วชา สขศกษา

รหส พ21101

โดย

อาจารยอรสา สนธ

ปการศกษา 2555

ภาคเรยนท 1

เนอหาทเรยน มดงนหนวยการเรยนรท 1 กระบวนการสรางเสรมและด ารงประสทธภาพของระบบ

ประสาทและระบบตอมไรทอ (4 ชวโมง)หนวยการเรยนรท 2 การเปลยนแปลงทางรางกาย จตใจ อารมณและพฒนาการ

ทางเพศ (3 ชวโมง)หนวยการเรยนรท 3 เลอกรบประทานอาหารทเหมาะสมกบวย (4 ชวโมง)

หนวยการเรยนรท 4 ภาวะโภชนาการทมผลกระทบตอสขภาพ (2 ชวโมง)

หนวยการเรยนรท 5 วธการดแลและควบคมน าหนก (3 ชวโมง)

หนวยการเรยนรท 6 การทดสอบสมรรถภาพทางกาย (4 ชวโมง)

หนวยการเรยนรท 1

กระบวนการสรางเสรมและด ารงประสทธภาพของระบบประสาทและระบบตอมไรทอ

ความส าคญของระบบประสาท (Nervous System)

ระบบประสาท ประกอบดวย สมอง ไขสนหลง และเสนประสาท ท าหนาทควบคมและประสานการท างานของระบบตางๆในรางกายใหด าเนนไปดวยด

ระบบประสาท มความส าคญตอรางกาย คอ เปนตวควบคมการท างานและ รบความรสกของอวยวะทกสวนในรางกาย รวมถงความรสกนกคด อารมณและ ความทรงจ าตางๆ

ระบบประสาท แบงออกเปน

1. ระบบประสาทสวนกลาง (Central Nervous System) ประกอบดวย สมอง (Brain) และไขสนหลง (Spinal Cord)

2. ระบบประสาทสวนปลาย (Peripheral Nervous System) ประกอบดวย เสนประสาทสมอง เสนประสาทไขสนหลง ระบบประสาทอตโนมต ปมประสาท และปลายประสาท

ท าหนาท รบ – สงกระแสประสาทสวนกลางไปยงเซลลอนๆตามอวยวะตางๆของรางกาย

การท างานของระบบประสาท ประกอบดวย

1. อวยวะรบความรสก (Sense Organs) รบความรสกตางๆ ทเกดขนจากการสมผส ไดแก ตา ห จมก ลน ผวหนง กลามเนอ

2. เสนประสาท (Nerves) ท าหนาทรบและสงกระแสประสาท

3. สมอง (Brain) และไขสนหลง (Spinal Cord)

สมอง ควบคมความคด ความจ า และความรสก เชน การเหน การไดยน กลนรส

ไขสนหลง เปนทางผานของกระแสประสาทสอวยวะทอนลาง

4. ประสาทอตโนมต (Autonomic Nervous) ควบคมการยอยอาหาร การเตนของหวใจ และกจกรรมอนๆ ถาระบบประสาทอตโนมตท างานผดปกต อาจท าใหเกดอาการหวใจเตนเรวหรอชาเกนไป ความดนโลหตต าหรอสง ระบบยอยอาหารผดปกต

วธการดแลรกษาระบบประสาทใหท างานตามปกต

1. รบประทานอาหารใหครบ ถกตองตามหลกโภชนาการ2. พกผอนใหเพยงพอ3. ออกก าลงกายสม าเสมอ4. สงเกตหรอส ารวจความผดปกตของระบบประสาท เชน

ปวดศรษะ ชก5. ไมสบบหร และไมดมสรา6. ระมดระวงการเกดอบตเหตทอาจเปนอนตรายตอสมอง

ไขสนหลง และเสนประสาท

ความส าคญของระบบตอมไรทอ (Endocrine System)

ตอมไรทอ มความส าคญตอรางกายในการควบคมอวยวะภายในรางกาย ใหท างานสมพนธกนและควบคมการท างานของรางกายใหอยในภาวะสมดล

