Embed Size (px)
Citation preview
PS 103 497
ภาคผนวกท 1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 (บางสวน)
ภาคผนวกท 2 พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด
พ.ศ.2546
ภาคผนวกท 3 ประชากรประเทศไทย
ภาคผนวกท 4 ราชธรรม 10 หรอทศพธราชธรรม
แนะนาบทท 17
ภาคผนวกทวไป
PS 103 498
PS 103 499
ภาคผนวก ๑
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2550 (บางสวน)
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
สมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช
สยามนทราธราช บรมนาถบพตร
ตราไว ณ วนท ๒๔ สงหาคม พทธศกราช ๒๕๕๐
เปนปท ๖๒ ในรชกาลปจจบน
ศภมสด พระพทธศาสนกาลเปนอดตภาค ๒๕๕๐ พรรษา ปจจบนสมย จนทรคตนยมส
กรสมพตสร สาวนมาส ชณหปกษ เอกาทสดถ สรยคตกาล สงหาคมมาส จตวสตมสรทน ศกร
วารโดยกาลบรเฉท
พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มหตลาธเบศรรามาธบด จกรนฤบ
ดนทร สยามนทราธราช บรมนาถบพตร ทรงพระกรณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมใหประกาศ
วาประธานสภานตบญญตแหงชาตไดนาความกราบบงคมทลวา การปกครองของประเทศไทย
ในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขไดดาเนนวฒนามากวาเจดสบหาป
ตลอดระยะเวลาทผานมา ไดมการประกาศใช ยกเลก และแกไขเพมเตมรฐธรรมนญหลายครง
บทท 17
ภาคผนวกทวไป
PS 103 500
เพอใหเหมาะสมแกสภาวการณของบานเมองและกาลสมยทเปลยนแปลงไป และโดยท
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๔๙ ไดบญญตใหมสภาราง
รฐธรรมนญและคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญขน มหนาทจดทารางรฐธรรมนญฉบบใหม
ทงฉบบสาหรบเปนแนวทางการปกครองประเทศ โดยใหประชาชนมสวนรวมแสดงความคดเหน
อยางกวางขวางทกขนตอนและนาความคดเหนเหลานนมาเปนขอคานงพเศษในการยกรางและ
พจารณาแปรญตตโดยตอเนอง
รางรฐธรรมนญฉบบทจดทาใหมนมสาระสาคญเพอใหบรรลวตถประสงครวมกนของ
ประชาชนชาวไทย ในการธารงรกษาไวซงเอกราชและความมนคงของชาต การทานบารงรกษา
ศาสนาทกศาสนาใหสถตสถาพร การเทดทนพระมหากษตรยเปนประมขและเปนมงขวญของ
ชาต การยดถอระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขเปนวถทางในการ
ปกครองประเทศการคมครองสทธและเสรภาพของประชาชน ใหประชาชนมบทบาทและมสวน
รวมในการปกครองและตรวจสอบการใชอานาจรฐอยางเปนรปธรรม การกาหนดกลไกสถาบน
ทางการเมองทงฝายนตบญญตและฝายบรหาร ใหมดลยภาพและประสทธภาพตามวถการ
ปกครองแบบรฐสภา รวมทงใหสถาบนศาลและองคกรอสระอนสามารถปฏบตหนาทไดโดย
สจรตเทยงธรรม
เมอจดทารางรฐธรรมนญเสรจแลว สภารางรฐธรรมนญไดเผยแพรใหประชาชนทราบ
และจดใหมการออกเสยงประชามตเพอใหความเหนชอบแกรางรฐธรรมนญทงฉบบ การออก
เสยงลงประชามตปรากฏผลวา ประชาชนผมสทธเลอกตงโดยเสยงขางมากของผมาออกเสยง
ประชามตเหนชอบใหนารางรฐธรรมนญฉบบใหมมาใชบงคบ ประธานสภานตบญญตแหงชาต
จงนารางรฐธรรมนญขนทลเกลาทลกระหมอมถวายเพอทรงลงพระปรมาภไธย ใหประกาศใช
เปนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยสบไป ทรงพระราชดารวาสมควรพระราชทานพระบรม
ราชานมตตามมตของมหาชน
จงมพระบรมราชโองการดารสเหนอเกลาเหนอกระหมอมใหตรารฐธรรมนญแหง
ราชอาณาจกรไทยฉบบนขนไว ใหใชแทนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว)
พทธศกราช ๒๕๔๙ ซงไดตราไว ณ วนท ๑ ตลาคม พทธศกราช ๒๕๔๙ ตงแตวนประกาศน
เปนตนไปขอปวงชนชาวไทย จงมความสมครสโมสรเปนเอกฉนท ในอนทจะปฏบตตามและ
พทกษ รกษารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยน เพอธารงคงไวซงระบอบประชาธปไตยและ
อานาจอธปไตยของปวงชนชาวไทย และนามาซงความผาสกสรสวสดพพฒนชยมงคลอเนกศภ
ผลสกลเกยรตยศสถาพรแกอาณาประชาราษฎรทวสยามรฐสมา สมดงพระบรมราชปณธาน
ปรารถนาทกประการ เทอญ
PS 103 501
หมวด ๑
บททวไป ______________
มาตรา ๑ ประเทศไทยเปนราชอาณาจกรอนหนงอนเดยว จะแบงแยกมได
มาตรา ๒ ประเทศไทยมการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรง
เปนประมข
มาตรา ๓ อานาจอธปไตยเปนของปวงชนชาวไทย พระมหากษตรยผทรงเปนประมข
ทรงใชอานาจนนทางรฐสภา คณะรฐมนตร และศาล ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญนการ
ปฏบตหนาทของรฐสภา คณะรฐมนตร ศาล รวมทงองคกรตามรฐธรรมนญและหนวยงานของรฐ
ตองเปนไปตามหลกนตธรรม
มาตรา ๔ ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ และความเสมอภาคของบคคลยอม
ไดรบความคมครอง
มาตรา ๕ ประชาชนชาวไทยไมวาเหลากาเนด เพศ หรอศาสนาใด ยอมอยในความ
คมครองแหงรฐธรรมนญนเสมอกน
มาตรา ๖ รฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดของประเทศ บทบญญตใดของกฎหมาย
กฎหรอขอบงคบ ขดหรอแยงตอรฐธรรมนญน บทบญญตนนเปนอนใชบงคบมได
มาตรา ๗ ในเมอไมมบทบญญตแหงรฐธรรมนญนบงคบแกกรณใด ใหวนจฉยกรณ
นนไปตามประเพณการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข
หมวด ๒
พระมหากษตรย ______________
มาตรา ๘ องคพระมหากษตรยทรงดารงอยในฐานะอนเปนทเคารพสกการะ
ผใดจะละเมดมได
ผใดจะกลาวหาหรอฟองรองพระมหากษตรยในทางใด ๆ มได
มาตรา ๙ พระมหากษตรยทรงเปนพทธมามกะ และทรงเปนอคร
ศาสนปถมภก
มาตรา ๑๐ พระมหากษตรยทรงดารงตาแหนงจอมทพไทย
PS 103 502
มาตรา ๑๑ พระมหากษตรยทรงไวซงพระราชอานาจทจะสถาปนาฐานนดร
ศกดและพระราชทานเครองราชอสรยาภรณ
มาตรา ๑๒ พระมหากษตรยทรงเลอกและทรงแตงตงผทรงคณวฒเปนประธาน
องคมนตรคนหนงและองคมนตรอนอกไมเกนสบแปดคนประกอบเปนคณะองคมนตร
คณะองคมนตรมหนาทถวายความเหนตอพระมหากษตรยในพระราชกรณยกจทงปวง ท
พระมหากษตรยทรงปรกษา และมหนาทอนตามทบญญตในรฐธรรมนญน
มาตรา ๑๓ การเลอกและแตงตงองคมนตรหรอการใหองคมนตรพนจากตา แหนงให
เปนไปตามพระราชอธยาศย
ใหประธานรฐสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงประธานองคมนตร
หรอใหประธานองคมนตรพนจากตาแหนง
ใหประธานองคมนตรเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการแตงตงองคมนตรอน
หรอใหองคมนตรอนพนจากตาแหนง
มาตรา ๑๔ องคมนตรตองไมเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร สมาชกวฒสภา
กรรมการ การเลอกตง ผตรวจการแผนดน กรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ตลาการศาล
รฐธรรมนญ ตลาการ ศาลปกครอง กรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต
กรรมการตรวจเงนแผนดน
ขาราชการซงมตาแหนงหรอเงนเดอนประจา พนกงานรฐวสาหกจ เจาหนาทอนของรฐ
หรอสมาชก
หรอเจาหนาทของพรรคการเมอง และตองไมแสดงการฝกใฝในพรรคการเมองใด ๆ
มาตรา ๑๕ กอนเขารบหนาท องคมนตรตองถวายสตยปฏญาณตอพระมหากษตรย
ดวยถอยคา ดงตอไปน
“ขาพระพทธเจา (ชอผปฏญาณ) ขอถวายสตยปฏญาณวา ขาพระพทธเจาจะ
จงรกภกด
ตอพระมหากษตรย และจะปฏบตหนาทดวยความซอสตยสจรต เพอประโยชนของ
ประเทศและประชาชน ทงจะรกษาไวและปฏบตตามซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทก
ประการ”
มาตรา ๑๖ องคมนตรพนจากตาแหนงเมอตาย ลาออก หรอมพระบรมราชโองการ
ใหพนจากตาแหนง
มาตรา ๑๗ การแตงตงและการใหขาราชการในพระองคและสมหราชองครกษพน
จากตาแหนง ใหเปนไปตามพระราชอธยาศย
PS 103 503
มาตรา ๑๘ ในเมอพระมหากษตรยจะไมประทบอยในราชอาณาจกร หรอจะทรง
บรหาร
พระราชภาระไมไดดวยเหตใดกตาม จะไดทรงแตงตงผใดผหนงเปนผสาเรจราชการ
แทนพระองค และใหประธานรฐสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ
มาตรา ๑๙ ในกรณทพระมหากษตรยมไดทรงแตงตงผสาเรจราชการแทนพระองค
ตามมาตรา ๑๘ หรอในกรณทพระมหากษตรยไมสามารถทรงแตงตงผสาเรจราชการแทน
พระองคเพราะยงไมทรงบรรลนตภาวะหรอเพราะเหตอน ใหคณะองคมนตรเสนอชอผใดผหนง
ซงสมควรดารงตาแหนงผสาเรจราชการแทนพระองคตอรฐสภาเพอขอความเหนชอบ เมอ
รฐสภาใหความเหนชอบแลว ใหประธานรฐสภาประกาศในพระปรมาภไธยพระมหากษตรย
แตงตงผนนเปนผสาเรจราชการแทนพระองค
ในระหวางทสภาผแทนราษฎรสนอายหรอสภาผแทนราษฎรถกยบ ใหวฒสภาทา
หนาทรฐสภาในการใหความเหนชอบตามวรรคหนง
มาตรา ๒๐ ในระหวางทไมมผสาเรจราชการแทนพระองคตามทบญญตไวในมาตรา
๑๘หรอมาตรา ๑๙ ใหประธานองคมนตรเปนผสาเรจราชการแทนพระองคเปนการชวคราวไป
พลางกอน
ในกรณทผสาเรจราชการแทนพระองคซงไดรบการแตงตงตามมาตรา ๑๘ หรอมาตรา
๑๙ไมสามารถปฏบตหนาทได ใหประธานองคมนตรทาหนาทผสาเรจราชการแทนพระองคเปน
การชวคราวไปพลางกอน
ในระหวางทประธานองคมนตรเปนผสาเรจราชการแทนพระองคตามวรรคหนง หรอ
ในระหวางทประธานองคมนตรทาหนาทผสาเรจราชการแทนพระองคตามวรรคสอง ประธาน
องคมนตรจะปฏบตหนาทในฐานะเปนประธานองคมนตรมได ในกรณเชนวาน ใหคณะ
องคมนตรเลอกองคมนตรคนหนงขนทาหนาทประธานองคมนตรเปนการชวคราวไปพลางกอน
มาตรา ๒๑ กอนเขารบหนาท ผสาเรจราชการแทนพระองคซงไดรบการแตงตงตาม
มาตรา ๑๘ หรอมาตรา ๑๙ ตองปฏญาณตนในทประชมรฐสภาดวยถอยคา ดงตอไปน
“ขาพเจา (ชอผปฏญาณ) ขอปฏญาณวา ขาพเจาจะจงรกภกดตอพระมหากษตรย
(พระปรมาภไธย) และจะปฏบตหนาทดวยความซอสตยสจรต เพอประโยชนของ
ประเทศและประชาชน ทงจะรกษาไวและปฏบตตามซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยทก
ประการ”
ในระหวางทสภาผแทนราษฎรสนอายหรอสภาผแทนราษฎรถกยบ ใหวฒสภาทา
หนาทรฐสภาตามมาตราน
PS 103 504
มาตรา ๒๒ ภายใตบงคบมาตรา ๒๓ การสบราชสมบตใหเปนไปโดยนยแหงกฎ
มณเฑยรบาล วาดวยการสบราชสนตตวงศ พระพทธศกราช ๒๔๖๗
การแกไขเพมเตมกฎมณเฑยรบาลวาดวยการสบราชสนตตวงศ พระพทธศกราช
๒๔๖๗
เปนพระราชอานาจของพระมหากษตรยโดยเฉพาะ เมอมพระราชดารประการใด ให
คณะองคมนตรจดทารางกฎมณเฑยรบาลแกไขเพมเตมกฎมณเฑยรบาลเดมขนทลเกลา
ทลกระหมอมถวายเพอมพระราชวนจฉย เมอทรงเหนชอบและทรงลงพระปรมาภไธยแลว ให
ประธานองคมนตรดาเนนการ แจงประธานรฐสภาเพอใหประธานรฐสภาแจงใหรฐสภาทราบ
และใหประธานรฐสภาลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ และเมอไดประกาศในราชกจจา
นเบกษาแลว ใหใชบงคบเปนกฎหมายได
ในระหวางทสภาผแทนราษฎรสนอายหรอสภาผแทนราษฎรถกยบ ใหวฒสภาทา
หนาทรฐสภาในการรบทราบตามวรรคสอง
มาตรา ๒๓ ในกรณทราชบลลงกหากวางลงและเปนกรณทพระมหากษตรยไดทรง
แตงตง พระรชทายาทไวตามกฎมณเฑยรบาลวาดวยการสบราชสนตตวงศ พระพทธศกราช
๒๔๖๗ แลว
ใหคณะรฐมนตรแจงใหประธานรฐสภาทราบ และใหประธานรฐสภาเรยกประชม
รฐสภาเพอรบทราบและใหประธานรฐสภาอญเชญองคพระรชทายาทขนทรงราชยเปน
พระมหากษตรยสบไป แลวใหประธานรฐสภาประกาศใหประชาชนทราบ
ในกรณทราชบลลงกหากวางลงและเปนกรณทพระมหากษตรยมไดทรงแตงตงพระ
รชทายาทไวตามวรรคหนง ใหคณะองคมนตรเสนอพระนามผสบราชสนตตวงศตามมาตรา ๒๒
ตอ
คณะรฐมนตรเพอเสนอตอรฐสภาเพอรฐสภาใหความเหนชอบ ในการน จะเสนอพระ
นามพระราชธดากได เมอรฐสภาใหความเหนชอบแลว ใหประธานรฐสภาอญเชญองคผสบราช
สนตตวงศขนทรงราชยเปนพระมหากษตรยสบไป แลวใหประธานรฐสภาประกาศใหประชาชน
ทราบ
ในระหวางทสภาผแทนราษฎรสนอายหรอสภาผแทนราษฎรถกยบ ใหวฒสภาทา
หนาทรฐสภาในการรบทราบตามวรรคหนงหรอใหความเหนชอบตามวรรคสอง
มาตรา ๒๔ ในระหวางทยงไมมประกาศอญเชญองคพระรชทายาทหรอองคผสบราช
สนตตวงศขนทรงราชยเปนพระมหากษตรยตามมาตรา ๒๓ ใหประธานองคมนตรเปนผสาเรจ
ราชการแทนพระองคเปนการชวคราวไปพลางกอน แตในกรณทราชบลลงกวางลงในระหวางท
PS 103 505
ไดแตงตงผสาเรจราชการแทนพระองคไวตามมาตรา ๑๘ หรอมาตรา ๑๙ หรอระหวางเวลาท
ประธานองคมนตรเปนผสาเรจราชการแทนพระองคตามมาตรา ๒๐ วรรคหนง ใหผสาเรจ
ราชการแทนพระองคนน ๆ แลวแตกรณ เปนผสาเรจราชการแทนพระองคตอไป ทงน จนกวา
จะไดประกาศอญเชญองคพระรชทายาทหรอองคผสบราชสนตตวงศขนทรงราชยเปน
พระมหากษตรย
ในกรณทผสาเรจราชการแทนพระองคซงไดรบการแตงตงไวและเปนผสาเรจราชการ
แทนพระองคตอไปตามวรรคหนงไมสามารถปฏบตหนาทได ใหประธานองคมนตรทาหนาท
ผสาเรจราชการแทนพระองคเปนการชวคราวไปพลางกอน
ในกรณทประธานองคมนตรเปนผสาเรจราชการแทนพระองคตามวรรคหนง หรอทา
หนาทผสาเรจราชการแทนพระองคเปนการชวคราวตามวรรคสอง ใหนาบทบญญตมาตรา ๒๐
