครองชายฯ จงหวดสงขลา ไดใหการดแลชายชาวโรฮงยาจ านวน 102 คน (ขอมลในเดอนกรกฎาคม 2557) โดยในปกตจะใหการดแลผเสยหายไมเกน 50 คน ซงทงหมดเปนผเสยหายจากการคามนษย และเขามาอยในสถานทแหงนตงแตเดอนกมภาพนธ 2557 ภายในสถานคมครองฯ ผเสยหายจะไดรบฝกอาชพ เชน สานตะกรา เพอจ าหนายและหารายไดระหวางอยภายในสถานคมครองฯ การใหผเสยหายไดออกไปรวมท ากจกรรมขางนอกจะท าใหผเสยหายมความผอนคลายมากขน แตเจาหนาทกไมสามารถพาออกไปขางนอกทงหมดได เนองจากกงวลเรองมาตราการการรกษาความปลอดภย

การรกษาความปลอดภยของสถานคมครองชายฯ มมาตรการทเขมงวดมากกวาบานพกเดกและครอบครว ในชวงกลางคนเจาหนาทของสถานคมครองจะรวมกบเจาหนาทต ารวจในพนทในการเขาเวรรกษาความปลอดภย และในชวงกลางวนกมเพยงแคเจาหนาทของสถานคมครองฯ เทานน “ผเสยหายกลมนมความประพฤตด ใหความรวมมอกบเจาหนาทเปนอยางด โดยมผเสยหายทพอสอสารภาษาไทยไดชวยเปนลาม กสอสารกนรเรองไมมปญหา แตจะมบางกรณทะเลาะเบาะแวงเลกนอย เนองจากทนมผเสยหายจากการคามนษยเชอชาตอนอยดวย สอสารกนล าบากกมทะเลาะกนบางแตไมไดรนแรงอะไร โดยรวมแลวทกคนอยกนอยางสงบและนารก” (เจาหนาทฝกอาชพสงเคราะห ของสถานคมครองฯ ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 14 กรกฎาคม 2557)

แตเจาหนาทของสถานคมครองฯ แหงนกไมไดท าใหผเสยหายรสกถงความปลอดภย เมอผเสยหายทเปนคนไรรฐชาวโรฮงยา โดยเฉพาะผเสยหายในคดทมความส าคญ เชน มฮมหมดนรทไดรบการชวยเหลอจาก ตม. และซรราคมานทขบวนการถกจบกมไดในพนทอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา ไดหลบหนออกไปกอนทจะไดด าเนนการตามกฎหมาย ทงสองคนถกพบอกครงในประเทศมาเลเซยโดยเจาหนาท ตม. ไดตดตามตวมฮมหมดนรกลบมาใหการเปนพยานในคดทศาลจงหวดสงขลาและใหอยในชมชนของชาวมสลมแทน ขณะทซรราคมานเปนอาสาสมครท างานใหกบองคกร

117

ระหวางประเทศในมาเลเซย ทงสองคนยนยนวาถกท ารายรางกาย และถกบงคบใหหลบหนโดยเจาหนาทบางคน

ซรราคมานบอกวาภายหลงทเขาถกเจาหนาท ไทยจบกมไดในเดอนธนวาคม เจาหนาทชดจบไดใหอาหาร และประสานกบเจาหนาทของส านกขาหลวงใหญผลภยฯ เพอตรวจสอบสมภาษณเพมเตม เขาถกสงไปยงสถานคมครองฯ ทเขาบอกวา

ในสถานคมครองมเจาหนาทชาย 2 – 3 คนทกพยายามบงคบใหเขาหลบหนไปมาเลเซย เขารสกวาเจาหนาทคนหนงอยากจะสงตอเขาใหกบขบวนการและกยงเหนวาเจาหนาทคนอนๆ ใชก าลงท ารายเดกผชายชาวโรฮงยาคนหนง รวมถงพยายามกระตนใหชาวโรฮงยาในสถานคมครองใหหลบหนออกไปมาเลเซย

(ซรราคมาน, สมภาษณ, วนท 1 ธนวาคม 2558 )

ชาวโรฮงยาทอยภายใตการดแลของสถานคมครองฯ ยงคงหลบหนออกจากสถานคมครองชายฯ อยางตอเนอง เจาหนาทสถานคมครองกลาวหาวา มชาวโรฮงยาทอาศยอยในประเทศไทยคอยใหการชวยเหลออย โดยเฉพาะอาสาสมครชาวโรฮงยาทไปชวยในทมเฉพาะกจของ ตม. จนท าใหเขาจะถกหามไมใหเขาไปในสถานคมครอง และเจาหนาท ตม. ทจะเขาไปในสถานคมครองจะไมสามารถเจอกบชาวโรฮงยาไดกอนทเจาหนาทของสถานคมครองจะอนญาตกตาม การหลบหนของชาวโรฮงยาทอยภายในสถานคมครองเหลานสงผลตอการพจารณาคดคามนษยโดยตรงเมอพยานผเสยหายไมอยใหการ หลกฐานอนๆ กมน าหนกนอยลง

4.1.4 การกลายเปนเหยอของขบวนการคามนษย

การสมภาษณคดแยกผเสยหายจากการคามนษยชาวโรฮงยาของเจาหนาท ในบางครงกไมสามารถแยกคนในขบวนการออกจากผเสยหายได เมอเจาหนาทคดแยกผเสยหายออกมาจากผหลบหนเขาเมองทไดรวมคนในขบวนการเขาไปดวย และไดสงพวกเขาไปอยในสถานคมครองของรฐพรอมกบคนของขบวนการน าพาและคามนษยยงสามารถควบคมชกชวนใหผเสยหายชาวโรฮงยาใหพยายามหลบหนออกจากสถานทเหลานนในระหวางทอยในการปกปองคมครองของรฐ อยางเชน กรณทนกกฏหมายในองคกรสทธมนษยชนแหงหนงในพนทพบภายหลงการจบกมครงหนงในอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา

มชาวโรฮงยาบางคนทเปนคนภายในขบวนการทจะคอยเดนทางมาดวย และเมอถกเจาหนาทจบกมได ชาวโรฮงยาทเปนนายหนาจะพยายามบอกใหคนอนๆ

118 พดและตอบอยางไรเมอเจาหนาทไทยท าการสมภาษณ รวมถงการเสนอตวเปนพยานใหการในชนศาลเพอใหการพจารณาคดของเจาหนาทไทยไมสามารถใชประโยชนจากค าใหการของผเสยหายทเปนคนของขบวนการ และยงคอยควบคมไมใหผเสยหายคนอนๆ ใหการทแตกตางออกไป

(นกกฏหมายในพนทจงหวดพงงา, สมภาษณ, วนท 10 กมภาพนธ 2558)

นอกเหนอไปจากชาวโรฮงยาทถกบงคบใหเดนทางเขามา หรอสมครใจเขามาแตถกกกขงอยในคอกของขบวนการยงมชาวโรฮงยาทอยภายในขบวนการฯ ทเดนทางมาพรอมกบกลมชาวโรฮงยาถกคดแยกรวมเขามาอยในกลมผเสยหายจากคามนษยเชนกน นายหนาของขบวนการฯ ทเดนทางมายงพยายามคอยควบคม ก ากบชาวโรฮงยาทเดนทางเขามา รวมถงการใหขอมลตอเจาหนาทระหวางกระบวนการการคดแยก ทงการไมมลามทไดมาตรฐาน และเจาหนาทของรฐกไมไดตองการทดแลคนตางดาวชาวโรฮงยาในฐานะผเสยหายจากการคามนษยท มความยงยากซบซอนมากกวาการด าเนนคดในฐานะคนตางดาวหลบหนเขาเมอง รวมถงคนไรรฐชาวโรฮงยาทมความหวาดกลวเจาหนาทในการใชความรนแรง ความไมรวากระบวนการทางกฎหมายทหลากหลายของไทยท าใหการพยายามใชอ านาจตามกฎหมายในการปราบปรามและชวยเหลอผเสยหายจากคามนษยชาวโรฮงยาเปลยนเปนสถานทส าหรบพกและเตรยมการเดนทางขามแดนตอไป

โมฮมเหมดราฟค ถกจบพรอมชาวโรฮงยาคนอนๆ อก 20 คน ในพนทอ าเภอสะเดา เขาพอทจะพดไทยไดกเลยถกใชใหเปนลามใหกบเจาหนาทชดจบกมทซงสงพวกเขาไปยงสถานคมครองผเสยหายจากการคามนษย ภายหลงเขาและชาวโรฮงยาทง 20 คน กพยายามหลบหนออกจากสถานคมครองอกครง ซงกถกจบและถกควบคมตวไวทสถานต ารวจภธรในพนท ในระหวางการอยภายในการควบคมในสถานต ารวจภธร โมฮมหมดราฟกไดรบการปฏบตจากเจาหนาทต ารวจดกวา สามารถออกไปซอของใชภายนอก ไปละหมาดในมสยดใกลๆ ตอมาโมฮมหมดราฟคกบชาวโรฮงยาอก 20 คน กสามารถหลบหนระหวางสงตวจากศาลจงหวดสงขลากลบไปใหเจาหนาทตรวจคนเขาเมองควบคมตวเพอผลกออกนอกประเทศ

หรอในกรณเดกชายชาวโรฮงยาภายในบานพกเดกและครอบครวฯ ทมความหวาดกลวเจาหนาทของรฐ จากประสบการณทท าใหพวกเขาไวใจการน าพาของขบวนการในการเดนทางขามแดนไปหาครอบครวญาตมตรของตนในประเทศมาเลเซย และจากประสบการณในบานเกดท าใหมความไววางใจตอคนน าพามากกวาเจาหนาทของรฐ พวกเขาเลอกทไวใจคนทสามารถชวยเหลอการเดนทางในวธการเดนทางขามแดนได มฮมหมดอาล เดกชายชาวโรฮงยาอายประมาณ

119

11-12 ป ทก าลงเดนทางไปหาบดาของตนทมาเลเซยแตถกจบและถกควบคมดแลอยในบานพกเดกและครอบครว บอกวา

พวกเรามาถงเมองคอกบาซารในประเทศบงคลาเทศ ทเขาไดพบกบนายหนาทบอกใหเดกชายตามเขาไปขนรถคนหนงเพอไปทบาน มฮมหมดอาล บอกวาในบานหลงนนเขาเจอคนอกหลายคน เดกชายถามวามาท าอะไรกนอยทน หลายคนตอบวาก าลงรอคอยการเดนทางไปมาเลเซย

พวกเราเลยถกยายไปอยในปาอกทหนงเพอหนเจาหนาทไทย พวกเราหลบอย 3 วน ตลอดสามวนพวกเราหวมาก เรมไมรสกตว มากกวาครงกเกอบจะตาย บางคนพยายามหาของกนในปาจนเจอตนมะพราวกพยายามจะเอาลงมากนแตกท าใหชาวบานมาเหน

ประมาณกอนเทยงเรากถกเจาหนาทลอมไว เจาหนาทเรมสอบถามวาพวกเราเปนใคร พวกเราตางโกหกเพอเอาชวตรอดไวกอน เจาหนาทไทยพาตวเราออกไปททงหญา พวกเรากลววาเจาหนาทจะยงพวกเราทงกลางทงแหงน แตกไมไดท าอะไร ขางๆ ทง มบานของชาวมสลมอย พวกเขาพอทราบวาพวกเราไมไดกนอะไรมาเปนเวลาหลายวนกเอาขาว เอาน ามาให พวกเรารสกขอบคณอยางมาก

ประมาณเทยงมรถเขามาหลายสบคนเพอพาพวกเราไปทอาคารประชมขนาดใหญของอ าเภอตะกวปา หลงจากนน 2-3 วน เจาหนาทไทยเรมมาสอบปากค าพวกเราอก พวกเราทงหมดบอกวาไมไดตงใจทจะมาทน พวกนายหนาบงคบพวกเราเพอเอาไปขายทมาเลเซย

พวกเรากลวเจาหนาทจะฆา และจบพวกเรากลบ พวกเราตองโกหกเพอเอาชวตรอด

(เดกชายชาวโรฮงยาในบานพกเดกและครอบครว จงหวดพงงา, สมภาษณ, วนท 17 มกราคม 2558)

การใชอ านาจตามกฎหมายของเจาหนาทรฐไมไดเปนไปตามเปาหมายเสมอ เมอรฐไมสามารถควบคมก ากบการปฏบตการของเจาหนาทของตนเองไดอยางสมบรณ ชาวโรฮงยาในประเทศไทยกยงสามารถในการเปลยนแปลงวตถประสงคใหเปนตามทพวกเขาตองการ ผเสยหายจากการคามนษยทอยภายในการปกปองของรฐกลบถกมองวา เปนการคกคามทซงท าใหคนในขบวนการฯ กลายเปนทพงและเปนคนทจะชวยน าพาพวกเขาไปหาครอบครวหรอญาตพนองของตน ความสมพนธ

120

ของคนไรรฐชาวโรฮงยาภายในประเทศไทยจงไมไดมลกษณะของการกดกนในฐานะของการเปนคนตางดาวหลบหนเขาเมองจากรฐเทานน แตเปนการปฏเสธอ านาจรฐของชาวโรฮงยาดวยเชนกนเมอรฐไมไดแสดงใหเหนวาไมสามารถปกปองคมครองและชวยเหลอพวกเขาไดมากกวาการอยภายนอกอ านาจของรฐ

4.1.5 ชวตในฐานะผลภยและการดแลตามสทธมนษยชน

การเรมตนใหการปกปองดแลของเจาหนารฐตอคนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาไดท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาไดเขาถงกระบวนการการปกปองคมครองพวกเขาในฐานะของการเปนผลภยจากส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต (UNHCR)1 และความชวยเหลอจากองคกรระหวาง

1 รฐบาลไทยไมไดใหการรบรองอนสญญาวาดวยสถานะภาพผลภย พ.ศ. 2494 และการด าเนนนโยบายผลภยของประเทศไทยตงอยบนกฎหมายคนเขาเมอง พ.ศ.2522 ทไมไดก าหนดสถานะผลภย หรอกระบวนการทใชงานไดเกยวกบการปฏบตตอผขอลภยประเทศไทยถอวาผลภยทกสญชาตทลกลอบเขามาหรออยในประเทศไทยเกนกวาก าหนดเปนผทหลบหนเขามาในประเทศโดยผดกฎหมาย ฉะนนฐานะของผลภยในประเทศไทยจงมลกษณะเปนผลภยโดยสภาพ (De facto Refugee) ทไมมกฎหมายรองรบ

ขณะททางเลอกของผลภยเหลานถาไมสมครใจเดนทางกลบไปประเทศบานเกดของตน (Voluntary return) เมอผลภยสามารถกลบไปประเทศของตนได โดยไมมความเสยงทจะเผชญกบอนตรายทบงคบใหพวกเขาตองหนมา กเปนการปรบตวและอยอาศยในประเทศทใหทพกพงในปจจบน (Naturalisation and integration) หรอเดนทางไปตงถนฐานในประเทศท 3 (Resettlement) ในกรณเมอไมสามารถเดนทางกลบไปบานเกด และประเทศทใหทพกพงชวคราวไมอนญาตใหตงถนฐาน

รฐบาลไทยอนญาตใหส านกขาหลวงใหญผลภย หรอ UNHCR เขามาด าเนนการในประเทศไทยในป พ.ศ. 2518 จากสถานการณผลภยนบแสนคนจากประเทศกมพชา ลาว และเวยดนามทอพยพเขามาในประเทศไทย กอใหเกดวกฤตการณผลภยในภมภาคอนโดจน 1.3 ลานคนอยในความดแลของรฐบาลไทยเปนเวลาหลายป ปจจบนยงมผลภยหรอทรฐบาลไทยเรยกวา ผหลบหนภยการสรบจากประเทศเพอนบานอาศยอยในพนทพกพงชวคราว 9 แหง ใน 4 จงหวด มจ านวน 106,321 คน โดยสวนใหญเปนชนกลมนอย ชาวกะเหรยง และกะเหรยงแดงจากประเทศพมา รฐบาลไทยดแลบรหารทพกพงทงหมด โดยความชวยเหลอผลภยในพนทพกพงชวคราว เปนความรวมมอระหวางรฐบาล UNHCR และองคกรเอกชนจากตางประเทศ โดย UNHCR มบทบาทหลกในการใหความคมครองผลภยเพอใหมสภาพความเปนอยทมนคงปลอดภย และพฒนาคณภาพชวตของพวกเขาระหวางทอาศยในพนทพกพงชวคราว แตรฐบาลไทยกไมไดอนญาตใหออกมานอกพนทพกพงฯ หากหลบหนออกมาจะถอวาเปนผทลกลอบเขาเมองโดยผดกฎหมาย ตามพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ. 2522 ซงรฐจะไมใหความคมครองในกรณทถกจบกม

การสงผหนภยจากการสรบไปประเทศทสาม (Resettlement) กเปนหนงในแนวทางของ รฐบาล มการด าเนนโครงการตงถนฐานใหมทด าเนนการในประเทศไทยและเปนหนงในโครงการตงถนฐาน เรมตนมาตงแตป

121

ประเทศ องคกรพฒนาเอกชนภายในประเทศอนๆ แตกเปนการปกปองดแลภายใตการอนญาตจากรฐบาลไทยทจ ากดเฉพาะคนไรรฐชาวโรฮงยาทอยภายการควบคมของรฐและความตองการของคนไรรฐชาวโรฮงยา ทท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาจ านวนมากเลอกทจะไมเดนทางไปประเทศทสาม ขณะทสวนมากตองการและเลอกทจะหลบหนออกไปเพอเดนทางไปประเทศมาเลเซย

ส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ ตองเผชญกบการแขงขนกบขบวนการนอกกฎหมาย เพอทจะท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาทอยภายใตการควบคมดแลของรฐเลอกทจะเขามาอยภายใตการคมครองในฐานะของการเปนผลภย ขณะทองคกระหวางประเทศ และองคกรพฒนาเอกชนอนๆ กใหพยายามเขาไปแทรกแซงการท างานของทงรฐ และองคกรระหวางประเทศในการชวยเหลอคนไรรฐชาวโรฮงยาในฐานะ “มนษยทสมควรไดรบการปฏบตตามสทธมนษยชน”

คนไรรฐชาวโรฮงยาทหลบหนความรนแรงจากประเทศเมยนมาไดรบการปฏบตจากส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาตในฐานะการเปนผลภยโดยสภาพเงอนไข รฐบาลไทยท างานรวมกบองคกรระหวางประเทศในการจดการปญหาการอพยพของคนตางดาวไรรฐโดยเฉพาะกบส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต หรอ UNHCR ทตอมารฐบาลไทยไดอนญาตใหส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ เขาไปท าการสมภาษณ จดท าประวตเพอเตรยมการสงไปตงถนฐานในประเทศทสาม เฉพาะกลมของชาวโรฮงยาทถกจบกมและควบคมอยภายในหนวยงานของรฐเทานน และไมอนญาตใหมการจดท าประวตแกคนไรรฐชาวโรฮงยาทไมไดถกจบกม การท างานของส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ ในประเทศจงอยภายใตเงอนไขและขอจ ากดทถกก าหนดขนโดยรฐบาลไทย ขณะเดยวกนการรบผลภยไปประเทศทสามของส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ กขนอยกบประเทศปลายทางซงเปนประเทศตะวนตก ไมใชประเทศปลายทางทตองเปนเปาหมายของชาวโรฮงยา ท าใหคนไรรฐของชาวโรฮงยาทอยภายในการควบคมของรฐสมครใจทไมเขาสกระบวนการของส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ ขณะทคนไรรฐชาวโรฮงยาทสมครใจไปแตอยภายนอกการควบคมกจ าเปนทตองเขากระบวนการจบกมโดยรฐกอน ทจะเขาสกระบวนการของส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ ซงกไมไดรบประกนวาจะไดเดนทางไปประเทศทสามหรอไม

2548 โดยการสนบสนนของ รฐบาลไทยและสหรฐฯ สหรฐฯ รบผหนภยจากการสรบในพนทพกพงชวคราว 9 แหง ใน 4 จงหวด กวา 73,000 คน และยงมผหนภยจากการสรบเกอบ 65,000 คน ไดแสดงความสนใจในโครงการตงถนฐานใหมในป 2556 นอกจากผหนภยการสรบในพนทพกพงทไดขนทะเบยนเปนผลภยกบ UNHCR ยงมผลภยจากประเทศเพอนบานทเดนทางเขามาในประเทศไทยและยนขอสถานะผลภยโดยตรงตอ UNHCR โดยไมผานกระบวนการขนทะเบยนภายในพนทพกพงชวคราว ซงสวนใหญจะอาศยอยในกรงเทพมหานครและพยายามหางานท าเชนเดยวกบแรงงานตางดาวจากประเทศเพอนบานเนองจากกระบวนการสมภาษณและจดท าประวตผลภยเหลานใชเวลานานไมต ากวา 3 ป

122 รฐบาลไทยอนญาตใหส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ เขาถงชาวโรฮงยาเพอด าเนน

กระบวนการไปตงถนฐานในประเทศทสามเฉพาะชาวโรฮงยาทถกจบกมและถกควบคมตวอยในระหวางป 2557-2558 เทานน สวนหนงเพราะความกงวลวาหากอนญาตใหส านกงานขาหลวงใหญ ผลภยฯ เขามาใหความชวยเหลอใดๆ ตอผหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยาจะน าไปสความเขาใจของชาวโรฮงยานอกประเทศวา รฐบาลไทยก าลงมนโยบายชวยเหลอชาวโรฮงยาในประเทศใหไดไปตงถนฐานในประเทศทสามจนอาจน าไปสการหลบหนเขามาเพมเตมมากขนในอนาคต และขณะเดยวกนการอนญาตอยางมเงอนไขอยางจ ากดยงเปนลดการวพากษการจดการปญหาการหลบหนของชาวโรฮงยาทผานมา

การด าเนนการของส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ เรมจากการขออนญาตรฐบาลและหนวยงานทรบผดชอบในการเขาไปท าการสมภาษณชาวโรฮงยาทถกควบคมตวทงภายบานพกเดกและครอบครว สถานคมครองผเสยหายจากการคามนษย และหองกกของอาคารควบคม ดานตรวจคนเขาเมอง

การใหความคมครองตามหลกสากลจะตองเปนหนาทรฐทใหการปกปอง ดแล คมครองผลภยตามหลกมาตรฐานสากล สวนองคกรทงในและนอกประเทศทเกยวของจะเปนผใหการสนบสนน โดยแนวทางการใหความชวยเหลอผหลบหนเข าเมองชาวโรฮงยาทมสถานะเปนผลภยโดยสภาพ ม 3 แนวทาง คอการสงกลบประเทศตนทาง เปนการท างานระดบพหภาคระหวางรฐบาลไทย เมยนมา และส านกงานขาหลวงใหญผลภย ทตองยดหลกการการไมบงคบสงกลบ (Non Refumon) โดยองคกรระหวางประเทศและรฐตางๆ ตองยดหลกการดงกลาว ถงแมวารฐนนๆ จะไมไดลงนามหรอใหสตยาบรรณกตาม เปนการถอตามจารตปฏบตททกคนตองท าตาม สอง การรวมมอกบประเทศทใหการลภย ในการหางานในพนทใหชาวโรฮงยาท างานในพนทแตตองไดรบการอนญาตโดยรฐ และสาม การไปตงถนฐานในประเทศท 3

(เจาหนาทสนาม ส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต , สมภาษณ, วนท 5 กรกฎาคม 2557)

ภายหลงการสมภาษณ จดท าประวตและสงใหรฐบาลของประเทศทสามตรวจสอบแลว กเขาสขนตอนการตรวจสขภาพเพมเตม กรณชาวโรฮงยาทสมครใจเดนทางไป ประวตถกตรวจสอบ ไดรบการอนญาตจากรฐบาลของประเทศทสามและผานการตรวจสขภาพเรยบจะถกสงตวจากหองกก อาคารควบคมในจงหวดภาคใตเขาสอาคารควบคมของดานนตรวจคนเขาเมองกรงเทพ

123

(สวนพล) ซงมกจะใชเวลาไมเกน 7 วน รวมถงชาวโรฮงยาทอยในชมชนภายนอกกจ าเปนตองเขาสกระบวนการทางกฎหมายของไทย โดยการไปรายงานตวในฐานะผหลบหนเขาเมองกอนจะถกผลกดนไปประเทศทสาม แมวาชาวโรฮงยาจะมสถานะเปนผลภยโดยสภาพแลว พวกเขาตองเขาสกระบวนการจบกมและด าเนนคดในขอหาหลบหนเขาเมองกอนทจะผลกดนออกนอกประเทศทองคกรระหวางประเทศจะเขามารบตวเพอเดนทางไปประเทศทสาม

การเดนทางไปตงถนฐานใหมในประเทศตะวนตกเชนสหรฐอเมรกากไมไดเปนทางเลอกทพวกเขาอยากจะไป อยางนไรบ หญงชาวโรฮงยาทอยภายในบานพกเดกและครอบครวบอกถงเหตผลทไมไตองไปสหรฐ วา “สหรฐอเมรกาเกลยดมสลม แลวจะใหเราไปอเมรกาท าไม” (นไรบ, สมภาษณ, วนท 12 กมภาพนธ 2559)

ขณะทสามของนไรบกอยทประเทศมาเลเซยแลว แตรฐบาลมาเลเซยไมรบผลภยชาวโรฮงยาไปตงถนฐานท าใหผลภยชาวโรฮงยาจ าเปนตองไปประเทศตะวนตกทมนโยบายรบชาวโรฮงยาเขาไปตงถนฐานเทานน นไรบบอกวา “ถาไป กจะขอไปมาเลเซยไดไหม หรอไมกขอใหครอบครวในมาเลเซยไดไปดวยกน” (นไรบ, สมภาษณ, วนท 12 กมภาพนธ 2559)

ขณะทการควบคมเดกและผหญงไวภายในบานพก สวนผชายกถกแยกไปอยภายในหองกกของดานตรวจคนเขาเมองท าใหผหญงตดสนล าบาก เพอนของนไรบถามวา “ถาตดสนไปแลว แลวสามฉนทอยในหองกก จะไดไปดวยไดไหม รอคยกบสามกอนไดไหม”

การเดนทางไปเปนครอบครวกเปนอกปญหาทส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ ตองเผชญแมวาการไดอยรวมกนครอบครวจะเปนหลกการพนฐาน แตภายใตการด าเนนการของรฐ เจาบานกไมสามารถท าไดจรง โดยเฉพาะเมอครอบครวของผลภยไมไดอยภายในประเทศเดยวกน การสงไปพรอมกนทงครอบครวจะกอใหเกดการหลบหนเขามาเพมจากประเทศมาเลเซยทครอบครวของพวกเขาอยอยางผดกฎหมายจ านวนมาก

การใหสมาชกครอบครวคนอนๆ จากมาเลเซยเดนทางไปพรอมกนดวยกเสยงทจะท าใหเกดกระแสการหลบหนกลบเขามาในประเทศไทยจากมาเลเซย ถาครอบครวนไดไป ครอบครวอนๆ ทไปมาเลเซยแลวกหลบหนกลบเขามา

