มงคลคออะไร ?มผรหลายทานกลาววา มงคล คอทางกาวหนา ความสข ความเจรญ สาหรบ

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ ๒๕๒๕ ใหความหมายไววา มงคล คอเหตทนามาซงความเจรญ คาวา มงคลชวต จงความความไดวา คอเหตแหงความสขและความเจรญกาวหนาของชวต เปนสตรทพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงไวเปนขอควรประพฤตปฏบต ซงมอย ๓๘ ประการดวยกน

มงคล เหตแหงความเจรญกาวหนา ความเยรญกาวหนาม ๔ ประการ คอ๑. ความเจรญกาวหนาดวยสรรพสมบตทงหลาย ทงมนษยสมบตทพยสมบต และ

นพพานสมบต๒. ความเจรญกาวหนาดวยปญญา อนเปนเครองทาลายอปสรรคของชวตและ

ความชวความบาปตาง ๆ๓. ความเจรญกาวหนาดวยความดงาม ทงทางกาย วาจา ใต เบองตน เบองกลาง

และเบองสง๔. ความเจรญกาวหนาดวยประโยชนทง ๓ คอประโยชนในโลกน คอโลกมนษยประโยชนในโลกหนา คอโลกมนษยประโยชนอยางยง คอนพพานเมอเราประพฤตปฏบตตามมงคลทง ๓๘ ประการน แมเพยงมงคลในมงคบหนงก

ตาม กไดชอวาประกอบเหตอนทามาซงความเจรญกาวหนาทงประการน ทาใหเราสามารถบาเพญประโยชนทงแกตนเอง แกครอบครวสงคม และแกชาวโลกไดเตมท

มงคลสตร คมอการเทศนการเทศนาสงสอนของพระสงฆในพระพทธศาสนา โดยเฉพาะพระอาจารยทมชอ

เสยงในดานการอบรมสงสอนประชาชน ทานจะนยมใชมงคลสตรเปนแมบทในการเทศนเพราะไมยากและไมงายเกนไป ยกตวอยางเชน

-พระมงคลเทพมน (สด จนทสโร) หรอหลวงพอวดปากนาภาษเจรญกใชมงคลสตรเทศนทกวนพระ เรยงมงคลท ๑ ไปจนจบ แลวกเวยนขนใหม

-สมเดจพระสงฆราช (จวน อฏญาย ) กไดแตงตารามงคลสตร เพอใชอบรมสงสอนพระภกษสามเณรและประชาชน

-สมเดจพระมหาวรวงค วดพระศรมหาธาต บางแขนซงเปนผมชอเสยงมากดานการเทศนาสงสอน กอาศยมงคลสตรเปนแมบทเชนกนนอกจากนกยงม พระอบาลคณปมา

2จารย ทใชมงคลสตรเปนแมบททงในการ เทศนและการแตงตารายอนหลงไปสมยพระเจาเมงรายมหาราช มพระเถระรปหนงชอพระสรมงคลาจารย ไดแตงตารามงคลสตรเปนภาษาบาล ซงตอมาไดใชสาหรบเปนคมอในการเทศนสอนและใชเปนแบบเรยนพระปรยตธรรม แผนกบาลในปจจบน

แสดงวามงคลสตรน เหมาะสมดวยประการทงปวง คอ-ประการท ๑ สะดวกในการทาความเขาใจ เพราะคนไทยมพนฐานธรรมะอย

เพยงแตไมทราบวาเรองทเรอนรมาอยในหมวดไหน เมอมาศกษาอยางเปนระบบตามมงคลสตร จงงายตอการทจะเขาใจ

-ประการท ๒ เหมาะสมในการนาไปปฏบต เพราะเรยนลาดบจากงายไปหายาก ผศาษามงคลสตรนสามารถนาไปปฏบตไดเปนลาดบ ๆ เหมอนขนบนไดทละขนจนถงจดสงสดได

เหตทตองเรยนมงคลสตรมสงทนาคดอยประการหนงคอ การเกดมาเปนคน เพยงแคศกษาความรสง ๆ

เพอใหมสตปญญาทจะทามาหากนไดสะดวกสบายโดยไมตดขดเทานยงไมพอ ยงไมแนวาจะหาความสขได เพราะความรทมอยในโลกทวไปเปนความรเพอเลยงปากเลยงทอง คอเลยงสวนทเปนกายเทานน แตสวนทเปนใจยงไมมอะไรไปเลยงเนองจากคนเรามสวนสาคญอย ๒สวน คอกายและใจ ในเมอกายกตองการอาหารไปเลยงเพอใหพนจากโรคคอความหว และใหรางกายเกดความเจรญเตบโตขน ใจกเชนเดยวกน ตองการอาหารคอธรรมะมาหลอเลยงเพอเปนเครองยดเหนยวใหพนจากความโลภ ความโกรธ ความหลง และเพอยกระดงจตใจของเราใหสงขน จะไดพบกนความสขควบคไปกบการประกอบอาชพทามาหากน ดวยเหตหนเราจงตองมาเรยนธรรมะโดยเฉพาะเรองมงคลสตรเพราะไมเพยงมความสาคญดงกลาวแลว ยงงายตอการทาความเขาใจ และการนาไปปฏบตตามอกดวย

ทมาของมงคลยอนหลงไป ๒๖ ศตวรรษ ประชาชนชาวชมพทวปกมโรคอยางหนงคอโรคฮอ คน

สมยนนกาลงตนตวในการคนควาปญหาเกยวกบชวตจตใจ เชน คนเราเกดมาจากไหน ตายแลวจะไปไหน ทาอยางไรจงจะมความสขในชวตทาอยางไรจงจะมความสาเรจในการทางานฯลฯ มการชมนมกนตามสวนสาธารณะบาง ประตเมองบาง จตรสตาง ๆ บาง เพออภปรายในปญเหลานกนอยางกวางขวางเมอมผอภปรายมากเขา หลายคนกหลายความคด และตางกโฆษณาเผยแพรความคดของตว ใครมคนเชอตามมากกกลายเปนอาจารย มลกศษยลกหากนคละมาก ๆ ขณะทการชมนมสาธารณะกาลงเฟอง การอภปรายกาลงเปนไปอยาง

3ครกครน ปญหาตาง ๆ ไดถกฟาดฟนดวยวา ทะคมคายเรองแลวเรองเลาโดยไมมใครคาดฝน ไดมผเสนอญตตสาคญเขาวงอภปรายวา “อะไรคอมงคลของชวต” ดรปปญหาแลวกไมนาจะหนกหนาอะไร แตเมอมผเสนอตวขนกลาวแกกลบถกผอนกลาววาทะหกลางอยางไมเปนทา “ทานทงหลาย โปรดฟงทางน ขาพเจาทราบดวาอะไรเปนมงคล “ นกอภปรายผหนงนามวา ทฏฐมงคลกะ เสนอตวขนในทชมนม “รปทตาเหนนแหละเปนมงคล ลองสงเกตดซ เมอเราตนแตเชาตรเหนนกบนเปนฝง ๆ พระอาทตยขน ตนไมเขยว ๆ เดกเลก ๆ นารก สงทเราเหนนแหละเปนมงคล “ พอทฏฐมงคลกะกลาวจบลง นกอภปรายอกคนหนงชด สตมงคลกะกกลาวหกลางทนทวา “ชากอน ทานทงหลายอยางเพงเชอ ทนายทฏฐมงคลกะกลาวนนเปนไปไมได ถาสงทตาเหนเปนมงคลแลว เวลาเรามงเหนอจจาระ ปสสาวะคนเปนโรค สงเหลานกตองเปนมงคลดวยซ มนจะเปนไปไดอยางไร “ “ตองหซทาน เสยงทหฟงนแหละเปนมงคลตนเชาเรากไดฟงเสยงนกรองบาง เสยงเพลงบาง เสยงแมหยอกลอเลนกบลกบาง เสยงพดเพราะ ๆ บางเสยงลมพดยอดไมบาง ฯลฯ เสยงทหไดฟงจงเปนมงคล” สตมงคลกะกลาว ไมทนขาดคา กมนกอภปรายอกคนหนงชอ มตมงคลกะกลาวแยงทนทวา เปนไปไมไดหรอกถาเสยงทหไดยนเปนมงคล อยางนนเวลาเราไดยนคนดากน คนขตะคอก คนโกหกมดเทจ เสยงเหลานจะเปนมงคลดวยหรอ” “ตองอารมณทใจเราทราบซทานจงจะเปนมงคล พงสงเกตวาตนเชาเราไดดมกลนดอกไมหอม ๆ จบตองสวมใสเสอผาสะอาด ๆ รบประทานอาหารอรอยๆ เปนอารมณทใจเรารบร รบทราบ นแหละจงเปนมงคล “ ทนควนอกเหมอนกน นกอภปรายอกคนกแยงทนทวา “เปนไปไมไดถาอารมณทใจเรารบรเปนมงคลแลว อยางนนเวลาเราไดกลนเหมน ๆ จบของสกปรก คดเรองชวราย อารมณตอนนนจะเปนมงคลไปดวยหรอ “ ขอวพากษวจารณในมงคล ไดแผขยานตวออกไปอยางกวางขวางทวแควน ในบาง ในสภา ในสโมสร ในหมคนเดนทาง ฯลฯ ปญหาเรองมงคลไดถกนาขนมาถกเยงกนอยทงไปไมเฉพาะมนษย แมพวกเทวดาไดยนมนษยถกเถยงกนกนาเรองคงคลมาถกเถยงกนบาง ตงแตเทวดารกษามนษย ภมเทวา อากาศเทวา ตลอดจนเทวดาบนสวรรคทง ๖ ชน จนถงพรหมโลก ตางกนาเรองมงคลมากถกเถยงปญหามงคลนไดกลายเปนมงคลโกลาหล ราลอกนกระฉอนไปหมด ทวทงมนษยโลก เทวโลก พรหมโลก แตกไมมใครชขาดไดวาอะไรเปนมงคลของชวต แตมพระหมอยพวกหนง คอพรหมชนสทธาวาส พรหมชนนเมอสมยเปนมนษยไดปฏบตธรรมจนบรรลธรรมขนพระอนาคาม จงทราบดวาอะไรเปนมงคลแตไมสามารถอธบายออกมาได ไดแตปาวประกาศใหเทวดาทงหลายทราบวา อก ๑๒ ป พระสมมาสมพทธเจาจะบงเกดขนในโลก ใหคอยถามปญหามงคลกบพระองค เมอพระสมมาสมพทธเจาตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณแลว คนหนงขณะทประทบอย ณ เชตวนมหาวหาร

4ใกลเมองสาวตถ ทาวสกกเทวราชไดนาหม เทวดาเขาเฝา และบญชาใหเทพบตรองคหนงทลถามพระองควา อะไรคอมงคลของชวต พระสมมาสมพทธเจาจงทรงแสดงหลกมงคล ซงมทงหมด ๓๘ ประการมงคลของพระสมมาสมพทธเจาไมยดถอวตถ แตยดถอการปฏบตฝกฝนตนเอง แมหลกมงคลทพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดง จะประกอบไปดวยเหตผลอยางสมบรณ ไมมใสครสามารถหกลบางได แตกมไดหมายความวา คณาจารย นกคด เจาลทธทงหลายจะลมเลกความคดเดม หนมาเชอพระองคทกคนเพราะลวนแตหนาแนนดวยทฏฐกนทงนน ปมจะรตววาผด แตยงยนยนวาทะของตนอย และสานศษยของแตละสานกกยงทาการเผยแพรอยอยางไมหยดยงประกอบกบนสยของคนเรามความขลาดประจาตวอยแลวชอบทางานอะไรเผอเหนยวไวกอน จงมผยอมรบนบถอปฏบตสบตอกนมา เกดเปนมงคล ๒ สายพวพนกนมาจนถงปจจบนคอ

๑. มงคลของนกคด เรยกวา มงคลม ยดถอเอาวา การมสงนนสงนเปนมงคล ซงแตละทแตละสมยกยดถอตาง ๆ กนไป ไมมอะไรแนนอน ของบางอยางบางทถอเปนมงคลบางทอาจถอวาเปนอปมงคลกได

๒. มงคลของพระสมมาสมพทธเจา เรยกวา มงคลทา ยดถอเอาการปฏบตฝกฝนตนเองเปนเกณฑ เปนสจธรรมทไมเปลยนแปลง ผใดปฏบตตามแลวยอมไดผลแนนอนมงคลของนกคดนน มผเสนอขนมาแลว กมผโตแยงลบลางไป แลวกมผเสนอขนมาใหมอยเรอย ๆจนหาขอยตไมได แตมงคลของพระสมมาสมพทธเจานน เมอทรงแสดงแลวกไมมใครสามารถหาเหตผลมาลบลางได แมพระองคจะทรงเปดโอกาสใหคดคานวพากษวจารณไดตลอดเวลา ดงความในบทสรรเสรญพระธรรมคณทวา “เอหปสสโก เชญมาพสจนเถด “

มงคลหมท ๑๑. อเสวนา จ พาลา ฯ ๑. ไมคบคนพาล๒. ปณฑตานจ เสวนา ๒. คนบณฑต๓. ปชา จ ปชนยาน ๓. บชาบคคลทควรบชา

มงคลหมท ๒๔. ปฏรปเทสวาโส จ ๔. อยในถนทเหมาะสมล๕. ปพเพ จ กตปญตา ๕. มบญวาสนามากอน๖. อตตสมมาปณธ จ ๖. ตงตนชอบ

มงคลหมท ๓

5๗ . พ า ห ส จ จ จ ๗. ภปนพหสต๘. สปปจ ๘. มศลปะ๙. วนโย จ สสกขโต ๙. มวนย๑๐. สภาสตา จ ยา วาจา ๑๐. มวาจาสภาษต

มงคลหมท ๔๑๑. มาตาปตอปฏฐาน ๑๑. บารงบดามารดา๑๒. ปตตสงคโห ๑๒. เลยงดบตร๑๓. ทารสส สงคโห ๑๓. สงเคราะหภรรยา (สาม)๑๔. อนากลา จ กมมนตา ๑๔. ทางานไมคงคาง

มงคลหมท ๕๑๕. ทานจ ๑๕. บาเพญทาน๑๖. ธมมจรยา จ ๑๖. ประพฤตธรรม๑๗. ญาตกานจ สงคโห ๑๗. สงเคราะหญาต๑๘. อนวชชาน กมมาน ๑๘. ทางานไมมโทษ

มงคลหมท ๖๑๙. อารต วรต ปาปา ๑๙. งดเวนจากบาป๒๐. มชชปานา จ สญโม ๒๐. สารวมจาการดมนาเมา๒๑. อปปมาโท จ ธมเมส ๒๑. ไมประมาทในธรรม

มงคลหมท ๗๒๒. คารโว จ ๒๒. มความเารพ๒๓. นวาโต จ ๒๓. มความถอมตน๒๔. สนตฏฐ จ ๒๔. มความสนโดษ๒๕. กตตา ๒๕. มความกตญ๒๖. กาเลน ธมมสสวน ๒๖. ฟงธรรมตามกาล

มงคลหมท ๘

6๒๗ . ขนน จ ๒๗. มความอดทน๒๘. ยสวจสสตา ๒๘. เปนคนวางาย๒๙. สมณานจ ทสสน ๒๙. เหนสมณะ๓๐. กาเลน ธมมสากจฉา ๓๐. สนทนนาธรรมตามกาล

มงคลหมท ๙๓๑. ตโป จ ๓๑. บาเพญตบะ๓๒. พรหมจรยจ ๓๒. ประพฤตพรหมจรรย๓๓. อรยสจจาน ทสสน ๓๓. เหนอรยสจ๓๔. นพพานสจฉกรยา จ ๓๔. ทานพพานใหแจง

มงคคลหมท ๑๐๓๕. ผฏฐสส โลกธมเมห จตต ยสส น กมปต ๓๕.จตไมหวนไหวในโลกธรรม๓๖. อโสก ๓๖. จตไมโศก๓๗. วรช ๓๗. จตปราศจากธล๓๘. เขม ๓๘. จตเกษม

มงคลท ๑ ไมคบคนพาลใบไมทหอหมปลาเนายอมตองพลอยแปดเปองเหมนเนาไปดวยฉนใดผทคบคน

พาล กยอมตองพลาอยเสยชอเสยงตดความเปนพาลเดอนรอนเสยหายไปดวยฉนนน

คนพาลคอใคร ?คนพาล คอ คนทมใจขมมวเปนปกต เปนผลใหมความเหนผด ยดถอคานยมผด

ๆ และมวนจฉนเสย คอไมรวาอะไรด อะไรชว อะไรควร อะไรไมควร เชน บณฑตเหนวา“เหลา” เปนของไมด ทาใหขาดสตด นาความเสอมมาใหนานปหาร แตคนพาลกลบเหนวา“เหลา” เปนของประเสรฐ เปนเครองกระชบมตร หรอบณฑตเหนวา “การเลนไพ” เปนอบายมข เปนปากทาง หรอเปนหนาตาสญลกษณแหงความฉบหาย แตคนพาลกลบเหนวา“การเลนไพ” เปนสงด เปนการฝกสมองซอมวชาคานวญ ดงนเปนตน

คนพาลเปนคนเหมอนกบเรา คอมรางกายประกอบดวยเลอดเนอ เชน เดยวกนเรา และอาจมความสมพนธเกยวของกยเรากได เชน เปนญาตพนอง สามภรรยา ครอาจารย

7ฯลฯ อาจเปนผมการศกษาสง อาจมตาแหนง หนาทการงานสง อาจมสมครพรรคพวกมากฯลฯ แตไมวาจะเปนอะไร มความสมพนธกบเราหรอไม ขนชอวาพาลแลว ถงแมจะมความรมความสามารถกไมใชความรความสามารถในทางทถกทควร เพราเขาแสลงตอความเหมอนคนไขแสลงตอนาเยน

ลกษณะของคนพาลเนองจากคนพาลมใจขนมวอยเสมอ ทาใหไมสามารถควบคมใจใหคดไปในทางท

ถกตองได คนพาลจงมลกษณะวปรตผดจากคนทงหลาย ๓ประการ คอ๑. ชอบคดชวเปนปกต ไดแก คดละโมบอยากไดในทางทจรต คดพยาบาทปอง

ราย คดเหนผดเปนชอบ ฯลฯ๒. ชอบพดชวเปนปกต ไดแก พดปด พดคาพยาบ พดสอเสยดยยง พดเพอเจอ

ฯลฯ๓. ชอบทาชวเปนปกต ไดแก เกะกะเกเร กนเหลาเมายา ชอบลาง ผลาญชวตคน

และสตว ลกทรพย ฉดคราอนาจาร ฯลฯ

โทษของความเปนคนพาล๑. มความเหนผด กอทกขใหตนเอง๒. เสยชอเสยง ถกตฉนนนทา๓. ไมมคนนบถอ ถกเกลยดชง๔. หมดสรมงคล หมดสงาราศ๕. ความชวเภทภยทงหลาย จงไหลเขามาหาตว๖. ทาลายประโยชนของตนเองทงโลกนและโลกหนา๗. ทาลายวงศตระกลของตนเอง๘. เมอละโลกไปแลวมอบายภมเปนทไป

วธสงเกตคนพาลคนพาลมกกระทาในสงตอไปน คอ๑. คนพาลชอบชกนาในทางทผด ชก คอชกชวน เชญชวน ชชวน หรเสนอแนะนา คอการทาใหเปนเปนตวอยาง

8เชน ชกชวนหนโรงเรยน ชกชวน ไปลกขโมย ชกชวนใหเสพยาบา

เสพยาเสพยตด ชกนาไปเปนอนธพาล ฯลฯ การชกนานอาจทาดวยความหวงดกไดแตวามนผด เชน ไดเงนมากชกชวนเพอนไปเลยงเหลา เทยวกลางคน อยางนกจดวาเปนพาลผทยงเยาววย ออนความคด ออนสต มกถกนาไดโดยงาย ฉะนนผใหญในบานจงควรระมดระวงการกระทาและคาพด ทงของตนเองและผทมาตดตอคบหา เพราะเดกมกจะจาและทาตามอยางดวยความไมร หรอเขาใจผดวาเปนสงทดควรกระทา

๒. คนพาลชอบทาในสงทไมใชธระ เกะกะเกเร หนาทการงานของตนไมพยายามจดการใหเรยบรอย แตชอบไปกาวกายหนาทการงานของผอน เชน จบผดผรวมงาน เขยนบตรสนเทห กลนแกลง รงแก ทาความรบกวนใหเดอดรอน ฯลฯ

๓. คนพาลชอบแตสงผด ๆ ชอบถอเอาสงทชววาเปนสงทด เชนชอบเลนไพ ชอบสบบหร ชอบหนโรงเรยน ชอบเถยงพอแม ฯลฯ เหนคนทาถกเปนคนโง เหนคนกลวผดเปนคนขขลาด ฯลฯ

๔.คนพาลแมพดด ๆ กโกรธ เชน เตนใหดหนงสนตอนใกลสอบกโกรธ เตอนใหตนเชากโกรธ แคมองหนาบางครงกโกรธ ฯลฯ

๕. คนพาลไมยอมรบรระเบยบวนย เชน ไมชอบขามถนนตรงทางมาลาย ทงขยะบนพอนถนน ไปโรงเรยนสาย ไปทางานสาย ฯลฯ

พฤตกรรมทเรยกวา “คบ” คออยางไรคบ หมายถงพฤตกรรมอยางใดอยางหนงดงตอไปน คอรวม เชน รวมกน รวมนอน รวมกอการ รวมหน รวมลงทนรบ เชน รบเปนเพอน รบเปนภรรยาหรอสาม รบไวทางาน รบฟงสงทคนพาลพด

หรอเขยนให เชน ใหความไววางใจ ใหคาชมเชย ใหยศ ใหตาแหนง ใหหยบยมสงของ ให

การสนบสนนการไมคบคนพาล คอการไมยอมมพฤตกรรมสมพนธใด ๆ ดงกลาวขางตนกบคน

พาล ถาเรายงคบคนพาลอย ไมวาจะในระดบไหนกตาม รบถอนตวเสยโดยดวน อยาประมาท รบตดไฟเสยแตตนลม มฉะนนจะพลาด ตดเชอพาลโดยไมรตว กลายเปนพาลตามไปดวย โบราณทานใหคตเตอนไววา “ หางสนขใหหางศอก หางวอกใหหางวา หงพาลาใหหางหมนโยชนแสนโยชน

9โทษของการคบคนพาล๑. ยอมถกชกนาไปในทางทผด๒. ยอมเกดความหายนะ การงานลมเหลว๓. ยอมถกมองในแงราย ไมไดรบความไววางใจจากบคคลทวไป๔. ยอมอดอดใจ เพราะคนพาลแมเราพดด ๆ ดวยกโกรธ๕. หมคณะยอมแตกความสามคค เพราะการยยงและไมยอมรบรระเบยบวนย๖. ภยอนตรายตาง ๆ ยอมไหลเขามาหาตว๗. เมอละโลกแลว ยอมมอบายภมเปนทไปปลาราพนหอดวย ใบคาใบกเหมนคาวปลา คละคลงคอคนหมไปหา คบเพอน พาลนาไดแตรายรายฟง เฟองใหเสยพงศ

ประเภทของคนพาลคนพาลม ๒ ประเภท ไดแก๑. พาลภายนอก คอคนพาลทวไป ซงแมจะรายกาจเพยงใดเรากยงมทางหลก

เลยงได แตมพาลอกประเภทหนงทรายยงกวา เพราะมกเกดขนโดยไมรตวและไมมทางหลกเลยงได คอพาลภายใน

๒. พาลภายใน คอตวเราเองขณะทคดชว พดชว ทาชว เชน หนงานบาง เทยวเกเร ไปยงธระคนอนโดยใชเหตบาง ชอบไปทางานสายบาง คนอนเตอนด ๆ กโกรธบางหลกเลยงวนยบาง พดไมไพเราะบาง ครงใดทเราทาเชนน ครงนนเอาเองนนแหละคอตวพาลมเชอสายพาลอยภายใน ตองรบแกไข

หลกปฏบตในชวตประจาวน๑. หมนหามใจตนเองจากความชวแมเพยงเลกนอย กอนทมนลกลามตอไป เชน

การนอนตนสาย ทงขยะไมเปนทเปนทาง หรอปลอยใหทอาศยรกรงรงไมหมนทาความสะอาด

๒. อยาตามนกถงความชว ความผดพลาดในอดต ทงของตนเองและผอน ผานไปแลวกใหแลวกนไป คอเปนบทเรยนทจะไมยอมทาซาอก แลวใจทาความดใหมใหเตมท

๓. ตงใจใหทาน รกษาศล เจรญสมาธภาวนาอยางสมาเสมอ

10๔. หลกเลยงการอาน การฟง การพด เรองเกยวกบคนพาล จะ

ไดไมสะสมความคดเกยวกบพาลไวใจ พยายามสะสมแตความคดทดงามโดย การอาน การฟง การพด แตสงทดงาม เชน อานหนงสอธรรมะ ฟงเทศนาสนทนาธรรม พดถงคนททาคณความด ฯลฯ

๕. ถาจาเปนตองอยใกลคนพาลอยางไมมทางหลกเลยงได เชน งานในทเดยวกนเปนญาตพนองกน ในกรณเชนนเราตองระลกอยเสมอวา เรากาลงอยใกลสงทเปนอนตรายเหมอนอยใกลคนเปนโรคตดตอ ตองระวงตวคอระวงความเปนพาลของเขาจะมาตดเราเขาตองหมนทาทาน รกษาศล ทาสมาธ เพอใหใจผองใสอยเสมอ เราตองระลกเสมอวา หนาอนยงใหญและสาคญทสดในชวต ไมมอะไรยงไปกวาการปราบพาลภายในตวเราเอง

อานสงสการไมคบคนพาล๑. ทาใหไมถกชกจงไปในทางทผด๒. ทาใหสามารถรกษาความดเดมไวได๓. ทาใหสามารสราความดใหมเพมขนไดอก๔. ทาใหไมถกคนพาลทาราย๕. ทาใหไมถกตาหน ไมถกใสความ๖. ทาใหไมถกมองในแงราย ไดรบความไววางใจจากบคคลทวไป๗. ทาใหมความเจรญกาวหนา สามารถตงตวไดเรว๘. ทาใหมความสขทงตนเอง ครอบครว และประเทศชาต๙. เปนการตดกาลงไมใหเชอพาลระบาดไป เพราะขาดคนสนบสนน“ตลอดเวลาทบาปยงไมใหผล คนพาลสาคญบาปเหมอนนาผง บาปใหผลเมอใด

คนพาลยอมเขาถงทกขเมอนน “

มงคลท ๒ คบบณฑตผาทหอหมของหอมยอมพลอยหอมตลบอบออวลตามไปดวยฉนใดผทคนบณฑต

กยอมพลอยไดรบความร ความสามารถ และความดตามบณฑตไปดวยฉนนน

บณฑตคอใคร ?บณฑต คอคนทมใจผองใสอยเปนปกต ทาใหมความเหนถก ยดถอคานยมทถก

ตอง สามารถดาเนนชวตอยดวยปญญา

11เปนผรด คอรวาอะไรดอะไรชวเปนผรถก คอรวาอะไรถกอะไรผดเปนผรชอบ คอรวาอะไรบญอะไรบาปบณฑต อาจเปนใครกได เชน อาจเปนผอานหนงสอไมออก อาจเปนชาวไรชาวนา

อาจเปนผมการศกษาสง อาจเปนญาตของเรา ฯลฯ แตไมวาจะเปนอะไรกตาม จะตองเปนผมจตใจผองใส และดาเนนชวตอยดวยปญญา คอเปนคนดนนเอง คนทวไป มกเขาใจวา ผทเรยนหนงสอตนไดรบปรญญานน คอบณฑตความจรงแลวนนเปนเพยงบณฑตทางโลกเทานน ยงไมใชบณฑตทแทจรง เพราะผทไดรบปรญญาแลว ถาความประพฤตไมดอาจไปทาผดตดคกตดตะรางได แตบณฑตทแทจรงยอมเปนผตงใจละชว ประพฤตชอบ ประกอบแตความด ความถกตองความสจรต สามารถปองกนตนใหพนจากคกตะราง แมกระทงจากนรก“บณฑตมใชผมเพยงปรญญา แตคอผอดมดวยศล สมาธ ปญญา “

ลกษณะของบณฑตเนองจากบณฑตเปนผมจตใจผองใส มความเหนถก ดาเนนชวตดวยปญญา

ฉลาดในการสอดสองหาเหตผล จงมลกษณะพเศษสงกวาคนทงหลาย ๓ ประการคอ๑. ชอบคดดเปนปกต ไดแก คดใหทาน คดใหอภยอยเสมอ ไมผกพยาบาท คด

เปนถกตองตามความเปนจรง เชน เหนวาบญบาปมจรง พอแมมพระคณตอเราจรง เปนตน๒. ชอบพดดเปนปกต ไดแก พดคาจรง พดคาสมานไมตร พดคามประโยชน พด

ดวยจตทประกอบดวยเมตตา และพดถกตองตามกาลเทศะ๓. ชอบทาดเปนปกต ไดแก มเมตตากรณา ประกอบสมมาอาชวะทาบญใหทาน

เปนปกต รกษาศล ทาสมาธภาวนาอยางสมาเสมอ

องคคณของบณฑต๑. กตญ รอปการคณททานทาแลวแกตน๒. อตตสทธ ทาตนใหบรสทธจากบาป๓. ปรสทธ ทาผอนใหบรสทธจากบาป๔. สงคหะ สงเคราะหแกชมชนทงหลาย

วธสงเกตบณฑตบณฑตมกกระทาในสงตอไปนคอ

12๑. บณฑตชอบชกนาในทางทถก เชน ชกนาใหเลกสบบหร เลกดม

สรา เลกเลนการพนน เลกเสพยาเสพยตด ชกนาใหสวดมนตกอนนอน ใหรกษาศล ใหตงใตศกษาเลาเรยน ใหทามาหากนในทางสจรต เปนตน

๒. บณฑตชอบทาแตสงทเปนธระ ไมเกะกะเกเรใคร ๆ เรงรบทาการงานในหนาทของตนใหสาเรจลลวงไปดวยด ไมปลอยงานใหคงคาง และไมกาวกายงานในหนาทของคนอน เวนแตเมอไดรบการขอรองหรอเพออนเคราะห

๓. บณฑตชอบทาแตสงทถกทควร เชน ชอบพดและทาตรงไปตรงมา ชอบสนทนาธรรม รงเกยจการนนทาวาราย ชอบบาเพญตนใหเปนประโยชนทงตอตนเองและผอน เปนตน

๔. บณฑตเมอถกวากลาวตกเตอนโดยดยอมไมโกรธ มนสยถอเอาความถกความดและความมประโยชนเปนทตงบ ไมถอตวอวดดดอรน แตเหนวาผทตกเตอนตนคอผทชขมทรพยให แลวพยายามแกไขปรบปรงตนเองใหดขนตามคาแนะนานน โดยไมนกรงเกยจวาผทตกเตอนจะมอาย ยศศกด ฐานะสงหรอตากวา และหากมผเขาใจผดพดกาวราวไมสมควรกอดทนไวไมโกรธตอบ แลวพยายามหาโอกาสชแจงใหเขาใตภายหลง จงทาความอบอนเยนใจใหแกทกคน

๕. บณฑตยอมรบรระเบยบวนย รกทจะปฏบตตามระเบยบวนยของหมคณะอยางเครงครด เพราะตระหนกดวา วนยเปนเครองยกหมคณะใหเจรญขนไดจรง ทาใหหมคณะสงบเรยบรอยไมวนวายจรง ทาใหเกดความผาสกจรง ฯลฯ จงรงเกยจความไมเปนระเบยบเรยบรอย ความไมสะอาด รกรงรง

วธคบบณฑต๑. หมนไปมาหาส๒. หมนเขาไปนงใกล๓. มความจรงใจ ใหความเกรงอกเกรงใจตอทาน๔. ฟงคาแนะนา ฟงคาพดของทาน (ฟงธรรม)๕. จาธรรมทไดฟงนนไว๖. พจารณาใจความของธรรมทจาไดนนใหด๗. พยายามแฏบตตามธรรมทไดฟงและใครครวญอยางดแลวนนใบพอพนหอหม กฤษณาหอมระรวยรสพา เพรศดวย

13คอคนเสพเสนหา นกปราชญความสขซาบฤามวย ดจไมกลนหอม

ประเภทของบณฑตบณฑตม ๒ ประเภท ไดแก๑ บณฑตภายนอก คอบคคลทวไปไมวาใครกตามทเปนผประพฤตมคณธรรม

ดาเนนชวตดวยปญญา๒ บณฑตภายใน คอตวเราขณะทคดด พดด และทาดนนเอง ดงนนการคบ

บณฑตภายในกคอ การพยายามฝกคนใหเปนผมจตใจผองใส มสตราลกถงแตความคดทด ๆเพอการสรางสรรค คาพดทด ๆ เพอยกใจผพดและผฟงใหสงขน และการกระทาทด ๆ เพอประโยชนทงแกตนเองและผอน ซงทาไดโดยการหมนทาทาน รกษาศล และทาสมาธอยางสมาเสมอ

อานสงสการคบบณฑต๑ ทาใหมจตใจผองใส สามารถทาความดตามไปดวย๒ ทาใหไดปญญาเพมขน เปนคนหนกแนน มเหตผล๓ ทาใหมความเปนถก เปนสมมาทฏฐ๔ ทาใหไมตองเคราโศกเดอนรอนเพราะทาผด๕ ทาใหเปนทยกยองสรรเสรญของคนทวไป๖ ทาใหมความสข ปลอดภยจากอปสรรคภยพาลตาง ๆ๗ ทาใหมความเจรญกาวหนา สามารถตงตวไดเรว๘ ทาใหแมละโลกนไปแลว กไปสสคตโลกสวรรค๙ ทาใหบรรลมรรคผลนพพานไดโดยงาย“แทจรง บคคลผมปกตเทยวสมคบคนพาล ยอมเศราโศกสนกาลนาน เพราะการ

อยรวมกบคนพาล เปนเหตนาทกขมาใหในกาลทกเมอเหมอนการอยรวมกบศตร สวนบณฑตมการอยรวมเปนสข เหมอนสมาคมแหงหมญาต เพราะเหตนนแล นรชนพงคบบณฑต ผมปญญา เปนพหสตเอาการเอางาน มศล มวตร ไกลจากกเลส และเปนสตบรษเปรยบดงพระจนทรคบอากาศอนเปนทางโคจรแหงดวงดาวฉะนน”

มงคลท ๓ บชาบคคลทควรบชา

14ตนไมเมอยงเลกเปนตนกลาอยจา เปนตองมหลกคาประคองไวปอง

กนไมใหลมรากขาดตายเสยกอนฉนใดผทหวงความเจรญกาวหนา กจาเปนตองบชาบคคลทควรบชาไวเปนตวอยางการดาเนนชวตทถกเปนหลกใจ ปองกนความเหนผดและอกศลกรรมตาง ๆ มใหยอนกลบกาเรบขนมาอกฉนนน

การบชาคออะไรการบชา คอการเลอมใส ยกยอง เชดช ดวยกรยาอาการสภาพทเราแสดงตอผท

ควรบชาทงตอหนาและลบหลง การแสดงตอหนา เปนการแสดงใหทานทราบวา เรามความเคารพและตนะหนกในคณธรรมความดทมอยในตวของทานอยางจรงใจ การแสดงลบแลงเปนการเตอนใจตวเราเอง ใหผกใจไวกบคณธรรมอนสงสงของทาน กอใหเกดความรสกอยากกระทาตาม ใจเราจะไดยกสงขนเสมอ ๆ ไมเลอนไหลไปในทางชวราย

การบชา เปนกศโลบายอยางหนง สาหรบฝกใจทยงหยาบกระดางเพราะไมอาจยอมรบครความดของผอน ใหละเอยดออนลง ผทยงดวยปญญายงไมเขาใจในคณธรรมดของผทควรบชานก แตหาดไดเคยชนกบการบชาไดอยางแจมชด จนเกดความเลอมใสกลายเปนการบชาอยางแทจรง อยากทาความดตามทานบาง ผใหญจงควรสอนบตรหลานใหรจกสวดมนตบชาพระรตนตรย เปนการปลกศรทธาตงแตเลก ๆ

บคคลทควรบชาคอบคคลทมคณความดควรคาแกการระลกนกถง และยดถอเปนแบบอยางในการ

ปฏบตตาม ไดแก ผมศล สมาธ ปญญาสงกวาเรานนเอง ซงประมวลสรปไดดงน๑. พระพทธเจา เปนบณฑตทประเสรฐสดในโลก ทรงไวดวยพระปญญาธคณ

พระบรสทธคณ พระกรณาธคณ จดเปนบคคลทควรบชาของพทธศาสนกชนทงหลาย๒. พระสงฆ ผประพฤตดปฏบตชอบกอนแลวจงสอนใหผอนประพฤตปฏบตชอบ

ตามอยางบาง จดเปนบคคลทควรบชาของพทธศาสนกชน๓.พระมหากษตรยผตงอยในทศพธราชธรรม เปนธรรมมกราช จดเปนบคคลท

ควรแกการบชาของประชาชน๔. บดามารดาและญาตผใหญทมความประพฤตด เปนบณฑตทอยในฐานะสงเกน

กวาจะคบ จดเปนบคคลทวครแกการบชา หรอปชนยบคคลของบตรหลาน๕. ครอาจารยทมความรความสามารถ ความประพฤตด เปนบณฑตทอยในฐานะ

สงเกนกวาศษยจะคบหา จดเปนบคคลทวครแกการบชาของศษย

15๖. ผบงคบบญชาทมความ ประพฤตด ตงอยในธรรม จดเปน

บคคลทควรแกการบชาของผอยใตบงคบบญชานอกจากนบณฑตทมเพศภาวะสงเกนกวาทจะคบในฐานะผเสมอกนได ลวนจด

เปนบคคลทควรแกการบชาทงสน สงทเนองดวยทานเหลาน กจดเปนสงทควรบชาอกเชนกนเพราะเมอเราบชาสงเหลาน กทาใหระลกนกถงคณงามความดของบคคลทสงเหลานมความเกยวของดวย ตวอยางคอ

๑. สงทเนองดวยพระพทธเจา เชน พระธรรมคาสงสอนของพระองค พระพทธรปพระบรมสารรกธาต สงเวชนยสถาน ฯลฯ

๒. สงทเนองดวยพระสงฆ เชน พระธาต รปพระสงฆสาวก ฯลฯ๓. คาสงสอน รปภาพของบดามารดา ครอาจารย ผบงคบบญชา พระมหากษตรย

ซงตงใจประพฤตธรรม เปนบณฑต จดเปนสงทควรบชาทงสนการแสดงออกถงความบชา๑. ทางกาย ไมวาจะยนเดนนนนอนหรอประกอบกจใด ๆ เมอยตอหนาทานหรอ

สญลกษณตวแทนของทาน เชน รปปน ภาพถาย กอยในอาการสารวม๒. ทางวาจา สรรเสรญยกยองคณความดของทาน ทงตอหนาและลบหลง เชน

การสวดมนตบชาพระรตนตรย การนาความดของทานไปสรรเสรญ๓. ทางใจ ตามระลกนกถงคาสอนของทานดวยความเคารพและซาบซงประเภทของการบชาการบชาในทางปฏบตม ๒ ประเภท คอ๑. อามสบชา คอการบชาดวยสงของ เชน บตรระลกถงคณของบดามารดา ศษย

ระลกถงคณของครบาอาจารย จงบชาดวยการนาทรพยสนเงนทองของใช ฯลฯ ไปมอบใหเปนตน การบชาพระรตนตรยดวยดอกไมธปเทยนกจดเปนอามสบชาเชนกน

๒. ปฏบตบชา คอการบชาดวยการตงใจประพฤตปฏบตตามคาสอนตามแบบอยางทดของทาน เชน พยายามกาจดความโลภ ความโกรธ ความหลงดวยการใหทาน รกษาศล เจรญภาวนา ตามคาสอนของทาน การปฏบตบชาจดเปนการบชาทสงสด เพราะเปนวธทจะทาใหกาย วาจา ใจ ของเราใสสะอาด เปนบณฑตตามทานไดโดยเรว

ขอเตอนใจสาหรบนกเรยนนกศกษาหรอนกปฏบตธรรม พงระลกเสมอวาสงทเราจะเรยนร

นน ถาเราเทดทนบชา ตงใจประคองรกษาอยางด ไมนาไปลอเลยนหรอพดเลน ผลของการศกษาเลาเรยนตลอดจนการปฏบตธรรมของเรายอมจะมความเจรญกาวหนาประสพผลสาเรจ

16ไดอยางนาอศจรรยตรงกนขาม ถาเราไม เคารพแตกลบลบหลครอาจารย สงทจะเรยนรความเขาใจ ความซาบซงทจะปฏบตตามคาสอนกหมดไป เกดความรสกไมอยากบชาหรอไมศรทธา ใจทควรจะตรกนกถงธรรมะหรอบทเรยนตาง ๆ กมอมด เปนการปดกนหนทาง ทจะเขาถงปญญา อนจะเปนแสง

สวางสองนาวถชวตใหกาวไปในทางทถกทควรทกาวหนายง ๆ ขนขอควรระวงอยางบชาสงทไมควรบชา เพราะจะชกนาไปสความงมงายหลงผด จตใจขนมว

เปนพาลไป ซงทาไดดงน๑. ไมบชาคนพาล คอไมยกยอง ไมเชดช ไมสงเสรม ไมสนบสนนคนพาล ไมวา

คนพาลนนจะมยศศกด สถานภาพสงสงเพยงไรกตาม๒. ไมบชาสงทเนองดวยคนพาล เชน รปภาพ รปปน ผลงาน สงของ เครองใช

ของคนพาล หรอทาตามคาแนะนาสงสอนของคนพาล๓. ไมบชาสงทบชาแลวไมทาใหเกดสรมงคล เชน รปภาพดารานกรองนกกฬาท

ไมมคณธรรมเพยงพอ ภาพโฆษณาเกยวกบอบายมข ฯลฯ อยานามาประดบบานเรอน๔. ไมบชาสงทบชาแลวทาใหงมงายไมเกดปญญา เชน ตนไมใหญ ภเขาสง ศาล

พระภม วคนทรง ภตผปศาจ สตวทเกดมามลกษณะผดปกต ฯลฯกราบ ๓ อยางวธการบชาพระพทธรปทใชกนมาก คอ การกราบ ซงมหลายประเภทดงน๑. ยงกราบยงเมอย คอพวกทเหนคนอนกราบพระกกราบตามเขาโดยไมรความ

หมาย ทาลวก ๆ เหมอนลงไหวเจา อยางนไมไดประโยชนเทาทควรเมอยเปลา๒. ยงกราบยงโง คอพวกทกราบพระแลวขอในสงทไมสมควร เชน กราบพระขอ