วรรคสามมาใชบงคบ
มาตรา ๒๕ ในกรณทคณะองคมนตรจะตองปฏบตหนาทตามมาตรา ๑๙ หรอมาตรา
๒๓
วรรคสอง หรอประธานองคมนตรจะตองปฏบตหนาทตามมาตรา ๒๐ วรรคหนง หรอ
วรรคสอง หรอ มาตรา ๒๔ วรรคสอง และอยในระหวางทไมมประธานองคมนตรหรอมแตไม
สามารถปฏบตหนาทได ใหคณะองคมนตรทเหลออยเลอกองคมนตรคนหนงเพอทาหนาท
ประธานองคมนตร หรอปฏบตหนาท ตามมาตรา ๒๐ วรรคหนงหรอวรรคสอง หรอตามมาตรา
๒๔ วรรคสาม แลวแตกรณ
หมวด ๓
สทธและเสรภาพของชนชาวไทย ______________
สวนท ๑
บททวไป ______________
มาตรา ๒๖ การใชอานาจโดยองคกรของรฐทกองคกร ตองคานงถงศกดศรความ
เปนมนษยสทธและเสรภาพ ตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน
PS 103 506
มาตรา ๒๗ สทธและเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไวโดยชดแจง โดยปรยายหรอ
โดยคาวนจฉยของศาลรฐธรรมนญ ยอมไดรบความคมครองและผกพนรฐสภา คณะรฐมนตร
ศาล รวมทง องคกรตามรฐธรรมนญ และหนวยงานของรฐโดยตรงในการตรากฎหมาย การใช
บงคบกฎหมาย และการตความกฎหมายทงปวง
มาตรา ๒๘ บคคลยอมอางศกดศรความเปนมนษยหรอใชสทธและเสรภาพของตน
ไดเทาทไมละเมดสทธและเสรภาพของบคคลอน ไมเปนปฏปกษตอรฐธรรมนญ หรอไมขดตอ
ศลธรรมอนดของประชาชน
บคคลซงถกละเมดสทธหรอเสรภาพทรฐธรรมนญนรบรองไว สามารถยกบทบญญต
แหงรฐธรรมนญนเพอใชสทธทางศาลหรอยกขนเปนขอตอสคดในศาลได
บคคลยอมสามารถใชสทธทางศาลเพอบงคบใหรฐตองปฏบตตามบทบญญตในหมวด
นไดโดยตรงหากการใชสทธและเสรภาพในเรองใดมกฎหมายบญญตรายละเอยดแหงการใช
สทธและเสรภาพตามทรฐธรรมนญนรบรองไวแลว ใหการใชสทธและเสรภาพในเรองนนเปนไป
ตามทกฎหมายบญญตบคคลยอมมสทธไดรบการสงเสรม สนบสนน และชวยเหลอจากรฐ ใน
การใชสทธตามความในหมวดน
มาตรา ๒๙ การจากดสทธและเสรภาพของบคคลทรฐธรรมนญรบรองไว จะกระทา
มได
เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอการทรฐธรรมนญน
กาหนดไวและเทาทจาเปน และจะกระทบกระเทอนสาระสาคญแหงสทธและเสรภาพนนมได
กฎหมายตามวรรคหนงตองมผลใชบงคบเปนการทวไป และไมมงหมายใหใชบงคบ
แกกรณใดกรณหนงหรอแกบคคลใดบคคลหนงเปนการเจาะจง ทงตองระบบทบญญตแหง
รฐธรรมนญทใหอานาจในการตรากฎหมายนนดวย
บทบญญตในวรรคหนงและวรรคสองใหนามาใชบงคบกบกฎทออกโดยอาศยอานาจ
ตามบทบญญตแหงกฎหมายดวยโดยอนโลม
สวนท ๒
ความเสมอภาค ______________
มาตรา ๓๐ บคคลยอมเสมอกนในกฎหมายและไดรบความคมครองตามกฎหมาย
เทาเทยมกนชายและหญงมสทธเทาเทยมกน
PS 103 507
การเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตอบคคลเพราะเหตแหงความแตกตางในเรองถน
กาเนดเชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล
ฐานะทางเศรษฐกจหรอสงคม ความเชอทางศาสนา การศกษาอบรม หรอความคดเหนทางการ
เมองอนไมขดตอบทบญญตแหงรฐธรรมนญ จะกระทามได
มาตรการทรฐกาหนดขนเพอขจดอปสรรคหรอสงเสรมใหบคคลสามารถใชสทธและ
เสรภาพไดเชนเดยวกบบคคลอน ยอมไมถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตามวรรคสาม
มาตรา ๓๑ บคคลผเปนทหาร ตารวจ ขาราชการ เจาหนาทอนของรฐ และพนกงาน
หรอลกจางขององคกรของรฐ ยอมมสทธและเสรภาพตามรฐธรรมนญเชนเดยวกบบคคลทวไป
เวนแตทจากดไวในกฎหมายหรอกฎทออกโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย
เฉพาะในสวนทเกยวกบการเมอง สมรรถภาพ วนย หรอจรยธรรม
สวนท ๓
สทธและเสรภาพสวนบคคล ______________
มาตรา ๓๒ บคคลยอมมสทธและเสรภาพในชวตและรางกาย
การทรมาน ทารณกรรม หรอการลงโทษดวยวธการโหดรายหรอไรมนษยธรรม จะกระทามได
แตการลงโทษตามคาพพากษาของศาลหรอตามทกฎหมายบญญตไมถอวาเปนการลงโทษดวย
วธการโหดรายหรอไรมนษยธรรมตามความในวรรคน
การจบและการคมขงบคคล จะกระทามได เวนแตมคาสงหรอหมายของศาลหรอมเหต
อยางอนตามทกฎหมายบญญต การคนตวบคคลหรอการกระทาใดอนกระทบตอสทธและ
เสรภาพตามวรรคหนง จะกระทามได เวนแตมเหตตามทกฎหมายบญญตในกรณทมการกระทา
ซงกระทบตอสทธและเสรภาพตามวรรคหนง ผเสยหาย พนกงานอยการหรอบคคลอนใดเพอ
ประโยชนของผเสยหาย มสทธรองตอศาลเพอใหสงระงบหรอเพกถอนการกระทา เชนวานน
รวมทงจะกาหนดวธการตามสมควรหรอการเยยวยาความเสยหายทเกดขนดวยกได
มาตรา ๓๓ บคคลยอมมเสรภาพในเคหสถาน
บคคลยอมไดรบความคมครองในการทจะอยอาศยและครอบครองเคหสถานโดย
ปกตสขการเขาไปในเคหสถานโดยปราศจากความยนยอมของผครอบครอง หรอการตรวจคน
เคหสถานหรอในทรโหฐาน จะกระทามได เวนแตมคาสงหรอหมายของศาล หรอมเหตอยางอน
ตามทกฎหมายบญญต
PS 103 508
มาตรา ๓๔ บคคลยอมมเสรภาพในการเดนทางและมเสรภาพในการเลอกถนทอย
ภายในราชอาณาจกร
การจากดเสรภาพตามวรรคหนง จะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตาม
บทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอความมนคงของรฐ ความสงบเรยบรอยหรอสวสดภาพของ
ประชาชนการผงเมอง หรอเพอสวสดภาพของผเยาว
การเนรเทศบคคลผมสญชาตไทยออกนอกราชอาณาจกร หรอหามมใหบคคลผม
สญชาตไทยเขามาในราชอาณาจกร จะกระทามได
มาตรา ๓๕ สทธของบคคลในครอบครว เกยรตยศ ชอเสยง ตลอดจนความเปนอย
สวนตวยอมไดรบความคมครอง
การกลาวหรอไขขาวแพรหลายซงขอความหรอภาพไมวาดวยวธใดไปยงสาธารณชน
อนเปนการละเมดหรอกระทบถงสทธของบคคลในครอบครว เกยรตยศ ชอเสยง หรอความ
เปนอยสวนตวจะกระทามได เวนแตกรณทเปนประโยชนตอสาธารณะ
บคคลยอมมสทธไดรบความคมครองจากการแสวงประโยชนโดยมชอบจากขอมลสวน
บคคลทเกยวกบตน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๓๖ บคคลยอมมเสรภาพในการสอสารถงกนโดยทางทชอบดวยกฎหมาย
การตรวจ การกก หรอการเปดเผยสงสอสารทบคคลมตดตอถงกน รวมทง การกระทาดวย
ประการอนใดเพอใหลวงรถงขอความในสงสอสารทงหลายทบคคลมตดตอถงกน จะกระทามได
เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอรกษาความมนคง
ของรฐ หรอเพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน
มาตรา ๓๗ บคคลยอมมเสรภาพบรบรณในการถอศาสนา นกายของศาสนา หรอ
ลทธนยมในทางศาสนา และยอมมเสรภาพในการปฏบตตามศาสนธรรม ศาสนบญญต หรอ
ปฏบตพธกรรมตามความเชอถอของตน เมอไมเปนปฏปกษตอหนาทของพลเมองและไมเปน
การขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน
ในการใชเสรภาพตามวรรคหนง บคคลยอมไดรบความคมครองมใหรฐกระทาการใด
ๆ อนเปนการรอนสทธหรอเสยประโยชนอนควรมควรได เพราะเหตทถอศาสนา นกายของ
ศาสนา ลทธนยมในทางศาสนาหรอปฏบตตามศาสนธรรม ศาสนบญญต หรอปฏบตพธกรรม
ตามความเชอถอ แตกตางจากบคคลอน
มาตรา ๓๘ การเกณฑแรงงานจะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญต
แหงกฎหมาย เฉพาะเพอประโยชนในการปองปดภยพบตสาธารณะอนมมาเปนการฉกเฉนหรอ
โดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายซงใหกระทาไดในระหวางเวลาทประเทศอยใน
PS 103 509
ภาวะสงครามหรอการรบหรอในระหวางเวลาทมประกาศสถานการณฉกเฉนหรอประกาศใชกฎ
อยการศก
สวนท ๔
สทธในกระบวนการยตธรรม ______________
มาตรา ๓๙ บคคลไมตองรบโทษอาญา เวนแตไดกระทาการอนกฎหมายทใชอยใน
เวลาท กระทานนบญญตเปนความผดและกาหนดโทษไว และโทษทจะลงแกบคคลนนจะหนก
กวาโทษทกาหนดไวในกฎหมายทใชอยในเวลาทกระทาความผดมได
ในคดอาญา ตองสนนษฐานไวกอนวาผตองหาหรอจาเลยไมมความผด
กอนมคาพพากษาอนถงทสดแสดงวาบคคลใดไดกระทาความผด จะปฏบตตอบคคล
นนเสมอนเปนผกระทาความผดมได
มาตรา ๔๐ บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรม ดงตอไปน
(๑) สทธเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว และทวถง
(๒) สทธพนฐานในกระบวนพจารณา ซงอยางนอยตองมหลกประกนขนพนฐานเรอง
การไดรบการพจารณาโดยเปดเผย การไดรบทราบขอเทจจรงและตรวจเอกสารอยาง
เพยงพอ การเสนอขอเทจจรง ขอโตแยง และพยานหลกฐานของตน การคดคานผพพากษาหรอ
ตลาการ การไดรบการพจารณาโดยผพพากษาหรอตลาการทนงพจารณาคดครบองคคณะ และ
การไดรบทราบเหตผลประกอบคาวนจฉย คาพพากษา หรอคาสง
(๓) บคคลยอมมสทธทจะใหคดของตนไดรบการพจารณาอยางถกตอง รวดเรว และ
เปนธรรม
(๔) ผเสยหาย ผตองหา โจทก จาเลย คกรณ ผมสวนไดเสย หรอพยานในคดมสทธ
ไดรบการปฏบตทเหมาะสมในการดาเนนการตามกระบวนการยตธรรม รวมทงสทธในการไดรบ
การสอบสวนอยางถกตอง รวดเรว เปนธรรม และการไมใหถอยคาเปนปฏปกษตอตนเอง
(๕) ผเสยหาย ผตองหา จาเลย และพยานในคดอาญา มสทธไดรบความคมครอง
และความชวยเหลอทจาเปนและเหมาะสมจากรฐ สวนคาตอบแทน คาทดแทน และคาใชจายท
จาเปน ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
(๖) เดก เยาวชน สตร ผสงอาย หรอผพการหรอทพพลภาพ ยอมมสทธไดรบความ
คมครองในการดาเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสม และยอมมสทธไดรบการปฏบตท
PS 103 510
เหมาะสมในคดทเกยวกบความรนแรงทางเพศ
(๗) ในคดอาญา ผตองหาหรอจาเลยมสทธไดรบการสอบสวนหรอการพจารณาคดท
ถกตองรวดเรว และเปนธรรม โอกาสในการตอสคดอยางเพยงพอ การตรวจสอบหรอได
รบทราบพยานหลกฐานตามสมควร การไดรบความชวยเหลอในทางคดจากทนายความ และ
การไดรบการปลอยตวชวคราว
(๘) ในคดแพง บคคลมสทธไดรบความชวยเหลอทางกฎหมายอยางเหมาะสมจากรฐ
สวนท ๕
สทธในทรพยสน ______________
มาตรา ๔๑ สทธของบคคลในทรพยสนยอมไดรบความคมครอง ขอบเขตแหงสทธ
และการจากดสทธเชนวานยอมเปนไปตามทกฎหมายบญญต
การสบมรดกยอมไดรบความคมครอง สทธของบคคลในการสบมรดกยอมเปนไป
ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๔๒ การเวนคนอสงหารมทรพยจะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตาม
บทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะกจการของรฐเพอการอนเปนสาธารณปโภค การอนจาเปนใน
การปองกนประเทศ การไดมาซงทรพยากรธรรมชาต การผงเมอง การสงเสรมและรกษา
คณภาพ
สงแวดลอม การพฒนาการเกษตรหรอการอตสาหกรรม การปฏรปทดน การอนรกษ
โบราณสถานและแหลงทางประวตศาสตร หรอเพอประโยชนสาธารณะอยางอน และตองชดใช
คาทดแทนทเปนธรรมภายในเวลาอนควรแกเจาของตลอดจนผทรงสทธบรรดาทไดรบความ
เสยหายจากการเวนคนนน ทงน ตามทกฎหมายบญญต
การกาหนดคาทดแทนตามวรรคหนงตองกาหนดใหอยางเปนธรรมโดยคานงถงราคา
ทซอขายกนตามปกตในทองตลาด การไดมา สภาพและทต งของอสงหารมทรพย ความเสยหาย
ของผถกเวนคนและประโยชนทรฐและผถกเวนคนไดรบจากการใชสอยอสงหารมทรพยทถก
เวนคน
กฎหมายเวนคนอสงหารมทรพยตองระบวตถประสงคแหงการเวนคนและกาหนด
ระยะเวลาการเขาใชอสงหารมทรพยไวใหชดแจง ถามไดใชเพอการนนภายในระยะเวลาท
กาหนดดงกลาวตองคนใหเจาของเดมหรอทายาท
PS 103 511
การคนอสงหารมทรพยใหเจาของเดมหรอทายาทตามวรรคสาม และการเรยกคนคา
ทดแทนทชดใชไป ใหเปนไปตามทกฎหมายบญญต
สวนท ๖
สทธและเสรภาพในการประกอบอาชพ ______________
มาตรา ๔๓ บคคลยอมมเสรภาพในการประกอบกจการหรอประกอบอาชพและการ
แขงขนโดยเสรอยางเปนธรรมการจากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทามได เวนแตโดยอาศย
อานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอประโยชนในการรกษาความมนคงของรฐหรอ
เศรษฐกจของประเทศ การคมครองประชาชนในดานสาธารณปโภค การรกษาความสงบ
เรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนการจดระเบยบการประกอบอาชพ การคมครอง
ผบรโภค การผงเมอง การรกษาทรพยากรธรรมชาตหรอสงแวดลอม สวสดภาพของประชาชน
หรอเพอปองกนการผกขาดหรอขจดความไมเปนธรรมในการแขงขน
มาตรา ๔๔ บคคลยอมมสทธไดรบหลกประกนความปลอดภยและสวสดภาพในการ
ทางานรวมทงหลกประกนในการดารงชพทงในระหวางการทางานและเมอพนภาวะการทางาน
ทงน ตามทกฎหมายบญญต
สวนท ๗
เสรภาพในการแสดงความคดเหนของบคคลและสอมวลชน ______________
มาตรา ๔๕ บคคลยอมมเสรภาพในการแสดงความคดเหน การพด การเขยน การ
พมพการโฆษณา และการสอความหมายโดยวธอน
การจากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตาม
บทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอรกษาความมนคงของรฐ เพอคมครองสทธ เสรภาพ
เกยรตยศ ชอเสยง สทธ
ในครอบครวหรอความเปนอยสวนตวของบคคลอน เพอรกษาความสงบเรยบรอยหรอ
