227

แสงสวางส�าหรบหองเรยนในมหาวทยาลยขอนแกน

Lighting for Classroom at Khon Kaen University

ศรนภา จนทรโคตร1 และ ยงสวสด ไชยะกล2

บทคดยอ การศกษางานวจยนเนนศกษาแนวทางคาปรมาณแสงสวางทเหมาะสมและเพยงพอตอการใชงานในหองเรยนสมยใหม โดยจะศกษาปรมาณแสงสวางในหองเรยนภายใตแสงประดษฐ เพอเปนแนวทางในการออกแบบหรอปรบปรงแสงสวางในหองเรยน โดยใชวธการส�ารวจเกบขอมลจากหองเรยนบรรยายคณะตางๆ ภายในมหาวทยาลยขอนแกน และแบงประเภทหองเรยนในการส�ารวจออกเปน 3 ขนาด ตามความจของหอง คอ ขนาดเลก ขนาดกลาง และขนาดใหญ โดยศกษาเกบขอมลส�ารวจดงน ลกษณะทางกายของหองเรยน ชนดของหลอดไฟและต�าแหนงดวงโคม ลกษณะการใชงานหองเรยน และคาปรมาณแสงสวางในหองเรยน แลวน�าผลคาเฉลยมาเปรยบกบคามาตรฐานแสงสวางทมอยในปจจบน

จากผลการศกษาพบวา คาเฉลยปรมาณแสงสวางภายในหองเรยนทง 3 ขนาด ทมาจากการส�ารวจหองเรยนตวอยาง คาเฉลยรวมปรมาณแสงสวางแสงประดษฐและแสงธรรมชาต สวนมากจะมคาปรมาณแสงสวางทเพยงพอและผานเกณฑมาตรฐาน ทไดก�าหนดปรมาณแสงสวางของหองเรยนไว 300 Lux แตในการใชงานหองเรยนจรงมการใชเครองฉายภาพ ท�าใหจ�าเปนตองควบคมปรมาณแสงสวางในหองเรยน เพอใหผเรยนสามาถมองเหนกระดานไดอยางสบายตา และสามารถอานและเขยนหนงสอไดเมอมการฉายจอภาพ ดงนนการออกแบบแสงสวางในหองเรยนควรค�านงถง ต�าแหนงการวางผงโคมไฟและการออกแบบการเปด- ปดโคมไฟ ตองมการแบงผงไฟในสวนของบรเวณการสอนออก จากผงไฟรวม เพอทจะท�าใหควบคมปรมาณแสงสวางในการเรยนการสอนได

ABSTRACT Abstract The study of this research focuses on the quantity of lighting are proper and enough to use in multimedia classroom. By the quantity of lighting in the classroom under the artificial light and guide to design or improve lighting in the classroom. By use to survey the data collected from the variety of the classroom lectures in Khon Kaen University. And the survey classify into 3 size classes by capacity of the room are small, medium and large size. By collect as follows physical characteristics of the classroom, type and position of lamp, quality of using in the classroom and quantity of lighting in the classroom. Then comparable the result of average the standard lighting value currently. From this study found that the average of lighting quantity in the sample classroom all 3 size of this survey. The total average of artificial light and natural light, mostly there

¹ หลกสตรปรญญาสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาเทคโนโลยอาคาร คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน Email: sirin.arch@gmail.com2 รองศาสตราจารย คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

การประชมวชาการเทคโนโลยอาคารดานพลงงานและสงแวดลอม ครงท 4 (BTAC 2017)

228

are sufficiently quantity light and qualification standard that amount of light in the classroom illumination is 300 Lux. But in the real of using projector in the classroom there are have to control the lighting quantity in the classroom. In order to student are comfortable to see the board. Can reading and writing while using the projector at the same time. Therefore, the design of lighting in the classroom should be consider to layout of lighting and design of switch lighting. There must have to depart the lighting plan from main switch and take off from teaching area. In order to control the quantity of light for learning.

ค�ำส�ำคญ: การส�ารวจแสง หองเรยนบรรยาย คาความสวางKeywords: Lighting Survey, lecture room, Illuminance

บทน�ำปญหาแสงสวางในหองเรยนไมเพยงพอตอการใชงาน ถอเปนปญหาสวนหนงของการออกแบบอาคารเรยน

โดยเฉพาะหองเรยนในสมยปจจบนทมสอการสอนมากมายหลายรปแบบ ซงจะมลกษณะการใชงานของสอแตละชนดทแตกตางกนออกไป เชน การบรรยาย การเขยนกระดาน หรอการฉายสไลดผานโปรเจคเตอร หรอเครองฉายแผนใส เปนตน ซงลกษณะการใชงานของสอการสอนบางชนด อาจจ�าเปนตองมการจ�ากดแสงสวางในหองเรยน เชน การฉายภาพจากเครองโปรเจคเตอร หรอ การฉายภาพจากเครองฉายภาพสามมต ทจ�าเปนตองจ�ากดพนทการใหแสงสวางเพอใหผเรยนมองเหนจอภาพไดชดเจน รวมถงการใชอปกรณสอการสอนไปพรอมกบการเขยนกระดาน ผเรยนตอง มองเหนภาพบนจอฉายชดเจนและตองมปรมาณแสงสวางทเพยงพอตอการอานและจดบนทกสงตางๆ จากจอภาพหรอกระดาน