หวย หรอไมดหนงสอแตกราบพระขอใหสอบใด๓. ยงกราบยงฉลาด คอพวกทกราบพระแลวยดถอเอาพระธรรมคาสงสอนของ

พระองคมาเปนแบบอยางในการประพฤตปฏบตตาม เชนกราบครงท ๑ ระลกถงพระปญญาธคณของพระพทธเจา ททรงมปญญามาก

สามารถพจารณาเหนทกข และคดคนหาวธการดบทกขไดดวยพระองคเอง ทงนเพราะพระองคศกษาธรรมและฝกสมาธมามาก จงมใจใสสวาง จนสามารถตรสรธรรม ปราบกเลศในตวไดหมด เรากตองตงใจหมนฝกสมาธศกษาธรรมตามอยางพระองคดวย

17กราบครงท ๒ ระลกถงพระบรคณ ของพระองค ททรงมความ

บรสทธทงกาย วาจา ใจ เพราะพระองคทรงรกษาศลมามาก ไมเคยใหรายแกใครแลย เปนตวอยางในการรกษาศลไดอยางด เรากตองตงใจรกษาศลใหบรสทธอยางพระองคดวย

กราบครงท ๓ ระลกถงพระกรณาธคณของพระองค ททรงเทศนาสงสอนผคนทงหลาย โดยไมเหนแกความเหนอยยากนบพนบชาตไมถวย จงมความเมตตากรณาเปนเลศเรากตองตงใจหมนใหทาน มความกรณา ชวยเหลอผอนตามอยางพระองคดวย

อานสงสการบชาบคคลทควรบชา๑. ยงความเหนถกทยงไมเกดใหเกดขน๒. ยงความเหนถกทเกดขนแลวใหเจรญงอกงามยงขน๓. ทาใหมกรยามารยาทสภาพออนโยน นารกนานบถอ๔. ทาใหจตใจผองใส เพราะตรกอยในกศลธรรมเสมอ๕. ทาใหสตสมปชญญะบรบรณขนเพราะมความสารวมระวง เปนการปองกน

ความประมาท๖. ปองกนความลมความหลงผดได เพราตระหนกอยเสมอวา ผทมคณธรรมสง

กวาตนยงมอย๗. ทาใหเกดกาลงใจและอานภาพอยางมหาศาล สามารถคมครองปองกนตนให

พนจากอปสรรคและภยพาลตาง ๆ ได ๘. เปนการกาจดคนพาลใหพนาศไปโดยทางออม เพราะมแตคนบชาบณฑตผม

คณธรรม๙. เปนการเชดชบณฑตใหสงเดน ทาใหทานสามารถบาเพญกรณยกจไดสะดวก

กวางขวางยงขน“ผใด พงบชาทานผอบรมตนแลวผหนง แมเพยงครเดยว การบชาของผนน

ประเสรฐกวาการบชาของบคคลผบชา (โลกจมหาชน) ดวยทรพยเดอนละพนตลอดรอยป”

มงคลท ๔อยในถนทเหมาะสมตนโพธ ตนไทร หากปลกไวในกระถาง ถงจะไมตาย กตองกลายเปนไมแคระ

แกรน แตถานาไปปลกในทดนด มบรเวณกวางขวาง นาทาอดมสมบรณ กโตวนโตคนกลายเปนตนไมใหญ แผกงกานสาขาเตมท เชนกน คนเราหากตกอยในสงแวดลอมทเลว

18ถงจะมความรความสามารถ กยากทจะเอาด ได แตถาอยในถนทเหมาะสมแลว กสามารถสรางความเจรญกาวหนาไดโดยงาย

ถนทเหมาะสมหมายถงอยางไร ?ถนทเหมาะสม หมายถง ถนทสงแวดลอมด ไมเปนพษเปนภยแกสขภาพกายและ

สขภาพใจ ยงกวานน ยงสนบสนนใหผอยอาศยสามารถประกอบกจการงานในหนาทอนเปนสมมาอาชพ ใหเจรญกาวหนาไดโดยงาย และสรางสมคณงามความดไดเตมท

ถนทเหมาะสม มความหมายกวางครอบคลมถงถนทอยทกระดบ เชน บานทเราอยอาศย โรงเรยนทเราเรยน สถานททเราทางาน หมบาน ชมชนทเราอย ตาบลทเราตงหลกฐาน อาเภอ จงหวด ประเทศ ทวป เปนตน

วธอยในถนทเหมาะสม๑.เมอเรายงเปนเดกหรอเมอยงมความสามารถนอย ควรแสวงหาถนทเหมาะสมอ

ยอาศยใหไดจงจะเจรญ เชน แสวงหาโรงเรยนด ๆ ททางานด ๆ ทาเลปลกบานด ๆ จะบวชกหาวดด ๆ

๒.เมอเปนผใหญหรอมความรความสามารถเพยงพอแลว ไมวาจะอยทใดกตามตองพยายามพฒนาถนทเราอยใหเปนถนทเหมาะสมอยางเตมความสามารถ ไมวาจะเปนบานทเราอย สถานททเราทางาน หรอชมชนทเราอยอาศยกตาม โดยยดหลกการพฒนาใหเปนถนทเหมาะสมดงน

ลกษณะของถนทเหมาะสม๑. อาวาสเปนทสบาย หมายถง เปนทมสภาพทางภมศาสตรด เชน ถาเปนบาน

กตองใหมตนไมรมรน นาไฟสะดวก ถาเปนโรงเรยน กตองมสขลกษณะด มอากาศถายเทสะดวก ไมมเสยงอกทก มบรเวณกวางขวาง มสนามกฬา ถาเปนทตองรานคา กตองเปนบรเวณทอยในยานชมชน การคมนาคมสะดวก ถาเปนจงหวดหรอภาค กตองเปนบรเวณทสภาพภมศาสตรด เชน ไมลมไมดอนเกนไป ไมหนาวไมรอนจนเกนไป เปนตน

๒. อาหารเปนทสบาย หมายถง เปนบรเวณทสามารถจดหาอาหารไดสะดวกเชน อยใกลตลาด หรอบรเวณทมเกษตรกรรม สามารถผลตอาหารไดเองอยางพอเพยง

๓.บคคลเปนทสบาย หมายถง บรเวณทอยนนตองไมมนกเลง อนธพาล โจรผรายไมชกชม คนสวนใหญในละแวกนนเปนคนด มศลธรรม มวนย ใฝหาความกาวหนา

๔.ธรรมะเปนทสบาย หมายถง ความดงาม ความเหมาะสมใน ๒ ลกษณะ คอ

19-ในทางโลก หมายถง ในถนนน มโรงเรยน สถานศกษาสาหรบให

ความรไดอยางด ตลอดจนมหลกการปกครองทดอกดวย-ในทางธรรม หมายถง ในถนนนมพระภกษ หรอฆราวาสผรธรรม เปนบณฑต

สามารถใหการอบรมสงสอนศลธรรมไดอยางด หรอถนทพระพทธศาสนาแผไปถง สามารถใหทาน รกษาศล ฟงเทศน ทาสมาธภาวนาไดเปนนจ

ลาดบความสาคญของปจจย ๔ ประการองคประกอบของถนทเหมาะสมดงไดกลาวมาแลวทง ๔ ประการ จดเรยงลาดบ

ความสาคญไดดงนธรรมะเปนทสบายสาคญอนดบ ๑บคคล เปนทสบาย สาคญอนดบ ๒อาหาร เปนทสบาย สาคญอนดบ ๓อาวาส เปนทสบาย สาคญอนดบ ๔เพราะถงแมอาวาสจะไมเปนทสบาย แตถามอาหารอดมสมบรณกยงพออยได

หรอถาอาวาสและอาหารไมเปนทสบาย แตบคคลเปนทสบายแลว กจะสามารถปรบปรงอาหารและอาวาสใหเปนทสบายได แตบคคลจะเปนทสบายไดกตองมธรรมะเปนทสบายอยในจตใจเสยกอน

ตวอยางเชน ประเทศญปนพนทเปนเกาะมภนธรรมชาตจากลมพาย แผนดนไหวภเขาไฟระเดอยบอย ๆ พนทกนอย(อาวาสไมเปนทสบาย)อาหารการกนกไมพอเลยงตวเอง(อาหารไมเปนทสบาย) แตเนองจากประชากรเขามประสทธภาพ ขยนขนแขง มวนย ใฝหาความกาวหนา (บคคลเปนทสบาย) และมหลกในการปกครองประเทศทด มความรกชาต(ธรรมะในทางโลกเปนทสบาย) ขงเปนผลใหประเทศญปนพฒนาเจรญรงเรอง จนเปนมหาอานาจทางเศรษกจของโลกได

สวนประเทศไทยมสภาพภมศาสตรทดเยยม ไมมภยธรรมชาตทรนแรง (อาวาสเปนทสบาย) อาหารการกนอดมสมลรณ (อาหารเปนทสบาย) แตทยงขาดอยคอ คนของเรายงขาดวนย ยงมความมานะพากเพยรไมเพยงพอ(บคคลไมเปนทสบาย) แมเราชาวไทยจะมพระธรรมคาสงสอนของพระพทธศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจ แตทวาเรายงเหนแกความสะดวกสบายสวนตวอยมาก ยงไมนาพระธรรมคาสงสอนของพระสมมาสมพทธเจา มาประพฤตปฏบตมากเทาทควร (ธรรมไมเปนทสบาย) ทาใหความเจรญของเรายงลาหลงประเทศอนอยมาก

20ดงนน ถาพวกเรารวมใจกน พฒนาตนเองใหเปนคนด ม

ระเบยบวนย มความขยนขนแขง ใฝหาความกาวหนาอยเสมอนาหลกธรรมในพระพทธศาสนามาประพฤตปฏบต กเปนทหวงไดวา ชาตไทยของเราจะมความเจรญรงเรองกาวหนาทดเทยมอารยประเทศทงหลายไดในอนาคตอนใกลน

ในหลาย ๆ ประเทศทมความเจรญรงเรองทางดานวตถมาก ประชาชนไดรบความสะดวกสบายในเรองอปโภคบรโภค หางานทาไดงาย เกบเงนทองไดมาก ดเผน ๆ แลวนาไปอยอาศยมาก แตเมอพจารณาดอกท อาจจะคดไดดวา อยาไปอยเลย เพราะธรรมะไมเปนทสบาย โอกาสทผอยาอาศยจะสรางความกาวหนาทางใจ โอกาศทจะสรางบญบารมมนอยลองดส…คนทอยในประเทศเหลานน ตนเชาขนมากนกถงแตงาน ไมเคยไดมเวลาหรอโอกาสนกถงการทาบญทาทาน การรกษาศล หรอการทาสมาธภาวนาเลย หรอบางครงนกถงแตกไมมใครแนะนาให ดงนนถงมชวตอยกเหมอนคนทตายแลว คอตายแลวไปจากคณงามความด

ในประเทศไทยเรา ความเจรญทางดานวตถอาจจะยงลาหลง แตดานธรรมะยงเจรญอยมาก เรายงมโอกาสใหทาน รกษาศล เจรญภาวนาไดเตมท มโอกาสสรางบญใหยง ๆขนไปได

วธทาบานใหนาอย๑. ดแลบานใหสะอาด เปนระเบยบ มทางถายเทอากาศไดสะดวก๒.เลอกซอเลอกทาอาหารใหถกหลกอนามย เปนแมบานกตองหดทาอาหารให

เปน๓.จงใจคนในบานใหมความเคารพซงกนและกน ละเวนอบายมข มความขยน

หมนเพยร โดยเรมปรบปรงทตวเราเองใหดกอน แลวจงชกชวนผอนใหปฏบตตาม๔.ชกนากนไปวด ฟงเทศน ฝกสมาธ รกษาศลเปนประจา จดบานใหมอปกรณ

เครองเสรมสรางทางใจ เชน มหนงสอธรรมะ มหองพระหรอหงพระ กาจดภาพและหนงสอทไมเหมาะสมออกใหหมด เชน ภาพหรอหนงสอลามกเปนตน

อานสงสการอยในถนทเหมาะสม๑.ทาใหไดรบความสขกายสขใจเตมท๒.ทาใหไดรบความเจรญกาวหนาทงทางโลกและทางธรรม๓.ทาใหมโอกาสบาเพญบญเตมท ทงทาน ศล ภาวนา๔.ทาใหไดลาภอนประเสรฐ คอไดความศรทธาในพระรตนตรย๕.ทาใหไดฟงธรรมอนประเสรฐ คอไดฟงคาสอนของพระพทธเจา

21๖.ทาใหไดรพระสทธรม คอได ศกษาธรรมะ๗.ทาใหไดการเหนอนประเสรฐ คอไดเหนพระรตนตรย๘.ทาใหไดการศกษาอนประเสรฐ คอ ไดศกษาศล สมาธ ปญญา๙.ทาใหไดการบารงอนประเสรฐ คอไดบารงพระพทธศาสนา๑๐.ทาใหไดการระลกอนประเสรฐ คอใจระลกผกพนอยกบพระรตนตรย๑๑.ทาใหไดนสยไมประมาท โดยดตวอยางจากผปฏบตธรรมทงหลาย๑๒.ทาใหไดทพงอนสงสด คอพระพทธ พระธรรม พระสงฆ๑๓.ทาใหไดอรยทรพย คอหนทางสพระนพพาน

มงคลท ๕ มบญวาสนามากอน*************ผลไมพนธเลว ถงจะใสปยรดนาพรวนดนดอยางไรกตาม อยางมากกทาใหมผล

ดกขนบาง แตจะทาใหมรสโอชาขนกวาเดมนนยาก ตรงกนขาม ผลไมพนธด แมรดนาพรวนดนพอประมาณ กใหผลมากเกนคาด รสชาตกโอชา

เชนกนกบผทไมไดสงสมคณความดมากอน เมอประกอบกจใด ๆ ถงขยนขนแขงสกปานไหน ผลแหงความดกวาจะปรากฏเตมทกตองใชความพยายามอยางหนกและเสยเวลามาก สวนผทสงสมคณความดมากอน เมอทาความด ผลดกปรากฏเตมททนตาเหนสงผลใหมความเจรญกาวหนา เหนอกวาบคคลทงหลายไดอยางนาอศจรรย

บญคออะไร ?บญ คอสงซงเกดขนในจตใจแลวทาใหจตใจใสสะอาด ปราศจากความเศราหมอง

ขนมว กาวขนสภมทด เกดขนจากการทใจสงบ ทาใหเลอกคดเฉพาะสงทด ทถก ทควร ทเปนประโยชน แลวพดด ทาดตามความคดนน

บญเมอเกดขนแลว ยอมสงผลปรงแตงใจของเราใหมคณภาพดขน คอตงมนไมหวนไหว บรสทธผดผอง สวางไสว โปรงใส ไมอดอด อบเอบ ไมกระสบกระสาย ชมชนเบาสบาย ผอนคลายไมตงเคลยด นมนวลควรแกการงาน และบญทเกดขนนยงสามารถสะสมไวในใจไดอกดวย

คนทวไป แมจะมองไมเหน “บญ” แตกสามารถรอาการของบญ หรอผลของบญไดคอเมอเกดขนแลวทาใหจตใจชมชนปนสข เปรยบไดกบ “ไฟฟา” ซงเรามองไมเหนตวไฟฟาโดยตรง แตเราสามารถรบรอาการของไฟฟาได เชน เมอไฟฟาผานเขาไปในหลอดไฟแลวเกดแสงสวางขน หรอเมอผานเขาไปในเครองปรบอากาศแลวกเกดความเยนขน เปนตน

22คณสมบตของบญ๑.ชาระกาย วาจา ใจ ใหสะอาดได๒.นาความสขความเจรญกาวหนามาให๓.ตดตามตนไปไดทกฝกาว แมไปเกดขามภพขามชาตได๔.เปนของเฉพาะตน ใครทาใครได โจรลกขโมใยไมได๕.นามาซงโภคทรพยสมบตทงหลาย๖.ใหมนษยสมบต ทพยสมบต นพพานสมบต แกเราได๗.เปนเกราะปองกนภยในวฏฏสงสาร๘.เปนปจจยใหบรรลมรรค ผล นพพาน

ประเภทของบญในกาลกอนบญในกาลกอน แบงออกเปน ๒ ชนด คอ๑.บญในชวงไกล คอ คณความดทเราทาจากภพชาตกอน มาจนถงวนคลอดจาก

ครรภมารดา๒.บญชวงใกล คอ คณความดทเรทาในภพชาตปจจบน ตงแตคลอดจนถงวนนบญชวงไกล การสงสมความดมาแตชาตกอน สงผลใหเราเหนในปจจบน

เปรยบเสมอนผลไมทคดพนธมาดแลว รสโอชะของมนยอมตดมาในเมลด เมอนาเมลดนนมาปลก ตนของมนยอมใหผลทรสอรอยทนทโดยไมตองทะนบารงมาก คนเรากเชนกน ถาในอดตชาตสะสมความดไวมากพอ เกดมาในชาตนกเปนคนใจใส ใจสะอาดบรสทธมาตงแตเดก มสตปญญาดมาตงแตกาเนด รปรางสงางาม รางกายแขงแรงสมบรณ มโอกาสสรางความดไดมากกวาคนทงหลาย ถาไมประมาทไมเอาใจใสในการทาความดในปจจบน กเปรยบเสมอนตนไมยอดดวน ยากทจะเจรญเตบโตตอไปได

บญชวงใกล คนททาความดตงแตเดกเรอยมา เชน ตงใจศกษาเลาเรยน ขยนหมนเพยร คบคนดเปนมตร ฝกใจใหผองใสมาตงแตเดก ความคด คาพด การทางาน ยอมดกวาบคคลอนในวยเดยวกน เมอเตบโตขน ยอมมความเจรญกาวหนามากกวาผอน

เพราะฉะนน เราจงควรสงสมบญ โดยทาความดเสยตงแตวนน จะไดสงผลใหมสตปญญาด มความเฉลยวฉลาด มความเจรญกาวหนาในชวตตอไปในอนาคต ดงเชนพระสมมาสมพทธเจา ซงไดทรงทาความด สรางสมบารมมามากนบภพนบชาตไมถวน ในภพชาตสดทาย กทรงฝกเจรญสมาธภาวนา ศกษาเลาเรยนตงแตทรงเยาววย จงสามารถตรสรธรรมเปนพระสมมาสมพทธเจาไดเมอพระชนมเพยง ๓๕ พรรษา

23ผลของบญบญเมอเกดขนแลวกมผลกบตวเรา ๔ ระดบ คอ๑.ระดบจตใจ เปนบญทเกดผลทนท คอทาความดปบกเกดปบ ไมตองรอชาต

หนา เกดขนเองในใจของเรา ทาให-สขภาพทางใจดขน คอมใจเยอกเยน ตงมน ไมหวนไหวตอคายกยอปอปนหรอ

ตาหนตเตยน-สมรรถภาพของจตดขน คอเปนใจทสะอาดผองใส ใชคดเรองราวตาง ๆ ไดรวด

เรว วองไว ลกซง กวางไกล รอบคอบ เปนระเบยบ และตดสนใจไดฉบพลนถกตองไมลงเล๒.ระดบบคคลกภาพ คนททาทาน รกษา เจรญภาวนาอยางสมาเสมอ จะทาใหม

ใจทสงบ แชมชน เบกบาน ชมเยน นอนหลบสบาย ไมมความกงวลหมนหมอง หนาตา ผวพรรณจงผองใส ใจเปยมไปดวยบญ ไมคดโลภอยากไดของใคร ไมคดสรางความเดอดรอนใหใคร มแตคดจะชวยเหลอเขา จงมความมนใจในตวเอง มความองอาจสงางามอยในตว ไปทไหนกสามารถวางตวไดพอเหมาะพอด บคคลกภาพยอมดขนเปนลาดบ

๓.ระดบวถชวต วถชวตของคนเรา เกดจากการสรปผลบญและผลบาปทเราไดทามาตงแตภพชาตกอน ๆ จนถงภพชาตปจบน เปนผลของบญระดบจตใจและระดบบคคลกภาพ รวมกนชกนาใหเราไดรบสงทนาปรารถนาตอบสนองมาจากภายนอก เชน ไดรบลาภยศ สรรเสรญ สข การทเราทาดแลววถชวตของเราจะดเตมทหรอไมนน ขนอยกบบญเกาหรอบาปในอดตทเราเคยทาไวดวย จงเปนเรองทสลบซบซอน ทาใหบางคนเขาใจผด คดวาทาดแลวไมไดด เพราะบางครงขณะทเราตงใจทาความดอย กลบถกใสรายปายส หรอประสบเคราะหกรรม ทาใหหมดกาลงใจในการทาความดแทจรงแลว ทเปนเชนนกเพราะในขณะนน ผลบาปทเราเคยทาในอดตกาลงสงผลอย แตบญทกาลงทาอยในปจจบนยอมไมไรผล เมอเราตงใจทาบญไปโดยไมยอทอ บญยอมจะสงผลใหเคราะหกรรมนนหมดสนไปโดยเรว และไดสงบรมเยน และความเจรญกาวหนาขนในสงคมนน ๆ โดยลาดบ

ตวอยางผลของบญผทมอายยน เพราะในอดตไมฆาสตวตดชวตผทไมมโรคภยไขเจบ เพราะในอดตไมรงแกหรอทรมานสตวผทมพลานามยสมบรณ เพราะในอดตใหทานดวยขาวปลาอาหารมามากผทมผวพรรณงาม เพราะในอดตรกษาศล และใหทานเสอผาเครองนงหม

มามาก

24ผทมอานาจมคนเกรงใจ เพราะ ในอดตมมทตาจต ใครทาความด

กอนโมทนา ไมอจฉารษยาใครผทรารวยมโภคทรพยมาก เพราะในอดตใหทานมามากผทเกดในตระกลสง เพราะในอดบชาบคคลทควรบชามามากผทฉลาดมสตปญญาด เพราะในอดตคบบณฑต ฝกสมาธเจรญภาวนามาก

และไมดมสรายาเมาวธทาบญการทาความดทกอยางลวนไดผลออกมาเปนบญทงสน แตเพอใหงายตอการเขา

ใตและนาไปปฏบต พระสมมาสมพทธเจาทรงแบงวธทาบญออกเปน ๑๐ วธ เรยกวา บญกรยาวตถ ๑๐ ประการ ไดแก

๑. ทาน คอการบรจาคทรพยสงของแกผทควรให๒. ศล คอการสารวมกายวาจาใหสงบเรยบรอย ไมสรางความเดอดรอนใหผ

อน๓. ภาวนา คอการสวดมนตทาสมาธ อานหนงสอธรรมะ ฯลฯ๔. อปจายนะ คอการมความเคารพออนนอมตอผมคณธรรม๕. ไวยยาวจจะ คอการชวยเหลอขวนขวายในกจทชอบ๖. ปตตทานะ คอการอทศสวนบญแกผอน๗. ปตตานโมทนา คอการอนโมทนาบญทผอนทา๘. ธมมสสวนะ คอการฟงธรรม๙. ธมมเทสนา คอการแสดงธรรม๑๐. ทฏชกมม คอการปรบปรงความเหนของตนใหถกตองทง ๑๐ ประการน สรปไดเปน บญกรยาวตถ ๓ คอทาน คอ ๑, ๕, ๖, ๗ เปนการหาความตระหนออกจากใจศล คอ ๒ เปนการปองกนตนไมใหทาชวภาวนา คอ ๓, ๔, ๘, ๑๐ เปนการฝกตวเองใหฉลาด มสตปญญาด“แขงบญแขงวาสนาใชวาแขงไมได แตถาแขงแลวไซรตองแขงดวยการทาความ

ด”บญวาสนาไมใชอภนหารบญวาสนาไมใชอภนหาร แตสามารถอธบายดวยหลกเหตผลไดดงนคนทจตสง

สมแตบาปหรอความชว จะทาใหใจมดมว กเลสตาง ๆ เขายดครองใจไดงาย ทาใหเกดผล

25รายตอตนเอง เชน เวลาโกรธจด ความ โกรธเขายดครองใจ ทาใหหวใจเตนแรงผดปกต ระบบสบฉดเลอดผนแปร โลหตมการเผาไหมมาก เกดอาการรอนผาวตงแตหนาอกจรดใบหนา ความรอยจะทาใหผดหยาบกราน ไมมนามนวล อาหารไมยอย ทองอด เกดความเครยด คนโกรธงายจงเปนคนเจาทกข หงดหงด พดจาหวยแบบมะนาวไมมนาเวลาโกรธจะขาดสตคดอานการใดกผดพลาดไดงาย

สวนคนทจตสงสมแตบญหรอความด จะทาใหใจผองใสอยเปนปกตกเลสตาง ๆเขายดครองใจไดยาก เพราะมสตคอยควบคมใจไว สามารถสอนตนเองและตกเตอนตนเองไมใหทาความชวได จงมจตใจทสงบเยอกเยน สดชนผองใส ระบบการทางานของรางกายกเปนปกต มผวพรรณงาม เสยงไพเราะกรยานารก คดอานการใดกแจมใส สงผลใหมความเจรญกาวหนาในชวตไดงาย

ขอเตอนใจเมอทราบวาการทาบญเปนการสงสมความดไวเพอตนเองแลวไมควรประมาทใน

การทาลญ ควรทาบญเทาทกาลงความสารถจะอานาย ผทไดสงสมบญมาดแลวแตเพกเฉยในการทาบญเพม เปรยบเสมอนชาวนาทเกบเกยวผลตผลแลวแจกจายขาดกนหมด ไมเหลอไวทาพนธตอไปภายหนาเลย เขายอมเดอดรอนในฤดกาลทานาครงตอไป ความดทกอยางทเราทาไวแมจะไมใหผลในปจจบนทนตากไมสญเปลาความดเหลานนจะรวมกนเขาปรงแตงจตใจใหดขน สงนแหละคอ บญวาสนาเราจงควรเรงสรางความดเสยแตบดน โดยหมนศกษาวชาการตนเองทงทางดานการปรบปรงคาพด ความขยนขนแขง ทาการงานใหดขนและพยายามฝกใจใหผองใส ดวยการหมนทาทาน รกษาศล เจรญภาวนาอยางสมาเสมอ คนเชนนจงเปนคนมบญวาสนาทแทจรง

หลกปฏบตในชวตประจาวนเราตองเรงรสรางบญใหมตงแตบดน จะไดเปนบญเกาตดตวไปในวนหนา โดยยดหลกวา๑. เชาใดยงไมไดทาทาน เชานนอยางเพงทานขาว๒. วนใดยงไมไดตงใตรกษาศล วนนนอยาเพงออกจากบาน๓. คนใดยงไมไดสวดมนตเจรญสามาธภาวนา คนนนอยาเพงนอนเราตองอดทนฝกตนใหสรางความดเรอยไป แมจะตองกระทบกระทงกบสงใด ม

อปสรรคมากเพยงไหนกปกใจมนไมยอทอ กดฟนสทาความดเรอยไป“นาหยดทละหยด ยงสามารถเตมตมไดฉนใดบณฑตหมนสงสมบญทละนอยยม

เตมเปยมดวยบญฉนน “

26อานสงสการมบญวาสนามากอน๑. ทาใหมปจจยตาง ๆ พรอม สามารถทาความดใหมไดโดยงาย๒. อานายประโยชนทกอยางดงไดกลาวมาแลว๓. เปนตนเหตแหงความสขทกประการ๔. เปนเสบยนตดตวทงภพนภพหนา จนกวาจะบรรลมรรคผลนพพานมงคลท๖ตงตนชอบเรอทฝาคลนอยกลางมหาสมทรจะแลนถงผงไดนายเรอจะตองตงจดหมายปลาย

ทางไวถกตองแลรจกควบคมหางเสอใหเรอวงไปไมผดทศทาง ฉนใดคนเราจะประสพความสาเรจในชวตไดกจะตองตงตนชอบ ฉนนน

ตงตนชอบหมายถงอยางไร ?ตงตนชอบ หมายพง การตงเปาหมายชวต ทงทางโลกและทางธรรมไวถกตอง

แลวประคบประคองคนใหดาเนนชวตไปตามเปาหมายนนดวยความระมดระวง การตงตนชอบเปนสงสาคญมาก เปนขนตอนแรกในการสรารงความสขความเจรญกาวหนาแกชวตเพราะถาใครตงเปาหมายชวตไวผด เชน ตงเปาไววาจะเปนโจรทปลนเกงทสด หรอจะเปนนกผลตเฮโรอนทเกงทสด แลวพยายามดาเนนชวตไปตามนน คน ๆ นนกไมมทางทจะมควยามสขความเจรญกาวหนาไดถงจะไปเสาะแสวงหาความรความสามารถไดมากเพยงไร กไมเกดประโยชนอนใด เพราะความรความสามารถนน ๆ ลวยเปนไปเพอยงความพนาศใหเกดขนแกตนเองและผอนทงสน

ผทรกความกาวหนาทงหลาย จงจาเปนตองตงเปาหมายชวตถกตองกอน จากนนจงไปเสาะแสวงหาความรความสามารถ พากเพยรพยามยามเพอบรรลเปาหมายชวตทถกตองนนใหได

อะไรคอเปาหมายชวตเปาหมายของคนทกคนแบงไดเปน ๓ ระดบ ไดแก๑ เปาหมายชวตขนตน คอการตงเปาหมายชวตเพอประโยชนในชาตน เปน

การตงเปาหมายไววาจะตองตงตวตงฐานะใหได ดวยการประกอบอาชพทสจรต ไมผดกฏหมาย ไมผดศลธรรม จะเปนอาชพอะไรตตามแตความถนดของแตละบคคล จะเปนนกธรกจ แพทย วศวกร ชาวนา ชาวไร หรออน ๆ ไดทงนน ขอแตเพยงใหเปนอาชพสจรตกแลวกน และเมอตงเปาหมายชวตไวแลวกมงมนฝกฝนตนเองสรางตวใหบรรลเปาหมายชวตนนใหได

27“หนตวเลก ๆ ยงสอตสาหขดรอย นกกระจบกระจกยงสอตสาหสราง

รงเราเกดมาเปนตนทงท กตองสรางฐานะใหดใหได “๒. เปาหมายชวตขนกลาง คอการตงเปาหมายชวตเพอประโยชนในชาตหนา

เฟปนการตงเ ปาหมายชวตไววา นอกจากจะพยายามตงฐานะของตนใหไดแลว กจะตงใจสรางบญกศลอยางเตมทในทก ๆ โอกาสทอานายใหเพสะสมเปนทนเปนเสบยงในภพชาตตอไป เพราะวาสตวทงหลายตายแลวไมสญตราบใดทยงไมหมดกเลส กยงตองเกดใหมอกอยราไป คนบางคนคดแตจะหาประโยชนเฉพาะในชาตน โดยไมคานงถงโยชนชาตหนาเลย คดแตจะหาทรพยจะตงฐานะใหได โดยไมประกอลการบญการกศล เราลองคดดวาชวตของคนประเภทนจะมคณคาสกเพยรไร ตงแตเกดกอาศยพอปมเลยง พอโตขนหนอยกเรยนหนงสอหาความร ครนโตขนอกกทางานมครอบครวเลยงลกเลยงหลาน ดนรนหาสงตาง ๆ มาบารงบาเรอตน แลวกแกเฒาตายไป ดพวกนกกา ตงแตเลกมนกอาศยพอแมเลยง สอนบน สอนใหรจกหาอาหาร โตขนกแยกรงไปมครอบครว หาอาหารมาเลยงลกเลยงตว หาความสขตามประสานนกกา แลวกแกเฒาตายไปเหมอนกน ถาคนเราเกดมาแลวมชวตอยเพยงเทาน กมคณคาไมตางอะไรกบนกกา แตนเราเปนคน มโครงรางเหมาะแกการใชทาความดมากทสด ดงนนนอกจากความพยายามตงฐานะในชาตนใหไดแลว เราทกคนจงควรทจะรจกสรางคณคาใหแกชวต ดวยการตงใจทาความด ประกอบการบญการกศลอยางเตมท เผอไวเปนเสบยงในการเดนทางขามภพขามชาต และเปนปจจยในการบรรลถงเปาหมายชวตขนสงสด

๓. เปาหมายชวตขนสงสด คอการตงเปาหมายชวตเพอเปนประโยชนอยางยงไดแก การตงใจปฎบตธรรมทกรปแบบเพอปราบกเลสใหหมดสนแลวเขานพพานตามพระสมมาสมพทธเจาและเหลาพระอรหนตทงหลายจะไดมแตความสชอนเปนอมตะตลอดไป ไมตองเวยนวายตายเกดอกตอไป โดยธรรมชาต ทกชวตเมอถงทสดยอมหมดกเลสเขานพพานไปดวยกนทกคน ตางแตวาชาหรอเรวเทานน ในชวงทยงไมหมดกเลสน กตองทนรบทกขกนไป มากบางนอยบางตามแตกรรมทตนทาไว เราเวยนเกดเวยนตายกนมานบภพนบชาตไมถวนแลว ถามใครสามารถเอากระดกของเราทกชาตมากองรวมกนเขากจะสงทวมภเขา ถาเอานาตาของเราทหลงไหลออกมาเพราะความทกขทก ๆ ชาตมารวมกน กจะมากกวานาในมหาสมทรเสยอก ใครสามารถเขานพพานไดกอนกหมดทกขกอน ทยงอยกตองเวยนเกดเวยนตายในทะเลทกขแหงวฏฏสงสารตอไป

แมพระสมมาสมพทธเจาเมอยงเปนพระโพธสตวอย กตองเวยนวายตายเกดเชนเดยวกนพวกเรา แตพระองคตงเปาหมายชวตไวถกตอง คอตงเปาไววาจะกาจดกเลสในตว

28ใหหมดโดยเรว แลวนาตนเองและผอนเขา นพพานดวยจากนนกตงใจบาเพญเพยร ฝกฝนตนเองอยางเตมทมานบภพนบชาตไมถวนแมมอปสรรคหนกหนาสาหสเพยงไรกไมยอทอ สละไดแมเลอดเนอและชวตเพอรกษาเปาหมายทจะเขานพพานไวไมใหคลอนแคลน ในทสดพระองคกตรสรธรรมเปนพระสมมาสมพทธเจา สามารถกาจดกเลสไดหมดเขานพพานอนบรมสขได สวนพวกเรามวเทยวเถลไถล เกะ ๆ กะ ๆ ไมเอาจรง ไมตงใจมงหมนในการทาความด บางกยงไมรเปาหมายสงสดของชวตวา คอการเขานพพานบางกรแลว แตเกยจครานประพฤตยอหยอน ทา ๆ หยด ๆ จงตองมาเวยนเกดเวยนตายรบทกขอยอยางน

ฉะนน ถาใครฉลาดกตองรบแกไขตนเอง ตงเปาหมายสงสดของชวตไวใหมนคงไมประมาทในการสรางความด หมนใหทาน รกษาศล เจรญภาวนา ชาระกาย วาจา ใจใหบรสทธ เพอกาจดกเลสใหหมดจะไดพนทกขเขานพพานไดรบความสขอนเปนอมตะตามอยางพระสมมาสมพทธเจาบาง

“จงอยางประมาท เรงเดนตามรอยบาทพระบรมศาสดาถงจะทาประโยชนใหคนอนมากมายกไมควรละทงจดหมายปลายทางของตนเมอรวาอะไรคอจดหมายปลายทางแลว กควรใสใจขวนขวาย “

ขอเตอนใจคนบางคนเรมแรกกตงเปาหมายชวตดอย เชน ตงใจจะทามาหากนโดยสจรต

แตกาลงใจยงไมเขมแขงพอ ครงทาไปนานเขาเรมรสกวารวยชาไปไมทนใจ เปาหมายชวตชกเขว ลงทายเลยไปคดโกงคนอนเขา ตองตดคกตดตะรางไป หรอบางคนตงใจจะใหทานรกษาศล เจรญสมาธภาวนา แตพอถกคนอนเยาแหยบาง ลอเลยนบาง เจอสงยวยอยเรอย ๆ เลเลกปฏบตธรรมปลอยชวตใหเปนไปตามอานาจของกเลสทาอยางไร เราจงจะปองกนตวเราไมใหเปนอยางนนบาง ทาอยางไรจงจะรกษาเปาหมายชวตของเราไวใหมนคง

วธรกษาเปาหมายชวตใหมนคง๑. ฝกใหเปนคนมศรทธา ไดแก มเหตผล เชอในสงทควรเชอ การเชอ ม

๒แบบ คอ ๑.๑ เชออยางมเหตผล ประกอบดวยปญญา เรยกวา ศรทธา๑.๒ เชออยางไรเหตผล ปราศจากปญญา เรยกวา งมงายศรทธาขนพนฐาน ๔ ประการ คอเชอกรรม เชอวากรรมมอยจรง เมอทาอะไรแลวยอมเปนกรรม คอเปนความชว

ความดมขนในตย การกระทาไมวางเปลา เชอในผลของกรรม คอเชอวาทาดไดด ทาชวไดชว โดยการทาดนนจะตองทา

ใหครบองคประกอบ ๓ ประการ จงจะไดด คอตองทาให

29ถกด คอมปญญาสามารถทาถก วตถประสงคของงานนนถงด คอมความพยายามทจะทางานนนใหเตมตามความสามารถพอด คอมสตด ไมทาจนเลยเถดไป เผนเหนยวมากไปจนเกดความเสยหาย๒. ฝกใหเปนคนมศล อยางนอยศล ๕ (รายละเอยดของศลโปรดดในมงคลท ๙๓. ฝกใหเปนคนมความร เปนพหสต คอหมนศกษาหาความรทางโลกและทาง

ธรรม๔. ฝกใหเปนคนมจาคะ คอรจกเสยสละ เชน ๔.๑ สละทรพยสงของเปนทาน

เปนการกาจดความตระหนออกจากใจจงเปนทรกของคนทงหลาย ๔.๒ สละอารมณบดเปนทาน คอละอารมณโกรธพยาบาท ใหเปนทาน ทาใหใจเปนสขไมขนมว

๕.ฝกสมาธเพอใหใจผองใส เกดปญญา ซงเปนขอทสาคญทสดเพราะจะเหนไดวา สาเหตททาใหเปาหมายชวตของเราคลอนแคลนนน เปนเพราะใจของเราขาดความมนคง ทนตอความยวยไมได แตการฝกสมาธภาวนาเปนการฝกใจโดยตรง ทาใหใจของเรามพลง มความหนกแนนเขมแขงในการรกษาเปาหมายชวตไวไดโดยสมบรณและมปญญารจกวางเปาหมายชวตไวถกตองรวมทงสามารถปฏบตตามเปาหมายทไดวางไวดแลวนน การฝกทง ๕ ประการน นยมเรยกวา สารธรรมแปลวา ธรรมทเปนแกน ถาผใดมคณธรรมทง๕ ขอน ชอวา เปนคนทมแกนคนอยางแทจรงสามารถตงตนชอบได

อานสงสการตงตนชอบ๑. เปนผสามารถพงตนเองได๒. เปนผไมประมาท๓. เปนผเตรยมพรอมไวดแลวกอนตาย๔. เปนผมความสวสดในทกททกสถาน๕. เปนผบชาพระรตนตรยอยางสงสด๖. เปนพลเมองดของประเทศชาต๗. เปนตวอยางทดแกอนชนรนหลง๘. เปนผปองกนภยในอบายภม๙. เปนผมแกนคน สามารถตกตวงประโยชนจากชวตไดเตมท๑๐ เปนผไดรบสมบตทง ๓ โดยงาย คอมนษยสมบต ทพยสมบต และนพพาน

สมบต“มารดาบดา กหรอญาตเหลาอน พงทาเหตนนใหไมได แตจตทบคคลตงไวชอบ

แลว พงทาเขาใหประเสรฐกวาเหตนนได”

30มงคลท ๗เปนพหสตแสงสวางเปนสงจาเปนในการเดนทางไกลฉนใดความเปนพหสตกเปนสงจาเปน

ในการบกเบกสรางความเจรญใหแกชวตฉนนนพหสตคออะไรพหสต หมายพง ผทมความรอบร หรอพดสน ๆ วา “ฉลาดร” ความเปนผ

ฉลาดร คอผทรจกเลอกเรยนในสงทควรร เปนผทไดศกษาเลาเรยนมามาก ไดยนไดฟงไดอานมามาก ซงคณสมบตเหลานเปนตนทางแหงปญญาทาใหเกดความรสาหรบบรหารงานชวต และเปนกญแจไขไปส ลาภ ยศ สรรเสรญ สข และทกสงทเราปรารถนา

ความแตกตางระหวางบณฑตกบพหสตบณฑต คอผทมคณธรรมประจาใจ มความประมาทพฤตดงาม ไมวาจะมความร

มกหรอนอยกตาม บณฑตจะใชความรนน ๆ สรางประโยชนแกตนเองและผอนอยางเตมทเปนผทสามารถเอาตวรอดไดแนนอน ไมตกไปสอบายภมเปนอนขาด

พหสต คอผมความรมาก แตคณธรรมความประพฤตยงไมแนวา จะด ยงไมแนวา จะเอาตวรอดได ถาใชความรทมอยไปทาชว เชน เอาความรเคมไปผลตเฮโรอน กอาจตกนรกได

ลกษณะความรทสมบรณของพหสต๑. รลก หมายถง รเรองราวสาวไปหาเหตในอดตไดลกซงถงความเปนมา เชน

แพทยเมอเหนอารหารคนปวยกบอกไดวาเปนโรคอะไร รไปถงวาทเปนโรคนเพราะเหตใดหรอชางเมอเหนอาหารเครองยนตทเสยกสามารถบอกไดทนทวา เครองนนเสยทชนสวนไหน เปนเพราะอะไร เปนตน

๒. รรอบ หมายถง ชางสงเกต รสงตาง ๆ รอบตว สภาพภมประเทศดนฟาอากาศ ผคนในชมชน ความเปนไปของเหตการณตาง ๆ รอบตว สงทควรรตองร

๓. รกวาง หมายถง สงรอบตวแตละอยางทรกรอยางละเอยดรถงความเกยวพนของสงนนกบสงอน ๆ ดวย คลายรรอบแตเกบรายละเอยดมากขน

๔. รไกล หมายถง มองการณไกล รถงผลทจะตามมาในอนาคต เชน เหนสภาพดนฟาอากาศ กรทนทวาปนพชผลชนดใดจะขาดแคลน เหนพฤตการณของผรวมงานไมนาไววางใจ กรทนทวาเขากาลงจะคดไมซอ เหนตนเองเรมยอหยอนตอการปฏบตธรรมกรทนทวาถาทงไวเชนนตอไปตนกจะเสอมจากกศลธรรม ฯลฯ

31ผทประกอบดวยความร ๔ ประการน ทงทางโลกและทาง

ธรรมจงจะเปนพหสตทแทจรงคณสมบตของพหสตหรอนกศกษาทด๑. พหสสตา ความตงใจฟง คอมนสยชอบฟง ชอบอาน ชอบคนควายดหลก

“เรยนจากคร ดจากตารบ สดบปาฐะ”๒. ธตา ความตงใจจา คอมความจาด รจกจบสาระสาคญ จบหลกไดแลวจา