ศลธรรมอนดของประชาชน หรอเพอปองกนหรอระงบความเสอมทรามทางจตใจหรอสขภาพ
ของประชาชน
PS 103 512
การสงปดกจการหนงสอพมพหรอสอมวลชนอนเพอลดรอนเสรภาพตามมาตราน จะ
กระทามไดการหามหนงสอพมพหรอสอมวลชนอนเสนอขาวสารหรอแสดงความคดเหนทงหมด
หรอบางสวน หรอการแทรกแซงดวยวธการใด ๆ เพอลดรอนเสรภาพตามมาตราน จะกระทา
มได เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายซงไดตราขนตามวรรคสอง
การใหนาขาวหรอบทความไปใหเจาหนาทตรวจกอนนาไปโฆษณาในหนงสอพมพ
หรอสอมวลชนอน จะกระทามได เวนแตจะกระทาในระหวางเวลาทประเทศอยในภาวะสงคราม
แตทงน จะตองกระทาโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมายซงไดตราขนตามวรรคสอง
เจาของกจการหนงสอพมพหรอสอมวลชนอนตองเปนบคคลสญชาตไทย
การใหเงนหรอทรพยสนอนเพออดหนนกจการหนงสอพมพหรอสอมวลชนอนของ
เอกชนรฐจะกระทามได
มาตรา ๔๖ พนกงานหรอลกจางของเอกชนทประกอบกจการหนงสอพมพ
วทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอสอมวลชนอน ยอมมเสรภาพในการเสนอขาวและแสดง
ความคดเหนภายใตขอจากด ตามรฐธรรมนญ โดยไมตกอยภายใตอาณตของหนวยราชการ
หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอ เจาของกจการนน แตตองไมขดตอจรยธรรมแหงการ
ประกอบวชาชพ และมสทธจดตงองคกรเพอปกปองสทธ เสรภาพและความเปนธรรม รวมทงม
กลไกควบคมกนเองขององคกรวชาชพ
ขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ
ในกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอสอมวลชนอน ยอมมเสรภาพเชนเดยวกบ
พนกงานหรอลกจางของเอกชนตามวรรคหนง
การกระทาใด ๆ ไมวาโดยทางตรงหรอทางออมของผดารงตาแหนงทางการเมอง
เจาหนาทของรฐ หรอเจาของกจการ อนเปนการขดขวางหรอแทรกแซงการเสนอขาวหรอแสดง
ความคดเหน
ในประเดนสาธารณะของบคคลตามวรรคหนงหรอวรรคสอง ใหถอวาเปนการจงใจใช
อานาจหนาท
โดยมชอบและไมมผลใชบงคบ เวนแตเปนการกระทาเพอใหเปนไปตามกฎหมายหรอ
จรยธรรมแหงการประกอบวชาชพ
มาตรา ๔๗ คลนความถทใชในการสงวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และ
โทรคมนาคมเปนทรพยากรสอสารของชาตเพอประโยชนสาธารณะ
ใหมองคกรของรฐทเปนอสระองคกรหนงทาหนาทจดสรรคลนความถตามวรรคหนง
และกากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และกจการโทรคมนาคม ทงน
PS 103 513
ตามทกฎหมายบญญต
การดาเนนการตามวรรคสองตองคานงถงประโยชนสงสดของประชาชนในระดบชาต
และระดบทองถน ทงในดานการศกษา วฒนธรรม ความมนคงของรฐ ประโยชนสาธารณะอน
และการแขงขนโดยเสรอยางเปนธรรม รวมทงตองจดใหภาคประชาชนมสวนรวมในการ
ดาเนนการสอมวลชนสาธารณะการกากบการประกอบกจการตามวรรคสองตองมมาตรการเพอ
ปองกนมใหมการควบรวม
การครองสทธขามสอ หรอการครอบงา ระหวางสอมวลชนดวยกนเองหรอโดยบคคล
อนใด ซงจะมผลเปนการขดขวางเสรภาพในการรบรขอมลขาวสารหรอปดกนการไดรบขอมล
ขาวสารทหลากหลายของประชาชน
มาตรา ๔๘ ผดารงตาแหนงทางการเมองจะเปนเจาของกจการหรอถอหนในกจการ
หนงสอพมพ วทยกระจายเสยง วทยโทรทศน หรอโทรคมนาคม มได ไมวาในนามของตนเอง
หรอใหผอนเปนเจาของกจการหรอถอหนแทน หรอจะดาเนนการโดยวธการอนไมวาโดย
ทางตรงหรอทางออมทสามารถบรหารกจการดงกลาวไดในทานองเดยวกบการเปนเจาของ
กจการหรอถอหนในกจการดงกลาว
สวนท ๘
สทธและเสรภาพในการศกษา ______________
มาตรา ๔๙ บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบการศกษาไมนอยกวาสบสองปทรฐ
จะตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย
ผยากไร ผพการหรอทพพลภาพ หรอผอยในสภาวะยากลาบาก ตองไดรบสทธตาม
วรรคหนงและการสนบสนนจากรฐเพอใหไดรบการศกษาโดยทดเทยมกบบคคลอน
การจดการศกษาอบรมขององคกรวชาชพหรอเอกชน การศกษาทางเลอกของ
ประชาชนการเรยนรดวยตนเอง และการเรยนรตลอดชวต ยอมไดรบความคมครองและสงเสรม
ทเหมาะสมจากรฐ
มาตรา ๕๐ บคคลยอมมเสรภาพในทางวชาการ
การศกษาอบรม การเรยนการสอน การวจย และการเผยแพรงานวจยตามหลก
วชาการยอมไดรบความคมครอง ทงน เทาทไมขดตอหนาทของพลเมองหรอศลธรรมอนดของ
ประชาชน
PS 103 514
สวนท ๙
สทธในการไดรบบรการสาธารณสขและสวสดการจากรฐ ______________
มาตรา ๕๑ บคคลยอมมสทธเสมอกนในการรบบรการทางสาธารณสขทเหมาะสม
และได
มาตรฐาน และผยากไรมสทธไดรบการรกษาพยาบาลจากสถานบรการสาธารณสข
ของรฐโดยไมเสยคาใชจาย
บคคลยอมมสทธไดรบการบรการสาธารณสขจากรฐซงตองเปนไปอยางทวถงและม
ประสทธภาพ
บคคลยอมมสทธไดรบการปองกนและขจดโรคตดตออนตรายจากรฐอยางเหมาะสม
โดยไมเสยคาใชจายและทนตอเหตการณ
มาตรา ๕๒ เดกและเยาวชน มสทธในการอยรอดและไดรบการพฒนาดานรางกาย
จตใจ และสตปญญา ตามศกยภาพในสภาพแวดลอมทเหมาะสม โดยคานงถงการมสวนรวม
ของเดกและเยาวชนเปนสาคญ
เดก เยาวชน สตร และบคคลในครอบครว มสทธไดรบความคมครองจากรฐ ให
ปราศจากการใชความรนแรงและการปฏบตอนไมเปนธรรม ทงมสทธไดรบการบาบดฟนฟใน
กรณทมเหตดงกลาว การแทรกแซงและการจากดสทธของเดก เยาวชน และบคคลในครอบครว
จะกระทามได
เวนแตโดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอสงวนและรกษาไวซง
สถานะของครอบครวหรอประโยชนสงสดของบคคลนน
เดกและเยาวชนซงไมมผดแลมสทธไดรบการเลยงดและการศกษาอบรมทเหมาะสม
จากรฐ
มาตรา ๕๓ บคคลซงมอายเกนหกสบปบรบรณและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ
มสทธไดรบสวสดการ สงอานวยความสะดวกอนเปนสาธารณะอยางสมศกดศร และความ
ชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ
มาตรา ๕๔ บคคลซงพการหรอทพพลภาพ มสทธเขาถงและใชประโยชนจาก
สวสดการสงอานวยความสะดวกอนเปนสาธารณะ และความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐบคคล
วกลจรตยอมไดรบความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ
PS 103 515
มาตรา ๕๕ บคคลซงไรทอยอาศยและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพ ยอมมสทธ
ไดรบความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ
สวนท ๑๐
สทธในขอมลขาวสารและการรองเรยน ______________
มาตรา ๕๖ บคคลยอมมสทธไดรบทราบและเขาถงขอมลหรอขาวสารสาธารณะใน
ครอบครองของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน เวนแต
การเปดเผยขอมลหรอขาวสารนนจะกระทบตอความมนคงของรฐ ความปลอดภยของ
ประชาชน หรอสวนไดเสยอนพงไดรบความคมครองของบคคลอน หรอเปนขอมลสวนบคคล
ทงน ตามทกฎหมายบญญต
มาตรา ๕๗ บคคลยอมมสทธไดรบขอมล คาชแจง และเหตผลจากหนวยราชการ
หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน กอนการอนญาตหรอการดาเนน
โครงการหรอกจกรรมใดทอาจมผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอม สขภาพอนามย คณภาพชวต
หรอสวนไดเสยสาคญอนใดทเกยวกบตนหรอชมชนทองถน และมสทธแสดงความคดเหนของ
ตนตอหนวยงานทเกยวของเพอนาไปประกอบการพจารณาในเรองดงกลาว
การวางแผนพฒนาสงคม เศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรม การเวนคน
อสงหารมทรพย
การวางผงเมอง การกาหนดเขตการใชประโยชนในทดน และการออกกฎทอาจม
ผลกระทบตอสวนไดเสยสาคญของประชาชน ใหรฐจดใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของ
ประชาชนอยางทวถงกอนดาเนนการ
มาตรา ๕๘ บคคลยอมมสทธมสวนรวมในกระบวนการพจารณาของเจาหนาทของรฐ
ในการปฏบตราชการทางปกครองอนมผลหรออาจมผลกระทบตอสทธและเสรภาพของตน
มาตรา ๕๙ บคคลยอมมสทธเสนอเรองราวรองทกขและไดรบแจงผลการพจารณา
ภายในเวลาอนรวดเรว
มาตรา ๖๐ บคคลยอมมสทธทจะฟองหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ
ราชการสวนทองถน หรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคล ใหรบผดเนองจากการ
กระทาหรอการละเวนการกระทาของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยงานนน
PS 103 516
มาตรา ๖๑ สทธของบคคลซงเปนผบรโภคยอมไดรบความคมครองในการไดรบ
ขอมลทเปนความจรง และมสทธรองเรยนเพอใหไดรบการแกไขเยยวยาความเสยหาย รวมทงม
สทธรวมตวกนเพอพทกษสทธของผบรโภค ใหมองคการเพอการคมครองผบรโภคทเปนอสระ
จากหนวยงานของรฐ ซงประกอบดวย
ตวแทนผบรโภค ทาหนาทใหความเหนเพอประกอบการพจารณาของหนวยงานของ
รฐในการตราและการบงคบใชกฎหมายและกฎ และใหความเหนในการกาหนดมาตรการตาง ๆ
เพอคมครองผบรโภครวมทงตรวจสอบและรายงานการกระทาหรอละเลยการกระทาอนเปนการ
คมครองผบรโภค ทงน ใหรฐสนบสนนงบประมาณในการดาเนนการขององคการอสระดงกลาว
ดวย
มาตรา ๖๒ บคคลยอมมสทธตดตามและรองขอใหมการตรวจสอบการปฏบตหนาท
ของผดารงตาแหนงทางการเมอง หนวยงานของรฐ และเจาหนาทของรฐ
บคคลซงใหขอมลโดยสจรตแกองคกรตรวจสอบการใชอานาจรฐหรอหนวยงานของรฐ
เกยวกบการปฏบตหนาทของผดารงตาแหนงทางการเมอง หนวยงานของรฐ หรอเจาหนาทของ
รฐยอมไดรบความคมครอง
สวนท ๑๑
เสรภาพในการชมนมและการสมาคม ______________
มาตรา ๖๓ บคคลยอมมเสรภาพในการชมนมโดยสงบและปราศจากอาวธ
การจากดเสรภาพตามวรรคหนงจะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจตาม
บทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะในกรณการชมนมสาธารณะ และเพอคมครองความสะดวกของ
ประชาชนทจะใชทสาธารณะ หรอเพอรกษาความสงบเรยบรอยในระหวางเวลาทประเทศอยใน
ภาวะสงครามหรอในระหวางเวลาทมประกาศสถานการณฉกเฉนหรอประกาศใชกฎอยการศก
มาตรา ๖๔ บคคลยอมมเสรภาพในการรวมกนเปนสมาคม สหภาพ สหพนธ สหกรณ
กลมเกษตรกร องคการเอกชน องคการพฒนาเอกชน หรอหมคณะอน
ขาราชการและเจาหนาทของรฐยอมมเสรภาพในการรวมกลมเชนเดยวกบบคคลทวไป
แตทงน ตองไมกระทบประสทธภาพในการบรหารราชการแผนดนและความตอเนองในการ
จดทาบรการสาธารณะ ทงน ตามทกฎหมายบญญต
PS 103 517
การจากดเสรภาพตามวรรคหนงและวรรคสอง จะกระทามได เวนแตโดยอาศยอานาจ
ตามบทบญญตแหงกฎหมาย เฉพาะเพอคมครองประโยชนสวนรวมของประชาชน เพอรกษา
ความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน หรอเพอปองกนมใหมการผกขาดตดตอน
ในทางเศรษฐกจ
มาตรา ๖๕ บคคลยอมมเสรภาพในการรวมกนจดตงพรรคการเมองเพอสราง
เจตนารมณ ทางการเมองของประชาชนและเพอดาเนนกจกรรมในทางการเมองใหเปนไปตาม
เจตนารมณนนตามวถทางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปน
ประมขตามทบญญตไวในรฐธรรมนญน
การจดองคกรภายใน การดาเนนกจการ และขอบงคบของพรรคการเมอง ตอง
สอดคลองกบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรง
เปนประมขสมาชกสภาผแทนราษฎรซงเปนสมาชกของพรรคการเมอง กรรมการบรหารของ
พรรคการเมอง หรอสมาชกพรรคการเมองตามจานวนทกาหนดในพระราชบญญตประกอบ
รฐธรรมนญ
วาดวยพรรคการเมอง ซงเหนวามตหรอขอบงคบในเรองใดของพรรคการเมองทตน
เปนสมาชกอยนนจะขดตอสถานะและการปฏบตหนาทของสมาชกสภาผแทนราษฎรตาม
รฐธรรมนญน หรอขดหรอแยงกบหลกการพนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนม
พระมหากษตรยทรงเปนประมข มสทธรองขอใหศาลรฐธรรมนญพจารณาวนจฉย
ในกรณทศาลรฐธรรมนญวนจฉยวามตหรอขอบงคบดงกลาวขดหรอแยงกบหลกการ
พนฐานแหงการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ใหมตหรอ
ขอบงคบนนเปนอนยกเลกไป
สวนท ๑๒
สทธชมชน ______________
มาตรา ๖๖ บคคลซงรวมกนเปนชมชน ชมชนทองถน หรอชมชนทองถนดงเดม
ยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถน
และของชาตและมสวนรวมในการจดการ การบารงรกษา และการใชประโยชนจาก
ทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม รวมทงความหลากหลายทางชวภาพอยางสมดลและยงยน
PS 103 518
มาตรา ๖๗ สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐ และชมชนในการอนรกษ
บารงรกษาและการไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ และ
ในการคมครองสงเสรม และรกษาคณภาพสงแวดลอม เพอใหดารงชพอยไดอยางปกตและ
ตอเนองในสงแวดลอมทจะไมกอใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย สวสดภาพ หรอคณภาพ
ชวตของตน ยอมไดรบความคมครองตามความเหมาะสม
การดาเนนโครงการหรอกจกรรมทอาจกอใหเกดผลกระทบตอชมชนอยางรนแรงทง
ทางดานคณภาพสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาต และสขภาพ จะกระทามได เวนแตจะได
ศกษาและประเมนผลกระทบตอคณภาพสงแวดลอมและสขภาพของประชาชนในชมชน และจด
ใหมกระบวนการรบฟงความคดเหนของประชาชนและผมสวนไดเสยกอน รวมทงไดใหองคการ
อสระซงประกอบดวยผแทนองคการเอกชนดานสงแวดลอมและสขภาพ และผแทน
สถาบนอดมศกษาทจดการการศกษาดานสงแวดลอมหรอทรพยากรธรรมชาตหรอดานสขภาพ
ใหความเหนประกอบกอนมการดาเนนการดงกลาว
สทธของชมชนทจะฟองหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ ราชการสวน
ทองถนหรอองคกรอนของรฐทเปนนตบคคล เพอใหปฏบตหนาทตามบทบญญตน ยอมไดรบ
ความคมครอง
หมวด ๑๕
การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญ
___________
มาตรา ๒๙๑ การแกไขเพมเตมรฐธรรมนญใหกระทาไดตามหลกเกณฑและวธการ
ดงตอไปน
(๑) ญตตขอแกไขเพมเตมตองมาจากคณะรฐมนตร สมาชกสภาผแทนราษฎรมจานวน
ไมนอยกวาหนงในหาของจานวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของสภาผแทนราษฎร หรอจาก
สมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภามจานวนไมนอยกวาหนงในหาของจานวนสมาชก
ทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา หรอจากประชาชนผมสทธเลอกตงจานวนไมนอยกวาหาหมน
คนตามกฎหมายวาดวยการเขาชอเสนอกฎหมาย
ญตตขอแกไขเพมเตมรฐธรรมนญทมผลเปนการเปลยนแปลงการปกครองระบอบ
ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข หรอเปลยนแปลงรปของรฐ จะเสนอมได
(๒) ญตตขอแกไขเพมเตมตองเสนอเปนรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมและใหรฐสภา
พจารณาเปนสามวาระ
PS 103 519
(๓) การออกเสยงลงคะแนนในวาระทหนงขนรบหลกการ ใหใชวธเรยกชอและ
ลงคะแนนโดยเปดเผย และตองมคะแนนเสยงเหนชอบดวยในการแกไขเพมเตมนน ไมนอยกวา
กงหนงของจานวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา
(๔) การพจารณาในวาระทสองขนพจารณาเรยงลาดบมาตรา ตองจดใหมการรบฟง
ความคดเหนจากประชาชนผมสทธเลอกตงทเขาชอเสนอรางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมดวย
การออกเสยงลงคะแนนในวาระทสองขนพจารณาเรยงลาดบมาตรา ใหถอเอาเสยงขาง
มากเปนประมาณ
(๕) เมอการพจารณาวาระทสองเสรจสนแลว ใหรอไวสบหาวน เมอพนกาหนดนแลวให
รฐสภาพจารณาในวาระทสามตอไป
(๖) การออกเสยงลงคะแนนในวาระทสามขนสดทาย ใหใชวธเรยกชอและลงคะแนนโดย
เปดเผย และตองมคะแนนเสยงเหนชอบดวยในการทจะใหออกใชเปนรฐธรรมนญมากกวากง
หนงของจานวนสมาชกทงหมดเทาทมอยของทงสองสภา
(๗) เมอการลงมตไดเปนไปตามทกลาวแลว ใหนารางรฐธรรมนญแกไขเพมเตมขน
ทลเกลาทลกระหมอมถวาย และใหนาบทบญญตมาตรา ๑๕๐ และมาตรา ๑๕๑ มาใชบงคบโดย
อนโลม
บทเฉพาะกาล
___________
มาตรา ๒๙๒ ใหคณะองคมนตรซงดารงตาแหนงอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญนเปน
คณะองคมนตรตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน
มาตรา ๒๙๓ ใหสภานตบญญตแหงชาตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย(ฉบบ
ชวคราว) พทธศกราช ๒๕๔๙ ทาหนาทรฐสภา สภาผแทนราษฎร และวฒสภาตามบทบญญต
แหงรฐธรรมนญนจนกวาจะมการประชมรฐสภาเปนครงแรกตามมาตรา ๑๒๗
ในระหวางเวลาตามวรรคหนง ถาบทบญญตใดในรฐธรรมนญนหรอกฎหมายอนบญญต
ใหประธานรฐสภา ประธานสภาผแทนราษฎรหรอประธานวฒสภา เปนผลงนามรบสนองพระ
บรมราชโองการใหประธานสภานตบญญตแหงชาตเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ
ในวาระเรมแรก หากปรากฏวาเมอตองมการประชมรฐสภาเปนครงแรกตามมาตรา
๑๒๗ แลวแตยงไมมวฒสภา ใหสภานตบญญตแหงชาตทาหนาทวฒสภาตอไป เวนแตการ
พจารณาใหบคคลดารงตาแหนงและการถอดถอนจากตาแหนงตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน
จนกวาจะมวฒสภาตามรฐธรรมนญน และกจการใดทสภานตบญญตแหงชาตไดดาเนนการใน
PS 103 520
ระหวางเวลาดงกลาว ใหมผลเปนการดาเนนการของวฒสภา และในกรณทบทบญญตใดใน
รฐธรรมนญนหรอกฎหมายอนบญญตใหประธานวฒสภาเปนผลงนามรบสนองพระบรมราช
โองการ ใหประธานสภานตบญญตแหงชาตเปนผลงนามรบสนองพระบรมราชโองการ
มใหนาบทบญญตมาตรา ๙๓ มาตรา ๙๔ มาตรา ๑๐๑ มาตรา ๑๐๒ มาตรา ๑๐๖
มาตรา ๑๐๙ มาตรา ๑๑๑ มาตรา ๑๑๓ มาตรา ๑๑๔ มาตรา ๑๑๕ มาตรา ๑๑๙ มาตรา ๑๒๐
มาตรา ๑๙๗ วรรคสมาตรา ๒๖๑ และบทบญญตแหงกฎหมายใดทหามมใหบคคลดารง
ตาแหนงทางการเมอง มาใชบงคบกบการดารงตาแหนงของสมาชกสภานตบญญตแหงชาต
ใหนาบทบญญตมาตรา ๑๕๓ มาใชบงคบกบการสนสดของสภานตบญญตแหงชาต
ดวยโดยอนโลม
มาตรา ๒๙๔ ใหสภารางรฐธรรมนญและคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญตาม
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๔๙ สนสดลงในวน
ประกาศใชรฐธรรมนญน
เพอประโยชนแหงการขจดสวนไดเสย หามมใหกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญลงสมคร
รบเลอกตงเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอดารงตาแหนงสมาชกวฒสภาภายในสองป นบแต
วนทพนจากตาแหนงตามวรรคหนง
มาตรา ๒๙๕ ใหสภานตบญญตแหงชาตพจารณารางพระราชบญญตประกอบ
รฐธรรมนญวาดวยการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการไดมาซงสมาชกวฒสภา ราง
พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง และรางพระราชบญญตประกอบ
รฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง ทไดรบจากคณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ
ใหแลวเสรจภายในระยะเวลาทกาหนดตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว)
พทธศกราช ๒๕๔๙ ในกรณทพนกาหนดเวลาตามวรรคหนงแลว แตสภานตบญญตแหงชาตยง
พจารณารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดงกลาวไมแลวเสรจ ใหประธานสภานต
บญญตแหงชาตนารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญทคณะกรรมาธการยกราง
รฐธรรมนญจดทาขนทลเกลาทลกระหมอมถวายภายในเจดวนเพอทรงลงพระปรมาภไธย โดย
ถอเสมอนวาสภานตบญญตแหงชาตไดใหความเหนชอบรางพระราชบญญตประกอบ
รฐธรรมนญดงกลาวแลว
ในระหวางทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง และ
พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง ตามวรรคหนง ยงไมม
ผลใชบงคบใหพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยพรรคการเมอง พ.ศ. ๒๕๔๑ และ
PS 103 521
พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยคณะกรรมการการเลอกตง พ.ศ. ๒๕๔๑ ยงคงใช
บงคบตอไปจนกวาพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดงกลาวจะมผลใชบงคบ
มาตรา ๒๙๖ ใหดาเนนการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรตามรฐธรรมนญนใหแลว
เสรจภายในเกาสบวน และดาเนนการใหไดมาซงสมาชกวฒสภาตามรฐธรรมนญนใหแลวเสรจ
ภายในหนงรอยหาสบวน ทงน นบแตวนทพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญตามมาตรา
๒๙๕ มผลใชบงคบ
ในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรทวไปครงแรกภายหลงวนประกาศใช
รฐธรรมนญน ผมสทธสมครรบเลอกตงตองเปนสมาชกพรรคการเมองใดพรรคการเมองหนงแต
เพยงพรรคเดยวไมนอยกวาสามสบวนนบถงวนเลอกตง สวนระยะเวลาตามมาตรา ๑๐๑ (๔)
(ก) ใหใชกาหนดเปนเวลาหนงป และระยะเวลาตามมาตรา ๑๐๑ (๔) (ค) และ (ง) ใหใชกาหนด
เปนสองป
ในวาระเรมแรก หามมใหผเคยเปนสมาชกวฒสภาซงไดรบเลอกตงเปนครงแรกตาม
รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ ดารงตาแหนงเปนสมาชกวฒสภาซงจะ
มการไดมาเปนครงแรกตามรฐธรรมนญน และมใหนาบทบญญตมาตรา ๑๑๕ (๙) และมาตรา
๑๑๖ วรรคสอง มาใชบงคบกบผเคยเปนสมาชกวฒสภาซงไดรบเลอกตงครงหลงสดตาม
รฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐
มาตรา ๒๙๗ ในวาระเรมแรก ใหสมาชกวฒสภาทมาจากการสรรหามวาระสามปนบ
แตวนเรมตนสมาชกภาพ และมใหนาบทบญญตเกยวกบการหามดารงตาแหนงตดตอกนเกน
หนงวาระมาใชบงคบกบบคคลดงกลาวในการสรรหาคราวถดไปหลงจากสนสดสมาชกสภาพ
มาตรา ๒๙๘ ใหคณะรฐมนตรทบรหารราชการแผนดนอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญ
นคงเปนคณะรฐมนตรตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน และใหพนจากตาแหนงทงคณะเมอ
คณะรฐมนตรทต งขนใหมตามรฐธรรมนญนเขารบหนาท
ใหคณะมนตรความมนคงแหงชาตตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบ
ชวคราว)พทธศกราช ๒๕๔๙ พนจากตาแหนงทงคณะพรอมกบคณะรฐมนตรทบรหารราชการ
แผนดนอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญนดวย
มใหนาบทบญญตมาตรา ๑๗๑ วรรคสอง มาตรา ๑๗๒ มาตรา ๑๗๔ และมาตรา ๑๘๒
(๔) (๗) และ (๘) มาใชบงคบกบการดารงตาแหนงนายกรฐมนตรและรฐมนตรทบรหารราชการ
แผนดนอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญน
มาตรา ๒๙๙ ใหผตรวจการแผนดนของรฐสภา ซงดารงตาแหนงอยในวนประกาศใช
รฐธรรมนญน เปนผตรวจการแผนดนตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน และใหคงดารงตาแหนง
PS 103 522
ตอไปจนกวาจะสนสดวาระ โดยใหเรมนบวาระตงแตวนทพระมหากษตรยทรงแตงตงและให
ผตรวจการแผนดนดงกลาวเลอกกนเองใหคนหนงเปนประธานผตรวจการแผนดนใหแลวเสรจ
ภายในหกสบวนนบแตวนทประกาศใชรฐธรรมนญน และใหนาบทบญญตมาตรา ๒๔๒ วรรค
สองและวรรคสาม มาใชบงคบโดยอนโลม
ใหกรรมการการเลอกตง กรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต และ
สมาชกสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ซงดารงตาแหนงอยในวนประกาศใช
รฐธรรมนญน คงดารงตาแหนงตอไปจนกวาจะสนสดวาระ โดยใหเรมนบวาระตงแตวนทไดรบ
แตงตง
ใหกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตซงดารงตาแหนงอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญน
คงดารงตาแหนงตอไปจนกวาจะมการแตงตงคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตตาม
บทบญญตแหงรฐธรรมนญน แตถาบคคลดงกลาวไดรบแตงตงใหดารงตาแหนงยงไมเกนหนงป
นบถงวนประกาศใชรฐธรรมนญน มใหนาบทบญญตเกยวกบการหามดารงตาแหนงตดตอกน
เกนหนงวาระมาใชบงคบกบบคคลนนในการแตงตงกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตขนใหม
เปนครงแรกตามรฐธรรมนญน
ใหบคคลตามมาตรานปฏบตหนาทตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญหรอ
กฎหมายทเกยวของทใชบงคบอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญนตอไป จนกวาจะมการตรา
พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญหรอกฎหมายเพอใหเปนไปตามรฐธรรมนญนขนใชบงคบ
เวนแตบทบญญตใดขดหรอแยงกบบทบญญตแหงรฐธรรมนญนใหใชบทบญญตแหงรฐธรรมนญ
นแทน
มาตรา ๓๐๐ ใหคณะตลาการรฐธรรมนญตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย(ฉบบ
ชวคราว) พทธศกราช ๒๕๔๙ เปนศาลรฐธรรมนญตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน โดยใหผ
ดารงตาแหนงประธานศาลฎกาเปนประธานศาลรฐธรรมนญ ผดารงตาแหนงประธานศาล
ปกครองสงสดเปนรองประธานศาลรฐธรรมนญ แตใหผพพากษาในศาลฎกาหรอตลาการในศาล
ปกครองสงสดทไดรบเลอกตามมาตรา ๓๕ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบ
ชวคราว) พทธศกราช ๒๕๔๙ คงดารงตาแหนงเปนตลาการศาลรฐธรรมนญตอไปจนกวาจะม
การแตงตงตลาการศาลรฐธรรมนญขนใหมตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน ซงตองไมเกนหนง
รอยหาสบวนนบแตวนทไดมการแตงตงประธานสภาผแทนราษฎรและผนา ฝายคานในสภา
ผแทนราษฎรภายหลงจากการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรเปนการทวไปครงแรกตาม
บทบญญตแหงรฐธรรมนญน
PS 103 523
มใหนาบทบญญตมาตรา ๒๐๕ (๓) มาตรา ๒๐๗ (๑) (๒) และมาตรา ๒๐๙ (๕) มาใช
บงคบกบการดารงตาแหนงตลาการศาลรฐธรรมนญตามวรรคหนง
ใหบทบญญตมาตรา ๓๕ วรรคสอง วรรคสาม และวรรคส ของรฐธรรมนญแหง
ราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๔๙ ยงคงมผลใชบงคบตอไปจนกวาจะม
การตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาของศาลรฐธรรมนญขนใชบงคบ
บรรดาคดหรอการใดทอยในระหวางดาเนนการของคณะตลาการรฐธรรมนญตามวรรค