นอกจากนนโยบายของส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ ในประเทศไทยกแตกตางไปจากแนวทางของส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ ในมาเลเซยทมชาวโรฮงยารอการสมภาษณหลายหมนคน ซงตองใชเวลาอยางนอย 2 ป หากคณยนขอทส านกงานในมาเลเซยกอนทจะไดสมภาษณ และกอกหลายปกวาจะไดเดนทาง

124 ขณะทชาวโรฮงยาทถกควบคมดแลอยภายใตหนวยงานของไทยจะใชเวลาในการสมภาษณและการด าเนนการอนๆ ไดไวกวา ซงสวนใหญใชเวลาไมเกน 1 ปกอนทจะเดนทางไป หากพวกเขาสมครใจและยนยนทจะไป แตในมาเลเซยคงใชเวลานานมากกวานหลายเทา

(เจาหนาทสนาม ส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต, สมภาษณ, วนท 5 กรกฎาคม 2557)

ส าหรบชาวโรฮงยาทถกควบคมอยภายในทงอาคารควบคมของดานตรวจคนเขาเมอง บานพกเดกและครอบครว รวมถงสถานคมครองฯ การสมครใจเลอกเดนทางไปตงถนฐานในประเทศทสามอยางสหรฐอเมรกาจะเปนทางเลอกเดยวทเปนไปไดตามกฎหมายของไทยและมาตรฐานในการปฏบตตอผลภยในการออกไปจากสถานทควบคมดแลของรฐ นอกเหนอไปจากสมครใจทจะถกผลกดนออกนอกประเทศ โดย ตม.เชนทผานมา หรอพยายามหลบหนออกไปจากสถานควบคมดแลของรฐทควบคมกกขงพวกเขามาเปนเวลานานเกอบป หรอมากกวาปส าหรบบางคน

การใหสถานะการเปนผลภยทางพฤตนยของส านกขาหลวงใหญผลภยฯ ยงถกจ ากดอยเฉพาะกลมชาวโรฮงยาทหนออกมาจากเมยนมาระหวาง พ.ศ.2556-2558 เทานน และอยภายใตเงอนไขและกระบวนการทไดรบอนญาตจากรฐบาลไทย อ านาจในความเปนมนษยสมยใหมยงคงตองเผชญอ านาจของรฐทท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาทหลบหนความรนแรงเขาในประเทศไทยมากอนป พ.ศ.2555 กไมไดรบสถานะดงกลาวเนองจากรฐไมอนญาต

ชาวโรฮงยาทเขามาอยภายใตการควบคมดแลของรฐทงในสถานคมครอง หรอหองกกของดานตรวจคนเขาเมองจะไดรบโอกาสในการเลอกทจะเดนทางไปประเทศทสามในฐานะของการเปนผอพยพภายใตการก ากบควบคมและเงอนไขของรฐบาลทจะไมอนญาตใหมการขยายไปยงชาวโรฮงยาคนอนๆ ภายนอก ขณะทชาวโรฮงยาภายในการควบคมของรฐไดเขาสกระบวนการสมภาษณจดท าประวต ชาวโรฮงยาทอยภายนอกกเรมตระหนกวา การเขาสกระบวนการไปตงถนฐานในประเทศทสามกหมายถงไดเปนพลเมองของรฐและเรมพยายามทจะขอเชนเดยวกบชาวโรฮงยาภายในการควบคมของรฐ เชน อบดลเมยะ อาสาสมครชาวโรฮงยาทเขามามสวนชวยเหลอเจาหนาทรฐอยางตอเนอง

การปฏบตการขององคกรระหวางประเทศภายในรฐชาตกอยในสถานะเดยวกนกบรฐชาตทตองเผชญกบความซบซอนในความสมพนธทางอ านาจสมยใหม การอยในสถานะทตองประนประนอมระหวางรฐชาต ตางทงรฐเจาของดนแดนและรฐทเกยวของอนๆ ทท าใหหลกสทธมนษยชนไดรบการยกเวนบางประการหรอก าหนดเงอนไขขนมา เพอทท าใหคนไรรฐบางสวนไม

125

สามารถเขาถงการปกปองตามหลกสทธมนยชนทเปนคณคาพนฐานทองคกรระหวางประเทศยดถอกตาม ชวตในโลกสมยใหม เชน การไดสถานะเปนผลภยจงยงคงเปนสทธเฉพาะของคนบางกลมเทานน

อบดลเมยะ มความตองการทจะไดไปตงถนฐานในประเทศท 3 มากขนเรอยๆ จากการขมขคกคามทเขาไดรบ เขาหวงวาการใหความชวยเหลอเจาหนาทของไทยในการปราบปรามขบวนการคามนษยเหลานจะท าใหเขาไดรบการอนญาตใหไปตงถนฐานในประเทศทสาม ไดเชนเดยวกบชาวโรฮงยาทเขาไดชวยมาตลอดหลายปทผานมาทไดเดนทางไปประเทศทสามแลว หลายคน

อบดลเมยะไดขอใหเจาหนาทองคกรสทธมนษยชนในประเทศเขยนจดหมายรบรองวา เขาไดท างานชวยเหลอชาวโรฮงยาอยางเตมทและไดรบการคกคาม แตกถกปฏเสธจากการทอบดลเมยะไปมสวนชวยเหลอชาวโรฮงยาในการเดนทางขามชายแดนผดกฏหมาย ถงแมวาเขาจะชวยเหลอเจาหนาทปราบปรามขบวนการคามนษยและองคกรสทธมนษยชนในการตดชวยเหลอชาวโรฮงยาทถกคมขงอยในขบวนการและสถานทควบคมภายในประเทศไทยกตาม

การชกชวนพยานชาวโรฮงยาทอยภายในขบวนการน าพาและคามนษยพรอมกบภรรยาของเขาทอยในมาเลเซยใหออกมาจากขบวนการฯ เพอเปนพยานกเปนอกครงทเขาคาดหวงวานาทจะไดรบสถานะเปนผลภย เนองจากชาวโรฮงยาทออกมาเปนพยานในคดไมสามารถกลบบานเกดได และคงไมสามารถกลบอยอยางผดกฏหมายไดทงในประเทศมาเลเซยและในประเทศไทย ท าใหเจาหนาทตรวจคนเขาเมองพยายามประสานกบส านกขาหลวงใหญผลภยฯ อยางไมเปนทางการใหด าเนนการสงตวพยานทเคยอยในขบวนการในคดคามนษยเดนทางประเทศท 3 เมอการใหปากค าในชนศาลเสรจสน และรวมถงตวอบดลเมยะทเปนคนชกชวนมา แตการด าเนนการใหพยานและอบดลเมยะไปประเทศท 3 มความแตกตางออกไปจากชาวโรฮงยาทเดนทางออกมาจากเมยนมาและถกจบกมในระเทศไทย ซงอาสาสมครของเครอขายชวยเหลอโรฮงยาจงหวดสงขลาทท าหนาทประสานงานใหกบส านกงานขาหลวงใหญผ ลภยกบชาวโรฮงยาทอยภายนอกการควบคมของหนวยงานรฐบอกวา

ชาวโรฮงยาทหนออกมาจากเมยนมาแลวถกจบกมในประเทศไทยมลกษณะของการหนความรนแรงออกมาจรง แตการชวยใหชาวโรฮงยาทอยในประเทศไทยนานแลว หรอชาวโรฮงยาทเพงเดนทางเขามาแลวขามไปมาเลเซยกอนทเดนทางกลบเขามาในประเทศไทย ไมสามารถเขาเงอนไขของการเปนผลภยโดยเงอนไขได แตกขนอยประเทศผรบเองดวยวาจะพจารณาอยางไร

(อนส สนละ, สมภาษณ, 12 กรกฏาคม 2558 )

126 ปจจบนอบดลเมยะยงคงอยอาศยอยในประเทศไทยรอค าตอบจากส านกงานขาหลวง

ใหญผลภยหากจะใหเขาไปตงถนฐานในประเทศทสาม 3 หรอการยนขอพฒนาสถานะสญชาตไทย ซงอบดลเมยะเหนวาเปนทางเลอกสดทาย เขากรสกวาการชวยเหลอเจาหนาทรฐและองคกรส ทธมนษยชนทผานมาไดท าใหทงชาวโรฮงยาในประเทศไทยและเจาหนาทรฐอกกลมไมพอใจเปนอยางมาก แตการอพยพเขามาในประเทศไทยเปนเวลานานกท าใหยากทไดรบสถานะการเปนผลภย ขณะทเขายงคงใหการดแลชาวโรฮงยาอกหลายคนทก าลงรอการเดนทางไปตงถนฐานในประเทศทสาม

การปฏบตการขององคกรระหวางประเทศทอยบนพนฐานสทธมนษยชน เชนส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต ทแมจะเปนการท างานภายใตอ านาจของรฐในประเทศผรบผลภยแลว แตส านกงานขาหลวงใหญผลภยจ าเปนทจะตองเผชญกบอ านาจรฐของไทยทน าไปสการประนประนอมและสรางเงอนไขของตนขนมาก ากบการท างานภายใตอ านาจรฐของไทย เงอนไขทเปนการจ าแนกแยกแยะผลภยชาวโรฮงยาเปนกลมตางๆ และจ ากดการใหความดแลปกปองเฉพาะกลมทไดรบอนญาตจากรฐบาลไทยเทานน ขณะทอกกลมทไมไดอยภายในเง อนไขกยงคงมสถานะของการเปนคนไรรฐโดยเฉพาะกลมทไดรบการปกปองดแลภายในความสมพนธทางสงคมอนๆ แลว

คนไรรฐทถกจบกม และควบคมอยในหนวยงานของรฐยงไดรบการชวยเหลอ ดแล และตดตามจากองคกรดานมนษยธรรม องคกรสทธมนษยชน ชาวโรฮงยาไดรบการปฏบตในฐานะเปนผเสยหายจากการคามนษยครงแรกในเดอนมถนายน 2556 ทมผหญงจ านวน 3 และเดกชาวโรฮงยา 2 คน ถกลอลวงใหหลบหนออกจากบานพกเดกและครอบครว จงหวดพงงา แตทงหมดกลบถกเรยกเงนเพอเปนคาเดนทาง และหญงสาวชาวโรฮงยา 1 คนถกท ารายทางเพศ โดยสดทายทงหมดกถกนายหนาชาวพมาและเจาหนาททลอลวงออกไปน ากลบไปสงตวใหกบเจาหนาทตรวจคนเขาเมอง โดยหลงจากทเจาหนาทบานพกเดกและครอบครวมารบตวกลบไปดแล จงพบวาหญงสาวทงสามถกเจาหนาทท ารายทางเพศและเรยกรองคาตอบแทนในการน าพาหลบหนจงไดแจงความไวทสถานต ารวจภธรเขาหลก จงหวดพงงา

การถกลอลวงออกไปหญงสาวชาวโรฮงยาทง 3 คน และเดกชาวโรฮงยา 2 คน โดยหญงสาว 1 คน ถกท ารายรางกาย และอก 1 คน ถกท ารายทางเพศแสดงใหเหนถงความเสยงของคนตางดาวชาวโรฮงยาโดยเฉพาะผหญงและเดก โดยภายหลงการแจงความของเจาหนาทบานพกเดกและครอบครวแลว ทางส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ ไดสงทนายความเขาไปใหความชวยเหลอทางดานคด แตความลาชาในการประสานงานระหวางส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ กบรฐบาลไทยและทนายความชาวไทย ท าใหผเสยหายทง 5 คน หลบหนไปอกครง โดยความชวยเหลอจากชาว

127

โรฮงยาในประเทศไทยและครอบครวของตนในมาเลเซยกอนทจะไดพบกบทนายความท าใหการด าเนนคดนายหนาชาวพมา และเจาหนาทชาวไทยไมสามารถเอาผดได ความลาชาในการเขาไปใหชวยเหลอคนไรรฐชาวโรฮงยาในกระบวนการยตธรรมภายในประเทศไทยขององคกรระหวางประเทศท าใหองคกรพฒนาเอกชนในไทย เชน เครอขายองคกรดานประชากรชามชาต (MWG) เรมเขามาใหความชวยเหลอทางดานสทธมนษยชน กฎหมาย เพมเตมจากทางดานมนษยธรรมทด าเนนการอยแลว

โครงการประสานชาตพนธอนดามน ของมลนธเสฐยรโกเศศ-นาคะประทป สมาชกของเครอขายองคกรดานประชากรชามชาต ไดใหทนายความตดตามการด าเนนการของเจาหนาทต ารวจและอยการ ซงไดพบวามคดหลบหนเขาเมองของชาวโรฮงยาทพนกงานอยการสงฟองศาลจงหวดตะกวปาหลายคดดวยเชนกน รวมถงคดผหญงและเดกชาโรฮงยา 5 คน ทถกลอลวงออกไปจากบานพกเดกและครอบครวฯ กไดสงฟองตอศาลจงหวดตะกวปา แตจากการทผเสยหายหลบหนท าใหการสบพยานไมมน าหนกทจะพสจนไดวา คนตางดาวสญชาตเมยนมาทเปนนายหนาและเจาหนาทต ารวจทเปนคนน าพากระท าความผดจงพจารณาใหยกฟองขอกลาวหา และจากการไมไดมสถานะเปนผแทนทางกฎหมายของผหญงและเดกชาวโรฮงยาทง 5 คน นน ท าใหทนายความของโครงการประสานชาตพนธอนดามนท าไดเพยงตดตามและสอบถามความคบหนา แตกไมสามารถเขาถงส านวนของเจาหนาทต ารวจได ซงภายหลงทางคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตไดแตงตงคณะท างานตดตามกรณผอพยพชาวโรฮงยาอยางเปนทางการ โดยไดพบกบทางอยการจงหวดตะกวปาเจาของคด เจาหนาทของบานพกเดกและครอบครว ระหวางวนท 6-9 พฤศจกายน 2556 รวมถงมการท าหนงสอตดตามจากส านกงานต ารวจแหงชาต และกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ทพบวาจากหนงสอชแจงจากทงสองหนวยงาน พบวามขอเทจจรงแตกตางออกไป

เครอขายองคกรดานประชากรชามชาตไดขอความชวยเหลอจากมลนธสทธมนษยชนและการพฒนา (HRDF) องคกรสมาชกทมความเชยวชาญดานกฎหมายการคามนษยใหเขาไปชวยตดตามการด าเนนคดการคามนษยชาวโรฮงยาในพนทจงหวดพงงา โดยไดรวมมอกบทมทนายความของโครงการประสานชาตพนธอนดามนในการตดตามการชวยเหลอทางดานกฎหมายทงในจงหวดพงงา และสงขลา โดยมเปาหมายในการพยายามบงคบใชกฎหมายทเกยวของภายในของไทยในการชวยเหลอคนตางดาวหลบหนเขาเมอง นอกเหนอไปจากกฎหมายคนเขาเมอง พ.ศ.2522 รวมถงพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคามนษย 2551 พระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. 2535 และอนๆ โดยหวงวาการใชกฎหมายภายในของไทยจะท าใหการด าเนนการของขบวนการฯ ยากล าบากมากขน และจะท าใหชาวโรฮงยาทไมไดมความสมครใจในการเดนทางเขามาใหไดรบการปกปองคมครองตามกฎหมายใหมากทสด ในระหวางป พ.ศ.2556-2558 ทนายความของโครงการประสานชาตพนธอนดามนและมลนธสทธมนษยชนและการพฒนา และนกกฎหมายของ

128

มลนธผหญงเขาไปตดตามการพจารณาคดในศาล ชวยเหลอเจาหนาทบานพกเดกและครอบครว รวมถงสถานคมครองในการเตรยมความพรอมพยานและผเสยหายชาวโรฮงยา รวมถงเปนผแทนทางกฎหมายใหกบผเสยหายชาวโรฮงยา แตจากการเขาตดตามและชวยเหลอจ านวน 8 คด มเพยงคดเดยวทศาลมค าพพากษาลงโทษผกระท าความผด คดทเหลอนนศาลมค าพพากษายกฟองเนองจากผเสยหายหลบหน หรอเจาพนกงานสอบสวนและอยการไมมหลกฐานเพยงพอทจะแสดงใหเหนวากระท าความผดจรง แตกท าใหชาวโรฮงยาในประเทศไทยมความมนใจในการด าเนนการตามกฎหมายของเจาหนาทมากขน มการเขาไปแจงความใหเจาหนาทตดตามชวยเหลอญาตของตนทถกน าพาเขามาในประเทศไทยแตถกกกขงอยภายในขบวนการฯ จนน าไปสการพบหลมศพและคอกกกกนชาว โรฮงยาในพนทเขาแกว อ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา เมอวนท 1 พฤษภาคม 2558

นอกจากนเครอขายองคกรดานประชากรขามชาต และองคกรสมาชกอนๆ เชน คณะกรรมการคาทอลกเพอผอพยพยายถนฐาน (National Catholic Commission on Migration) องคกรชวยเหลอเดก (Save the Children) มลนธผหญง และอนเตอรเนชนแนลเรสควคอมมตต (International Rescue Committee) รวมกบส านกจฬาราชมนตร เครอขายชวยเหลอโรฮงยาจงหวดสงขลา เรมการประสานงานขอมลความชวยเหลอทางดานมนษยธรรมรวมกน จากการใหความชวยเหลอกรณฉกเฉนในเบองตนเปนการใหความชวยเหลอทยาวนานตอเนองจากนโยบายการควบคมกกขงของรฐบาลทจะไมผลกดนชาวโรฮงยากลบประเทศเมยนมาในชวงแรก ทตอมาไดรวมกบองคกรระหวางประเทศทงส านกขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาต องคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน องคการทนเพอเดกแหงสหประชาชาต คณะกรรมการกาชาดระหวางประเทศ เปนคณะท างานดานผอพยพยายถนไมปกตอยางไมเปนทางการ (Irregular Migrant Working Group) ในการแลกเปลยนสถานการณ ปญหาและแผนการใหความชวยเหลอของแตละองคกรในพนทและประเดนทแตละองคกรด าเนนการโดยมการแลกเปลยนสถานการณประเดนปญหาทพบและประชมรวมกน 2-3 เดอนตอครง

การท างานรวมกนขององคกรระหวางประเทศและองคกรในประเทศท าใหปญหาทเคยเกดขนวา ผลภยชาวโรฮงยาและผอพยพชาวบงคลาเทศจะไดรบความชวยเหลออยางไร ความไมชดเจนในการจ าแนกวาเปนผอพยพจากเงอนไขการเมอง หรอจากเหตผลทางเศรษฐกจท าใหการด าเนนการตามแนวทางของแตละองคกรเผชญปญหาระหวางการเปนผลภยหนความรนแรงทจะอยภายใตการท างานของส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาตทจะใหการปกปองคมครอง ผลภยชาวโรฮงยาจากเมยนมากบการเปนผอพยพยายถนจากเงอนไขเศรษฐกจทจะอยภายใตการท างานขององคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนทจะเนนการชวยเหลอผอพยพยายถนชาวบงคลาเทศกลบบานอยางปลอดภย รวมถงการตความนยาม ผเสยหายจากการคามนษยของโครงการ

129

ความรวมมอเพอตอตานการคามนษยของสหประชาชาต (UN-ACT) ทยงเหนผลภยชาวโรฮงยาทถกบงคบเขามาในประเทศไทยเพอเรยกผลประโยชนยงคง "เปนผลภย" มากกวาการเปนผเสยหายจากการคามนษย จนกระทงศาลจงหวดพงงามค าพพากษาคดคามนษยชาวโรฮงยาวา นกการเมองทองถนในจงหวดสตลมความผดจรง จงไดมการน าเสนอกรณการคามนษยในผลภยชาวโรฮงยา

แตการท างานรวมกนระหวางองคกรระหวางประเทศกบองคกรภายในประเทศยงเผชญขอจ ากดจากกฎระเบยบการท างานขององคระหวางประเทศทจะไมเผยแพรขอมลภายใน ไมเผชญหนากบหนวยงานภาครฐขณะทองคกรภายในประเทศมความยดหยนในการรณรงคเผยแพรผานสอสาธารณะ ตรวจสอบการท างานของเจาหนาทรฐ และการวงเตนประสานงานกบหนวยงานของรฐทเกยวของซงท าใหปญหาในการดแลชวยเหลอผตองกกชาวโรฮงยาตองปรากฎกอนทจะไดรบการแกไข ตงแตการชวยเหลอผเสยหายจากการคามนษยทไดสงตวไปตงถนฐานในประเทศทสามกอนทการด าเนนคดภายในประเทศจะสนสด การดแลดานสขภาพและการเจบปวยเฉพาะผตองกกชาว โรฮงยาจนท าใหผตองกกตางดาวเชอสายอนๆ ทถกควบคมภายในหองกกของดานตรวจคนเขาเมองเสยชวต รวมถงการชวยเหลอทางดานอาหารแกผตองกกขององคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐานทมการก าหนดสารอาหารทจ าเปน รวมถงอาหารเสรมเพอปองกนโรคเหนบชา เบอรเบอร (Beriberi) ทท าใหผตองกกชาวโรฮงยาเสยชวตและพการแตกถกปฏเสธจากตวผตองกกชาวโรฮงยาจากไมมนใจวา อาหารทจดหามาโดยองคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐานจนไดมการเปลยนเปนการสนบสนนงบประมาณใหกบกลมอาสาสมครขององคกรมสลมเปนผจดท าอาหารภายใตค าแนะน าขององคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนฐาน

บทบาทขององคกรระหวางประเทศและองคกรพฒนาเอกชนอยบนแนวทางการท างานขององคกรสมยใหมทมความช านาญเฉพาะดานของตน การใหความชวยเหลอและเปนผแทนทางกฎหมาย การชวยเหลอทางดานโภชนาการเพอลดการตายและการเจบปวย แตยงถกจ ากดจากการเมองและอ านาจของรฐในประเทศนนๆ เชน การท างานของเจาหนาทโดยเฉพาะองคกรระหวางประเทศทมความระมดระวงในการท างานทจะไมทาทายเจาหนาทรฐทงของไทยทสามารถอนญาตหรอไมอนญาตท างานในประเทศได และใชกลไกทางการระหวางผแทนองคกรของตนกบเจาหนาทรฐบาลไทยโดยตรง ขณะทองคกรพฒนาเอกชนภายในประเทศบางองคกรพยายามใหความชวยเหลอผตองกกชาวโรฮงยา โดยไมเปดเผยจากความจ าเปนในการรกษาความสมพนธกบรฐบาลเมยนมาเพอการขยายพนทการท างานตามทศทางการสนบสนนงบประมาณในประเทศเมยนมาทม ากกวาในประเทศไทย

130

4.2 ชวตภายในชมชนมสลม ชวตทถกก าหนดโดยพระผเปนเจา ชาวมสลมในประเทศไทยเรมใหความชวยเหลอแกคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศ

ไทยมากขน หลงจากเหตการณความรนแรงทชาวมสลมโรฮงยาตองเผชญในประเทศเมยนมาระหวางป พ.ศ.2555 ทส านกของความเปนพนองมสลมทม “เรอนรางเดยวกน” เกดขนอยางชดเจนมากขนหลง พรอมกบการใชความรนแรงของรฐตอคนไรรฐชาวโรฮงยาเหลาน ส านกของความเปนมสลมทแสดงผานการแสดงทาทของจฬาราชมนตร กลม องคกร ชมชนของชาวมสลมทตอง เผชญกบหนาท ความรบผดชอบของชาวมสลมทมตอรฐในฐานะพลเมอง เจาหนาทรฐ และอนๆ ขณะเดยวกนกลมอาสาสมครชาวโรฮงยาในประเทศไทยทคอยใหความชวยเหลอแกชาวโรฮงยาทเขามาใหม ซงไมไดจ ากดอยภายในระเบยบกฎหมายของรฐ แตกยงถกจ ากดอยภายในศลธรรมของอสลาม กระนนศลธรรมของอสลามกยงคงไมสามารถควบคมคนของตนได เมอชาวมสลมกลมหนงกเหนวาการชวยเหลอขบวนการน าพาและคามนษยเปนชวยเหลอชาวโรฮงยาออกจากความรนแรงทบานเกด

4.2.1 บทบาทของจฬาราชมนตร และองคกรมสลมในประเทศไทย

จฬาราชมนตรและองคกรของชาวมสลมในประเทศไทย ไดแสดงให เหนความสามารถในการตอรองกบรฐ ทงจากการทจฬาราชมนตรเปนต าแหนงทจดตงขนตามกฎหมายของรฐ และเครอขายขององคกรประชาสงคมทท างานรวมกบรฐในการแกไขปญหาภายในจงหวดชายแดนภาคใต ทแมจะเปนการใหความชวยเหลอทางดานมนษยธรรมเทานนทท าใหรฐตองยกเวนการใชกฎหมายในบางพนทอยางไมเปนทางการและยนยอมใหกลม องคกร ชมชนมสลมใหการปกปองดแลชาวโรฮงยาทงภายในระดบชมชน หมบาน จนถงระดบจงหวด

ทามกลางขาวการพบกลมคนต างดาวหลบหน เขา เมองชาวโร ฮงยา ทานจฬาราชมนตร กลมผน าองคกรมสลม และในประเทศไทยไดเคลอนไหวเรยกรองใหรฐบาลไทยชวยเหลอผหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยาบนพนฐานของกฎหมายและหลกมนษยธรรม รวมถงเรยกรองใหสงคมไทยเหนใจชาวโรฮงยาทอพยพเขามาในประเทศไทย ทานจฬาราชมนตรกลาวทงน าตาระหวางไปเยยมชาวโรฮงยา ทดานตรวจคนเขาเมองสะเดา จงหวดสงขลาวา "ไมตองการใหมการผลกดนชาวโรฮงยาเหลานกลบไปยงประเทศพมา เพราะจะตองประสบกบชะตากรรมเหมอนเดม โดยตองการเรยกรองใหมการประสานงานไปยงประเทศทสามทชาวโรฮงยากกลมนตองการไปพกพงใหยนมอเขามาชวยเหลอชาวโรฮงยากลมน เชน รบไปท างานหรอชวยเหลอดานมนษยธรรม" (อาคส พทกษคมพล จฬาราชมนตร, สมภาษณผานสอมวลชน, วนท 16 มกราคม 2557)

131 องคกรมสลมในจงหวดสงขลา และ 5 จงหวดภาคใต โดย ดร.วสทธ บนลาเตะ

ผอ านวยการศนยประสานงานส านกจฬาราชมนตรภาคใต พรอมตวแทนส านกงานคณะกรรมการอสลาม 5 จงหวดชายแดนภาคใต ไดรวมกนออกแถลงการณในนามส านกจฬาราชมนตรและองคกรมสลม กรณผลภยชาวมสลมโรฮงยา1 โดยมสาระส าคญทเรยกรองรฐบาลไทยใหค านงถงมนษยธรรม ไมสงตวคนเหลานกลบไปยงประเทศเมยนมา ตราบใดทสถานการณยงไมกลบคนสภาวะปกต และอาจสงตวคนเหลานไปยงประเทศทสามตามความสมครใจของผลภยเอง พรอมทงเสนอใหใชมสยดกลางจงหวดสงขลาเปนสถานทพกพงชวคราวส าหรบผลภยชาวโรฮงยาน หากไมเปนการขดตอกฎหมายบานเมองและกระทบตอความสมพนธระหวางประเทศ จนกวาจะสามารถจดหาสถานททเหมาะสมได