มาตรฐานการออกแบบแสงสวางในหองเรยนทใชในปจจบนเนอหายงอางองจากทฤษฎของตางประเทศเปนหลก เชน IESNA CIBES กฎกระทรวงเรองการก�าหนดมาตรฐาน การจดการดานชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท�างาน เกณฑมาตรฐานแสงสวางของสมาคมแสงสวางแหงประเทศไทย (TIEA) โดยมเกณฑมาตรฐานส�าหรบหองเรยนอยท 300-500 lux ซงเกณฑมาตรฐานนอาจไมสอดคลองตอการใชงานปรมาณแสงสวางในหองเรยนสมยใหมทมสอการสอนหลากหลายรปแบบ

งานวจยนจงมงเนนศกษาแนวทางแนวทางคาปรมาณแสงสวางทเหมาะสมและเพยงพอตอการใชงานในหองเรยนสมยใหม โดยจะเนนการศกษาปรมาณแสงสวางในหองเรยนสมยใหมภายใตแสงประดษฐ เพอเปนแนวทางในการแกไขปญหาการออกแบบแสงสวางในหองเรยนสมยใหม และชวยเพมประสทธภาพกรใชงานแสงสวางในอาคารใหไดประสทธภาพไดอยางเตมท เพอชวยลดปรมาณการใชพลงงานไฟฟา และเพอเปนประโยชนแกนกศกษา สถาปนกและวศวกร รวมถงผทสนใจศกษาแสงสวางในหองเรยน

กำรส�ำรวจและวธกำรศกษำการวจยนเนนการศกษาคามาตรฐานแสงสวางภายในหองเรยนของอาคารเรยนในมหาวทยาลยขอนแกน

จงหวดขอนแกน โดยมรายละเอยดขนตอนการศกษาวจยดงนการส�ารวจคาแสงสวางในหองเรยน (Lighting Survey)ท�าการเลอกตวอยางอาคารเรยนจากคณะตางๆ ภายในมหาวทยาลยขอนแกน เพอท�าการวดส�ารวจคาแสง

สวางภายในหองเรยน โดยจะแบงขนาดหองเรยนทส�ารวจออกเปน 3 ขนาด คอ

การประชมวชาการเทคโนโลยอาคารดานพลงงานและสงแวดลอม ครงท 4 (BTAC 2017)

229

1) หองเรยนบรรยายขนาดเลก ขนาดความจ 25-30 คน

2) หองเรยนบรรยายขนาดกลาง ขนาดความจ 50-199 คน

3) หองเรยนบรรยายขนาดใหญ ขนาดความจ 200-300 คน

แลวท�าการวดคาปรมาณแสงสวางภายในหองเรยนตามต�าแหนงทก�าหนด เพอน�าคามาวเคราะหเปรยบเทยบ

กบเกณฑมาตรฐานตางๆ เชน IESNA (IESNA Lighting / Ready reference, 2003) CIBSE (Code for Lighting,

2002) กฎกระทรวงมหาดไทยฉบบท 39 (กฎกระทรวงมหาดไทย 2537) และขอบญญตกรงเทพมหานคร 2544

ทเกยวของกบการใหแสงสวางในอาคาร กฎกระทรวงแรงงาน พ.ศ. 2549 (กระทรวงแรงงาน 2549) เปนตน

ชวงวนและเวลาท�าการส�ารวจ คอ วนจนทร-ศกร ในชวงเวลาทมการท�าการเรยนการสอน ชวงเวลา 8.00-

16.00 น. ภายใตสภาพทองฟาแจมใส (Clear Sky) โดยเรมท�าการส�ารวจตงแตวนท 8 กนยายน 2558 ถงวนท 11

พฤศจกายน 2558 เปนระยะเวลา 41 วน ส�ารวจไดทงหมด 51 หอง และเลอกสมตวอยางหองเรยนจากคณะตางๆ

ภายในมหาวทยาลยขอนแกน มากลมตวอยางละ 11 หอง โดยจะด�าเนนการศกษาเกบขอมล มรายละเอยดดงน

ลกษณะทำงกำยภำพของหองเรยน ไดแก ขนาดหองเรยน (กวางxยาวxสง) วสดทใชตกแตงภายในหองเรยน

เชน ชนดฝาเพดาน วสดปพน ชนดผนงหองเรยนและสทาผนง ลกษณะของชองเปด(หนาตาง,ประต) และสผามาน

เปนตน

ลกษณะชนดของหลอดไฟและต�ำแหนงดวงโคม ไดแก จ�านวนหลอดไฟ ชนดของหลอดไฟ ขนาดวตต

ชนดดวงโคม และต�าแหนงการตดตงดวงโคม

ลกษณะกำรใชงำนหองเรยน ไดแก ชวงเวลาการใชงาน ใชงานในชวงกลางวนหรอกลางคน รปแบบการ

สอน มการฉายสไลดหรอยนบรรยายและเขยนกระดาน มการเปดหรอปดมานระหวางการบรรยาย

โดยมขนตอนในการเกบขอมลส�ารวจวดคาแสงสวางจากหองเรยนกรณศกษาดงน

กลมตวอยำงหองบรรยำยขนำดเลก งานวจยนไดเลอกตวอยางหองเรยนขนาดเลกจ�านวน 11 หอง ไดแก

หองบรรยาย EN16508, EN16609, AR STUDIO C4, HS3300, HS3302, HS3304, HS3306, HS4201, HS4303,