หนงใหศาลรฐธรรมนญตามมาตรานดาเนนการตอไป และเมอมการแตงตงตลาการศาล
รฐธรรมนญตามรฐธรรมนญนแลว บรรดาคดหรอการทคางดาเนนการนนใหโอนไปอยในอานาจ
หนาทของศาลรฐธรรมนญทแตงตงขนใหมนน
ในระหวางทยงมไดมการตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณา
ของศาลรฐธรรมนญ ใหศาลรฐธรรมนญมอานาจออกขอกาหนดเกยวกบวธพจารณาและการทา
คาวนจฉยไดแตทงน ตองตราพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดงกลาวใหแลวเสรจภายใน
หนงป นบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน
มาตรา ๓๐๑ ใหดา เนนการสรรหาคณะกรรมการตรวจเงนแผนดนและผวาการตรวจ
เงนแผนดนภายในหนงรอยยสบวนนบแตวนทมการแตงตงประธานสภาผแทนราษฎรและผนา
ฝายคานในสภาผแทนราษฎร ภายหลงจากการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรเปนการทวไป
ครงแรกตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน และหากยงไมมประธานศาลรฐธรรมนญทมาจากการ
สรรหาตามรฐธรรมนญน ใหคณะกรรมการสรรหาประกอบดวยกรรมการเทาทมอย
ในระหวางทยงไมมคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน ใหผวาการตรวจเงนแผนดนเปน
ผใชอานาจหนาทแทนประธานกรรมการตรวจเงนแผนดนและคณะกรรมการตรวจเงนแผนดน
มาตรา ๓๐๒ ใหพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดงตอไปนมผลใชบงคบตอไป
ภายใตเงอนไขทกาหนดไวในมาตราน
(๑) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยผตรวจการแผนดนของรฐสภาพ.ศ.
๒๕๔๒ โดยใหประธานผตรวจการแผนดนเปนผรกษาการตามพระราชบญญตประกอบ
รฐธรรมนญน
(๒) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต
พ.ศ. ๒๕๔๒ โดยใหประธานกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตเปนผ
รกษาการตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญน
(๓) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการตรวจเงนแผนดน พ.ศ. ๒๕๔๒ โดย
ใหประธานกรรมการตรวจเงนแผนดนเปนผรกษาการตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญน
PS 103 524
(๔) พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยวธพจารณาคดอาญาของผดารง
ตาแหนงทางการเมอง พ.ศ. ๒๕๔๒ โดยใหประธานศาลฎกาเปนผรกษาการตาม
พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญน
ใหถอวาการแกไขเพมเตมพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญโดยพระราชบญญตทได
ประกาศใชบงคบในระหวางวนทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (ฉบบชวคราว) พทธศกราช
๒๕๔๙ มผลใชบงคบ เปนการแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญตาม
รฐธรรมนญน
ใหผรกษาการตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญตามวรรคหนง ดาเนนการ
ปรบปรงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญเพอใหเปนไปตามทบญญตไวในรฐธรรมนญน
ภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน ในกรณทยงไมมผดารงตาแหนงทเปนผ
รกษาการตามพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญดงกลาว ระยะเวลาหนงปใหเรมนบตงแต
วนทมการแตงตงผดารงตาแหนงนน
ใหสภาผแทนราษฎรพจารณารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญตามมาตรานให
แลวเสรจภายในหนงรอยยสบวนนบแตวนทไดรบรางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ
ดงกลาวและใหวฒสภาพจารณาใหแลวเสรจภายในเกาสบวนนบแตวนทไดร บราง
พระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญนน
การลงมตใหแกไขเพมเตมหรอไมใหความเหนชอบรางพระราชบญญตประกอบ
รฐธรรมนญตามวรรคหนง ตองมคะแนนเสยงไมนอยกวากงหนงของจานวนสมาชกของแตละ
สภา ใหคณะกรรมการการเลอกตงจดทารางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการ
ออกเสยงประชามตเพอใหเปนไปตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน โดยใหนาความในวรรคสาม
วรรคสและวรรคหา มาใชบงคบโดยอนโลม
มาตรา ๓๐๓ ในวาระเรมแรก ใหคณะรฐมนตรทเขาบรหารราชการแผนดนภาย
หลงจากการเลอกตงทวไปเปนครงแรกตามรฐธรรมนญน ดาเนนการจดทาหรอปรบปรง
กฎหมายในเรองดงตอไปน ใหแลวเสรจภายในเวลาทกาหนด
(๑) กฎหมายทเกยวกบการกาหนดรายละเอยดเพอสงเสรมและคมครองการใชสทธและ
เสรภาพตามมาตรา ๔๐ มาตรา ๔๔ บทบญญตในสวนท ๗ เสรภาพในการแสดงความคดเหน
ของบคคลและสอมวลชน สวนท ๘ สทธและเสรภาพในการศกษา สวนท ๙ สทธในการไดรบ
บรการสาธารณสขและสวสดการจากรฐ สวนท ๑๐ สทธในขอมลขาวสารและการรองเรยน
รวมทงกฎหมายวาดวยขอมลสวนบคคลตามมาตรา ๕๖ สวนท ๑๒ สทธชมชน กฎหมายวา
ดวยการจดตงองคการเพอการคมครองผบรโภคทเปนอสระตามมาตรา ๖๑ วรรคสอง กฎหมาย
PS 103 525
วาดวยสภาพฒนาการเมองตามมาตรา ๗๘ (๗) กฎหมายเพอจดตงองคกรเพอการปฏรป
กระบวนการยตธรรมตามมาตรา ๘๑ (๔) กฎหมายวาดวยการจดตงสภาเกษตรกรตามมาตรา
๘๔ (๘) กฎหมายวาดวยการจดตงกองทนพฒนาการเมองภาคพลเมองตามมาตรา ๘๗ (๔)
และกฎหมายวาดวยคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาตตามมาตรา ๒๕๖ ภายในหนงปนบ
แตวนทแถลงนโยบายตอรฐสภาตามมาตรา ๑๗๖
(๒) กฎหมายเพอการพฒนาการศกษาของชาตตามมาตรา ๘๐ โดยสงเสรมการศกษา
ในระบบการศกษานอกโรงเรยน การศกษาตามอธยาศย การเรยนรดวยตนเอง การเรยนรตลอด
ชวต วทยาลยชมชนหรอรปแบบอน รวมทงปรบปรงกฎหมายเพอกาหนดหนวยงานรบผดชอบ
การจดการศกษาทเหมาะสมและสอดคลองกบระบบการศกษาทกระดบของการศกษาขน
พนฐาน ภายในหนงปนบแตวนทแถลงนโยบายตอรฐสภาตามมาตรา ๑๗๖
(๓) กฎหมายตามมาตรา ๑๙๐ วรรคหา โดยอยางนอยตองมรายละเอยดเกยวกบ
ขนตอนและวธการดาเนนการจดทาหนงสอสญญาทมการตรวจสอบถวงดลระหวาง
คณะรฐมนตรและรฐสภามความโปรงใส มประสทธภาพ และใหประชาชนมสวนรวมอยาง
แทจรง รวมทงรายละเอยดเกยวกบการศกษาวจยทมความเปนอสระซงดาเนนการกอนการ
เจรจาทาหนงสอสญญา โดยไมมการขดกนระหวางประโยชนของรฐกบผลประโยชนของผ
ศกษาวจยไมวาในชวงเวลาใดของการบงคบใชนงสอสญญาภายในหนงปนบแตวนทแถลง
นโยบายตอรฐสภาตามมาตรา ๑๗๖
(๔) กฎหมายตามมาตรา ๘๖ (๑) และมาตรา ๑๖๗ วรรคสาม ภายในสองปนบแตวนท
แถลงนโยบายตอรฐสภาตามมาตรา ๑๗๖
(๕) กฎหมายวาดวยการกาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกร
ปกครองสวนทองถน กฎหมายรายไดทองถน กฎหมายจดตงองคกรปกครองสวนทองถน
กฎหมายเกยวกบขาราชการสวนทองถน และกฎหมายอนตามหมวด ๑๔ การปกครองสวน
ทองถน เพอใหเปนไปตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญน ภายในสองปนบแตวนทแถลงนโยบาย
ตอรฐสภาตามมาตรา ๑๗๖ ในการน จะจดทาเปนประมวลกฎหมายทองถนกได
ในกรณทปรากฏวากฎหมายใดทตราขนกอนวนประกาศใชรฐธรรมนญน มเนอหาสาระ
เปนไปตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญนแลว ใหถอเปนการยกเวนทจะไมตองดาเนนการตาม
มาตรานอก
มาตรา ๓๐๔ ใหดาเนนการจดทาประมวลจรยธรรมตามมาตรา ๒๗๙ ใหแลวเสรจ
ภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน
PS 103 526
มาตรา ๓๐๕ ในวาระเรมแรก มใหนาบทบญญตดงตอไปนมาใชบงคบกบกรณตาง ๆ
ภายใตเงอนไขดงตอไปน
(๑) มใหนาบทบญญตมาตรา ๔๗ วรรคสอง มาใชบงคบจนกวาจะมการตรากฎหมาย
ตามมาตรา ๔๗ จดตงองคกรเพอทาหนาทจดสรรคลนความถและกากบดแลการประกอบ
กจการวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน และกจการโทรคมนาคม ซงตองไมเกนหนงรอยแปดสบ
วนนบแตวนทแถลงนโยบายตอรฐสภา โดยอยางนอยกฎหมายดงกลาวตองมสาระสาคญใหม
คณะกรรมการเฉพาะดาน เปนหนวยยอยภายในองคกรนน แยกตางหากจากกน ทาหนาท
กากบการประกอบกจการวทยกระจายเสยงและวทยโทรทศน และกากบการประกอบกจการ
โทรคมนาคม และมรายละเอยดวาดวยการกากบและคมครองการดาเนนกจการ การจดใหม
กองทนพฒนาทรพยากรสอสารและสงเสรมใหภาคประชาชนมสวนรวมในการดาเนนการ
สอมวลชนสาธารณะ แตทงนตองไมกระทบกระเทอนถงการอนญาต สมปทาน หรอสญญาท
ชอบดวยกฎหมายทไดกระทาขนกอนวนประกาศใชรฐธรรมนญน จนกวาการอนญาต สมปทาน
หรอสญญานนจะสนผล
(๒) ภายใตบงคบมาตรา ๒๙๖ วรรคสาม มใหนาบทบญญตมาตรา ๑๐๒ (๑๐) เฉพาะ
ในสวนทเกยวกบการเคยเปนสมาชกวฒสภา มาตรา ๑๑๕ (๙) และมาตรา ๑๑๖ วรรคสอง มา
ใชบงคบกบการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรและการดารงตาแหนงทางการเมองเปนครง
แรกตามรฐธรรมนญน
(๓) มใหนาบทบญญตมาตรา ๑๔๑ มาใชบงคบกบการตราพระราชบญญตประกอบ
รฐธรรมนญตามมาตรา ๒๙๕
(๔) มใหนาบทบญญตมาตรา ๑๖๗ วรรคหนง และวรรคสอง มาตรา ๑๖๘ วรรคเกา
มาตรา ๑๖๙ เฉพาะกรณการกาหนดแหลงทมาของรายไดเพอชดใชรายจายทไดใชเงนคงคลง
จายไปกอนและมาตรา ๑๗๐ มาใชบงคบภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน
(๕) การใดทเกยวกบการจดทาหรอดาเนนการตามหนงสอสญญาทไดดาเนนการไป
แลวกอนวนประกาศใชรฐธรรมนญน ใหเปนอนใชได และมใหนาบทบญญตมาตรา ๑๙๐ วรรค
สามมาใชบงคบ แตใหนาบทบญญตมาตรา ๑๙๐ วรรคสาม มาใชบงคบกบการดาเนนการท
ยงคงคางอยและตองดาเนนการตอไป
(๖) มใหนาบทบญญตมาตรา ๒๐๙ (๒) มาใชบงคบกบคณะกรรมการสทธมนษยชน
แหงชาตซงดารงตาแหนงอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญน
(๗) มใหนาบทบญญตมาตรา ๒๕๕ วรรคหา และมาตรา ๒๘๘ วรรคสาม มาใชบงคบ
ภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน
PS 103 527
มาตรา ๓๐๖ ในวาระเรมแรก ใหผพพากษาในศาลฎกาทเคยดารงตาแหนงไมตากวาผ
พพากษาศาลฎกาซงมอายครบหกสบปบรบรณในปงบประมาณ ๒๕๕๐ สามารถปฏบตหนาทผ
พพากษาอาวโสในศาลฎกาตามมาตรา ๒๑๙ ได ทงน จนกวาจะมการปรบปรงกฎหมาย
เกยวกบการกาหนดหลกเกณฑการปฏบตหนาทของผพพากษาอาวโส
ภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญนใหตรากฎหมายกาหนดหลกเกณฑใหผ
พพากษาศาลยตธรรมดารงตาแหนงไดจนถงอายครบเจดสบป และผพพากษาศาลยตธรรมซงม
อายครบหกสบปบรบรณขนไปในปงบประมาณใดซงไดปฏบตหนาทมาแลวไมนอยกวายสบป
และผานการประเมนสมรรถภาพในการปฏบตหนาท สามารถขอไปดารงตาแหนงผพพากษา
อาวโสในศาลซงไมสงกวาขณะดารงตาแหนงได
กฎหมายทจะตราขนตามวรรคหนงและวรรคสอง จะตองมบทบญญตใหผทจะมอาย
ครบหกสบปบรบรณขนไปในปงบประมาณใดในระยะสบปแรกนบแตวนทกฎหมายดงกลาวมผล
ใชบงคบทยอยพนจากตาแหนงทดารงอยเปนลาดบในแตละปตอเนองกนไปและสามารถขอไป
ดารงตาแหนงผพพากษาอาวโสตอไปได
ใหนาบทบญญตในวรรคสอง และวรรคสาม ไปใชกบพนกงานอยการดวย โดย
อนโลม
มาตรา ๓๐๗ ใหกรรมการตลาการศาลยตธรรมผทรงคณวฒซงดารงตาแหนงอยในวน
ประกาศใชรฐธรรมนญน คงดารงตาแหนงเปนกรรมการตลาการศาลยตธรรมตอไป เวนแต
กรรมการผทรงคณวฒทอายครบหกสบปบรบรณในปงบประมาณ ๒๕๕๐ และกรรมการ
ผทรงคณวฒ ในชนศาลใดทยายไปจากชนศาลนน ทงน ไมเกนหนงรอยแปดสบวนนบแตวน
ประกาศใชรฐธรรมนญน
มาตรา ๓๐๘ ใหคณะรฐมนตรทบรหารราชการแผนดนอยในวนประกาศใชรฐธรรมนญ
นแตงตงคณะกรรมการปฏรปกฎหมายทมการดาเนนการทเปนอสระภายในเกาสบวนนบแตวน
ประกาศใชรฐธรรมนญน โดยใหคณะกรรมการดงกลาวมหนาทศกษาและเสนอแนะการจดทา
กฎหมายทจาเปนตองตราขนเพออนวตการตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญ และให
คณะกรรมการดงกลาวจดทากฎหมายเพอจดตงองคกรเพอการปฏรปกฎหมาย ตามมาตรา ๘๑
(๓) ใหแลวเสรจภายในหนงปนบแตวนประกาศใชรฐธรรมนญน โดยในกฎหมายดงกลาวอยาง
นอยตองมบทบญญตกาหนดใหมหนาทสนบสนนการดาเนนการรางกฎหมายของประชาชนผม
สทธเลอกตงดวย
การดาเนนการตามวรรคหนง ไมเปนการตดอานาจหนาทของหนวยงานอนทมหนาท
ตองจดทากฎหมายในความรบผดชอบ
PS 103 528
มาตรา ๓๐๙ บรรดาการใด ๆ ทไดรบรองไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
(ฉบบชวคราว) พทธศกราช ๒๕๔๙ วาเปนการชอบดวยกฎหมายและรฐธรรมนญ รวมทงการ
กระทาทเกยวเนองกบกรณดงกลาวไมวากอนหรอหลงวนประกาศใชรฐธรรมนญน ใหถอวาการ
นนและการกระทานนชอบดวยรฐธรรมนญน
ผรบสนองพระบรมราชโองการ
มชย ฤชพนธ
ประธานสภานตบญญตแหงชาต
PS 103 529
ภาคผนวก ๒ พระราชกฤษฎกา
วาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด
พ.ศ. ๒๕๔๖
ภมพลอดลยเดช ป.ร.