นอกจากการออกแถลงการณทมงสอสารไปยงรฐบาลและหนวยงานของรฐโดยตรง ส านกจฬาราชมนตร ศนยประสานงานฯ ประจ าภาคใต และคณะกรรมการกลางอสลามประจ าจงหวด ยงไดใหค าแนะน าและความชวยเหลอในการดแลผชาวมสลมโรฮงยาทถกควบคมภายในดานตรวจคนเขาเมองทวประเทศ และการเขาไปชวยเหลอเจาหนาทในการดแลกลมผตองกกชาวมสลมโรฮงยาในระดบเจาหนาทปฏบตการทเขาไปสนบสนนอาหาร และอปกรณทตองใชในการปฏบตตามวถในศาสนาอสลาม และในชวงเวลาพเศษ เชน ในเดอนถอศลอด รวมถงการพยายามประสานงานกลม องคกร มลนธและภาคประชาสงคมมสลมในประเทศไทยในนามสภาเครอขายชวยเหลอทางดานมนษยธรรม ส านกจฬาราชมนตร ในการใหความชวยเหลอทเรมตนจากชาวมสลมโรฮงยาทถกพบภายในประเทศไทย รวมถงชาวมสลมในเมยนมา ตะวนออกกลางและผประสบภยทไมใชชาวมสลมในประเทศไทย

การทลายคายพกใกลชายแดนมาเลเซยในเดอนมกราคม 2557 พบชาวโรฮงยาในครงแรก 531 คน ครงทสอง 349 คน และทชาวบานไปพบอกจ านวน 24 คน ทไดสงตวเขารกษาตวทโรงพยาบาลหาดใหญ โรงพยาบาลสะเดา มสยดประจ าต าบลไดกลายเปนพกพงชวคราวใหกบชาวโรฮงยามากกวา 800 คน และเปนทพกพงแกโรฮงยาระยะยาวอกกวา 20 คน อกหลายเดอนตอมา ชาวบานและอาสาสมครของมสลมตดสนใจทจะใหมสยดเปนสถานทใหความดแลชวคราวไปกอน ทางอาสาสมครแจงใหเจาหนาทไดทราบเพอใหเขาไปดและชวยเหลอ แตไมใหด าเนนคดจนกวาพวกเขาจะแขงแรง

1 ดร.วสทธ บนลาเตะ ผอ านวยการศนยประสานงานส านกจฬาราชมนตรภาคใต พรอมตวแทนส านกงาน

คณะกรรมการอสลาม 5 จงหวดชายแดนภาคใต ไดรวมกนออกแถลงการณ เมอวนพฤหสบดท 17 ม.ค. 2557 ทส านกงานคณะกรรมการอสลามประจ าจงหวดสงขลา

132 ระหวางทชาวโรฮงยา 20 กวาคนอยทมสยด มจ านวน 5 คน ทมญาตมารบ และอก

ประมาณ 20 คน ทยงอยภายในมสยด จ านวน 14 คนมอาการปวย บางคนเดนไมได ไมสามารถชวยเหลอตนเองได โดยทยงไมมหนวยงานภาครฐเขาไปดแลใหการชวยเหลอ มเพยงผน าศาสนา ชาวบาน และคณะกรรมการอสลามประจ าจงหวดสงขลา คอยดแลใหการชวยเหลอ คาอาหาร เครองดม ทพกอาศย และยารกษาโรค ทคณะกรรมการอสลามประจ าจงหวดสงขลาและชาวบานกออกคาใชจายให แตหลงจากออกจากโรงพยาบาล บางคนทเดนไมได ชวยเหลอตนเองไมได มเจาหนาททโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล เขาไปดแลและใหยาบางเปนครงคราว แตสวนใหญเปนภาระของชาวบานทดแลชาวมสลมโรฮงยา ชวยฝกเดนและนวดเพอใหชวยตวเองตอไป แตกยงมชาวโรฮงยา 5 คนทเสยชวตตอมา โดยเสยชวตทโรงพยาบาลหาดใหญ 3 คน และทมสยด 2 คน

ระหวางการพกอยในชมชน อาสาสมครของกลมมสลมไดสมภาษณชาวมสลมโรฮงยาหลายคน และพบวาเคยถกกกทดานตรวจคนเขาเมองจงหวดมกดาหาร และอบลราชธาน ในสภาพออนลา บางคนถกท ารายรางกาย ม 4 คน ทสามารถพดคยกนไดบางกพบวา คนแรก ชอนายเอการม อาย 19 เคยถกควบคมท ตม.จว.สงขลา หมายเลขประจ าตว 45 คนทสอง นายนนยะ อาย 18 ป เคยถกควบคมท ตม.พบลมงสาหาร จว.อบลราชธาน หมายเลขประจ าตว 43 คนทสาม นายอามนฮเซน อาย 26 ป เคยถกควบคมท ตม.จว.มกดาหาร หมายเลขประจ าตว 22 และคนทสนายอามน อาย 21 ป เคยถกควบคมท ตม.จงหวดมกดาหาร หมายเลขประจ าตว 18 ทง 4 คน บอกเหมอนกนวา ทงหมดเปนผตองกกภายในดานตรวจคนเขาเมองระหวางป 2556 ตอมาถกเคลอนยายมาท ดาน ตม.จว.ระนอง กอนทจะถกด าเนนการสงกลบประเทศตนทางผานทางเรอ ทาเรออนดามน จงหวดระนอง ระหวางการเดนทางทางเรอ ทง 4 ไดรบการแจงวา ทงหมดถกซอมาจากเจาหนาท คนละ 11,000 บาท ฉะนนจะไมพากลบไปประเทศพมา และถกบงคบใหนงเรอตอไปอกเปนเวลากวา 3 ชวโมง กอนทขนฝง และนงรถกระบะบรรทกตอมาจนถงปายาง และถกบงคบใหเดนเทาตอจนถงจดทพกในปา ทมคายพกมลกษณะเปนคอกสตวเปดโลง จนกระทงมเจาหนาทเขาไป แตพวกเขากกลวทจะถกจบไปอกกเลยหลบจนเจอกบชาวชาวบานทขนไปชวยกนส ารวจหลงจากเจาหนาทถอนก าลงออกไปหมดแลว

ตอมา ชาวมสลมโรฮงยาในชมชนกมจ านวนเพมขนอก 1 คน จากโรงพยาบาล ปาดงเบซารสงตวชาวโรฮงยาทอาการดขนแตยงตองการพกฟน โดยอสมาแอนหมอง อาสาสมครชาวโรฮงยาในอ าเภอสะเดาไดเขามาชวยเปนลาม กเลยมจ านวนเพมเปน 15 คน ตอมามญาตมารบตวไปดแลตอ อก 5 คน และมคนมาชวยน าพาขามไปประเทศมาเลเซยไปอก 5 คน ซงชาวบานกไมสามารถหามปรามไดเพราะชาวโรฮงยากยนดทจะไปรวมถงนายเอการม นายนนยะ นายอามนฮเซน และนายอามนทถกจบเปนรอบท 2 ขณะทเหลออก 5 คน ทอยพกพนทมสดยดจนถงปลายป มนายอามะโซบ

133

นายฮามสฮสเซน นายอะการม และนายโมหมหมดยาซน ทเปนชาวโรฮงยาคนเดยวทตดสนใจเดนทางไปตงถนฐานใหมในประเทศทสาม จนถงสนป 2558 ยงรอการเดนทางอยทมสยด เขาจงเปนคนทคอยชวยงานภายในมสยดมากทสด ขณะทเพอนๆ กมกชวนเขาไปถงปตตานเ พอรวมท าดะวะห นอกเหนอจากงานในมสยดเขากเรมเรยนการท าโรตเพอขายในหมบาน

อาสาสมครชาวมสลมยงพยายามทใหการปกปองชาวโรฮงยาจากการถกด าเนนการตามกฎหมายจากหนวยงานของรฐ โดยไดตดตอขอใหกลมแพทย พยาบาลอาสาสมครของสมาคมแพทยพยาบาลจนทรเสยววงเดอนแดง ทมการท างานกบหนวยงานรฐในพนทจงหวดชายแดนภาคใตมานานใหเขามาดแลรกษา และน าอปกรณในการรกษาพยาบาลและฝกท ากายภาพในเบองตนมาใหชาวบานชวยดแลชาวโรฮงยา สมาคมแพทยพยาบาลจนทรเสยวยงประสานกบทางโรงพยาบาลในการสงตอผปวยอาหารหนกและใหทางโรงพยาบาลเขามาตดตามอาการปวยคนอนๆ ดวย พรอมทงขอใหทางส านกงานงานยตธรรม ศนยอ านวยการบรหารจงหวดชายแดนภาคใต (ศอ.บต) ใหลงไปเยยมเยอนชาวโรฮงยา ทถกท ารายรางกาย ไดรบบาดเจบอาการสาหส ชาวบานไดชวยเหลอใหพกอาศยอยทมสยดในต าบลชายแดนของอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา จ านวน 20 กวาคน เมอเดอนกมภาพนธ 2557 และเพอจะไดให ศอ.บต. ประสานงานกบจงหวดและหนวยงานราชการอนๆ ในการชวยเหลอเพมเตมจนมการจดใหมการประชมคณะกรรมการประสานงานการใหความชวยเหลอผลกลอบหลบหนเขาเมอง เพอประสานงานระหวางองคกรภาครฐและเอกชนในการใหความชวยเหล อผปวย ผลกลอบหลบหนเขาเมองทโรงพยาบาลจ าหนายแลว และใหความชวยเหลอดานสทธมนษยชนแกผทถกกกตวอยในหองกกเปนไปอยางมประสทธภาพ และเปนไปอยางมระบบครงแรกเมอวนท 20 มนาคม 2557 หองประชม CEO ศาลากลางจงหวดสงขลาทไดรบทราบการใหความชวยเหลอและทพกพงแกชาวโรฮงยากวา 24 คน ในชมชนขององคกรมสลม และน าไปสการแตงตงคณะกรรมการประสานงานการใหความชวยเหลอชาวโรฮงยารวมกบหนวยงานราชการภายในจงหวดสงขลา

4.2.2 ความชวยเหลอภายในชมชนมสลม

การใหความชวยเหลอแกชาวโรฮงยาภายในชมชนมสลม ขนอยกบทาทของผน าภายในชมชนเปนหลก ผน าทเปนทงผน าทางการและไมเปนทางการ อยางเชน ผชวยผใหญบาน อหมามประจ ามสยด นกวชาการศาสนาในพนท หรอแมแตคนรบซอน ายางประจ าหมบาน ทจะเปนผก าหนดกรอบของการใหความชวยเหลอ สนบสนนและปกปองผทใหความชวยเหลอแกคนไรรฐชาวโรฮงยาทเขามาในชมชน โดยททงหมดมศนยกลางอยทมสยด มสยดของชมชนจะเปนสถานทใหการ

134

ดแลชาวโรฮงยาทเจบปวย ตองการพกฟน หรอคอยสนบสนนชวยเหลอครอบครวทใหทพกพงแกชาวโรฮงยาหากมการคกคามจากขบวนการ

ชาวมสลมในพนทจงหวดสงขลาพบผหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยาครงแรก ตงแตป พ.ศ.2555 และครงใหญทสดในวนท 10 มกราคม 2556 ในพนทปาดงเบซาร อ าเภอสะเดา สงขลา จ านวนมากกวา 800 คน และไดสงตวไปควบคมตวอยตามดานกก และสถานต ารวจหลายแหงในจงหวดสงขลา กเขามาระดมความชวยเหลอ ทางดานอาหาร น า ทพกพงและสขอนามยเบองตนใหทนเวลา โดยมกลมชมรมมสลมบหลนแดง ปาดงเบซารเรมตน ตอมากรวมกบกลมองคกรมสลมในพนทเปน “เครอขายชวยเหลอโรฮงยา จงหวดสงขลา” เพอรวบรวมสงของและเงนบรจาคใหเกดประโยชนแกชาวโรฮงยา รวบรวมขอมลและตดตามความเคลอนไหว การโยกยายชาวโรฮงยา ตดตอ ประสานงาน และสนบสนหนวยงานราชการเพอสรางความเขาใจในการเขาชวยเหลอ และเผยแพรขาวสารขอมลใหเปนทรบรและแกปญหาตอไป อสมาแอน หมดอะด า จากเครอขายชวยเหลอโรฮงยาจงหวดสงขลาบอกวา “เปนการพสจนความเปนพนองมสลมดวยกน ทมความเดอดรอนและชวยกน และเปนหลกการทถกตอง” (อสมาแอน หมดอะด า, สมภาษณ, วนท 20 มกราคม 2557)

ชมชนของชาวมสลมจงมบทบาทในการความชวยเหลอมากขน ตงแตปลายป 2556 ทมสยดหลายแหงและชาวบานหลายคนในพนทของอ าเภอหาดใหญ อ าเภอสะเดา อ าเภอรตภม ของจงหวดสงขลา เรมพบชาวโรฮงยาหลบหนออกจากมาคายพกชวคราว ตงแตในอ าเภอคระบร จงหวดระนองพบผหลบหนเขาเมอง ชาวโรฮงยาเขามาขอความชวยเหลอและขอพกพงในมสยดหลายแหงในพนทซงชาวบานกสามารถทจะใหอยได 2-3 วนกอนทพวกเขาจะตดตามหาญาตพนองมาชวยตอไปได ชาวบานหลายคนบอกวา เปนพวกทหนมาจากการสงตอใหนายหนา

ชาวมสลมในพนทชมชนแถบชายแดนมาเลเซย เรมพบชาวโรฮงยาหลบหนออกมา ในหมบานแหงหนง ในอ าเภอรตภมของจงหวดสงขลาพบชาวโรฮงยาหลบหนจากแคมปในปาใกลบานคลองตอ จ านวน 2 คน ชาวบานบอกวา ชาวโรฮงยาทงสองคนเคยถกขงไวท ตม.หนองคาย แลวมาถกผลกดนออกมาทางจงหวดระนอง ชาวบานใหมาพกอยแถวบานทงต าเสา (อ าเภอหาดใหญ จ.สงขลา) ตอมาชาวบานจงใหไปอยทบานทงออก ไกลออกไปในอ าเภอสะเดา จงหวดสงขลา เพอความปลอดภยทงตวชาวโรฮงยา และชาวบานในพนเอง

ผชายทง 2 คน ชอคอยส อายประมาณ 19 ป มาจากเมองบธดอง รฐยะไข มญาตหางๆ อยในประเทศมาเลเซย สวนพอกบแมยงอยทเมองบธดอง อกคนชอฮารนรามน อาย 21 ป จากเมองบธดองเหมอนกน แตไมมทงญาตและครอบครวทงในมาเลเซยและในพมา ทงสองคนเลาใหฟงวาไดนงเรอมาพรอมกบชาวโรฮงยาอนๆ อกประมาณ 350 คน ทงหมดถกน าตวไปพกบนเกาะกอนทจะ

135

ถกน าตวขนฝงมาขนรถตออกประมาณ 4 ชวโมงมาถงคอกในคายพกบนภเขามคนไทยตดอาวธคอยดแลประมาณ 20 คน และเปนชาวโรฮงยาอกประมาณ 12 คน ระหวางการอยในคอกจะมการใหโทรศพทตดตอคนรจกทางมาเลเซยเพอใหโอนเงน มประมาณ 300 คนทไดเดนทางตอไปมาเลเซย แตทงสองคนไมมเลยถกขง อดขาวและอาหารกเลยตดสนใจหนออกมาพวกเขาใชเวลาเดนทางประมาณ 6 วนกอนทชาวบานจะพบและใหความชวยเหลอ “ตอนหนออกมา กไมรจะไปไหน แคพยายามเดนลงมาจากเขา กมาเจอทางรถไฟกไมมคน แตพอไดยนเสยงอาซาลมา กเลยเดนไปตามเสยง จนมาเจอหมบาน ชาวบานทเจอกพามาหาผชวย” (คอยส, สมภาษณ, 18 มนาคม 2556)

สวนทางผชวยผใหญบานเองกกงวลทพบชาวโรฮงยาหลบหนออกมาจากในปาใกลหมบานแตกยงชวยอย “ถามการรองเรยน หรอเจาหนาทเขามาตรวจคนกอาจโดนกลาวหาวาใหทพกพง แตตอนนชาวบานทนยงตองการใหชวยอย กเลยใหอยทขน าของชาวบานคนหนง มชาวบานทอยากไดคนงานกมาเอาไปท างาน ไดคาจางดวย” (ผชวยผใหญบาน ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 18 ธนวาคม 2556)

ขณะทชาวบานในหมบานเองยงมความเหนไมตรงกน แตดวยเหตผลทแตกตางออกไป ผชวยผใหญบานบอกวา

“ในพนทกมชาวบานอย 2 กลม ทง 2 กลมกอยากชวยเหมอนกน แตกลมหนงชวยโดยไมหวงผลอะไร พอเขาแขงแรงกตดสนใจเอาเอง อยากอยกอย ไมอยากอยกหาทางตดตอญาตกนเอาเอง กบอกกลมหนงทคอยเปนหเปนตาหาคนทหลบหนออกมาแลวคอยแจงใหกบคนในคายกจะไดเงน 1,000 บาท ตอคน แตถาพากลบขนไปใหกจะได 5,000 บาทตอคน พวกนบางคนกเชอวาเปนการชวยแบบหนงเหมอนกน บางคนกเหนวาเปนการหารายได ไมไดคดมากอะไร”

(ผชวยผใหญบาน ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 18 ธนวาคม 2556)

ระหวางเดอนธนวาคม พ.ศ.2556 ชาวบานในพนทยงคงเจอหนลงมาอก ผชวยผใหญเรมใหไปพกทมสยดของหมบานกอน เพราะชาวบานเองกเรมไมกลาทจะใหพก ในชวงแรกทงอหมามและชาวบานชวยกนบรจาคเงน อาหาร เสอผาในเบองตน โดยมอาหมด ชาวโรฮงยาทเขามาอยใน พนทมาชวยเปนลามแปลในการตดตอ สอสาร แตพอมหนออกมากนอยางตอเนองเรอยๆ ท าใหอหมามและชาวบานเรมไมสบายใจ และกงวลวาหมบานของตนจะกลายเปนจดพกการเดนทาง

ผชวยผใหญบานบอกวา "ถาหนมาจรงกชวยกนได แตพอชวยแลว แขงแรงแลว แลวมคนมาเอาไปตอเรอยๆ มนกไหว" (สมภาษณ, วนท 18 ธนวาคม 2556)

136 ขณะทชาวบานบางคนกสงสยในตวอาหมดวา จะมผลประโยชนจากการหลบหนเขา

มาของชาวโรฮงยา แตผชวยผใหญกยงคงขอใหอาหมดชวยตดตอและประสานใหชาวโรฮงยาทหนมาใหเดนทางตอไปไดหากพวกเขาตองการ โดยผชวยฯ จะชวยคยกบชาวบานให อาหมดบอกวา "ฮอเราะ ไมไดเปนนายหนา แตกชวยตดตอและหาชองทางทพอชวยเหลอได 5 คนทอาศยอยทมสยดจะเดนทางขามชายแดนในวนอาทตยน (วนท 22 ธนวาคม 2556) คนในหมเดยวกนทอยในมาเลเซย เขาชวยกนออกเงนให คนละ 10,000 บาท" (ผชวยผใหญบาน ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 18 ธนวาคม 2556)

ในระหวางคยกบอาหมด และชาวโรฮงยาทอาศยอยภายในมสยด อาหมดกไดรบโทรศพท พดคยกนเปนภาษาของชาวโรฮงยา หลงจากนนกมาคยกบทางผชวยผใหญ "วามชาวโรฮงยาหนมาไดอก"

ผชวยผใหญ "จะชวยไมไหวแลว ผมกไมมเวลา"

อาหมด "แตคงตองชวย มาจากหมบานเดยวกน"

ผชวยผใหญ "ถาจะชวย คงพามาอยทมสยดไมไหว แตพามาอยทบานอาหมด

กได"

ผชวยผใหญเองกรวาต าบลของตนไมไดเปนทเดยว อกต าบลทผชวยผใหญทราบกคอมสยดแหงหนงทฉลง ในอ าเภอหาดใหญทอยใกลชายแดนมาเลเซยและตดกบถนนสายหลกทมาจากจงหวดสตลกเจอปญหาแบบเดยวกนอย “ทนนมโรฮงยาทหนออกมาบอยกวา พวกก านนผใหญบานแถวนนกเคยพาเจาหนาทต ารวจมาตรวจบานทมขาววาใหทพกพวกโรฮงยาทหลบหนออกมา กเลยไมรวาก านนผใหญบานทนเปนพวกใคร แตอหมามทนกยนยนจะชวยอยถาหากหนลงมาได” (ผชวยผใหญบาน ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 18 ธนวาคม 2556)

ทมสยดประจ าหมบาน ในต าบลฉลง ผชวยผใหญกพอคนกบอหมามของมสยดทนอยบาง พรอมกบทางอหมามไดรบการตดตอมาจากองคกรของมสลมทสงขลาแลวกไมล าบากใจทจะระบายความอดอนในใจ

ชวงแรกกมาเปนกลมๆ ละ 8-10 คน หนลงมา ตอมากพบเปนกลมใหญขน ประมาณ 100 กวาคนขนไป ลาสดเมอประมาณ 2 เดอนทแลวกประมาณ 170 คน ทยอยมาทมสยดตงแตเชา เดนทางกนมาโดยตามเสยงฮาซาล (เสยงเรยกสวดละหมาด) มสยดและชาวบานกใหความชวยเหลออยางเตมท ใหพกกนทมสยด ใหพวกผหญงมาชวยกนท าอาหารและกแจงใหทางเจาหนาทต ารวจทราบ แตกไมไดมา

137 ภายในวนนน ในคนนนกมคนในหมบานพบเหนคนทคาดวาอยกบขบวนการลงมาขมขและน าตวกลบออกไปจากมสยดเหลอเพยงแค 50 คน วนถดมาเจาหนาทกมาถง

เจาหนาทกมการสอบถาม ท าไมเหลอเพยงแคน

ทางอหมามกตอบวา แจงเจาหนาทไปตงแตเมอวานกไมมมา ไมมคนเฝา พวกผมกท าไดแคใหความชวยเหลอ

เจาหนาทบอกกวา เหลอแคน กเอาแคน

ชาวโรฮงยาทเหลอกวา 50 คนถกควบคมไปทสถานต ารวจทงต าเสากอนทจะสงใหตรวจคนเขาเมอง

สวนใหญทพบเหนเปนชายชาวโรฮงยา มเดกไมมาก อายนาจะ 10 ป ขนไป แตกมขาววามหญงและเดกอยในคาย หรอพยายามหนลงมาแตเมอขนไปคนหากไมพบ คาดวาหญงและเดกอาจหลบหนล าบากกวาและอาจไมส าเรจกได ตอนทเจอชาวโรฮงยาแรก สวนใหญมอาการหวาดกลว แสดงทาทางการถกทบต ถกมดมอ (อหมามประจ ามสยด ในอ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, 20 ธนวาคม 2556)

แตการชวยเหลอชาวโรฮงยาทหลบหนออกมาจากคายของขบวนการน าพา และคามนษยในปาใกลกบหมบานกท าใหทงมสยดและอหมามประจ ามสยดตองเผชญกบเจาหนาทและคนของขบวนการน าพาและคามนษยมากขนโดยตรง อหมามบอกวา

พวกในฉลงหรอพนทใกลเคยงคงมจ านวนหนงทเปนสวนหนงของเครอขายทคอยคนหาชาวโรฮงยาทหลบหนลงมา มขาววาหากมคนหายจะเปนภาระทคนคอยดแลตองตดตาม ตามหากลบมา

เจาหนาทต ารวจในพนทกไมไดมความสนใจทสบสวนจบกม เพยงแตหากมการแจงกจะเขามาจบกมและควบคม เจาหนาทต ารวจมสลมทอยในพนทเคยแจงใหทางอหมามทราบ

เรองโรฮงยา รพอพนๆ กเพยงพอ ไมตองรลก

ตอนนอมหมามไดเขยนแนวทางของมสยดอยางเปนทางการแลววา จะยตและไมใหความชวยเหลอชาวโรฮงยาทหลบหนออกมาอกแลว หากบานไหนอยากให

138 ชวยเหลอกแลวแตละบาน แตกยงมบานทยงชวยอยนะ บานกะทอยซอยขางมสยดนกชวยตลอด

(อหมามประจ ามสยด ในอ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, 20 ธนวาคม 2556)

4.2.3 อลเลาะห การก ากบควบคมศลธรรมภายในของชาวมสลม

อสลามกมการใชอ านาจในการบรหารจดการชวตดวยการสรางส านกภายในชวตของผศรทธา เชนเดยวกนกบอ านาจของรฐ หรอองคกรสมยใหมทไมไดผกขาดการสรางส านกภายในชวตเทานน อสลามไดแสดงใหเหนบทบาทและอทธพลของตน โดยเฉพาะไดก ากบชวตของชาวมสลมไดมากกวาอ านาจสมยใหมของรฐ ความหวาดกลวในกฎหมายและบทลงโทษของรฐสมยใหมเผชญกบการตดสนใจทางศลธรรมทชาวมสลมจะตองรบผดตอหนาพระเจาหลงจากทพวกเขาละทงโลกดนยา ทเปนเพยงโลกชวคราวเทานน ชาวมสลมในประเทศไทยจงพยายามใชชวตใหสอดคลองกบหนาทภายในรฐสมยใหมและความรบผดชอบของพวกเขาทมตอพระเจา

อหมามของมสยดในต าบลฉลง ไดแนะน าใหผเขยนไปทบานเพอทจะพดคยกบกะ ในเรองการคอยชวยเหลอชาวโรฮงยาทหลบหนออกมา กะเปนหญงวยกลางคนอาศยอยกบพนองอก 3 คน และหลานอก 2 คน ทงหมดไมไดมครอบครวกเลยสรางบานกนอยใกลๆ กนทง 3 หลง บานกะ เปนบานทอยหนาสดแลวกยาวเขาไปเปนหองนอนและหองครวทเปดไปประตดานหลงออกไปกเปนบานของนองอกหลง จากประตหลงบานเดนเลยวขวากจะเปนบานของนองสาวกะอกหลง กะบอกวา

เคยมคนในหมบานไปแจงเจาหนาทวา กะใหความชวยเหลอพวกโรฮงยาทหลบหนเขามา กชวยจรง จนม ตม. มาทบานขณะทมวยรนชายชาวโรฮยาหลบอย แตเนองจากบานปลกตดกนถง 4 หลง เปนพนองกน เลยเอาชาวโรฮงยาไปหลบไวในหลงอนๆ โดยทกะออกมารบหนาเจาหนาท ตม. กมการพดคย เจรจา เจาหนาทกแจงวา การใหทพกพงชาวโรฮงยาเปนการกระท าทผดกฎหมาย แตกไมไดเขาไปตรวจคนในบาน