HS5500, HS5512 ซงจะมขนาดความจโดยเฉลย 30 ทนง

โดยมขนตอนในการเกบขอมลส ารวจวดคาแสงสวางจากหองเรยนกรณศกษาดงน

กลมตวอยางหองบรรยายขนาดเลก งานวจยนไดเลอกตวอยางหองเรยนขนาดเลกจ านวน 11 หอง ไดแก หองบรรยาย EN16508, EN16609, AR STUDIO C4, HS3300, HS3302, HS3304, HS3306, HS4201, HS4303, HS5500, HS5512 ซงจะมขนาดความจโดยเฉลย 30 ทนง

(ก) (ข)

ภาพท 1 หองเรยนบรรยายขนาดเลก (ก) ภาพหองเรยนบรรยาย และ (ข) ผงหอง กลมตวอยางหองบรรยายขนาดกลาง งานวจยนไดเลอกตวอยางหองเรยนขนาดกลางจ านวน 11 หอง ไดแก หอง

บรรยาย HS5503, HS5505, HS5509, HS5510, AG8005, AR สนพ. 1, AR สนพ. 2, MS1403, MS1407, MS2403, MS2408 ซงจะมขนาดความจ โดยเฉลย 80 ทนง

(ก) (ข) ภาพท 2 หองเรยนบรรยายขนาดกลาง (ก) ภาพหองเรยนบรรยาย และ (ข) ผงหอง

กลมตวอยางหองบรรยายขนาดใหญ งานวจยนไดเลอกตวอยางหองเรยนขนาดใหญจ านวน 11 หอง ไดแก หอง

บรรยาย SC ตกกลม 102, SC ตกกลม 103, SC8012, SC8104, AR ประชม 1, EN ตกเพยรวจตร สมมนา 2, AG5101, AG7011, SC5101, SC5102, SC5103 ซงจะมขนาดความจ โดยเฉลย 200 ทนง

ภำพท 1 หองเรยนบรรยายขนาดเลก (ก) ภาพหองเรยนบรรยาย และ (ข) ผงหอง

การประชมวชาการเทคโนโลยอาคารดานพลงงานและสงแวดลอม ครงท 4 (BTAC 2017)

230

กลมตวอยำงหองบรรยำยขนำดกลำง งานวจยนไดเลอกตวอยางหองเรยนขนาดกลางจ�านวน 11 หอง ไดแก

หองบรรยาย HS5503, HS5505, HS5509, HS5510, AG8005, AR สนพ. 1, AR สนพ. 2, MS1403, MS1407,

MS2403, MS2408 ซงจะมขนาดความจ โดยเฉลย 80 ทนง

โดยมขนตอนในการเกบขอมลส ารวจวดคาแสงสวางจากหองเรยนกรณศกษาดงน

กลมตวอยางหองบรรยายขนาดเลก งานวจยนไดเลอกตวอยางหองเรยนขนาดเลกจ านวน 11 หอง ไดแก หองบรรยาย EN16508, EN16609, AR STUDIO C4, HS3300, HS3302, HS3304, HS3306, HS4201, HS4303, HS5500, HS5512 ซงจะมขนาดความจโดยเฉลย 30 ทนง

(ก) (ข)

ภาพท 1 หองเรยนบรรยายขนาดเลก (ก) ภาพหองเรยนบรรยาย และ (ข) ผงหอง กลมตวอยางหองบรรยายขนาดกลาง งานวจยนไดเลอกตวอยางหองเรยนขนาดกลางจ านวน 11 หอง ไดแก หอง

บรรยาย HS5503, HS5505, HS5509, HS5510, AG8005, AR สนพ. 1, AR สนพ. 2, MS1403, MS1407, MS2403, MS2408 ซงจะมขนาดความจ โดยเฉลย 80 ทนง

(ก) (ข) ภาพท 2 หองเรยนบรรยายขนาดกลาง (ก) ภาพหองเรยนบรรยาย และ (ข) ผงหอง

กลมตวอยางหองบรรยายขนาดใหญ งานวจยนไดเลอกตวอยางหองเรยนขนาดใหญจ านวน 11 หอง ไดแก หอง

บรรยาย SC ตกกลม 102, SC ตกกลม 103, SC8012, SC8104, AR ประชม 1, EN ตกเพยรวจตร สมมนา 2, AG5101, AG7011, SC5101, SC5102, SC5103 ซงจะมขนาดความจ โดยเฉลย 200 ทนง

ภำพท 2 หองเรยนบรรยายขนาดกลาง (ก) ภาพหองเรยนบรรยาย และ (ข) ผงหอง

กลมตวอยำงหองบรรยำยขนำดใหญ งานวจยนไดเลอกตวอยางหองเรยนขนาดใหญจ�านวน 11 หอง ไดแก

หองบรรยาย SC ตกกลม 102, SC ตกกลม 103, SC8012, SC8104, AR ประชม 1, EN ตกเพยรวจตร สมมนา 2,

AG5101, AG7011, SC5101, SC5102, SC5103 ซงจะมขนาดความจ โดยเฉลย 200 ทนง

(ก) (ข)

ภาพท 3 หองเรยนบรรยายขนาดใหญ (ก) ภาพหองเรยนบรรยาย และ (ข) ผงหอง

ขนตอนการส ารวจวดปรมาณแสงสวางจรงจากหองเรยนตวอยาง

ในการส ารวจวดปรมาณแสงสวางจรงจากหองเรยนตวอยาง ทง 3 ขนาด คอ ขนาดเล ก ขนาดกลาง และขนาดใหญ จะแบงบรเวณในการส ารวจหองเรยนแตละหองออกเปน 3 สวน คอ สวนหนาหองเรยน สวนกกลางหองเรยน และสวนหลงหลงหองเรยน โดยจดทวดปรมาณแสงควรวด 4 จด ตามขนาดของหองเรยนทวด แลวน าคาปรมาณแสงสวางทวดได มาค านวณหาคาเฉลยปรมาณแสงสวาง แลวจะไดคาปรมาณแสงสวางของหองนน