ใหไว ณ วนท ๙ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๖
เปนปท ๕๘ ในรชกาลปจจบน
พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ
ใหประกาศวา
โดยทเปนการสมควรกาหนดหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด
อาศยอานาจตามความในมาตรา ๒๒๑ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย
ประกอบกบมาตรา ๓/๑ และมาตรา ๗๑/๑๐(๕) แหงพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการ
แผนดน พ.ศ. ๒๕๓๔ ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน
(ฉบบท ๕) พ.ศ.๒๕๔๕ จงทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหตราพระราชกฤษฎกาขนไว
ดงตอไปน
มาตรา ๑ พระราชกฤษฎกานเรยกวา “พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและ
วธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. ๒๕๔๖”
มาตรา ๒ พระราชกฤษฎกานใหใชบงคบตงแตวนถดจากวนประกาศในราชกจจา
นเบกษาเปนตนไป
มาตรา ๓ การปฏบตตามพระราชกฤษฎกานในเรองใดสมควรทสวนราชการใดจะ
ปฏบตเมอใด และจะตองมเงอนไขอยางใด ใหเปนไปตามทคณะรฐมนตรกาหนดตาม
ขอเสนอแนะของ ก.พ.ร.
มาตรา ๔ ในพระราชกฤษฎกาน
“สวนราชการ” หมายความวา สวนราชการตามกฎหมายวาดวยการปรบปรง
กระทรวงทบวง กรม และหนวยงานอนของรฐทอยในกากบของราชการฝายบรหาร แตไม
รวมถงองคกรปกครองสวนทองถน
“รฐวสาหกจ” หมายความวา รฐวสาหกจทจดตงขนโดยพระราชบญญตหรอพระราช
PS 103 530
กฤษฎกา
“ขาราชการ” หมายความรวมถงพนกงาน ลกจาง หรอผปฏบตงานในสวนราชการ
มาตรา ๕ ใหนายกรฐมนตรรกษาการตามพระราชกฤษฎกาน
หมวด ๑
การบรหารกจการบานเมองทด
มาตรา ๖ การบรหารกจการบานเมองทด ไดแก การบรหารราชการเพอบรรลเปาหมาย
ดงตอไปน
(๑) เกดประโยชนสขของประชาชน
(๒) เกดผลสมฤทธตอภารกจของรฐ
(๓) มประสทธภาพและความคมคาในเชงภารกจของรฐ
(๔) ไมมข นตอนการปฏบตงานเกนความจาเปน
(๕) มการปรบปรงภารกจของสวนราชการใหทนตอสถานการณ
(๖) ประชาชนไดรบการอานวยความสะดวกและไดรบการตอบสนองความตองการ
(๗) มการประเมนผลการปฏบตราชการอยางสมาเสมอ
หมวด ๒
การบรหารราชการเพอใหเกดประโยชนสขของประชาชน
มาตรา ๗ การบรหารราชเพอประโยชนสขของประชาชน หมายถง การปฏบต
ราชการทมเปาหมายเพอใหเกดความผาสกและความเปนอยทดของประชาชน ความสงบและ
ปลอดภยของสงคมสวนรวม ตลอดจนประโยชนสงสดของประเทศ
มาตรา ๘ ในการบรหารราชการเพอประโยชนสขของประชาชน สวนราชการ
จะตองดาเนนการโดยถอวาประชาชนเปนศนยกลางทจะไดรบการบรการจากรฐ และจะตองม
แนวทางการบรหารราชการดงตอไปน
(๑) การกาหนดภารกจของรฐและสวนราชการตองเปนไปเพอวตถประสงคตาม
มาตรา ๗ และสอดคลองกบแนวนโยบายแหงรฐและนโยบายของคณะรฐมนตรทแถลงตอ
รฐสภา
PS 103 531
(๒) การปฏบตภารกจของสวนราชการตองเปนไปโดยซอสตยสจรต สามารถ
ตรวจสอบได และมงใหเกดประโยชนสขแกประชาชนทงในระดบประเทศและทองถน
(๓) กอนเรมดาเนนการ สวนราชการตองจดใหมการศกษาวเคราะหผลดและ
ผลเสยใหครบถวนทกดาน กาหนดขนตอนการดาเนนการทโปรงใส มกลไกตรวจสอบการ
ดาเนนการในแตละขนตอน ในกรณทภารกจใดจะมผลกระทบตอประชาชน สวนราชการ
ตองดาเนนการรบฟงความคดเหนของประชาชนหรอชแจงทาความเขาใจเพอใหประชาชนได
ตระหนกถงประโยชนทสวนรวมจะไดรบจากภารกจนน
(๔) ใหเปนหนาทของขาราชการทจะตองคอยรบฟงความคดเหนและความพง
พอใจของสงคมโดยรวมและประชาชนผร บบรการ เพ อปรบปร งหรอเสนอแนะตอ
ผบงคบบญชา เพอใหมการปรบปรงวธปฏบตราชการใหเหมาะสม
(๕) ในกรณทเกดปญหาและอปสรรคจากการดาเนนการ ใหส วนราชการ
ดาเนนการแกไขปญหาและอปสรรคนนโดยเรว ในกรณทปญหาหรออปสรรคแจงใหสวน
ราชการทเกยวของทราบเพอดาเนนการแกไขปรบปรงโดยเรวตอไป และใหแจง ก.พ.ร.
ทราบดวย
การดาเนนการตามวรรคหนง ใหสวนราชการกาหนดวธปฏบตใหเหมาะสมกบ
ภารกจแตละเรอง ทงน ก.พ.ร. จะกาหนดแนวทางการดาเนนการทวไปใหสวนราชการ
ปฏบตใหเปนไปตามมาตรานดวยกได
หมวด ๓
การบรหารราชการเพอใหเกดผลสมฤทธตอภารกจของรฐ
มาตรา ๙ การบรหารราชการเพอใหเกดผลสมฤทธตอภารกจของรฐ ใหสวน
ราชการปฏบตดงตอไปน
(๒) กอนจะดาเนนการตามภารกจใด สวนราชการตองจดทาแผนปฏบตราชการไว
เปนการลวงหนา
(๓) การกาหนดแผนปฏบตราชการของสวนราชการตาม (๑) ตองมรายละเอยดของ
ขนตอน ระยะเวลาและงบประมาณทจะตองใชในการดาเนนการของแตละขนตอน เปาหมาย
ของภารกจ ผลสมฤทธของภารกจ และตวชวดความสาเรจของภารกจ
PS 103 532
(๔) ในกรณทการปฏบตภารกจ หรอการปฏบตตามแผนปฏบตราชการเกดผล
กระทบตอประชาชน ใหเปนหนาทของสวนราชการทจะตองดาเนนการแกไขหรอบรรเทา
ผลกระทบนน หรอเปลยนแผนปฏบตราชการใหเหมาะสม
มาตรา ๑๐ ในกรณทภารกจใดมความเกยวของกบหลายสวนราชการหรอเปน
ภารกจทใกลเคยงหรอตอเนองกน ใหสวนราชการทเกยวของนนกาหนดแนวทางการปฏบต
ราชการเพอใหเกดการบรหารราชการแบบบรณาการรวมกน โดยมงใหเกดผลสมฤทธตอ
ภารกจของรฐ
ใหสวนราชการมหนาทสนบสนนการปฏบตราชการของผวาราชการจงหวดหรอ
หวหนาคณะผแทนในตางประเทศ เพอใหการบรหารราชการแบบบรณาการในจงหวดหรอใน
ตางประเทศ แลวแตกรณ สามารถใชอานาจตามกฎหมายไดครบถวนตามความจาเปนและ
บรหารราชการไดอยางมประสทธภาพ
มาตรา ๑๑ สวนราชการมหนาทพฒนาความรในสวนราชการ เพอใหมลกษณะเปน
องคการแหการเรยนรอยางสมาเสมอ โดยตองรบรขอมลขาวสารและสามารถประมวลผล
ความรในดานตางๆ เพอนามาประยกตใชในการปฏบตราชการไดอยางถกตอง รวดเรวและ
เหมาะสมกบสถานการณ รวมทงตองสงเสรมและพฒนาความรความสามารถ สรางวสยทศน
และปรบเปลยนทศนคตของขาราชการในสงกดใหเปนบคลากรทมประสทธภาพและมการเรยนร
รวมกน ทงนเพอประโยชนในการปฏบตราชการของสวนราชการใหสอดคลองกบการบรหา
ราชการใหเกดผลสมฤทธตามพระราชกฤษฎกาน
มาตรา ๑๒ เพอประโยชนในการปฏบตราชการใหเกดผลสมฤทธ ก.พ.ร. อาจ
เสนอตอคณะรฐมนตรเพอกาหนดมาตรากากบการปฏบตราชการ โดยวธการจดทาความตกลง
เปนลายลกษณอกษร หรอโดยวธการอนใด เพอแสดงความรบผดชอบในการปฏบตราชการ
มาตรา ๒๓ ใหคณะรฐมนตรจดใหมแผนการบรหารราชการแผนดนตลอดระยะเวลา
การบรหารราชการของคณะรฐมนตร
เมอคณะรฐมนตรไดแถลงนโยบายตอรฐสภาแลว ใหสานกเลขาธการคณะรฐมนตร
สานกเลขาธการนายกรฐมนตร สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม
แหงชาตและสานกงบประมาณ รวมกนจดทาแผนการบรหารราชการแผนดน เสนอ
คณะรฐมนตรพจารณาภายในเกาสบวนนบแตวนทคณะรฐมนตรแถลงนโยบายตอรฐสภา
เมอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบในแผนการบรหารราชการแผนดนตามวรรคหนง
แลว ใหมผลผกพนคณะรฐมนตร รฐมนตร และสวนราชการ ทจะตองดาเนนการจดทา
ภารกจใหเปนไปตามแผนการบรหารราชการแผนดนนน
PS 103 533
มาตรา ๑๔ ในการจดทาแผนการบรหารราชการแผนดนมาตรา ๑๓ ใหจดทาเปน
แผนสป โดยนานโยบายของรฐบาลทแถลงตอรฐสภามาพจารณาดาเนนการใหสอดคลองกบ
แนวนโยบายพนฐานแหงรฐตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย และ
แผนพฒนาประเทศดานตางๆ ทเกยวของ ทงน อยางนอยจะตองมสาระสาคญเกยวกบการ
กาหนดเปาหมายและผลสมฤทธของงาน สวนราชการหรอบคคลทจะรบผดชอบในแตระภารกจ
ประมาณการรายไดและรายจายและทรพยากรตางๆ ทจะตองใช ระยะเวลาการดาเนนการ
และการตดตามประเมนผล
มาตรา ๑๕ เมอมการประกาศใชบงคบแผนการบรหารราชการแผนดนแลว ให
สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาและสานกเลขาธการนายกรฐมนตรรวมกนพจารณาจดทาแผนนต
บญญต โดยมรายละเอยดเกยวกบกฎหมายทจะตองจดใหมขนใหมหรอกฎหมายทตองมการแกไข
เพมเตมหรอยกเลกใหสอดคลองกบแผนการบรหารราชการแผนดน สวนราชการผรบผดชอบและ
ระยะเวลาทตองดาเนนการ
แผนนตบญญตนนเมอคณะรฐมนตรเหนชอบตามทสานกงานคณะกรรมการกฤษฎกา
และสานกเลขาธการนายกรฐมนตรเสนอแลว ใหมผลผกพนสวนราชการทเกยวของทจะตอง
ปฏบตใหเปนไปตามนน
ในกรณทเหนสมควร สานกงานคณะกรรมการกฤษฎกาอาจเสนอตอคณะรฐมนตร
เพอกาหนดหลกเกณฑการจดทาแผนนตบญญตเพอใหเกดความรวมมอในการปฏบตงานกได
มาตรา ๑๖ ใหสวนราชการจดทาแผนปฏบตราชการของสวนราชการนน โดยจดทา
เปนแผนสป ซงจะตองสอดคลองกบแผนการบรหารราชการแผนดนตามมาตรา ๑๓
ในแตละปงบประมาณ ใหสวนราชการจดทาแผนปฏบตราชการประจาป โดยใหระบ
สาระสาคญเกยวกบนโยบายการปฏบตราชการของสวนราชการ เปาหมายและผลสมฤทธของ
งาน รวมทงประมาณการราชไดและรายจายและทรพยากรอนทจะตองใช เสนอตอรฐมนตร
เพอใหความเหนชอบ
เมอรฐมนตรใหความเหนชอบแผนปฏบตราชการของสวนราชการใดตามวรรคสองแลว
ใหสานกงบประมาณดาเนนการจดสรรงบประมาณเพอปฏบตงานใหบรรลผลสาเรจในแตละ
ภารกจตามแผนปฏบตราชการดงกลาว
ในกรณทสวนราชการมไดเสนอแผนปฏบตราชการในภารกจใดหรอภารกจใดไมไดรบ
ความเหนชอบจากรฐมนตร มใหสานกงบประมาณจดสรรงบประมาณสาหรบภารกจนน
เมอสนปงบประมาณใหสวนราชการจดทารายงานแสดงผลสมฤทธของแผนปฏบต
ราชการประจาปเสนอตอคณะรฐมนตร
PS 103 534
มาตรา ๑๗ ในกรณทกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณกาหนดใหสวนราชการ
ตองจดทาแผนปฏบตราชการเพอขอรบงบประมาณ ใหสานกงบประมาณและ ก.พ.ร.