นอกเหนอจากเจาหนาท ตม.ทมาทบาน กมคนทงคนไทยมสลม และโรฮงยาทไดเมยไทยจากจงหวดอนๆ เขามาในหมบาน มาตามหาโรฮงยาทหนออกมา เขาบอกวา มนเปนสนคาของเขา เขาออกเบยมา

139 พวกโรฮงยาทหลบหนมา บอกวา มามา โปลส กรอก กรอก กะ กกลวทงหมดทงพวกนายหนา และเจาหนาทจะมาจบเปนคดความ แตกะกปรบปรงพนทขางหลงของบานใหเปนทพกของชาวโรฮงยาทหลบหนออกมา กท าเปนไมยกพนขนมาขณะทพนทใตแผนไมกสามารถเขาไปหลบได มการซอหมอ และกะทะขนาดใหญเตรยมไว

ชาวบานในหมบานกมกนทงสองกลม กลมทอยากชวยชาวโรฮงยาทหลบหนออกมา อกกลมกทอาจจะอยจะกบขบวนการ

ประมาณเมอวนท 10 ธนวาคม มชายชาวโรฮงยากวา 30 คน หลบหนลงมาในหมบาน กะ กใหมาพกกนทบาน เหมอนพวกเขามากบน า หนออกมากนภายหลงวนทมฝนตกหนกกนตลอด

พกกนได 2-3 วน กมคนมารบไป กะกไมรจะท ายงไง พวกทมากนนอยๆ พอหายด แขงแรงกขอโทรศพทตดตอญาตๆ กน บางคนกหาวากะไดตง กแลวแต อลเลาะหรวากะท าอะไร

(กะ, สมภาษณ, วนท 22 ธนวาคม 2556)

เชนเดยวกบอบดลเมยะ ชาวโรฮงยาทเขามาในประเทศมากกวา 30 ป การชวยเหลอของเขาทงทชวยเจาหนาทรฐตามกฎหมาย และชวยเหลอชาวโรฮงยาหลบหนออกมาจากขบวนการทไมไดเปนตามกฎหมายกท าใหเขาถกมองวาอาจเปนสวนหนง หรออยางนอยกตองไดรบประโยชนจากการชวยเหลอโรฮงยาทหลบหนออกมาไมมากกนอย แตเขากยนยนกบผเขยนเมอถามถงเรองทเขาใหความชวยเหลอชาวโรฮงยาในการขามแดน

ผมกไมรวาจะท ายงไง เคยโทรหาเจาหนาท ตม.วาจะใหท าอยางไร ตม.กบอกวาถาใหไปเอามากตองมากกไวกอน จะไปเมอไหรกไมร แบบนถาสงใหเจาหนาทแลวเมอไหรพวกเขาจะไดเจอกบครอบครว

กใหพวกเขาตดตอครอบครวใหไดกนกอน และถาตองการจะไปหาญาตพวกเขากไป ถามารบไดกมา ถามารบไมได จะใหผมไปสง ผมกไปสง

จะผดกฎหมายไหมกไมร แตทผมท าทกวนสามารถตอบกบอลเลาะหได

(อบดลเมยะ, สมภาษณ วนท 20 พฤศจกายน 2558)

140

4.2.4 กลมชาวโรฮงยาและการก ากบภายในอสลาม

กลมของชาวโรฮงยาทคอยเปนอาสาสมครชวยเหลอเจาหนาทมกจะแอบใหความชวยเหลอแกชาวโรฮงยาทหลบหนออกมาจากคายพกโดยไมแจงเจาหนาท หรอบางคนกชวยเหลอใหหลบหนออกมาจากสถานทควบคมดแล แมวาจะเปนการกระท าทผดกฎหมาย แตชาวโรฮงยาหลายคนยงคงเลอกทท า แตการกระท าทผดกฎหมายเหลานกถกตรวจสอบจากศลธรรมของอสลาม เมอกลมของชาวโรฮงยาในประเทศไทยยงตองขอความชวยเหลอจากองคกรมสลมในประเทศ

อบดลเมยะเปนทรจกมากขน ทงในพนทและกรงเทพฯ จากการท างานรวมกบเจาหนาทในการชวยเหลอชาวโรฮงยาออกจากขบวนการอยางตอเนองตงแตในป 2555 เขาไดรบการสนบสนนจากมลนธของชาวมสลมในกรงเทพฯ ทไดตดตามและน าเสนอขาวความรนแรงทชาวโรฮงยาเผชญตงแตในเมยนมาจนถงประเทศไทยมาชวยสนบสนนการรวมกลมของชาวโรฮงยาในประเทศไทยเพอจะไดเปนตวแทนในการเรยกรองตอหนวยงานตางๆ และใหความชวยเหลอแกชาวโรฮงยาทหลบหนเขามาในประเทศไทยในระหวางป 2555

อบดลเมยะไดรบเลอกใหเปนหวหนาของกลมชาวโรฮงยาในประเทศไทยทไดรบการสนบสนนจากมลนธของชาวมสลม พรอมทงสนบสนนงบประมาณทไดรบมาจากการบรจาคของพนองชาวมสลมในประเทศแกอบดลเมยะในการชวยเหลอชาวโรฮงยาทถกน าพาเขามาในประเทศไทย การเปนหวหนาขององคกรชาวโรฮงยาในประเทศไทยมการแขงขนคอนขางมาก แมวาอบดลเมยะจะไดรบเลอกใหเปนหวหนาขของกลมกตาม แตในปตอมากมคลปทแสดงใหเหนวาเขาอยในงานเลยงหนงทมาการเตนร าและมเครองดมแอลกอฮอล ซงเขาบอกวา

มนเปนงานแตงงานทผมจดขนใหกบหนมสาวชาวโรฮงยาคหนงทมาอยกบผม ผมกเชญอหมามมาท าพธให แลวผมกออกไปสง กลบเขามากเจอคนกลมหนงรองเพลง เตนร ากนอย ผมไมรวามเครองดมแอลกอฮอล ผมไมไดเอามา ผมไมเหน

มนตองเปนพวกนายหนาทวางแผนถายคลป มนสงคลปนไปใหกลมองคกรมสลมทงหมด ถาไมวางแผนมากอน คงกระจายกนไมไวขนาดน

(อบดลเมยะ, สมภาษณ วนท 20 พฤศจกายน 2558)

ส าหรบกลมองคกรมสลม การเตนร า รองเพลง โดยเฉพาะอยางยงมเครองดมแอลกอฮอลในงานเลยงเปนสงทไมสามารถยอมรบได เขาถกปลดออกจากการเปนหวหนากลมชาวโรฮงยาในประเทศไทย พรอมกบมการจดการประชมเพอเลอกประธานคนใหม แตอบดลเมยะกยงท า

141

เหมอนเดม ยงพยายามชวยชาวโรฮงยาทหนออกมาไดใหมาอยดวยกน แมวาจะล าบากมากขนเนองจากไมไดความชวยเหลอจากมลนธมสลมเพอสนตทอยในกรงเทพมหานคร

ในป พ.ศ. 2558 อบดลเมยะพยายามลงแขงขนเขารบการคดเลอกเพอเปนประธานของสมาคมชาวโรฮงยาแหงประเทศไทยอกครง โดยม อาล เพอนเขาทเคยท างานชวยเหลอกกนมา และอหมามชาวโรฮงยาทอยในประเทศไทยเขารวมลงแขงขน ภายใตการสนบสนนของมลนธมสลมเพอสนต ผลการเลอกตงอหมามชาวโรฮงยาไดรบเลอก แตดวยคะแนนเสยงทชนะอบดลเมยะเพยง 3-4 คะแนนเทานน ขณะททงหางจากอาล เพอนรวมงาน

4.2.5 ชวตในโลกหนา

ชมชนมสลมในจงหวดสงขลายงพยายามแสดงใหเหนการชวยเหลอ “พนองมสลม” ชาวโรฮงยาทถกกกอยภายในหองกกของดานตรวจคนเขาเมอง แมคนไรรฐชาวโรฮงยาจะถกกดกนอยภายในหองกกทแยกคนไรรฐชาวโรฮงยาออกจากโลกภายนอก แตความเปนพนองมสสลมภายในชวตของพวกเขาชดเจนขน คนไรรฐชาวโรฮงยายงมความสามารถในการเปน “ชาวมสลมทด” ขนมาไดโดยไมไดถกจ ากดควบคมจากรฐ พวกเขายงคงพยายามปฏบตกจวตรทางศาสนาภายในหองกกทท าใหอาสาสมครชาวมสลมมความตองการทเขาไปใหความชวยเหลอถงภายในหองกกใหได ความเปนมสลมยงคงด ารงอยภายในชวตของคนไรรฐไดเชอมพวกเขากบชมชนมสลมภายนอกหองกก

แมวาการถกควบคมภายในหองกกท ไม ไดมต ารางเวลากจกรรมทชด เจนนอกเหนอไปจากเวลาทเชา เทยง เยนทจะมเจาหนาทน าขาวขนมาใหในแตละวน กลางวนและกลางคนไมไดมความแตกตางกน เมอกลางคนพวกเขากไมสามารถนอนหลบไดเตมท ขณะทกลางวนชวตภายในหองกกของผตองกกไมไดมอะไรใหท ามากนก นอกจากพยายามทจะนอนใหหลบเพอทดแทนการนอนไมหลบในชวงกลางคน ซงแสดงใหเหนผานรางกายทขอบตาคล าและซดเซยว แตการรบรเวลาทางศาสนายงคงเขมแขง และวถการด าเนนชวตภายใตศาสนายงคงด ารงอยอยางชดเจนแมวาทางรางกายจะเรมออนแอ

การกกขงอยภายในหองกกของดานตรวจคนเขาเมองทปราศจากตารางของชวตในแตละวนทชดเจนท าใหผตองกกหลายคนรสกถกละเลยและทอดทงอยภายในหองกกในดานตรวจคนเขาเมองเหลอเพยงแคเวลาภายในศาสนาทยงคงมความหมายและก ากบชวตในปจจบนตอเนองไปจนถงโลกหนา ผตองกกหญงชาวโรฮงยาภายในหองกกคนหนงบอกวา “การอยทนเปนชวตทโหดราย สภาพของของกกทนท ารายชวตของพวกเขามากทสด มนท าใหพวกเขารสกราวกบชวตนนถกท าลาย สนหวง แตจะยงอดทนตอไป ทนเปนบททดสอบของอลเลาะหกอนทพวกเขาจะไดเหนบานอกคร ง

142

อาจเปนบานในโลกน หรออาจเปนบานในโลกหนา” (ผตองกกหญงชาวโรฮงยาไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ วนท 24 มกราคม 2559)

วถทางศาสนายงมความสามารถในการก ากบชวตอยางชดเจน ในชวงเชากอนแสงของพระอาทตยก าลงขน และชวงเยนทพระอาทตยเรมตกทพวกเขาจะลกขนมาท าการละหมาด แมการท าความสะอาดจะเปนเรองยากกตาม นอกเหนอจากการปฏบตในแตละวน การปฏบตในแตละชวงเวลาของปในชวตยงคงไดรบการปฏบตอยางไมแตกตางจากชวตภายนอก เมอผตองกกชายชาวโรฮงยาคนหนงไดถามอาสาสมครมสลมทน าขาวขนไปสงในชวงกอนการเรมถอศลอดวา “จะประกาศดพระจนทรวนไหน” เพอทจะไดเรมการถอศลในเดอนศกดสทธ

ชวงเวลาระหวางเดอนถอศลอดทจะเรมในชวงตนเดอนมถนายนในแตละปจะเปนชวงเวลาทเวลาของผตองกกกบโลกมสลมภายนอกเปนเนอเดยวกน เมออาสาสมครมสลมตองท าอาหารและน าไปสงใหกบผตองกกประมาณ 03.00 กอนพระอาทตยจะขนในแตละวน เพอทจะใหผตองกกชาวโรฮงยาไดทานกอนทพระอาทตยจะขน ซงจะเหลอเพยงเจาหนาทเวรประจ าดานตรวจคนเขาเมองประจ าการอยเทานน ขณะทเวลาภายนอกโลกมสลมยงคงวางเปลาเมอเจาหนาทตรวจคนเขาเมองเรมท างานในชวงเชาอกครงกจะพบเพยงแคผตองกกชาวโรฮงยาทพยายามนอนขมตาใหหลบ เพอจะเผชญกบความหวระหวางวนกอนทจะลกขนมาทานอาหารเยนในชวงเวลาหลงพระอาทตยตก โดยเรมจากการละหมาด และทานลกอนทผาลมผลไมในพระคมภรกอนทจะทานอาหารมอแรกในภายหลงพระอาทตยตกดนอกครง

4.3 สรป

นบตงแตป พ.ศ.2556 คนไรรฐชาวโรฮงยาทเดนทางเขามาในประเทศไทยไดเผชญกบอ านาจทหลากหลายอยางตอเนอง นบตงแตการเปนคนตางดาวหลบหนเขามาทางทะเลทตองเผชญอ านาจรฐในการปองกนและควบคมการเดนทางเขาเมอง เรอของพวกเขาถกกองทพเรอผลกดนใหออกนอกนานน า การถกจบกม กกขง ผลกดนและตกอยในวงจรของการจบกม กกขง ผลกดน คนไรรฐชาวโรฮงยาทไมสามารถกลบประเทศตนทางไดกลายเปนสนคากลมใหมของขบวนการน าพา การไมมสถานะทางกฎหมายท าใหคนไรรฐตองพงพาขบวนการน าพา และการไมไดรบการคมครองใดๆ จากรฐบานเกด และรฐบาลไทยกท าใหขบวนการน าพาสามารถใชความรนแรงบงคบใหคนไรรฐชาวโรฮงยาตองจายทกอยางทม เพอเปนคาใชจายในการเดนทางผดกฎหมายทไมมใครรบรองวาจะเดนทางไปถงเปาหมายหรอไม

รฐบาลไทยถกกดดนจากประเทศสหรฐอเมรกาในประเดนสถานการณการคามนษยในประเทศทมความเลวราย ความเสยงจากการสญเสยผลประโยชนทางการคาท าใหรฐบาลเดนหนา

143

นโยบายการปองกนและปราบปรามการคามนษยอยางจรงจง ขณะทหนวยงานความมนคงยงคง ใชแนวทาง “ชวยเหลอใหเดนทางไปตอ” แตหนวยงานของรฐอนๆ กลบเรมด าเนนการปราบปรามขบวนการคามนษยทรวมถงขบวนการน าพาและคามนษยชาวโรฮงยา เจาหนาทพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเรมท าการคดกรองจนพบผเสยหายจากการคามนษยชาวโรฮงยาทตองไดรบการปกปองคมครองจากรฐ ขณะทส านกงานตรวจคนเขาเมองกชะลอการผลกดนคนตางดาวไรรฐชาว โรฮงยาทเขาขายวาเปนกลมเสยงออกไปกอน ส านกงานขาหลวงใหญผลภยฯ กไดรบอนญาตจากรฐบาลไทยใหเขาใหความชวยเหลอแกชาวโรฮงยาทอาจเขาขายการมสถานะเปนผลภยโดยสภาพเงอนไขใหไดรบสทธและเขาสกระบวนการในการเดนทางไปตงถนฐานในประเทศท 3 ไดในอนาคต

นอกเหนอไปจากอทธพลทางเศรษฐกจของแนวคดเสรนยมใหมผานการท ารายงานสถานการณการคามนษยทท าใหรฐยอมรบคนไรรฐชาวโรฮงยาใหเขามาอยภายการปกปองคมครองตามกฎหมายแลว รฐตองเผชญกบศลธรรมภายในกลมของผนบถออสลามทเหนวา คนมสลมนนเปนพนอง หรอมเรอนรางเดยวกนทจะไมปฏเสธหนาทของมสลมทดทจะตองใหความชวยเหลอแกคนทเดอดรอน โดยไมค านงถงสถานะทางกฎหมาย และสญชาตของพวกเขา ซงสามารถเหนไดตงแตการออกมาเรยกรองใหรฐบาลไทยปกปองชาวโรฮงยาทหนเขามาในประเทศของทานจฬาราชมนตร การใหความชวยเหลอเฉพาะหนาของคณะกรรมการกลางอสลามในหลายจงหวด กลมชมรมบหลนแดง เครอขายชวยเหลอโรฮงยาจงหวดสงขลา สมาคมจนทรเสยวการแพทยและสาธารณสข และการใหความชวยเหลอดแลใหทพกพงอยภายในชมชนมสลม รวมถงการตอรองกบเจาหนาทรฐแทนคนไรรฐชาวโรฮงยาทอยอาศยภายในชมชนของตนทท าใหรฐไมสามารถใชอ านาจของตนด าเนนการกบชาวโรฮงยากลมนในฐานะผหลบหนเขาเมองผดกฎหมายไดอยางเตมท

การเผชญหนาตอรอง และรวมมอกนของอ านาจทหลากหลายภายในประเทศไทยท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาทหลบหนเขามาในประเทศไทยกลายเปนทงผหลบหนเขาเมอง สนคา ผเสยหายจากการคามนษย เปนผลภยโดยสภาพเงอนไข และเปนมสลม แตคนไรรฐกไมไดเปนเพยงผทถกกระท าภายในกระบวนการการใชอ านาจของรฐ ขบวนการนอกกฎหมาย องคกรระหวางประเทศ และองคกรมสลมเทานน คนไรรฐชาวโรฮงยาทเดนทางเขามาในประเทศไทยยงมความสามารถทจะตอรอง หาทางเลอกภายใตเงอนไขและประสบการณของตนเอง เชน การใชการปกปองคมครองของรฐเพอเตรยมตวหลบหน การปฏเสธการไดเปนผลภยโดยสภาพเงอนไข และเลอกทจะ เปนคนไรรฐเพอเดนทางตอไปยงทตนตองการจะไป การใชความสามารถและการดนรนตอรองของคนไรรฐชาวโรฮงยาจะไดรบศกษาและอภปรายในบทท 5 ตอไป

144

บทท 5 การตอรอง และการสรางทางเลอกของคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทย

ในบทนผเขยนสนใจชวตของคนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาภายในประเทศไทย ในสถานะชวตทไมไดไรความสามารถใน 2 ลกษณะ โดยประการแรกความสามารถทจะเลอกปฏบตตามกระบวนการทางกฎหมายทมงจดการกบคนกลมอนๆ ภายในประเทศทหลากหลายขอรฐ หรอตอรองกบการเจาหนาทตามกฎหมายในการดแลเดก ผหญง ผเสยหายจากการคามนษย รวมถงกลายเปน "ผไมมทะเบยนราษฎร" ตามยทธศาสตรการจดการปญหาสถานะและสทธบคคล ตามมตคณะรฐมนตร 18 มกราคม 2548 เพอแกไขปญหาคนไรรฐ/คนไรสญชาตภายในประเทศไทย ภายใตแนวคดการจดการปญหาความมนคงของชาตทค านงถงความสมดลของสทธขนพนฐานของมนษยควบคกน ไดเปดชองวางในการด าเนนการส ารวจและขนทะเบยนผทไมมสถานะทางทะเบยน หรอ "แรงงานตางดาว" ทสามารถอยอาศยและท างานไดในประเทศเปนการชวคราว ประการทสองความพยายามของชาวโรฮงยาทจะท าหนาทเปนพลเมองทดตามเปาหมายและความตองการของรฐ การเปนพลเมองทด ทพยายามชวยเหลอเจาหนาทรฐ แมวาจะไมไดมสถานะทเปนพลเมองตามกฏหมายกตาม และประการทสาม การตอรองกบเจาหนาทตรวจคนเขาเมองภายในหองกก ทยงคงตองไดรบการดแลไมใหเสยชวตกอนทจะสงออกจากประเทศไทย

5.1 จากคนไรรฐสการไดสถานะกฎหมายหรอผอนผนในประเทศไทย

คนไรรฐชาวโรฮงยาโดยเฉพาะกลมทเขามาในประเทศไทยมาเปนเวลานาน แสดงใหเหนความสามารถในการมชวตภายในประเทศไทยอยางหลากหลาย อยางเชน อบดลเมยะ อาสาสมครชาวโรฮงยาในอ าเภอหาดใหญทคอยชวยทงเจาหนาทรฐ และอสมาแอนหมอง อาสาสมครลามในพนทอ าเภอสะเดา แตความพยายามของพวกเขากไมไดสอดคลองความตองการของเจาหนาทในทกครงทงทเปนไปโดยไมตงใจ หรอเปนความตงใจของพวกเขากตาม

อบดลเมยะ เปนชาวโรฮงยาทเดนทางเขามาในประเทศมานานมากกวา 20 ป เขาเดนทางเขามาอยางผดกฏหมายแตกหาทางทจะไดรบสถานะทางกฏหมายจากรฐทใหสทธในการอยอาศยในประเทศไทยทงการขนทะเบยนส ารวจเปน “บคคลผไมมทะเบยนราษฎร” หรอขนทะเบยนผอนผนเปน “แรงงานตางดาวสญชาตเมยนมา” แมวาพวกเขาจะไมไดมคณสมบตหรอสอดคลองตามเงอนไขและความตงใจของกฏหมาย อยางไรกดอบดลเมยะพยายามทจะปฏบตตามกฏหมายและ

145

ชวยเหลอเจาหนาทเพอทเขาจะสามารถไดรบการรบรองเมอตองยนขอสถานะทางกฎหมายอนๆ เชน สทธอยอาศยถาวร หรอการขอมสญชาตไทยในอนาคต

อบดลเมยะตองหนออกมาจากบานในรฐยะไขจากการท ารายทหารพมา เขาไดพลาดท ารายทหารพมาจนเสยชวตระหวางทหมบานของเขาถกกองทพพมาใชก าลงตรวจหาผอพยพจาก บงคลาเทศ เขาเลอกทจะหนออกจากหมบานตามค าแนะน าของพอทเปนผน าของหมบาน แตระหวางทางเขาถกจบจากทหารพมาอกหนวยหนง เพอไปเปนแรงงานชวยขนเสบยงและอาวธเพอใชในการสรบ ไมนานเขากหาทางหลบหนออกมาพรอมกบขโมยอาวธมาดวยโดยมงหนาไปรฐกะเหรยง เขาถกจบโดยกองก าลงของกะเหรยงทตอมาไดชกชวนใหมารวมรบดวย อบดลเมยะปฏเสธ แตกไดมอบอาวธทขโมยมาใหกบทหารกะเหรยงโดยเขาไดอยในพนทของกองก าลงกะเหรยงกอนทจะขามเขามาในประเทศไทยทางอ าเภอแมสอด โดยเพอนชาวกะเหรยงใหความชวยเหลอน าพาเขามาทคายผอพยพกอน กอนกเขาอยในเมองของอ าเภอแมสอดกบเพอนชาวมสลมและกเขามาในกรงเทพฯ เพอหางานในตอนแรก เขาเรมเรยนการท าโรตและขอความชวยเหลอจากเพอนในการหารถและอปกรณขายโรตดวยตวเอง อบดลเมยะหาทางพฒนาดวยตนเองจนเปนคนท าโรตสงขายตามรานอาหารโดยมรายไดมนคงกวาการตองขายดวยตวเอง

อบดลเมยะยงเปนนกเคลอนไหวทางการเมองอยางตอเนอง แมวาเขาจะไมไดมกลมหรออยในองคกรแตกมกทจะเขารวมเคลอนไหวเรยกรองประชาธปไตยในเมยนมาบอยครง ทงการประทวงหนาสถานทตเมยนในกรงเทพฯ และการประชมสมมนา ซงท าใหเขาไดรจกกบนกเคลอนไหวและองคกรพฒนาเอกชนในประเทศไทยพอสมควร รวมถงเจาหนาทต ารวจทไดแนะน าใหเขาไปขอผอนผนเปนแรงงานตางดาวไปกอน จนประมาณ ป พ.ศ.2549 รฐบาลไทยกมนโยบายการจดการคนไรรฐทมถนก าเนดในประเทศออกมาทอบดลเมยะกพยายามเขาไปขอขนทะเบยนดวยเชนกนแมวาเขาจะไมไดเปนคนไรรฐทมถนก าเนดในประเทศไทย

5.1.1 การขนทะเบยนเปนเปน “คนไรทะเบยนราษฎร”

คนไรรฐยงคงเปนปญหาในหลายประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตรวมถงไทยและเมยนมา แตรฐบาลกมนโยบายและการจดการคนไรรฐภายในประเทศของตนทแตกตางกนไป คนไรรฐชาวโรฮงยาทเขามาในประเทศไทยและมเครอขายทางสงคมภายในประเทศไทยท าใหสามารถเปลยนแปลงและกลายเปนเพยง “คนไรรฐ”ภายในประเทศทท าใหสามารถเขาถงการส ารวจของรฐได และท าใหคนไรรฐสรางสถานะทางกฎหมายใหมๆ ขนไดในภายหลง

146 รฐบาลไทยเรมส ารวจสถานะบคคลผไมมทะเบยนราษฎรในประเทศไทยทหลงจาก

การประกาศใชยทธศาสตรการจดการปญหาสถานะและสทธบคคล 2548 ท แสดงใหเหนการเปลยนแปลงทาทอยางเปนทางการของของรฐบาลไทยในการพยายามรวมกลมคนทยงไมเคยมตวตนทางกฏหมายเขามาเปนสวนหนงของสงคมไทย (กฤตยา , 2554) แตกยงไมไดรวมถงคนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาทเขามาอยอาศยในประเทศไทยเชนเดยวกบกลมคนตางด าวอนๆ กระนนกดเมอรฐไมสามารถควบคม ก ากบการด าเนนการของเจาหนาทรฐตามยทธศาสตรดงกลาวไดอยางสมบรณ ชาวโรฮงยาทเขามาประเทศไทยสามารถใชเครอขายทางสงคมเพอตดตอกบเจาหนาทเพอใหรวมพวกเขาเขาไปในการส ารวจดงกลาวทตอมาจะกลายเปนการซอ-ขายบตรโดยเฉพาะในพนทชายแดน

ในป 2549 รฐบาลไทยเรมส ารวจจดท าประวตและเอกสารแสดงตนส าหรบบคคลทยงไมมชออยระบบทะเบยนราษฎร ตามยทธศาสตรการจดการปญหาสถานะและสทธบคคล ป พ.ศ.2548 ตามมตคณะรฐมนตร วนท 18 มกราคม 2548 เพอแกไขปญหาคนไรรฐ/ไรสญชาตในสงคมไทย ภายใตแนวคดการจดการปญหาความมนคงทค านงถงความสมดลของสทธขนพนฐานของมนษยและความมนคงของชาตควบคกน