ไดแมนยา คนทความจาไมดเพราะภพในอดตชอบพดปด ดมสรามาก ฯลฯ ดงนนถาในชาตนเลกดมสรา เลกพดปดและพยายามทองบอย ๆ หมนจดหมนเขยนบอย ๆ ไมชากจะเปนผมความจาด

๓. วจสา ปรจตา ความตงใจทอง คอตองฝกทองใหคลองปากทองจนขนใจ จาไดคลองแคลองจดเจนไมตองพลกตารา โดยเฉพาะพระธรรมคาสอนของพระพทธเจา ซงเปนความจรงแทแนนอนไมเปลยนแปลง ควรทองไวใหขนใจทกขอกระทงความ ใหมากทสดเทาทจะมากได สวนวชาการทางโลกยงมการเปลยนแปลงไปเรอย ๆ เพราะยงไมมใครรจรง จงควรทองเฉพาะทสาคญและหมนคดหาเหตผลดวย

๔. มนสานเปกขา ความตงใจขบคด คอใสใจนกคดตรกตรองเหตสาวผลใหเขาใจตลอด พจารณาใหเจนจบ นกถงครงใดกเขาใจปรงโปรงหมด

๕. ทฉฐยา สปฉวทธา ความแทงตลอดดวยปญญา คอเขาใจแจมแจงตราบใดทยงไมไดฝกสมาธอยางจรงจง คณสมบตขอนจะเกดไมเตมท

ลกษณะผทเปนพหสตไมได๑. คนราคจรต คอคนขโอ บายด เจาแงแสนงอน รกสวยรกงามพถพถนจน

เกนเหต มวแตงอนมวแตแตงตวจนไมมเวลาทองบนคนควาหาความร พวกนแกโดยใหหมนนกถงความตาย พจารณาซากศพอสภะเนอง ๆ

๒. คนโทสจรต คอคนขโมโห ฉนเฉยว โกรธงาย ผกพยาบาทมากมวแตคดโกรธแคนจนไมมเวลาไตรตรอง พวกนแกโดยใหหมนรกษาศลและแผเมตตาเปนประจา

๓. คนโมหจรต คอคนสะเพรา ขลม มกงาย ทาอะไรไมพยายามเอาดสกแตใหเสรจ สตไมมนคง ใจกรดางในการกศล สงสยในพระรตนตรยวามคณจรงหรอไม พวกนแกโดยใหหมนฝกสมาธอยางสมาเสมอ

32๔. คนขขลาด คอพวกขาด ความเชอมนในตวเอง ไมกลาลง

มอทาอะไรกลวถกต คอยแตจะเปนผตาม ไมมความคดรเรม พวกนแกโดยใหคบกบคนมาตรฐาน คอคบบณฑต จะอานจะทาอะไรใหจบใหทาแตทเปนมาตรฐานไมสกแตวาทา

๕. คนหนกในอามส คอพวกบาสมบต ตคาทรพยวามากวาความรทาใหไมขวนขวายในการแสวงหาปญญาเทาทควร

๖. คนจบจด คอพวกทาอะไรเหยาะแหยะไมเอาจรง๗. นกเลงสรา คอพวกขเมา ขาดสต หมดโอกาสทจะเรยนร๘. คนทมนสยเหมอนเดก คอพวกชอบเอกเกรกสนกเฮฮาจนเกดเหตขาดความ

รบผดชอบขอเตอนใจถามความรทางโลกอยางเดยว ไมวาตนเองจะเปนคนฉลาดเพยงใดกมโอกาส

พลาดพลงได เชน มความรเรองปรมาณ อาจนาไปใชในทางสนตเปนแหลงพลงงาน หรอนาไปสรางเปนระเบดทาลายลางชวตมนษยกได เราจงตองศกษาความรทางธรรมไวคอยกากบความรทางโลกดวย ความรทางธรรมจะเปนเสมอนดวงประทปสองใหเหนวา สงทกระทานนถกหรอผด ควรหรอไมควรผทคดแตจะตกตวงความรทางโลก แมจะและรารวยมอานาจสกปานใดกไมนารก ไมนาเคารพ ไมนายาเกรง ไมนานบถอ ยงเปนบคคลประเภทเอาตวไมรอด

โปรดจาไววา“ความรทเกดแกคนพาล ยอมนาความฉบหายมาใหเพราะเขาจะนาความรไปใช

ในทางทผด ๆ”เราทกคนจงควรจะแสวงหาโอกาสศกษาทงทางโลกและทางธรรม และรใหลกซง

เกนกวาการงานทตนรบผดชอบ ความรทเกนมาน จะเปนเสมอนดวงประทปสองทางเบองหนานาไปสความสาเรจไดโดยงาย

อานสงสการเปนพหสต๑. ทาใหเปนทพงของตนเองได๒. ทาใหไดความเปนผนา๓. ทาใหแกลวกลาองอาจใสนทกททกสถาน๔. ทาใหบรบรณดวยลาภ ยศ สรรเสรญ สข๕. ทาใหไดรบคาชมเชย ไดรบความยกยองเกรงใจ๖. ไมมใครแยงชงได เปนสหชาตปญญาตดตวขาม

33๗. เปนพนฐานของศลปะ และ ความสามารถอน ๆ ตอไป๘. ทาใหบรรลมรรคผลนพพานไดโดยงาย“ถาบคคลแมมสตะมาก ตงมนอยในศล บณฑตทงหลายสรรเสรญเขาโดยสวน

สอง คอทงโดยศล ทงโดยสตะ ใครเลาควรจะตเตยนบคคลผเปนพหสต ผทรงธรรม มปญญา เปนพทธสาวก ผเปนผประดจแทงทองชมพนทนนได แมเหลาเทพเจากยอมชมเชย ถงพรหมกสรรเสรญ”

มงคลท ๘มศลปะเราปลกมะมวง จะอมจะรวยอยทผลของมนชวงแรกทปลก มลาตนกงใบ เปน

เพยงระยะเตรยมตวเพอทจะไดผลเชนเดยวกน ความรทกอยางหรอความเปนพหสตทเรามอยเปนเพยงการเตรยมตวเทานนจะชวยเราไดจรงตอเมอเรามศลปะสามารถนาออกมาใชไดอยางดเทานน ผมศลปะแมเพยงอยางเดยวกหาเลยงชพไดโดยงาย

ศลปะคออะไรศลปะ แปลวา การแสดงออกมาใหปรากฏขนไดอยางงดงามนาพงชม หมายถง

“ฉลาดทา” คอทาเปนนนเองพหสตนนเปนผฉลาดร เรยนรในหลกวชา รวาอะไรเปนอะไร รวาอะไรทาอยาง

ไร สวนศลปะ เปนความสามารถใสนทางปฏบต คอสามารถนาความรนนสมาใชใหบงเกดผลได

คนทมความรนนไมใชวาจะมศลปะทกคน เชน รวธหงขาววาจะตองเอาขาวสารใสหมอซาวขาว แลวใสนายกขนตงไฟ นาเดอดสกพกกรนนาขาวออกดงใหระออกครหนงกคดขาวออกมากนได นคอหลกวชา แตคนทรเพยงเทานไมแนนกวาจะหงขาวกนไดทกคนอาจจะไดขาวดบบาง แฉะบาง ไหมบางเพราะไมมศลปะในการหงขาว ฉลาดรแตยงไมฉลาดทา

เรองอน ๆ กเชนกน ไมวาจะขบรถยนต เตะตะหรอ วายนา ทากบขาวลองดกไดวา ถารแตทฤษฏอยางเดยวจะทาไดหรอไม

ประเภทของศลปะทางกาย คอฉลาดทาการชางตาง ๆ เชน ชางทอ ชางเครอง ชางวาด ชาง

ออกแบบ ชางปน ชางภาพ ชางพมพ รวมทงฉลาดในการทาอาชพอน ๆ เชน การทาสวน ทาไร ปลกพชผก การเขยนหนงสอ การตรวจคนไข ตลอดจนถงการยนเดนนงนอน

34อยางมมารยาท การแตงตวใหเหมาะสม การตอนรบแขกการแสดงความเคารพ การสารวมกาย กจดเปนศลปะทงสน

ทางวาจา คอฉลาดในการพด มวาทศลป รจกเลอกพดแตสงทดเปนประโยชนสามารถยกใจของผพดและผฟงใหสงขนได

ทางใจ คอฉลาดในการคด มสตสมปชญญะ สามารถควบคมความคดใหคดไปในทางทด คดในทางสรางสรรค คดในทางทยกระดบจตใจใหศสงขนโดยยอ ศลปะ จงหมายถง คดเปน พดเปน ทาเปน

องคประกอบของศลปะสงททาแลวจดวาเปนศลปะ ตองประกอบดวยองค ๖ ดงน๑. ทาดวยความประณต๒. ทาใหสงของตาง ๆ มคณคาสงขน๓. ทาแลวสงเสรมใหเกดความคดสรางสรรค๔. ทาแลวามทาใหกามกาเรบ๕. ทาแลวไมทาใหความคดพยาบาทกาเรบ๖. ทาแลวไมทาใหความคดเบยดเบยนกาเรบคณสมบตของผสามารถมศลปะ๑. ตองมศรทธา มความเชอมนในสงทจะทา วาเปนสงดจรง มประโยชนจรง

มใจรกทจะทาและตงใจมนวาจะตองทาใหเสรจ๒. ตองไมเปนคนขโรค รจกระวงรกษาสขภาพของตวเอง๓. ตองไมเปนคนขโมขคย คนโออวดไมมใครอยากสอน ไมมใครอยากแนะนา

คนพวกนมวแตอวดมวแตคยจนไมมเวลาผกฝมอ๔. ตองไมเปนคนขเกยจ มความมานะพากเพยร อดทน๕. ตองเปนคนมปญญา รจกพนจพจารณาชางสงเกตวธฝกคนใหมศลปะ๑. ฝกตนเองใหเปนคนชางสงเกต รจกหาจดเดนของสงรอบตว๒. ตงใจทางานทกอยางทมาถงตนใหดทสด อยาดถกหรอเกยงงาน๓. ตงใจทางานทกอยางดวยความประณต ละเอยดลออ๔. ตงใจปรบปรงงานใหดขนเสมอ ไมทาอะไรอยางชย ๆ ขอไปท๕. หมนใกลชดกบผมศลปะอยางแทจรงในสายงานนน ๆ

35๖. ฝกสมาธอยเสมอ เพอใหใจ สงบผองใส เกดปญญาทจะฝก

และปรบปรงตนเองใหมคณสมบตของผมศลปะไดขอเตอนใจอยาเอาแตจบผดผอน ไมเชนนนตงเราจะกลายเปน “ศลปนนกต” คอดแตตผล

งานของอนเรอย ๆ ตคนอนไวมากเลยไมกลาแสดงฝมอ เพราะกลวคนอนจะตเอาบาง สดทายเลยกลายเปนตนไมมผลงาน ทาอะไรไมเปน

อานสงสการมศลปะ๑. ทาใหมความสามารถเดนกวาผอน๒. ทาใหสามารถเลยงตวได๓. ทาใหเปนคนฉลาดชางสงเกต มไหวพรบปฏภาณด๔. ทาใหเปนมงคงสมบรณ๕. ทาใหไดรบความสขทงโลกนโลกหนา๖. ทาใหโลกเจรญทงดานวตถและจตใจ“ศลปะแมเพยงอยางใดอยางหนง กยงประโยชนใหสาเรจได”มงคลท ๙มวนยดาบคมทหรฝก ลกระเบดทไมมสลกนรภยยอมเกดโทษแกเจาของไดงายฉนใด

“ความร “ และ “ความสามารถ” ถาไมมวนยกากบแลว ชางดาบทาฝวกดาบลไวกนอนตรายชางทาระเบดกทาสลกนรภยไวเชนเดยวกนเมอพระสมมาสมพทธเจาทรงสอนพทธศาสนกชนใหเปนคนฉลาดรฉลาดทาแลวจงทรงสงสาทบดวยวา “ตองมวนย”

วนยคออะไรวนย หมายถง ระเบยบ กฎเกณฑ ขอบงคบ สาหรบควบคมความประพฤต

ทางกาย วาจา ของคนในสงคมใหเรยบรอยดงาม เปนแบบแผนอนหนงอนเดยวกน จะไดอยรวมกนดวยความสขสบาย ไมกระทบกระทงซงกนและกน วนยชวยใหคนในสงคมหางไกลจากความชวทงหมด

การอยรวกนเปนหมเหลา ถาขาดระเบยบวนย ตางคนตางทาตามอาเภอใจความขดแยงและลกลนกจะเกดขน ยงมากคนกยงมากเรอง ไมมความสงบสข การงานททากจะเสยผล ถาประชาชนแตละคนเปนเสมอนดอกไมแตละดอก ดอกไมทงหลายเหลานจะดวยคาลง หากวางอยระเกะระกะกระจดกระจาย ทงยงทาใหรกรงรงอกดวย แตเมอเรานาดอกไมเหลานมารอยรวมเขาดวยกนดวยเสนดวย ดอกไมเหลานกจะกลายเปนพวงมาลย

36อนงดงาม เหมาะทจะนาไปประดบตกแตง ใหเจรญตาเจรญใจ เสนดายทใชรอยดอกไมใหรวมกนอยอยางมระเบยบงดงามเปรยบเสมอนวนน

วนยจงเปนสงทใชควบคมคน ใหคนเราใชความรความสามารไปในทางทถกทควร คอทาใหเปนคน “ฉลาดใช” นนเอง

ชนดของวนยคนเรามสวนประกอบสาคญอย ๒ อยาง คอชวตกบจตใจชวต ของเราขนอยกบระบบโลก ตองพงโลก ชวตจงจะเจรญจตใจ ของเราขนอยกบระบบธรรม ตองพงธรรม จตใจจงจะเจรญเพอใหชวต

และจตใจเจรญทง ๒ ทาง เราจงตองดาเนนชวตใหสอดคลองกนทง ๒ ดานดวยผทฉลาดร กตองศกษาใหรทงทาง โลกและทางธรรมผทฉลาดทา กตองใหเปนใหถกตอง ทงทางโลกและทางธรรมเชนกน ผทฉลาดใช กตองมวนยทางโลกและวนยทางธรรมคอยชวยกากบความ

รและความสามารถเอาไววนยทางโลกวนยทางโลก หมายถง ระเบยบสาหรบควบคมคนในสงคมแตละแหง เปนขอตก

ลงของคนในสงคมนนทจะใหทา หรอไมใหทาบางสงบางอยาง ซงบางครงเราเรยกชอแยกแยะออกไปหลายอยาง เชนกฎหมาย พระราชบญญต พระราชกฤษฎกา กฎขอบงคบระเบยบ ธรรมเนยมประเพณ คาสง ประกาศ กตกา ฯลฯ สงเหลานรวมเรยกวาวนยทางโลกทงสน

วนยทางธรรมเนองจากเราชาวพทธมทงคฤหสถและบรรพชต ดงนนวนยทางพระพทธศาสนา

จงม ๒ ประเภท คอ๑. อนาคารยวนย วนยสาหรบผออกบวช ไดแก วนยของพระภกษ สามเณร๒. อาคารยวนย วนยสาหรบผครองเรอน หรอประชาชนชายหญงทว ๆ ไปอนาคารยวนยจดมงหมายสงสดของนกบวช คอความหมดกเลส ผจะหมดกเลสไดตองมปญญา

อยางยง ผจะมปญญาอยางยงไดจะตองมสมาธอยางยง ผจะมสมาธอยางยงได จะตองตงอยบนฐานของศลอยางยง คออนาคารยวนยประการ อนเปนพนฐานของความบรสทธ ไดแก

37๑. ปาฎโมกขสงวร คอการ สารวมอยในศล ๒๒๗ ขอ ท

พระสมมาสมพทธเจาทรงบญญต เวนขอทพระองคทรงหาม ทาตามขอทพระองคทรงใหปฏบต

๒. อนทรยสงวร คอการรจกสารวม ตา ห จมก ลน กาย ใจ ไมใหเพลดเพลนไปกบอารมณอนนาใคร อนเกดจากการเหนรป ฟงเสยง ดมกลน ลมรสสมผส และการรบรอารมณทางใจ อะไรทไมควรดอยาไปด อะไรทไมควรฟงกอยางไปฟงอะไรทไมควรดมกอยาไปดม อะไรทไมควรลมชมรสกอยาไปชม อะไรทไมควรถกตองสมผสกอยาไปสมผส และอะไรทไมควรคดกอยาไปคด

๓. อาชวปารสทธสงวร คอการหาเลยงชวตในทางทชอบ ไดแกบณฑบาตสาหรบการเลยงชวตในทางทผด เชน การหาลาภสการะดวยการใบหวย การเปนหมอดการเปนพอสอแมชก การประจบชาวบาน จดเปนการกระทาทผดพระวนย

๔. ปจจยปจจเวกขณะ คอการพจารณากอนทจะบรโภคหรอใชปจจย ๔ วาสงนนเพนเพยงเครองหลอเลยงชวตใหอยได เหมอนนามนหยอดเพลารถใหรถเลนไปไดเทานน พจารณาดงนแลวยอมบรรเทาความหลง ความมวเมาในอาหาร เครองนงหม ทอยยารกษาโรคได ทาใหกนเพออย ไมใชอยเพอกนเมอแรกเรมพระพทธศาสนายงไมมการบญญตวนย เพราะพระภกษยงมจานวนนอย และทกรปตางกตงใจประพฤตปฏบตธรรมอยางเครงครด ทราบดวาอะไรเปนสงควรทาหรอไมควรทา ตอมาพระภกษมจานวนมากขนและมผประพฤตไมคอยดหลงเขามาบวชดวย ไปทาสงทไมสมควรขน พระสมมาสมพทธเจาจงทรงบญญตวนยขนทละขอ วนยทกขอในพระพทธศาสนาจงมทมาทงสน ตวอยางเชนวนยขอแรกในพระพทธศาสนาเกดขนเพราะมพระภกษรปหนง ชอสทน ไดยอนกลบไปรวมหลบนอนกนอดตภรรยา เพราะบดามารดาขอรองเพอใหมทายาทไวสบสกล พระสมมาสมพทธเจาจงทรงบญญตวนยขอท ๑ ขนวา “หามเสพเมถน”เปนตน

วตถประสงคทพระสมมาสมพทธเจาทรงบณญตวนย๑. เพอรองรบคามตงอยดของหมสงฆ๒. เพขมบคคลผเกอยาก๓. เพอความสขสาราญแหงหมสงฆ๔. เพอความสขสาราญแหงภกษผมศลเปนทรก๕. เพอปองกนอาสวกเลสอนจะบงเกดใหในปจจบน๖. เพอปองกนอาสวกเลสอนจะบงเกดในอนาคต๗. เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส

38๘. เพอความเลอมใสยงขนของ ชมชนทเลอมใสแลว๙. เพอความดารงมนแหงพระสทธรรม๑๐. เพออนเคราะหพระวนย เปนการสบอายพระพทธศาสนาใหเจรญวฒนา

สถาพรสบตอไปอาคารยวนยวนยสาหรบคฤหสถผครองเรอนทสาคญคอ ศล ๕ศลคออะไรศลแปลวา ปกต เปนวนยทางธรรมเบองตนของคน เปนเครองจาแนกคนออก

จากสตวทกสงทกอยางจะตองมลกษณะปกตของมนเอง เชน ปกตของมาตองยนไมมการนอน ถามานอนกเปนการผดปกตแสดงวามาปวย ฤดฝนตามปกตจะตองมฝน ถาฤดฝนกลบแลง ฝนไมตกแสดงวาผดปกต

อะไรคอปกตของคนปกตของคนทสาคญม ๕ ประการ ดงนคอ๑. ปกตของคนจะตองไมฆา ถาวนไหนมการฆา วนนนกผดปกตของคน แต

ไปเขาขายปกตของสตว เชน เสอ หม ปลา ฯลฯ ซงฆากนเปนปกตฉะนนเพอรกษาปกตของคนไว ศลขอท ๑ จงเกดขนมาวา คนจะตองไมฆา

๒. ปกตของสตวเวลากนอาหารมนจะแยงกน ขโมยกน ถงเวลาอาหารทไรสนขเปนตองกดกนทกท แตคนไมเปนอยางนน ฉะนนเพอรกษาปกตของคนไว ศลขอท ๒ จงเกดทวา คนจะตองไมลก ไมคอรรปชน ไมยกยอกคดโกง

๓. ปกตของสตว ไมรจกหกหามใจใหพอใจเฉพาะคของตน ใหฤดผสมพนธสตวจงมการตอสแยงชงตวเมย บางครงถงกบตอสกนจนตายไปขางหนงกม แตปกตของคนแลวจะไมแยงคครองของใคร พอใจเฉพาะคครองของตนเทานน ฉะนนเพอรกษาปกตของคนไว ศลขอท ๓ จงเกดขนวา คนจะตองไมประพฤตผดในกาม

๔. ปกตของสตวไมมความจรงใจตอใคร พรอมจะทาอนตรายไดทกเมอแตปกตของตนนน เราพดกนตรงไปตรงมา มความจรงใจตอกน ถาใครโกหกหลอกลวงกผดปกตไป ฉะนนเพอรกษาปกตของคนไว ศลขอท ๔ จงเกดขนวา คนจะตองไมพดเทจ

๕. ปกตแลวสตวมกาลงรางกายแขงแรงมากกวาคน แตสตวไมมสตควบคมการใชกาลงของตนใหถกตอง ดงนนจงไมสามารถเปลยนกาลงกายใหเปนกาลงความดใด มแตความปาเถอนตามอารมณ เชน ชาง มา วว ควาย แมมกาลงกายมาก ปตไมเคยออกแรงไปหาอาหารมาเลยงพอเลยงแมของมนแตอยางใด สวนคนแมมกาลงกายนอยกวาสตว

39แตอาศยสตอนมนคงชวยเปลยนกาลงกาย นอย ๆ นน ใหเกดเปนกาลงความด เชนมกตญกตเวท เมอโตขนกเลยงพอเลยงแมได

สตเปนของเหนยวแนนคงทน แมอดอาหารทงวนสตกยงด ทางานทงเดอนไมไดพกสตกยงด นอนปวยบนเตยงทงปสตกยงด แตสตกลบเปอยยยทนทถาไปเสพสรายาเมาเขา สราเพยงครงแกว อาจทาผดมใหสตฟนเฟอนถงกบลมตวลงมอทารายผมพระคณไดหมดความสามารถใสการเปลยนกาลงกายใหเปนกาลงความด ดงนนผทเสพสราหรอของมงเมา จงมสภาพผดปกต คอมสภาพใกลสตวเขาไปทกขณะ

ฉะนนเพอรกษาปกตของคนไว ศลขอท ๕ จงเกดขนวา คนจะตองไมเสพของมนเมาใหโทษ

ศลทง ๕ ขอ คอ๑. ไมฆา๒. ไมลก๓. ไมประพฤตผดในกาม๔. ไมโกหกหลอกลวง๕. ไมเสพของมนเมาใหโทษจงเกดขนมาโดยสามญสานก และเกดขนพรอมกบโลกเพอรกษาความปกตสข

ของโลกไว ศล ๕ มมากอนพทธกาล พระสมมาสมพทธเจาทรงรบเขามาไวในพระพทธศาสนา และชแจงถงความจาเปนของการมศลใหทราบ ดงนนศลจงไมใชขอหามตามทคนจานวนมากเขาใจ นอกจากนศลยงใชเปนเครองวดความเปนคนไดอกดวย

วนใดเรามศลครบ ๕ ขอ แสดงวาวนนนเรามความเปนคนครบบรบรณ ๑๐๐เปอรเซนต

ถามศลเหลอ ๔ ขอ ความเปนคนกเหลอ ๘๐ เปอรเซนต ใกลสตวเขาไป ๒๐เปอรเซนต

ถามศลเหลอ ๓ ขอ ความเปนคนกเหลอ ๖๐ เปอรเซนต ใกลสตวเขาไป ๔๐เปอรเซนต

ถามศลเหลอ ๒ ขอ ความเปนคนกเหลอ ๔๐ เปอรเชนต ใกลสตวเขาไป ๖๐เปอรเซนต

ถามศลเหลอ ๑ ขอ ความเปนคนกเหลอ ๒๐ เปอรเซนต ใกลสตวเขาไป ๘๐เปอรเซนต

40ถาศลทกขอขาดหมด กหมด ความเปนคน หมดความสงบ

หมดความสข ถงยงมชวตอยกเหมอนคนตายแลว ความดใด ๆ ไมอาจงอกเงยขนมาไดอกมชวตอยเพยงเพอจะทาความเดอนรอนใหแกตนเองและผอนเทานน คนชนดนคอคนประมาทแท ๆ

วธรกษาศลตลอดชพเพอรกษาความเปนคนของตนไวใหด ชาวพทธจงจาเปนตองรกษาศลยงชวต

การจะรกษาศลใหไดเชนน ตองอาศยปญญาเขาชวยจงจะรกษาไวไดโดยงาย กอนอนใหพจารณาวา

ศล แปลวา ปกตคนผดศล คอคนผดปกตแตปจจบนน คนผดศลจนเปนปกตนสยมจานวนมากขนทกท จนกระทงหลาย

คนเหนคนมศลกลายเปนคนผดปกตไป เมอความเหนวบตไปเชนนประเทศชาตบานเมองทเคยรมเยนตลอดมาจงตองพลอยวบต มการฆากน โกงกน ผดลกผดเมย จนประชาชนนอนตาไมหลบ สะดงหวาดระแวงกนไปทงเมอง เราจะใหผใดมาดบความทกขความวบตครงน

เราชาวพทธแตละคนนแหละคอผดบ เราจะดบทกขดวยการถอศล ถงคนอนไมชวยถอเรากจะถอเพยงลาพง ถาเปรยบประเทศไทยเหมอนหมอนาใหญ เปนหมอนาทกาลงเดอดพลาน เดอดพลานเพราะฟนกวา ๖๐ ลานดน คอประชากรประมาณ ๖๐ ลานคน ทกระทบกระทงกนเพราะขาดศลถาตวเรามศลเมอใดกเหมอนกบดงตนเองออกจากกองฟนไป ๑ ดน แมนาในหมอจะยงเดอดพลานอยแตกไมใชเพราะเรา เมอแตละคนตางดงตนเองออกจากกองทกขโดยไมเกยงงอนกนดงน ในไมชาไฟทกขยอมดบมอดลงเองประเทศชาตกจะคนสสภาพปกตสขได

เพอเปนการยาความคดทจะถอศลใหมนคงตลอดชพ จาตองหาวธการทเหมาะสม ซงมอยวธหนงคอ วธปลกพระ ทก ๆ เชากอนออกจากบานใหเอาพระเครองทแขวนคออย ใสในมอพนมมออยหนาบชาพระแลวตงใจกลาวคาสมาทานรกษาศล ๕ ดง ๆอยางน

ปาณาตปาตา เวรมณ ขาพเจาจะไมฆาอทนนาทานา เวรมณ ขาพเจาจะไมลกขโมยกาเมสมจฉาจารา เวรมณ ขาพเจาจะไมประพฤตผดในกามมสาวาทา เวรมณ ขาพเจาจะไมโกหกหลอกลวง

41ส ร า เม รยม ชชปมาท ฎ ฐ านา เวรมณ ขาพเจาจะไมเสพของมน

เมาทางการแพทย โรคทเกดขนม ๒ ประเภท๑) โรคประจาสงขาร เชน โรคชรา โรคจากเชอโรคทระบาดเปนครงคราว๒) โรคทเกดขนจากการประพฤตผด เชนขาดศลขอ ๑ ทาใหอายสน เชน บคคลประเภทเจาพอทงหลาย ฆาคนมามาก

ลงทายกโดนเขาฆาเอาบางขาดศลขอ ๒ ทาใหเกดโรคประสาท เชน โรคหวาดผวา โรคจตขาดศลขอ ๓ ทาใหเกดกามโรคหรอโรคเอดสไดงายขาดศลขอ ๔ ทาใหเกดโรคความจาเสอม ผทโกหกมาก ๆ เขา ลง ทายแม

กระทงตวเองกหลงลมวาเรองทตนพดขนนนเปนนเรองจรงหรอโกหกขาดศลขอ ๕ ทาใหเกดพษสราเรอรง ตบแขง กอการทะเลาะววาทดงนนหากเรารกษาศล ๕ ได กเหมอนไดฉดวคซนปองกนสารพดโรคไวแลวในวนพระหรอทก ๗ วน ควรถอศล ๘ ซงมขอเพมเตมจากศล ๕ ดงนศลขอ ๓ เปลยนจากประพฤตผดในกาม เปน เวนจากการเสพกามศลขอ ๖ เวนจากการกนอาหารยามวกาล คอตงแตเทยงถงเขาวนรงขนศลขอ ๘ เวนจากการนอนบนทนอนอนออนนมและสงใหญศลขอ ๖-๘ จะควบคมความรสกทางเพศไมใหเกดขนเกดสวนและนนกคอ๑) เปนการคมกาเนดโดยธรรมชาต๒) เปนการลดชองวางระหวางชนชน ไมมการแขงขนประดบประดา รางกาย

ใชชวตความเปนอยอยางไมฟงเฟอ๓) เปนการทาใหจตใจสงบเบองตน แลวสามารถเขาถงธรรมะชนสงตอไปอานสงสของศล๑. ทาใหเปนทางมาแหงโภคทรพยสมบต และสามารถใชทรพยไดเตมอม โดย

ไมตองหวาดระแวงวาจะมใครมาทวงคน๒. ทาใหมชวตอยดวยความเปนสข ไมตองหวาดระแวงวาใครจะมาปองราย๓. ทาใหเกยรตคณฟงขจรไปวาเปนคนเชอถอได มอนาคตด๔. ทาใหเกลวกลาอาจหาญในทามกลางประชมชน๕. ทาใหเปนคนไมหลงลมสต มความจาด

42๖. ตายแลวกไปเกดในสวรรค ม สคตเปนทไป และยอมบรรล

มรรคผลนพพานในทสดอานสงสการมวนยวนยทงทางโลก และ ทางธรรมรวมกนแลวทาใหเกดประโยชน คอ๑. วนยนาไปด หมายความวา ทาใหผรกษาวนยดขน ยกฐานะผมนยใหสงขน

เชนเดกกลางถนน เขาโรงเรยนมวนย กลายเปน นกเรยนเดกชาวบาน บวชแลวถอศล ๑๐ กลายเปนสามเณรสามเณร บวชแลวถอศล ๒๒๗ กลายเปน พระภกษวนยเปนขอบงคบกายวาจาเรากจรง แตเปนขอบงคบเพอใหเราไปถงทหมายของ

ชวตตามความประสงคของเราเอง๒ . วนยนาไปแจง คาวา แจง แปลวา สวาง หรอเปดเผยไมคลม ๆ เครอ ๆ

วนยนาไปแจง ๒. วนยนาไปแจง คาวา แจง แปลวา สวาง หรอเปดเผยไมคลม ๆ หรอ

ๆ วนยนาไปแจงคอเปดเผยธาตแทของคนได วาไวใจไดแคไหน โดยดวาเปนคนมวนยหรอไม

๓. วนยนาไปตาง เราดความแตกตางของคนดวยวนย ยกตวอยางคนทซองสมสมครพรรคพวกและอาวธไวสรบกบคนอน ถามวนย เราเรยกวา “กองทหาร” เปนรวของชาต ถาไมมวนยเราเรยกวา “กองโจร” เปนเสยนหนามของผนดน คนทดกอาวธเดนปนอยในทชมชนอยางองอาจ ถามวนยเราเรยกวา “ตารวจ” เปนผพทกษสนตราษฎร ถาไมมวนยเราเรยกวา ไนกเลงอนธพาล” เปนผพฆาตสนตสข คนทเทยวภกขาจารพงคนอนเลยงชวต ถามวนยรกษาศล ๒๒๗ เราเรยกวา “พระภกษ” เปนบญของผใหทาน ถาไมมวนยเราเรยกวา “ขอทาน” อาจสรางความราคาญใหแกผถกขอ เราตองการกาวไปสความดความกาวหนา เราตองการความบรสทธกระจางแจง เราตองการยกฐานะใหสงขน เพราะฉะนนเราจงจาเปนตองรกษาวนย

ผมวนยด หมายถง ผทรกษาทงทางโลกและทางธรรมอยางถกตองและเครงครดมงคลท ๑๐ มวาจาสภาษตปลามชวตยนยาวอยไดกเพราะอาศยปากเปนสงสาคญแตกเพราะปากนนเอง

ปลาจงตองตดเบดเสยชวตโดยงายเชนกน คนเราจะประสพความสาเรจไดรบความเจรญ

43กาวหนาในชวตกเพราะอาศยวาจาสภาษต จากปากแตกเพราะวาจาทพภาษตจากปากเพยงคาเดยวบางครงแมแตชวตกยากจะรกษไวได

วาจาสภาษตคออะไรวาจาสภาษต หมายถง คาพดทผพดไดกลนกรองไวดแลว มใชสกแตพด

อวยวะในรางกายของคนเรานกแปลกตา มหนาท ด อยางเดยว ธรรมชาตใหมา ๒ ตาห มหนาท ฟง อยางเดยว ธรรมชาตใหมา ๒ หจมก มหนาท ดมกลน อยางเดยว ธรรมชาตใหมา ๒ รแตปาก มหนาทถง ๒ อยางคอ ทงกนและพด ธรรมชาตกลบใหมาเพยงปาก

เดยว แสดงวาธรรมชาตตองการใหคนดใหมาก ฟงใหมาก แตพดใหนอย ๆ ใหมสตคอยระมดระวงปาก จะกนกกนใหพอเหมาะ จะพดกพดใหพอด ลกษณะคาพดทพอเหมาะพอดเปนคณทงแกตวผพดและผฟง เรยกวา วาจาสภาษต

องคประกอบของวาจาสภาษต๑. ตองเปนคาจรง ไมใชคาพดทปนแตงขน เปนคาพดทไมคลาดเคลอนจาก

ความเปนจรง ไมบดเบอนจากความจรง ไมเสรมความ ไมอาความตองเปนเรองจรง จรงจรง

๒. ตองเปนคาสภาพ เปนคาพดไพเราะ ทกลนออกมาจากนาใจทบรสทธ ไมเปนคาหยาบ คาดา คาประชดประชน คาเสยดส คาหยาบนนฟงกระคายห แตนกถงกระคายใจ

๓. พดแลวกอใหเกดประโยชน เกดผลดทงแกคนพดและคนฟง ถงแมคาพดนนจะจรงและเปนคาสภาพ แตถาพดแลวไมเกดประโยชนอะไร กลบจะทาใหเกดโทษ กไมควรพด

๔. พดดวยจตเมตตา พดดวยความปรารถนาด อยากใหคนฟงมความสข มความเจรญยง ๆ ขนไป ในขอนหมายถงวา แมจะพดจรง เปนคาสภาพ พดแลวเกดประโยชน แตถาจตคดโกรธมความรษยากยงไมสมควรพด เพราะผฟงอาจรบไมได

๕. พดถกกาลบเทศะ แมใชคาพดทด เปนคาจรง เปนคาสภาพ เปนคาพดทมประดยชน และพดดวยจตทเมตตา แตถาผดจงหวะ ไมถกกาลเทศะผฟงยงไมพรอมทจะรบแลว จะกอใหเกดผลเสยได เชน จะกลายเปนประจานกนนหรอจบผดไป

พดถกเวลา (กาล) คอรวาเวลาไหนควรพด เวลาไหนยงไมควรพดความพดนานเทาไร ตองคาดผลทจะเกดขนไวดวย

44พดถกสถานท (เทศะ) คอรวาให สถานทเชนไร เหตการณแวด

ลอมเชนไรจงสมควรทจะพด หากพดออกไปแลวจะมผลดหรอผลเสยอยาง เชนมความหวงดอยากเตอนเพอนไมใหดมเหลา ปตไปเตอนขณะเพอนกาลงเมาอยในหมเพอฝงทาใหเขาเสยหนา อยางนนอกจากเขาจะไมฟงแลว เราเองอาจเจบตวได

“คนฉลาดไมใชเปนปตพดเทานน ตองนงเปนดวยคนทพดเปนนน ตองรในสงทไมควรพดใหยงกวาสงทควรพด”

ลกษะณะของทตทด (ทตสนต)๑. ยอมรบฟงความคดเหนของผอน ไมดวนปฏเสธ๒. เมอถงความพดกสามารถทาใหผอนฟง๓. รจกกาหนดขอบเขตของการพดใหกะทดรด๔. จาเนอความทงหมดทจะพด๕. เขาใจเนอความทงหมดโดยละเอยดตามความเปนจรง๖. ทาใหผอนเขาใจตามได๗. ฉลาดในการพดทเปนประโยชนและมใชประโยชน๘. ไมพดชวนใหเกดการทะเลาะววาท“ผใดเขาไปสบรษททพดคาหยาบคาย กไมสะทกสะทาน ไมยงคาพดใหเสย ไม

ปกปดขาวสาร พดจนหมดความสงสย และเมอถกถามกไมโกรธ ผนนยอมควรทาหนาททต”

โทษของการดาบรภาษเพอนพรหมจรรยผดาบรภาษเพอนพรหมจรรย คอพระสงฆและผปฏบตธรรม ตเตยนพระอรยเจา

จะประสบความฉบหาย ๑๑ ประการ ตอไปน๑. ไมบรรลธรรมทตนยงไมบรรล๒. เสอมจากธรรมทบรรลแลง๓. สทธรรมของภกษนนยอมไมผองแผว๔. เปนผหลงเขาใจวาไดบรรลสทธรรม๕. เปนผไมยนดประพฤตพรหมจรรย๖. ตองอาบตเศราหมองอยางใดอยางหนง๗. บอกลาสกขา คอสกไปเปนฆราวาส๘. เปนโรคอยางหนก๙. ยอมถงความเปนบา คอความฟงซานแหงจต

45๑๐. เปนผหลงทากาละ คอตาย อยางขาดสต๑๑. เมอตายไปยอมเขาถงอบาย ทคต วนบาตถอยคาทไมควรเชอถอ๑. คากลาวพรรณนาคณ ศรทธา ของบคคลผไมมศรทธา๒. คากลาวพรรณนาคณ ศล ของบคคลผทศล๓. คากลาวพรรณาคณ พาหสจจะ ของบคคลผไมสดบ๔. คากลาวพรรณนาคณ จาคะ ของบคคลผตระหน๕. คากลาวพรรณาคณ หญญา ของบคคลผโงง ๕ ประการ จดเปนคาซงไมควรฟง ไมควรเชอถอลกษณะเสยงทสมบรณของมหาบรษคนทมวาจาสภาษตมาขามภพขามชาต จะมลกษณะเสยงทสมบณณของมหา

บรษ ซงมลกษณะดงนคอ๑. แจมใส ไมแหบเครอ๒. ชดเจน ชดถอยชดคา ไมตดขด๓. ไพเราะ ออนหวาน๔. เสนาะโสต๕. กลมกลอม๖. ไมแตก ไมพรา๗. ซง๘. มกงวานอานสงสการมวาจาสภาษต๑. เปนคนมเสนห เปนทรกของชนทกชน๒. มความเจรญกาวหนาทงทางโลกและทางธรรม๓. มวาจาสทธ ไดรบความสาเรจในสงทเจรจา๔. ยอมไดยนไดฟงแตสงทดงาม๕. ไมตกไปในอบายภม“วาจาสภาษต ไมวาจะพดดวยสาเนยงภาษาอยางไรกตาม วาจานนยอมเปน

วาจาชนสง ควรแกการสรรเสรญของบณฑต ตรงกนขามวาจาทพภาษต แมจะพดดวยภาษาใดสาเนยงดแคไหน บณฑตกไมสรรเสรญ”

มงคลท ๑๑ บารงบดามารดา

46ตนไมทไดรบการดแลใหนาใหปย ไปบารงลาตนจนสมบรณเมอถง

เวลาแลว ยอมออกดอกออกผลใหแกเจาของฉนใดคนทไดรบการเลยงดจนเตบโหญเมอมฮดกาสยอมตอบแทนคณพอแมและผมอปการคณฉนนทองแทหรอไมโดนไฟกรคนดแทหรอไม ใหดตรงทเลยงพอแมถาดจรงตองเลยงพอแม ถาไมเลยงแสดงวาไมดจรงเปนพวกทองชบทองแก

พระคณของพอแมพระสมมาสมพทธเจาตรสอปมาวา ถาบตรจะพงวางบดามารดาไวบนบาทงสอง

ของตน ประคบประคองทานอยบนบานน ปอนขาวปอนนาและใหทานถายอจจาระปสสาวะบนบานนเสรจ แมบตรจมอายถง ๑๐๐ ปและปรนนบตทานไปจนตลอดชวต กยงนบวาตอบแทนพระคณทานไมหมดยงมผอปมาไววา หากเราใชทองฟาแทนกระดาษ ยอดเขาพระสเมรแทนปากกา นาในมหาสมทรแทนหมก เขยนบรรยายคณของพอแม จนทองฟาเตมไปดวยอกษร ภเขาสกกรองตนหมด นาในมหาสมทรเหอดแหงกยงบรรยายคณของพอแมไมหมด

บดามารดาเปนผมพระคณนนยงใหญของบตร สรปโดยยอคอ๑. เปนตนแบบทางกาย แบบเปนสงทจาเปนในการทาใหของทงหลายในโลกม

คาสงขน ตวอยางเชน กอนดนเหนยวธรรดา ถาหาดนามาใสแบบพมพแลวพมพเปนตกตากทาใหดนกอนนนมคาขนมา เปนเครองประดบบานเรอนได ดนเหนยวกอนเดยวกนนหากไดแบบทดกวาขนมาอก เชนแบบเปนพระพทธรป กจะเหนไดวาคณคาของดนเหนยวกอนน ทรงคณคามากยงขนผคนไดกราบไหวบชา จะเหนไดวา คณคาของดนเหนยวกอนนขนอยกบแบบทพมพนนเอง

ในทานองเดยวกน การเกดของสตว เชนเปน ชาง มา วว ควาย ฯลฯ แมจะมปญญาตดตวมามากสกปานใด กไมสามารถทาความดไดเตมท โชคดทเราไดแบบเปนคนซงเปนโครงรางทประเสรฐกวาสตวทงหลาย เหมาะในการทาความดทกประการ เราจงสามารถใชความรความสามารถประกอบคณความดไดเตมท พระคณของพอแมในการเปนตนแบบทางกายใหเรา กนบวามมากเหลอหลายแลว ยงทานอบรมเลยงดเรามาเปนตนเบบทางใจใหดวย กยงมพระคณมากเปนอเนกอนนต

๒. เปนตนแบบทางใจ ใหความอปการะเลยงด ฟมฟก ทะนถนอม อบรมสงสอน ปลกฝงกรยามารยาท ใหความรทงทางโลกและทางธรรมแกลก