รวมกนกาหนดแนวทางการจดทาแผนปฏบตราชการตามมาตรา ๑๖ ใหสามารถใชไดกบ
แผนปฏบตราชการทตองจดทาตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณ ทงน เพอมใหเพม
ภาระงานในการจดทาแผนจนเกนสมควร
มาตรา ๑๘ เมอมการกาหนดงบประมาณรายจายประจาปตามแผนปฏบตราชการของ
สวนราชการใดแลว การโอนงบประมาณจากภารกจหนงตามทกาหนดในแผนปฏบตราชการไป
ดาเนนการอยางอน ซงมผลทาใหภารกจเดมไมบรรลเปาหมายหรอนาไปใชในภารกจใหมทมได
กาหนดในแผนปฏบตราชการ จะกระทาไดตอเมอไดรบอนมตจากคณะรฐมนตรใหปรบ
แผนปฏบตราชการใหสอดคลองกนแลว
การปรบแผนปฏบตราชการตามวรรคหนงจะกระทาไดเฉพาะในกรณทงานหรอ
ภารกจใดไมอาจดาเนนการตามวตถประสงคตอไปได หรอหมดความจาเปนหรอไมเปน
ประโยชน หรอหากดาเนนการตอไปจะตองเสยคาใชจายเกนความจาเปน หรอมความจาเปน
อยางอนอนไมอาจหลกเลยงไดทจะตองเปลยนแปลงสาระสาคญของแผนปฏบตราชการ
เมอคณะรฐมนตรมตออนมตใหปรบแผนปฏบตราชการแลว ใหดาเนนการแกไข
แผนการบรหารราชการแผนดนใหสอดคลองกนดวย
มาตรา ๑๙ เมอนายกรฐมนตรพนจากตาแหนง ใหหวหนาสวนราชการมหนาท
สรปผลการปฏบตราชการและใหขอมลตอนายกรฐมนตรคนใหม ตามหนาทนายกรฐมนตรคน
ใหมสงการ ทงน เพอนายกรฐมนตรคนใหมจะไดใชเปนขอมลในการพจารณากาหนดนโยบาย
การบรหารราชการแผนดนตอไป
หมวด ๔
การบรหารราชการอยางมประสทธภาพ
และเกดความคมคาในเชงภารกจของรฐ
มาตรา ๒๐ เพอใหการปฏบตราชการภายในสวนราชการเปนไปอยางม
ประสทธภาพ ใหสวนราชการกาหนดเปาหมาย แผนการทางาน ระยะเวลาแลวเสรจของงาน
หรอโครงการ และงบประมาณทจะตองใชในแตละงานหรอโครงการ และตองเผยแพรให
ขาราชการและประชาชนทราบทวถงกนดวย
PS 103 535
มาตรา ๒๑ ใหสวนราชการจดทาบญชตนทนในงานบรการสาธารณะแตละ
ประเภทขนตามหลกเกณฑและวธการทกรมบญชกลางกาหนด
ใหสวนราชการคานวณรายจายตอหนวยของงานบรการสาธารณะทอยในความรบผดชอบของ
สวนราชการนนตามระยะเวลาทกรมบญชกลางกาหนด และรายงานใหสานกงบประมาณ
กรมบญชกลางและ ก.พ.ร. ทราบ
ในกรณทรายจายตอหนวยของงานบรการสาธารณะใดของสวนราชการใดสงกวา
รายจายตอหนวยของงานบรการสาธารณะประเภทและคณภาพเดยวกนหรอคลายคลงกนของ
สวนราชการอน ใหสวนราชการนนจดทาแผนการลดรายจายตอหนวยของงานบรการสาธารณะ
ดงกลาวเสนอสานกงานงบประมาณ กรมบญชกลาง และ ก.พ.ร. ทราบ และถามไดมขอ
ทกทวงประการใดประการใดภายในสบหาวนกใหสวนราชการดงกลาวถอปฏบตตามแผนการลด
รายจายนนตอไปได
มาตรา ๒๒ ใหสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต
และสานกงานงบประมาณรวมกนจดใหมการประเมนความคมคาในการปฏบตภารกจของรฐท
สวนราชการดาเนนการอย เพอรายงานคณะรฐมนตรสาหรบเปนแนวทางในการพจารณาวา
ภารกจใดสมควรจะไดดาเนนการตอไปหรอยบเลก และเพอประโยชนในการจดตงงบประมาณ
ของสวนราชการในปตอไป ทงน ตามระยะเวลาทคณะรฐมนตรกาหนด
ในการประเมนความคมคาตามวรรคหนง ใหคานงถงประเภทและสภาพของแตละ
ภารกจ ความเปนไปไดของภารกจหรอโครงการทดาเนนการ ประโยชนทรฐและประชาชนจะ
พงไดและรายจายทตองเสยไปกอนและหลงทสวนราชการดาเนนการดวย
ความคมคาตามมาตราน ใหหมายความถงประโยชนหรอผลเสยทางสงคม และ
ประโยชนหรอผลเสยอน ซงไมอาจคานวณเปนตวเงนไดดวย
มาตรา ๒๓ ในการจดซอหรอจดจาง ใหสวนราชการดาเนนการโดยเปดเผยและ
เทยงธรรม โดยพจารณาถงประโยชนและผลเสยทางสงคม ภาระตอประชาชน คณภาพ
วตถประสงคทจะใช ราคา และประโยชนระยะยาวของสวนราชการทจะไดรบประกอบกน
ในกรณทวตถประสงคในการใชเปนเหตใหตองคานงถงคณภาพและการดแลรกษา
เปนสาคญ ใหสามารถกระทาไดโดยไมตองถอราคาตาสดในการเสนอซอหรอจางเสมอไป
ใหสวนราชการทมหนาทดแลระเบยบเกยวกบการพสดปรบปรงระเบยนทเกยวของ
เพอใหสวนราชการดาเนนการตามวรรคหนงและวรรคสองไดอยางมประสทธภาพ
มาตรา ๒๔ ในการปฏบตภารกจใด หากสวนราชการจาเปนตองไดรบอนญาต
อนมต หรอความเหนชอบจากสวนราชการอนตามทมกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ
PS 103 536
ประกาศ หรอมตคณะรฐมนตรกาหนด ใหสวนราชการทมอานาจอนญาต อนมต หรอให
ความเหนชอบดงกลาว แจงผลการพจารณาใหสวนราชการทยนคาขอทราบภายในสบหา
วนนบแตวนทไดรบคาขอ
ในกรณทเรองใดมกฎหมาย กฎ ระเบยบ ขอบงคบ ประกาศ หรอมตคณะรฐมนตรกาหนด
ขนตอนการปฏบตไว และขนตอนการปฏบตนนตองใชระยะเวลาเกนสบหาวนใหสวนราชการทม
อานาจอนญาต อนมต หรอใหความเหนชอบ ประกาศกาหนดระยะเวลาการพจารณาไวใหสวน
ราชการอนทราบ
สวนราชการใดทมอานาจอนญาต อนมต หรอใหความเหนชอบ มไดดาเนนการให
แลวเสรจตามวรรคหนงหรอวรรคสอง หากเกดความเสยหายใดขน ใหถอวาขาราชการซงม
หนาทเกยวของและหวหนาสวนราชการนนประมาทเลนเลออยางรายแรง เวนแตจะพสจนไดวา
ความลาชานนมไดเกดขนจากความผดของตน
มาตรา ๒๕ ในการพจารณาวนจฉยชขาดปญหาใดๆ ใหเปนหนาทของราชการท
รบผดชอบในปญหานนๆ จะตองพจารณาวนจฉยชขาดโดยเรว การตงคณะกรรมการขน
พจารณาวนจฉย ใหดาเนนการไดเทาทจาเปนอนไมอาจหลกเลยงได
ในการพจารณาเรองใด ๆ โดยคณะกรรมการ เมอคณะกรรมการมมตเปนประการใด
แลว ใหมตของคณะกรรมการผกพนสวนราชการซงมผแทนรวมเปนกรรมการอยดวย แมวา
ในการพจารณาวนจฉยเรองนนผแทนของสวนราชการทเปนกรรมการจะมไดเขารวมพจารณา
วนจฉยกตาม ถามความเหนแตกตางกนสองฝาย ใหบนทกความเหนของกรรมการฝายขาง
นอยไวใหปรกฎในเรองนนดวย
ความผกพนทกาหนดไวในวรรคสอง มใหใชบงคบกบการวนจฉยในปญหาดาน
กฎหมาย
มาตรา ๒๖ การสงราชการโดยปกตใหกระทาเปนลายลกษณอกษร เวนแตใน
กรณทผบงคบบญชามความจาเปนทไมอาจสงเปนลายลกษณอกษรในขณะนน จะสงราชการ
ดวยวาจากไดแตใหผรบคาสงนนบนทกคาสงดวยวาจาไวเปนลายลกษณอกษรและเมอไดปฏบต
ราชการตามคาสงดงกลาวแลว ใหบนทกรายงานใหผส งราชการทราบ ในบนทกใหอางองคาสง
ดวยวาจาไวดวย
PS 103 537
หมวด ๕
การลดขนตอนการปฏบตงาน
มาตรา ๒๗ ใหสวนราชการจดใหมการกระจายอานาจการตดสนใจเกยวกบการสง
การอนญาต การอนมต การปฏบตราชการ หรอการดาเนนการอนใดของผดารงตาแหนงใด
ใหแกผดารงตาแหนงทมหนาทรบผดชอบในการดาเนนการในเรองนนโดยตรง เพอใหเกด
ความรวดเรวและลดขนตอนการปฏบตราชการ ทงน ในการกระจายอานาจการตดสนใจ
ดงกลาวตองมงผลใหเกดความสะดวกและรวดเรวในการบรการประชาชน
เมอไดมการกระจายอานาจการตดสนใจตามวรรคหนงแลว ใหสวนราชการกาหนด
หลกเกณฑการควบคม ตดตาม และกากบดแลการใชอานาจและความรบผดชอบของผรบมอบ
อานาจและผมอบอานาจไวดวย หลกเกณฑดงกลาวตองไมสรางขนตอนหรอการกลนกรองงาน
ทไมจาเปนในการปฏบตงานของขาราชการ ในการน หากสามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศ
หรอโทรคมนาคมแลวจะเปนการลดขนตอน เพมประสทธภาพและประหยดคาใชจายรวมทงไม
เกดผลเสยหายแกราชการ ใหสวนราชการดาเนนการใหขาราชการดาเนนการใหขาราชการใช
เทคโนโลยสารสนเทศหรอโทรคมนาคมตามความเหมาะและกาลงเงนงบประมาณ
เมอสวนราชการใดไดมการกระจายอานาจการตดสนใจตามวรรคหนง หรอไดมการ
ใชเทคโนโลยสารสนเทศหรอโทรคมนาคมตามวรรคสองแลว ใหสวนราชการเผยแพรให
ประชาชนทราบ
เมอสวนราชการใดไดมการกระจายอานาจการตดสนใจตามวรรคหนง หรอไดมการ
ใชเทคโนโลยสารสนเทศหรอโทรคมนาคมตามวรรคสองแลว ใหสวนราชการนนเผยแพรใหประชาชน
ทราบเปนการทวไป
มาตรา ๒๘ เพอประโยชนในการกระจายอานาจการตดสนใจตามมาตรา ๒๗
ก.พ.ร. ดวยความเหนชอบของคณะรฐมนตรจะกาหนดหลกเกณฑและวธการหรอแนวทางใน
การกระจายอานาจการตดสนใจ ความรบผดชอบระหวางผมอบอานาจและผรบมอบอานาจ
และการลดขนตอนในการปฏบตราชการใหสวนราชการถอปฏบตกได
มาตรา ๒๙ ในการปฏบตงานทเกยวของกบการบรการประชาชนหรอการตดตอ
ประสานงานระหวางสวนราชการดวยกน ใหสวนราชการแตละแหงจดทาแผนภมข นตอนและ
ระยะเวลาการดาเนนการ รวมทงรายละเอยดอนๆ ทเกยวของในแตละขนตอนเปดเผยไว ณ ททา
PS 103 538
การของสวนราชการและในระบบเครอขายสารสนเทศของสวนราชการ เพอใหประชาชนหรอผท
เกยวของเขาตรวจดได
มาตรา ๓๐ ในกระทรวงหนง ใหเปนหนาทของปลดกระทรวงทจะตองจดใหสวนราชการ
ภายในกระทรวงทรบผดชอบปฏบตงานเกยวกบการบรการประชาชนรวมกนจดตงศนยบรการรวม
เพออานวยความสะดวกแกประชาชนในการทจะตองปฏบตตามกฎหมายหรอกฎอนใดทงน เพอให
ประชาชนสามารถตดตอสอบถาม ขอทราบขอมล ขออนญาต หรอขออนมตในเรองใดๆ ทเปน
อานาจหนาทของสวนราชการในกระทรวงเดยวกน โดยตดตอเจาหนาท ณ ศนยบรการรวม
เพยงแหงเดยว
มาตรา ๓๑ ในศนยบรการรวมตามมาตรา ๓๐ ใหจดใหมเจาหนาทรบเรองราว
ตางๆ และดาเนนการสงตอใหเจาหนาทของสวนราชการทเกยวของเพอดาเนนการตอไป โดย
ใหมขอมลและเอกสารทเกยวของกบอานาจหนาทของทนสวนราชการในกระทรวง รวมทงแบบ
คาตางๆ ไวใหพรอมทจะบรการประชาชนได ณ ศนยบรการรวม
ใหเปนหนาทสวนราชการทเกยวของทจะตองจดพมพรายละเอยดของเอกสาร
หลกฐาน ทประชาชนจะตองจดหามา ในการขออนมตหรอของอนญาตในแตละเรองมอบใหแก
เจาหนาทของศนยบรการรวม และใหเปนหนาทของเจาหนาทศนยบรการรวมทจะตองแจงให
ประชาชนทมาตดตอไดทราบในครงแรกทมาตดตอ พรอมทงแจงใหทราบถงระยะเวลาทจะตอง
ใชดาเนนการในเรองนน
ในการยนคารองหรอคาขอตอศนยบรการรวมตามมาตรา ๓๐ ใหถอวาเปนการยนตอ
สวนราชการทเกยวของทงหมดตามทระบไวในกฎหมายหรอกฎแลว
ในการดาเนนการตามวรรคหนง หากมปญหาหรออปสรรคในการปฏบตราชการให
เปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในกฎหมายหรอกฎในเรองใด ใหสวนราชการท
เกยวของแจงให ก.พ.ร. ทราบ เพอดาเนนการเสนอคณะรฐมนตรใหมการปรบปรง
หลกเกณฑและวธการตามกฎหมาย หรอกฎนนตอไป
มาตรา ๓๒ ใหผวาราชการจงหวด นายอาเภอ และปลดอาเภอผเปนหวหนา
ประจากงอาเภอ จดใหสวนราชการทรบผชอบดาเนนการเกยวกบการบรการประชาชนในเรอง
เดยวกนหรอตอเนองตอเนองกนในจงหวด อาเภอ หรอกงอาเภอนน ร วมกนจดตง
ศนยบรการรวมไว ณ ศาลากลางจงหวด ทว าการอาเภอ หรอทว าการกงอาเภอ หรอ
สถานทอนตามทเหนสมควรโดยประกาศใหประชาชนทราบ และใหนาความในมาตรา ๓๐
และมาตรา ๓๑ มาใชบงคบดวยโดยอนโลม
PS 103 539
หมวด ๖
การปรบปรงภารกจของสวนราชการ
...............................................................................................................................