ตอมไรทอในรางกายมหลายตอม ไดแก

1. ตอมใตสมอง (Pituitary gland) ผลตฮอรโมนควบคมการเจรญเตบโตของรางกาย ตอมใตสมอง แบงเปน 2 สวน คอ

1.2 ตอมใตสมองสวนหลง ผลตฮอรโมนออกซโทซน (oxytocin) หนาทกระตนมดลกใหบบตวขณะคลอดบตรและกระตนการบบตวเขาของตอมน านมใหหลงน านมในระหวางเลยงบตร เพศชายจะชวยในการหลงอสจ และชวยในการเคลอนทของอสจ

ฮอรโมนวาโซเพรสซน (Vasopressin) ชวยรกษาสมดลของน าในรางกายและการขบปสสาวะ

1.1 ตอมใตสมองสวนหนา ผลตฮอรโมนทควบคมการท างานของอวยวะสบพนธและควบคมการเจรญเตบโตของรางกาย

2. ตอมไทรอยด (Thyroid gland) ผลตฮอรโมนชอวา ไทรอกซน (Thyroxine) โดยใชไอโอดนเปนตวสราง ชวยในการเจรญเตบโตของกระดก สมองและระบบประสาท

ฮอรโมนไทรอกซน ชวยควบคมการเผาผลาญอาหารในรางกาย ถาตอมไทรอยดท างานผดปกต

ท าใหรางกายมฮอรโมนไทรอกซนนอยเกนไป

วยเดก จะมรางกายเตย แคระแกรน พดชา โตชา พงยน ปญญาออนผใหญ จะบวมทมอ เทา ใบหนา ผวแหงตกสะเกด ความจ าเสอม เกดโรคคอพอก

ถารางกายมฮอรโมนไทรอกซนมากเกนไป

รางกายจะซบผอม น าหนกลด กนจ ออนแอ ตอบสนองสงเราไวขน เกดโรคคอพอกเปนพษ

3. ตอมพาราไทรอยด (Parathyroid gland) ท าหนาทเกยวกบการควบคมความสมดลของธาตแคลเซยมและฟอสฟอรสในกระแสเดอดใหคงท

4. ตอมหมวกไต (Adrenal gland) ผลตฮอรโมนอะดรนาลน (Adrenalin) เมอเวลาโกรธหรอกลว ตอมนจะผลตฮอรโมนออกมามากกวาปกต ท าใหกลามเนอมแรงมากขน ผลกดนใหรางกายพรอมทจะส

ตอมหมวกไตยงผลตฮอรโมนเพศชายและเพศหญง ถาตอมนท างานผดปกตจะท าใหเดกชายมพฒนาการทางเ พ ศ เ ร ว ข น เ ด ก ห ญ ง จ ะ ม ลก ษณะพฒนาการทางเพศคอนไปทางเพศชาย

5. ตบออน (Pancreas) ผลตฮอรโมนคอ อนซลน เปนฮอรโมนทควบคมระดบน าตาลในกระแสเลอด ถาตบออนไมสามารถผลตอนซลนไดตามปกตกจะท าใหมระดบน าตาลในเลอดสงเกดเปนโรคเบาหวาน แตถาผลตอนซลนมากเกนไปปรมาณน าตาลในเลอดจะต ากวาปกตท าใหหวใจสน มอสน เหงอออก

6. ตอมเพศ (Gonad gland) ในเพศชายคอ อณฑะ ในเพศหญงคอ รงไข มหนาทสรางเซลลสบพนธและฮอรโมนทมอทธพลตอการควบคมและพฒนาการทางเพศ

6.1 ตอมเพศชาย หรออณฑะ มหนาทผลตอสจและฮอรโมนเทสทอสเทอโรน (Testosterone) ควบคมการเจรญเตบโตของอวยวะเพศชายและลกษณะทวไปของชาย

6.2 ตอมเพศหญง หรอรงไข มหนาทผลตไขและฮอรโมนเอสโทรเจนและ โพรเจสเทอโรน (Estrogen และ Progesterone) ควบคมการเจรญเตบโตและพฒนาการของอวยวะเพศหญง