สมญานามของพอแม

47สมญานามของพอแม นน กลาวกกนวาทานเปนทงพรหม

ของลก เทวดาคนแรกของลก ครคนแรกของลก และเปนพระอรหนตของลก ซงอธบายไดดงน

พอแมเปนพรหมของลก เพราะเหตทมพรหมวหารธรรม ๔ ประการไดแก๑. มเมตตา คอมความปรารถนาดตอลกไมมทสนสด๒. มกรณา คอหวนใจในความทกขของลก และคอยชวยเหลอเสมอไมทอดททง๓. เมททตา คอเมอลกมความสขสลายกมความปลาบปลนยนดดวยความจรงใจ๔.มอเบกขา คอเมอลกมครอบครวสามารถเลยงคนเองไดแลว กไมวนวายกบ

ชวตครอบครวลกจนเกนงาม และหากลกผดพลาดกไมซาเตม แตกลบคอยเปนทปรกษาใหเมอลกตองการ

พอแมเปนเทวดาของลก เพราะคอยปกปองคมกนภยเลยงดลกมากอนผมความปรารถนาดคนอน ๆ

พอแมเปนครคนแรกของลก เพราะสงสอนอบรมทงคาพดและกรยามารยาทใหลกกอนคนอน ๆ

พอแมเปนพระอรหนตของลก เพราะมคณธรรม ๔ ประการ ไดแก๑. เปนผมอปการะมากแกลก ทานไดทาภารกจอนทาไดแสนยาก ไดแกการ

อปการะเลยงด ซงยากทจะหาคนอนทาแกเราไดอยางทาน๒. มพระเดชพระคณมาก ปกปองอนตราย ใหความอบอนแกลกมากอน๓. เปนเนอนาบญของลก มความบรสทธใจตอลกอยาแทจรงเปนผทลกควรทา

บญตอทาน๔. เปนอาหไนยบคคล เปนผควรแกการรบของคานบ และการนมสการของลกคณธรรมของลกเมอพอแมมพระคณมากมายปานน ลกจงควรมคณธรรมตอทาน คณธรรมของ

ลกเรมทรจกคณพอแม คอรวาทานดตอเราอยางไร สงขนไปอก คอตอบแทนลกเรมทรจาคณพอแม คอรวาทานดอยางไร สงขนไปอก คอตอบแทนคณทาน ในทานพระพทธศาสนา พระสมมาสมพทธเจาตรสบรรยายคณธรรมของลกไวอยางสน ๆ แตจบความไวไดอยางครบถวย คอคาวา กตญญกตเว คณคาและศกดศรของความเปนลกรวมอยใน ๒คาน

กตญ หมายถง เหนคณคาทาน คอเหนดวยใจดวยปญญาวาทานเปนผมพระคณตอเราอยางแทจรง ไมใชสกแตปากทองพระคณพอแมปาว ๆ ไปเทานน คณของพอ

48แมดไดจากอปการะ คอประโยชนททานทา แกเรามอะไรบางทแตกตางจากคนอน ตามธรรมดาของคนทว ๆ ไป เมอจะอปการะใครเขาตองเหนทางได เชน เหนหลกทรพยหรอดนสยใจคอ ตอเมอแนใจแลววาอปการคณของเขาจะไมสญเปลา จงลงมอชวยเหลอแตทพอแมอปการะเรานน เปนการอปการะโดยบรสทธใจจรง ๆ ไมไดมอบถงหลกประกนใด ๆ เลย เราเองกเกดมาตวเปลาไมมหลกทรพยแมแตเขมเลมเดยว ยงไมรเสยดวยซาวาอวยวะรางกายจะใชไดครบถวนหรอไม ยงนสยใจคอแลวยงรไมไดเอาทเดว โตขนมาจะเปนอยางไร จะเปนคนอกตญหรอไม ไมรทงนน หนงสอสญญาการรบปากสกคาเดยวระหวางเรากบทานกไมม แตทง ๆ ทไมม ทานทงสองกไดโถมตวเขาชวยเหลอเราจนสดชวต ทยากจนกถงกบกหนยมสนคนอนมาชวย เรองเหลานตองคดดดวยเหตผล อยาสกแตคดดวยอารมณเทานน การพจารณาใหเหนคณของพอแมดวยใจอยางนแหละเรยกวากตญ เปนคณธรรมเบองตนของผเปนลกยงพจารณาเหนคณทานมากเทาไร แสดงวาใจของเราเรมใสและสวางมากขนเทานน

กตเวท หมายถง การทดแทนพระคณของทาน ซงมงานทตองทา ๒ ประการคอ

๑. ประการคณทาน๒. ตอบแทนคณทานการประการคณทาน หมายถง การทาใหผอนรวาพอแมมคณแกเราอยางไรบาง

มกกนอยเพยงใด เรองนมคนคดทาอยมากเหมอนกน แตสวนมากไปทาตอนงานศพ คอเขยนประวตสรรเสรญคณพอแมในหนงสอแจก การกระทาเชนนกถก แตถกเพยงเปลอกนอกผวเผนนก ถาเปนการกนผลไมกแคเคยวเปลอกเทานน ยงมทาเลทจตะประกาศคณพอแมทสาคญกวาน คอทตวเรานเอง

คนเราทกคนคอตวแทนของพอแมคนทงนน เลอดกแบงมาจากทานเนอกแบงมาจากทาน ตลอดจนนสยใจคอกไดรบการอบรมถายทอดมาจากทานความประพฤตของตวเรานแหละ จะเปนเครองประกาศคณพอแมอยางชดแจงทสด ไมใชอยทหนงสอแจก ไมใชอยทหบศพบนเชงตะกอน แตอยทตวเรานเองหากพมพขอความไวในหนงสอแจกวา คณพอคณแมเปนคนตงอยในศลในธรรมแตตวเราเองประพฤตสามะเลทะเมา คอรรปชนทกครงทมโอกาส ศลขอเดยวกไมสนใจรกษากผดทไป สดดคณพอแมวาเปนคนด สภาพเรยบรอยแตตวเราผเปนลกกลบประพฤตตวเปนนกเลงอนธพาล อยางนคณคาของการสรรเสรญพอแมกลดนาหนกลง กลายเปนวามอบหนาทในการกตเวทประกาศคณพอแมใหหนงสอทาแทน ใหกระดาษ ใหเครองพมพ ใชชางเรยงพมพ แสดงกตเวทแทน แลวตวเรากลบ

49ประจานพอแมของตวเอง อยางนอยทสดก ประจานแกชาวบานวา พอแมของเราเลยงลกไดไมด

พอแมของใครใครกรก เมอรกทาน กจงประกาศคณความดของทานส ประกาศดวยความดของตวเราเองตงแตเดยวน ยงทานยงมชวตอยการประกาศคณของเรา จะทาใหทานมความสขใจอยางยง สวนใครจะประพนธสรรเสรญคณพอแมพมพแจกเวลาทานตายแลว นนเปนประเดนเบดเตลด จะทากได ไมทากไมเสยหายอะไรไมวาเราจะตงใจประกาศคณทานหรอไม ความประพฤตของเรากเปนตวประกาศคณทานหรอประจานทานอยตลอดเวลา คดเองเองกแลวกนวา เราจะประกาศคณพอแมของเราดวยเกยรตยศชอเสยง หรอจะใจดาถงกบประจานผบงเกดเกลาดวยการทาตวเปนพาลเกเรและประพฤตตาทราม

การตอบแทนคณทาน แบงเปน ๒ ชวง คอ๑. เมอทานยงมชวตอย กชวยเหลอกจการงานของทาน เลยงดทานตอบเมอ

ยามทานชรา ดแลปรนนบตการกนอยของทานใหสะดวกสบายและเอาใจใสชวยเหลอเมอทานเจบปวย

๒. เมอทานลวงลบไปแลว กจดพธศพใหทาน และทาบณอทศสวนกศลใหทานอยางสมาเสมอแมวาเราจะตอบแทนพระคณทานถงเพยงนแลว ยงนบวาเลกนอยมากเมอเทยบกบพระคณอนยงใหญททานมตอเรา ผทมความกตญกตเวทตองการจะสนองพระคณทานใหไดทงหมด พงกระทาดงน

๑. ถาทานยงไมมศรทธาในพระพทธศาสนา กพยายามชกนาใหทานตงอยในศรทธาใหได

๒. ถาทานยงไมถงพรอมดวยการใหทาน กพยามชกนาใหทานยนดในการบรจาคทานใหได

๓. ถาทานยงไมมศล กพยามยามชกนาใหทานรกษาสลใหได๔. ถาทานยงไมทาสมาธ๓าวนา กพยายามชกนาใหทานทาสมาธภาวนาใหไดเพราะวาการตงอยในศรทธา การใหทาน การรกษาศล การทาสามาธ ภาวนา

เปนประโยชนโดยตรง และเปนประโยชนอนยงใหญแกตวบดามารดาผปฏบตเองทงในภพนภพหนา และเปนประโยชนอยางยงคอเปนหนทางไปสนพพาน

อานงสงสการบารงบดามารดา๑. ทาใหเปนคนมความอดทน๒. ทาใหเปนคนมสตรอบคอบ๓. ทาใหเปนคนมเหตผล

50๔. ทาใหพพนทกขพนภย๕. ทาใหไดลาภโดยงาย๖. ทาใหแคลวคลาดภยในยามคบขน๗. ทาใหเทวดาลงรกษา๘. ทาใหไดรบการยกยองสรรเสรญ๙. ทาใหมความเจรญกาวหนา๑๐. ถามลกกจะไดลกทด๑๑. ทาใหมความสข๑๒. ทาใหเปนแบบอยางอนดแกอนชนรนหลง“เพราะการปรนนบตในมารดาบดานนแล บณฑตทงหลายยอมสรรเสรญเขาใน

โลกนนเอง เขาละโลกไปแลว ยอมบนเทงในสวรรค”มงคลท ๑๒เลยงดบตรตนไมถาลกมนรสไมด กมแตคนจะโคนตนทงไมมใครคดจะบารงรกษาไว ตรง

ขามถาลกมนรสด ทงหวานทงมนเจาของกอยากใสปยรดนาพรวนดน ทะนถนอมใหคงตนอยนาน ๆ ตนไมจะอาจยนไดรบการบารงรกษาดเพยงไร ขนอยกบลกของมนคนเรากเชนกน ถาลกทาด คนทงหลายกชมมาถงพอแมวาเลยงลกดความสขการสบายใจกตดตามมาเพราะลกบญกศลความดกไหลมาเพราะลกแตถาลกทาชวชาเลวทรามคนทงหลายกแชงดามาถงพอแมดวยเหมอนกนพระสมมาสมพทธเจาทรงชวา สรมงคลของคนทเปนพอแมอยทลก และในทางตรงขาม ถาไมปองกนแกไขใหด แลว อปมงมลกจะมาจากลกนนเหมอนกน

ไมจงตองเลยงดบตรวนหนงเราตองแกและตาย สงทอยากไดกนทกคน คอความปต ความปลมใจไว

หลอเลยงใจใหสดฃน ความปลมปตจะเกดขนกตอเมอไดเหนผลแหงความด หรอผลงานดๆ ทเราทาไว ยงผลงานดมากเทาไร ยงชนใจมากเทานนแลวอายจะยนยาว สขภาพจะแขงแรง

สดยอดผลงานของนกปฏบตธรรม คอการกาจดกเลสในตวใหหมดสดยอดงานของชาวโลก คอการมลกหลานเปนคนดไวสบสกลถาลกหลานเปนคนเลว มนชาใจยงกวาถกใครจบใสครกโขลกเสยอกเลยงสนขแลวกดสสนขคนอนไมไดยงเจบใตเลยงลกแลวดสลกคนอนไมไดมนจะชาใจสกแคไหน

ความหวงของชาวโลก

51๑. บตรทเราเลยงมาแลวจกเลยง ตอบแทน๒. บตรทเราเลยงมาแลวจกทากจแทนเรา๓. วง๕สกลของเราจกดารงอยไดนาน๔. บตรจกปกครองทรพยมรดกแทนเรา๕. เมอเราละโลกไปแลว บตรจกบาเพญทกษณาทานใหเพราะปรารถนาฐานะ ๕ ประการน บดามารดาจงอยากไดบตรบตรแปลวาอะไรบตร มาจากคาวา ปตต แปลวา ลก มความหมาย ๒ ประการ คอผทาสกลใสหบรสทธผยงหทยของพอแมใหเตมอมประเภทของบตรประเภทของบตรแบงโดยความดในตวไดเปน ๓ ชน ดงน๑. อภชาตบตร คอบตรทดมคณธรรมสงกวาบดามารดา เปนบตรชนสงสราง

ความเจรญแกวงคตระกล๒. อนชาตบตร คอบตรทมคณธรรมเสมอบดามารดา เปนบตรชนกลาง ไม

สรางความเจรญแกวงคตระกล แตกไมทาใหเสอมลง๓. อวชาตบตร คอบตรทเลว มคณธรรมตากวาพอแม เปนบตรชนตานา

ความเสอมเสยมาสวงคตระกลองคประกอบใหไดลกด๑. ตนเองตองเปนคนด ทาบญมาดจงไดลกด เหมอนตนไมพนธดกยอมมลก

พนธด เดกทเกดในทองแมจะมคณธรรมในใจทตดตวมาในระดบใกลเคยงกบของพอแม ดงนนพอแมทตองการไดลกด กตองขวนขวานสรางความดไวมาก ๆ ยงพอแมสรางบญมากเทาไร โอกาสทจะไดลกดกมากเทานน

๒. การคเลยงดอบรมด ซงจะกลาวรายละเดยดตอไปวธเลยงดลกการเลยงดลกทอย ๒ ทาง คอการเลยงดลกทางโลกและการเลยงดลกทางธรรม

ซงพอแมควรจะเลยงดลกใหพรอมบรบรณทง ๒ ทางวธเลยงดลกทางโลก๑. กนลกออกจากความชว กน หมายถง ปองดน กดกน คอไมเพยง แต

หาม หากตองดาเนนการทกวถทางทจะไมใหลกตกไปสความชว ซงบางครงพอแมกบลกก

52พดกนไมเขาใจ สาเหตของความไมเขาใจ กนนน มกจะเกดจากการขดกนอย ๓ประการ คอ

ความเหนขดกนความตองการขดกนกเลสความเหนขดกน คอของสงเดยวกนแตเหนกนคนละทาง มองกนคนละแง เชน

การเทยวเตร เดกวนรนมากจะเหนวาด เหนการเขาสงคม ทาใหกวางขวางทนสมย แตผเปนพอแมกลบเหนวา การเทยวเตรหามรงหามคานนมผลเสยหายหลายประการ เชนอาจเสยการเรยน อาจประสบภย อาจใจแตกเพราะถกเพอชกจงไปใหเสย ครนหามเขาลกกไมพอใจ หาวาพอแมหวเกาลาสมย เรองนถาจะพดดวยความเปนธรรมแลว ลกควรจะรบฟงความเหนของพอแมดวยเหตผลงาย ๆ ๒ ประการ คอพอแมทกคนหวงดตอลก ๑๐๐เปอรเซนตของเพอนตงรอยทลอมหนาลอมหลงอยนน รวมกนทงหมดแลวจะมากและบรสทธ ๑๐๐ เปอรเซนต เหมอนความรกในดวงใจของพอแม คนเราทกคนเคยเหนผดเปนชอบมากอน เมอยงเปนเดกอมมออยนน เราเคยเหนวาลกโปงอดลมใบเดยวมคามากกวาธนบตรใบละรอยใชไหม จตใจทอยในวยเยาวกยอมเยาวตามไปดวย ดงนนเชอฟงคาวากลาวตกเตอนของพอแมไวเถดไมเสยหลาย สวนพอแมเองเมอจะหามหรอบอกใหลกทาอะไร กควรบอกเหตผลดวย อยาใชแตอารมณ

ความตองการขดกน คอคนตางวนกมรสนยมตางกน ความสขของคนแกคอชอบสงบ หาเวลาพกผอนอยกบบาน แตความสขของเดกหนมสาวมกอยทไดแตงตวสวย ๆ ไปเทยวเตรนอกบาน ขอนขดแยงกนแน ลกกบพอแมจงตองเอาใจมาพบกนทความรก ตกลงกนทมมรกระหวางพอแมกบลก รจกผอนสนผอนยาวตามสมควร การเลยงลกทกาลงโตเปนหนมเปนสาวนน เหมอนการเลนวาวโตลม ผอนไปนด ดงกลบมาหนอย จงจะเปนผลด

กเลส ถาทง ๒ ฝาย มความโกรธ มทฏฐ ดอดง ดอดาน หลงตวเองหรอมกเลสอน ๆ ครอบวาอยแลวกยากทจะพดกนใหเขาใจ ตองทาใจใหสงบและพดกนดวยใจทเปนธรรม ดวยเหตดวยผล พอแมตองฝกตนใหเปนคนมคณธรรม และสอนลกใหเปนคนดมเหตผลตงแตยงเลก ปญหาขอนก จะเบาบางลง

๒. ปลกฝงลกในทางด หมายถง ใหลกประพฤตดมศลธรรม พอแมตองพยายามเลงเขาหาใจของลก เพราะใจเปนตวควบคมการกระทาของคน ทวาเลยงลกใหดคอทาใจของลกใหดนนเองสงของนนมอย ๒ ประเภท คอของกนกบของใช สาหรบของ

53กน ทกคนตองกนเหมอนกนหมด เพอให รางกายเตบโตคงชวตอยได สวยของใชนนตางคนตารงมตามความจาเปน เชน ชาวนากตองมจอบมไถ เมยนกตองมปากกา

สมบตทางใจกม ๒ ประการ เหมอนกนธรรมะ เปนอาหารใจวชาความร เปนเครองมอของใจตามธรรมดารางกายคน ถาขาดอาหารแลวกจะเสยกาลง ใจคนกเหมอนกน

ตองมธรรมะใหพอเพยง อาหารทางกายกนแทนกนไมได ไมเหมอนของใช มดเลมเดยวใชกนไดทงบาน เรองของใจกเหมอนกน ใจทกดวงตองกนอาหารเอง คอทกคนตองมธรรมะไวในใจตนเอง จะถอวาใจพอแมมธรรมะแลวใจลกไมตองมไมได สวนวชาความรเปรยบเสมอนของใช ใครจะใชความรทางไหนกหาความรเฉพาะทางนน ขาดเหลอไปบางพออาศยผอนได ใจทขาดธรรมะเหมอนรางกายทขาดอาหาร ใจทขาดวชาความรเหมอนคนทขากเครองมอทางาน

พอแมตองปลกใจลกใหมทง ๒ อยาง จงจะเปนการปลกฝงลกในทางดซงทาไดโดย

๑. การทาตนเปนตวอยางทดแกลก๒. เลอกคนดใหลกคบ๓. หาหนงสอดใหลกอาน๔. พาลกไปหาบณฑต เชน พระภกษ ครบาจารยทด๓. ใหลกไดรบการศกษา ภารกจขอนความชดอยแลว คอใหลกไดเลาเรยน

เพอใหมความรสารมารถชวยตวเองตอไปไดพอแมสมยนควรจะตดตามดแลลกอยางใกลชดมากขน ควรตดตอกนทางโรง

เรยนอยเสมอ ขอทราบเวลาเรยน ผลการเรยน รวามทงคาใชจายตาง ๆ ทเดกอางวาทางโรงเรยนเรยกรองดวย พอแมทมลกไปเรยนไกลบานตาง จงหวดและขาดผดแลทไววางใจไดควรจะเปฯหวงลกใหมาก หากไมจาเปนจรง ๆ ไมควรใหเดกอยหอพก เวนแตจะเชอใจเดกได และตองหาพอพกทมระเบยบขอบงคบเครงครดดวย

๔. จดแจงใหลกแตงงานกบคนด ความหมายในทางปฏบตมอย ๒ ขนตอนคอ

พอแมตองเปนธระในการปตงงานของลก ใหคาแนะนาและชวยเหลอพอแมตองพยายามใหลกไดคครองทด

54ในขอท ๒ อาจมความขดแยง ระหวางพอแมกบลกอยไมนอย

คลายกบการกนลกจากความชว แตการขดแยงกนในเรองคครองมกจะแรงกวา ควรจะทาความเขาใจกนใหด ปญหาสาคญมอย ๒ ขอ คอ

พอแมแทรกแซงความรกของลก มผลดหรอเสยอยางไรใครควรเปนผตวสนการแตงงานของลกปญหาขอแรก ถาคดดโดยละเดอยดถถวยแลว จะเหนวาผลดมมากกวาผลเสย

จะมผลเสยอยเฉพาะในรายทพอแมขากจตวทยาแลชอบทาอะไรเกนกวางเหตเทานน แตการรวมมอกนเปนของดแน ความจาเปนอยทวา ลกยงอยในวนเยาว รจกโลกนอย มองโลกในแงดเกนไป อาจตดสนใจผดพลาดได และความผดพลาดในเรองคครองนนมผลมากแกยากปญหาขอทสอง ใครควรเปนผทตดสนการแตงงานของลก เชน ควรแตงงานหรอยงควรแตงกบใคร ทางทประเสรฐทสโ คอปรกษาหารอและตกลงกน พอแมความเปนเพยงทปรกษา ไมเจากเจาการจนเกนงาม ตองใหลกไดแตงงานกบคนทเขารก เพราะความรกเปนมลฐานของการสมรส ฝายลกเลอกใครกตองใหพอแมเหนชอบดวย เพราะการทาใหทานใขใจนนเปนความกตญกตเวทของเรา และจะเปนศรสวสดมงคลแกครอบครวสบไปแตถาหากเปนไป เชนนนไมได พอแมควรจะถอหลกวา

“คนทเราไมชอบแตลกรก ดกวาคนทเรารกแตลกไมชอบ”คดเสยวาเปนเนอคกน เวนแตคนทลปลงใจรกเปนคนเลว หลอกลวง จะชกนา

ลกเราไปในทางเสย อยางนตองหาม แมวาลกจะรกกตาม๕.มอบทรพยมรดกใหเมอถงกาลอนสมควร เมอถงเวลาควรใหจงให ถายงไมถง

เวลาอนควรใหกอยาเพงให เชน ลกยงเยาวยงไมรคาของทรพยกควรรอใหเขาเตบโตเสยกอนจงให ถาลกยงประพฤตชว เชน หมกมนอยในอบายมข กรอใหเขากลบตวไดเสยกอนแลวจงให ดงนเปนตน

การทาธระเกยวกบทรพยมรดกใหเสรจสนกอนตาย เปนการชอบดวยพทธประสงค วงคตระกลกมความสงบสขตอไป รายใดทพอแมไมทาพนยกรรมไวใหเรยบรอยปลอยใหลก ๆ จดการกนเอง กมกเกดเรองรางฉานขนในวงพ ๆ นอง ๆ จนถงกบฟองรองขนศาลกนกม พนองแตกความสามคค ทรพยสนกเสอมหายลง เปนเรองทนาสลดใจยงนก

วธเลยงดลกในทางธรรม๑. พาลกเขาวดเพอศกษาหาความรทางพระพทธศาสนา๒. ชกนาลกใหสวดมนตกอนนอนทกคน

55๓. ชกนาใหลกทาบญ เชน ตก บาตร รกษาศล เปนตน๔. ชกนาใหลกสมาธภาวนา๕. ถาลกเปนชายใหบวชเปนสามเณร หรอเปนพระภกษแลวเขาปฏบต

กรรมฐานขอเตอนใจ๑. รกลกแตอยาโอลก อยาตามใจลกเกนไป เพราะจะทาใหเดกเสยนสย เหตท

พอแมตามใจลกเกนไป มกเปนเพราะรกลกมากเกนไป รกมากจนไมกลาลงโทษสงสอนไมมเวลาอบรม รสกเปนความผดของตว ทไมมเวลาใหลกจงปลอบประโลมตน

เองดวยการตามใจลก ซงเปนวธแกทผด๒. อยาเครงระเบยบจนเกนไป รจกผอนสนผอนยาว๓. ใหความอบอนแกลกใหเพยงพอ ไมวางานจะยงมากเพยงไร กตองหาเวลา

ใหลก มฉะนนจะตองนาตาตกในภายหลง๔. เมอเหนลกทาผดควรตาหนทนท เพอจะไดแกใขทนทวงท แตตองใชเหต

ผลอยางใชอารมณ และเมอเหนลกทาดกชมเพอใหเกดกาลงใจ๕. ตองฝกใหลกทางานตงแตยงเลก การปลอยใหเดกอยอยางสบายเกนไปทก

อยาง มคนรบใช มเวลาวางมากเกนไป จะกลบเปนผลเสยตอเดกโตขจะชวยตวเองไมได๖. การเลยงลกใหแตปจจย ๔ ยงไมพอ จะตองใหธรรมะแกลกดวยอานสงสการเลยงดบตร๑. พอแมจะไดความปตภมใจเปนเครองตอบแทน๒. ครอบครวจะสงบรมเยนเปนสข๓. ประเทศชาตจะมคนดไวใช๔. เปนตนแบบทดงามของสงคมสอบไปตลอดกาลนาน“บณฑตทงหลาย ยอมปรารถนาอภชาตบตร อนชาตบตร ไมปรารถนา

อวชาตบตรผตดสกล บตรเหลานแล มพรอมอยในโลก บตรเหลาใดเปนอบาสก มศรทธาถงพรอมดวยศล รถอยคา ปราศจากความตระหน บตรเหลานน ยอมไพโรจนในบรษททงหลาย เหมอนพระจนทรพนจากกอนเมฆ ไพโรจนอย “

มงคลท ๑๓สงเคราะหภรรยา (สาม)

56ในการเคยวอาหาร ถาลนกบฟง ทางานไมประสานกนกมหวงขบ

ลนตนเองตองเจบปวดจนนาตารวงเชนกน ในชวตการครองเรอนถาสามภรรยาไมรจกสงเคราะหกนและหนไมมความเขาใจกน นอกจากจะไมมความกาวหนาในชวต แลวทง ๒ฝายกมหวงชาใจจนนาตารวงไดเหมอนกน

ความหมายของสาม - ภรรยาสาม แปลวา ผเลยง ผวภรรยา แปลวา ผควรเลยง เมยคาทงสองน เปนคาทแฝงความหมายอยในตว และเปนคาคกน ผชายทไดชอวา

สามกเพราะเลยงดภรรยา ผหญงทจะไดชอวาภรรยากเพราะทาตวเปนคนควรเลยงประเภทของภรรยาภรรยาทงหลานในโลกน แบงไดเปน ๗ ประเภท คอ๑. วธกาภรยา ภรรยาเสมอดวยเพขฌฆาต คอภรรยาทมใจคดลางผลาญชวต

สาม พยายามฆาสาม ยนดในชายอน ตบด แชงดาสาม๒. โจรภรยา ภรรยาเสมอดวยโจร คอ ภรรยาทชอบลางผลาญทรพยสาม

ใชทรพยไมเปนบาง ยกยอกทรพยเพอความสขสวนตวบาง สรางหนสนใหตามชดใชบาง๓. อยยาภรยา ภรรยาเสมอดวยนาย คอภรรยาทชอบลางผลาญศกดศรสาม

ไมสนใจชวยการงาน เกยจคราน กนมาก ปากราย กลาวคาหยาบชอบขมขสามซงขยนขนแขง เหมอนเจานายขมขขา ภมใจทขมสามได

๔ง มาตาภรยา ภรรยาเสมอดวยแม คอภรรยาทมความรก เมตตาสามไมมทสนสด เหมอนมารดารกบตร เชน สามจะตกตาหมดบญวาสนา จะปวยจะพการตลอดชวตกไมทอดทง ไมพด ไมทาใหสะเทอนใจ แมตายจากไปตงแตตนยงสาวกไมยอมมสามใหม

๕. ภคนภรยา ภรรยาเสมอดวยนองสาว คอภรรยาทเคารพสาม มความรกยงยน แตมขดใจกนบาง ทงชน ทงงอน ทงขยว ทงขแย ตองทงขทงปลอง ประเดยวจะเทยว ประเดยวจะกน จะแตงตว แตกซอสตยตอสาม

๖. สขภรยา ภรรยาเสมอดวยเพอน คอภรรยาทมรสนยม มความชอบเหมอนสาม ถกคอกน เปนคนมศลธรรม มความประพฤตด แตมความทะนงตวโดยถอวาเสมอกน หากฝายตรงขามขาดเหตผลกไมยอมกน

๗. ทาสภรยา ภรรยาเสมอดวยคนใช คอภรรยาททาตวเหมอนคนใชถงสามจะเฆยนต ดดา ขตะคอก กไมคดพโรธโกรธตอบสาม อดทนได อยในอาาจสาม

57จะดวาใครเปนสาม - ภรรยาชนด ไหน ตองดหลงจากแตงงานแลว

สกระยะหนงจงจะชด การแตงงานมอย ๒ ระยะ คอระยะแตง คอกอนเปนสามภรรยากน ตางคนตางแตง ทงแตงตวแตงทาทาง

อวดคณสมบตใหอกฝายหนงเหนระยะงาน คอหลงจากเปนสามภรรยากนแลว ตางคนตางตองทางานตามหนาท

ใครมขอดขอเสย ความรความสามารถ ความประพฤตอยางไรกจะปรากฏชดออกมาคณสมบตของคสรางคสมพนฐานอนมนคงทจะทาใหสามภรรยาครองชวตกนยนยาว มความสขคอคสาม

ภรรยาตองมสมชวตธรรม ไดแก๑. สมสทธา มศรทธาเสมอกน ไดแก มหลกการ มความเชอมนในพระพทธ

ศาสนา มเปาหมายชวตเหมอนกน๒. สมสลา มศลเสมอกน ไดแก ความประพฤตศลธรรมจรรยา กรยามารยาท

อบรมมาดเสมอกน๓. สมจาคา มจาคะเสมอกน ไดแก มนสยเสยสละชอบชวยเหลอไมเหนแกตว

ใจกวางเสมอกน๔. สมปญญา มปญญาเสมอกน ไดแก มเหตผล มความคดสรางสรรค ไมดอ

ดานดนทรน เขาใจกน เหนอกเหนใจกน พดกนรเรองวธทาใหความรกยงยนการเปนสามภรรยากน เปนเรองทจะวายากกเหมอนงาย แตครงจะวา วายก

เหมอนยาก เพราะเพยวแตเราตงคาถามวา ทาอยางไรสามภรรยาจงจะมความรกยงยนอยกนกนราบรนเพยงประเดนเดยว แลวลองเทยวหาคาตอบดเถอะ ถามสบคนกตอบสบอยางบางกวาเกยวกบดวงชะตาคธาต ตองวางฤาษวางลคนใหเหมาะ ๆ บางกวาเปนเรองของพรหมลขต ทหวสมยใหมหนอยกวาสาคญทแหวนหมนขนหมากเงนทนใหมาก ๆ เขาไวความสขในชวตสมรสจะมเอง

แตพระสมมาสมพทธเจาตรสเรองมงคลรสไวสน ๆ เพยวคาเดยววา สงคหะ แปลวา การสงเคราะหกน และใหปฏบตตามหลงสงคหวตถ ถ เพอเปนการยดเหนยวนาใจกนดงน

๑. ทาน การใหปนแกกน คนเราถารกทจะอยดวยกนตองปนกนกนปนกนใชหามาไดแลวควรรวมกนไวเปนกองกลางแลวจงแบงกนใช หากไมเอามารวามกน อาจเกดการระแวงกนได ทใดทปราศสจากการใหทนนยอมแหงแลงเหมอนทะเลทราย การปนกนน

58รวมทงการปนทกขกนในครอบครวดวย เมอ ฝายหนงฝายใดมความทกข มปญหา กควรนามาปรกษากน

๒. ปยวาจา พดกนดวยวาจาไพเราะ แมการตกเตอนกนกตองระมดระวงคาพดถาถอเปนกนเองมากเกนไป อาจจะเกดทฏฐ ทาใหครอบครวไมสงบสข โดยถอหลกวากอนแตงงานเคยพดไพเราะอยาง ไร หลงแตงงานกพดใหไพเราะอยางนน

๓. อตถจรยา ประพฤตตนเปนประโยชนตอกน เมอรวาอะไรดหรอไมด ควรหรอไมควร กนามาเลาสกนฟง พยายามศกษาหาความรทางธรรมเอาใจมาเกาะกบธรรมใหมาก สามภรรยานนเมอทะเลาะกนมกจะโยนความผดใหอกฝายหนง ซงแทจรงแลว ยอมมความผดดวยกนทงค อยางนอยกผดทไมหาวธทเหมาะสมแนะนาตกเตอนกน ปลอยใหอกฝายหนงทาความผด

๔. สมานตตตา วางตวใหเหมาะสมกบทตวเปน เปนพอบานกทาตวใหสมกบเปนพอบาน เปนแมบานกทาตวใหสมกบเปนแมบาน ตางกวางตวใหเหมาะสมกบหนาททไดรบมอบหมายทงในบานและนอกบาน ซงขอนจะประพฤตปฏบตใหด ตองฝกสมาธใหใจผองใสเปนปกต เพราะคนทใจผองใสจะรวาในภาวะเชนนน ควรจะวางตนอยางไร ไมระเรงโลกจนวางตนไมเหมาะสม

โดยสรป คอปฏบต ตนตามหลกทาน การใหปนสงของ รกษาศล เพอใหมคาพดทไพเราะ และเพออดขอบกพรองของตนจะไดเปนคนมประโยชน เจรญภาวนา คอการฟงธรรมและทาสมาธ เพอใหใจผองใสเกดปญญา จะไดวางตวไดเหมาะสมกบทตวเปน

หนาทของสามตอภรรยา๑ ยกยองใหเกยรต คอยกยองวาเปนภรรยา ไมปด ๆ บง ๆ หากทาดกชมเชย

ดวยใจจรง หากทาผดกเตอน แตไมตาหนตอหนาสาธารณชนหรอคนในบาน เพราะจะเสยอานาจการปกครอง สงใดเปนเรองสวนตว เชน การเลยงเพอพบปะญาตมตร ควรใหอสระตามสมควร

๒. อยางดหมน ไมเหยยดหยามวาตากวาตน ไมดถกเรองตระกล ทรพยความร การแสดงความคดเหน ไมกระทาเรองทเกยวกบครอบครวโดยไมปรกษาหารอ และหามทบตดาทอเดดขาด

๓. ไมนอนใจ ไมไปยงเกยวกบหญงอนในฐานะเปนภรรยาเหมอนกนเพราะเปนการดหมนความเปนหญงของภรรยา ใหเอาใยเขามาใสใจเรา ภรรยาทกคนจะปลมใจทสดถาสามรกและซอตรงตอตนเพยวคนเดยว

59๔. มอบความเปนใหญให คอ มอบใหเปนผจดการภาระทาง

บาน ไมเขาใปกาวกายในเรองการครว การปกครองภายใน นอกจากเรองใหญ ๆ ซงภรรยาไมอาจแมปญหาได

๕. ใหเครองแตงตว ขนชอวาผหญงลวยชอบแตงตว สนใจเรองสวย ๆ งาม ๆถาไดเสอผาเครองแตงตวสวย ๆ งาม ๆ แลวชนใจ ถงจะโกรธเทาโกรธถาไมดเครองแตงตวถกใจ ประเดยวกหาย สามกตองตามใจบาง

หนาทของภรรยาตอสาม๑. จดการงานด จดบานใหสบายนาอย จดอาหารใหถกปากและทนตามความ

ตองการ จดเสอผาเครองใชใหสะอาดอยเสมอ๒. สงเคราะหญาตขางสาม ดวยการเออเฟอ กลาววาจาไพเราะ ใหความชวย

เหลอตามฐานะทจะทาได๓. ไมนอกใจ จงรกภกด ซอสตยตอสามเพยวผเดยว๔. รกษาทรพยใหด ไมฟมเฟอย แตกไมตระหน รจกใชทรพยใหเปน๕. ขยนทางาน ขยนขนแขงทางานบาน ไมเอาแตกน นอน เทยว หรอ เลน

การพนนประเพณแตงงานของไทย เรา เวลาเจาบาวเจารบนาพทธมนต มกจะสวมมงคล

แฝดไวบนศรษะ ดคลาย ๆ กบยดคนสองคนไวดวยกน ความมงหมายนนคอ จะยดคนทงสองไวไมใหแยกจากกน นนเปนการยดผกเพยงภายนอนผวเผน ซงชวยอะไรไมไดจรงพระสมมาสมพทธเจาทรงสอนใหยดเหมอนกน แตแทนทจะสอนใหยดดวยดาย ทรงสอนใหยดดวยคณธรรมทเรยกวา สงคหะ แทน การสงเคราะหททงสองฝายปฏบตตอกน จะเปนเงอนใจ ๒ วง วงหนงคลองใวในใจสาม อกวงหนงคลองไวในใจภรรยา ถาทาไดตามหลกธรรมนแลว ตอใหมนษยหนาไหนกมาพรากไปจากกนไมได แมแตความตายกพรากไดเพยงรางกาย สวนดวงใจนนยงคงคลองกนอยชวนรนดร

ขอเตอนใจมขอเตอนใจอยวา แมบางคนตงใจแลวาจะตองยดใจเอาไว ครนปฏบตจรงกไม

วายเขว พอสามทาทาจะหลงใหลนนอกลนอกทาง กลบวงไปหาหมอเสนหยาแฝด เสยเงนเสยทอง เสยเวลา แตแลวกเหลว เพราะทงบานทงชองไปเผาหมอเสนห ขาวปลาไมรจกหงหา ปลอยใหบานรกเปนเลาไกรงการแทนทจะคอยเอาใจสาม กลบไปกราบเทาเอาใจหมอเสนหเพอจะมาแขงขอเอากบสาม สถานการณกยงแลวรายลงทกท ทถกควรปกใจให

60มนในศลในทาน ในการทาความด ปฏบต หนาทของเราไมยอมใหบกพรอง แลวทกอยางจะดขนเอง

โอวาทวนแตงงานเปนโอวาทปรศนาทธนญชยเศรษฐ ผเปนบดาของนางวสาขาใหแกนางในวนแตง

งาน มทงหมด ๑๐ ขอ ดงน๑. ไพในอยานาออก หมายถง ไมนาเรองราวปญหา ความรอนใจตาง ๆ ใน

ครอบครวไปเปดเผยแกคนทวไปภายนอก๒. ไฟนอกอยานาเขา หมายถง ไมนาเรองราวปญหาตาง ๆ ภายนอก ทรอน

ใจเขามาในครอบครว๓. ใหแกผให หมายถง ผใดทเราใฟความชวยเหลอ ใหหยบยมสงของแลว

เมอถงกาหนดกนามาสงคนตามเวลา เมอเรามความจาเปนตองขอความชวยเหลอ หากไมเกนความสามารถของเขา เขากยนดชวยเหลออยางเตมใจบคคลเชนนภายหลงถามาขอความชวยเหลอเราอก กใหชวย

๔. ไมใหแกผทไมให หมายถง ผใดทเราใหความชวยเหลอใหหยบยมสงของแลว ไมสงคนตามกาหนดเวลา เมอเรามเรองขอความชวยเหลอ แมไมเกนความสามารถของเขา และเปนเรองถกศลธรรมเขากไมยอมชวย คนอยางนภายหลงถามาขอความชวยเหลอเราอก อยาชวย

๕. ใหไมใหกให หมายถง ถาญษตพนองเราทตกระกาลาบากอยมาขอความชวยเหลอ แมบางครงไมสงของทหยบยมตามเวลา ภายหลงเขามาขอความชวยเหลออกกใหชวย เพราะถงอยางไรกเปนญาตพนองกน

๖. กนใหเปนสข หมายถง ใหจดการเรองอาหารการกนในครอบครวใหดปรนนบตพอแมของสามในเรองอาหารอยาใหพกพรอง ถาทาไดอยางนตวเราเองเวลากนกจะกนอยางมความสข ไมตองกงวล

๗. นงใหเปนสข หมายถง รจกทสงทตา เวลานงกไมนงสงกวาพอแมของสามจะไดนงอยางมความสข ไมตองกงวล ไมถกตหน

๘. นอนใหเปนสข หมายถง ดแลเรองทหลบทนอนใหด และยดหลกกตนกอนนอนทหลง กอนนอนกจดการธระการงานใหเรยบรอยเสยกอน จะไดนอนอยางมความสข

๙. บชาไฟ หมายถง เวลาทพอแมของสามหรอตวสามเองกาลงโกรธเปรยบเสมอนไฟกาลงลก ถาดดาอะไรเรา กใหนงเสยอยาไปตอลอตอเถยงดวยเพราะในชวงเวลา

61นน ถาเราไปเถยงเขาเรองราวกจะยงลก ลามใหญโต ไมมประโยชน คอยหาโอกาสเมอทานหายโกรธ แลวจงคอยชแจงเหตผลใหฟงอยางนมนวลจะดกวา

๑๐ บชาเทวดา หมายถง เวลาทพอแมของสาม หรอตวสามเองทาความดกพยามยามสงเสรมสนบสนน พใหกาลงใจใหทาความดใหยง ๆ ขนไป

อานงสงสการสงเคราะหภรรยา (สาม)๑. ทาใหความรกยนยง๒. ทาใหสมานสามคคกน๓. ทาใหครอบครวมความสงบสข๔. ทาใหไดรบการยกยองสรรเสรญ๕. เปนแบบอยางทดแกอนชนรนหลง“ภรรยานนอยใกลชด หากไมผกมตร ชวตจะสนภรรยานนอยรวมกน หากคด

สรางสรรค บานนนเจรญ”มงคลท ๑๔งานไมคงคางดนทพอกหางหม มแตจะเพมมากขน ๆ และถวงหมใหกนอยหลบนอนไมเปน

สขยง ๆ ขนไปฉนใดการงานทปลอยทงไวคงคาง กมแตจะยงเพมมากขนและถวงความเจรญกาวหนาทงแกตวเอง และหมคณะฉนนน “คาของคนอยทผลของงานหากปลอยการงานใหคงคางกเทากบกาลงทาลายคาของตนเอง”

เหตททาใหงานคงคาง๑. ทางานไมถกกาล ยงไมถงเวลาทากรอนใจดวนไปทา แตพอถงเวลาควรทา

กลบไมทา เชน ตอนแดดออกมวไปถบาน พอฝนตกกลบไปซกเสอผาตากเทาไหรกไมแหงหรอตอนเดกไมยอมเรยนหนงสอ เทวสามะเลเทเมา พอแกเฒาจะมาเรยนกเรยนไมไหวแลว

๒. ทางานไมถกวธ ทาผดขนตอน ผดลาดบ เชน จะทาความสะอาดบาน กไปกวาดพนกอนแลวกวาดเพดานทหลง ฝนผงตาง ๆ กตกลงมาตองกวาดพนใหมอกเปนตน

๓. ไมยอมทางาน ชอบผดวนประกนพรง หรอหาเหตตาง ๆ นานามาอาง เชนรอฤกษรอยาม พระสมมาสมพทธเจาตรสวา ถาเราจะทาความดเมอไร ฤกษกดเมอนนไมตองรอ ทาไปไดเลย ประโยชนยอมเปนฤกษของประโยชนเอง