ภาพท 4 ตวอยางการแบงจดวดปรมาณแสงสวางในหองเรยนทท าการส ารวจ

สวนท 1 สวนท 2 สวนท 3

ภำพท 3 หองเรยนบรรยายขนาดใหญ (ก) ภาพหองเรยนบรรยาย และ (ข) ผงหอง

ขนตอนกำรส�ำรวจวดปรมำณแสงสวำงจรงจำกหองเรยนตวอยำง

ในการส�ารวจวดปรมาณแสงสวางจรงจากหองเรยนตวอยาง ทง 3 ขนาด คอ ขนาดเลก ขนาดกลาง และ

ขนาดใหญ จะแบงบรเวณในการส�ารวจหองเรยนแตละหองออกเปน 3 สวน คอ สวนหนาหองเรยน สวนกกลางหองเรยน

การประชมวชาการเทคโนโลยอาคารดานพลงงานและสงแวดลอม ครงท 4 (BTAC 2017)

231

และสวนหลงหลงหองเรยน โดยจดทวดปรมาณแสงควรวด 4 จด ตามขนาดของหองเรยนทวด แลวน�าคาปรมาณแสง

สวางทวดได มาค�านวณหาคาเฉลยปรมาณแสงสวาง แลวจะไดคาปรมาณแสงสวางของหองนน

(ก) (ข)

ภาพท 3 หองเรยนบรรยายขนาดใหญ (ก) ภาพหองเรยนบรรยาย และ (ข) ผงหอง

ขนตอนการส ารวจวดปรมาณแสงสวางจรงจากหองเรยนตวอยาง

ในการส ารวจวดปรมาณแสงสวางจรงจากหองเรยนตวอยาง ทง 3 ขนาด คอ ขนาดเล ก ขนาดกลาง และขนาดใหญ จะแบงบรเวณในการส ารวจหองเรยนแตละหองออกเปน 3 สวน คอ สวนหนาหองเรยน สวนกกลางหองเรยน และสวนหลงหลงหองเรยน โดยจดทวดปรมาณแสงควรวด 4 จด ตามขนาดของหองเรยนทวด แลวน าคาปรมาณแสงสวางทวดได มาค านวณหาคาเฉลยปรมาณแสงสวาง แลวจะไดคาปรมาณแสงสวางของหองนน

ภาพท 4 ตวอยางการแบงจดวดปรมาณแสงสวางในหองเรยนทท าการส ารวจ

สวนท 1 สวนท 2 สวนท 3

ภำพท 4 ตวอยางการแบงจดวดปรมาณแสงสวางในหองเรยนทท�าการส�ารวจ

โดยขนตอนในการวดปรมาณแสงสวางนนจะใชแทนวางอปกรณเครองวดแสง ทสามารถปรบระดบความสง

ใหอยในระนาบเดยวกบการท�างาน คอ 0.75 เมตร น�าไปวางตามจดทก�าหนด โดยผส�ารวจควรยนหางจากทานวาง

อปกรณวดแสง เพอไมใหล�าตวหรอเงาของผส�ารวจบงแสงสวางทจะเขามายงเซนเซอรของเครองวดแสง โดยขนตอนในการวดปรมาณแสงสวางนนจะใชแทนวางอปกรณเครองวดแสง ทสามารถปรบระดบความสงใหอยใน

ระนาบเดยวกบการท างาน คอ 0.75 เมตร น าไปวางตามจดทก าหนด โดยผส ารวจควรยนหางจากทานวางอปกรณวดแสง เพอไมใหล าตวหรอเงาของผส ารวจบงแสงสวางทจะเขามายงเซนเซอรของเครองวดแสง

(ก) (ข)

ภาพท 5 การวดปรมาณแสงสวาง (ก) แทนวางเครองวดแสง (ข) การวดแสงในหองเรยนบรรยาย ผลการศกษาขอมลจากการส ารวจคาแสงสวางในหองเรยนจากหองเรยนตวอยาง ผลการศกษาขอมลจากการส ารวจคาแสงสวางในหองเรยนจากหองเรยนตวอยางจะท าการวดคาแสงสวางในระนาบการท างานทมความสง 0.75 m. โดยส ารวจหองเรยนทง 3 ขนาดไดผลตามภาพท 6 7 และ 8

ภาพท 6 คาเฉลยความสวาง (Illuminance )หองเรยนบรรยายขนาดเลก ความจ 25 - 30 คน

ภำพท 5 การวดปรมาณแสงสวาง (ก) แทนวางเครองวดแสง (ข) การวดแสงในหองเรยนบรรยาย

การประชมวชาการเทคโนโลยอาคารดานพลงงานและสงแวดลอม ครงท 4 (BTAC 2017)

232

ผลกำรศกษำขอมลจำกกำรส�ำรวจคำแสงสวำงในหองเรยนจำกหองเรยนตวอยำง ผลการศกษาขอมลจากการส�ารวจคาแสงสวางในหองเรยนจากหองเรยนตวอยางจะท�าการวดคาแสงสวาง