..............................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
หมวด ๗
การอานวยตวามสะดวกและการตอบสนองความตองการของประชาชน
...............................................................................................................................
..............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
หมวด ๘
การประเมนผลการปฏบตราชการ
มาตรา ๔๕ นอกจาการจดใหมการประเมนผลตามมาตรา ๙ (๓) แลว ให
สวนราชการจดใหมคณะผประเมนอสระดาเนนการประเมนผลการปฏบตราชการ ของสวนราชการ
เกยวกบผลสมฤทธ ของภารกจ คณภาพการใหบรการ ความพงพอใจของประชาชนผรบบรการ
ความคมคาในภารกจ ทงน ตามหลกเกณฑ วธการ และระยะเวลาท ก.พ.ร.กาหนด
มาตรา ๔๖ สวนราชการอาจดใหมการประเมนภาพรวมของผบงคบบญชาแต
ละระดบหรอหนวยงานในสวนราชการกได ทงน การประเมนดงกลาวตองกระทาเปนความลบและ
เปนไปเพอประโยชนแหงความสามคคของขาราชการ
มาตรา ๔๗ ในการประเมนผลการปฏบตงานของขาราชการเพอประโยชนในการบรหาร
บคคล ใหสวนราชการประเมนโดยคานงถงผลการปฏบตงานเฉพาะตวของขาราชการผนนใน
ตาแหนงทปฏบต ประโยชนและผลสมฤทธทหนวยงานทขาราชการผนนสงกดไดรบจากการปฏบต
PS 103 540
งานของขาราชการผนน
มาตรา ๔๘ ในกรณทสวนราชการใดดาเนนการใหบร การทม คณภาพและ
เปนไปตามเปาหมายทกาหนด รวมทงเปนทพงพอใจแกประชาชน ให ก.พ.ร.เสนอ
คณะรฐมนตรจดสรรเงนเพมพเศษเปนบาเหนจความชอบแกสวนราชการ หรอใหสวน
ราชการใชเงนงบประมาณเหลอจายของสวนราชการนน เพอนาไปใชในการปรบปรง
การปฏบตงานของสวนราชการหรอจดสรรเปนรางวลใหขาราชการในสงกด ทงน ตาม
หลกเกณฑและวธการท ก.พ.ร. กาหนดโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตร
มาตรา ๔๙ เมอสวนราชการใดไดดาเนนงานไปตามเปาหมาย สามารถเพมผลงาน
และผลสมฤทธโดยไมเปนการเพมคาใชจายและคมคาตอภารกจของรฐหรอสามารถดาเนนการตาม
แผนการลดคาใชจายตอหนวยไดตามหลกเกณฑท ก.พ.ร. กาหนด ให ก.พ.ร. เสนอ
คณะรฐมนตรจดสรรเงนรางวลการเพมประสทธภาพใหแกสวนราชการนน หรอใหสวนราชการ
ใชเงนงบประมาณเหลอจายของสวนราชการนน เพอนาไปใชในการปรบปรงการปฏบตงาน
ของสวนราชการหรอจดสรรเปนรางวลใหขาราชการในสงกด ทงน ตามหลดเกณฑและวธการ
ท ก.พ.ร. กาหนดโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตร
หมวด ๙
บทเบดเตลด
มาตรา ๕๐ เพอใหการบรหารราชการเปนไปอยางมประสทธภาพและคมคาในเชง
ภารกจของรฐ ก.พ.ร. โดยความเหนชอบของคณะรฐมนตร อาจกาหนดใหสวนราชการตอง
ปฏบตการใดนอกเหนอจากทกาหนดไวในพระกฤษฎกาน รวมทงกาหนดมาตรการอน
เพมเตมจากทบญญตไวในมาตรา ๔๘ และมาตรา ๔๙ กได
มาตรา ๕๑ ในกรณทพระราชกฤษฎกานกาหนดใหสวนราชการตองจดทาแผนงานใน
เรองใดและมกฎหมายฉบบอนกาหนดใหสวนราชการตองจดทาแผนงานในเรองเดยวกนทงหมดหรอ
บางสวน เมอสวนราชการไดจดทาแผนงานตามกฎหมายฉบบใดฉบบหนงแลวใหถอวาสวนราชการ
นน ไดจดทาแผนตามพระราชกฤษฎกานดวยแลว
มาตรา ๕๒ ใหองคกรปกครองสวนทองถนจดทาหลกเกณฑการบรหารกจการ
บานเมองทดตามแนวทางของพระราชกฤษฎกาน โดยอยางนอยตองมหลกเกณฑเกยวกบการ
ลดขนตอนการปฏบตงาน และการอานวยความสะดวกและการตอบสนองความตองการของ
ประชาชนทสอดคลองกบบทบญญตในหมวด ๕ และหมวด ๗
PS 103 541
ใหเปนหนาทของกระทรวงมหาดไทยดแลและ ใหความชวยเหลอองคกรปกครอง
สวนทองทอถนในการจดทาหลกเกณฑตามวรรคหนง
มาตรา ๕๓ ใหองคการมหาชนและรฐวสาหกจ จดใหมหลกเกณฑการบรหาร
กจการบานเมองทดตามแนวทางของพระราชกฤษฎ
ในกรณท ก.พ.ร. เหนวาองคการมหาชนหรอรฐวสาหกจใดไมจดใหมหลกเกณฑตาม
วรรคหนงมแตแตไมสอดคลองกบพระราชกฤษฎาน ใหแจงรฐมนตรซงมหนาทกากบดแลองคการ
มหาชนหรอรฐวสาหกจ เพอพจารณาสงการใหองคการมหาชนหรอรฐวสาหกจนนดาเนนการให
ถกตองตอไป
ผรบสนองพระบรมราชโองการ
พนตารวจโท ทกษณ ชนวตร
นายกรฐมนตร
หมายเหต : เหตผลในการประกาศใชพระราชกฤษฎกาฉบบน คอ โดยทมการ
ปฏรประบบราชการ เพอใหการปฏบตงานของสวนราชการตอบสนองตอการพฒนาประเทศและ
ใหบรการแกประชาชนไดอยางมประสทธภาพยงขน ซงการบรหารราชการและการปฏบตหนาท
ของสวนราชการน ตองใชวธการบรหารกจการบานเมองทดเพอใหการบรหารราชการแผนดน
เปนไปเพอประโยชนสขของประชาชน เกดผลสมฤทธตอภารกจของรฐ มประสทธภาพ เกด
ความคมคาในเชงภารกจของรฐ ลดขนตอนการปฏบตงานทเกนความจาเปน และประชาชน
ไดรบการอานวยความสะดวกและไดรบการตอบสนองความตองการ รวมทงมการประเมนผล
การปฏบตราชการอยางสมาเสมอ และเนองจากมาตรา ๓/๑ แหงพระราชบญญตระเบยบบรหาร
ราชการแผนดน (ฉบบท ๕) พ.ศ.๒๕๔๕ บญญตใหการกาหนดหลกเกณฑและวธการในการ
ปฏบตราชการและการสงการใหสวนราชการและขาราชการปฏบตราชการเพอใหการบรหาร
กจการบานเมองทดกระทาโดยตราเปนพระราชกฤษฎกา จงจาเปนตองตราเปนพระราช
กฤษฎกาน
(ประกาศราชกจจานเบกษา ฉบบกฤษฎกา เลม ๑๒๐ ตอนท ๑๐๐ ก วนท ๙ ตลาคม
๒๕๔๖)
PS 103 542
ภาคผนวก ๓ ประชากรประเทศไทย
1. จานวนประชากรทงประเทศ 63,763,000
2. จานวนประชากรแยกตามเพศ
ชาย 31,590,000
หญง 32,173,000
3. จานวนประชากรเขตเมอง (ประชากรทอยในเขตเทศบาลและเมองทกประเภท)
19,859,000
4. จานวนประชากรเขตชนบท (ประชากรทอยนอกเขตเมอง 43,904,000
5. จานวนประชากรแยกตามภาค
กรงเทพมหานคร 6,723,000
ภาคกลาง (ไมรวมกรงเทพฯ) 15,508,000
ภาคเหนอ 11,745,000
ภาคตะวนออเฉยงเหนอ 21,653,000
ภาคใต 8,434,000
6. จานวนประชากรแยกตามกลมอาย
ประชากรวยเดก (ตากวา 15 ป) 14,528,000
ประชากรวยแรงงาน (15 – 59 ป) 42,438,000
ประชากรสงอายวยตน (60 - 79 ป) 6,074,000
ประชากรสงอายวยปลาย (80 ปขนไป) 723,000
ประชากรวยเรยน (6 - 21 ป) 16,372,000
สตรวยเจรญพนธ (15 - 44 ป) 15,972,000
ประชากรผมสทธออกเสยงเลอกตง (18 ปขนไป)
46,111,000
7. อตราเกด (ตอประชากรพนคน) 14.0
8 .อตราตาย (ตอประชากรพนคน) 6.8
9. อตราเพมตามธรรมชาต (รอยละ) 0.7
10. อตราตายทารก (ตอเดกเกดมชพพนคน) 19.0
PS 103 543
11. อายขยเฉลยเมอแรกเกด (จานวนปเฉลยทคาดวาบคคลทเกดมาแลวจะชวตตอไป
อกกป)
ชาย 67.9
หญง 75.0
12. อายขยเฉลยทอาย 60 ป (จานวนปเฉลยทคาดวาผทมอาย 60 ป จะมชวตอย
ตอไปอกกป)
ชาย 19.6
หญง 21.9
13. อตราเจรญพนธรวม (จานวนบตรโดยเฉลยทสตรคนหนงจะมตลอดวยเจรญพนธ
ของตน) 1.7
14. อตราคมกาเนด (รอยละ) 72.2
15. จานวนประชากรสงอายวยปลาย
80 - 89 ป 634,900
90 - 99 ป 87,500
100 ปขนไป 300
ขอมลจากสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล
PS 103 544
ภาคผนวก ๔
ราชธรรม 10 หรอ ทศพธราชธรรม
1. ทาน (การให คอ สละทรพยสงของ บารงเลยง ชวยเหลอประชาราษฎร และ
บาเพญสาธารณประโยชน – Dana: charity; liberality; generosity)
2. ศล (ความประพฤตดงาม คอ สารวมกายและวจทวาร ประกอบแตการสจรต
รกษากตตคณ ใหควรเปนตวอยาง และเปนทเคารพนบถอของประชาราษฎรมใหมขอทใครจะ
ดแคลน – Sila: high moral character)
3. ปรจจาคะ (การบรจาค คอ เสยสละความสขสาราญ เปนตน ตลอดจนชวต
ของตน เพอประโยชนสขของประชาชน และความสงบเรยบรอยของบานเมอง – Pariccaga:
self-sacrifice)
4. อาชชวะ (ความซอตรง คอ ซอตรงทรงสตยไรมารยา ปฏบตภารกจโดยสจรตม
ความจรงใจ ไมหลอกลวงประชาชน – Ajjaua: honesty integrity)
5. มททวะ (ความออนโยน คอ มอธยาศย ไมเยอหยงหยาบคายกระดางถอองคม
ความงามสงาเกดแตทวงทกรยาสภาพนมนวล ละมนละไม ใหไดความรกภกดแตมขาดยาเกรง
–Maddava: kindness and gentleness)
6. ตปะ (ความทรงเดช คอ แผดเผากเลสตณหา มใหเขามาครอบงายายจต ระงบ
มความเปนอยสมาเสมอ หรออยางสามญ มงมนแตจะบาเพญเพยร ทากจใหบรบรณ –Tapa:
austerf-control; non-indulgence)
7. อกโกธะ (ความไมโกรธ คอ ไมกรวกราด ลอานาจความโกรธ จนเปนเหตให
ความเคองขน วนจฉยความและกระทาการดวยจตอนราบเรยบเปนตวของตนเอง- Akkodha:
non-anger; non-fury)
8. อวหงสา (ความไมเบยดเบยน คอ ไมบบคนกดข เชน เกบภาษขดร หรอเกณฑ
แรงงานเกนขนาด ไมหลงระเรงอานาจ ขาดความกรณา หาเหตเบยดเบยนลงโทษอาญาแก
ประชาราษฎรผใด เพราะอาศยความอาฆาตเกยดชง – Avibimsa: non-violence; non-
oppression
9. ขนต (ความอดทน คอ ตองานทตรากตรา ถงจะลาบากกายนาเหนอยหนาย
เพยงไร กไมทอถอย ถงจะถกยวถกหยนดวยคาเสยดสถากถางอยางไร กไมหมดกาลงใจ ไม
PS 103 545
ยอมละทงกรณย ทบาเพญโดยชอบธรรม – Khanti: patience; forbearance; tolerance)
10. อวโรธนะ(ความไมคลาดธรรม คอ วางองคเปนหลกหนกแนนในธรรม คงทไมม
ความเอนเอยงหวนไหวเพราะถอยคาทดราย ลาภสกการะหรออฏฐารมณ อนฏฐารมณใดๆ
สถตมนในธรรม ทงสวนยตธรรม คอ ความเทยงธรรม กด นตธรรม คอ ระเบยบแบบแผน
หลกการปกครอง ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณอนดงาม กด ไมประพฤตใหเคลอนคลาด
วบตไป- Avirodbana: non-opposition: non-deviation from righteousness; conformity to
the law)
อางอง จากหนงสอพจนานกรมพทธศาสตร(ฉบบประมวลธรรม)
พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) : กรงเทพ, 2538 หนา 285-287