บคคลทไดรบการส ารวจดงกลาวกลายเปนการเรมตนการมสถานะทางกฎหมายทจะน าไปสสถานะและการขอเอกสารราชการอนๆ เชน การขอใบอนญาตขบข ทไมไดมความแตกตางไปจากคนไทย แมวาคนตางดาวในประเทศไทยจะสามารถท าใบอนญาตขบขไดกตาม แตกจ าเปนตองมเอกสารแสดงตว เชน บตรประชาชน หนงสอเดนทาง บตรประจ าตวบคคลผไมมสญชาตไทย หรอเอกสารอนๆ ทราชการออกใหซงไดท าใหชาวโรฮงยาในประเทศไทยกลายเปน “บคคลไรสญชาต” แตไมไดไรรฐเมอรฐบาลไทยไดรบรถงการมตวตนของพวกเขา

แมวาอบดลเมยะจะมทงบตรประจ าตวบคคลทไมมสถานะทางทะเบยน แตเขากยงไดไปท าใบอนญาตขบรถเพมเตม บตรทเขาชอบทจะพกและมกใชบอยกวาบตรประจ าตวบคคลทไมมสถานะทางทะเบยนทมองเหนความแตกตางจากบตรประชาชนชดเจนจากทเปนบตรสขาวทงใบ ขณะทใบอนญาตขบรถไมไดมรปแบบทแตกตางไประหวางคนสญชาตไทยกบคนทไมไดมสญชาตไทยนอกเหนอไปจากเลข 13 หลกทแตกตางไปเทานน บตรประจ าตวบคคลทไมมสถานะทางทะเบยนของอบดลเมยะ เปนบตรขนาดเดยวกนกบบตรประจ าประชาชน แตเปนสขาวลวน มตราสงหสทองของกรมการปกครองอยตรงกลาง พรอมกบขอความ “บตรประจ าตวบคคลทไมมสถานะทางทะเบยน” อยบนสด บนทดถดมาเปนเลขประจ าตว 13 หลก ทขนตนดวย 0-7703-xxxxx-xx-x แลวจงตามดวย ชอ สกล วนเกด ทอย วนออกบตร วนหมดอาย และลายมอชอนายทะเบยนทออกบตร แมวาชอบนบตรจะไมใชอบดล แตนามสกลกยงเปน “เมยะ”

147 อบดลเมยะบอกทมาของชอดวยรอยยมนดวา

ชอผมมาจากเจาหนาทให แตนามสกล ผมขอใหเปนเมยะ ผมเคยอยในคายมะเนอปลอวนะ พวกกะเหรยงเคยชวนใหเขารวมกองก าลงแตไมชอบ ผมกเลยขามเขามาฝงไทยทแมสอด แตผมชอบนายพลโบ เมยะ มาก เขาเปนนกตอสเพอคนของตวเอง ผมกเลยเอาเลอกค าวา เมยะ มาใสในชอผมตอนทท าบตรทประจวบ กเลยมาเปนอบดลเมยะ

(อบดลเมยะ, สมภาษณ, วนท 12 พฤษภาคม 2558 )

แมวาโดยสถานะของผถอบตรประจ าตวผไมมสถานะทางทะเบยนจะไมไดรบอนญาตใหเดนทางออกนอกพนททตนอยอาศย แตอบดลเมยะกน าบตรดงกลาวไปท าใบขบขรถยนตอกใบ และมกพกใบขบขรถยนตแทนบตรประจ าตวผไมมสถานะทางทะเบยนระหวางการเดนทางในตางจงหวด ขณะทกใชหนงสอเชญไปใหขอมล ขอเทจจรงของหนวยงานราชการตางๆ แสดงใหกบเจาหนาทเมอตรวจเรยกตรวจบตรประจ าตวผไมมสถานะทางทะเบยน “ผมใชหนงสอเรยกตวผมไปเปนพยานของศาลจงหวดภเกต เมอเดอนทแลว (กนยายน 2558) แตผมไปหลายครง กบอกต ารวจวาทางอยการใหผมมาเตรยมตวกอนขน ธรรมดาแคใบขบขกไมมปญหาอะไร แมวาผมไมมสทธเดนทางออกนอกทอยตามบตร หลงๆ ผมเอาซองตราครฑวางในหนารถเลยทเดยว” (อบดลเมยะ, สมภาษณ, วนท 20 ตลาคม 2558 )

ชาวโรฮงยาทหลบหนเขามาในประเทศไทยมากอนป 2550 สวนใหญจะพยายามไปท าบตรประจ าตวบคคลผไมมสถานะทางทะเบยน โดยแสดงตวในวนเวลาทเจาหนาททะเบยนราษฎรท าการส ารวจเพอออกบตร รวมถงการตดสนบนเจาหนาททะเบยนราษฎร โดยเฉพาะในพนทชายแดนดวย เพอนของอบดลเมยะหลายคนกถอบตรผไมมสถานะทางทะเบยนราษฎร เชนเดยวกนกบกลมนายหนาชาวโรฮงยาในประเทศไทยทสวนใหญกถอบตรดงกลาว

โดยสถานะการเปนผถอบตร “บคคลไมมสถานะทางทะเบยน” ไมไดมสถานะการเปนคนสญชาตไทย แตเปนสถานะของบคคลทไดรบส ารวจจ านวนประชากรทอาศยอยในประเทศไทยจากรฐเทานน หากมหลกฐานอนๆ ทยนยนไดวาเปนบคคลทตกหลนจากส ารวจในการใหสญชาตไทยกสามารถยนเอกสารและหลกฐานในการขอมสญชาตไทยไดในอนาคต สวนการตดสนใจการใหสญชาตไทยนนจะเปนอ านาจในการพจารณาของกระทรวงมหาดไทยทจะพจารณาจากหลกฐานการเชอมโยงอนๆ แตการไดรบการส ารวจเปนบคคลทไมมสถานะทางทะเบยนกเปนขนตอนแรกในการยนขอพฒนาสถานะทางกฎหมายตอไปไดในอนาคต

148

5.1.2 การผอนผนในฐานะแรงงานตางดาวสญชาตเมยนมา

คนไรรฐชาวโรฮงยายงมทางเลอกทางกฏหมายจากนโยบายผอนผนแรงงานผดกฏหมายจากประเทศเพอนบาน แตกขนอยกบเงอนไขทรฐเปนผก าหนด เชน ชวงเวลาทรฐจะเปดใหมารายงานตวเพอขอผอนผน การตองมนายจางในกจการทรฐอนญาต หรอการก าหนดใหแรงงานผดกฏหมายเหลานกลบประเทศแลวเดนทางเขามาท างานอยางถกตองตามกฎหมายภายในระยะเวลาทก าหนด หรออนๆ ทคนไรรฐชาวโรฮงยาตองอาศยตนทางสงคมตอรองภายในกระบวนการของรฐในการอนญาตผอนผนใหอยภายในประเทศในฐานะแรงงานจากประเทศเพอนบาน

อบดลเมยะยายไปอยทอ าเภอหาดใหญในชวงป พ.ศ.2557 เขาตดสนใจทจะลงมาเปนอาสาสมครชวยเหลอเจาหนาทและองคกรมสลมในจงหวดสงขลา เขาพยายามรวมกลมของชาวโรฮงยาในพนทมาชวยทงเปนลาม อาหาร และอนๆ แตชาวโรฮงยาคนอนๆ กมาแลวกหายไปเหลอเพยงอบดลเมยะทยงอย ผเขยนเจออบดลเมยะพรอมๆ กบชาวมสลมทอาสาสมครเขามาชวยเหลอชาวโรฮงยาหลงจากทมการพบในพนทจงหวดสงขลาเปนจ านวนมากตงแตป พ.ศ.2556

เดอนกนยายน 2558 อบดลเมยะไดถามกบผเขยนใหชวยหานายจาง เพอทจะใหโรฮงยาทเขาใหความชวยเหลออยนนสามารถไปรายงานตวเพอผอนผนในฐานะทเปนแรงงานผดกฎหมายกบรฐบาลได “ชวยหานายจางใหท ทบานมอยคนนงแลวทท างานกบรานหนาบาน แตนายจางไมยอมไปท าบตรให ถามมสลมทไหนทอยากจาง ใหบอกดวยนะ ใหพวกมนท าบตรซะจะไดพอหางานท าไดบาง หรอเดนทางไมตองหลบ ไมตองซอน จะไดหาททางทจะไปตอกนเองไดบาง” (อบดลเมยะ, สมภาษณ, วนท 19 ตลาคม 2558 )

หลงจากทอบดลเมยะรวาโมฮมหมดยาซน ชาวโรฮงยาทพกฟนอยในมสยดใกลชายแดนกบเพอนอก 2 คน ไดไปรายงานตวเพอขนทะเบยนผอนผนเปนแรงงานตางดาวทสโมสรนายทหารเรอ ฐานทพเรอสงขลาทเปนสถานทรบขนทะเบยนรายงานตวแรงงานตางดาวหลบหนเขาเมองของจงหวดสงขลาในระหวางเดอนตลาคม 2558 โดยมบงยา ชาวมสลมในชมชนเปนทงคนทพาไปและรบทจะเปนนายจางใหดวย โดยทตวบงยาเองกไมไดเปนนายจางจรงทง 3 คน แตกรจกและกชวยเหลอกนมา ตงแตหามลงมาจากปาเมอเดอนมกราคม 2558 เพราะอดอาหารและเจบปวยอยางหนกจนเรมหายด

กไปมาเลเซยกไมรจกใคร พอมคนมาชวยสอนใหท าโรตและชวยหาของมาใหกเลยขายโรตอยในหมบาน กพอไดบาง แลวกมเพอน กเลยวาจะอยทนแหละ ไมไปมาเลเซยแลว

149 เพอนในหมบานกชวนไปขางนอก แตบงยาไมอยากใหออกไปกน กกลววาจะโดนจบทงตวเอง และกเดกในหมบานทไปดวยกน

เพอนมาบอกวามขนทะเบยนตางดาวทจงหวด กเลยขอใหบงยาชวย บงยากเลยพาไปจงหวด ไปท าบตรตางดาวจะไดท างานและเดนทางไปไหนไดบาง

(โมฮมหมดยาซน, สมภาษณ, วนท 20 ตลาคม 2558)

สวนบงยาตกลงทรบเปนนายจางใหกเพราะเหนวา โมฮมหมดยาซนนาจะอยในหมบานนแน คงไมไปทงมาเลเซยและอเมรกา บงยาบอกวา

เหนวาโมฮมหมดยาซนมนขายโรตอยในหมบาน เพอนกม จะแตงเมยกบคนในหมบานอก มนคงไมไปไหนแลวเลยตดสนใจชวย

ทแรกกไมรวาจะพาไปรายงานตวยงไงหรอก กเลยโทรไปหาอาจารยอสมาแอน (คณะท างานชวยเหลอโรฮงยา ส านกจฬาราชมมนตร) กเลยแนะน าใหไปปรกษากบบงแมว (อสมาแอนหมอง) เปนโรฮงยาทท างานอยทสะเดา เหนวาเคยไปรายงานตวมาตงแตครงแรกๆ บงแมวกเลยนดจะพาไปรายงานให

ระหวางทางกมถกเรยก แตบงแมวกบอกวาจะพาพวกมนรายงานตวทสงขลา ต ารวจกเลยปลอยไป

(บงยา, สมภาษณ, 20 ตลาคม 2558)

นอกเหนอไปจากการขอรบการส ารวจเพอมบตรบคคลทไมมสถานะทางทะเบยนของคนไรรฐชาวโรฮงยาทเขามาในประเทศไทย การใหคนตางดาว 3 สญชาตจากประเทศเพอนบานทเขาเมองผดกฎหมายมารายงานตว เพอขนทะเบยนและผอนผนใหอยอาศยและท างานไดในประเทศไทยกเปนอกชองทางในการเขาถงสถานะทางกฎหมายของไทยแมวาจะมเงอนไขทมากกวาการเปนบคคลทไมมสถานะทางทะเบยน เชน ตองด าเนนการพสจนสญชาตกบประเทศตนทางภายในระยะเวลาทก าหนด การผอนผนทใหเพยง 2 ป ตอไดอก 2 เทานน แตกเปนทางเลอกเดยวหลงจากการทส ารวจตามยทธศาสตรการจดการปญหาสถานะและสทธบคคล 2548 หยดลงในป 2555 และถกแทนทดวยยทธศาสตรแกไขปญหาการหลบหนเขาเมองทงระบบ 2555 ทแมจะเนนไปทการปองกนการเขามาใหมของคนตางดาว แตกยงผอนผนใหกบคนตางดาวทเขามากอนแลวจากแรงกดดนของภาคธรกจทยงคงตองการแรงงานจ านวนมาก โดยไดจดตงศนยบรการจดทะเบยนแรงงานตางดาวเบดเสรจ ในการพจารณาออกใบอนญาตท างานชวคราวและจดระเบยบแรงงานตางดาวสญชาตเมยนมา ลาว และกมพชาในระหวางป 2557-2558

150 รฐบาลไทยไดเรมนโยบายการผอนผนใหแรงงานตางดาวผดกฎหมายสามารถอยและ

ท างานไดในประเทศได ซงเปนความพยายามของรฐบาลไทยในการจดการและควบคมแรงงานตางดาวผดกฏหมายภายใตเงอนไขและพนท และตอบสนองความตองการแรงงานของภาคการผลตในระบบเศรษฐกจของประเทศ (อดศร, 2555 ) ดวยการก าหนดใหนายจางตองพาแรงงานตางดาวทหลบหนเขามาอยางผดกฎหมายจากประเทศเพอนบาน 3 สญชาต คอ เมยนมา ลาวและกมพชามารายงานตวกบเจาหนาทเพอด าเนนการรขออนญาต ซงแรงงานตางดาวทมารายงานตวจะไดรบการท าประวตคนตางดาว (ทร.38/1) บตรประจ าตวบคคลผไมมสญชาตไทยพรอมกบเลขประจ าตว 13 หลก (โดยขนตนดวยเลข 00 ) ใหกบแรงงานคนตางดาวทไดมารายงานตวและขนทะเบยน

แรงงานตางดาวทไดรบการผอนผนใหอยอาศยและท างานไดในประเทศไทยเปนการชวคราวตามแตระยะเวลาทมตคณะรฐมนตรอนญาตใหเปนครงๆ ไป โดยแรงงานจะสามารถท างานไดใน 2 ลกษณะ คอ งานกรรมกร และงานรบใชในบาน การท างานในประเภทอนๆ เปนความผดตามกฎหมาย ยกเวนจะตองมการขอแจงเปลยนนายจาง สถานทท างานและประเภทงานทท าดวยถงจะสามารถท าได แตทงนายจางและแรงงานตางดาวตางกขอใหเจาหนาทระดบพนทอะลมอหลวยใหหากท างานอนๆ

การผอนผนแรงงานตางดาวทหลบหนเขาเมองผดกฎหมาย โดยเฉพาะจากประเทศเมยนมา ลาว และกมพชา เพอเปนแรงงานในอตสาหกรรมทใชแรงงานและควบคมแรงงานตางดาวใหอยภายใตการดแลผานนายจางของรฐบาล ซงเปนเปนแนวนโยบายทไมไดรวมถงคนตางดาวชาว โรฮงยาในประเทศไทยทมแนวนโยบายทไมผอนผนใหอยภายในประเทศ แตการพงพานายจางใหน าตางดาวมารายงานและใหควบคมผานการท างานกบนายจางนนๆ กไมไดเปนไปตามเปาหมายของรฐ เมอความสมพนธระหวางนายจางคนไทยกบแรงงานตางดาวมมากกวาความสมพนธทางเศรษฐกจ

กลมอตสาหกรรมการผลตในประเทศของไทยทตองการใชแรงงานและใชอทธพลของตนกดดนรฐบาลใหผอนผนแรงงานจากสามประเทศเพอนบานกไมสามารถจ ากดและแยกคนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาทไมไดเปน “แรงงาน” จากแรงงานตางดาวจากประเทศเพอนบานทอยในภาคการผลตเ มอคนตางดาวชาวโรฮงยาสามารถสรางความสมพนธทางสงคมขนมาได เพยงพอทคนชมชนพรอมทจะใหชวยเหลอดวยการยอมสรางความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางเปนนายจางกบลกจางขนมาชวคราว เพอทคนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาสามารถตอรองกบรฐเพอทจะไดรบการผอนผน

แตชาวโรฮงยาทพยายามขอสถานะทางกฎหมายผานการรายงานตว เพอขอผอนผนกบรฐบาลไทยในฐานะแรงงานตางดาวของชาวโรฮงยายงตองเผชญกบการขยายอ านาจของรฐบาลเมยนมาในการกดกนพวกเขาออกไปนอกการปกปองคมครองของตน เมอนโยบายการขนทะเบยนของ

151

รฐบาลไทยพยายามทจะแกปญหาคนตางดาวไรรฐภายในประเทศดวยการบงคบเพมเตมใหแรงงานทขนทะเบยนผอนผนกบรฐบาลไทย ตองด าเนนการขอพสจนสญชาตกบประเทศตนทางของตน เพอด าเนนการออกหนงสอเดนทาง วซาและใบอนญาตการท างานตามกฎหมาย

พเขยของผมเกดในรฐยะไข ไมมเอกสารอะไรตดตวออกมาเลยตอนหนออกมา พอตองไปพสจนสญชาตกบเจาหนาทเมยนมาทชายแดนจงหวดระนองกเลยถกปฏเสธกลบมา

พอไมมเอกสารแสดง เขากใหกรอกประวตเพอสงกลบไปพสจนทบานเกดในเมยนมา พอรวาพเขยเปนมสลม เกดในรฐยะไขกปฏเสธ ไมสงกลบไปตรวจทบานเกดเลย

ตอนนกอาศยอยโดยใชบตรตางดาว ทไปขนทะเบยนมายงไมหมดอาย ถารฐบาลไทยผอนผนใหตอกด ถาบงคบใหตองพสจนสญชาต ใหไดอยางเดยวกคงหาทางอกท

(อสมาแอนหมอง, สมภาษณ, วนท 16 กนยายน 2558)

การผลกดนใหแรงงานทขนทะเบยนผอนผนภายในประเทศไทยกลบไปพสจนสญชาตกบรฐบาลในประเทศของคนตางดาว เปนความตงใจทจ ากดโอกาสของคนตางดาวทเขามาภายในประเทศยนขอสถานะทางกฎหมายอนๆ เพอสทธในการอยอาศยในประเทศอยางถาวรในอนาคต ส าหรบแรงงานทผานการพสจนสญชาตแลวกถกบงคบใหตองเดนทางออกนอกประเทศเมอครบก าหนด 4 ป ตามระยะเวลาของการอนญาตท างาน เพอทจะใหตางดาวไมสามารถมสทธในการขออนญาตอยในประเทศไทยเปนการถาวร แตทงนแนวนโยบายการจดการแรงงานตางดาวของรฐบาลไทยกไมไดมความตอเนองมากนก โดยรฐบาลไทยเปลยนนโยบายทจะบงคบใหแรงงานตางดาวทกคนไปพสจนสญชาตเปนการผอนผนใหทงกลมทพสจนสญชาตแลว และกลมทยงไมไดด าเนนการพสจนใหอยอาศยและท างานไดในประเทศจนถงวนท 31 มนาคม 2561 ซงกท าใหชาวโรฮงยาทไมสามารถหรอถกปฏเสธจากการพสจนสญชาตสามารถอยและท างานไดตามกฏหมายไดตออกครง

5.2 การเปนพลเมองทด

ความพยายามของคนไร รฐชาวโรฮงยาในการเปนพลเมอง ท ด ของไทยทนอกเหนอไปจากเปน “พลเมอง” ของรฐทางกฏหมาย อบดลเมยะพยายามชวยเหลอเจาหนาทรฐ องคกรสทธมนษยชน และองคกรมสลมในการจดการปญหาการอพยพยเขามาของชาวโรฮงยา

152

เพอทจะไดรบการรบรองจากรฐในอนาคต แตเขากยงเผชญเผชญกบการคกคามและหนวยงานรฐกไมไดใหการรบรองตามทเคยรองขอ

รฐบาลไทยด าเนนการการปราบปรามการคามนษยอยางเรงดวน โดยเฉพาะในชวงเวลาระหวางป 2557-2558 ทงการปราบปรามการคามนษยชาวโรฮงยาและการคามนษยในกจการแรงงาน นอกเหนอจากการก าชบใหหนวยงานของรฐ ยงเรยกรองใหประชาชนใหความรวมมอ กบเจาหนาทดวยเชนกน

นายกรฐมนตรมอบหมายส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามทจรตแหงชาต และส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตในภาครฐ เรงออกระเบยบ/ขอก าหนดระยะเวลาในการด าเนนคดกบเจาหนาทของรฐทเขาไปมสวนเกยวของกบการคามนษย เพอใหสะทอนถงเจตนารมณและความจรงจงของรฐบาล ในการปราบปรามการทจรตคอรรปชน นอกจากนยงไดก าชบใหทกหนวยงาน ชวยกนสอดสองดแลมใหมเจาหนาทเขาไปมสวนเกยวของกบการน าพาและลกลอบขนคนเขาเมอง และการคามนษย เชน ชาวโรฮงยา หากพบใหเรงด าเนนคดกบเจาหนาทอยางเดดขาด รวมทงก าชบใหทกหนวยงานเรงประชาสมพนธเพอใหประชาชนเขาใจและใหความรวมมอกบทางราชการในการแจงเหตการคามนษย และเบาะแสการทจรตคอรรปชน เพอใหการชวยเหลอเหยอคามนษย ทงชาวไทยและชาวตางชาต เปนไปอยางรวดเรวและทนทวงท (รายงานการประชมความคบหนาในการแกไขปญหาเรองคามนษยในประเทศไทย ท าเนยบรฐบาล, วนท 21 พฤษภาคม 2558) อบดลเมยะบอกกบผเขยนวา “รฐบาลไทยพยายามชวยเหลอชาวโรฮงยาอยางมาก

ถาไมไดทานประยทธมาเปนนายก ขบวนการอาจจะยงไมถกจบกมกได และพวกโรฮงยาคงยงคงถกพาเขามาอกมาก แตลกนองทานบางคนทผมเคยพาเจาหนาทไปดบานของขบวนการกไมไดด าเนนการจบกมตามททานนายกสงเลย กจนมาเจอผการทเอาจรง เหมอนพลเอกประยทธ” (อบดลเมยะ, สมภาษณ, วนท 12 พฤษภาคม 2558 )

อบดลเมยะใหความชวยเหลอแกเจาหนาทตงแตป 2550-2551 โดยการเขาไปชวยเปนลามในการจบกมหลายครงในพนทจงหวดภเกต ตอมาในป 2556 กเปนคนแจงขาวใหกบหนวยทหารในพนทชายแดน จนไดมการจบกมขบวนการในพนทจงหวดสงขลา แตเจาหนาททหารไดหยดด าเนนการตอในภายหลง จนกระทงอบดลเมยะไดรจกกบผการตรวจคนเขาเมองภาค 6 คนใหม ทมความตงใจในการปราบปรามขบวนการน าพาตางดาวในพนทอยางจรงจงตามนโยบายของรฐบาล กยง

153

ท าใหอบดลเมยะทมเทมากขน ขอมลคอกพกชาวโรฮงยาของอบดลเมยะทสงตอใหผการน าไปสการวางแผนจบกมโดยการน าของผการดวยตวเอง “ผการยงใหผมใสเสอกนกระสนของแกดวยเลย ตอนทน าทมของแกขนไปจบบนเขาตามขอมลทผมโทรไปบอกแก แกกไมไววางใจคนอนนะ แกเอาเฉพาะคนของแกขนไปดวยกนกอน”

นอกเหนอไปจากขาวสารและขอมลทคอกพกตางๆ ของขบวนการ อบดลเมยะกเรมใหรายละเอยดของชาวโรฮงยาทอยในขบวนการทงคนน าพา นายหนา คนคมใหกบผการฯ จนสามารถขยายผลตอไปไดถงกลมทน าพาเขามาตงแตในจงหวดพงงา และสตล ขณะทอบดลเมยะกเรมเปนทรจกของกลมชาวบาน และอาสาสมครมสลมในพนท เมอมการพบชาวโรฮงยาหลบหนออกมากมกจะแจงใหอบดลเมยะมารบตวมาดแลทบาน พยายามสอบถามและชวยเหลอซงกท าใหอบดลเมยะไดขาวความเคลอนไหวของขบวนการมากขน ซงเขากไดสงตอใหผการฯ โดยตลอด

ความชวยเหลอของอบดลเมยะท าใหเขากลายเปนทรจกในมาเลเซยดวยเชนกน อบดลเมยะใหคนทเขาเคยชวยใหชวยตดตามหามฮมหมดนรทเปนพยานในคดวางแผนจบกมอดตนกการเมองทองถนทถกขมขใหหลบหนออกไปจากสถานคมครองชายฯ เขาไปในมาเลเซยจนทราบวาเขาอยอาศยอยในกรงกวลาลมเปอร ประเทศมาเลเซย จงไดแจงใหทางตรวจคนเขาเมองสงขลาทราบ เพอใหประสานกบตรวจคนเขาเมองของมาเลเซยอยางไมเปนทางการ ในการสงเจาหนาทของไทยพรอมกบอบดลเมยะเขาไปในมาเลเซยเพอน าตวนายมฮมหมดนรกลบเขามาเปนพยานในคด โดยทอบดลเมยะและเจาหนาทตรวจคนเขาเมองสงขลาตองรบประกนถงความปลอดภย รวมถงทนายความของมฮมหมดนรทรวมท างานกบอยการกพยายามตดตอใหทางมฮมหมดนรเขาไปอยภายใตโครงการคมครองพยานของกรมสบสวนคดพเศษ กระทรวงยตธรรม แตกถกปฏเสธโดยอางวายงไมมการคกคามทรนแรงจนถงชวต ทงเจาหนาทและทนายความรวม จงใหมฮมหมดนรอยภายใตการดแลของอบดลเมยะในระหวางการรอเปนพยานในชนศาล

แตการเปนพลเมองดในหนวยงานรฐทเปนผใชความรนแรงตามกฎหมาย เชน ตรวจคนเขาเมอง ซงตองเผชญกบการโตตอบจากอ านาจนอกกฎหมายของขบวนการ การเลนกลบผการฯ อาจจะยาก แตกบอบดลเมยะงายกวาทงการใชความรนแรงขมขโดยตรง หรอการท าใหตวอบดลเมยะถกสงสยวาเปนคนของขบวนการ อบดลเมยะโดนขมขหลายครง ครงหลงสดทอบดลเมยะโดนขมข เขาบอกวา

ระหวางทางทเขาก าลงขมอเตอรไซตกลบไปบานเชา มผชายสองคนใสหมวกกนนอคมากนทงคขมาประกบและปาดหนารถ ท าใหรถเขาเสยหลกลมไปขางทาง