ฮอรโมนเอสโทรเจน จะท าหนาทหยดการตกของไขไมใหไขสกระหวางตงครรภ

7. ตอมไพเนยล (Pineal gland) มหนาทยบย งการเจรญเตบโตของอวยวะสบพนธไมใหเจรญเตบโตเรวกวาปกต ควบคมมใหเดกมความรสกทางเพศเรวเกนไป

8. ตอมไทมส (Tymus gland) ในเดกตอมนจะมขนาดใหญ แตพอโตขนจะเลกลงและเมออยางเขาสวยหนมสาวตอมนจะคอยๆหายไป ตอมนชวยในการสรางเมดเลอดขาวและชวยสรางภมคมกนใหกบรางกาย

วธการดแลรกษาระบบตอมไรทอใหท างานตามปกต

1. รบประทานอาหารทเปนประโยชนตอตอมไรทอ เชนอาหารทมแคลเซยม ฟอสฟอรส เหลก ไอโอดน

2. ออกก าลงกายดวยกจกรรมทเหมาะสมกบเพศและวย3. พกผอนใหเพยงพอ ควรนอนหลบใหครบ 8 ชวโมง4. หลกเลยงปจจยเสยงทกอใหเกดผลกระทบกบตอมไรทอ5. สงเกตและส ารวจสภาพรางกายของตนเองสม าเสมอ

การวเคราะหภาวะการเจรญเตมโตทางรางกายของตนเอง

การวเคราะหการเจรญเตบโตเปนการส ารวจการเจรญเตบโตและพฒนาการของตนโดยการสงเกตจาก

1. สภาพรางกาย รปรางหนาตา บคลกภาพ ภาวะสขภาพ

2. สภาพจตใจและอารมณ

3. สภาพสงคม

4. ระดบสตปญญา

การพฒนาตนเองไปสเปาหมายการมสขภาพดตามเกณฑมาตรฐาน

1. รบประทานอาหารดมประโยชน สะอาด ปลอดภย และปรมาณเพยงพอ

2. ออกก าลงกายอยางนอยสปดาหละ 3 ครง ครงละ 30 นาท

3. ตองรจกปองกนและหลกเลยงใหรอดพนจากอนตราย

4. รจกวธจดการความเครยดของตนเอง

5. วางตวใหเหมาะสมกบเพศของตนเอง

6. การหลกเลยงสารเสพตด รเทาทน ไมตกเปนทาสสารเสพตด

7. หมนดแลส ารวจตนเองอยางสม าเสมอ

แนวทางการพฒนาตนเองใหเตบโตสมวย

การพฒนาตนเองใหเตบโตสมวยตองอาศยปจจยหลกทส าคญ ไดแก

1. อาหาร วยรนควรไดรบอาหารใหถกหลกโภชนาการในปรมาณและสดสวนทเหมาะสมกบความตองการของรางกาย

2. การออกก าลงกาย ควรออกก าลงกายสม าเสมอทกวน อยางนอยสปดาหละ 3 วน วนละ 30 นาท

3. พกผอนและการนอนหลบ การนอนหลบถอวาเปนการพกผอนทดทสด4. การหลกเลยงการใชยาและสารเสพตดตางๆ5. การหลกเลยงอบตเหต6. การตรวจสขภาพประจ าป อยางนอยปละ 1 ครง

การปฏบตตนใหเตบโตสมวย ตามสขบญญตแหงชาต 10 ประการ

1. ดแลรกษารางกายและของใชใหสะอาด2. รกษาฟนใหแขงแรงและแปรงฟนทกวนอยางถกตอง3. ลางมอใหสะอาดกอนรบประทานอาหารและหลงขบถาย4. รบประทานอาหารสก สะอาด ปราศจากสารอนตราย5. งดบหร สรา สารเสพตด การพนนและการส าสอนทางเพศ6. สรางความสมพนธในครอบครวใหอบอน7. ปองกนอบตเหตดวยการไมประมาท8. ออกก าลงกายสม าเสมอและตรวจสขภาพประจ าป9. ท าจตใจใหราเรงแจมใสอยเสมอ10. มจตส านกตอสวนรวมรวมสรางสงคม