ในระนาบการท�างานทมความสง 0.75 m. โดยส�ารวจหองเรยนทง 3 ขนาดไดผลตามภาพท 6 7 และ 8

โดยขนตอนในการวดปรมาณแสงสวางนนจะใชแทนวางอปกรณเครองวดแสง ทสามารถปรบระดบความสงใหอยในระนาบเดยวกบการท างาน คอ 0.75 เมตร น าไปวางตามจดทก าหนด โดยผส ารวจควรยนหางจากทานวางอปกรณวดแสง เพอไมใหล าตวหรอเงาของผส ารวจบงแสงสวางทจะเขามายงเซนเซอรของเครองวดแสง

(ก) (ข)

ภาพท 5 การวดปรมาณแสงสวาง (ก) แทนวางเครองวดแสง (ข) การวดแสงในหองเรยนบรรยาย ผลการศกษาขอมลจากการส ารวจคาแสงสวางในหองเรยนจากหองเรยนตวอยาง ผลการศกษาขอมลจากการส ารวจคาแสงสวางในหองเรยนจากหองเรยนตวอยางจะท าการวดคาแสงสวางในระนาบการท างานทมความสง 0.75 m. โดยส ารวจหองเรยนทง 3 ขนาดไดผลตามภาพท 6 7 และ 8

ภาพท 6 คาเฉลยความสวาง (Illuminance )หองเรยนบรรยายขนาดเลก ความจ 25 - 30 คน

ภำพท 6 คาเฉลยความสวาง (Illuminance) หองเรยนบรรยายขนาดเลก ความจ 25-30 คน

ภาพท 7 คาเฉลยความสวาง (Illuminance )หองเรยนบรรยายขนาดกลาง ความจ 50 - 100 คน

ภาพท 8 คาเฉลยความสวาง (Illuminance )หองเรยนบรรยายขนาดใหญ ความจ 200 - 300 คน

ผลการศกษาและอภปรายผล

1. ผลการศกษาเชงคณภาพของแสง จากการศกษาพบวา คาเฉลยปรมาณแสงสวางภายในหองเรยนทง 3 ขนาด ทมาจากการส ารวจหองเรยนตวอยาง ซง

จะมคาเฉลยปรมาณแสงสวางจาก แสงประดษฐ แสงธรรมชาต และคาเฉลยรวมของแสงประดษฐและแสงธรรมชาต พบวาคาเฉลยรวมปรมาณแสงสวางของแสงประดษฐและแสงธรรมชาต สวนมากจะมคาปรมาณแสงสวางท เพยงพอและผานเกณฑมาตรฐาน เชน IESNA (IESNA Lighting / Ready reference, 2003) CIBSE (Code for Lighting, 2002) และ เกณฑมาตรฐานแสงสวางของสมาคมแสงสวางแหงประเทศไทย (TIEA) ทไดก าหนดปรมาณแสงสวางในหองเรยนไว 300-500 Lux

ภำพท 7 คาเฉลยความสวาง (Illuminance) หองเรยนบรรยายขนาดกลาง ความจ 50-100 คน

การประชมวชาการเทคโนโลยอาคารดานพลงงานและสงแวดลอม ครงท 4 (BTAC 2017)

233

ภาพท 7 คาเฉลยความสวาง (Illuminance )หองเรยนบรรยายขนาดกลาง ความจ 50 - 100 คน

ภาพท 8 คาเฉลยความสวาง (Illuminance )หองเรยนบรรยายขนาดใหญ ความจ 200 - 300 คน

ผลการศกษาและอภปรายผล

1. ผลการศกษาเชงคณภาพของแสง จากการศกษาพบวา คาเฉลยปรมาณแสงสวางภายในหองเรยนทง 3 ขนาด ทมาจากการส ารวจหองเรยนตวอยาง ซง

จะมคาเฉลยปรมาณแสงสวางจาก แสงประดษฐ แสงธรรมชาต และคาเฉลยรวมของแสงประดษฐและแสงธรรมชาต พบวาคาเฉลยรวมปรมาณแสงสวางของแสงประดษฐและแสงธรรมชาต สวนมากจะมคาปรมาณแสงสวางท เพยงพอและผานเกณฑมาตรฐาน เชน IESNA (IESNA Lighting / Ready reference, 2003) CIBSE (Code for Lighting, 2002) และ เกณฑมาตรฐานแสงสวางของสมาคมแสงสวางแหงประเทศไทย (TIEA) ทไดก าหนดปรมาณแสงสวางในหองเรยนไว 300-500 Lux

ภำพท 8 คาเฉลยความสวาง (Illuminance) หองเรยนบรรยายขนาดใหญ ความจ 200-300 คน

ผลกำรศกษำและอภปรำยผล1. ผลกำรศกษำเชงคณภำพของแสง

จากการศกษาพบวา คาเฉลยปรมาณแสงสวางภายในหองเรยนทง 3 ขนาด ทมาจากการส�ารวจหองเรยน

ตวอยาง ซงจะมคาเฉลยปรมาณแสงสวางจาก แสงประดษฐ แสงธรรมชาต และคาเฉลยรวมของแสงประดษฐและแสง

ธรรมชาต พบวาคาเฉลยรวมปรมาณแสงสวางของแสงประดษฐและแสงธรรมชาต สวนมากจะมคาปรมาณแสงสวาง

ทเพยงพอและผานเกณฑมาตรฐาน เชน IESNA (IESNA Lighting / Ready reference, 2003) CIBSE (Code for

Lighting, 2002) และ เกณฑมาตรฐานแสงสวางของสมาคมแสงสวางแหงประเทศไทย (TIEA) ทไดก�าหนดปรมาณแสง

สวางในหองเรยนไว 300-500 Lux แตปรมาณแสงสวางดงกลาว ไมสอดคลองตอการใชงานจรง เพราะการใชงาน