“นกขตต ปฏมาเนนต อตโถ พาล อปจจคา

62ประโยชนยอมลวงเลยคนโง ผมว รอฤกษยามอย”วธทางานใหเสรจวธทางานทพระสมมาสมพทธเจาตรสไวคอ อทธบาท ๔ ไดแก๑. ฉนทะ คอความรกงาน หรอ ความเตมใจทา๒. วรยะ คอความพากเพร หรหอ ความแขงใจทา๓. จตตะ คอความเอาใจใส หรอ ความตงใจทา๔. วมงสา คอการพนจพเคราะห หรอ ความเขาใจทาฉนทะ คอความรกงาน จะเกดขนไดตอเมอเราเลงเหนผลของงานวาถาทางานน

แลวจะไดอะไร เชน เรยนหนงสอแลวจะไดวชาความรไปประกอบอาชพ เมอรอยางนแลวเรากจะเกดความเตมใจทาคนสงงานจาเปนอยางยงทจะตองสรางความพอใจใหแกผทางาน ควรจะใหเขารดวยวาทาแลวจะเกดผลดอยางไร หรอถาไมทาจะเสยผลทางไหน ผสงงานบางคนใชอานาจบาตรใหญ บางทสงพลางดาพลาง ใชถอยคาดหมนเยยดหยามไปพลางเปนการทาลายกาลงใจของผทา นบวาทาผดอยางยง

วรยะ คอ ความพากเพยร ความไมทอถอย เปนคณธรรมทางใจเรยนความรสกนวา ความกลา อยากจรวากลาอยางไร ตองดทางตรงขามเสยกอน คอทางความเกยจคราน คนเกยจครานทกคนและทกครง คอคนขลาด คนกลว กลวหนาว กลวรอน กลวแดด กลวฝน จะทางานแตละครงเปนตองอางวาหนาวจะตาย รอนจะตาย หวจะตาย อมจะตาย เหนอยจะตาย งวงจะตาย คนเกยจครานทกคน ตายวนละไมรกรอยครง การเอาชนะคาขของความเกยจครานเสยได ทานเรยกวา วรยะ คอความเพยร หรอความกลานงเอง แมจะมอปสรรคเพยงใด แตกจะมความแขงใจทา และการจะมความเพยรขนมาได จาเปนตองละเวนจากอบายมขใหไดเสยกอน มขอนาสงเกตสาหรบคนทางานรวมกนคอ จะตองขยนดวยกนทงหวหนาและลกนองจงจะไดเรอง ยงผเปนหวหนายงสาคญมาก ถาเปนคนเกยจครานคดกนแรงผนอยทาเดยว คดแตวา “ใหแกวดนาทาขาจะลอนาแกง” ผนอยกมกขยนไปไดไมกนา ประเดยวกรามอกนหมด แตถาหวหนาเอาการเอางาน กดงผนอยใหขยนขนแขงขนดวย

“ฐานะ ๕ อยางคอ ความชอบนอน ความชอบคย ความไมหมน ควยามเกยจคราน และความโกรธงาย พระผมพระภาคเจาตรสวา เปนทางแหงความเสอม เพราะคนถงพรอมดวยฐานะ ๕ อยางนน เปนคฤหสถกนไมถงความเจรญของคฤหสถ เปนบรรพชตกไมถงความเจรญของบรรพชตยอมเสยหายถายเดยว ยอมเสอมถายเดยวแนแท”

อรรถกถา ปราภวสตร ขททกนกาย สตตนบาต

63จตตะ คอความเอาใจใส หรอ ความตงใจทา คนมจตตะเปนคน

ไมปลอยปละละเลยกบงานของตน คอยตรวจตรางานอยเสมอปกตคนทโตเปนผใหญรผดชอบแลว ทจะเปนคนเฉยเมยไมใสใจกนงานเลยมไม

เทาไร สวนใหญมกจะใสใจกบงานอยแลว เพราะธรรมชาตของใจคนชอบคด ทาใหหยดคดสยาก แตเสยอยอยางเดยวคอ ชอบคดเจากเจาการแตเรองงานของตคนอน คอยต คอยสอด คอยแทรก คอยวพากษวจารณ ธระของตวหลบไมคดเสยน เหนคนอนใสเสอขาดรเทาหวเขมหมดกตาหนตเตยนเขาเปนเรองใหญ แตทตวเองมงขาดรเทากาปนตงเดอนแลวเมอไรรจะเยบละ และทเทยวยไปสอดแทรกงานเขา แตงานเราไมดนน มนทาใหอะไรของเราดขนบางเพราะฉะนนพระสมมาสมพทธเจาจงทรงสอนใหเราเปนนกตรวจตรางาน คอใหมจตตะ แลวกทรงใหโอวาทสาทบไวดวยวา “จงตรวจตรางานของตวเอง ทงททาแลวแลยงไมไดทา”

วมงสา คอความเขาใจทา สดยอดของวธทางานใหสาเรจอยในอทธบาทขอสดทายน วมงสา แปลวา การพนจพเคราะห หมายความวา ทางานดวยปญยาดวยสมองคดไมใชสกแตวาทา คนเราแมจะรกงานแคไหน บากปนปานใด หรอเอาใจจดจออยตลอดเวลา แตถาขาดการใชปญญาพจารณางานดวยแลว แลทสดงานกคงคางจนได เพราะแมวาขนตอนการทางานจะสาเรจไปแลว แตผลงานกไมเรยบรอย ตองทากนใหมราไป

อกประการหนง คนทางานทไมใชปญญา ไปทางานทไมรจกเสรจ จะปลาใหมานเสรจ หนกเขาตวเองกกลายเปนทาสของาน เขาตารา “เปรตจดหวจดตน” ตามเรองทเลาวา เปรตตวหนงไดรบคาสงจากหวหนาเปรตใหไปเฝาศาลาขางทาง เวลาคนนอนหลบเปรตกลงจากขอมาตรวจดความเรยบรอย ทแรกกเกนดทางหว จดแนวศระษะใหไดระดบเดยวกนใหเปนระเบยบ ครนจดทางศรษะเสรจกวนไปตรวจทางเทา เหนเทาไมไดระดบกดงลงมาใหเทากน แลวกวนไปตรวจทางศรษะดก วนเหวยนอยอยางนไมมวนเสรจสนไดเลย หาไดนกไมวาคนเขาตวสงกม เตยกม ไมเสมอกน จดจนตายกไมเสรจ คนททางานไมใชปญญาจดเปนคนประเภท “เปรตจดหวจดตน” อยางนกม ถาใชปญญาพจารณาหนอยเดยว ทาใหเสรจเทาทมนจะเสรจได ใจกสบาย

คนททางานดวยปญญานนจะตอง-ทาใหถกกาล ไมทากอนหรอหลงเวลาอนควร-ทาใหถกลกษณะของงานสรปวธการทางานใหสาเรจนน มลกษณะลวนขนอยกบใจทงสนคอเตมใจทา

แขงใจทา ตงใจทา และเขาใจทา วธการฝกฝนใจทดทสดกคอ การใหทาน การรกษาศล

64และการทาสมาธเพอใหใจผองใส ทาใหเกด ปญญาพจารณาเหนผลของงานได รและเขาใจวธการทางาน มกาลงใจและมใจจดจออยกบงาน ไมวอกแวก

อปสรรคในการทางานใหเสรจอปสรรคใหญในการทางานใหเสรจอปสรรคใหญในการทางานใหเสรจกคอ อบายมข ๖ ไดแก๑. ดมนาเมา๒. เทยวกลางคอน๓. ดการละเลนเปนนจ๔. เลนการพนน๕. คบคนชวเปนมตร๖. เกยจครานในการทางานอบาย แปลวา ความเสอม ความฉบหาย มข ปาก , หนาอบายมข จงแปลวา ปากทางแหงความเสอม เนองจากมนเปน ปากาง เราจงมกมองไมเหนความเสอม เพราะตวความเสอมจรง ๆ มนอย ปลายาง เราจงมกมองไมเหน แตพระสมมาสมพทธเจาและทานผรทงหลายมองเหนถาาจะดกนแตปากทางแลว กอาจเหนเปนความเจรญดวยซา ปากทางทจะไป

เขาคก กเปนถนนราบเรยน แตปลายทางเปนคกททรมาร ปากทางทจะตกลงบอ กเปนพอนดนสะอาด แตกนบอมนทจะทาใหผตกลงไปจมหรอสาลกนาตาย ปากทางทจะตกลงเหว กเปนปาหญางามด แตกนเหวลกมากจนทาใหผตกลงไปจมหรอสาลกนาตาย ปากทางทจะตกลงเหว กเปนปาหญางามด แตกนเหวลกมากจนทาใหคนทตกลงไปตาย เชนกน อบายมขซงเปนปากทางแหงความฉบหายน ดเผน ๆ กไมมพษสงอะไร เทยวกลางคอนกสนกด เลนการพนนกเพลดเพลนด แตกทาใหผประพฤตทางานไมสาเรจ เสอมไปจากความเจรญกาวหนาและกศลธรรมทงหลายทถงกบฉบหายขายตวไปแลวกมากตอมาก อบายมขจงเปนเสมอนหนาตา สญลกษณของความเสอม บคลใดยงเกยวกบอบายมขกรไดทนทวา ผนนมความเสอมเกดขนแลว

เรองทนารคณสมบตของนายจางทด๑. จดงานใหลกจางทาตามความเหมาะสม๒. ใหคาจางรางวลสมควรแกงานและความสามารถ๓. ใหสวสดการทด

65๔. มอะไรไดพเศษมา กแบงปน ให๕. ใหมวนหยดพกผอนตามสมควรคณสมบตของลกจางทด๑. เรมทางานกอน๒. เลกงานทหลง๓. เอาแตของทนายให๔. ทางานใหดยงขน๕. นาความดของนายไปสรรเสรญอานสงสการทางานไมคงคาง๑. ทาใหฐานะของตน ครอบครว ประเทศชาตดขน๒. ทาใหไดรบความสข๓. ทาใหพงตวเองได๔. ทาใหเปนทพงของคนทงหลายได๕. ทาใหสามารถสรางบญกศลอน ไดงาย๖. ทาใหเปนผไมประมาท๗. ทาใหปองกนภยในอบายภมได๘. ทาใหมสคตเปนทไปเบองหนา๙. ทาใหเปนนสยตดตวไปขามภพขาชาต๑๐. ทาใหไดรบการยกยองสรรเสรญจากคนทวไป“บคคลใดไมคานงถงหนาวรอน อดทนใหเหมอนหญา กระทากจทควรทาดวย

เรยวแรงของลกผชาย บคคลนนยอมไมเสอมจากสข”มงคลท ๑๕บาเพญทานตนไมทใหผลและรมเงานอกจากจะไดชอวาเปนไมมประโยชนแลวยอมไดรบการด

แลใสปยพรวนดนยง ๆ ขนไปอกฉนใด ผทรจกใหทาน นอกจากจะไดชอวาเปนคนมประโยชนแลวยอมไดรบการยกยองสรรเสรญชวยเหลอสนบสนน จากคนทงหลายอกฉนนน

านคออะไรานแปลวา การให หมายถง การสละสงของของตน เพอเปนประโยชนแกผอน

ดวยความเตมใจ

66การใหทาน เปนพอนฐานความด ของมนษยชาต และเปนสงทขาด

เสยมไดในการจรรโลงสนตสขพอแมถาไมใหทาน คอไมเลยงเรามา เราเองกตายเสยตงแตเกดแลวสามภรรยา หาทรพยมาไดไมปนกนให กบานแตกครอาจารย ถาไมใหทาน คอไมถายทอดวชาความรแกเราเรากโงดกดานคนเรา ถาโกรธแลวไมใหอภยทานกน โลกนกเปนกลยคชวตของคนเราจงดารงอยไดดวยทาน เราโตมารไดกเพราะทานเรามความรใน

ดานตาง ๆ กเพราะทาน โลกนจะมสนตสนขไดกเพราะทานการใหทานจงเปนสงจาเปนและมคณประโยชนอยางใหญหลวงตอมนษยชาต

ประเภทของทาน๑. อามสทาน คอการใหวตถสงของเปนทาน๒. ธรรมทานหรอวทยากทาน คอการใหความรเปนทาน ถาเปนความรทางโลก

เชน ใหศลปวทยาการตาง ๆ เรยกวา วทยาทาน หากเปนความรทางธรรม เชน สอนใหละชว ประพฤตด มศลธรรม เรยกวา ธรรมทาน

๓. อภยทาน คอการสละอารมณโกรธเปนทาน ใหอภย ไมจองเวร สละอารมณโกรธพยาบาทใหขาดออกจากใจ

การใหธรรมะเปนทานต ถอวาเปนการใหทานทไดบญสงสด มคณคากวาการใหทานทงปวง เพราะทาใหผรบมปญญารเาทนโลก เทาทนกเลสสามารถนาไปใชไดไมรจกจบสน ทงชาตนแลชาตตอ ๆ ไป สวนทานชนดอน ๆ ผรบไดรบแลวไมชากหมดสนไป

“สพพทาน ธมมทาน ชนาตการใหธรรมทาน ชนะการใหทงปวง “จดมงหมายของการใหทาน๑. ใหเพอทาคณ เปนการใหเพอยดเหนยวนาใจกกน ใหเพอใหผรบนยมชม

ชอบใสนตวผให ไมไดมงเพอเปนบญ เชน คนทสมครผแทน ฯ ถงเวลาหาเสยทกเอากฐนผาปา ไปทอด ๑๐ วด ๒๐ วด ไปสรางสะพาน สรางถนน เพอใหชางบานเหนวาตนเปนคนใจบญ จะไดลงคะแนนเสยงใหตน หรอบางคนรกพสาวเขา กเลยเอาขนามไปฝากนองชาย การใหอยางนมจดมงหมายเพอผลประโยชน เพอใหผรบรกตวผให การทาเชนนถาถามวาไดบญไหม กเหนจะตองตอบวา ไดเหมอนกนแตนอยเหลอเกน ไดไมเตมท การใหทจะไดบญมากนน ตองใหเพออนเคราะห และสงขนไปอกคอใหเพอบชาคณ

67๒. ใหเพออนเคราะห เปนการ อดหนนเออเฟอกน ใหดวงความ

เมตตากรณา เชน พอแมใหอาหารแกลก ครอาจารยใหความรแกศษย ผมทรพยบรจาคทรพยเพอเปนทนการศกษาแกนกเรยนทยากจน เปนตน

๓. ใหเพอบชาคณ เมอมผปรารถนาดตอเรา เมตตากรณา ชวยเหลออปการะเรา เชน พอแม ครอาจารย เรากแสดงความเคารพนบนอบทานดวย กาย วาจา ใจบชาคณทานดวยทรพยสนตามกาลง ยามทานเจบปวยกชวยพยาบาลรกษา ไมละทงทานทงในยามสขและจามทกข นอกจากนบคคลทควรบชาคณ คอพระภกษสามเณรผทรงคณธรรม เปนผชทางสนตสขแกโลก ใหรจกบาปบญคณโทษ เปนธระคอยสงสอนอบรมแนะนาประชาชนใหพนทกข จงควรบชาทานดวยปจจยส เพอใหทานมกาลงบาเพญสมณธรรมและบาเพญประโยชนแกเพอมนษยตามสมณวสยไดเตมท

ขอเตอนใจคนเราเมอตายไปแลว ทรพยสมบตแมแตเขมเลมเดยวกไมสามารถนาตดตวไป

ได วธเดยวเทานนทจะนาทรพยตดตวไปได คอการนาทรพยนนไปทาทานานเปนประโยชนแกผมชรา (ความแก) พยาธ (ความเจบ) มรณะ (ความตาย)

เผาผลาญอย ถารจกขนทรพยออกดวยทาน พรพยนนยอมเปนประโยชนแกเขาได ทรพยทบาเพยทานแลวชอวาขนออกแลว ดเถอะเจาของเรอนทถกไฟไหม ทรพยใดทขนออกไดกเปนประโยชนแกเขา สวนทรพยใดทขนออกไมได กตองถกไฟไหมอยในเรอนนนเอง

านทใหแลวไมไดบญ ๑. ใหสรายาเสพยตด เชน บหร เหลา ฝน กญชา ยามา ฯลฯ

๒. ใหอาวธ เชน เขากาลงทะเลาะกน ยนปน ยนมดให๓. ใหมหรสพ เชน พาไปดหนงดละคร ฟงดนตร เพราะทาใหกามราเรบ๔. ใหสตวเพศตรงขาม เชน หาสนขตวเมยไปใหตวผ หาสาว ๆ ไปใหเจานาย

ฯลฯ๕. ใหภาพลามก รวามถงหนงสอลามกและสงยวยกามารมณทงหลายวธทาทานใหไดบญมากการทาทานใหไดบญมาก ตองพรอมดวยองค ๓ คอ๑. วตถบรสทธ ของทจะใหทานตองเปนของทตนไดมาโดยสจรตชอบธรรม ไม

ไดคดโกงหรอเบยดเบยนใครมาใหทานดวยนาพรกผกตมทไดมาโดยบรสทธ ไดกศลมากกวาใหอาหารโตะจนราคาตงพนดวยเงนทองทไดมาโดยไมบรสทธ

68๒. เจตนาบรสทธ คอมเจตนา เพอกาจดความตระหนของตน

ทาเพอเอาบญไมใชเอาบญ ไมใชเอาหนาเอาชอเสยง ไมใชเอาความเดนความดงความรกจะตองมเจตนาบรสทธทง ๓ ขณะ คอ

กอนใหกมใจเลอมใสศรทธาเปนทนเดม เตมใจทจะทาบญนนขณะใหกตงใจให ใหดวยใจเบกบานหลงจากใหกมใจเชมชน ไมนกเสยดายสงทใหไปแลว๓. บคคลบรสทธ คอเลอกใหแกผรบทเปนผมศลบรสทธ มความสงบ เรยบรอย

ตงใจประพฤตธรรม โดยทวไปแลวพระสมมาสมพทธเจาทรงสอนวาพระสงฆเปนเนอนาบญของโลก แตถงกระนนกทรงสอนใหเลอ ถาจะนมนตพระภกษเฉพาะเจาะจง ใหสมภารจดให กใหเลอกนมนตจากหมสงฆทประพฤตสขาวนยเครงครด สาหรบผใหทานคอตวเราเองกตองมศลบรสทธ จงจะไดบญมาก จะเหนวาทกครงทเราจะถวายสงฆทาน พระทานจะใหศลกอนเพอวาอยางนอยทสดในขณะนนเรายงมศล ๕ ครบ จะไดเกดบญศลเตมท

ผลของทานการใหทานเปนเรองของความชมเยนฃ ผทใหทานอยเสมอยอมมใจผองใสเยอก

เยน หมชนทนยมการใหทานยมไมมความเดอนรอนใจ เนองจากตางคนตางมอธยาศยไมตร ถอยทถอยอาศยกน อนงใจของคนเรานมอานาจมพลงสามารถดงดดทรพยได ถาใครสงสมการใหแลกะเสยสละมามากจะมพลงทรพยมาก ถาใครมใจตระหนมความโลภมาก จะมพลงดดทรพยได ถาใครสงสมการใหและการเสยสละมาม ากจะมพลงดดทรพยมาก ถาใครมใจตระหนมความโลภมาก จะมพลงดดทรพยนอย โบราณทานจงกลาวไววาคนทาทานมามากจะทาใหรวย แมองคพระสมมาสมพทธเจากยงทรงยกยองทานไวหลายลกษณะดงน

คนควรใหในสงทควรใหการเลอกใหทาน พระสคตสรรเสรญคนพาลเทานนทไมสรรเสรญการใหทานเมอมจตเลอมใสแลว ทกษณาทานหาชอวาเปนของนอยไมบญของผใหยอมเจรญกาวหนาผใหยอมผกไมตรไวไดผใหยอมเปนทรกของคนหมมากผมปญญาใหความสข ยอมไดรบความสขผใหอาหาร ชอวาไหกาลง

69ผใหผา ชอวาใหวรรณะผใหยานพาหนะ ชอวาใหความสขผใหประทปโคมพฟ ชอวาใหจกษผใหทพกอาศย ชอวาใหทกสงทกอยางผใหธรรมทาน ชอวาใหอมฤตธรรมผใหของทพอใจ ยอมไดของทพอใจผใหของทเลศ ยอมไดของทเลศผใหของทด ยอมไดของทดผใหของทประเสรญ ยอมเขาถงฐานะอนประเสรญนระใดใหของทเลศ ใหของทด และใหของทประเสรฐนระนนจะเกด ณ ทใด ๆ ยอมมอายยน มยศ ณ ทนน ๆอานสงสการบาเพญทาน๑. เปนทมาของสมบตทงหลาย๒. เปนทตงแหงโภคทรพยทงปวง๓. ผใหยอมไดรบความสข๔. ผใหยอมเปนทรกกของคนหมมาก๕. ผใหยอมผกไมตรไวได๖. ทาใหเปนผมเสนห๗. ทาใหเปนทนารคบหาของคนด๘. ทาใหเขาสมคมไดคลองแคลว๙. ทาใหแกลวกลาอาจหาญในทกชมชน๑๐. ทาใหมชอเสยงเกยรตคณด๑๑. แมตายแลวกไปเกดในสวรรคมงคลท ๑๖ประพฤตธรรมไมจนทนแมแหง ยงไมสนกลนหอมออยแมถกหบ ยงไมสนรสหวานเกลอแมถกสะต ยงไมสนรสเคมบณฑตแมตกทกข ยงไมเลกประพฤตธรรม“ผใดไมละเมดความยตธรรม

70เพราะความรก ความชง ความ โงเขลา และความกลวยศของผนน ยอมเดนดจดวงจนทรเปลงแสสวางในขางขนทกคาคน”ประพฤตตามธรรม คอการประพฤตปฏบตตนตามธรรมะทพระสมมาสมพทธเจา

ทรงสอน ฝกฝนอบรมตนเองใหคณธรรมในตวสงขนประณตขนตามลาดบ ไดแก การปฏบตตามหลกกศลกรรมบถ ๑๐ ประการ ดงน

๑. เวนจากการฆาสตว คอไมฆาสตว นบตงแตฆาคนทวไป ฆาสตวทมคณและฆาสตวอน ๆ

เจตนาราณของกศลกรรมบถขอน ตองการใหทกคนรจกแกปญหาโดยสนตวธไมใชโดยวธฆาอกฝายหนงเสย เพราะการฆานน ผฆายอมเกดความทารณโหดรายขนในใจทาใหใจเศราหมองและตนกตองรบผลกรรมตอไป เปนการแกปญหาซงจะสรางปญหาอน ๆตอมาดดยไมจบสน ตองคอยหวาดระแวง วาญาตพนองเขายะมาทารายตอบ

๒. เวนจากการลกทรพย คอไมแสวงหาทรพยมาโดยทางทจรต เชนลก = ขโมยเอาลบหลงฉก = ชงเอาซงหนากรรโชก = ขเอาปลน = รวมหวกนแยงเอาต = เถยงเอาฉอ = โกงเอาหลอก = ทาใหเขาหลงเชอแลวใหทรพยลวง = บายเบยงลวงเขาปลอม = ทาของทไมจรงตระบด = ปฏเสธเบยดบง = ซกซอนเอาบางสวนสบเปลยน = แอบเปลยนของลกลอบ = แอบนาเขาหรอออกยกยอก = เบยบบงเอาของในหนาทตนเจตนารมณของกศลกรรมบถขอน ตองการใหทกคนทามาหาเลยงชพโดยสจรต

ซงจะทาใหใชทรพยไดเตมอม ไมตองหวาดระแวงวาจะมใครมาทวงคน

71๓. เวนจากการประพฤตผดใน กาม คอไมกระทาผดในทางเพศ

ไมลอานาจแกความกาหนด เชน การเปนชกบสามภรรยาคนอน การขมขน การฉดคราอนาจาร เจตนารมณของกศลกรรมบถขอน ตองการใหทกคนมจตใจสง เคารพสในสทธของเพอนมนษยดวยกน เปนการรกษาความสงบเรยบรอยในสงคม

๔. เวนจากการพดเทจ คอตองไมเจตนาพดใหผฟงเขาใจผดไปจากความเปนจรง ซงรวมถงการทาเทจใหคนอนหลงเชอรวม ๗ วธดวยกน คอ

พดปด = โกหกซง ๆ หนาทนสาบาน = อางสงตาง ๆ ทาใหผอนหลงเชอเลหกระเทห = ทาทอวดอางความศกดสทธของตนเกนเหตมารยา = เจบนอยทาเปนเจบมากเลศ = ทาทใหผอนตความคลาดเคลอนเอาเองเสรมความ = เรองนดเดยวทาใหเหนเปนเรองใหญอาความ = เรองใหญปดบงไวใหเปนเรองเลกนอยการเวนจากพดเทจตาง ๆ เหลาน หมายถงไมยอมพดคาเทจเพราะเหตแหงตน กลวภยจะมาถงตนจงโกหกไมยอมพดคาเทจเพราะเหตแหงคนอน รกเขาอยากใหเขาไดประโยชนจงโกหก

หรอเพราะเกลยดเขา อยากใหเขาเสยประโยชนจงโกหกไมยอมพดเทจ เพราะเหนแกอามสสนบน เชน อยากไดทรพยสนเงนทองสง

ของ จง โกหกเจตนาราณของกศลกรรมบถขอน ตองการใหทกคนมความสตยจรงกลาเผชญ

หนากบความจรงเยยงสภาพชน ไมหนปญหา หรอหาประโยชนใสตวดวยการพดเทจ๕. เวนจากการพดสอเสยด คอไมเกบความขางนไปบอกขางโนน เกบความ

ขางโนนมาบอกขางน ดวยเจตนาจะยแหยใหเขาแตกกน ควรกลาวแตถอยคาททาใหเกดความสมครสมานสามคค

เจตนารมณของกศลกรรมบถน ตองการไมใหคนเราหาความชอบดวยการประจบสอพลอไมเปนบางชางย ตองการใหหมคณะสงบสขสามคค

๖. เวนจากการพดคาหยาบ คอไมพดคาซงทาใหคนฟงเกดความระคายใจ และสอวาผพดเองเปนคนมสกลตา ไดแก

คาดา = พดเผดรอน แทงหวใจ พดกดใหตาคาประชด = พดกระแทกแดกดน

72คากระทบ = พดเปรยบเปรยให เจบใจเมอไดคดคาแดกดน = พดกระแทกกระทนคาสบถ = พดแชงชกหกกระดดคาหยาบโลน = พดคาทสงคมรงเกยจคาอาฆาต = พดใหหวาดกลววาจะถกทารายเจตนารมณของกศลกรรมบถขอน ตองการใหทกคนเปนสภาพชน รจกสารวม

วาจาของตน ไมกอความระคายใจแกผอนดวยคาพด๗. เวนจากการพดเพอเจอ คอไมพดเหลงไหล ไมพดพลอย ๆ สกแตวาปาก

อยากพดกพดไปหาสาระมได พดแตถอยคาทควรฝงไวในใจ มหลกฐานมทอางอง ถกกาลเวลา มประโยชน

เจตนารมณของกศลกรรมบถขอน ตองการใหทกคนมความรบผดชอบตอถอยคาของตน

๘. ไมโลภอยากไดของเขา คอไมเพงเลงทจะเอาทรพยของคนอนในทางทจรตเจตนารมณของกศลกรรมบถขอน ตองการใหคนเราเคารพในสทธขาวของของผ

อน มจตใจสงบไมฟงซานไหวกระเพอมไปเพราะความอยากไดทรพยของผอน ทาใหมใจผองแผว มความเออเฟอเผอแผ พรอมทจะสราประโยชนใหแกสวนรวม

๙. ไมพยาบาทปงรายเขา คอไมคดแยงกบหลกธรรม ไดแกมความเหนทเปนสมมาทฏฐ ๘ ประการ คอ

๑. เหนวาการใหทานดจรง ควรทา๒. เหนวาการบชาบคคลทควรบชาดจรง ควรทา๓. เหนวาการตอนรบแขกจรง ควรทา๔. เหนวากฎแหงกรรมมจรง๕. เหนวาโลกนโลกหนามจรง๖. เหนวาบดามารดามพระคณตอเราจรง๗. เหนวานรกสวรรคมจรง๘. เหนวาสมณพราหมณทหมดกเลสแลวมจรงเจตนารมณของกศลกรรมบถขอน ตองการใหคนเรามพนใจด มมาตรฐานความ

คดทถกตอง ยดถอคานยมทถกตอง มวนจฉยถก มหลกการ มแนวความคดทถกตอง สงผลใหความคดในเรองอนถกตองตามไปดวย

73“เราไมเปนธรรมอนแมสกอยางซง จะเปนเหตใหกศลธรรมทยงไม

เกดไดเกดขนหรอกศลธรรมทเกดขนแลวเพมพนไพบลยยงขนเหมอนอยางสมมาทฏฐนเลย”คณธรรมทง ๑๐ ประการน คนทกคนจาเปนตองฝกใหมในตน โดยเฉพาะผนา

ผทจะบาเพญประโยชนแกสงคมสวนรวม จะตองฝกใหมในตนอยางเตมท จงจะทางานไดผลด

“ธรรมยอมรกษาผประพฤตธรรม บคคลใดหวงความสข หวงความเปนใหญหวงความกาวหนา ตองประพฤตธรรม “

อานสงสการประพฤตธรรม๑. เปนมหากศล๒. เปนผไมประมาท๓. เปนผรกษาสทธรรม๔. เปนผนาพระพทธศาสนาใหเจรญ๕. เปนสขในโลกนและโลกหนา๖ ไมกอเวรกอภยกบใคร ๆ๗. เปนผใหอภยแกสรรพสตว๘. เปนผเเนนตามปฏปทาของนกปราชญ๙. สรางความเรญความสงบสขแกตนเองและสวนรวม๑๐ เปนผสราทางมนษย สวรรค พรหม นพพาน“ธมมจาร สข เสตการประพฤตธรรม นาสขมาให”มงคลท ๑๗สงเคราะหญาตตนไมทเกดรวมกนเปนปาดงแตละตนยอมชวยปะทะลมพายใหแกกน จงยนตน

อยไดนานผดจากตนไมทเกดอยโดดเดยว แมจะเปนไมเจาปาสงใหญกตามเมอโตพายตามลาพง ยอมหกโคนลงโดยงายเชน กน คนทมญาตอยพรอมหนา กยอมมผคอยชวยเหลอปะทะมรสมชวตใหผอนหนกเปนเบาเมอเราทาดมสข มทางเจรญกาวหนา กมคนใหความสนบสนน

ญาตคอใครญาต แปลวา คนคนเคย คนใกลชด หมายถง บคคลทคนเคยและวางใจกนได

ม ๒ ประเภท ไดแก

74๑. ญาตทางโลก แบงไดเปน ๒ พวก คอญาตโดยสายโลหต เชน ทวด ป ยา ตา ยาย ลง ปา นา อา พ นอง

หลาน เหลน ฯลฯ (สาหรบพอแม ลก ภรรยา สาม ถอวาเปนคนใกลชดเรามากทสดขอใหยกไวตางหาก เพราะเรามหนาททตองปฏบตตอบคคลเหลานตางกนออกไป และมรายละเอยดอยในมงคลท ๑๑ , ๑๒ , ๑๓ แลว)

ญาตโดยความใกลชดคนเคย เชน เปนเพอนสนทสนมกบเราโดยตรงหรอสนทสนมกบญาตทางสายโลหตของเรา

๒.ญาตทางธรรม หมายถง ผเปนญาตเพราะเหต ๔ ประการ คอเปนญาตเพราะบวชใหเปนภกษเปนญาตเพราะบวชใหเปนสามเณรเปนญาตเพราะใหนสย (พธกรรมของสงฆทพระอปชฌายใหแกศษย)เปนญาตเพราะสอนธรรมะใหวธรอนหาญาตแท ๆคนรจกกนทเรยกวาญาตนน ไมใชเพยงรจกตว ไมใชเพยงรจกวาเวลานเขาจะ

ชวยอะไรเราบาง แตจะตองมใจผกพนกบผทตนถอวาเปนญาตเสมอ แมแยกยายกนไปกอยากรขาวคราววาผนนทกขหรอสข หากเดอนรอนกพรอมจะชวยสงเคราะห อยางนเรยกวาญาต ญาตทแทตองมใจผกพนทงตอหนาและลบหลง ถารจกกนเพยงผวเผน จากไปแลวกแลวกนไป อยางนไมนบเปนญาต ยงถาคนรจกมกคนกนนนดกบเราเฉพาะยามเราเจรญ คากพสองคากนอง แตพอเราเพลยงพลาลง ชกหนมมาเลนแง จะแลเอาเนอจะเถอเอาหนง คนอยางนไมใชญาตแนนอน วธพจารณาวาใครเปนญาตดไดงาย ๆ คอ ใครกตามทเมอรวาเราเจบปวยกมาเยยมเยอน แมยามทเราปราศจากลาภ ยศ ตาแหนงหนาทการงานอนมเกยรตกยงปฏบตตนเสมอตนเสมอปลายตอเรา หรอถาเราตายกพรอมจะไปเผาศพเรา นนแหลจงนบวาเปนญาต

ลกษณะญาตทควรสงเคราะห๑. เปนคนทพยายามชวยเหลอตนเองกอนแลวอยางเตมท ไมใชเอะอะมอะไรกวง

มาหาทาเดยว งอมองอเทา ไมยอมชวยตนเอง๒. รจกทาตวใหนาชวย มความประพฤตด ไมยงเกยวกบอบายมข มสมมาคารวะ

มความออนนอมถอมตน มนาใจโอบออมอารเวลาทควรสงเคราะหญาต๑. เมอยากจนหาทพงไมได

75๒. เมอขาดทนทรพยคาขาย๓. เมอขาดยานพาหนะ๔. เมอขาดอปกรณทากน๕. เมอเจบไขไดปวย๖. เมอคราวมธระการงาน๗. เมอคราวถกใสความ มคดเรองการสงเคราะหญาต จะวางายกเหมอนยาก ครนจะวายากกเหมอนงาย คนทง

ญาตพนองจนตวเองเสยผเสยคนไปกม คนทสงเคราะหญาตพนองจนตวเองแทบตายทงเปนกมาก เรองนจงตองมขอบเขต มวธการทเหมาะสม ไมใชวาใครทาอะไรใหญาตแลวจะดเสมอไป

วธสงเคราะหญาตทางโลกความมงหมายของการสงเคราะหญาต อยทการผกสามคครวมนาใจญาตใหเปน

ปกแผน โดยใชหลก สงคหวตถ ๔ ดงน๑. ทาน หมายถง การเออเฟอแบงกนกนแบงกนใช ใหของฝากยามเยยมเยยน ให

ของขวญยามมงคล ใหของกนของใชยามตรษยามสารท ตลอดจนใหทนรอนทามาหากน โดยควรจะตงงบกลางไวสาหรบสงเคราะหญาตโดยเฉพาะ และเมอแบงปนใหญาตไปแลว กไมคดจะทวงคน แตถาเขานามาคนเองกควรเกบสารองไวในงบกลางนอก สาหรบสงเคราะหญาตคนอน ๆ ทเดอดรอนตอไป

๒. ปยวาจา พดจาตอกนดวยคาสภาพออนโยน เรยกสรรพนามตามศกด เชนเรยกลง ปา นา อา อนเปนภาษาของคนรกใครเคารพนบถอกน ถงจะโกรธเคองขดใจกไมแชงชกหกกระดกหรอนนทาวาราย

๓. อตถจตยา ทาตวใหเปนประโยชนแกญาต คอชวยเหลอเมอมธระการงาน เชนแตงงาน บวชนาค เจบปวย เปนความ งานศพ และอน ๆ อยางนอยกใหกาลงใจ

๔. สมานตตตา วางตวกบญาตใหเหมาะสมกบฐานะ ตาแหนง เหตการณ สงแวดลอม เคารพญาตผใหญ เอนดญาตผนอย เสมอตนเสมอปลาย รวมทกขรวมสขไมทอดทงกน

วธสงเคราะหญาตทางธรรมคอชกชวนญาตใหรจกประกอบการบญการกศล ชกนาใหไดทาทาน รกษาศล

เจรญภาวนา ใหตงอยในศรทธา สอนธรรมะให ชกนาใหบวช ชกนาใหปฏบตธรรมขอเตอนใจ

76การสงเคราะหญาตเปนความด เปนมงคลแกผทา แตทงนตองทา

ตามวถทางทถกตอง คอตองไมเอาการชวยเหลอญาตพนองมาทาใหเสยความเปนธรรมในหนาทของตน

างฝายญาตพนองซงเปนผขอรบความชวยเหลอ ยงตองคดใหมาก ถารกกนจรงแลว ไมสมควรทจะไปขอรองญาตพนองทมบญวาสนา มอานาจหนาทใหเขาทาผด ใหชวยเหลอเราในทางทไมเปนธรรม อยาขอรองหรอแมแตจะทาใหเขาตองกงวลใจทจะมาทาความผดเพอผลประดยชนของเรา การขอรองญาตนนไมผดศล ไมผดธรรม และไมเสยมารยาทแตอยางใด ขอสาคญอยทวา อยาขอใหเขาทาผดเพอเรากแลวกน

จะเหนไดวามงคลท ๑๑, ๑๒, ๑๓ เปนการสงเคราะหบดามารดา บตร ภรรยา แตการสงเคราะหญาตแทนทจะอยตอมาเปนมงคลท ๑๔ กลบเปนมงคลท ๑๗ โดยตองฝกทางานเปนในมงคลท ๑๔ บาเพญทานในมงคลท ๑๕ และประพฤตธรรมมความเทยงตรงไมลาเอยงในมงคลท ๑๖ กอน จงจะสงเคราะหญาต ทงนเพอปองกนการเลนพรรคเลนพวกใหเสยธรรม

อานสงสการสงเคราะหญาต๑. เปนฐานปองกนภย ศตรหมพาลทาอนตรายไดยาก๒. เปนฐานอานาจ ใหขยายกจการงานไดใหญโตขน๓. เปนบญกศล๔. เปนเครองยดเหนยวนาใจกน๕. ทาใหสนทสนมคนเคยกน๖. ทาใหเกดความสามคคกน๗. ทาใหเกดความจงรกภกดตอกน๘. เปนเหตใหเกดสนตสขไปทวโลก๙. ทาใหตระกลใหญโต มนคง๑๐. ทาใหมมญาตมากทกภพทกชาต๑๑. เปนแบบอยางทดแกอนชนรนหลง๑๒. เปนการสรางสงแวดลอมทดใหเกดขน“ตระกลใดทหมญาตไดรวมกนสรางสรรคจรรโลงวงศวาน ใหเปนปกแผนแนนหนา

จะเปฯทเกรงขามแกบคคลทงหลาย แมผมงรายกไมกลามาเบยดเบยน ประดจความหนาทบแหงกอไผทมหนามแวดลอมอยรอบขาง ยอมไมมใครเขาไปตดไดงาย ๆ หรอเหมอนดงกอบวทเจรญงอกงามอยในสระ ยอมเปนทเจรญตาเจรญใจแกผพบเหน”

77มงคลท ๑๘ทางานไมมโทษโรงงานทดมประสทธภาพ ไมใชเพยงเพราะผลตผลงานไดมากเทานน แตจะตอง

ผลตผลงานทมคณภาพและเปนประโยชนดวยเชนกน คนเราจะเจรญกาวหนา ทาประโยชนแกตนเองและผอนได ไมใชเพยงเพราะทางานไดมากเทานน แตจะตองเลอกทาเฉพาะงานทไมมโทษดวย

งานไมมโทษคออะไรงานไมมโทษ หมายถง งานทไมมเวรไมมภย ไมเบยดเบยนใครแตเปนประโยชน

ทงแกตนและผอนความสามารถในการทางานของคนมอย ๒ ระดบ คอ ขนทาได กบ ขนทาดได หมายถง การทางานสกแตใหเสรจ ๆ ไป จะเกดประโยชนหรอไมเพยงใด ไม

ไดคานงถงด หมายถง การเปนผคดใหรอบคอบถงผลไดผลเสยทกแงมม แลวจงเลอกทา

เฉพาะแตทเปนประโยชนจรง ๆ สงใดทไมเหนวาจะเปนประโยชน ทงแกตนเองและผอนเพยงพอกไมทาสงนน พดสน ๆ กคอ ถาทาตองใหด ถาไมดตองไมทา

กลาวอกนยหนง ทาได หมายถง ทาสงตาง ๆ ไดตามทตนอยากได อยากทา เชนคาขายเปนกขายสงทไมควรขาย อยางพวกเหลา บหร ยาบา เปนตน หรออยากไดยศ อยากไดตาแหนง กมงมนชวงชงเอาใหได ผดถกชวดอยางไรไมไดคานง การทาไดจงเปนเพยงคณสมบตขนตนของคนทางานเทานน ถาจะใหดจรงแลว ตองถงขน ทาด คนทาดนนมคณสมบตในตวถง ๒ อยาง คอนอกจากจะ ทาได แลวยงสามารถเลอก ไมทากได ถาเหนวาทาแลวจะไมด อยางนจงจะเกงแท

อาจจะเปรยบไดวา คนทางานขนทาได กเหมอนกบเดกทารกทเพงรจกกน ทาเปนแตเพยงหยบอะไรใสเขาปากแลวกลนลงทองไป กนขนนเรยกวา กนได ยงไมใชคนกนเปน ยงไมมความดวเศษอะไรนก ถาพเลยงเผลออาจหยบสงทเปนพษใสเขาปากแลวกลนลงทองใหผใหญตองเดอดรอนตองวงหาหมอกได แตคน กนเปน จะตองรจกเลอกของกน เหนวาควรกนจงกน ถาไมควรกนกไมกน เชนเดยวกน นกทางานทเกงแทตองถงขน ทาด คอไมใชสกแตวาทางานได แตตองเหนวางานทจะทาเปนงานทดควรทา จงลงมอทา

วธพจารณางานวามโทษหรอไมในการพจารณางานททาวามโทษหรอไม ตองไมถอเอาคาตชมของคนพาลมาเปน

อารมณ เพราะคนพาลนน เปนคนมใจขนมวเปนปกต มวนจฉยเสย ความคดความเหนผด

78เพยนไปหมด สงใดทถกกเปนเปนผด ทผด กลบเหนเปนถก หรอเรองทดคนพาลกเหนเปนเรองทชว แตเรองทชวกลบเหนเปนเรองทด จงถอเปนบรรทดฐานไมได

สวนบณฑตนน เปนคนมความคดเหนถกตอง รจกผดชอบชวด รจกบาปบญคณโทษ ทงเปนคนมศลมสตย คนประเภทนใจกบปากตรงกน เราจงควรรบฟงคาตชมมของบณฑตดวยความเคารพ

หลกทบณฑตใชพจารณาวางานมโทษหรอไมนน มอย ๔ ประการดวยกน แบงเปฯหลกทางโลก ๒ ประการ และหลกทางธรรม ๒ ประการ