154 ชายสองคนกอนทพดท านองขมขวา เขารวาเปนใคร และรวาท าอะไรอย แลวใหเลกยง ผมกบอกวาไมรเรอง สองคนนนกยงคงถามย าอกหลายทวา ใชอบดลเมยะหรอไม ผมกบอกไมใชอบดลเมยะ พรอมกบยนใบขบขของเขาทเปนชอไทยใหชายทงสองคนด ชายสองคนหยบบตรมาดแลวจงขบรถออกไป ผมกเลยรบกลบบานไปบอกใหพวกทอยทบานผมไปอยกบเพอนทมสยดแหงหนงกอน ตวผมเองกเกบของกลบขนมากรงเทพฯ คนนนเลยกอนกไปหลบทชายแดนแดนแหงหนง (อบดลเมยะ, สมภาษณ, วนท 6 ธนวาคม 2558) นอกเหนอจากการถกขมขโดยตรง กอนหนานนกเคยมนายหนาชาวโรฮงยาทรวาอบ

ดลเมยะไดน า “สนคา” ทหลบหนออกมามาพกอยในบานแหงนน นายหนาจงไดแจงเจาหนาทตรวจในทองทวา บานของอบดลเมยะนนใหทพกพงแกตางดาวหลบหนเขาเมอง และพาเจาหนาทเขาไปจบพบชาวโรฮงยาหลายคนอยในบานหลงนนแตไมพบอบดลเมยะ กเลยเอาตวชาวโรฮงยาในบานไปควบคมตวไวทสถานต ารวจ อบดลเมยะอยระหวางการเดนทางกลบจากกรงเทพฯ ไดรบโทรศพทจากชาวโรฮงยาในบานกอนทจะถกควบคมไปสถานต ารวจวา ถกต ารวจจบกเลยตดตอไปยงตรวจคนเขาเมองสงขลา เพอใหชวยเหลอเอาตวชาวโรฮงยาทถกขงทสถานต ารวจออกมา

รวมถงตวเจาหนาทตรวจคนเขาเมองทเหนวา การชวยเหลอเจาหนาทของรฐ และชาวโรฮงยาของอบดลเมยะหลายครงกขดแยงกนเอง และท าใหเจาหนาทรฐทไดรบการการรองขอความชวยเหลอจากอบดลเมยะอดอด และหลายครงกปฏเสธทจะใหความชวยเหลอ “อบดลเมยะ ชวยไปทว หลายครงกท าใหหนวยงานรฐขดแยงกนเอง ผมกเลยตองถอยออกมาบาง ไมงนจะไปขดแยงกบหนวยงานอน ทเขามหนาทโดยตรง ซงอบดลเมยะกไมยอมเขาใจวามนเปนหนาทของหนวยงาน อนๆ แมจะเปนเจาหนาทรฐเหมอนกน” (เจาหนาทตรวจคนเขาเมองไมประสงคเปกเผยชอ, สมภาษณ, วนท 30 กรกฏาคม 2557)

เชนเดยวกบองคกรสทธมนษยชนแหงหนงทปฏเสธจะออกหนงสอรบรองการท างานใหอบดลเมยะ “กรวาอบดลเมยะชวยเหลอเหยอโรฮงยาไวไหลายคน แตกชวยพาขามแดนไปหาญาตกหลายคน โดยไมสงตอใหเจาหนาท กเขาใจไดอยวาถาสงตอใหเจาหนาทตามกฎหมายกไมรวาจะไดออกมาเมอไหร แตถาใหเอกสารรบรองไปแลวอบดลเมยะโดนอกกลมหกหลงจบระหวางทาง มนก

155

เสยงเกนไปส าหรบการรบรองอยางเปนทางการ” (เจาหนาทองคกรสทธมนษยชนในประเทศไทย ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 17 มถนายน 2557)

ขณะเดยวกนทอบดลเมยะเรมถกขมขจากการใหความชวยเหลอเจาหนาท เขาเรมชวยเหลอนกขาว สรางเครอขายขาวสารของตนทสามารถชวยเหลอผถกกระท าไดเมอมพวกเขาถกขมขคกคาม ซงท าใหผถกกระท าจากเหตการณนนกลายเปนผกระท าการผานการน าเสนอภาพในรายงานขาวของสอมวลชน และไดรบการปกปองคมครองจากอ านาจรฐและความรนแรงอนๆ “ผมกชวยพานกขาวไปนนไปนอย อะไรทผมชวยได ผมกชวยหมด ถามอะไรผมอาจจะบอกนกขาวกได กนาจะท าใหขบวนการกลวอยบาง อยางนอยกใหมนรวาผมมนกขาวทรจกอย จะท าไร เรากยงยงมเพอนทงเจาหนาท ทงนกขาว” (อบดลเมยะ, สมภาษณ, วนท 6 ธนวาคม 2558)

อบดลเมยะเรมเปนทรจกของนกขาวตางประเทศภายในประเทศไทย จากผสอขาวอสระในจงหวดภเกตทเขาไดลงไปชวยเปนลาม เมอมการพบชาวโรฮงยาทรอดจากการผลกดนออกนอกประเทศของกองทพเรอ ทตอมาไดชวยน าผสอขาวตางชาตทเขามาท ารายงานขาวลงพนทและตดตอสมภาษณกบทงชาวโรฮงยาทหลบหนออกมาจากขบวนการ หรอการจบกมของเจาหนาท และชาวโรฮงยาทชวยเหลอขบวนการน าพาและคามนษยในประเทศไทย

ทบานเชาของอบดลเมยะแหงน แมวาจะปดบานตลอดเวลา และดเหมอนไมมใครอย แตกมชาวโรฮงยาทคอยชวยอบดลเมยะแวะเวยนมาเยยมอยเรอยๆ แตจ านวนไมมาก ฮามส เปนชาวโรฮงยาจากพทลงทอบดลเมยะไวใจ ทคอยมาเยยมอยเสมอ เขาเคยเดนทางกลบไปทรฐยะไขเพอลงเรอแลวเดนทางเขามาในประเทศไทย เพอทจะเอารายละเอยดของคนน าพาในแตละชวงมาบอก โดยอบดลเมยะจะจายเงนใหกบขบวนการเพอจะเอาฮามสกลบออกมาเมอเดนทางกลบถงประเทศไทยและจะไดใหเจาหนาทตรวจคนเขาเมองเขาจบกม แต เกดความผดพลาดขน ท าใหอบดลเมยะตองจายเงนใหกบขบวนการและเอาตวฮามสกอนทเจาหนาทตรวจคนเขาเมองจะวางแผนจบกมได

ฮามส ไมคอยพด เขายมกบผมทนงกอนทจะกลบไปเลนโทรศพท แตอบดลเมยะบอกผมวา “ฮามส เขามาในประเทศไทยนานแลว ไดเมยเปนคนไทยดวย ไมคอยสงสงกบโรฮงยาดวยกนเทาไหร มวแตไปชวยเมยกรดยางในสวนยางของพอตาตลอด กเลยใหกลบไปพมา ขนเรอเขามา แลวกคอยบนทกภาพเหตการณระหวางทาง ชองสามกเคยเอาไปใช ใหทวฝรงกเยอะแยะ” (อบดลเมยะ, สมภาษณ, วนท 6 ธนวาคม 2558)

ทงอบดลเมยะ และฮามสกไมไดบอกถงรายละเอยดเพมเตมของการเดนทางจากประเทศไทยกลบไปยะไขในประเทศเมยนมาเพอขนเรอและบนทกการเดนทางของขบวนการทลกลอบน าพาชาวโรฮงยาเขามาในประเทศไทย

156 ผเขยนไดพบวา มส านกขาวตางประเทศหลายแหงทเขามาท าสารคดเปดโปง

ขบวนการน าพาชาวโรฮงยาเขามาในประเทศไทย โดยมอบดลเมยะเปนผน าพาไปพบนายหนาในชมชนเพอสมภาษณ หรอชาวโรฮงยาทอยกบอบดลเมยะเปนผน าทางไปยงจดพกตางๆ รวมถงจดฝงศพบางแหงทไมไดมโอกาสพสจนวามศพฝงอยจรงหรอไม อบดลเมยะไดใหสมภาษณกบนกขาวตางประเทศในระหวางทเขาน านกขาวลงไปคอกทเคยใชกกขงชาวโรฮงยาวา “เมอปทแลวพวกขบวนการตงคาหวผมไว 50,000 บาท แตปนมนตงเพมเปน 500,000 บาท ผมยงมคลปทพวกมนคยกนเรองผมอยเลย เพราะวาผมไปชวยเจาหนาทท าลายคายของพวกมน” (อบดลเมย, สมภาษณกบนกขาว Aljazeera, วนท 5 พฤษภาคม 2557)

อบดลเมยะยงมความสนทสนมกบนกขาวตางประเทศชาวไทยทเขามกจะสงขาวสาร รวมถงขอความชวยเหลอเมอเขารสกไมปลอดภย รวมถงคาใชจายในการดแลชาวโรฮงยาทหลบหนออกมาจากขบวนการในบางครง แตการน าเสนอของสอมวลชนเหลานรวดเรวและฉาบฉวย เมอมเหตการณและความรนแรงทตองรายงานในแตละวนเปนจ านวนมาก ความสมพนธระหวางตวสอมวลชนกบผถกน าเสนอเหลานนเกดขนอยางฉาบฉวย รวดเรว และขนอยกบสถานการณ ความรนแรงทเกดขน โดยทผถกน าเสนอเหลานนไมอาจจะควบคมได

5.3 ชวตในหองกก การตอรองภายใตการควบคมกกขง

คนไรรฐชาวโรฮงยาทจ าแนกใหเปนผหลบหนเขาเมองผดกฏหมายชาวโรฮงยา จะถกควบคมอยในหองกกของดานตรวจคนเขาเมองเพอรอกการผลกดน แตหลงป พ.ศ.2556 รฐบาลไทยและเจาหนาทตรวจคนเขาเมองไดชะลอกการผลกดนชาวโรฮงยาออกนอกประเทศออกไป การกกขงควบคมชาวโรฮงยาในป พ.ศ.2556 ท าใหมผตองกกชาวโรฮงยาเสยชวต เจาหนาทตรวจคนเขาเมองพยายามไมใหมการเสยชวตระหวางการกกขงควบคมตว มการขอความชวยเหลอจากองคกรระหวางประเทศในการเขามาดแลสขภาพ มการท าอาหารทมปรมาณสารอาหารครบกบความตองการในแตละวน และอนญาตใหองคกรมสลมไดเขาเยยมเยอน สามารถไดรบสงของบรจาคในการประกอบพธทางศาสนา และอนญาตใหท าอาหารฮาลาลใหกบผตองกก เพมเตมจากอาหารททางตรวจคนเขาเมองจดให แตการท างานทแตกตางระหวางองคกรระหวางประเทศทดแลสขภาพ ปรมาณสารอาหารกบองคกรมสลมทใหความชวยเหลอบนพนฐานความศรทธาเดยวกน ท าใหตองหาทางท างานรวมกน โดยองคกรระหวางประเทศจะก าหนดเงอนไขของอาหารในแตละมอแลวใหองคกรมสลมเปนผจดท า และน าเขาไปใหผตองกกชาวโรฮงยา

การควบคมชาวโรฮงยาภายในหองกกของดานตรวจคนเขาเมอง เพอรอการผลกดนยงอยภายใตแนวทางการดแลภายในกฎหมาย การเสยชวตของชาวโรฮงยาทเกดขนในระหวางป พ.ศ.

157

2556-2557 ท าใหส านกงานตรวจคนเขาเมองและรฐบาลไทยถกกดดนจากหนวยงานพฒนาเอกชนภายในประเทศและองคกรระหวางประเทศจนตองอนญาตใหองคกรบางแหงทงในประเทศและระหวางประเทศเขาไปดแลชวยเหลอผตองกกชาวโรฮงยา ถงแมผตองกกชาวโรฮงยาจะยงคงถกควบคมอยภายในหองกก แตชวตและความตายของพวกเขายงคงมความหมายและอ านาจทท าใหสามารถตอรองกบเจาหนาทตรวจคนเขาเมองได การคกคามขมขเอาชวตของตนเอง เชน การอดอาหารและทงขาวทจดหามาใหกลายเปนเครองมอในการตอรองกบเจาหนาทตรวจคนเขาเมองในการปรบปรงสภาพความเปนอยภายในหองกก “ขาวราดผดผกกบวญญาณไข ท ตม. เอามาใหทกมอตลอดหลายเดอนใครจะกนไหว กนไปเพออะไร ไมรวาเมอไหรจะไดออกไป อยแบบนตอไป ตายอาจจะดกวา” (ผตองกกชาวโรฮงยาในดานตรวจคนเขาเมองสะเดา ไมประสงคเปดเผยชอ, สมภาษณ, วนท 15 สงหาคม)

ผตองกกชาวโรฮงยาภายในดานตรวจคนเขาเมอง จงหวดสงขลาบอกกบอาสามครชาวมสลมทน าขาวและแกงเผดไปเสรมใหอกวนละมอภายหลงทเจาหนาทอนญาตใหอาสาสมครน าอาหารทขอสนบสนนขนไปใหบนหองกก อาสาสมครเลาเพมเตมวา

ผตองกกไมยอมกนขาว แลวทงขาวของ ตม. เตมถงขยะ มลนกองกนอยขางถงขยะหนาลกกรง คงมาจากวนกอนๆ ดวย เจาหนาทองคกรระหวางประเทศทเอาไขตมขนไปเพมใหกโดนพวกโรฮงยาเอาไขตมขวางไลกลบลงมา อาหารทเหลอกไมยอมกน

ทผานมากยอมกนกนบาง แตหลายวนมานไมยอมกนกนเลย ตอนน ตม.กขอใหเราท าขาวมาสงใหทกวนเพมขน ทาง IOM กอาจจะเปลยนมาใหเราท าเขาไปใหแทนทจะใหไปพรอมกบขาวของ ตม. กอยางนอยไข 1 ฟองและผลไมในแตละวน กอนหนานบอกใหท าอยางละเอยด แตท าไมไหว แคท าเลยงคนหลายรอยคนตอมอทกวนกเหนอยอยแลว

(อนส สนละ, สมภาษณ, วนท 15 สงหาคม 2558)

เดอนกรกฏาคม 2557 ซงเปนเวลาทมากกวา 6 เดอนทชาวโรฮงยาจ านวนมากกวา 500 คน ถกควบคมอยภายในหองกก ดานตรวจคนเขาเมอง จงหวดสงขลา แมวาทางเจาหนาทตรวจคนเขาเมองจะไดจดหาอาหารมาใหในแตละวนจากผรบเหมาท าอาหารภายนอกของตรวจคนเขาเมองแตกผตองกกหลายคนทเรมอาการเจบปวยมากขน หลายคนไมสามารถเดนได จนเจาหนาทขององคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถน (IOM) ทไดรบอนญาตใหเขามาสนนษฐานวาวาอาจเกดจากการขาดวตามนบและสารอาหารอนๆ ทรางกายจ าเปน จงท าใหองคการระหวางประเทศเพอการ

158

โยกยายถนเสนอความชวยเหลอ ดวยการจดหาวตามนบรวมและเพมอาหารทสารอาหารมากขนเชนไขตมแกดานตรวจคนเขาเมอง แตกยงไมอนญาตใหองคกรมสลมเขามาเชนเดยวกนกบองคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถน

ไขตม ถกน ามาเปนอาหารเสรมเฉพาะหนาเพอใหผตองกกชาวโรฮงยาไดรบสารอาหารทครบถวนนอกเหนอไปจากขาวกบผดผกวญาณไขทไดรบในแตละมอจากการค านวนปรมาณสารทอาหารทผตองกกชาวโรฮงยาตองการในแตละวน เจาหนาทองคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนจงไดจดหามาเสรมให เพอใหมสารอาหารเพยงพอในแตละมอ แตการสนบสนนอาหารเสรมขององคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถน เปนการสนบสนนผานขาวทส านกงานตรวจคนเขาเมองจางเหมาคนภายนอกและถกน าไปแจกจาย โดยเจาหนาทตรวจคนเขาเมองประจ าหองกก ขณะทผตองกกชาวโรฮงยาการทอยภายในหองกกตลอด 6-7 เดอน รสกถงความหวงหวงทจะไดออกไปจากหองกกลดงลง การมชวตอยตอภายในหองกกไมไดเปนสงทตองอดทนตออกตอไป

การปฏเสธอาหารของผตองกกชาวโรฮงยาท าใหทางตรวจคนเขาเมองอนญาตใหกลมอาสาสมครมสลมท าเขาไปเสรม รวมถงเขาไปแจกจายอาหารใหกบผตองกกในเวลาตอมา อาหารทแตกตางไปจากเดม และมาจากมอของอาสาสมครมสลมทน าไปใหพวกเขาภายในหองกกมท าใหผตองกกเรมทานอาหารขนมาบาง เปนความไววางใจและความหวงทจะไดรบความชวยเหลอจากมอของพนองมสลม นอกเหนอไปอาหารทางกายภาพทมคณภาพ และประกอบไปดวยเนอ ผก ขนมหรอผลไมและสารอาหารทครบตามทองคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถน ก าหนดมาในแตละมอมากขน ยงรวมถงการผอนผนการควบคมทหองกกของดานตรวจคนเขาเมองแยกพวกเขาออกจากพนองมสลมภายนอก ทเขาจะขอรองใหชวยเพมเตมทงใหตดตอญาตพนองของตน หรอของใชทพวกเขาตองการ แตกลมอาสาสมครกจ ากดการใหความเหลออยเพยงแคอาหาร ของใชพนฐาน และสงของทางศาสนา เชน เสอผา หมวก ผาทใชในการละหมาด

การสนบสนนอาหารจากกลมอาสาสมครมสลมทเขาไปเสรมใหกบผตองกกชาว โรฮงยากลายเปนอาหารหลกทอาศยทงเงนบรจาคของพนองมสลม และงบประมาณสนบสนนจาก องคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถน ภายใตปรมาณอาหารทถกก าหนดมาให แมบางชวงจะไมมเงนบรจาคและงบประมาณสนบสนนจากองคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถนจนตองลดอาหารเหลอเพยงวนละ 1 มอ และ 2-3 วนตอสปดาหกตาม แตผตองกกชาวโรฮงยายอมทจะอดแทนการกนขาวจากผรบเหมาภายนอกของดานตรวจคนเขาเมอง

159

5.4 สรป

ในสภาพของการใชอ านาจตามกฎหมายทมงใหความชวยเหลอแกกลมประชากรทมลกษณะในเฉพาะ เชน ผเสยหายจากการคามนษย ทประสทธภาพในการใชอ านาจเหลาน ไมไดถกจ ากดอยภายในประสบการณ การตความของเจาหนาทผปฏบตงาน และการสรางส านกตวตนของคนไรรฐชาวโรฮงยาขน ยงรวมถงความสมพนธทางอ านาจไมไดมเพยงลกษณะของการเปนผกระท า และผถกกระท าทสามารถเปลยนแปลงสถานะไดตลอดเวลาเทานน ขอเสนอท Ong ใหพจารณาเพมเตม คอความซบซอนในความสมพนธของอ านาจระหวางผกระท าการตางๆ ทงของรฐชาต และอนๆ ทรฐตองเผชญหนา ตอรองกนบนความแตกตางทางคณคาหลกการพอน าไปสการปฏบตการของเจาหนาท หรอบคคลทผกระท าในการแสดงของอ านาจเหลาน ผใชอ านาจทหลากหลานจงไมสามารถปฏบตไดตามหลกการและคณคาทเปนพนฐานของอ านาจไดอยางเตมท

ขณะทปฏบตการของเจาหนาททงของรฐ องคกรระหวางประเทศและอนๆ จงตางอยภายใตการก ากบควบคมภายใตอ านาจ และคณคาของตนทถกจ ากดจากการประนประนอมตอรองมาแลว ยงตองเผชญกบความสามารถ ประสบการณในการท าความเขาใจแนวทาง ค าสงของผปฏบตงาน รวมถงความสามารถในการปฏบตการ ประสบการณทไมไดถกจ ากดควบคมอยภายในการใชอ านาจตามระเบยบอ านาจสมยใหมใดๆ ซงสามารถเกดขนไดทงภายในและภายนอกระเบยบการเมองของรฐ ความพยายามของอ านาจจงมลกษณะของความพยายามทขยายการใชอ านาจเขาไปก ากบควบคมพนท และชวตทยงอยภายนอกอ านาจรฐซงเปนการเผชญกบโตตอบกบปฏบตการของชวต

ปฏบตการและความสามารถของชวตคนไรรฐทแสดงออก เมอตองเผชญกบอ านาจอนๆ มาจากความสามารถพนฐานของชวตทไมไดขนอยกบสถานะของชวตสมยใหมใดๆ เชน การตอตานทเกดขนภายในหองกกทกลายเปนสงทเกดขน โดยปกตภายใตความพยายามควบคมอยางเบดเสรจ การเลอกเผชญกบการใชอ านาจตามกฎหมายของเจาหนาททหลากหลายกถกเปลยนแปลง หลบหลกและถกเลอกใชจากคนไรรฐชาวโรฮงยาอยางนาสนใจ รวมถงอ านาจศลธรรม คณคาภายในสงคมทด ารงอยภายในชวตทางศาสนา วถอสลามทไดพยายามก ากบชวตทางสงคมและประกอบสรางใหพวกเขาเปนชวตขนมาในปจจบน กไมสามารถถกพรากออกจากชวตไดและพรอมทจะเชอมพวกเขาเขากบโลกของมสลมไดในทกครงทมโอกาส

แตภายในความสมพนธทมการตอรองกนระหวางอ านาจทหลากหลายนน การประนประนอมระหวางอ านาจสามารถน าไปสการกดกนทแมคณคาสากลในความเปนมนษย เชน สทธมนษยชนยงตองถกจ ากดไวเฉพาะกลม และยงไดรบการยกเวนการปกปองคมครองกลมชาว โรฮงยา

160

ไมไดอยภายในเงอนไข ซงเปนสงทอยนอกเหนอความสามารถและปฏบตการของคนไรรฐชาวโรฮงยาจะตอรองได รวมถงการเปนผถกน าเสนอภายในรายงานของสอมวลชนในปจจบน

161

บทท 6 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

ภายในประเทศไทย คนไรรฐชาวโรฮงยายงคงมสถานะการเปนคนไรรฐทตดตวมาแมกระทงพวกเขาจะอพยพหลบหนออกมาภายนอกประเทศเมยนมา และยงคงเผชญกบการใชอ านาจของรฐไทยในสถานะอนๆ ทท าใหพวกเขาเปนคนตางดาวหลบหนเขาเมองผดกฎหมายซอนทบเขาไปบนการเปนคนไรรฐของพวกเขา แตการศกษาคนไรรฐชาวโรฮงยาในพนทจงหวดระนอง พงงา และสงขลา ระหวางป พ.ศ.2557-2558 ทมทงคนไรรฐชาวโรฮงยาทเดนทางเขามาในประเทศไทยกอนหนาป พ.ศ.2555 และเพงเดนทางเขามาในประเทศไทยภายหลงป 2556 พบวา คนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยถกสรางใหมสถานะอนๆ ทไมไดมลกษณะของการกดกนจากการปกปองคมครองตามกฎหมายทหลากหลายภายในของรฐบาลไทย และรวมถงสถานะอนๆ ทถกสรางขนจากองคกรระหวางประเทศ และอ านาจทางศลธรรมของศาสนาอสลามภายในประเทศไทย

จากการศกษาคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยชนนผเขยนพบวาขอสรปในความสมพนธระหวางชวตกบรฐ 2 ประการ ประการแรก คอความสมพนธระหวางการใชอ านาจของรฐกบชวตมมากกวาทางกฏหมาย แมวารฐยงคงผกขาดสถานะทางกฏหมายของการเปนพลเมอง แตสถานะความเปนพลเมองของรฐไมไดเปนสถานะทางกฏหมายเดยวทจะไดรบการปกปองคมครองจากรฐ ภายในความสมพนธทางอ านาจทรฐใชผานกฏหมายกบชวตของผคนไมไดถกจ ากดอยเฉพาะการสรางชวตทางการเมองภายในรฐสมยใหมในฐานะของการเปนพลเมอง และกดกนชวตทไมใชพลเมองของตนใหอยภายนอกเทานน รฐเรมขยายกฎหมายและหนวยงานของตนปกปองคมครองคนทไมใชพลเมองของตนไปพรอมๆ กบการคงพยายามทจะใชอ านาจและความรนแรงของตนผลกดนพวกเขาใหออกอยภายนอกอ านาจของรฐเชนกน ซงไดแสดงใหเหนความหลากหลาย ไรเอกภาพภายในการใชอ านาจของรฐ ขณะเดยวกนภายใตสภาพความสมพนธอ านาจทหลากหลายภายในโลกสมยใหมทตางตอรอง แขงขนและพยายามสรางความรวมมอ รฐจงไมสามารถทจะใชอ านาจและความรนแรง หรอใหการปกปองคมครองตามกฏหมายตามทตองการได

และประการทสอง การใชอ านาจเปนกระบวนการทปรากฏขนจากปฏบตการของชวต ทงทเปนเจาหนาทของรฐ เจาหนาทองคกรระหวางประเทศ องคกรพฒนาเอกชน พลเมอง และชาวมสลม โดยเฉพาะคนไรรฐชาวโรฮงยาทไมไดจ าเปนตองอยภายในระเบยบกฏหมายการเมองใดๆ แมวาชาวโรฮงยาถกท าใหสญเสยสถานะการเปนพลเมองชวต แตพวกเขายงคงมความสามารถในการสรางปฏบตการขนมา เรมจากการเดนทางหลบหนออกมาประเทศเมยนมาเขามาในประเทศไทยของ

162

ชาวโรฮงยา ซงเปนการทาทายโดยตรงตอการใชอ านาจของรฐบาลเมยนมาทพรากความเปนพลเมองออกจากชวตของชาวโรฮงยา และเปนการทาทายการใชอ านาจของรฐบาลไทยในความพยายามควบคมการเดนทางของผคนทไมใชพลเมองของตน ภายใตความหลากหลายของอ านาจทงภายในรฐและภายนอกรฐ ชาวโรฮงยากยงคงพยายามทจะเลอกทจะเขาสกระบวนการใชอ านาจทหลากหลายตามความสามารถ เงอนไขและความตองการของตน รวมถงการหลบหนจากการปกปองคมครองของรฐและเปนผหลบหนเขาเมองผดกฏหมาย เพอบรรลความตองการของตน ซงท าใหชวตของคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยเปนความทาทายของรฐสมยใหมทพยายามใชอ านาจควบคมชวตสมยใหม

6.1 การถกท าใหไรรฐและการด ารงอยภายในรฐของชาวโรฮงยา

รฐบาลเมยนมาพยายามท าใหชาวโรฮงยาสญเสยการเปนพลเมองกอนทจะมการแกไขกฏหมายความเปนพลเมอง ในป พ.ศ.2525 และตอเนองภายหลง ทงการวางโครงสรางของรฐทแยกการควบคมชาวโรฮงออกเปนการเฉพาะ การลบและสรางประวตศาสตรทปราศจากชาวโรฮงยาในพนท และการใชความรนแรงในปฏบตการนการตรวจสอบเอกสารสถานะความเปนพลเมองชาวโรฮงยา ทน าไปสการสถาปนาการกดกนทางกฎหมายอยางเปนทางการอยางเชน ภายในประเทศเมยนมา ทท าใหการกดกนทางกฎหมายเปนเพยงการเสรมการกดกนใหชดเจนขน และในทางตรงกนขามทการกดกนทางกฎหมายเกดขนในประเทศไทยนน ขณะทความพยายามกดกนของรฐภายในพนททางสงคมยงไมไดมความสามารถมากพอทจะตดความสมพนธทางสงคมและผลกใหคนตางดาวชาวโรฮงยาใหอยภายนอกรฐ คนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยจงมสามารถสรางการยอมรบไดทงภายในและภายนอกพนททางกฎหมายของรฐทยงคงถกปกปองดแลอยภายในสงคมไทย

คนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศเมยนมาสญเสยความเปนพลเมองของตนภายหลงการเปลยนแปลงโครงสรางของรฐ และสงคมภายในประเทศเมยนมา ชาวโรฮงยาเปนกลมชาตพนธทอยอาศยในดนแดนทเคยถกเรยกวาอาระกนมาอยางตอเนองยาวนานและยงถกยอมรบวาเปนกลม ชาตพนธทองถนในรฐอาระกน เปนพลเมองของประเทศเมยนมาตงแตภายหลงไดรบเอกราชจนกระทง นายพลเน วนท าการยดอ านาจรฐบาลนายอ น น าแนวนโยบายสงคมนยมแบบพมามาใช ยดธรกจของคนเชอสายตางชาตในเมองท าใหคนเชอสายอนเดยและจนทเขามาในประเทศพมา เปลยนชอรฐใหมเปน “ยะไข” และเมองศนยกลางของรฐเปน “ซตตวย” เปลยนค าเรยกกลมชาตพนธทองถนในอาระกน ภายในกฎหมายสญชาตฉบบป พ.ศ.2525 เปน “ชาวยะไข” รวมถงการเปลยนแปลงเนอหาในหนงสอเรยน และรายการวทยภาษาโรฮงยาของรฐบาลทท าใหชาวโรฮงยาในอดตรฐอาระกนสญเสยการเปนพลเมอง และพนททางประวตศาสตรและสงคมจนน าไปสการการส ารวจและยดเอกสารแสดง

163

สญชาตตงแต พ.ศ.2521 ตอเนองมาจนถงปจจบนทไดการจดตงกลไกการบรหารงานภายรฐในยะไขทจดตงขนมาใหม โดยมการแยกเขตปกครอง 3 เมองชายแดน ไดแก มองดอว บธดอง และราธดอง ออกมาเปนการเฉพาะทอยภายใตการควบคมดแลของกองทพพมาโดยตรงและผลกดนใหชาวโรฮงยาอพยพหนออกนอกประเทศในทสด และสดทายการแกไขและการบงคบใชกฎหมายสญชาตฉบบป พ.ศ.2525 ภายหลงการสงชาวโรฮงยากลบเมยนมาของรฐบาลบงคลาเทศทไดมการเปลยนแปลงกลมชาตพนธภายในกฎหมายจากเดมทก าหนดไวเปน “ชาวอาระกน” ไดเปลยนปน “ชาวยะไข” และจ าแนกสถานะความเปนพลเมองออกเปนสามกลมทไดท าใหชาวโรฮงยากลายเปนคนตางดาวภายในประเทศบานเกดอยางเปนทางการ สญเสยสทธทรพยสนภายในรฐและการถกบงคบใหอพยพออกจากบานเกดดวยคความรนแรงอยางตอเนอง จนกระทงในป พ.ศ.2555 การเคลอนไหวของขบวนการชาตนยมของชาวยะไขและกลมชาตนยมพทธไดน าไปสความรนแรงระหวางชาวพทธและมสลม มากกวา 100,000 คน ไมมทอยอาศย และชาวโรฮงยาเกอบ 100,000 คน ขนเรออพยพหลบหนออกจากเมยนมาขามแดนเขามาในประเทศไทยทพวกเขาถกปฏบตในฐานะคนไรรฐเชนเดยวกบรฐบานเกด

พวกเขาพยายามอพยพหลบหนออกจากบานเกดและเขามาในประเทศไทยทเปนการละเมดและทาทายอ านาจของรฐบาลไทยในการควบคมการเดนทางเขามาของคนตางดาวโดยตรง การใชอ านาจกบคนตางดาวหลบหนเขามาในประเทศผานกลไกและอ านาจตามกฎหมายใน 2 แนว คอ การปองกนคนตางดาวไมใหหลบหนเขามาในประเทศโดยกองทพ ต ารวจ และเจาหนาทฝายปกครองในพนทชายแดน และการจดการคนตางดาวทหลบหนเขามาในประเทศตามกฏหมายคนเขาเมอง พ.ศ.2522 แตการเปนคนไรรฐจากบานเกดท าใหชาวโรฮงยาเผชญกบกบการใชอ านาจของรฐบาลไทยทมากกวาตางดาวทหลบหนเขามาจากประเทศเพอนบาน การถกกองทพเรอและเจาหนาทความมนคงของไทยพบกอน ท าใหถกผลกดนใหกลบออกไปนอกอาณาเขตและตองเสยงอยกลางทะเลมากขน โดยโดยทไมสามารถกลบตนทางได การถกจบไดภายในกจะถกด าเนนคด ถกกกขงในหองกกยาวนานกวาปจนผตองกกชาวโรฮงยาสมครใจทจะถกผลกดนกลบประเทศทพวกเขาหนออกมา

คนไรรฐชาวโรฮงยาทอพยพหลบหนหรอถกน าพาเขามาในประเทศทงทเขามาทางบกกอนป พ.ศ.2555 และกลมทเขามาทางทะเลภายหลงยงคงไมไดมสถานะทางกฎหมายทแตกตางไปจากภายในประเทศบานเกด พวกเขาถกปฏเสธการเปนพลเมองของเมยนมา และถกปฏบตในฐานะคนตางดาวหลบหนเขาเมองเมอเขามาภายในประเทศไทย แตกลไกการใชอ านาจของรฐบาลไทยกไมไดมประสทธภาพและเอกภาพทท าใหคนตางดาวถกกดกนออกไปภายนอกการปกปองคมครองจากรฐไดอยางเดดขาด แมกระทงภายในสถานทควบคมกกขงตางดาวหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยาของดานตรวจคนเขาเมองทไดแยกคนตางดาวออกจากโลกภายนอกมากกวาเรอนจ า หรอสถานทควบคม

164

กกขงอนๆ ของรฐ แตคนตางดาวชาวโรฮงยายงไดรบความคมครองจากส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาตทไดรบอนญาตจากรฐบาลไทยในการเขาไปด าเนนการเพอสงไปตงถนฐานในประเทศทสาม รวมถงกลมอองคกรมสลมในประเทศทไมไดมอ านาจตามกฎหมายแตสามารถแทรกแซงและใหความชวยเหลอชาวโรฮงยาอยางหลากหลาย ทงโดยตรงและผานหนวยงานอนๆ ของรฐและเอกชน ขณะทคนตางดาวชาวโรฮงยาทอยภายใตอ านาจของรฐในหนวยงานอนๆ กไมไดเปนการควบคมกกขง แตเปนการปกปองดแลในฐานะของผเสยหาย ผหญงและเดกตามกฎหมายอนๆ ทแตกตางกนไป รวมถงคนไรรฐชาวโรฮงยาทสามารถหลบหนจากการจบกมของเจาหนาทไทยทไดรบการปกปองคมครองจากอ านาจเชงจรยธรรมของศาสนา เชน อสลาม ทท าใหพวกเขาสามารถ แทรกซมเขาไปภายใตอ านาจของรฐทไดรบการยกเวนจากเสรนยมใหมทท าใหรฐยอมผอนผนใหตางดาวเขาเมองผดกฎหมายในฐานะของการเปนแรงงานในภาคการผลตของประเทศ หรอพยายามแทรกตวเขาไปในกระบวนการพฒนาสถานะความเปนพลเมองไทยของคนไรรฐภายในประเทศ หรอแมแตอาศยอ านาจของขบวนการนอกกฎหมายปกปองคมครองจากกฎหมายของรฐ

กอ.รมน. ภาค 4 สวนยอย1 ระนอง หนวยงานผรบผดชอบในพนทชายฝงอนดามนไดเปลยนแปลงแนวทางปฏบตจากการผลกดนออกนอกประเทศตามกฎหมาย และนโยบายการจดการคนตางดาวหลบหนเขาเมองทไมสามารถหยดการหลบหนเขามาในประเทศทางทะเลของชาวโรฮงยามาเปนแนวทางการปฏบต ทมความเฉพาะเจาะจงกบกลมกลมผหลบหนทางทะเลชาวโรฮงยามากขน ทงการใชเกาะใกลชายฝงเปนจดพกกอนทจะ “ชวยเหลอใหไปตอ” ในทางทะเลทเปนการผลกดนเรอใหออกไปนอกทะเลของไทยในการปฏบต และการเอออ านวยใหคนไรรฐชาวโรฮงยาทสามารถเขามาถงชายฝงของไทยสามารถเดนทางตอตอไปยงประเทศทสามทางบกไดนน แสดงใหเหนวาอ านาจตามกฏหมายคนเขาเมองและนโยบายการจดการคนตางดาวของรฐบาลไทยไมไดมความสามารถในการจดการกบการหลบหนเขามาทางทะเลของคนไรรฐชาวโรฮงยา และความลมเหลวในการจดการการอพยพเขามาทางทะเลของรฐบาลไทยกลายเปนการสนบสนน และเปดโอกาสใหขบวนการน าพาและคามนษยทพาคนไรรฐชาวโรฮงยาเดนทางเขามา และขามออกไปอยางผดกฎหมาย ขบวนการเหลานใชอ านาจความรนแรงการควบคมและน าพาคนไรรฐชาวโรฮงยาเขามาในประเทศเพมขน โดยอาศยอ านาจของเจาหนาทรฐททจรต และนโยบาย กฎหมายของรฐทไมไดใหการปกปองคมครองทางกฎหมายแกคนไรรฐชาวโรฮงยาเมอเขามาภายในอาณาบรเวณอ านาจของรฐไทย

เจาหนาทรฐทจรตรวมมอกบนกการเมอง และกลมผมอทธพลในทองถนในการชวยเหลอน าพาชาวโรฮงยาเขามาในประเทศ โดยอาศยใชอ านาจตามกฎหมายของตนทดแลความมนคงในพนทชายแดนในการปองกนชายแดนก ากบดแลการเดนทางของคนตางดาวกตาม แตความรวมมมอภายในขบวนการกยงเผชญกบการตอรองภายในกลมขบวนการ และการใชอ านาจของ

165

หนวยงานรฐอนๆ ทใชอ านาจตามกฎหมาย และแนวนโยบายของรฐทแตกตางออกไป ทงจากเจาหนาทฝายปกครองของอ าเภอตะกวปา จงหวดพงงา เจาหนาทตรวจคนเขาเมอง 6 สงขลา พยายามปราบปรามขบวนการน าพา และการคามนษยตางดาวและชาวโรฮงยาตามนโยบายปองกนและปราบปรามการคามนษยของรฐบาล และเจาหนาทพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยทตองใหความชวยเหลอดแลแกผหญง เดกและผเสยหายชาวโรฮงยา ขณะพนองมสลมชาวไทยกไดเขาไปใหความชวยเหลอโดยทไมไดค านงถงสญชาตและสถานะทางกฏหมายใดๆ ซงท าใหการใชอ านาจของรฐตามกฏหมายคนเขาเมองในการปองกนการหลบหนเขามาของคนตางดาวไมสามารถท าไดอยางตามทรฐตองการ

รฐบาลไทยยงตองเผชญกบการแทรกแซงจากอ านาจภายนอกอนๆ ทงทมาจากรฐชาตอนๆ และมาจากกลมทางสงคมภายในประเทศของตน การแทรกแซงจากรฐชาตอนๆ ทนอกเหนอไปจากความสมพนธทางการทตระหวางรฐตอรฐ รฐชาตอนๆ ยงสามารถแทรกแซงผานปฏบตการขององคกรระหวางประเทศทท างานอยภายในประเทศ โดยเฉพาะส านกงานขาหลวงใหญอผลภยและสหประชาชาต (UNHCR) และองคการระหวางประเทศเพอการโยกยายถน (IOM) ทเขามาด าเนนการใหความชวยเหลอแกชาวโรฮงยาทถกจบกมอและอยภายในระหวางกระบวนการคดแยกและด าเนนการตามกฎหมายของไทย คนตางดาวหลบหนเขามาทางทะเลทถกจ าแนกเปน “ชาวโรฮงยา” จากประเทศเมยนมาและถกควบคมตวเพอรอการด าเนนการตามกฏหมายอยภายในกองกกของดานตรวจคนเขาเมอง และสถานทดแลของ พม. จะไดรบอนญาตใหไดรบการสมภาษณจากเจาหนาทส านกงานขาหลวงใหญเพอผลภยแหงสหประชาชาตเพอด าเนนการสมภาษณ จดท าประวตและสงตวไปตงถนฐานในประเทศทสามในฐานะของการเปนผลภยโดยพฤตนย (De facto Refugee) หากผตองกกชาวโรฮงยายนยอม และรฐบาลของประเทศสหรฐอเมรกาทเปนประเทศทเสนอตวรบผอพยพลภยชาวโรฮงยาทถกควบคมอนญาตใหเขาไปตงถนฐานได ซงกมเพยงผตองกกชาวโรฮงยาจ านวนไมมากทตดสนใจไปประเทศทสาม สวนมากยงคงรอการผลกดนออกนอกประเทศเพอหาทางเดนทางตอไปมาเลเซย หรอยงรอตดสนใจพรอมกบครอบครวของตน

การทรฐบาลเมยนมาท าใหชาวโรฮงยาสญเสยความเปนพลเมอง ไมไดท าใหกลายเปนชวตทเปลอยเปลาอยางสนเชง แตกระนนกดกเปนการแสดงใหเหนถงการปรากฎขนของระเบยบกฎหมายของรฐทปฏบตการบนชวตของผคน (Agamben 1998) ความเปนคนไรรฐของพวกเขากเปนสถานะหนงของชวตทถกสรางขนภายในความสมพนธภายในกฎหมายของรฐใหม โดยเฉพาะภายในประเทศเมยนมา สถานะการเปนคนไรรฐอาจถกทบซอน หรอซอนทบลงบนสถานะอนๆ รวมถงการเปนคนไรรฐภายในสภาพเงอนไขทางสงคมเฉพาะกเปนการอนญาตใหอ านาจของรฐหรออนๆ แสดงความเปนองคอ านาจสงสดเหนอชวตในการใชความรนแรงตอชวตทไมตองรบผดชอบ

166

ขณะท Hansen & Stepputat (2009) ฉะนนอ านาจอธปไตยของรฐจงไมไดเปนเพยงอ านาจเดยวทสามารถปฏบตบนชวตของผคนอกตอไป

อ านาจภายในความสมพนธในโลกสมยใหมมอ านาจทหลากหลาย (Ong, 2006) และรฐไมไดสามารถผกขาดอกตอไป และความสามารถทหลากหลายของชวตทแสดงใหเหนผานการศกษาดวยวธการชาตพนธวรรณา ไมไดท าใหชวตอยในสถานะของผถกกระท าแตอยางเดยว แตกเหนวาการไมใหความส าคญกบอ านาจอธปไตยของรฐและองคอ านาจอนทยงคงสามารถใชความรนแรงไดในปจจบนเปนความละเลยทส าคญ โดยเฉพาะในรฐชาตสมยใหมทยงคงเผชญกบความรนแรง สงคราม และอนๆ ทอ านาจสมยใหมในการจดการประชากรกลมเฉพาะไมสามารถปฏบตการไดอยางเตมท ฉะนนในการศกษาความสมพนธระหวางอ านาจรฐกบชวตจงจ าเปนตองพจารณาความสมพนธดงกลาวเพมอกอยางนอย 2 ประการ คอ หนงการพจารณาอ านาจรฐและองคอ านาจอนๆ ทามกลางความสมพนธในโลกสมยใหมทตองเผชญกบอ านาจอนๆ ทงจากรฐชาตอน องคกรระหวางประเทศ กลมองคกรทอาศยอ านาจทางศลธรรมสากลตางๆ เชน กลมองคกรสทธมนษยชนและองคกรศาสนา และสองความสามารถของชวต ซงไมไดถกจ ากดอยภายในอ านาจสมยใหมทมงจดการประชากรกลมเฉพาะ แตเปนผทมความสามารถทจะเลอกใชหรอไมใชอ านาจใดๆ ในการตอรอง ปรบเปลยนหรอแมกระทงสรางความสมพนธกบอ านาจอนๆ ขนมาใหม

คนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยไมไดถกท าใหเปนคนตางดาวหลบหนเขาเมองแตอยางเดยว พวกเขายงถกท าใหมสถานะทางกฎหมายอนๆ แตกตางไปตามอ านาจของกฏหมายทหนวยงานของรฐตางกระท าการในนามของกฎหมายนนแลว ความเปนมสลมทไมถกแบงแยกดวยสถานะทางกฏหมาย และสญชาตของรฐสมยใหมกแสดงใหเหนอยางชดเจนในการเขาไปแทรกแซงการใชกฏหมายของรฐในหลายระดบ ทงการด าเนนงานของหนวยงานของรฐเองหรอการด าเนนการดวยตวเอง เพอใหคนไรรฐชาวโรฮยาทถกจบกมไดในประเทศไทยไดรบการปกปองคมครอง การเรยกรองของทานจฬาราชมนตรทขอใหรฐบาลหยดการผลกดนชาวโรฮงยาออกนอกประเทศ กลมและองคกรของชาวมสลมจ านวนมากทเขาไปปชวยเหลอและตดตามการใหความชวยเหลอของเจาหนาทและการใหความชวยเหลอโดยตรงแกผหลบหนเขาเมอง/ผเสยหายจากการคามนษยชาวโรฮงยาของชมชนและชาวบานมสลมในหลายพนทของประเทศไทยทเปนเสนทางและพนทหลบซอนในระหวางการเดนทางขามชายแดน และรวมถงกลมองคกรทท างานดานประชากรขามชาต (MWG) และองคกรอนๆ ทเปนสมาชก องคกรพฒนาเอกชนภายในประเทศเหลานท างานใหความชวยเหลอแกประชากรทไมไดมสญชาตไทยอยแลว ทรวมถงชาวโรฮงยาในฐานะของการเปนมนษยทอยเหนอสทธตามกฎหมายของพลเมองภายในรฐสมยใหม

167 องคกรระหวางประเทศ องคกรพฒนาเอกชนพยายามชวยเหลอคนไรรฐชาวโรฮงยา

เมอหนวยงานของรฐเรมใชอ านาจและด าเนนกระบวนการตามตามกฎหมาย เชน กฎหมายปองกนและปราบปรามการคามนษยพ.ศ.2551 หรอแมแตกฎหมายคนเขาเมอง พ.ศ.2522 เมอคนตางดาวไรรฐชาวโรฮงยาทถกน าพาเขามาในประเทศถกจบกมกจะเผชญกบกระบวนการคดแยกตามกฎหมายใหมและไดรบการปกปองคมครองในสถานะผเสยหายจากการคามนษย เมอเรมพบวามการกกขงหนวงเหนยวเพอแสวงหาผลประโยชนโดยมชอบตามกฎหมายปองกนและปราบปรามการคามนษย โดยเฉพาะในพนทของจงหวดพงงาทเจาหนาทในอ าเภอตะกวปาเรมท าการสมภาษณและคดแยกผทคาดวา เปนผเสยหายออกจากกลมผหลบหนเขาเมองตามกฎหมายปองกนและปราบปรามการคามนษยอยางเปนระบบเปนครงแรก และตามมาดวยการสมภาษณคดแยกหลงการจบกมในอกหลายจงหวด ผเสยหายจากการคามนษยเหลานจะไดรบสทธใหอยภายในประเทศเปนการชวคราว ภายใตสถานทดแลของกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคง (พม.) ของรฐ ทงบานพกเดกและครอบครวฯ และสถานคมครองและพฒนาอาชพฯ เชนเดยวกบผหญง เดกตางดาวทอายไมถง 18 ป ทแมจะไมไดเปนผเสยหายแตกไดรบการสงตอใหไปอยภายใตการดแลของหนวยงานภายใตกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเชนกน

อ านาจตามกฎหมายทหลากหลาย องคกรระหวางประเทศ และอนๆ ทพยายามท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยมสถานะแตกตางออกไปจากเปนคนไรรฐ ความสมพนธระหวางอ านาจเหลานซบซอนมากขนในโลกสมยใหมตามท Ong (2006) ไดเสนอใหพจารณาความสมพนธของอ านาจใน 2 ประการ ประการแรกรฐไมไดผกขาดความสมพนธทางอ านาจกบชวตอกตอไป อ านาจรฐและองคอ านาจอนๆ ตองเผชญกบอ านาจอนๆ ทงจากรฐชาตอน องคกรระหวางประเทศ กลมองคกรทอาศยอ านาจทางศลธรรมสากลตางๆ เชน กลมองคกรสทธมนษยชนและองคกรศาสนาและประการทสองไมควรละเลยความสามารถของชวตทแสดงใหเหนผานการศกษาดวยวธการชาตพนธวรรณาไมไดท าใหชวตอยในสถานะของผถกกระท าแตอยางเดยว ความสามารถของชวตซงไมไดถกจ ากดอยภายในอ านาจสมยใหมทมงจดการประชากรกลมเฉพาะ แตเปนผทมความสามารถทจะเลอกใชหรอไมใชอ านาจใดๆ ในการตอรอง ปรบเปลยนหรอแมกระทงสรางความสมพนธกบอ านาจอนๆ ขนมาใหม แตกกระนนขอเสนอการพจารณาอ านาจกไมควรละเลยการไรเอกภาพภายในอ านาจของรฐและการด ารงอยของอ านาจอธปไตยของรฐและองคอ านาจอนทยงคงสามารถใชความรนแรงไดในปจจบนเปนความละเลยทส าคญ

อ านาจของรฐยงแสดงใหเหนถงความไรเอกภาพ เมอรฐนนตองใชอ านาจอยางยดหยนในการจดการตอรองกบอทธพลและอ านาจภายนอกรฐชาตของตน ดวยการท าใหอ านาจอธปไตยของตนมหลากหลายยดหยนตามกลมประชากรและดนแดนเฉพาะทรฐตองการ Ong (2006)

168

ทนอกเหนอไปจากการสรางเขตเศรษฐกจพเศษของรฐชาตในเอเชยตะวนออกเฉยงใต หรอการผอนผนแรงงานตางดาวผดกฎหมายในท างานในประเทศไดของไทยแลว การปกปองและใหสทธการอยในประเทศแกผเสยหายจากการคามนษยไดกลายเปนเงอนไขของรฐทท าใหไมสามารถใชอ านาจตามกฎหมายควบคมคนเขาเมองของรฐตอคนตางดาวเขาหลบหนเขาเมองไดอยางปกต และอ านาจของหนวยงานรฐทมหนาทในการดแลกลมประชากรเฉพาะของตนทงการดแล “ผหญง” “เดก” และ “ผเสยหายจากการคามนษย” ทอยบนพนฐานของอ านาจและกฎหมายทแตกตางไปจากกฎหมายคนเขาเมองกท าใหหนวยงานทใชอ านาจตามกฎหมายทแตกตางๆ กนตองหาทางประนประนอมระหวางกนมากขน

แมกระนน คนไรรฐชาวโรฮงยาไมไดยอมรบการถกกระท าภายใตอ านาจเทานน ใหมเปนคนไรรฐ คนตางดาวหลบหนเขามาผดกฏหมาย หรอเปนเพยงผเสยหายจากการคามนษย แตพวกเขาพยายามทความสามารถทงการเขาถงสถานะทางกฏหมายภายในประเทศไทย การใชความสมพนธทางสงคมเขาถงการกระบวนการส ารวจเพอขนทะเบยนเปน “ผไมมสถานะทางทะเบยน” หรอ “แรงงานตางดาว” และใชสถานะทสรางขนหรอถกสรางขนตามกฎหมายคนเขาเมอง พ.ศ.2522 กฏหมายปองกนและปราบปรามการคามนษย พ.ศ.2551 เพอบรรลวตถประสงคทตองการทงการพยายามเขามามสถานะภายในระเบยบกฎหมายของรฐและเคลอนไหวอยภายนอกระเบยบกฏหมาย อบดลเมยะ ชาวโรฮงยาทเขามาในประเทศไทยมากกวา 30 ปพยายามชวยเหลอเจาหนาทในการปราบปรามขบวนการฯ ทงการแจงขาวสารความเคลอนไหวของขบวนการ ชวยเหลอเจาหนาทไทยวางแผนจบกม ทลายคายพกของขบวนการ ชวยเปนลามในกระบวนการคดแยก และชกชวนใหชาวโรฮงยาในขบวนการฯ เปลยนใจมาเปนพยานใหกบเจาหนาท ขณะทชาวโรฮงยาในขบวนการฯ กลบพยายามท าใหการบงคบใชกฎหมายของเจาหนาทลมเหลว เพอทจะไดน าพาชาวโรฮงยาอนๆ มาอยภายใตอ านาจการควบคมของขบวนการ ชาวโรฮงยาในขบวนการฯ ทถกจบไดระหวางการน าพาชาวโรฮงยาในประเทศไทยอาศยความไมพรอมในการคดแยกตามกฎหมายปองกนและปราบปรามการคามนษยท าใหตนเองกลายเปนผเสยหาย เพอจะตดตามและน าพาชาวโรฮงยาหลบหนออกมาภายหลงเมอมโอกาส

รวมถงการไมยอมจ านนอยภายในประบวนการของอ านาจทงตามกฏหมาย และขององคกรอนๆ คนไรรฐชาวโรฮงยาจ านวนหนงพยายามทจะหลบหนในระหวางทพวกเขาอยภายใตการควบคมดแลทงหนวยงานของรฐบาลไทยและขบวนการฯ เปนการโตตอบกบการใชอ านาจตามกฏหมายของรฐ และความรนแรงของขบวนการฯ ทไมไดรบการยอมรบจากคนไรรฐชาวโรฮงยา การควบคมดแลคนไรรฐของหนวยงานรฐทงทมสถานะเปนผเสยหายจากการคามนษยภายในสถานะทดแลของ พม. หรอเปนผหลบหนเขาเมองภายในหองกกของดานตรวจคนเขาเมองเปนไปอยางไมม