หองเรยนจรงมการใชสอการสอนหลายรปแบบ ท�าใหจ�าเปนตองควบคมปรมาณแสงสวางในหองเรยน เพอใหผเรยน

สามาถมองเหนกระดานไดอยางสบายตา และสามารถอานและเขยนหนงสอไดเมอมการฉายจอภาพ

การประชมวชาการเทคโนโลยอาคารดานพลงงานและสงแวดลอม ครงท 4 (BTAC 2017)

234

แตปรมาณแสงสวางดงกลาว ไมสอดคลองตอการใชงานจรง เพราะการใชงานหองเรยนจรงมการใชสอการสอนหลายร ปแบบ ท าใหจ าเปนตองควบคมปรมาณแสงสวางในหองเรยน เพอใหผเรยนสามาถมองเหนกระดานไดอยางสบายตา และสามารถอานและเขยนหนงสอไดเมอมการฉายจอภาพ

(ก) (ข)

ภาพท 9 การใชงานหองเรยน (ก) บรรยากาศการเรยนการสอน และ (ข) รปแบบหองเรยนสมยใหม 2. ผลการศกษาเชงคณภาพ จากการส ารวจอปกรณดวงโคม ต าแหนงการตดตงดวงโคมและระบบการเปด-ปดดวงโคม พบวาอปกรณดวงโคมทใช

ในหองเรยนสวนมากจะเปน โคมอะลมเนยมสะทอนแสง หลอดไฟทใชจะเปนหลอดไฟฟลออเรสเซนตชนด T8 ขนาด 36 วตต และหลอดไฟฟลออเรสเซนตชนด T5 ขนาด 28 วตต มบางหองเรยนทพ บการใชหลอดไฟชนดอนรวมดวย เชน หลอดไฟคอมแพคฟลออเรสเซนตขนาด 15 วตต และไฟสปอรตไลท (Sportlight) ในหองเรยนบรรยายขนาดใหญ โดยหองเรยนทมขนาดความจ 200 -300 คนขนไปจะมการตดตงดวงโคมทหลากหลาย ดงภาพท 10

(ก) (ข)

ภาพท 10 รปแบบดวงโคมทใช (ก) โคมอะลมเนยมสะทอนแสงแบบฝงฝา (ข) รปแบบการตดตงดวงโคมทหลากหลาย

ดานระบบการวางผงการเปด -ปดดวงโคม พบวา ระบบการเปด -ปดดวงโคมสวนใหญ จะเปด -ปดไปตามแนวการตดตงดวงโคม เชน ในหองเร ยนบรรยายขนาดเลก จะแบงการเปด -ปดดวงโคมเพยง 1 จด เพอเปด -ปดไฟทงหอง หองเรยนบรรยายขนาดกลาง จะมการแบงเปนแถวตามชดดวงโคม โดยหองเรยนทส ารวจพบสวนมากจะแบงเปน หนาหอง กลางหอง และหลงหอง ดงภาพท 11 สวนหองเรยนบรรยายขนาดใหญจะมระบบคลายกบหองเรยนบรรยายขนาดกลาง จะมเพ ยงบางหองทตดตงดวงโคมหลายรปแบบ กจะมการแยกระบบเปด-ปดไฟแตละดวงโคมอยางชดเจน ดงภาพท 12

ภำพท 9 การใชงานหองเรยน (ก) บรรยากาศการเรยนการสอน และ (ข) รปแบบหองเรยนสมยใหม

2. ผลกำรศกษำเชงคณภำพ

จากการส�ารวจอปกรณดวงโคม ต�าแหนงการตดตงดวงโคมและระบบการเปด-ปดดวงโคม พบวาอปกรณ

ดวงโคมทใชในหองเรยนสวนมากจะเปน โคมอะลมเนยมสะทอนแสง หลอดไฟทใชจะเปนหลอดไฟฟลออเรสเซนตชนด

T8 ขนาด 36 วตต และหลอดไฟฟลออเรสเซนตชนด T5 ขนาด 28 วตต มบางหองเรยนทพบการใชหลอดไฟชนดอน

รวมดวย เชน หลอดไฟคอมแพคฟลออเรสเซนตขนาด 15 วตต และไฟสปอรตไลท (Sportlight) ในหองเรยนบรรยาย

ขนาดใหญ โดยหองเรยนทมขนาดความจ 200 -300 คนขนไปจะมการตดตงดวงโคมทหลากหลาย ดงภาพท 10

แตปรมาณแสงสวางดงกลาว ไมสอดคลองตอการใชงานจรง เพราะการใชงานหองเรยนจรงมการใชสอการสอนหลายร ปแบบ ท าใหจ าเปนตองควบคมปรมาณแสงสวางในหองเรยน เพอใหผเรยนสามาถมองเหนกระดานไดอยางสบายตา และสามารถอานและเขยนหนงสอไดเมอมการฉายจอภาพ

(ก) (ข)

ภาพท 9 การใชงานหองเรยน (ก) บรรยากาศการเรยนการสอน และ (ข) รปแบบหองเรยนสมยใหม 2. ผลการศกษาเชงคณภาพ จากการส ารวจอปกรณดวงโคม ต าแหนงการตดตงดวงโคมและระบบการเปด-ปดดวงโคม พบวาอปกรณดวงโคมทใช