องคประกอบของงานไมมโทษงานไมมดทษจะตองมองคประกอบ ๔ ประการ ดงน๑. ไมผดกฎหมาย๒. ไมผดประเพณ๓. ไมผดศล๔. ไมผดธรรม๑. ไมผดกฎหมาย กฎหมายเปนระเบยบขอบงคบซงทกคนตองปฏบตตาม การ

ทาผดกฎหมายทกอยางจดเปนงานมโทษทงสน แมบางอยางจะไมผดศลธรรมขอใดเลย เชนการปลกบานในเขตเทศบาล ตองขออนญาตตามเทศบญญต ถาไมขอ ผด การทาอยางนดเผน ๆ ทางธรรมเหมอนไมผด เพราะปลกในทของเราเอง และดวยเงนทองของเรา แตการกระทาดงกลาวกเปฯงานมโทษคอมตาหน และโปรดทราบดวยวา เมอใครทางานมโทษกยอมผดหลกธรรมอยนนเอง อยางนอยกผดมงคล

พระสมมาสมพทธเจาไดทรงสงสอนเปนหนกหนา ทงพระทงชาวบานใหเคารพตอกฎหมายบานเมองโดยเครงครด ไมเคยปรากฏในทไดเลยวาพระบรมศาสดาของเราสอนพทธศาสนกชนใหแขงขอตอกฏหมาย แมจะเอาการประพฤตธรรมหรอความเปนพระเปนสงฆเปนขออาง แลวทาการดอแพง กหาชอบดวยพทธประสงคไม

งนแสดงใหเหนวา พระพทธศาสนาตองการใหศาสนกชนเปนคนรกสงบปละใหเคารพในกฎหมาย ชาวพทธตองไมทาตว “ดอแพง” ตอกฎหมายบานเมองไมวาในกรณใด ๆ

ถาเราพจารณาในแงมงคลแลว จะเหนไดชดวาการทาผดกฎหมายนนเปนอปมงคลแน เพราะเปนการสรางความผดคลองคอตวเอง

๒. ไมผดประเพณ ประเพณ หมายถง จารต ขนบธรรมเนยมของมหาชนในถนหนง ๆหรอสงคมหนง ซงแตกตางกนมากบางนอยบาง แตเมอคนทงหลายเขาถอกนเปนสวนมากและนยมวาด กกลายเปนกฎของสงคม ใครทาผดประเพณถอวาผดตอมหาชน เชน

79ประเพณแตงงาน ประเพณตอนรบแขก ประเพณรบประทานอาหาร ประเพณทาความเคารพผใหญ ฯลฯ ซงแตกตางกนไปในปตละทองท จงตองศกษาใหด

เราชาวพทธ เมอจะเขาไปสชมชนใด กตองถามไถดกอนวาเขามประเพณอยางไรบาง อะไรทพอจะโอนออนผอนตามไดกทาตามเขา แตถาเหนวาทาไปแลวจะกอใหเกดความเสยหายตอตวเรา เสยหายแกภมธรรม และศกดศรของชาวพทธ กควรงดเสยอยาเขาไปเกยของ เชน ประเพณไมใหเกยรตแกผสงอาย ดถกผหญงของคนบางเหลา ประเพณถอฤกษยามจนแทบไมมโอกาสทามาหากน ประเพณหามถายอจจาระปสสาวะซาทของชาวอนเดยบางกลม จนกระทงไมสามารถทาสอมใชได

๓. ไมผดศล ศลเปนพนฐานของการทาความดทกอยาง แมในไตรสกขา ซงถอเปนหวใจของพระพทธศาสนากบงไววา

ศล เปนพนฐานของสมาธสมาธ เปนพนฐานของปญญาปญญา เปนเครองบรรลนพพานดงนน ผทคดจะสรางความดโดยไมนาพาในการรกษาศลเลย จงเปนการคดสราง

วมานในอากาศเราชาวพทธทงหลายควรพจารณาทกครงกอนทางาน งานทเราจะทานนขดตอศล

๕ หรอไม ถาผดศลกไมควรทา ใหงดเวนจากการลวงละเมดศลและงดเวนจากการสนบสนนผอางตววาเปนผวเศษ แตไมมศลดวยเชนกน

พระสมมาสมพทธเจาตรสวา “เธอพงพจารณาเนอง ๆวา ตวของเราเองตเตยนตวเราเองโดยศลไดหรอไม เธอพงพจารณาเนอง ๆ วา ผรใครครวญแลวตเตยนเราโดยศลไดหรอไม”

(นย อภณหปจจเวกขณธรรมสตร) อง. ทสก. ๒๔/๔๘/๙๒๔. ไมผดธรรม ธรรมคอความถก ความด ในการปฏบตงานทกครงตองคานงถอ

ขอธรรมทพระสมาสมพทธเจาตรสไวใหถถวน เพราะงานบางอยางแมจะไมผดกฎหมาย ไมผดประเพณ และไมผดศล แตอาจผดหลก

ธรรมได ดงเชนการผกโกรธ คดพยาบาท ผดหลกกศลกรรมบถการเกยจคราน ผดหลกอทธบาทการเปนนกเลงการพนน เจาช ผดหลการละอบายมมข

80ดงนนเมอเราทางาน ไมวาจะเปน งานทางกาย ทางวาจา หรอทาง

ใจกตาม เราตองทาใหถกตองตามกฎหมาย ประเพณ ศล และธรรม จงจะไดชอวาเปนคนทางานไมมโทษ

คนบางคนมปญหาวา ใจกตองการทางานไมมโทษ แตทางานครงใดกวาจะรวางานทตวทาเปนงานมโทษ กสายไปเสยแลว ทาไปแลว จงมปญหาวาทาอยางไรเราจงจะเปนคนทรกอนทา

วธรกอนทาางพระพทธศาสนาสอนเรองการทางานไววา “นสสมม กรณ เสย โย” คอ

“ใครครวญดกอน แลวจงลงมอทา” นกทางานสมยนกมคตวา “อยาดมกอนเหน อยาเซนกอนอาน” ซงกเปนการปฏบตตามหลกธรรมนนเอง

แตการทางานแบบนคนหนมสาวมกจะไมคอยชอบเพราะใจรอน เวลาเสนองานใหผใหญ พอทานบอกวา “ขอคดดกอน” เดกกมกจะขดใจหาวาคนแกขขลาดทาอะไรไมเดดขาดความจรงไมใชเรองกลาหรอขลาด แตเปนเรองการใชความคดทานตองการกอนทา ไมใชทากอนร แลวทาอยางไรเราจงจะรกอนทา

ขอสาคญคอ ตองทาใจเราใหคลายความอวดดอถอทฏฐมานะ ตองยอมรบวาเราไมใชคนเกงทสด เราไมใชคนฉลาดทสด ยงมผทเกดกอนเรารเหนมามากกวาเรา ใครลดความลาพองลงเสยไดงน คนนนจะมหวงเปนคนรกอนทา ถาปรบปรงตวอยางนไมไดกไมมหวง จะตองเปนคนทากอนรอยราไปสอบตกแลวจงรวาเกโรงเรยนไมด ตบแขงแลวจงรตววากนเหลามากไป หมดตวแลวจงรวาไมควรเลนการพนน หนกเขากตองเขาคก แลวจงรวาบานเมองมชอมแป กรรมแท ๆ

ประเภทของงานไมมโทษงานทเรทานนแบงไดเปน ๒ ประการ คอ๑. งานททาเพอประโยชนตนเอง๒. งานททาเพอประโยชนสวนรวมผททางานไมมโทษกหมายถง ผททางานทง ๒ ประการนอยางถกตองและ

สมบรณตามองคประกอบทง ๔ ประการ ดงไดกลาวมาแลวงานททาเพอประโยชนตนเองคอการทามาหาเลยงชพตาง ๆ เชน ทานา ทาสวน คาขาย เปนคร เปนชางไม

ชางยนต ฯลฯ ซงในเรองการประกอบอาชพน พระสมมาสมพทธเจาตรสวา อาชพตองหามตอไปน พทธศาสนกชนไมควรทา ไดแก

81๑. การคาอาวธ๒. การคามนษย๓. การคายาพษ๔. การคายาเสพยตด๕. การคาสตวเพอนาไปฆาใครกตามทประกอบอาชพ ๕ ประการขางตนน ไดชอวาทางานมโทษและกอให

เกดโทษแกตนเองมากมายสดประมาณ แมจะรารวยเรวกไมคมกบบาปกรรมทกอไวงานททาเพอประโยชนสวนรวมคอการทางานสงคมสงเคราะหชวยเหลอคนขางเคยง และชวยเหลองานทเปน

ประโยชนตอสงคมสวนรวม เชน สรางสะพาน ทาถนน สรางศาลาทพกอาศยขางทาง ฯลฯขอเตอนใจนกทางานเพอสวนรวมในการทางานนน ใหทาเตมกาลง แตอยาทาจนลนมอ และกอนจะทางานเพอสวน

รวมนนเราจะตองฝกฝนตวเราเองใหดกอน ฝกแกนสยทไมด ๆ ในตวดวยการประพฤตธรรมดงมงคลท ๑๖ เพอปองกนไมใหกรทบกระทงกบผอนเวลาทางาน และเพอใหสามารถควบคมการทางานใหเปนไปตามเปาหมายวาเพอสงคมจรง ๆ ไมใชเพอชอเสยง เพอความมหนามตาของเราเอง และใหรบรวาการทางานเพอสวนรวมนน แทจรงผทไดรบประโยชนมากทสดกคอ ตวเราเอง คอไดทงบญกศลและอปนสยทดตดตวไปเบองหนา และเปนการสรางสงแวดลอมทดใหแกตวเองอกดวย สวนประโยชนทผอนจะไดรบถอเปนเพยงผลพลอยไดเทานน ถาคดไดอยางนจะทาใหใจสบาย มกาลงใจในการทางานและไมคดทวงบญทวงคณเอากบใคร

นอกจากนน ผทจะทางานเพอสวนรวมจะตองหดรกษาศล ๘ รกษาอโบกถศลเพอเปนการฝกควบคมอารมณใหด เพระาการทางานเพอสวนรวมนนจะตองคลกคลกบคนจานวนมาก มโอกาสทจะกระทบกระทงเกนเลยกนไดงายทาใหเดอดรอนในภายหลง ทง ๆ ททาดวยความหวงด ตนเองกมกรรมตดตวไปและกอนทจะทางานเพอสงคม ใหปรบปรงสภาพในครอบครวของตนใหด ตองมเวลาใหลกใหครอบครวใหพอ ครอบครวจะไดมนคงเปนสข สงผลใหเราทางานไดเตมท โดยไมตองหวงหนาพะวงหลง

การทางานไมมโทษทงเพอคนเองและเพอสาธารณประโยชน ทานสรปไว ๑๐อยาง ดงน

ตวอยางการทางานไมมโทษ๑. การรกษาอโบสถศล๒. การทางานชวยเหลอกนในทางทชอบ

82๓. การสรางสถานทปฏบตธรรม เชน วด เจดย ฯลฯ๔. การปลกตนไมเพอใหรมเงาแกคนเดนทาง๕. การสรางสะพาน เพอใหคนสญจรไปมาไดสะดวก๖. การสรางประปา สรางแหลงนา เพอใหประชาชนไดใชนาสะดวก๗. การตงนาดมนาใชไว เพอใหคนไดใชสะดวกสบาย๘. การใหทอยอาศยแกบคคล๙. การตงอยในบญกศล หรอตงอยในบญกรยาวตถ ๑๐ ประการ๑๐. การถงพรอมดวยศลและการเจรญสมาธภาวนาอานสงสการทางานไมมโทษคนทางานมโทษนน ไดกบเสยเปนเงาตามตว ยงไดงานมากกทกขใจมาก เขา

ทานอง“อมทองแตพรองทางใจ”ยงรวยไดทรพยมากเทาไรโอกาสทจะเสยคนกมากเทานน ยงทากยงทกข คณความดในตวลดลงทกท สวนคนททางานไมมโทษนน จะกาวหนาไปสความสขแทและความเจรญแท ถงแมจะไมรวยทรพย แตกรวยความด

คนทางานไมมโทษนนจะหลบกเปนสข จะตนกเปนสข ไมอายใตร ไมตองหวาดระแวงใตร เพระางานททาเปนประโยชนแกโลกลวน ๆ ไมมโทษเขาไปเจอปนเลย ชอวาไดทดแทนบญครของโลกทอาศยเกดมา เมอทางานเสรจเรยบรอยแลว กจะไดสนตสขเปนเครองตอบแทนไปชวกาลนาน

“ยศยอมเจรญแกผมความหมนมสต มการงานสะอาด ใครครวญกอนแลวจงทาสารวมแลว เปนอยโดยธรรม ไมประมาท”***************มงคล ๑๘ มงคลแรกนน เปนเรองของการดารงตนอยในสงคม ไดอยางมความรตามอตภาพ ทาใหตวของเราเปนคนดทใคร ๆ หรอสงคมไหน ๆ กตองการสาหรบมงคล ๒๐ มงคลหลง จะเปนเรองของการฝกใจโดยเฉพาะ จนกระทงหมดกเลสเปนพระอรหนต ดงตอไปนมงคลท ๑๙ งดเวนจากบาปกอนจะแตงตวใหสวยงาม

83เราจาตองอาบนาชาระลางส ง สกปรกออกกอนฉนใดกอนจะปรบปรงใจใหสะอาดบรสทธมคณธรรมสงขนมคณธรรมสงขนเรากจาตองงดเวนจากบาปทงปวงกอนฉนนนบาปคออะไร?สงของทเสย เรามอเรยกตาง ๆ กนไป เชน บานเสยเราเรยกบานชารด อาหาร

เสยเราเรยกอาหารบด ฯลฯ คาจาพวกทวา บด ชารด แตก หก ผพง เนา ขนรา ฯลฯ ถาพดรวม ๆ เราเรยกวา เสย หมายความวา มนไมด

อาการเสยของจตกเหมอนกน เราเรยกแยกไดหลายอยาง เชน จตเศราหมอง จตเหลวไหว ใจราย ใจดา ใจขนมว ฯลฯ แลวแตจะบอกอาการทางไหน คาวา เสราหมอง เหลาวไหว ตาทราม รายกาจ เปนคาบอกวาจตเสย ซงความเสยของจตนทางพระพทธศาสนาทานใชคาสน ๆ วา “บาป” คาวาบาปจงหมายถง ความเสยของจตนนเอง คอการทใจมคณภาพตาลงไมวาจะเสยในแงไหน กเรยกวาบาปทงสน

กาเนดบาปการกาเนดของบาป ในทศนะของศาสนาอน เชน ครสต อสลาม ฮนด ตางกบของ

ศาสนาพทธอยางมาก เชน แนวคดในศาสนาครสตกด อสลามกดสอนวาบาปจะเกดเมอผดคาสงของพระผเปนเจา เชน พระผเปนเจาสงใหนกถงพระองคอยประจา ถาลมนกไปกเปนบาป หรอพระผเปนเจาในศาสนาครสตสงไมใหเอยนามพระองคโดยไมจาเปน ถาใครเอยนามพระเจาพราเพรอกเปนบาป

ยงไปกวานนตามความเชอองเขา บาปยงมการตกทอดไปถงลกหลานไดอกดวยเชน ในศาสนาครสตเขาถอวา ทกคนเกดมามบาป คออาดมกบอวาซงขดคาสงพระเจา แอบไปกนแอปเปลในสวนเอเดน ถกพรเจาปรบโทษเอาเปนบาป ลกหลานทวโลกจงมบาปตดตอมาดวย โดยนยนศาสนาครสตเชอวาบาปตกทอดถงกนไดโดยสายเลอด

สาหรบพระพทธศาสนานน เนองจากพระสมมาสมพทธเจาทรงฝกสมาธมาอยางดเยยมไมมผใดเสมอเหมอน เปนผลใหพระองคทรงเหนและรจกธรรมชาตของกเลส อนเปนตนเหตแหงบาปทงหลายไดอยางถกตองตามความเปนจรง และสามารถกาจดกเลสเหลานนออกไปไดโดยสนเชงและเดดขาดพระองคไดตรสสรปเรองการกาเนดของบาปไวอยางชดเจนวา

“นตถ ปาป อกพพโต

84บาปยอมไมมแกบคคลผไมทา บาป”“อตตนา ว กต ปาป อตตนา สงกลสสตใครทาบาป คนนนกเศราหมองเอง”“อตตนา อกต ปาป อตตนา ว วสทธ”พระพทธวจนะน เปนเครองยนยนการคนพบของพระองควา บาปเปนเคองเแพาะ

ตว ไมใชสงตดตอกนได ใครทาบาปคนนนกไดบาป ใครไมทาบาปกรอดตวไป พอทาบาปกเรองของพอ ลกไมไดกนลกกหว หรอลกกนขาวลกกอมพอไมไดกนพอกหว ไมใชพอกนขาวอยทบาน ลกอยบนยอดเขาแลวจะอมพอไมไดกนพอกหว ไมใชพอกนขาวอยทบาน ลกอยบนยอกเขาแลวจะอมไปดวยเพราะเปนเรองเฉพาะตว ใครทาใครได

ดงนน ตามความเหนของพระพทธศาสนา บาปจงเกดทตวคนทาเองคอเกดทใจของคนทา ใครไปทาชว บาปกกดกรอนใจของคนนนใหเสยคณภาพเศราหมองขนมวไป ทาใหเกดความทกขทรมานไป ไมเกยวกบคนอน

วธลางบาปเมอทศนะในเรองกาเนดบาปตางกนดงกลาว วธลางบาประหวางศาสนาทมพระ

เจากบของพระพทธศาสนาจงหางกนราวฟากบดน ศาสนาทเชอพระเจาเชอผสรางผศกดสทธ สอนวาพระเจาทรงไวซงสทธขาดทจะยกเลกบาปใหใคร ๆ ไดโดยการไถบาป ขออยางเดยวใหผนนภกดตอพระผเปนเจากแลวกน

แตพระสมมาสมพทธเจา ผทรงรแจงโลกหาใครเสมอเหมอนมได ตรสสอนวา“สทธ อสทธ ปจจตตความบรสทธหรอไมบรสทธ เปนเรองเฉพาะตว”“นาโญ อญ วโสธเยใครจะไถบาป ทาใหคนอนบรสทธไมได”พระพทธวจนะทงหมดนปฏเสธทศนะทวา บาปของคนหนงจะตกทอดไปยงอกคน

หนงได และปฎเสธลทธทวา บาปทคนหนงทาแลวจะมผหนงผใดมาไถถอนใหไดวธการลางบาปในพระพทธศาสนาสามารถทาไดอยางมเหตผลดงน สมมตวาเราม

เกลอยชอนหนง ใสลงไปในนา ๑ แกว เมอคนใหละลายแลวลองชมด ผลเปนอยางไร“กเคม”ถาเอานาแกวนใสลงในถงนาแลวเตมนาใหเตม ชมดเปนอยางไร“กแคกรอยๆ”ถา

เอานาในถงนใสลงในเทงกนาฝนใบใหญ ชมดเปนอยางไร“กจดสนท”“เกลอหายไปไหนหรอเปลา”

85“เปลา ยงอยครบถวนตามเดม”“แลวทาไมไมเคม”“กเพราะนาในเทงกมประมาณมาก มากจนสามารถเจอจางรสเคมของเกลอจนกร

เทงหมดฤทธ เราจงไมรสกถงความเคม ภาษาพระทานเรยก อพโพหารก แปลวา มเหมอนไมม คอเกลอนนยงมอยแตวาหมดฤทธเสยแลวถอไดวาไมม”

เชนกน วธลางบาปในพระพทธศาสนากคอ การตงใจทาความดสงสมบญใหมากเขาไว ใหบญกศลนนมาเจอจางบาปลงไป การทาบญอปมาเสมอนเตมนา ทาบาปอปมาเสมอนเตมเกลอ เมอเราทาบาป บาปนนกตดตวเราไป ไมมใตรไถบาปแทนได แตเราจะตองหมนสรางบญกศลใหมาก เพอมาเจอจางบาปใหหมดฤทธลงไปใหได

งดเวนจากบาปหมายความวาอยางไร ?งด หมายถง สงใดทเคยทาแลวหยดเสย เลกเสยเวน หมายถง สงใดทไมเคยทา กไมยอมทาเลยงดเวนจากบาป จงหมายความวา การกระทาใดกตามทง กาย วาจา ใจ ทเปน

ความชว ความรายกาจ ทาใหใจเศราหมอง ถาเราเคยทาอยกจะงดเสย ทยงไมเคยทากจะเวนไมยอมทาโดยเดดขาด

สงททาแลวเปนบาปคอ อกศลกรรมบถ ๑๐ ไดแก๑. ฆาสตว เชน ฆาคน ยงนกตกปลา รวมถงทรมานสตว๒. ลกทรพย เชน ลกขโมย ปลน ฉอโกง หลอกลวง คอรรปชน๓. ประพฤตผดในกาม เชน เปนช ฉดครา อนาจาร๔. พดเทจ เชน พดโกหก พดเสรมความ ทาหลกฐานเทจ๕. พดสอเสยด เชน พดยยงใหเขาแตกกน ใสรายปายส๖. พดคาหยาบ เชน ดา ประชด แชงชกหกกระดก วากระทบ๗. พดเพอเจอ เชน พดพลาม พดเหลวไหล พดโออวด๘. คดโลภมาก เชน อยากไดในทางทจรต เพงเลงทรพยคนอน๙.คดพยาบาท เชน คดอาฆาต คดแกแคน คดปองราย๑๐. คดเหนผด เชน เหนวาบญบาปไมม เหนวาพอแมไมมพระพทธคณเหนวา

ตายแลวสญ เหนวากฎแหงกรรมไมมวธงดเวนจากบาปใหสาเรจ

86คนเราประกอบขนดวยกายและใจ โดยใจจะเปนผคอยควบคมกาย

ใหทาหรอไใหทาสงตาง ๆ ตามทใจตองการ พระสมมาสมพทธเจาตรสวา“ทกอยางมใจเปนใหญ สาเรจไดดวยใจ ถาใครมใจชวเสยแลวการพดการกระทา

ของเขากยอมชวตามไปดวย เพราะการพดชวทาชวนนความทกขกยอมตามสนองขา เหมอนวงลอเกลยนทหมนเวยนตามบดขยรอยเทาโคทลากมนไป

แตถามใจบรสทธ การพด การกระทา กยอมบรสทธตามไปดวย เพราะการพดการกระทา ทบรสทธดงามนน ความสขกยอมตามสนองเขาเหมอนเงาทไมพรากไปจากรางฉะนน”

ดงนนผทปรารถนาหาความสขความกาวหนาทงหลาย จงตองฝกใจตนเองใหงดเวนบาป ซงทาไดโดย ตองฝกใหใจมหรโอตตปปะเสยกอน

หรโอตตปปะคออะไร ?หร คอความละอายบาป ถงไมมใตรรแตนกแลวกนแหนงแคลงใจ ไมสบายใจ เปน

ความรสกรงเกยจ ไมอยากทาบาป เหนบาปเปนของสกปรก จะทาใหใจของเราเศราหมองจงไมยอมทาบาป

โอตตปปะ คอความเกรงกลวบาป เปนความรสกกลว กลววาเอทาไปแลว บาปจะสงผลเปนความทกขทรมานแกเรา จงไมยอมทาบาป

สมมตวาเราเหนเหลกชนหนงเปอนอจจระอย เราไมอยากจบตองรงเกยจวาอจจาระมาเปอนมอเรา ความรสกนเปรยบไดกบ หร คอ ความละอายตอบาป

สมมตวาเราเหนเหลกทอนหนงเผาไฟอยจนรอนแดง เรามความรสกกลงไมกลาจบตอง เพราะเกรงวาความรอนจะลวกเผาไหมมอเรา ความรสกนเปรยบไดกบ โอตตปปะคอความเกรงกลวตอผลของบาป

“สตบรษ ผสงบระงบ ประกอบดวยหรโอตตปปะ ตงมนอยในธรรมขาว ทานเรยกวา ผมธรรมของเทวดาในโลก”

เหตททาใหเกดหร๑. คานงถงความเปนคน หรอชาตตระกล “เรานมบญอตสาหไดเกดเปนคนแลว

ทาไมจงจะมาฆาสตว ทาไมตองมาขโมยเขากน นนมนเรองของสตวเดรจฉาน ทาไมตองมาแยงผวแยงเมยเขา ไมใชหมหมากาไกในฤดผสมพนธน เรานมนชาตคน เปนมนษยสงกวาสตวทงหลายอยแลว” พอคานงถงชาตตระกล หรกเกดขน

87๒. คานงถงอาย “โธเอย! ภราก แกปานนแลว จะมานงเกยวเดก

สาว ๆ คราวลกคราวหลานอยไดอยางไร โธเอย เรากแกานนแลวจะมาขโมยของเดกรนลกรนหลานไดอยางไร” พอคานงถงวย หรกเกดขน

๓. คานงถงความดทเคยทา “เรากเคยมความองอาจกลาหาญ ทาความดมากมากแลว ทามจะตองมาทาความชวเสยตอนนละ ไมเอาละ ไมยอมทาความชวละ” พอคานงถงความดเกากอน หรกเกดขน

๔. คานงถงความเปนพหสต “ดซ… เรากมความรขนาดนแลว รวาอะไรด อะไรชวรวาอะไรควรทา อะไรไมควรทา รสารพดจะรแลวจะมาทาความชวไดอยางไร” พอคานงถงความเปนพหสต หรกเกดขน

๕. คานงถงพระศาสดา “เราเองกลกพระพทธเจา พระองคสทนเหนอยยาก ตรสรธรรมแลวทรงสงสอนอบรมพวกเราตอ ๆ กนมา เราจะละเลยคาสอนของพระองคไปทาชวไดอยางไร” พอคานงถงพระศาสดา หรกเกดขน

๖. คานงถงครอาจารย สถานศกษา “ฮ! ภรากศษยมครเหมอนกน อาจารยสอบรมสงสอนมา ชอเสยงสถาบนของเรากโดงดงเปนทยกยองสรรเสรญแลวเราจะมาทาชวไดอยางไร” พอคานงถงครอาจารย สานกเรยน หรกเกดขน

เหตททาใหเกดโอตตปปะ๑. กลวคนอนต “นถาเราขนไปขโมยของเขาเขา คนอนรคงเอาไปพดกนทว ชอ

เสยงทเราอตสาหสรางมาอยางด คงพงพนาศหมดคราวนเอง” กลววาคนอนเขาจะตเอาโอตตปปะกเกดขน จงไมยอมทาบาป

๒. กลวการลงโทษ “อยาดกวา ขนไปฆาเขาเขา บาปกรรมตามทน ตารวจจบไดมหวงตดคกตลอดชวตแน” เมอกลววาบาปจะสงผลใหถกลงโทษ โอตตปปะกเกดขน จงไมยอมทาบาป

๓. กลวการเกดในทคต “ไมเอาละ ขนไปขโมยของเขาอกหนอยตองไปเกดเปนสตวนรก สตวเดยรจฉาน เปนเปรต เปนอสรกาย ไมทาดกวา” เมอกลววาจะตองไปเกดในทคต โอตตปปะกเกดขน จงไมยอมทาบาป

ขอเตอนใจการทาชว เหมอนการเดนตามกระแสนา เดนไปไดงาย ทก ๆ คน พรอมทจะ

กระทาสงตาง ๆ ไปตามกระแสกเลสอยแลว ถาไมควบคมใหด ยอมตกเปนทาสของกเลสกระทาสงตาง ๆ ตามอานาจของความอยาก กจะประสบทกขในบนปลาย

88การทาด เหมอนการเดนทวน กระแสนา เดนลาบาก ตองใช

ความอดทน ใชความมานะพยายาม ตองระมดระวงไมใหลนลม การทาความดเปนการทวนกระแสกเลสในตว ไมทาสงตาง ๆ ตามอาเภอใจ คานงถงความถกความดเปนทตง ไมยอมเปนทาสของความอยาก เปนสงททาไดยาก ตองใชความสขมรอบคอบ ใชความมานะพยายามสง แตจะประสบสขในบนปลาย

การทากลาง ๆ เหมอนยนอยเฉย ๆ กลางกระแสนา ไมชากถกกระแสนาพดพาไปได คนทคดวา “ฉนอยของฉนอยางนกดแลว ไมไดทาความเดอดรอนใหใคร แตความดฉนกไมสนใจทจะทา” เขาทานองบญกไมทา กรรมกไมสราง วดกไมเขา เหลากไมกน เขายอมจะมโอกาสเผลอไปทาความชวไดในไมชา เพราะใจของคนเราพรอมทจะไหลเลอนลงไปในทตาตามอานาจกเลสอยแลว ผทคดอยางนจงเปนคนประมาทอยางยง

ดงนน เราชาวพทธทงหลาย นอกจากจะตองพยายามงดเวนบาปเพอปองกนใจของเราไมใหไหลเลอนไปทางตาแลว จะตองหมนยกใจของเราใหสงอยเสมอ ดวยการขวนขวายสรางสมบญกศลอยเปนนจ คอการทาทาน รกษาศล เจรญภาวนา เปนตน

อานสงสการงดเวนบาป๑. ทาใหเปนคนไมโกรธ ไมมภย๒. ทาใหเกดมหากศลตามมา๓. ทาใหโรคภยไขเจบไมเบยดเบยน๔. ทาใหเปนผไมประมาท๕. ทาใหเกดศรทธาในพระพทธศาสนามากยงขน๖. ทาใหจตใจผองใส พรอมทจะรองรบคณธรรมขนสงตอไปฯลฯ“บณฑตเหนภยในนรกทงหลายแลว พงงดเวนบาปทงปลายเสย พงสมาทานอรย

ธรรมแลวงดเวน เมอความบากบนมอย ชนไมพงเบยดเบยนสตว และรอย ไมพงพดมสา และไมพงหยบฉวยของทเขาไมให และพงเปนผยนดดวยภรรยาของตน พงงดภรรยาของคนอนและไมพงดมเมรยสรา อนยงจตใหหลง”

มงคลท ๒๐ สารวมจากการดมนาเมาไมขดเพยงกานเดยว อาจเผาผลาญเมองทงเมองใหมอดไหมไปไดฉนใด นาเมา

เพยงเลกนอย กอาจทาลายทกสงทกอยางของเราไดฉนนนสารวมจากการดมนาเมาหมายถงอะไร

89นาเมา โดยทวไปหมายถงเหลา แตในทนหมายถง ของมนเมาให

โทษทกชนด ไมวาจะเปนนาหรอแหง รวมทงสงเสพยตดทกชนดดม ในทนหมายถง การทาใหซมซาบเขาไปในรางกาย ไมวาจะโดยวธ ดม ดม อด

นตถ สบ ฉด กตามสารวม หมายถง ‘ระมดระวง’ นยหนงและ ‘เวนขาด’ อกนยหนงเหตทใฃคาวา ‘สารวม’พระพทธศาสนาเปนศาสนาประเภทมเหตผล บางศาสนาเหนโทษของเหลา เหน

โทษของแอลกอฮอล เพราะฉะนนนอกจากหามดมแลวเอามาทาแผลกไมได จบตองกไมไดคนตายแลวเอาแอลกอฮอลมาเชดลางศพกไมไดเพราะเปนของบาป

แตในพระพทธศาสนา พระสมมาสมพทธเจาไมไดหามเหมารวมหมดอยางนนเพราะทรงมองเหนวาเหลาหรอสงเสพยตด แมจะมโทษมหนต แตในบางกรณกอาจนามาใชประโยชนในทางการแพทยได เชน มอรฟนใชฉดระงบความเจบปวด หรอยาบางอยางตองอาศยเหลา สกดเอาตวยาออกมาเพอใชรกษาโรค คอเอาเหลาเพยงเลกนอยมาเปนกระสายยา ไมมรส ไมมกลนเหลาคงอย อยางนในพระพทธศาสนาไมไดหาม แตบางคนทอยากจะดมเหลาแลวหาขออาง นาเหลามาทงขวดเอายาใสไปนดหนอย อยางนนเปนการเอายามากระสายเหลา ใชไมได

โดยสรป สารวมจากการดมนาเมาจงหมายถง การระมดระวงเมอใชสงเสพยตดทงหลายในการรกษาโรค และเวนขาดจากการเสพสงเสพยตดใหโทษทกชนด ไมวาโดยวธใดกตาม

โทษของการดมนาเมาพระสมมาสมพทธเจาทรงสรปโทษของการดมสราไว ๖ ประการ คอ๑. ทาใหเสยทรพย เพราะไหนจะตองซอเหลามาดมเอง ไหนจะตองเลยงเพอน

งานการกไมไดทา ดงนแมเปนมหาเศรษฐ ถาตดเหลากอาจจะลมจมได๒. ทาใหเกดการทะเลาะววาท เพราะกนเหลาแลวขาดสต ไมสามารถควบคมตน

เองได จะเหนไดวาในวงเหลามกจะมเรองชกตอยตรนฟนแทงอยเสมอ เพอนรกกนพอเหลาเขาปากประเดยวเดยวกฆากนเสยแลว

๓. ทาใหเกดโรคหลายอยาง ทงโรคตบแขง โรคกระเพาะ โรคหวใจ โรคเสนโลหตในสมองแตก โรคทางระบบประสาท ฯลฯ

๔. ทาใหเสยชอเสยง เพราะไปทาสงทไมดเขา ใครรวาเปนคนขเมากจะดถกเหยยดหยาม ไมมใครไววางใจ

90๕. ทาใหแสดงอจาดขาดความ ละอาย พอเมาแลว อะไรทไมกลา

ทากทาได จะนอนอยกลางถนน จะเอะอะโวยวาย จะถอดเสอผาในทสาธารณะทาไดทงนน๖. ทาใหสตปญญาเสอมถอย พอเมาแลว จะคดอะไรกคดไมออก อานหนงสอกไม

ถก พดจาวกวน พอดนหนก ๆ เขาอกหนอยกกลายเปนคนหลงลม ปญญาเสอม“เหลาจงผลาญทกสงทกอยาง ผลาญทรพย ผลาญไมตร ผลาญสขภาพ ผลาญ

เกยรตยศ ผลาญศกดศร ผลาญสตปญญา”การดมเหลานนทาใหเกดความสขไดบางสาหรบคนทตด แตเปนความสขหลอก ๆ

บนความทกข เหลาทาใหเพลดเพลน แตเปนการเพลดเพลนในเรองเศราการดมนาเมา นอกจากจะเปนการมอมเมาตวเองวนแลววนเลา ยงเปนการบน

ทอนทกสงทกอยางของตนเองอกดวย แมทสดความสขทางใจทคนเมาเหนวาตนไดจากการเสพสงเสพยตดนน กเปนความสขจอมปลอม

โทษขามภพขามชาตของการดมสราเหลาไมไดมโทษเฉพาะชาตนเทานน แตยงมโทษตดตวผดมไปขามภพขามชาต

มากมายหลายประการ ตวอยางเชน๑. ทาใหเกดเปนคนใบ พวกนตายในขณะเมาเหลา คนทเมาเหลากาลงไดท ลน

จกปากกนทงนน พดไมรเรอง ไดแตสงเสยง “แบะ ๆ” พอตายแลวกตกนรก จากนนกลบมาเกดใหม กรรมยงตดตามมาเลยเปนใบ

๒. ทาใหเกดเปนคนบา พวกนภพในอดตดมเหลามามาก เวลาเมากมประสาทหลอน เวรนนตดตวมา ในภพชาตนเกดมากเปนบา อยด ๆ กไดยนเสยงคนมากระซบบางเหนภาพหลอนวาคนนนคนนจะมาฆาบาง

๓. ทาใหเกดเปนคนปญญาออน พวกทดมเหลาจด ๆ ตอนเมากคดอะไรไมออกอยแลว ดวยเวรสรานกสงผลใดเกดเปนคนปญญาออน

๔. ทาใหเกดเปนสตวเลอยคลาน ไมวาจะเปฯ ตะกวด ง เหย มาจากพวกขเมาทงนน พวกนซอมคลานมาตงแตตอนเปนคน พอตายเขากไดเกดมาคลานสมใจนก

วธเลกเหลาใหไดเดดขาด๑. ตรองใหเหนโทษ วาสรามโทษมหนตดงไดกลาวมาแลว๒. ตงใจอยางแนวแนวาจะเลกโดยเดดขาด ใหสจจะกบผใหญทเคารพนบถอ

หรอกบพระภกษ๓. สงใดทจะเปนสอใหคดถงเหลา เชน ภาพโฆษณา เหลาตวอยาง ขนไปทงให

หมด ถอเปนของเสนยด นาอปมงคลมาสบาน

91๔. นกถงศกดศรตวเองใหมาก วา เราเปนชาวพทธ เปนลกพระพทธ

เจา เปนศษยมคร เปนคนมเกยรตยศ เปนทายาทมตระกล นงถงศกดศรตวเองอยางนแลวจะไดเลกเหลาไดา

๕. เพอนขเหลาขยาทงหลาย พยายามหลกเลยงออกหาง ไมอยางนน เดยวเขากมาชวนเราไปดมเหลาอก ขอนสาคญทสด ตราบใดยงคลกคลสนทสนมกบเพอนขเหลาอยยากจะเลกเหลาได

อานสงสการสารวมจากการดมนาเมา๑. ทาใหเปนคนมสตด๒. ทาใหไมลมหลง ไมมวเมา๓. ทาใหไมเกดการทะเลาะววาท๔. ทาใหรกจการทงในอดต ปจจบน อนาคตไดรวดเรว๕. ทาใหไมเปนบา ไมเปนใบ ไมเปนคนปญญาออน๖. ทาใหมแตความสข มแตคนนบถอยาเกรง๗. ทาใหมชอเสยง เปนทรกใครของคนทวไป๘. ทาใหมความกตญกตเวท๙. ทาใหไมพดโกหก ไมพดสอเสยด๑๐. ทาใหไมพดคาหยาบ ไมพดเพอเจอ๑๑. ทาใหมหรโอตตปปะ๑๒. ทาใหมความเหนถก มปญญามาก๑๓. ทาใหบรรลมรรคผลนพพานโดยงายฯลฯมงคลท ๒๑ ไมประมาทในธรรมในการกอสรางอาคารจาเปนตองมเสาเปนหลกคาจนตวอาคารไว ฉนใดในการกอสรางความดทกชนดกจาเปนตองมความไมประมาทเปนแกนหลกรองรบฉนนนความไมประมาทคออะไร ?ความไมประมาท คอการมสตกากบตวอยเสมอ ไมวาจะคด จะพด จะทาสงใด ๆ

ไมยอมถลาลงไปในทางทเสอม และไมยอมพลาดโอกาสในการทาความด ตระหนกดถงสงท

92ตองทา ถงกรรมทตองเวน ใสใจสานกอย เสมอในหนาท ไมปลอยปละละเลย กระทาอยางจรงจงและดาเนนรดหนาตลอดเวลา

ความไมประมาทเปนคณธรรมทสาคญยง กลาวไดวาคาสอนในพระพทธศาสนาทงหมด เมอสรปแลวกคอคาสอนใหเราไมประมาท ดงจะเหนไดจากปจฉมโอวาทของพระสมมาสมพทธเจา คอ

“ดกอนภกษทงหลาย บดนเราจกเตอนเธอทงหลาย สงขารทงหลายเปนของไมเทยง มความเสอมไปเปนธรรมดา เธอทงหลายจงยงความไมประมาทใหถงพรอมเถด”

ไมประมาทในธรรม หมายความวาอยางไร?คาวา “ธรรม” ในทนหมายถง คาสอนของพระสมมาสมพทธเจา เวลาแปลเอา

ความทานแปลวาเหต หมายถงตนเหต ขอธรรมคาสอนของพระพทธเจาทกขอ ถาดใหดแลวลวนแตเปฯคาบอกเหตทงสนคอ บอกวาถาทาเหตอยางนแลว จะเกดผลอยางนน หรอไมกบอกวาผลอยางนเกดมาจากเหตอยางนน เชน ความขยนหมนเพยรเปนเหตใหเกดความเจรญ ความเกยจครานเปนเหตใหเกดความเสอม

ดงนน ไมประมาทในธรรม จงหมายถง ไมประมาทในเหต ใหมสตรอบคอบ ตงใจทาเหตทดอยางเตมท เพอใหบงเกดผลดตามมานนเอง

ลกษณะของผทยงประมาทอย๑. พวกกสตะ คอพวกไมทาเหตดแตจะเอาผลด เปนพวกเกยจคราน เชน เวลา

เรยนไมตงใจเรยนแตอยากสอบได งานการไมทา แตความดความชอบจะเอา ไมทาประโยชนแกใคร แตอยากใหคนทงหลายนยมชมชอบ ทาน ศล ภาวนาไมปฏบต แตอยากไปสวรรคไปนพพาน ฯลฯ

๒. พวกทจรตะ คอพวกทาเหตเสยแตจะเอาผลด เปนพวกทาอะไรตามอาเภอใจแตอยากไดผลด เชน ทางานเหลวไหลเสยหาย แตพอถงเวลาพจารณาผลงานอยากไดเงนเดอนเพม ๒ ขน ปากเสยเทยวดาวาชาวบานทวเมอง แตอยากใหทกคนรกตว ฯลฯ

๓. พวกสถละ คอพวกทาเหตดเลกนอยแตจะเอาผลดมาก ๆ เปนพวกคากาไรเกนควร เชน จดธป ๓ ดอกบชาพระ แตจะเอาสวรรควมาน มนางฟาเทวดาคอยรบใชนบหมนนบแสน อานหนงสอแค ๑ ชวโมง แตจะเอาท ๑ ในชน เลยงขาวเขาจานหนง แตจะใหเขาจงรกภกดตอตวไปจนตาย

รวมความแลวผทยงประมาทอยม ๓ จาพวก คอพวกไมทาเหตดแตจะเอาผลดพวกทาเหตเลวแตจะเอาผลด พวกทาเหตนอยแตจะเอาผลมาก สวนผไมประมาทในธรรม ม

93คณสมบตตรงขามกบคน ๓ จาพวกดงกลาว คอ จะตองไมเปนคนดเบาในการทาเหต ตองทาแตเหตทด ทาใหเตมท และทาใหสมผล

ผทไมประมาททกคนจะตองมสตอยเสมอสตคออะไร?สตคออะไรสต คอความระลกนกไดถงความผด - ชอบ - ชว - ด เปนสงกระตนเตอนใหคด

พดทาในสงทถกตอง ทาใหไมลมตว ไมแผลอตว ใชปญญาพจารณาใครควรวญสงตาง ๆไดธรรมชาตของจตมการนกคดตลอดเวลา การนกคดนถาไมมสตกากบกจะกลายเปนความคดฟงซานไปตามอารมณตาง ๆ ใชประโยชนอะไรไมได แตถามสตกากบแลว จะทาใหไมเผลอ ควบคมความนกคดได ไมปลอยใจใหเลอนลอยไป ไมปลอยอารมณใหเปนไปตามสงทมากระทบ