169

กรอบระยะเวลาและเปาหมายทชดเจนวา พวกเขาจะไดไปอยกบครอบครวญาตมตรเมอไหร จะมสถานะทางกฎหมายภายหลงอยางไร ซงกท าใหคนไรรฐชาวโรฮงยาทถกควบคมภายในสถานทและในสถานะทางกฎหมายทแตกตางกนนนไมไดรสกวาแตกตางกน และความรสกทกลบมเหมอนกน คอตางรสกวาพวกเขาก าลงถก “ขงไว” ไมตางกน ขณะทการหลบหนออกจากขบวนการฯ เกดขนเมอขบวนการฯ ไมสามารถตอบสนองตอความตองการของพวกเขาไดทงจากการปฏเสธขอตกลงเดม การไมสามารถจายเงนเพมเตมทถกเรยกภายหลงเขามาในประเทศและเรมใชความรนแรงควบคม โดยไมค านงถงชวตของชาวโรฮงยาทตอมาไดเปนการบงคบหลอกลวงใหเขามาในประเทศไทยตงแตตนทางในบรเวณชายแดนเมยนมา บงคลาเทศ แตกระนนขบวนการฯ ทไมไดใชอ านาจเกนเลยไปจากความสามารถของคนไรรฐชาวโรฮงยา หรอครอบครวญาตมตรพวกเขาจะตอบสนองได ไมมการเรยกคาใชจายเพมเตมระหวางการเดนทาง หรออาจจะสามารถจายเพมเตมได ขบวนการฯ เหลานกยงคงเปนทางเลอกทพวกเขายงคงสมครใจหากตองการเดนทางออกไปนอกประเทศบานเกดเพอชวตทดกวา

คนไรรฐชาวโรฮงยาจงแตกตางไปจากผอพยพชาวกมพชาท Ong (2003) ไดศกษาไวทแมจะใหภาพของการเปนผกระท าการของผอพยพชาวกมพชา แตกยงถกจ ากดอยภายในกระบวนการใชอ านาจของรฐทมลกษณะเปนความสมพนธแบบเดมของผกระท ากบถกกระท าทกลบดานเทานน ปฏบตการของคนไรรฐชาวโรฮงยาในประเทศไทยทไมไดถกจ ากดอยภายในกระบวนการใชอ านาจอธปไตยของรฐ หรออ านาจการจดการประชากรกลมเฉพาะของหนวยงานรฐ องคกรระหวางประเทศทพยายามใชอ านาจในการปกปองคมครองในฐานะผลภยเทานน การหลบหนหรอแฝงตวอยภายในสถานทคมครองเดก ผหญง ผเสยหายทรฐจดหาให การปฏเสธสถานการเปนผลภยทจะไดรบการปกปองดแลจากองคกรระหวางประเทศ การเลอกทจะถกสงกลบออกนอกประเทศเพอกลบไปหาขบวนการน าพาในการชวยเหลอใหเดนทางขามชายแดนไปยงเปาหมายของตน ไดแสดงใหเหนปฏบตการของคนไรรฐทไมไดจ ากดอยภายในกระบวนการอ านาจสมยใหมใดๆ

ปฏบตการ หรอการตอตานของชวตทอยนอกเหนอกระบวนการของอ านาจ หรอแมกระทงอยภายนอกของระเบยบกฎหมายของรฐใดๆ จ าเปนทจะตองไดรบการพจารณาใหมทมาจากความสามารถพนฐานของชวตทอยนอกเหนอกระบวนการ ปฏบตการของอ านาจภายในระเบยบกฎหมายการเมองใดๆ ทท าใหแมกระทงการมสถานะของการเปนพลเมองของรฐทไดรบการปกปองคมครองกเปนความพยายามของอ านาจรฐในการควบคมและจ ากดความสามารถของชวตใหอยภายในรฐและกระแสโลกาภวตนทอยบนพนฐานของการใชอ านาจของรฐ (De Genova, & Peutz, 2010)

170 การเปนคนไรรฐและการเลอกชวตทอยภายนอกกฎหมาย หรอการปกปองคมครอง

ใดๆ จากรฐของชาวโรฮงยาจงเปนการใชความสามารถพนฐานของชวตของตนในการแสวงหาชวตทสอดคลองกบความตองการของตนทไมไดถกจ ากดอยภายใตอ านาจของรฐใดๆ และยงคงแสดงใหเหนวาการใหสถานะความเปนพลเมองของรฐทงจากระเบยบกฎหมายภายในรฐ จากศลธรรมสากลทด ารงอยบนพนฐานของการยอมรบของสทธของการมชวตภายในรฐ เชน การเปนผลภย หรอไมวาดวยวธการใดๆ ยงคงอยหางไกลจากเปาหมายในการปกปอง คมครองและพฒนาชวตในฐานะทเปนทงทมาและเปาหมายในการใชอ านาจของชมชนการเมองภายในยคสมยปจจบน

ขณะเดยวกนทความเปนพนองมสลมทอยบนพนฐานของศาสนาอสลาม ทมความเปนสากลภายในประเทศทไมใชอสลามอยางเชน ในประเทศไทยกลบสามารถแสดงบทบาทและใหการปกปองคนไรรฐชาวโรฮงยาในฐานะของการเปนพนองมสลมทไมไดมความแตกตางระหวางชาวโรฮงยาจากเมยนมากบชาวมสลมในประเทศไทย และยงสามารถตอรองกบอ านาจของรฐสมยใหมในการยกเวนการใชอ านาจของรฐและองคกรระหวางประเทศอนๆ ในการปกปองคมครองคนไรรฐไดอยางสรางสรรคและทาทาย ทามกลางการพยายามแบงแยกความเปนพนองภายในโลกอสลามภายในรฐชาตสมยใหมปจจบน

6.2 สรป

รฐยงคงมความสามารถในการใชอ านาจตามกฎหมายผานชวตของผคน การก ากบควบคมชวตใหแยกออกจากพนทของระเบยบกฎหมายปกตทามกลางอ านาจอนๆ ภายในสงคมทพรอมจะแทรกแซงการใชอ านาจของรฐในวธการตางๆ ทท าใหรฐไมสามารถใชอ านาจตามกฎหมายไดอยางทตองการ ความส าเรจในประเทศเมยนมาในการการกดกนชาวโรฮงยาเกดขนจากการใชอ านาจทมากกวาทางกฏหมาย และการเปนพลเมองของรฐ การสรางการกดกนทางประวตศาสตรและทางสงคมของรฐบาลเมยนมาทเกดขนพรอมกบการใชความรนแรงของรฐตอชาวโรฮงยาในประเทศ เมยนมาท าใหชาวโรฮงยาถกผลกใหไปอย ในพนทนอกกฏหมายและถกทอดทงจากสงคมภายในประเทศเมยนมา ซงแตกตางไปจากการกดกนตางดาวหลบหนเขาเมองของไทยทเปนเพยงการกดกนคนตางดาวไรรฐไมใหเขามาและพยายามควบคมการเดนทางของคนตางดาวเทานน ขณะทคนตางดาวเขาเมองผดกฎหมายกยงไดรบการผอนผนใหท างานในประเทศอยางถกตองตามกฏหมาย และการปฏบตของเจาหนาทรฐกถกแทรกแซงจากทงอ านาจนอกระเบยบกฎหมายและอ านาจทางจรยธรรมในสงคมทท าใหการกดกนท าไดเพยงภายในกรอบการปฏบตงานของส านกงานตรวจคนเขาเมองตามกฎหมายคนเขาเมองเทานน

171 ชาวโรฮงยาในประเทศไทยยงคงไมไดมสถานะทางกฎหมายทแตกตางไปจาก

ภายในประเทศบานเกด พวกเขาถกปฏเสธการเปนพลเมองของเมยนมา และเมออพยพหลบหนเขามาในประเทศไทยกยงถกปฏบตในฐานะคนตางดาวหลบหนเขาเมอง แตกลไกการใชอ านาจของรฐกไมไดมประสทภาพและเอกภาพทท าใหคนตางดาวถกกดกนออกไปภายนอกการปกปองคมครองจากรฐไดอยางเดดขาด แมกระทงภายในสถานทควบคมกกขงตางดาวหลบหนเขาเมองชาวโรฮงยาของดานตรวจคนเขาเมอง ทไดแยกคนตางดาวทหลบหนเขามาออกจากโลกภายนอกมากกวาเรอนจ าหรอสถานทควบคมกกขงอนๆ ของรฐ แตคนตางดาวชาวโรฮงยายงไดรบความคมครองจากส านกงานขาหลวงใหญผลภยแหงสหประชาชาตทไดรบอนญาตจากรฐบาลไทยในการเขาไปด าเนนการเพอสงไปตงถนฐานในประเทศทสาม รวมถงกลมองคกรมสลมในประเทศทไมไดมอ านาจตามกฎหมาย แตกสามารถแทรกแซงและใหความชวยเหลอชาวโรฮงยาอยางหลากหลายทงโดยตรงและผานหนวยงานอนๆ ของรฐและเอกชน ขณะทคนตางดาวชาวโรฮงยาทอยภายใตอ านาจของรฐในหนวยงานอนๆ กไมไดเปนการควบคมกกขง แตเปนการปกปองดแลในฐานะของผเสยหาย ผหญงและเดกตามกฎหมายอนๆ ทแตกตางกนไป

ความสามารถของชวตทถกละเลยจาก Agamben (1996) หรอท Ong (2006) ทไดพยายามแสดงใหเหนมากขนนนกยงไมเพยงพอทจะท าความเขาใจความสามารถของชวตทอยภายนอกกระบวนการของอ านาจใดๆ ผเขยนเหนวาการศกษาความสามารถของชวตกไมควรถกจ ากดอยในกระบวนการของอ านาจใดๆ การหลบหนของคนไรรฐชาวโรฮงยาจากการควบคมของเจาหนาทไทย การปฏเสธการคมครองจากอ านาจสมยใหมภายในรฐ การเลอกทอยภายในการปกปองคมครองจากอ านาจเชงจรยธรรมของศาสนาสากล เชน อสลาม การเลอกทจะเปนคนไรรฐ หรอเลอกทจะเดนทางขามชายแดนของรฐรวมกบขบวนการนอกกฎหมาย คอความทาทายของชวตตอความพยายามในการใชอ านาจภายในรฐในการควบคมชวตผคนใหอยภายในระเบยบการเมองในปจจบนทจ าเปนตองไดรบการทบทวนเพมเตมตอไป

172

รายการอางอง

หนงสอและบทความในหนงสอ

ชาญวทย เกษตรศร. (2552). พมา: ประวตศาสตรและการเมอง. กรงเทพฯ : มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

ปยะนช ปบว. และเจษฎา มบญลอ. (2552). ปญหาโรฮงยากบแนวทางการแกไข. กรงเทพฯ : สถาบนวจยทางยทธศาสตร สถาบนวชาการปองกนประเทศ.

บทความวารสาร กฤตยา อาชวนจกล. (2554). การจดระบบคนไรรฐบรบทประเทศไทย. ประชากรและสงคม 2554 :

จดเปลยนประชากร จดเปลยนสงคมไทย. นครปฐม : สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

ฐรวฒ, เสนาค า. (2547). อรชน อปปาดรย กบ มโนทศน ทองถน ขามทองถน (Translocalitics). รฐศาสตรสาร; 25, (หนา 103 – 149).

วทยานพนธ อดศร เกดมงคล. (2555), แรงงานขามชาตชาวปะโอจากพมาในกรงเทพฯ: ชวตขามพรมแดนบนพนท

ของอ านาจและการตอรอง. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะสงคมวทยาและมานษยวทยา, สาขาวชามานษยวทยา.

สามารถ อยเจรญ. (2547). การบงคบใชกฎหมายตามมาตรา 57 แหงพระราชบญญตคนเขาเมอง พ.ศ. 2522. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะนตศาสตร.

สออเลกทรอนกส กองอ านวยการรกษาความมนคงภายใน. (2559). ประวตความเปนมาของ กอ.รมน. สบคนจาก

http://www.isoc.go.th/index.php/about-isoc/history)

173

โตะขาวภาคใต สถาบนอศรา. (5 กมภาพนธ 2552). ลกแตไมลบ...เปดรายงานหนวยมนคงกรณ โรฮงยา. สบคนจาก http://prachatai.org/journal/2009/02/19914

ปรญญา ประหยดทรพย. (2555). 22 ประตสความสขแหงชวต. สบคนจาก http://www.skthai.org/articles/41941768/144179_1301037096

ผจดการ Online. (18 สงหาคม 2554). กอ.รมน.รวมวางแผนสกดโรฮงยาอพยพทางทะเล, สบคนจาก http://www.manager.co.th/South/ViewNews.aspx?NewsID=9540000103586&TabID=1&

ผจดการ Online. (13 มนาคม 2556). “ทพเรอ” ย าเปนไปไมไดสงหารชาวโรฮงยา ยนเนนชวยเหลอดานมนษยธรรม สบคนจาก http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=9560000031142

พนธทพย กาญจนะจตรา สายสนทร. (2552). สถานการณดานคนไรรฐคนไรสญชาตในภาคเหนอของประเทศไทย: คออะไร? ควรจดการอยางไร?, สบคนจาก http://www.archanwell.org/autopage/print.php?t=1&s_id=464&d_id=467&page=1

Books and Book Articles Agamben, G. (1998). Homo sacer: Sovereign power and bare life. Stanford University

Press. (1999). Remnants of Auschwitz: The witness and the archive. Trans Daniel Heller-Roazen. New York: Zone Books. (2005). State of Exception. Kewin Attel (trans.), University of Chicago Press.

Appadurai, A. (1996). Modernity al large: cultural dimensions of globalization (Vol. 1). University of Minnesota Press.

Aretxaga, B. (1995). Dirty protest: symbolic overdetermination and gender in Northern Ireland ethnic violence. Ethos Vol. 23, No. 2, p. 123-148. American Anthropological Association

Buchanan, F. (1799). A comparative vocabulary of some of the languages spoken in the Burma Empire. Asiatick Researches or Transactions of the Society

174

instituted in Bengal for inquiring into the History and Antiquities, the Arts, Sciences and Literature of Asia, 5, 219-240. Asiatic Society of Bengal.

Chakravarti, N. R. (1971). The Indian minority in Burma: the rise and decline of an immigrant community. Oxford University Press for the Institute of Race Relations, London.

Chan, A. (2005). The Development of a Muslim Enclave in Arakan (Rakhine) State of Burma (Myanmar). SOAS Bulletin of Burma Research, 3(2), 396-420. (2011). Burma's Western Border as Reported by the Diplomatic Correspondence (1947-1975). The Kanda journal of global and area studies, 2, 1-14.

Chatterji, S. K. (1926). The Origin and Development of the Bengali Literature, Volume II. Calcutta: D. Mehra, Rupa & Co (1975 edition).

De Genova, N. (2002). Migrant "illegality" and deportability in everyday life. Annual review of anthropology, 419-447.

De Genova, N. & Peutz, N. (2010). The deportation regime. Sovereignty, Space, and the Freedom of Movement. Duke University Press.

Farzana, K. F. (2011). Forced Migration and Statelessness: Voices and Memories of Burmese Rohingya Refugee in Bangladesk. National University of Singapore.

Fealy, Gy. (2009). Islam in Southeast Asia. Contemporary Southeast Asia, 2, 157-175. Foucault, M., Burchell, G., Gordon, C., & Miller, p. (1991). The Foucault effect: Studies

in governmentality. University of Chicago Press. Grundy-Warr, C. & Wong, E. (1997). Sanctuary under a plastic sheet–the unresolved

problem of Rohingya refugees. IBRU Boundary and Security Bulletin, 5(3), 79-91.

Hansen, T. B. and Stepputat, F. (Eds.). 2009. Sovereign bodies: Citizens, migrants, and states in the postcolonial world. Princeton University Press. (2006). Sovereignty revisited. Annual Review of Anthropology, 35, 295-315.

Irwin, A. (1946). Burmese Outpost. London: Collins. Berlie, J. A. (2008). The Burmanization of Myanmar's Muslims. Bangkok, Thailand:

White Lotus Press,

175

Lambrecht, C. (1995). The Return of the Rohingya Refugees to Burma: Voluntary Repatriation or Refoulement?, Washington, DC: US Committee for Refugees and Immigrants.

Leider, J. P. (2014). Rohingya: The Name, the Movement, the Quest for Identity. Nation Building in Myanmar. Yangon: Myanmar EGRESS/Myanmar Peace Center, 204-255.

Lewa, C. (2003, June). We are like a soccer ball, kicked by Burma, kicked by Bangladesh. In Asia Forum for Human Rights and Development (FORUM-ASIA). (2008). Asia’s new boat people. Forced Migration Review, 30, 40-42.

Luce, G. H. (1985). Phases of pre-Pagán Burma: languages and history (Vol. 1). Oxford University Press.

Malkki, L. (1992). National geographic: the rooting of peoples and the territorialization of national identity among scholars and refugees. Cultural anthropology, 7(1), 24-44.

Martin, S. J. and Schmolke, K. (1999). Burma. Insurgency and the Politics of Ethnicity. Bangkok, White Lotus.

Mathieson, D. (2009). Perilous plight: Burma's Rohingya take to the seas. Human Rights Watch. United States of America

Maw, U Ba. (1968). Breakthrough in Burma: memoirs of a revolution, 1939-1946 (No. 1968). Yale University Press.

Myo Myint, (2013), Final Report of Inquiry Commission on Sectarian Violence in Rakhine State. State Inquiry Commission. Republic of the Union of Myanmar.

Ong, A. (2003). Buddha is hiding Refugees, citizenship, the new America (Vol. 5). University of California Press. (2006). Neoliberalism as exception: Mutations in citizenship and sovereignty. Duke University Press.

Parker, L. (2015). Access to citizenship in transitional Myanmar: Seeking Rohingya rights the wrong way?, Refugee Law Initiative Working Paper No. 13, Human Rights Consortium, School of Advanced Study, University of London"

176

Parnini, S. N. O., Redzuan, M. & Ghazali, A. S. (2013). The Rohingya refugee crisis and Bangladesh-Myanmar relations. Asian and Pacific Migration Journal, 22(1), 133-146.

Phayre, A. P. (1883). History of Burma: Including Burma Proper, Pegu, Taungu, Tenasserim, and Arakan. Trübner & Company.

Rahman, U. (2010). The Rohingya refugee: A security dilemma for Bangladesh. Journal of Immigrant & Refugee Studies, 8(2), 233-239.

Razvi, M. (1978). The Problem of the Burmese Muslims. Pakistan Horizon, 31(4), 82-93.

Sarkar, J. (1948). History of Bengal, vol. II. The University of Dacca, 132-36. U Khin Maung Saw. (1993), 'The 'Rohingyas', who are they? The origin of the name

'Rohingya'', in Gärtner, U. & Lorenz, J. (Eds), Tradition and Modernity in Myanmar. Berlin: Berliner Asien-Afrika Studien, Humboldt Universität.

Sen, S. (1960). A comparative grammar of Middle Indo-Aryan (Vol. 1). Linguistic Society of India. (1993). Islami Bangla Sahitya. Kolkata. Anand Publishers.

Smith, M. (2013). "All You Can Do is Pray": Crimes Against Humanity and Ethnic Cleansing of Rohingya Muslims in Burma's Arakan State. Human Rights Watch. United States of America

Smith, M. & Landis, T. (2014). Policies of Persecution: Ending Abusive State Policies Against Rohingya Muslims in Myanmar. Fortify Rights.

Totten, S., & Bartrop, P. R. (2008). Dictionary of Genocide: A-L (Vol. 1). Westport, CT: Greenwood Press.

Ullah, A. A. (2011). Rohingya refugees to Bangladesh: Historical exclusions and contemporary marginalization. Journal of Immigrant & Refugee Studies, 9(2), 139-161.

Van Schendel, W. (2001). Working through partition: making a living in the Bengal borderlands. International Review of Social History, 46(03), 393-421.

Yegar, M. (1972). The Muslims of Burma, A Study of a Minority Group. Otto Harrassowitz, Wiesbaden, Germanny.

177

Khin Maung Yin. (2005). Salience of ethnicity among Burman Muslims: A study in identity formation. Intellectual Discourse, Vol 13, No 2, 161-179.

Yunus, M. (1994). A history of Arakan: Past and present. University of Chittagong. Articles Charney, M. W. (2005, November). Buddhism in Arakan: Theories and Historiography

of the Religious Basis of Ethnonyms. Paper presented at the Arakan History Conference, Thailand, Bangkok.

Hudson, B. (2005, November). Ancient geography and recent archaeology: Dhanyawadi, Vesali and Mrauk-u. Paper presented at The Forgotten History of Arakan conference. Bangkok, Chulalongkorn University.

Smith, M. (1995, December). The Muslim Rohingya of Burma. Paper presented at Conference of Burma Centrum, Netherlands.

Theses Bahar, A. T. M. S. (1982). Dynamics of ethnic relations in Burmese society a case study

of inter-ethnic relations between the Burmese and the Rohingyas. (Master’s thesis). School of Social Work, University of Windsor.

Feigenbaum, S. G. (2013). The Oppressed of the Oppressed. (Master’s thesis). Faculty of the Graduate School of Arts and Sciences, Georgetown University

Galen, S. E. A. V. (2008). Arakan and Bengal: the rise and decline of the Mrauk U kingdom (Burma) from the fifteenth to the seventeeth century AD. (Doctoral dissertation). Leiden University, Faculty of Arts, Research school, Centre of Non-Western Studies

Gill, F. S. (2015). Human Rights and Statelessness: The Case Study of the Rohingya in Myanmar. (Master’s thesis). Institute of China and Asia-Pacific Studies, National Sun Yat-sen University.

Olsen, M. H., & Schjøtt, T. N. (2014). Migrant claims from a precarious position: a study of undocumented migrant workers' struggles to counter workplace

178

exploitation in Mae Sot, Thailand (Master’s thesis). Roskilde University, International Development Studies, Denmark.

Electronic Media Abrar, C. R. (1995). Repatriation of Rohingya Refugees. Retrieved from

http://www.burmalibrary.org/docs21/Abrar-NM-Repatriation_of_Rohingya_refugees-en.pdf

BBC News. (2005, August 17). Bombs explode across Bangladesh. Retrieved from http://news.bbc.co.uk/go/pr/fr/-/2/hi/south_asia/4158478.stm

Equal Rights Trust report excerpts. (2014, October 18). Torment of Rohingya in Thailand: New Report Documents. Retrieved from http://phuketwan.com/tourism/torment-rohingya-thailand-report-documents-agony-21208/

Holland, H. (2014, April 14). “Myanmar's census bars Rohingya". Retrieved from http://www.aljazeera.com/ indepth/inpictures/2014/04/pictures-myanmar-census-bars-r-2014413114633189492.html

Human Rights Watch, 1996, BURMA THE ROHINGYA MUSLIMS Ending a Cycle of Exodus?. Retrived from https://www.hrw.org/reports/pdfs/b/burma/burma969.pdf

Human Rights Watch. (2013, March 13) Thailand: Fleeing Rohingya Shot in Sea by Navy: Investigate Deadly Shooting at ‘Boat People’ During ‘Push Back’. Retrieved from https://www.hrw.org/news/2013/03/13/thailand-fleeing-rohingya-shot-sea-navy

Kiragu, E. R., Angela L. & Morris, T. (2011). States of denial A review of UNHCR’s response to the protracted situation of stateless Rohingya refugees in Bangladesh. Policy Development and Evaluation Service, UNHCR. Retrieved from: http://www. unhcr.org/4ee754c19.pdf.

Inquiry Commission, Republic of the Union of Myanmar. (2013). Final Report of Inquiry Commission on Sectarian Violence in. Rakhine State. Retrieved from

179

http://www.burmalibrary.org/docs15/Rakhine_Commission_Report-en-red.pdfwww.burmalibrary.org/docs15/Rakhine_Commission_Report-en-red.pdf

Morison, A. & Sidasathian. C. (2009, January 10). Phuketwan Voyages to Secret Exile Island. Retrived from http://phuketwan.com/tourism/phuketwan-voyage-secret-red-sand-island/ (2009, Febuary 18). Boat People Update. Retrived from http://phuketwan.com/tourism/dsi-pursue-boat-people-traffickers/ (2010, March 22). Boatpeople off Thailand. Retrived from http://phuketwan.com/tourism/boatpeople-phuket-mystery-deepens-12269/ (2013, March 6). Military Opened Fire Killed Rohingy. Retrieved fromhttp://phuketwan.com/tourism/thai-military-opened-fire-killed-rohingya-north-phuket-boatpeople-locals-17692/

Siddiqui, H. (2011). Muslim Identity and Demography in the Arakan State of Burma). Retrieved from http://ssrn.com/abstract=1949971 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1949971

Sidasathian. C. (2008, December 19). Phuket Navy Holds Rohingya. Retrieved from http://phuketwan.com/tourism/photo-special-phuket-navy-holds-burmese-muslims/ (2008, December 31). Police Arrest More Boat people North of Phuket. Retrieved from http://phuketwan.com/tourism/police-arrest-boat-people-north-phuket/

Spindle, W. (2015, May 29). Assistant High Commissioner for Protection in Thailand to discuss refugees, migrants at sea. Attributed at the press briefting, at Palais des Nation in Geneva. Retrieved from http://www.unhcr.org/news/briefing/2015/5/55685ad26/assistant-high-commissioner-protection-thailand-discuss-refugees-migrants.html

Weng. L. (2014, March 31). Govt Rejects ‘Rohingya’ Census Classification, Causing Problems among Muslim Communities. Retrieved from http://www.irrawaddy.org/burma/govt-rejects-rohingya-census-classification-causing-problems-among-muslim-communities.html

180

U Ba Tha. M. A. T. (1998). “A short History of Rohingyas and Kamans of Burma”, originally written in Burmese under the title: “The Rohingyas and Kamans” Retrieved from http://www.scribd.com/doc/16041503/A-Short-History-of-Rohingya-by-U-Ba-Tha

U Khin Maung Saw. (2005), On the Evolution of Rohingya Problems in Rakhine State of Burma, Retrieved from http://www.networkmyanmar.org/images/stories/PDF14/Illegal_Kular_Problem_in_Arakan.pdf (2011), Islamization of Burma through Chittagonian Bengalis as “Rohingya Refugees", Retrieved from http://xa.yimg.com/kq/groups/1337177/821320087/name/Rohingya.pdf

UNHCR, (2015, December 4). Bay of Bengal boat movements manageable with regional cooperation. Retrieved from http://www.unhcr.org/56619f0e6.html

181

ประวตผเขยน

ชอ นายศววงศ สขทว วนเดอนปเกด 28 กนยายน พ.ศ.2521 วฒการศกษา ปการศกษา 2544: รฐศาสตรบณฑต คณะรฐศาสตร

มหาวทยาลยรามค าแหง ต าแหนง ผประสานงาน

Coalition for the Rights of Refugees and Stateless Persons, Thailand

ผลงานทางวชาการ

ศววงศ สขทว. (2557). โรฮงยา ชวตภายใตอ านาจจากชายแดนดานตะวนตกของพมาถงไทย . วารสารสงคมวทยามานษยวทยา ปท: 33 เลมท: 1 เลขหนา: 197-222. มกราคม-มถนายน 2557

ประสบการณท างาน 2558 – ปจจบน ผประสานงาน Coalition for the Rights of Refugees and Stateless Persons, Thailand 2554-2558 ผประสานงาน Migrant Working Group, Thailand 2553-2554 ผชวยผจดการโครงการ โครงการพฒนาคณภาพชวตคนไรรฐและแรงงานขามชาต ส านกงานกองทนสรางเสรมสขภาพ 2544-2551 เจาหนาทโครงการ มลนธอาสาสมครเพอสงคม

182