ในหองเรยนสวนมากจะเปน โคมอะลมเนยมสะทอนแสง หลอดไฟทใชจะเปนหลอดไฟฟลออเรสเซนตชนด T8 ขนาด 36 วตต และหลอดไฟฟลออเรสเซนตชนด T5 ขนาด 28 วตต มบางหองเรยนทพ บการใชหลอดไฟชนดอนรวมดวย เชน หลอดไฟคอมแพคฟลออเรสเซนตขนาด 15 วตต และไฟสปอรตไลท (Sportlight) ในหองเรยนบรรยายขนาดใหญ โดยหองเรยนทมขนาดความจ 200 -300 คนขนไปจะมการตดตงดวงโคมทหลากหลาย ดงภาพท 10

(ก) (ข)

ภาพท 10 รปแบบดวงโคมทใช (ก) โคมอะลมเนยมสะทอนแสงแบบฝงฝา (ข) รปแบบการตดตงดวงโคมทหลากหลาย

ดานระบบการวางผงการเปด -ปดดวงโคม พบวา ระบบการเปด -ปดดวงโคมสวนใหญ จะเปด -ปดไปตามแนวการตดตงดวงโคม เชน ในหองเร ยนบรรยายขนาดเลก จะแบงการเปด -ปดดวงโคมเพยง 1 จด เพอเปด -ปดไฟทงหอง หองเรยนบรรยายขนาดกลาง จะมการแบงเปนแถวตามชดดวงโคม โดยหองเรยนทส ารวจพบสวนมากจะแบงเปน หนาหอง กลางหอง และหลงหอง ดงภาพท 11 สวนหองเรยนบรรยายขนาดใหญจะมระบบคลายกบหองเรยนบรรยายขนาดกลาง จะมเพ ยงบางหองทตดตงดวงโคมหลายรปแบบ กจะมการแยกระบบเปด-ปดไฟแตละดวงโคมอยางชดเจน ดงภาพท 12

ภำพท 10 รปแบบดวงโคมทใช (ก) โคมอะลมเนยมสะทอนแสงแบบฝงฝา (ข) รปแบบการตดตงดวงโคมทหลากหลาย

ดานระบบการวางผงการเปด-ปดดวงโคม พบวา ระบบการเปด-ปดดวงโคมสวนใหญ จะเปด-ปดไปตามแนว

การตดตงดวงโคม เชน ในหองเรยนบรรยายขนาดเลก จะแบงการเปด-ปดดวงโคมเพยง 1 จด เพอเปด-ปดไฟทงหอง

หองเรยนบรรยายขนาดกลาง จะมการแบงเปนแถวตามชดดวงโคม โดยหองเรยนทส�ารวจพบสวนมากจะแบงเปน หนา

หอง กลางหอง และหลงหอง ดงภาพท 11 สวนหองเรยนบรรยายขนาดใหญจะมระบบคลายกบหองเรยนบรรยาย

ขนาดกลาง จะมเพยงบางหองทตดตงดวงโคมหลายรปแบบ กจะมการแยกระบบเปด-ปดไฟแตละดวงโคมอยางชดเจน

ดงภาพท 12

การประชมวชาการเทคโนโลยอาคารดานพลงงานและสงแวดลอม ครงท 4 (BTAC 2017)

235

(ก) (ข)

ภาพท 11 รปแบบการเปด-ปดดวงโคม (ก) ดวงโคมในหองเรยนขนาดกลาง (ข) ระบบการเปด-ปดดวงโคม

(ก) (ข) (ค) ภาพท 12 รปแบบการเปด-ปดดวงโคม (ก) ดวงโคมในหองเรยนขนาดใหญ (ข) รปแบบการตดตงดวงโคมทหลากหลาย

(ค) ผงการเปด-ปดดวงโคม ในหองเรยนทมการตดตงดวงโคมแบบหลากหลาย จากขอมลการส ารวจทงหมดจะสรปไดวา การออกแบบแสงสวางของหองเรยนในปจจบนไมสอดคลองกบการใชงาน

เนองจากรปแบบการเรยนการสอนในปจจบนไดเปลยนแปลงไป คอมการน าสอการสอนหลากหลายชนดเขามาใช เชน การฉายสไลดบนจอฉายแทนการเขยนกระดาน เปนตน ดงนนแนวทางการออกแบบแสงสวางใน หองเรยนสมยใหมควรค านงถง ต าแหนงการวางผงดวงโคมและการออกแบบการเปด- ปดโคมไฟ ตองมการแบงผงไฟในสวนของบรเวณการสอนออกจากผงไฟรวม เชนบรเวณกระดาน หรอบรเวณทมจอฉายภาพควรมดวงโคมแยกตางหาก จากผงดวงโคมของหองเรยน เพอความสะดวกในการควบคมปรมาณแสงสวางภายในหองเรยน และเปนการใชพลงงานไฟฟาไดอยางเตมประสทธภาพ เอกสารอางอง

ยงสวสด ไชยะกล (2555). แสงสวางในสถาปตยกรรม. ขอนแกน, โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน. ญาณ องศคราญ. การส ารวจความเพยงพอของแสงสวางภายในหองเรยน (Survey of sufficient lighting in the classroom). ภาควชาวศวกรรมวศวกรรมอตสาหการ คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กฎกระทรวงมหาดไทย (2537). กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537)ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522,กระทรวงมหาดไทย สถาบนอาคารเขยวไทย (2555). คมอส าหรบเกณฑการประเมนความยงยนทางพลงงานและสงแวดลอมไทย ( ส าหรบการกอสรางและปรบปรงโครงการใหม ). กรงเทพฯ ,โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. CIBSE (2002). Code for Lighting. London, The society of Light and Lighting.

CIBSE (2009). Lighting Guide 7 : Office lighting. London, The society of Light and Lighting.