หนาทของสต๑. สตเปนเครองทไใหเกดความระมดระวงตว ปองกนภยทจะมาถงตว คอ

ระแวงในสงทควรระแวง และระวงปองกนภยทจะมาถงในอนาคตความระแวง หมายถง ความกรงเกรงลวงหนาวาจะมความเสยหายอนใดเกด

ขน เชน คนขบรถขณะฝนกาลงตก ถนนลน กระแวงวารถจะควาระแวงวาจะมรถอนสวนมาในระยะกระชนชด

สวนความระวง คอการปองกนไมใหภยชนดนน ๆ เกดขน เชน ลดความเรวลง ตงใจขบมากขน อยางนเปนตน

๒. สตเปนเครองยบยง เตอนไมใหตกไปในทางเสอม ไมใหมวเมาลมหลง ไมใหเพลดเพลนไปในสงทเปนทกขเปนโทษตอตนเอง เชน เพอนชวนไปดมเหลา กมสตยบยงตวเองไววาอยาไป เพราะเปนโทษตอตวเอง ฯลฯ

๓. สตเปนเครองกระตนเตอนใหขวนขวายในการสรางความด ไมเชเชอนหยดอยกบท ไมทอดธระ ไมเกยจคราน ปองกนโรค “ นอนบดตดเสองานการเบอทาไมไหวขาวปลากนไดอรอยด”

๔. สตเปนเครองเรงเราใหมความขะมกเขมน คอเมอเตอนตวเองใหทาความดแลวกใหทาอยางเอาจรงเอาจง ไมอดอาดยดยาด ไมทาแบบเรอย ๆ เฉอย ๆ

๕. สตเปนเครองทาใหเกดความสานกในหนาทอยเสมอ ตระหนกถงสงทควรทาและไมควรทา ตระหนกถงสงททาแลวและยงไมไดทา

94๖. สตเปนเครองทไใหเกดความ ละเอยดรอบคอยในการทางาน

ไมสะเพรา ไมชะลาใจวาสงนน ๆ เปนเรองเลกนอยไมเปนไรคาอปมาสตสตเสมอนเสาหลก เพราะปกแนนในอารมณ คอคนทมสตเมอจะไตรตรองคดใน

เรองใด ใจกปกแนนคดไตรตรองในเรองนนอยางละเอยดถถวน ไมคดฟงซานไปเรองอนคดไตรตรองจนเขาใจเจมแจง ทะลปรโปรง ทานจงเปรยบสตเสมอนเสาหลก

สตเสมอนนายประต เพราะจะทาหนาทเสมอนนายประต คอยเฝาดสงตาง ๆทจะผานเขามากระทบใจ ทางตา ห จมก ลน กาย ตลอดจนเฝาดถงอารมณทใจคด ถาสงใดเกดขนสตกจะใครครวญทนทวา ควรปลอยใหผานไปหรอไม หรอควรหยดไวกอนปรบปรงแกไขใหดเสยกอน

สตเใอนขนคลง เพราะคอยตรวจตราอยทกเมอ วาของทไดเขามาและใชออกไปมเทาไร งบบญงบบาปของเราเปนอยางไร ตรวจตราดอยางละเอยดถถวน ไมยอมใหตวเองเปนหนบาป

สตเสมอนหางเสอ เพราะจะเปนตวควบคมเสนทางดาเนนชวตของเราใหมงตรงไปสความสาเรจตามเปาหมายทวางไว คอยระมดระวงไมใหเรอไปเกยตน ไมใหตวของเราไปทาในสงทไมควร

ประโยชนของสต๑. ควบคมรกษาสภาพจตใหอยในภาวะทเราตองการ โดยการตรวจตราความ

คดเลอกรบสงทตองการไว กนสงทไมตองการออกไป ตรงกระแสความคดใหเขาท ทาใหจตเปนสมาธไดงาย เชน จดหนงสอกสนใจคดตดตามไปตลอด ไมฟงซาย ไมคดเรองอนจะทาสมาธใจกจรดนง สงบตงมน ละเอยดออนไปตามลาดง ไมฟงซาน ไมวอกแวกเพราะฉะนน “ ทใดมสต ทนนมสมาธ ทใดมสมาธ ทนนมสต”

๒. ทาใหรางกายและจตใจอยในสภาพเปนตวของตวเอง ไมเปนทาสของอารมณตาง ๆ เชน ความโกรธเคอง ความลมหลงมวเมา จงมความโปรงเบา ผอนคลาย เปนสขโดยสภาพของมนเอง พรอมทจะเผชญความเปนไปตาง ๆ และจดการกบสงทงหลายทเกดขนอยางถกตองเหมาะสม

๓. ทาใหความคดและการรบรขยายวงกวางออกไปไดโดยไมมสนสด เพราะไมถกบบคนดวยกเลสตาง ๆ จงทาใหความคดเปนอสระมพลง เพราะมสตควบคม เสมอนเรอทมหางเสอควบคมอยางด ยอมสามารถแลนตรงไปในทศทางทตองการไดโดยไมวกวน

95๔. ทาใหการพจารณาสบคนดวย ป ญ ญ า ด า เ น น ไ ป ไ ด เ ต ม ท

เพราะมความคดทเปนระเบยบ และมใจซงมพลงเขมแขง จงเปนการเสรมสรางปญญาใหบรบรณ

๕. ชาระพฤตกรรมทกอยาง ทงกาย วาจา ใจ ใหบรสทธ เพราะมสตจงไมเผลอไปเกลอกกลวบาปอกศลกรรม ทาใหพฤตกรรมตาง ๆ เปนไปดวยปญญาหรอเหตผลทบรสทธ

การฝกสตใหเปนคนไมประมาท๑. มสตระลกถงการละเวนทจรตทางกาย วาจา ใจ อย เนอง ๆ มไดขาด จะ

ไปทาชวทาบาปอะไรเขา กมสตระลกไดทนทวาสงทกาลงจะทานนเปนบาปหรอไม ถาเปนบาปกไมยอมทาโดยเดดขาด

๒. มสตระลกถงการประพฤตสจรตทางกาย วาจา ใจ อยเนอง ๆ มไดขาดจะทาอะไรกมสตระลกไดเสมอวา สงทกาลงจะทานนเปนบญเปนกศลหรอไม ถาเปนกศลจงทา

๓. มสตระลกถงความทกขในอบายภมอยเนอง ๆ มไดขาด มสตระลกไดเสมอวา การเกดในอบายภม เปนสตวนคก เปรต อสรกาย สตวเดยรจฉาน นนมทกขมากเพยงไร เมอระลกไดเชนนแลวกไมยอมทาชวเลยเพราะเกรงวาจะตองเกดในอบายภมเชนนน

๔. มสตระลกถงความทกข อนเกดจากการเวยนวายตายเกดขอกสตวในวฏฏสงสารอยเนอง ๆ มไดขาด มสตระลกไดวาถาเรายงตองเวยนวายตายเกดอยอยางน กตองมการเกด แก เจบ ตาย เปนทกขอยราไป จงหาโอกาสปฏบตธรรมอยางเตมท เพอใหเขานพพานใหไดเรวทสด จะไดหมดทกขเมอระลกเชนนบอย ๆ ยอมไมหลงในอารมณอนเปนทตงแหงควางหลง ไมกาหนดในอารมณอนเปนทตงแหงความกาหนด ไมขดเคองในอารมณอนเปนทตงแหงความขดเคองไดในทสด

๕. มสตระลกถงกรรมฐานภาวนาทจะละ ราคะ โทสะ โมหะ ใหขาดจากสนดานอยเนอง ๆ มไดขาด มสตระลกไดวา การทเราจะทาดหรอทาชวนน ขนอยกบใจของเราเปนสาคญ วาใจของเราจะเขมแขงทรงพลง เอาชนะความทะยานอยากตาง ๆ ไดหรอไมและวธทจะฝกใจไดดทสด คอ การฝกทาสมาธ จงตองหาเวลาทาสมาธภาวนาอยางสมาเสมอ

สงทไมควรประมาทอยางยง

96๑. ไมประมาทในเวลา มสตเตอน ตนอยเสมอวา “ วนคนลวงไป ๆ

บดนเรากาลงทาอะไรอย “ อยามวเมาทาในสงไรสาระ เชน เลนไพ คยโมดแฟชน ใหเรงรบทางานใหเตมทแขงกบเวลาเพราะเวลามนอย เมอกลนกนชวตไปแลวกเรยกกลบคนไมได

๒. ไมประมาทในวย มสตเตอนตนอยเสมอวา อยาคดวาตวยงเปนเดกอย จงเทยวเลนเพลดเพลนไปวน ๆ หนง เพราะถานบอาจตงแตชาตแรก ๆ จนถงบดน แตละคนตางมอายคนละหลายกปแลว

๓. ไมประมาทในความไมมโรค มสตเตอนตนอยเสมอวา อยาคดวาเราจะแขงแรงอยอยางนตลอดไป ถากรรมชวในอดตตามมาทนอาจปวยเปนโรค ไมสบายเมอไรกไดเพราะ ฉะนนในขณะทสขภาพยงดอยน ตองรบขวนขวายสรางความดใหเตมท

๔. ไมประมาทในชวต มสตเตอนตนอยเสมอวา อยาคดวาเรายงมชวตอยสขบายด เราจะยงมชวตอยอกนาน เพราะจรง ๆ แลวเราอาจจะตายเมอไรกได มจจราชไมมเครองหมายนาหนา จงเรงรบขวนขวายในการละความ ชว สราความด และทาจตใจใหผองใสอยางเตมททกรปแบบ ทกโอกาส

๕. ไมประมาทในการงาน าาตเตอนตนอยเสมอวาจะทางานทกอยางทมาถงมอใหดทสด ทาอยางทมเทไมออมมอ ทางานไมใหคงคาง ไมทอถอยไมผดวนประกนพรง

๖. ไมประมาทในการศกษา มสตเตอนตนอยเสมอวา จะขวนขวายหาความรอยางเตมท อะไรทควรอานควรทองกจะรบอานรบทองโดยไมเชเชอนตระหนกถงคณคาและความสาคญของการศกษาหาความร ซงจะเปนกญแจไขปญหาชวตทก ๆ อยาง

๗. ไมประมาทในการปฏบตธรรม มสตเตอนตนอยเสมอวา จะปฏบตธรรมอยางสมาเสมอไมยอทอ โดยเรมตงแตบดน ไมใชรอจนแกคอยเขาวดจะฟงเทศนกหตงฟงไมถนด จะนงสมาธกปวดเมอยขดยอกไปหมด ลกกโอยนงกโอย เมอระลกไดเชนนจงมความเพยรใสใจในการปฏบตธรรม เพราะทราบดวาการปฏบตธรรมนน ทาใหเกดความสขแกตนทงโลกนและโลกหนา และเปนวธการเดยวเทานนททาใหเราสามารถบรรลเปาหมายอนสงสดแหงชวตคอนพพาน

อานสงสการไมประมาทในธรรม๑. ทาใหไดรบมหากศล๒. ทาใหไดชอวาเปนผไมตาย สมดงพทธวจนะ๓. ทาใหไมตกไปสอบายภม๔. ทาใหคลายจากความทกข๕. ทาใหเพลดเพลน ไมเบอหนายในการสรางความด

97๖. ยอมมสตอนเปนทางมาแหง การสรางกศลอน ๆ๗. ยอมไดรบความสขในการดารงชพ๘. เปนผตนตว ไมเพกเฉยละเลยในการสรางความด๙. ความชวความไมดตาง ๆ ยอมสญสนไปโดยพลน“ปมาโท มจจโน ปทความประมาท เปนทางแหงความตายอปปมาโท อมต ปทความไมประมาท เปนทางอมตะ”“เวลาใด บณฑตกาจดความประมาท ดวยความไมประมาทเมอนน เขานบวาได

ขนสปราสาท คอปญญาไรความเศราโศก สามารถมองเหนประชาชนผโงเขลาผยงตองเศราโศกอยเสมอนคนยนอยบนยอดเขา มองลงมาเหนฝงชนทยนอยบนพนดน ฉะนน”

มงคลท ๑๒มความเคารพเมอจะใชประโยชนจากสงใดเราจาเปนตองรถงคณคาของสงนนกอนฉนใดผทจะ

รบประโยชนจากบคคลอนไดกจาเปนตองมความเคารพตอบคคลทงหลายกอนฉนนนความเคารพคออะไรความเคารพ หมายถง ความตระหนก ซาบซง รถงคณความดทมอยจรงของ

บคคลอน ยอมรบนบถอความดของเขาดวยใจจรง แลวแสดงความนบถอตอผนนดวยการแสดงความออนนอม ออนโยน อยางเหมาะสมทงตอหนาและลบหลง

วตถทงหลายในโลก ตางมคณสมบตเฉพาะตวของมน ถาใตรทราบคณสมบตเหลานนตามความเปนจรง กสามารถนาไปใชประโยชนไดมาก เชน นกวทยาศาสตรรคณสมบตของแมเหลก กนาไปใชผลตกระแสไฟฟาได รคณสมบตของแรเรเดยม กนาไปใชรกษาโรคมะเรงได แตการทจะรคณสมบตตามความเปนจรงของสงตาง ๆนน ทาไดยากมาก เปนวสยของนกปราชญ ของผมปญญาเทานน เชนกน คนทงหลายในโลกตางกมคณความดในตวตาง ๆ กนไป มากบางนอยบางไมเทากน ผใดทราบถงคณความดของบคคลทงหลายไดตามความเปนจรง กจะเปนประโยชน ทาใหมโอกาสทจะถายทอดคณความดนน ๆ จากผอนมาสตนเอง แตการทจะสามารถรเหนถงคณความดของผอนกทาไดยาก ยงกวาการรคณสมบตของวตถตาง ๆ เพราะมกเลสมาบงใจ เชน มความคดลบหลคณทานบาง ความไมใสใจบาง ความทะนงตวบาง ทาใหมองคนอนกคน ๆ กไมเหนมใครด คนนกไมด คนนกไมด คนไหนกไมด ไมเหนมใครดสกคน ถาจะมกเหนจะมอยคน

98เดยว ใคร ตวเอง คนพวกนเปนพวกตาไม มแวว คอตากใส ๆ ด แตไมเหนเพราะขาดความสงเกต มองคณความดของคนอนไมออก เมอมองความดของเมาไมออกกไมสนใจทจะถายทอดเอาควยามดของเขาเขามาสตวเอง

ดงนน คนทมปญญามากจนกระทงตระหนกในคณความดของผอนจงจดเปนคนพเศษจรง ๆ เพราะใจของเขาไดยกสงขนแลว พนจากความถอตวตาง ๆ เปดกวางพรอมทจะรองรบความดจากผอนเขาสตน คนขนดนคอ คนทมความเคารพ

สงทควรเคารพอยางยงในโลกนมคน สตว สงของ เหตการณ การงาน และอน ๆ อกมากมายจนนบ

ไมถวนทเกยวของกบตวเรา แตพระสมมาสมพทธเจาทรงแนะใหเรมความเคารพ ไมดเบาตระหนกในสงมคณคาทสาคญ ๗ ประการ ไดแก

๑. ใหมความเคารพในพระสมมาสมพทธเจาล๒. ใหมความเคารพในพระธรรรม๓. ใหมความเคารพในพระสงฆ๔. ใหมความเคารพในการศกษา๕. ใหมความเคารพในสมาธ๖. ใหมความเคารพในความไมประมาท๗. ใหมความเคารพในการตอนรบแขกความเคารพในพระสมมาสมพทธเจา คอตระหนกถงพระคณความดอนมอยใน

พระองค ซงกลาวโดยยอไดแก พระปญญาธคณ พระบรสทธคณและพระกรณาธคณแลวแสดงออกซงความเคารพ ดงน

สมยเมอพระองคยงทรงพระชนมอย กแสดงความเคารพโดย๑. เขาเฝาทง ๓ กาลคอ เชา กลางวน เยน๒. เมอพระองคไมสวมรองเทาจงกรม เราจะไมสวมรองเทาจงกรม๓. เมอพระองคจงกรมในทตา เราจะไมจงกรมในทสงกวา๔. เมอพระองคประทบในทตา เราจะไมอยในทสงกวา๕. ไมหมผาคลมบาทงสอง ในทซงทอดพระเนตรเหน๖. ไมสวมรองเทาในทซงทอดพระเนตรเหน๗. ไมกางรมในทซงทอดพระเนตรเหน๘. ไมถายอจจาระ ปสสาวะในทซงทอดพระเนตะเหนสมยเมอพระองคปรนพพานแลวกแสดงความเคารพโดย

99๑. ไปไหวพระเจดยตามโอกาส๒. ไหไหวสงเวชนยสถาน คอสถานทประสต ตรสร ปฐมเทศนา ปรนพพาน

ตามโอกาส๓. เคารพพระพทธรป๔. เคารพเขตพทธาวาส คอเขตโบสถ๕. ไมสวมรองเทาในลานพระเจดย๖. ไมกางรมในลานพระเจดย๗. เมอเดนใกลพระเจดย ไมเดนไปพดไป๘. เมอเขาในเขตอโบสถ กถอดรองเทา หบรม ไมทาอาการตาง ๆ ซง แสดง

ถงความกระดางหยาบคาย๙. ปฏบตตนตามพทธโอวาทอยเปนนตยความเคารพในพระธรรม คอตระหนกถงคณประโยชนอนมหาศาลของพระธรรม

คาสงสอนของพระสมมาสมพทธเจา แลวแสดงออกซงความเคารพ ดงน๑. เมอมประกาศแสดงธรรมกไปฟง๒. ฟงธรรมดวยความสงบ สารวม ตงใจ๓. ไมนงหลบ ไมนงคยกน ไมคดฟงซาน ขณะฟงธรรม๔. ไมวางหนงสอธรรมะไวในทตา๕. ไมดหมนพระธรรม๖. บอกธรรม สอนธรรม ดวยความระมดระวงไมใหผดพลาดความเคารพในพระสงฆ คอตระหนกถงคณความดของพระสงฆผประพฤตด

ปฏบตชอบ เปนผสบอาจะพระพทธศาสตา แลวเสดงออกซงความเคารพ ดงน๑. กราบไหว โดยกรยาอาการเรยบรอย๒. นงเรยบรอย ไมนงกอดเขาเจาจก๓. ไมสวมรองเทา ไมกางรม ในทประชมสงฆ๔. ไมคะนองมอคะนองเทาตอหนาทาน๕. เมอพระเถระไมเชญ ไมแสดงธรรม๖. เมอพระเถระไมเชญ ไมอวดรแกปญหาธรรม๗. ไมเดน ยน นง เบยดพระเถระ๘. แลดทานดวยจตเลอมใส๙. ตอนรบทานดวยไทยธรรม

100ความเคารพในการศกษา คอ ตระหนกถงคณคาของการศกษา

หาความร แลวแสดงออกซงความเคารพ โดยตงใจศกษาเลาเรยนอยางเตมททงทางโลกและทางธรรม จะศกษาเรองใดกศกษาใหถงแกน ใหเขาใจจรง ๆ ไมทาเหยาะแหยะบารงการศกษา สนบสนนการศกษาทงทางโลกและทางธรรม

ความเคารพในสมาธ คอตระหนกถงคณประโยชนอนมหาศาลของการทาสมาธแลวแสดงออกซงความเคารพ โดยตงใจฝกสมาธอยางสมาเสมอใหมากทสดเทาทจะมากไดเพราะสมาธเปนสงสาคญยงในการสรางความดทงหลาย เปนการฝกฝนสตนเองอยางยงยวดทาใหรและขาใจธรรมอยางแทจรง ดงจะเหนไดจาในไตรสกขา ซงถอเปนหวใจของพระพทธศาสนา ไดแก ศล สมาธ ปญญา พระสมมาสมพทธเจากตรสไววา “ ศลจะเปนพนฐานทาใหเกดสมาธไดงาย แลวสมาธจะทไใหเกดปญา ซงเปนเครองพาเราใหบรรลนพพาน” จะเหนวาเรารกษาศลกเพอไมใหไปทาควาชว ทาใหใจไมเศราหมองเปนสมาธไดงาย และปญญากเกดจาก สมาธ สมาธจงเปนหวใจหลกในการทาความดทกชนด แมการกาจดกเลสเขาสนพพาน

มบางคนพยายามจะขาถงธรรม โดยการอานและฟงธรรมโดยไมยอมทาสมาธซงแมเขาจะอานจะทองธรรมะไดมากเพยงใด กยอมไมมโอกาสเขาถงธรรมไดเลย เพราะความรธรรมจากการอานการทองนน เปนเพยงพนฐานความรเทานน จะบงเกดผลเปนดวงปญญารแจง สวางไสว ตอเมอไดนาไปปฏบตดวยการทาสมาธอยางยงยวดแลวเทานน ยงมบางคนกลาววา การทาสมาธเปนสวนเกนบาง เปนการเสยเวลาเปลาบาง ถาพบใครทกลาวเชนน กพงทราบทนทวาเขากลาวตพทธพจนเสยแลวเปนคนทใชไมได ไมควรคบเพราะขายกตวของเขาเอง เขาผยองคดวาตนเกงกวาพระสมมาสมพทธเจาเสยแลว ใชไมได

ความเคารพในความไมประมาท คอตระหนกถงคณประโยชนของการมสตกากบตวในการทางานตาง ๆ แลวแสดงออกซงความเคารพโดยหมนฝกสตเพอใหไมประมาทดวยการเจรญสมาธภาวนาอยเนอง ๆ มไดขาด

ความเคารพในการตอนรบแขก คอตระหนกถงคณประโยชนของการตอนรบแขกวาทาใหไมกอศตร ปกตคนเราจะใหดพรอม ทาอะไรถกใจคนทกอยางยมเปนไปไมได อาจมชองวางรอยโหว มขอบกพรองบาง การตอนรบแขกนจะเปนการปดชองวางรอยโหวในตวทาใหไดมตรเพม เราจงตองใหความสาคญแกผมาเยอน ดวยการตอนรบ ๒ ประการ ดงน

101๑. อามสปฏสนถาร ตอนรบ ดวยสงของ เชน อาหารนาดม

เลยงด อยางด ไมใหขาดตกบกพรอง ฯลฯ๒.ธรรมปฏสนถาร ตอนรบดวยธรรม เชน สนทนาธรรมกน แนะนาธรรมะให

แกกน ฯลฯนอกจากตวเราจะตองตระหนกถงความสาคญของการตองรบแขกแลวแมคนใน

บานกตองฝกใหตอนรบแขกเปนดวย ไมเชนนนจะพลาดไป เชน ขาราชการผใหญบางคนตนเองตอนรบแขกไดอยางดเยยม แตไมไดฝกคนในบานไว เวลาตนเองไมอยมแขกมาหาทบาน เดกและคนรบใชพดจากบเขาไมด ทาใหเขาผกใจเจบ คดวาเจาของบานยยงสงเสรมจงหาทางโจมตคจนตองเสยผเสยคนมากมากมากตอมากแลว โดยทตนเองกไมรสาเหตวาเขาเปนศตรเพราะอะไรเมอเราสงเกตใหดจะเหนวา คนในโลกนมหลายพนลานคน สงของเหตการณ การงานในโลกนมหลายแสนหลายลานอยาง แตพระสมมาสมพทธเจาสอนใหเราสนใจอยางจรงจง ๗ อยาง ดงนน พระพทธ พระธรรม พระสงฆ การศกษา สมาธความไมประมาท และการตอนรบ ทง ๗ ประการ นมความสาคญเพงใด โปรดคดนสงทควรเคารพทง ๗ ประการน เปนแกนหลกของความเคารพทกอยางเมอเราสามารถตรองตนตระหนกถงคณของสงทควรเคารพอยางยงทง ๗ ประการ นแลว ตอไปเรากจะสามารถตรองถงความดของสงอน ๆ ไดชดเจนและละเอยดลกซงยงขน กลายเปนผรจรงและทาไดจรงผหนงเมอฝกตนเองใหมากดวยความเคารพแลว ในไมชานสยชอบจบผดผอนกจะคอย ๆ หายไป เจอใครกจะคอยมองแตคณความดของเขา ตอไปความชวทงหลายเรากจะนกไมออก นกออกแตความดและวธทาความดเทานน ตวเรากจะกลายเปนทรวมแหงความด เหมอนทะเลเปนทรวมของนา ฉะนน

การแสดงความเคารพการแสดงความเคารพ คอการแสดงความตระหนกในคณความดของสงทเรา

เคารพดวยใจจรง ใหปรากฏชดแกบคคลทวไป ดวยการแสดงออกทาง กาย วาจา มอยหลายวธ เชน หลกทางให ลกขนยนตอนรบ การใหทนงแกทาน การประณมมอเวลาพดกบทาน การกราบ การไหว การขออนญาตกอนทากจตาง ๆ การวนทยาวธ การวนทยหตถ การยงสลต การลดธง ฯลฯ

การแสดงความเคารพทถกตองตามหลกธรรม หมายถง การแสดงออกเพราะตระหนกในคณความดของสงทเคารพดวยใจจรง นกเรยนทคานบครเพราะเกรงวาถาไมทาจะถกตอคะแนนความประพฤต ทหารททาวนทยหตถผบงคบบญชา เพราะเกรงวาถาไมทาจะถกลงโทษ อยางนไมจดวาเปนความเคารพ เปนแตเพยงวนยอยางหนงเทานน

102ขอเตอนใจดงไดกลาวแลววา ความเคารพ คอการตระหนกในความดของคนอนและสงอน

ซงผทจะตระหนกในความดของคนดนและสงอนได จะตองมคณสมบตอยางหนงเปนทนอยในใจกอน คอมปญญา ความรจกผดชอบชวดพอสมควร

และเมอเราแสดงความเคารพออกไปแลว อกฝายหนงกจะรทนทวา “ออ ! คนนเขามคณธรรมสง มความเรารพและมแววปญญา” เขากเกดความตระหนกในความดของเราและแสดงกรยาเคารพตอเราทเรยกวา รบเคารพแตถาผใด เมอมคนมาแสดงความเคารพแลวเฉยเสย ไมแสดงความเคารพตอบ ผนนจดเปนคนนาตาหนอยางยง เพราะการเฉยเสยนนเทากบบอกใหชาวโลกรวา “ตวขานแสนนจะโงเงา หามปญญาพอทจะเหนคณความดในตวทานไม “ เทานนเอง คนทไ มอยาแสดงความเคารพคนอน หรอเมนเฉยตอการเคารพตอบมกเปนเพราะเขาใจวาการแสดงกรยาเคารรพออกมานน เปนการลดสงาราศของตนแลวเอาไปเพมใหแกคนอนเลยเกดความเสยดายเกรงวาตนเองจะไมใหญโตหรอเกรงวาคนอนจะไมรวาตวเองใหญโตนน เปนการคดผดอยางยง

อานสงสการมความเคารพ๑. ทาใหเปนคนนารก นาเอนด นาเกรงใจ๒. ทาใหไดรบความสขกาย สบายใจ๓. ทาใหผดพรรณผองใส๔. ทาใหไมมความเดอนรอย ไมมเวร ไมมภย๕. ทาใหสามารถถายทอดความดจากผอนไดงาย๖. ทาใหผอนอยากชวยเหลอเพมเตมคณความดให๗. ทาใหสตดขน เปนคนไมประมาท๘. ทาใหเปนคนมปญญาละเอยดออน รจรง และทาไดจรง๙. ทาใหเกดในตระกลสงไปทกภพทกชาต๑๐. ทาใหบรรลมรรคผลนพพานโดยงายภกษมพระศาสดาเปนทเคารพ ๑ มพระธรรมเปนทเคารพ ๑ มความเคารพใน

พระสงฆอยางแรงกลา ๑ มความเคารพในสมาธ ๑ มความเพยรเคารพยงในไตรสกขา ๑มความเคารพในความไมประมาท ๑ มความเคารพในปฏสนถาวร ๑ เปฯผไมควรเพอจะเสอม ชอวาอยในทใกลนพพานทเดยว “

มงคลท ๒๓มความถอมตน

103มหาสมทรซงเปนทไหลมารวม กนของนาจากทกสารทศจะตอง

มระดบพนทตากวาพนทตรงตนนาทงหลายฉนใดผทตองการจะรบการถายทอดคณความดจากบคคลทงหลายกจะตองมความออนนอมถอมตนกอนฉนนน

ความถอมตนคออะไรความถอมตน มาจากภาษาบาลวา นวาโตวาโต แปลวา ลม พองลมน แปลวา ไมม ออกนวาโต แปลวา ไมพองลม เอาลมออกแลว คอเอามาะนะทฏฐออกมความสงบเสงยม เจยมตน ไมเบง ไมทะนงตน ไมมความมานะถอตว ไมอวดดอถอ

ด ไมยโสโอหง ไมดถกเหยยดหยามใคร ไมกระดาง ไมเยอหยงจองหองความแตกตางระหวางความเคารพกบความถอมตนความเคารพ เปฯการแรารภผอน คอตระหนกใรคณความดของผอน พอใครก

คอยจองหาขอดของเขา ไมจบผด สามารถประเมนคณคาของผอนไดตามความเปนจรงแลวแสดงอาการเคารพนบถอดวย กาย วาจา ใจ

ความถอมตน เปนการปรารภตนเอง คอคอยตามพจารณาขอบกพรองของตนเอง จบผดตวเอง สามารพประเมนคาของตนเองไดถกตองตามความเปนจรง ไมอวดดอถอด สามารถนอมตวลงเพอถายทอดคณความดของผอนเขาสตนเองไดอยางเตมท

คนทมความเคารพอาจขาดความถอมตนกได เชน บางคนเมอพบคนดกตระหนกในความดความสามารถของเขาคอมความเคารพ แตขณะเดยวกนถาจะใหออนเชาไปหาเขาทาไมได ชอบเอาตวเขาไปเทยบดวย แลวใจของตวกพองรบทนทวา “ ถงเองจะแน แตขากหนงเหมอนกน “ ใจของเจาจะพองเหมอนองอางพองลม คอยแตคดวา “ ขาวฌศษกวา” ทกท

สงทคนทวไปหลงถอเอาทาใหถอตว๑.ชาตตระกล เชน คดวา “ ตระกลฉนนเปนตระกลใหญ เชอสายผดเกา

พอ แม ป ยา ตา ยาย กรนกรนมชอเสยงโดงดงมาตลอด คนอนจะมาเทยบฉนไดอยางไร เมอหลงถอวาตนมชาตตระกลสงกวาผอน ความถอตวกเกดขน

๒.ทรพยสมบต เชน คดวา “เฮอะ ! ทรพยสนเงนทองของฉนมมากมา จะซอจะหาอะไรกไดอยางใจ ไมเหนจะตองไปงอ ไปเกรงใจใคร “ เมอหลงถอวาตนมทรพยสมบตมากวาผอน ความถอตวกเกดขน

104๓.รปรางหนาตา เชน คดวา ฮ ฉนนสวยนอยหนาใสครเสย

เมอไหรดซ ผวกละเอยด จมกกโดง ตากกลม นางงามจกรวาลทวาสวย ๆ ลองมาเทยบกนดซกทเถอะนา ไมแนหรอก เมอหลงถอวาตนมรปรางหนางตาดกวาผอนความถอตวกเกดขน

๔. ความรความสามารถ เชน คดวา “ฉนนความรระดบปรญญาโทปรญญาเอก ปรญญาทไหนทวายาก ๆ กวาดมาหมดแลว ฝมอกแนกวาใคร ใคร ๆกสฉนไมไดเมอหลงถอวาตนมความรความสามารถสงกวาผอน ความถอตวกเกดขน

๕. ยศตาแหนง เชน คดวา ฉนนมนชนผนานวยการกอง อธบดปลดกระทรงซ ๘ ซ ๙ ซ ๑๐ ซ ๑๑ แลว ใครจะมาแนเทาฉน “ เมอหลงถอวาตนมยศตาแหนงสงกวาผอน ความถอตวกเกดขน

๖. บรวาร เชน คดวา “ เฮอะ มสครพรรพวก ลกนองฉนมเยอะแยะใครจะกลามาหอ ใครจะกลามากาเรบเสบสาน “ เมอหลงถอวาตนมบรวารมากกวาผอน ความถอตวกเกดขน

คนทวไปมกหลงยดเอาสงตาง ๆ ๖ ประการน เปนขอถอดของตว ไมเคยคดวาสงตาง ๆ ทวานน มนจะเปนของเราตลอดไปหรอไม จรงยงยนหรอเปลา ททาหลอ ๆสวย ๆ พออายสกหกสบเจดสบจะมใครอยากมอง เศรษฐมหาเศรษฐ ทาการคาผดพลาดเขา ลมจมกลายเปนจาจกภายในวนเดยวกมตวอยางมามากแลว และถงจะเปนเศรษฐไปจนตาย กใชวาจะขนเงนขนทองไปปรโลกดวยไดเมอไหร ถาไมรจกสรางคณงามความด ถงมเงนทองมากเทาไหรกไมพนทกขไปได ยงรวยมากกยงทกขมาก ทงหา หวง หวง ยศตาแหนง บรวารนนกมใชวาจะคงอยกบเราอยางนนตลอดไป ทกอยางไมมอะไรแนนอนไมใชเปนของเราจรง ๆ เปนเพยงสงสมมตกนขนเพอใหคนในสงคมทางานตามหนาทของตนเทานน สงทจะคงตวของเราตางหาก

และการทเราถอตวเยอหยงทะนงตนนน มนทาใหอะไรในตวเราดขน บาง จะทาใหคนอนนบถอวาตวเรายงใหญกหามได รงแตจะทาใหเขาเกลยดชงเหมนหนา เหมอนคนอยากใหคนอนรวาตวอวนทวนสมบรณ จงอมลมเขาเตมปากทาใหแกมตย ใครเหนเขาแทนทจะชม เขากมแตจะหวเราะเยาะ และขนอมลมอยอยางนน ขางกกนไมได นากกนไมไดตวกมแตจะผอบซบซดลงทกท

แทจรง ผทจะเปนผยงใหญ ไดรบการยกยองนบถอจากคนอนทงกายและใจนนจะตองเปนผมความออนนอมถอมตนอยางเตมทเทานน ผทฉลาด จงไมควรหลงยดเอาสงเหลานมาทาใหตนเกดความถอตว

105โทษของการอวดดอถอด๑. ทาใหเสยตน เพราะเปนคนรบความดจากคนอนไมได กลวเสยเกยรต

ประเมนคาตนสงกวาความเปนจรง คดแตวาเราดแยแลว ใคร ๆ กสเราไมได โบราณทานจงมคาสอนเตอนใจไววา “ ลกทานหลานเธอ ลกเจาบานหลายเจาวด มกจะเอาดไมคอยได“ เพราะมกจะตดนสยอวดดถอตว ยโสโอหงจงไมมใครอยากแนะนาสงสอนให ทาผดกไมมใครอยากเตอน สดทายกคบอยแตกบพวกประจบสอพลอ ทาผดถลาลกไปทกทจนสดทางแก

๒. ทาใหเสยมตร เพราะเปนคนเจายศเจาอยาง ทไมควรถอกถอ ไมควรโกรธกโกรธ จงไมมใครอยางคบดวย คนพวกนถงแมในเบองตนอยากจะทาความด แตทาไปไดกนากจอดเพราะไมมคนสนบสนน เปนเหมอนเจดยฐานแคบ ไมสามารถสรางใหสงขนไปได

๓. ทาใหเสยหมคณะ เพราะเปนคนอวดเบง จะเอาแตอภสทธ ทาใหเสยระเบยบวนย หมคณะแตกแยก

หมคณะใดทสมาชกมความออนนอมถอมตน แมบางครงจะมการทะเลาะเบาะแวงกนบางแตไมนานกสามารถสมานสามคค ปองกนอนตรายทงหลายไดโดยงาย เหมอนดนเหนยวในทองนายามหนาแลงกแตกระแหงเปนรองลก ดเหมอนไมมทางทจะประสานรวามกนไดอกแลว แตพอฝนตกลงมาซเดยวกสามารถประสานคนเปนผนเดยวกนไดอยางนาอศจรรยสวนหมคณะใดทสมาชกมความถอตวจดจงไมมทางทหมคณะนนจะเกดความสมานสามคคกนได เหมอนดนทรายทแมฝนจะตกจนนาทวมฟากไมมทางประสานรวามกนไดสนท เชนประเทศอนเดยในอดตซงพลเมองมความถอตวจดแบงชนวรรณะกนอยางหนกแมเพยงคนวรรณะสงไปเหนคนวรรณะตา เพราะถอตวกนอยางน พอถงความมขาศกรกราน เลยไมมใครชวยกาจดศตรปลอยใหศตรเขายดครองประเทศโดยงาย พวกคนวรรณะตากคดวาดแลว ตนวรรณะสง ๆ จะไดรสกเสยบาง คนวรรณะสงดวยกนเองกยงถอตวทะเลาะรบกนเอง เพราะถอตวกนอยางน แมมพลเมองมากหลายรอยบานคนกยงตกเปนเมองขนขององกฤษ ซงสงทหารมาเพยงแคหยบมอเดยว

“นระใดกระดางโดยชาต กระดางโดยทรพย และกระดางโดยโคตรยอมดหมนแมญาตของตนกรรม ๔ อยางของนระนน เปนทางแหงความเสอม”

วธแกความอวดดอถอด๑.ตองคบกลยาณมตร คอคบตนด จะไดคอยแนะนาเตอนสตเราใหประเมนคา

ของตนเองถกตองตามความเปนจรง คอยแนะนาปลกสรางนสยด ๆใหกบเรา ไมคนคน

106ประจบพลอซงจะพาเราไปในทางเสย นอก จากนจะตองแสดงความเคารพบชาบคคลทควรบชาเสมอ ๆ เราจะไดตระหนกเสมองวา ผทมคณธรรมสงกวาเรายงมอย

๒.ตองมโยนโสมนสการ คอรจกคดไตรตรองเอง เชน พจารณาวาคนเราไมไดอยคาฟา ถงจะเกงอยางไรในทสดกตองตายเหมอนกน ตวเราเองกไมไดวเศษกวาคนอนเลย ขณะเดยวกน สงใดทเปนขอถอตวของเรา เชน ชาต ตระกล ฐาตะ รปรางหนาตาตาแหนงหนาทการงาน บรวาร ใหหมนนาสงนนมาพจารณาเนอง ๆ วา สงเหนานนกไมเทยงแท ไมจรงยงยน ไมไดอยกบเราตลอดไปเชนเดยวกน

ลกษณะของผมความถอมตนผมความถอมตน จะเปนผทรคณคาของตนตามความเปนจรง เจยมเนอเจยมตว

ทาใหมลกษณะอาการแสดงออกทดเดนกวาคนทงหลาย ๓ ประการ๑. มกรยาออนนอม คอไมลดตวลงจนเกนควร และไมถอตวจนเกนงาม ม

กรยาอนเปนทรก ออนละมนละไมตอคนทวไป ทงผใหญผนอยและผเสมอกน รทตาทสงไมตตนเสมอทาน มคณสมบตผด สาหรบแสดงแกคนทงหลายโดยเสมอหนากน ไมเลอกวาเขาจะมฐานะสงกวาหรอตากวาตน สงบเสงยมแตกมความองอาจ ผงผายในตว

๒. มวาจาออนหวาน คอมคาพดทไพเราะนาฟง ออกมาจากใจทใสสะอาดนมนวล ไมแขงกระดาง ไมพดโออวดยกตว และไมพดกลาวโทษลบหลทบถมคนอน เมอตนทาพลาดพลงสงใดตอใคร ยอมออกวาจาของโดทษเสมอ เมอผใดแสดงคณตอตนอยางไรกออกวาจาขอบคณเขาเสมอ ไมพดเยาะเยยถากถางผทาผดพลาด ไมใชวาจาขมขผอน เหนใครทาดกชมเชยสรรเสรญจากใจจรง

๓. มใจออนโยน คอมใจนอบนอม ละมนละมอม ถอมตว มใจออนละไมแตมใชออนแอ มใจเขมแขงแตมใขแขงกระดาง ไมนยมอวดกาลงความสามารถ แตพยายามฝกกตนเองใหมความสามารถ ถอคตวา “จงมแรงเหมอนยกษ แตอยาใชแรงอยางยกษ” ไมถอความคดของตวเปนใหญ มใจเปดกวางยอมรบความคดเหนของตนอน รจกลดหยอมผอนผนแกกน ถอคตวา “ “ไมลาเดยวยงตางปลอง พนองยงตางใจ สบคนสบความร สบคนสบความคด แมสบคนกสบความเหน” เมอใครเขาไมเหนพองกบตนกไมดวนโกรธ แลวคอย ๆ ปรบความคดเหนเขาหากน โดยยดเอาคาสงสอนของพระสมมาสมพทธเจาเปนแกนกลาง

ตวอยางผมความออนนอมถอมตนครงหนง พระสารบหตรถกพระภกษรปหนงใสความวา ทะนงตนวาเปนอคร

สาวกแลวแกลงมาเดนกระทบคน พระสมมาสมพทธเจาจงตรสถามพระสารบตรในทประชม

107สงฆวาเปนจรงหรอไมพระสารบตรทลวา “ขาพระพทธเจามสนตสมปชญญะอยเสมอระมดระวงตน ประคองสตอนเปนไปในกาย เสอนบรษประคองถาด ซงบรรจะนามนอยเตมเปยมและมคนถอดาบอยเบองหลงพรอมขวา ถานามนหกจะประหารเสย ขาพระองคประพฤตตนเสมอนผาเกาสาหรบเชขดภาชนะเสมอนโคทเขาขาดเสยแลว เสมอนเดกจณฑาลทพลดเขาไปในหมบานยอมไมมอานาจทจะแกลวกลาอาจหาญประการใด “

ลองพจารณาดเถดวา ขนาดพระสารบตร ซงกอนบวชกราเรยนจนเจนจบในวชา๑๘ ประการมาแลว เปรยบสมยนกเทากบไดปรญญา ๑๘ สาขาบวชแลวกไดเปนพระอรหนต เปนอครสาวกเบองขวาของพระสมมาสมพทธเจายงมความออนนอมถอมตนถงเพยงน มความเยยมตวอยตลอดเวลา เปรยบตนเองเหมอนผาขรวเดา ๆ ทเขาใชเชดถวยชาม เหมอนโคทเขาขาดแลว เหมอนเดกจณฑาล ซงเปนคนชนตาสดในอนดยสมยนน ไมมความถอตวทะนงตนแมแตนอยแลวพวกเราซงยงเปนปถชนธรรมดา ๆ อยางนละ มดอะไรมากนกหนาจงจะมารถอตวกน

เมอพระสารบตรกลาวอยเชนน พระภกษรปนนกเกดความเรารอนในสรระเหมอนมไฟมาเผาตว อดรนทรอยไมได ตองลกขนขอโทษพระสารบตรและยอมรบสารภาพตอหมสงฆวากลาวตใสความพระสารบตร

พระสมมาสมพทธเจาตรสสรรเสรญวา “พระสารบตรมนคงเหมอนแผนดนเหมอนเสาหน เปนผไมแสดงอาการยนดยนราย เปนผคงทและมวตรด เปฯผใสสะอาดเหมอนนาทไมมฝนหรอโคลนตม สงสารวฏยอมไมมแกบคคลเชนน