ภำพท 11 รปแบบการเปด-ปดดวงโคม (ก) ดวงโคมในหองเรยนขนาดกลาง (ข) ระบบการเปด-ปดดวงโคม

(ก) (ข)

ภาพท 11 รปแบบการเปด-ปดดวงโคม (ก) ดวงโคมในหองเรยนขนาดกลาง (ข) ระบบการเปด-ปดดวงโคม

(ก) (ข) (ค) ภาพท 12 รปแบบการเปด-ปดดวงโคม (ก) ดวงโคมในหองเรยนขนาดใหญ (ข) รปแบบการตดตงดวงโคมทหลากหลาย

(ค) ผงการเปด-ปดดวงโคม ในหองเรยนทมการตดตงดวงโคมแบบหลากหลาย จากขอมลการส ารวจทงหมดจะสรปไดวา การออกแบบแสงสวางของหองเรยนในปจจบนไมสอดคลองกบการใชงาน

เนองจากรปแบบการเรยนการสอนในปจจบนไดเปลยนแปลงไป คอมการน าสอการสอนหลากหลายชนดเขามาใช เชน การฉายสไลดบนจอฉายแทนการเขยนกระดาน เปนตน ดงนนแนวทางการออกแบบแสงสวางใน หองเรยนสมยใหมควรค านงถง ต าแหนงการวางผงดวงโคมและการออกแบบการเปด- ปดโคมไฟ ตองมการแบงผงไฟในสวนของบรเวณการสอนออกจากผงไฟรวม เชนบรเวณกระดาน หรอบรเวณทมจอฉายภาพควรมดวงโคมแยกตางหาก จากผงดวงโคมของหองเรยน เพอความสะดวกในการควบคมปรมาณแสงสวางภายในหองเรยน และเปนการใชพลงงานไฟฟาไดอยางเตมประสทธภาพ เอกสารอางอง

ยงสวสด ไชยะกล (2555). แสงสวางในสถาปตยกรรม. ขอนแกน, โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน. ญาณ องศคราญ. การส ารวจความเพยงพอของแสงสวางภายในหองเรยน (Survey of sufficient lighting in the classroom). ภาควชาวศวกรรมวศวกรรมอตสาหการ คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กฎกระทรวงมหาดไทย (2537). กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537)ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร พ.ศ. 2522,กระทรวงมหาดไทย สถาบนอาคารเขยวไทย (2555). คมอส าหรบเกณฑการประเมนความยงยนทางพลงงานและสงแวดลอมไทย ( ส าหรบการกอสรางและปรบปรงโครงการใหม ). กรงเทพฯ ,โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. CIBSE (2002). Code for Lighting. London, The society of Light and Lighting.

CIBSE (2009). Lighting Guide 7 : Office lighting. London, The society of Light and Lighting.

ภำพท 12 รปแบบการเปด-ปดดวงโคม (ก) ดวงโคมในหองเรยนขนาดใหญ (ข) รปแบบการตดตงดวงโคมทหลากหลาย

(ค) ผงการเปด-ปดดวงโคม ในหองเรยนทมการตดตงดวงโคมแบบหลากหลาย

จากขอมลการส�ารวจทงหมดจะสรปไดวา การออกแบบแสงสวางของหองเรยนในปจจบนไมสอดคลองกบ

การใชงาน เนองจากรปแบบการเรยนการสอนในปจจบนไดเปลยนแปลงไป คอมการน�าสอการสอนหลากหลายชนด

เขามาใช เชน การฉายสไลดบนจอฉายแทนการเขยนกระดาน เปนตน ดงนนแนวทางการออกแบบแสงสวางในหองเรยน

สมยใหมควรค�านงถง ต�าแหนงการวางผงดวงโคมและการออกแบบการเปด- ปดโคมไฟ ตองมการแบงผงไฟในสวนของ

บรเวณการสอนออกจากผงไฟรวม เชนบรเวณกระดาน หรอบรเวณทมจอฉายภาพควรมดวงโคมแยกตางหาก จากผง

ดวงโคมของหองเรยน เพอความสะดวกในการควบคมปรมาณแสงสวางภายในหองเรยน และเปนการใชพลงงานไฟฟา

ไดอยางเตมประสทธภาพ

เอกสำรอำงองยงสวสด ไชยะกล (2555). แสงสวำงในสถำปตยกรรม. ขอนแกน, โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน.

ญาณ องศคราญ. การส�ารวจความเพยงพอของแสงสวางภายในหองเรยน (Survey of sufficient lighting in the

classroom). ภาควชาวศวกรรมวศวกรรมอตสาหการ คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

การประชมวชาการเทคโนโลยอาคารดานพลงงานและสงแวดลอม ครงท 4 (BTAC 2017)

236

กฎกระทรวงมหาดไทย (2537). กฎกระทรวงฉบบท 39 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตควบคมอาคาร

พ.ศ. 2522,กระทรวงมหาดไทย

สถาบนอาคารเขยวไทย (2555). คมอส�าหรบเกณฑการประเมนความยงยนทางพลงงานและสงแวดลอมไทย (ส�าหรบ

การกอสรางและปรบปรงโครงการใหม). กรงเทพฯ ,โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

CIBSE (2002). Code for Lighting. London, The society of Light and Lighting.

CIBSE (2009). Lighting Guide 7 : Office lighting. London, The society of Light and Lighting.

R. Harrold and D. Mennie (2003). IESNA Lighting / Ready reference. New York, Illuminating

engineering society of north america.