อานงสงสการมความถอมตน๑. ทาใหอยเปนสข ไมมศคร๒. ทาใหนารก นานบถอ นาเคารพกราบไหว๓. ทาใหเกดความสามคคในหมคณะ๔. ทาใหไดกลยาณมตร๕. ทาใหสามารถถายทอดคณความดจากผอนได๖. ทาใหไดทพงทงภพนและภพหนา๗. ทาใหไมประมาท ตงอยในธรรม๘. ทาใหบรรลมรรคผลนพพานโดยงาย“บคคลผเปนบณฑตถงพรอมดวยศล ละเอยด มปฏภาณไหวพรบประพฤตถอม

ตนและไมกระดางเชนนน ยอมไดยศ”มงคลท ๒๔

108มความสนโดษนาแมเพยงนอย กสามารถทาใหแกวนาเตมบรบรณไดตรงขาม แมมตามาก

มหาศาลกไมสามารถทาใหมหาสมทรเตมบรบรณในทานองเดยวกน ทรพยสนเงนทองแมเพยงนอยกสามารถยงใจของผมความสนโดษใหเตมเปยมไปดวยความสขความสนโดษใหเตมเปยามไปดวยความสขความพอใจตรงขาม แมมทรพยสนเงนทองมากมายมหาศาลเพยงใดใจของผทไมมความสนโดษกยงเรารอน กระวนกระวาย กระหายอยากไดอยนนเอง

สนโดษคออะไรสนโดษ มาจากภาษาบาลวา สนโตสะ สน แปลวา ตน โตสะ แปล วา ยน

ด สนโดษจงแปลวา ยนด ชอบใจ พอใจ อมใจ จใจ สขใจ กบของของตน ความหมายโดยยอคอ ใหรจกพอ รจกประมาณ

เรองสนโดษน เปนเรองหนงทมผเขาใจผดกนมาก เขาใจกนวาสนโดษทาใหยากจนบางละ เขาใจวาสนโดษทาใหเกยจครานบางละ เขาใจวาสนโดษขดขวางความเจรญบางละ ขอใหเรามาพจารณากนตอไปวาความเขาใจของคนทงหลายนนเปนจรงหรอไม ลกษณะสนโดษทแทจรงเปนอยางไร มคณหรอโทษ

ลกษณะของความสนโดษผทจดวาเปนผมความสนโดษ จะตองประกอบดวยลกษณะ ๓ อยางดงตอไปน

คอ๑. สเกนสนโดษ ยนดกบของของตน๒. สนเตนสนโดษ ยนดกบสงทไดมา๓. สเมนสนโดษ ยนดโดยมใจสมาเสมอยนดกบของของตน หมายถง ยนดกบสงทตนมอยแลว พอใจกบของของตนไม

วาจะเปฯพอแมของเรา ลกเมยของเรา งานของเรา ประเทศชาตของเรา ถงจะมขอบกพรองอยางไรกคอย ๆ แกใขกนไปใหดขน ไมคดไหวควาแยงชงเอาของตนอนเขามาเปนของตนชางซอมรองเทารมถนนมความพอใจในงานของตน ตงใจทางานดวยความขยนบนแขงรอบคอบละเอยยดลออกเปนทตดใจลกคา สามารถเกบหอมรอมรบทละเลกละนอย จนตงตวไดกจการขยานใหญโตกมตวอยางใหเหนบคคลเมอพอใจในสงใด เขายอมกาวหนาอยางไมหยดยงในนสงนนความพอใจจะเปนพลงหนนใหเกดความพยายาม สวนความไมพอใจจะทาใหคนเหนอยหนาย ระอดระอา

สนโดษขอน จะเปนเครองกาจดคยวามเกยจครานเบอหนาย และโลภอยากไดของผอนมาเปนของตน

109ยนดกบสงทไดมา หมายถง ยน ดกบของสวนทตนไดมา คอเมอ

แสวงหาประโยชนอนใด ทมเทสตปญญาความสามารถทาไปเตมทแลว มนไดเทาไรกพอใจเทานน มนอาจจะไดไมถงเปา ประณตสวยงามไมถงเปา กพอใจยนดเพยงแคนน ไมถงกบกระวนกระวายเปนทกข เพราะไดไมสมอยาก ไมเปฯคนชนดทไมไดดวยเลหกเอาดวยกล ไมไดดวยมนตกเอาดวยคาถา

คนทขาดลกษณะสนโดษขอน มกเปนคนดถกโชควาสนาของตนเองพยามยามใสไฟตนเองใหมนเดอนรอนจนได แทนทจะชอบสวนทไดกลบนกเกลยดชวราคาญใจ แลวเอาความชอบใจไปฝากๆวกบสวนทตอไมได

คนทอดแหหาปลาทขาดลกษณะสนโดษขอน มกจะคดเสมอวาปลาตวทหลดมอลงนาตวโตกวาตวทจบได เกลยดปลาตวทจบได แตพอใจปลาตวทหลดมอ ผลทสดกตองกนปลาตวทเกลยด แลวเฝาทกขใจเสยดายปลาตวทหลดอรอยทสด คอตวทจบไมได ยนดโดยมใจสมาเสมอ หมายถง ไมรสกดใจจนเกนไปในเมอไดพบสงทถกใจ และไมเสยใจจนเกนไป เมอตองประสบกบสงทไมถกใจ

ประเภทของสนโดษสนโดษม ๓ อยาง คอ๑. ยถาลาภสนโดษ ยนดตามทได๒. ยถาพลสนโดษ ยนดสงทควรแกสมรรถภาพ๓. ยถาสารปปสนโดษ ยนดสงทควรแกฐานะยนดตามทได คอไดสงใดมา กพอใจอยางนน ไมเสยใจถาไดไมเทาทตองการ

แตขวนขวานสรางเหตใหดทสด และใหดยง ๆ ขนไป เชน เปนขาราชการขยนทางานตงใจวานาจะไดเลอนขนสก ๑ ขน กทางานสรางประโยชนไดมากกวาเดมแลว จากนนกตงใจทางานในหนาทใหดยง ๆ ขนไป สนโดษขอนจะคลายกบลกษณะของความสนโดษในขอยนดกบสงทไดมา

ยนดสงทควรแกสมรรถภาพ คอคนเรามความสามารถไมเทากน ทงกาลงกายกาลงความคด กาลงใจ กาลงความด กใหรความสามารถของตนเองและแสวงหาหรอยอมรบเฉพาะของทควรแกสมรรถภาพของตนเองเทานน ไมเปนคนตราคาตงเองผด คดเอางายๆ ตน ๆ วาเขาเปนอะไร ตวกจะเปนไดอยางเขาทกอยาง เขาทานอง “เหนเขานงคานหาม เอามอประสานกน “ ความสามารถเปนไดแครฐมนตรกไมดนรนไมเปนายก ฯ

ยนดสงทควรแกฐานะ คอใหพจารณาวาเรามฐานะเปนอะไร นกบวชชาวบาน ผใหญ ผนอย คร นกเรยน นายพน นายรอย นายสบ อธบด เสมยน ฯลฯ แลวกแสวง

110หาหรอยอมรบแตของทควรกบฐานะของตน ไมเปนคนใฝสงเกนศกด เชน เราเปนผนอยกไมควรใชขาวของเครองใชทหรหราราคาแพง เกนหนาเกนตาเพอรวมงานหรอผบงคบบญชา เพราะอาจทาใหเกดความหมนไสอจฉารษยา และไมเปนผลดกบตวเรา

สนโดษทกประเภทจะตองประกอบดวยศลธรรม คอของใดกตามแมเราจะไดมาแตถาไปยนดกบของนนแลวจะทาใหเราผดศลธรรม เสยชอเสยง เสยเกยรตยศ เสยศกดศรกไมควรยนดกบของสงนน เชน ของทลกปลนฉอโกงเขามา ของทเปนสนจางในทางทผดไมเปนคนลแกอานาจความมกได

ขอเตอนใจคนจานวนมากเขาใจสนโดษผด คดวาสนโดษคอการไมทาอะไร หรอการพอใจ

อยคนเดยวการไมทาอะไรนน ภาษาบาลเรยกวา โกสชชะ คอเกยจคราน ไมเรยกวา

สนโดษการพอใจอยคนเดยวนน ภาษาบาลเรยกวา ปววตตะ ไมเรยกวาสนโดษคาสอนของพระสมมาสมพทธเจาในเรองสนโดษนน ไมไดสอนใหคนเกยจคราน

ทอถอย ไมทาการงาน หรอทางานเรอย ๆ เฉอยแฉะ เปนภยตอความเจรญความกางหนาอยางทเขาใจกน ตรงกนขาม มงคลขอนชใหเหนอยางเดนชดวา ถาแตละคนรจกสถานภาพของตนเอง สานกในฐานะ ความสามารถและความมคณธรรมของตนอยเสมอแลว ความมสนดดษจะเกดขนเองโดยอตโนมต จะทาใหทกคนพอใจกบของของตน พอใจกบของทตนไดมา และพอใจกบของทสมควรแกตน จะไมมการเบยดเบยน แกงแยงชงดอจฉารษยา ใหรายปายส ฉอโกงกน ฯลฯ

การแกงแยงชงดกนในหมผใหญจนถงทาลายกน ใสรายปายสกน การทจรตและมจฉาชพตาง ๆ ทระบาดในสงคมทกวนนกเพราะใจของคนเหลานนไมมสนโดษ มงจะเอาแตได ไมคานงถงผดชอบชวด ความเหนแกตวของผมอานาจ การกอบโกยฉวยโอกาสของพอคานกธรกจ โดยไมคานงถงความเดอดรอนของคนสวนมาก ความเรารอนใจเพราะโลภจด ไดเทาไรกไมรจกพอ จนกลายเปฯมวเมาในวตถ ทะเยอทะยานจนเกนกาลงความสามารของตน ไดมาโดยสจรตไมทนไจ กลงมอประกอบการทจรตตาง ๆ เพอสนองความอยากอนเผาลนจตใจอย ดาเนนชวตไปอยางไรเหตผล กเพราะขาดสนโดษนนเอง

การพฒนาสงคมจาเปนตองมทงสนโดษและความเพยร เพราะความเพยรพยายามทไมมสนโดษควบคมยอมเกนพอด และนาไปสทางทผดไดงาย ลอแหลมตอ

111อนตรายเหมอนรถไมมเบรคหรอเบรคแตก ยอมวงเลยขดทตองการไป ตกหลมตกบอลงเหวขางทางไดงาย บงคบใหหยดไมไดตามความปราถนา

ฉะนนจงกลาวไดวา “สนโดษเปนคณธรรมอนประเสรฐ เปนไปเพอความเจรญสขทเงแกตนเอง ครอบครว และสงคมประเทศชาต หวใจของผมความสนโดษเทานน จงจะเหมาะแกการปลกฝงคณธรรมอน ๆ และคนมสนโดษเทานน จงจะทาความดไดยงยนไมจดจาง และทาดดวยความสจรตใจ ทสงคมพฒนาไปไดชาเพราะคนขาดสนโดษตางหากหาใชเพราะคนมสนโดษไม “

สงทคนทวไปไมรจกพอคนทวไปไมรจกพอ ไมรจกประมาณในสงตอไปน๑. อานาจวาสนา เชน เปนผอานายการกองกไมพอ อยากเปนอธบดหรอเปนผ

แทนราษฏรกไมพอ อยากเปฯรฐมนตร ทง ๆ ทความสามารถไมถง๒. ทรพยสมบต เชน มบานหลงเลกกไมพอ อยากจาะไดบานหลงใหญมเงน

ลานกไมพอ อยากจะไดเงนสบลาน๓. อาหาร เชน มอาหารธรรมดารบประทานกไมพอ ยงอยากจะไปรบประทาน

อาหารแพง ๆ ตามภตตาคารหร ๆ๔. กามคณ เชน มสามหรอภรรยาแลวกไมพอ อยากจะมใหมอกวธสรางความสข สรางความเจรญกางหนา ตองเรมดวยการจกพอใจกบสงทตว

มอย และทาหนาทของตนใหดทสด ไมไขวควาทะเยอทะยานจนเกนเหต เชน เปนหวหนาแผนก อยากใหมความสขความกาวหนา กใหพอใจในตาแหนงของตนแลวตงใจทาหนาทใหดทสด ความสขกเกด ความเจรญกาวหนากจะมมาเอง เปนสามหรอภรรยาอยากมความสข กใหพอใจในคครองของตนแลวทาหนาทของตนใหดทสด ความสงบสขในครอบครวกจะมมาเอง ใมใชเทยววงวนมบานเลกบานนอย ยงมกยงทกข หาความสขไมไดสกท

โบราณทานผกเรองสอนใจไววา มสนขอดโซตวหนงเดนพลดหลงทางเขามาในบาน เจาของบานสงสารหานาขาวใหกน พอกนนาขาวได ๗ วน วนท ๘ จะกนขาวพอเจาบานหาขาวใหกน กนขาวได ๗ วน วนท ๘ จะกนกบพอเจาของบานหากบใหกนกนกบได ๗ วน วนท ๘ จะขนโตะกนรวมกบเจาของบาน จงถกไลเผนออกจากบานเพราะมนเปนโรคไมรจกพอ โรคชนดนเกดขนไดทงในคนและสตว ทงใตหญงและชาย ทงในคนจนและคนรวย ทงในความมความรและคนไมมความร

สนโดษเปนตนทางแหงความสขทแทจรงไดอยางไรความสขในโลกนอาจแบงไดเปน ๒ ประเภท คอ

112๑. สามสสข เปนความสชทตอง อาศยวตถภายนอก มาตอบ

สนองความตองการทางตา ห จมก สน กาย และความคดอยากตาง ๆ เปฯความสขขนหยาบ เพราะมทกขเจอปนมากตลอดเวลา มอาการคอ

๑.๑ ตองแสหาดนรนกระวนกระวาย เปฯอาการนาหนา เนองจากของทงหาไดยาก มจากด

๑.๒ เมอไดมากตองระวง รกษา ยดตด คบแคบ อดอด หวงแหน ผกพนกลวสญหาย

๑.๓ ถาไมไดมา ถกขดขวางกขดใจ คดทาลาย คดอาฆาต พยาบาทจองเวร๒. นรามสสข เปนความสขภายในทไมตองอาศยวตภายนอกมาสนองความ

อยาก เปนความสขขณะทใจมลกษณะสะอาด ไมมกเลสปนสงบ ไมดนรนกระวนกระวายเสร เปนอสระ โปรงเบา ไมคบแคบสวางไสว ประกอบดวยปญญา เหนสงทงหลายตามความเปนจรงสมบรณ ไมมความรสกขาดแคลน ไมรสกบกพรอง ไมวาเหว มแตความแชม

ชนเบกบานอมเอบอยภายในนรามสสขจงเปฯความสขทแทจรง เปนภาวะสขทไมกอใหเกดปญหาใด ๆ ตาม

มา ซายงชวยขจดปญหาตาง ๆ ดวย ผทจะมนรามสสขไดจะตองมสภาพใจทสงบไมดนรนคอมความสนโดษเสยกอน ยงสนโดษตอสามสสขมากเทาไร กยงไดนรามสสขมากขนเทานน

การหาเลยงชพอยางมสนโดษในการดารงชพ พระพทธศาสนามงใหทกคนหาปยจย ๔ หลอเลยงรางกาย พอ

เพยงเพอใหสงขารนสามารถดารงอยไดตามอตภาพ จากนนกใชรางกายนสรางความดตางๆ ใหเตมททกรปแบบทกโอกาส มไดมงหมายใหคนเราดนรนไขวควาทะเยอทะยานจนเกนเหต เพอใหมวตถตาง ๆ พรงพรอมบรบรณไวบารงบาเรอตนเพราะฉะนน ความสาเรจในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ มใชวดดวยการมทรพยสนเตมทองพระคลงหรอเตมลนอยณ ทใดทหนง แตอยทไมมคนอดอยากยากไร และอยทคณภาพชวตของประชาชนตางหาก

หลกปฏบตเกยวกบทรพยสน๑. การแสวงหา ตองหามาโดยชอบธรรม ไมขมเหงรงแกใคร ไมทาผดกฏ

หมาย ผดประเพณ ผดศล ผดธรรม

113๒. การใช ไมเปนคนตระหน และกไมฟมเฟอย ใหรจกใช

ทรพยเลยงตนและคนเกยวของใหเปนสข รจกทาทาน เผอแผ แบงปน ใชทรพยทาสงทดงามเปนประโยชนตอสวนรวม

๓. ทศนคตเกยกบทรพยสน ไมถอวาทรพยสนเงนทองเปนพระเจาแตใหถอวาเปนเพยงอปกรณอยางหนงในการดาเนนชวตเทานน

ประเภทของคนจนคนจนในโลกนมอย ๒ ประเภท ไดแก๑. จนเพราะไมม คอคนทขดสนทรพย มทรพยนอย จดวาเปนคน “ จนชว

คราว” ถาหากทามาหากนถกชองทาง ยอมมโอกาสรวยได๒. จนเพราะไมพอ คอคนทมทรพยมากแตไมรจกพอ จดวาเปนคน “ จน

ถาวร” เปนเศรษฐอนาถา ตองจนตายสนโดษ คอการรจกพอ จงเปนคณธรรมทมหศจรรย สามารถทาใหคนเลกเบยด

เบยนกน เลกฟงเฟอเหอเหม เลกสะเพรา เลกสงคราม ทาใหตนอมใจได แมททรพย มยศ มตาแหนงนอย และทาใหคนรวยเปนเศรษฐไดโดยสมบรณ พระสมมาสมพทธเจาจงตรสวา “ สนตฏฐปรม ธน ความสนโดษเปนยอดทรพย “

มลคลท ๒๕มความกตญคนตาบอด ยอมมองไมเหนโลกแมดวงอาทตยจะสงสวางอย ฉนใดคนใจบอด

ยอมไมมความกตญ แมจะไดรบความเมตตากรณาจากผมอปการคณ ฉนนนความกตญคออะไรความกตญ คอความรคณ หมายถง ความเปนผมใจกระจางมสตปญญาบรบร

ณ รอปการคณทผอนกระทาแลวแกตน ผใดกตามททาคณแกตนแลว ไมวาจะมากกตามนอยกตาม เชน เลยงดสงสอน ใหทพก ใหงานทา ฯลฯ ยอมระลกถงดวยความซาบซงอยเสมอ ไมลมอปการคณนนเลย

อกนยหนง ความกตญ หมายถง ความรบญหรอรอปการะของบญทตนทาไวแลว รวาทตนเองพนจากภยอนตรายทงหลาย ไดดมสขอยในปจจบนกเพราะบญทงหลายทเคยทาไวในอดตสงผลให จงไมลมอปการะของบญนนเลยและสรางสมบญใหมใหยง ๆ ขนไป

114รวมความแลว กตญจงหมาย ถงการรจกบญคณ อะไรกตามท

เปนบญหรอมคณตอตนแลว กตามระลกนกถงดวยความซาบซงไมลมเลยคนมกตญถงแมจะนยนตาบอดมอทงสองขาง แตใจของเขาใสกระจางยงกวาดวงจทรดวงอาทตยรวมกนเสยอก

สงทควรกตญสงทควรแกความกตญอาจแบงไดเปน ๕ ประการ ไดแก๑. กตญตอบคคล คอใครกตามทเคยมพระคณตอเรา ไมวาจะมากนอยเพยง

ไร จะตองกตญรคณทาน ตดตามระลกถงเสมอดวยความซาบซงพยามยามหาโอกาสตอบแทนคณทานใหได โดยเฉพาะพระสมมาสมพทธเจา พระสงฆ บดามารดา ครอปชฌายอาจรย พระมหากษตรยหรอผแกครองททรงทศพธาชธรรม จะตองตามระลกนกถงพระคณของทานใหจงหนก

ใหปฏบตตวใหเปนลกทดของพอแม เปนศษยทดของครอาจารย เปนพอเมองทดของประเทศชาต และเปนพทธมามกะสมชอ

๒. กตญตอสตว คอสตวทมคณตอเรา เชน ชาง มา วว ควาย ทใชงานจะตองใชดวยความกรณาปราน ไมเฆยนตมนจนเหลอเกน อยาใชงานหนกจนเปนการทรมาร ขณะเดยวกนตองเลยงดใหอาหารอยาใหอดอยาก ใหไดกนไดนอนไดพกผอนตามเวลาตวอยางในเรองกตญตอสตวนมอยวาในสมยกอนพทธกาล วนหนงพระเจากรงราชคฤหเสดจประพาสอทยานและไดบรรทมหลบในอทยานนน ขณะนนมงเหาตวหนงเลอยเขามาและกาลงจะฉกกดพระองค เผอญมกระแตตวหนงเหนเขาแลวรองขน พระองคจงสะดงตนและไลงใหพนไป ทรงระลกถงคณของกระแตวาเปฯผชวยชวตพระองคไวจงรบสงใหพระราชทานเหยอแกกระแตในอทยานนน คนทงหลายจงเรยกอทยานนนวา เวฬวนกลนทกนวาปสถาน แปลวา ปาไผอนเปนทพระราขทานเหยอแกกระแต ซงตอมากคอ เวฬวนมหาวหาร วดแหงแรกในพรพทธศาสนา

๓. กตญตอสงของ คอของสงใดกตามทมคณตอเรา เชนหนงสอธรรมะหนงสอเรยน สถานศกษา วด ตนไม ปาไม วสดอปกรณทใชในการหาเลยงชพ ฯลฯจะตองปฏบตตอเหลานใหด ไมลบหลดแคลน ไมทาลายตวอยางเชน ไมคานทใชหาบของขาย เมอเจาของตงตวได รารวยขนกไมทง ยงคดถงคณของไมคานอย ถอเปนของคชวตชวยเหลอตนเสรางฐานะมา จงเลยมทองเกบไวเปนทระลก ไวเปนเครองเตอนใจ อยางนกม มกลาวไวในเตมยชาดกวา

115“อยาวาถงคนทเราไดพงพาอาศย กนเลย แมแตตนไมทไดอาศย

รมเงากหาควรจะหกกงรดกานรานใบของมนไม ผใดพานกอาศยนงนอนใตรมเงาของตนไมใดแลว ยงขนหกกงรดกานรานใบ เดดยอด ขดรากถากเปลอก ผนนชอวารทารายมตรเปนคนชวเลาวทราม จะมแตอปมงคลเปนเบองหนา”

๔. กตญตอบณ คอรวาคนเราเกดมามอายยนยาว รางกายแขงแรงผวพรรณด สตปญญาเฉลยวฉลาด มความสขความเจรญ มความกาวหนา มทรพยสมบตมาก กเนองมาจากผลของบญ จะไปสวรรคกระทงไปนพพานไดกดวยบญ กลาวไดวา ทกอยางสาเรจไดดวยบญ ทงบญเกาทไดสงสมมาดแลวและบญใหมทเพยรสรางขนประกอบกน จงมความรคณของบญ มความออนนอมในตว ไมดถกบญ ตามระลกนกถงบญเกาใหจตใจชมชน และไมประมาทในการสรางบญใหมใหยง ๆ ขนไป

๕. กตญตอตนเอง คอรวารางกายของเรานเปนอปกรณสาคญทเราจะใชอาศยในการทาความด ใชในการสรางบญาศลนานาประการ เพอความสขความเจรญกาวหนาแกตนเอง จงทะนถนอมดแลรางกาย รกษาสขภาพใหด ไมทาลายดวยการกนเหลาเสพสงเสพยตด เทยเตรดก ๆ ดน ๆ และไมนารางกายนไปประกอบความชว เชน ฆาสตว ลกทรพย เจาช อนเปนการทาลายตนเอง

ความกตญจาเปนอยางไรในการสรางความดการทคนเราจะมความคดใฝด ตงใจทาความดสรางสมคณธรรมใหเกดขนในตว

เปนสงทเกดขนไดยาก แตทยากยงกวานนกคอ ทาอยางไรจงจะรกษาความตงใตทดนนไวโดยไมทอถอยไมเลกกลางคน เพราะในการทาความดยอมมอปสรรค มปญหาขดขวางมากมาย ไหนจะปญหาภายนอกจากคนรอบขางจากสงแวดลอม ไหนจะปญหาภายในจากกเลสรมบอมประดงกนเขามา เราจะเอาตวรอด ยนหยดสปญญาทงหลายทเขามาผจญไดโดยไมทอถอย กตองมสงทยดเหนยวใจไว นนคอความกตญ ไปโรงเรยน เรยนหนงสอ แมจะยากแสนยาก ทอถอยจะเลกเสยกหลายครง เพอฝงบางคนชวนไปเทยวเตรเฮฮา ดนาสนกกวามาก แตแมอนกถงคณพอแม คดวาทานอตสาหทะนถนอมเลยงดเรามาจนเตบใหญลาบากลาบนในการทามาหากน เพอสงเสยใหเราไดเลาเรยน ทานฝากความหวงไวกบตวเราอยากเหนตวเราไดดมความเจรญกาวหนาในชวต พอคดไดเทาน ความกตญกจะเกดขน มแรงส มกาลงใจ แมจะยากแสนยาก แมจะเหนอยแสนเหนอยกกดฟนสมมานะ ตงใจเรยนใหดใหดได ไมยอมประพฤตตวไปในทางเสอมเสยแกวงศตระกล ใหคณพอคณแมครบาอาจารยไดอายโดยเดดขาด

116แมในหมปฏบตธรรม ผตงใจจะ ทาหนาทเผยแผพระพทธศาสนา

แนนอนวาในการทางานนน จะตองมการกระทบกระทงกน คนเราหลายคนกหลายความเหนตางคนกตางตงใจดกนทงนน แตความคดความอานความสามารถอาจไมเทากน และบางครงกเกดจากทฏฐมานะคดไปวา “ถงแกจะหนงแตฉนกแนเหมอนกน” ทาใหไมยอมกน ทเปนเชนน เพราะตางกกาลงฝกฝนตนเองอย กเลสในตวกยงมยงไมไดหมดไป ดงนถาไมรจกควบคมใหด จงมโอกาสขดใจกนได หรอบางทออกไปทางานเผยแผธรรมะ กพบกบคนทยงไมเขาใจ ไมเหนดย พดนนทาวาราย เยาะเยยถากถางเอาบาง เพราะเหตนจงมนกปฏบตธรรม นกเผยแผธรรมะ รวมทงผทตงใจทางานเพอสงคมสวนรวามหลาย ๆ คน เบอหนายทอถอย และเลกลาไปกลางคนอยางนาเสยดาย

แตถาเปนผทมความกตญเปนพนใจแลว เมออความทอถอย ความเบอหนายเออมระอาเกดขน เพยงแตนกวา ทตวเราไดมโอกาสเรยนรธรรมะ รการสรางบญกศล รวธการดาเนนชวตอนประเสรฐ รบญรบาปอยทกวนนกเพราะพระสมมาสมพทธเจา พระองคไดทรงเสยสละอทศชวตทมเทคนควาจนตรสรหลกอรยสจ คอความจรงอนประเสรฐทงหลายมาสอนเรา เมอเราไดคดถงชวต เลดเนอ ความเพยรพยายามทพระองคไดทรงทมเทลงไป ตลอดระยะเวลาทบาเพญบารทอยนานถง ๔ อสงไขยกบแสนกป วามากมายมหาศาลเพงใด (เวลากปหนงอปมาไดกบมภเขาหนรปสเหลอลกบาศก กวาง ๑๖กโลเมตร ยาว ๑๖ กโลเมตร สง ๑๖ กโลเมตร ทก ๑๐๐ ป มเทวดาเอาผาทพยบางเบามาลบครงหนง เมอใดภเขาลกนสกหมด เรยบเสมอพนดน ระยะเวลานนเทานบกปหนง๑ อสงไขย = ๑๐ คอจานวนทมเลข ๑ และมเลข ๐ ตอทาย ๑๔๐ ตว ) ตลอดจนคดถงพรคณของครบาอาจารยทงหลายททานอตสาหถายทอดคาสอนของพระสมมาสมพทธเจาตอๆ กนมา และอบรมสงสอนใหเราได ทราบไดรถงคาสอนของพระองค โดยไมเหนแกความเหนอยยาก คดเพยงเทาน ความทอถอยกหาย ความเหนอยหนายกคลาย แมความตายกไมหวน เกพกาลงใจทจะทาความดตอไปไมมทสนสด

ความกตญจงเปนคณธรรมทสาคญยง ทจะประคองใจของเราใหดารงมนอยในคณธรรมอนยง ๆ ขนไป

อานสงสการมความกตญ๑. ทาใหรกษาคณความดเดมไวได๒. ทาใหสรางคณความดใหมเพมใดอก๓. ทาใหเกดสต ไมประมาท๔. ทาใหเกดหรโอตตปปะ

117๕. ทาใหเกดขนต๖. ทาใหจตใจผองใส มองโลกในแงด๗. ทาใหเปนทสรรเสรญของคนด๘. ทาใหมคนอยากคคบหาสมาคม๙. ทาใหทงมนษญและเทวดาอยากชวยเหลอ๑๐. ทาใหไมมเวรไมมภย๑๑. ทาใหลาภผลทงหลายเกดขนโดยงาย๑๒. ทาใหบรรลมรรคผลนพพานโดยงาย“บคคลผอกตญ ยอมถงอนฏฐผล มนนทาเปนตน สวนบคคลผผกตญ แม

พระศาสดา กทรงสรรเสรญ”มงคลท ๒๖ฟงธรรมตามกาลกระจกเงาสามารถสะทอนใหเหนความสวยงามหรอขรวของรางกายเราไดฉนใด

การฟงธรรมตามกาลกสามมารถสะทอนใหเหนถงความดงามหรอความบกพรองในตวเราไดฉนนน

การฟงธรรมตามกาลหมายถงอะไรการฟงธรรมตามกาล คอการขวนขวายหาเวลาไปฟงธรรม ฟงคาสงสอนจากผม

ธรรมะ เพอยกระดบจตใจและสตปญญาใหสงขน โดยเมอฟงธรรมแลวกนอมเอาคณธรรมเหลานน มาเปนกรจกสะทอนดตนเองวา มคณธรรมนนหรอไม จะปรบปรงคณธรรมทมอยใหดยง ๆ ขนไปไดอยางไรเชนเมอไดฟงธรรมเรองความกตญแลว กนาเรองนมาสารวจดใจของตนเองทนทวา เรามความกตญไหม ถาม มมากนอยเพยงไร เมอฟงธรรมแลวสารวจดจะรทนทวา เราขาดอะไรไป จะปรบปรงแกไขอยางไรจงจะด

กาลทควรฟงธรรม๑. วธรรมสวนะ คอวนพระนนเอง เฉลยประมาณ ๗ วนครง ทงนเพราะ

ธรรมดาคนเราเมอไดฟงเทศนฟงธรรม ฟงคาสงสอนตกเตอนจากพอแมครอาจารย ใหม ๆกยงจาไดดอย แตพอผานไปสก ๗ วน ชกจะเลอน ๆ ครอาจารยบอกใหขยนเรยน ขยนไปไดไมกวนชกจะขเกยจอกแลว เพราะฉะนน ๗ วน กไปใหทานกระหนาบ ยาเตอนคาสอนเสยครงหนง

118๒. เมอจตถกวตกครอบงา คอ เมอใดกตามทมความคดไมดเกด

ขนในใจของเรา ทาใหใจขนมว เศราหมอง ฟงซาน เมอนนใหรบเรงไปฟงธรรมจะเชา จะสาย จะบาย จะเยน วนโกน วนพระ หรอวนอะไรกตาม ไมเกยงทงนน ไมตองรอ

ความคดทใหใจของเราเศราหมอง แบงไดเปน ๓ ประเภทใหญ ๆ ไดแก๒.๑ เมอกามวตกกาเรบ คอเมอใจของเราฟงซานดวยเรองเพศ เรอง รป รส

กลน เสยง สมผส หวงหาอาลยอาวรณตอสงอนเปนทรกทพอใจ๒.๒ เมอพยาบาทวตกกาเรบ คอเมอใจของเราถกความโกรธเขาครอบงา เกด

ความรสกอยากลางผลาญทาลายผอน ไมวาจะเปนการคดผลาญทรพย ผลาญชวต หรอผลาญเกยรตยศศกดศรกตาม

๒.๓ เมอวหงสาวตกกาเรบ คอเมอใดทใจของเราเกดความคดอยากจะเบยดเบยนผอน คดจะเอาเปรยบ คดจะกลนแกลงรงแกเขาเมอใดทความคดทง ๓ ประเภทนเกดขน ใหรบไปฟงธรรม อยามวชกชา มฉะนนอาจไปทาผดพลาดเขาไป

๓. เมอมผรมาแสดงธรรม คอเมอมผความรมความสามารถและมธรรมมาแสดงธรรมใหรบไปฟง เพราะบคคลเชนนหาไดยากในโลก ตองรอใหพระสมมาสมพทธเจาบงเกดขนในโลกกอน แลวตองตงใจศกษาธรรมของพระองคใหเขาใจแตกฉาน เทานนยงไมพอจะตองมความสามารถถายทอดความรใหผอนไดอกดวย ดงนนเมอมโอกาสเชนน เราตองรบไปฟงธรรมจากทาน

คณสมบตของผแสดงธรรมทด“อานนท การแสดงธรรมใหคนอนฟง ไมใชของงายเลย ผทจะแสดงธรรมใหคน

อนฟง จะตองอยในธรรมถง ๕ ประการ “นคอพทธวจนะทรสแกพระอานนท ถงคณสมบตของผแสดงธรรมทด ๕

ประการ คอ๑. ตองแสดงธรรมไปตามลาดบของเรอง ไมวกวน ไมกระโดดขามขนขามตอน

แสดงธรรมลมลกไปตามลาดบ ซงผทจะแสดงเชนนไดจะตอง๑.๑ มความรจรง รเรองทจะเทศนจะสอนดพอทจะทราบวาอะไรควรพดกอน

อะไรควรพดทหลง๒.๑ มวาทศลป มความสามารถในการพด มจตวทยาในการถายทอดรสภาพ

จตใจของผฟงวา ควรรอะไรกอนอะไรหลง๒.๓ ตองมการเตรยมการ วางเคาโครองเรองทจะแสดงลวงหนา ทาอะไรมแผน

ไมดเบา ไมใชเทศนตามอาเภอใจ

119๒. ตองแสดงธรรมอางเหตอาง ผลใหผฟงเขาใจได ผแสดงจะ

ตองเขาใจเรองทจะแสดงอยางปรโปรง ไมใชทองจาเขามาพด เวลาแสดงธรรมกอางเหตอางผล ยกตวอยางประกอบ แยกแยะใหเหนอยางชดเจนแจมแจงได เมอผฟงสงสยซกถามจดไหนประเดนไหนกชแจงใหฟงได

๓. ตองแสดงธรรมดวยความหวงดตอผฟงอยางจรงใจ มความเมตตากรฯาอยเตมเปยมในใจ พดไปแลวผฟงยงไมเขาใจ ยงตามไมทน สตปญญายงไมพอ กไมเบอหนาย ไมละทงกลางคน แมจะพดซาหลายครงกยอมมความหวงดตองการใหผฟงรธรรมจรง ๆ มงทาประโยชนแกฟฟงเตมท ไมใชพดแบบขอไปท

๔. ตองไมแสดงธรรมเพราะเหนแกลาภ คอามเหนแกชอเสยงคาสรรเรญเยนยอลาภสกการะ เพราะฉะนนไมวาการแสดงธรรมนนจะมคาคอบแทนหรอไม จะมคนมาฟงมากนอยเทาไรกไมถอเปนอารมณ แสดงธรรมอยางเตมท ไมใชวางานของคนใหญคนโตกแสดงอยางเตมท แตงานของคนธรรมดาสามญกแสดงกะลอมกะแลมไมเปนเรองเปนราวไมใชอยางนน ถาผใดแสดงธรรมเพราะเหนแกลาภ ผนนกเปนเพยงลกจางของคนฟงกระแสเสยงทแสดงกมกจะเตมไปกวยการประจบประแจงเจาภาพซงเปนนายจาง ลงไดเอาอามสมาเปนเจาหวใจแลวละก เปนใชไมไดทเดยว

๕. ตองไมแสดงธรรมกระทบเองหรอผอน คอไมฉวยโอกาสยกตวอยางความดของตวเองเพอโออวด หรอยกความผดพลาดของคนอนเปนตวอยางเพอประจานความผดของเขา ไมใชถอวามไมโครโฟนอยในมอ กคยอวดตวทบถมคนอนเรอยไป ผพดตองมงอธบายธรรมะจรง ๆ หากจะยกตวอยางเรองใดประกอบ เพอเปนขอสนบสนนใหผฟงเขาใจขอธรรมะทแสดง กตองระวงไมใหผอนเสยหาย การฉวยโกาสเวลาแสดงธรรมใสรายปายสผอน เปนการกระทาผดหลกธรรมคาสอนของศาสนาพทธ เราจะเหนไดวา พระสมมาสมพทธเจาทรงวางวธการเผยแผศาสนาของพระอง๕ไวอยางรอบคอบ แทนทจะมงแตแผอทธพลศาสนาของพระองคและทลถมโจมตศาสนาอน กลบทรงวางคณสมบตควบคมผทาการสอนพระพทธศาสนาไวอยางรดกม ซงหาไดยากในศาสนาอน

คณสมบตของผฟงธรรมทด๑. ไมดแคลนหงขอธรรมททานแสดงวางายไป“โถ เรองงาย ๆ อยางน มาสอนคนอยางเรา เรากเขาวดมาตงนานแลวเหมอน

ดถกกนน “อยาคดอยางนน เพราะธรรมะทกบททกขอในพระพทธศาสนามอานสงสวา ถา

ใครนาไปปฏบตจรง ๆ อยางยงยวด แมเพยงขอเดยวเทานนกสามารถทากเลสใหหมดเขา

120นพพานไดทงสน เชน การไมคบคนพาล ซงเปนธรรมะขนพนฐาน แตถาเราไมคบคนพาลจรง ๆ โดยเฉพาะพาลภายใน คอนสยไมดตาง ๆ ในตว ไมยอมคบดวย ตดทงใหเดดขาด กเขานพพานได หรอหรโอตตปปะความละอายและเกรงกลวตอบาป ถาเรามคณธรรมขอนอยางเตมท สงใดทเปนบาปแมเพยงนอยนดกไมยอมคดพดหรอทาโดยเดดขาดแลวสรางแตบญกศลอยางเตมท อยางนถาไมใหเขานพพานแลวจะไปไหน

๒. ไมดแคลนความรความสามารถของผแสดงธรรม“ โถ พระเดก ๆ เรานหลวงปหลวงตาเทศนมาตงเยอะแลว มาฟงพระเดก ๆ

มนจะไปไดอะไร “ อยาคดอยางนนพระสมมาสมพทธเจาตรสเตอนถงสงตอไปนไววาอยาดแคลน๒.๑ อยาดถกไฟวาเลกนอย เพราะมนเผาเมองได๒.๒ อยาดถกงพษวาตวเลก เพราะกดแลวตายได๒.๓ อยาดถกกษตรยวายงเยาว เพราะกษตรยบางพระองคแมอายยงนอยกเปน

มหาราชได เชน อเลกซานเดอรมหาราช เปนมหาราชตงแตอาจ ๒๐ ปเศษ ปกครองถงคอนโลก

๒.๔ อยาดถกสมณะวายงหนม เพราะสมณะบางรป แมอายยงนอยกมคณธรรมสง บางรปอายแค ๗ ขวบ กเปนพระอรหนตแลว

๓. ไมดแคลนตวเองวาโงจนไมสามารถรองรบธรรม“ โถ ไอเรามนโงดกดานอยางน กเลสในตวกหนาปกถงไปฟงธรรม กคงไมร

เรอง ไมไปดกวา “อยาคดอยางนน เพราะถงแมสตปญญาจะไมเ)ลยวฉลาด แตถามโอกาสเหมาะ

ๆ แลวกอาจบรรลธรรมได ในสมยพทธกาลมตวอยางอยมาก พระบางรปปญญาทกมากธรรมะแค ๔ บรรทด ทองจาเปนเดอน ๆ ยงทองไมไดแตมความเพยรไมยอทอ พอสบโอกาสเหมาะไดฟงพระสมมาสมพทธเจาแสดงผลนพพานเปนพระอรหตได ตวเราเองกไมแน มโอกาลเหมอนกน หรอยางนอยทสด ถงฟงธรรมยงไมเขาใจในขณะน กจะเปนอปนสยตดตวไปภายหนาเมอไดฟงซาอก กจะเขาใจไดงาย

๔. มใจเปนสมาธขณะฟงธรรม ฟงธรรมดวยความตงใจขณะฟงธรรงไมพดคยไมลวงแคะแกะเกา เพราะในการฟงธรรมนน ยงมใจเปนสมาธมากเทาไรกสามารถนอมนาใจตามไป เกดความรความเขาใจในธรรมะไดมากเทานนในสมยพทธกาล เวลาพระสมมาสมพทธเจาทรงเทศนาในเรองสาคญ ๆ ทละเอยดลกซง จะทรงหลบพระเนตรเทศนในสมาธ ผฟงกจะหลบตาทาสมาธฟง จงสามารถนอมใจไปตามธรรมะทละเอยดลกซงลมลก

121ไปตามลาดบ ไดสาเรจมรรคผลนพพานกน เปนจานวนมาก พวกเรากตองตงใจฟงธรรม ผกใหมสมาธขณะฟงธรรม ตามแบบอยางของบณฑตทงหลายในกาลกอนดวย

๕. มโยนโสมนสการ คอรจกพจารณาตามธรรมนนอยางแยบคาย พอฟงแลวกคดตามไปดวย รจกจบแงมมมาพจารณาขบคดตาม ทาใหมความแตกฉานเขาใจในธรรมไดเรวและลกซง

อปนสยจากการฟงธรรมอปนสย หมายถง ความประพฤต ความเคยชนทตดตวเรามา และจะตดตวเรา

ไปเปนพนใจในภายหนาการฟงธรรม จะทไใหเกดความดทเปนทนหรอเปนพนอยในใจเรา แลวเปน

เครองอดหนนใหเรามความเจรญรงเรอง และเขาถงธรรมไดโดยงาย ดงทพระสมมาสมพทธเจาตรสสอนวา ผทหมนฟงธรรมแลวพยายามศกษา ทาความเขาใจ ถงไมเขาใจกพยายามจา จะไดรบอานสงส ๔ ประการ คอ

๑. เมอละจากโลกนไปเกดในภพอน ยอมมปญญารธรรมไดเรว สามารถระลกไดดวยตนเองและปฏบตตามธรรมนน บรรลมรรคผลนพพานไดเรว

๒. เมอละจากโลกนไปเกดในภพอน เมอรธรรมแลวกสามารถสงสอนคนอนไดดวย ตนเองกบรรลมรรคผลนพพานไดเรว

๓. เมอละจากโลกนไปเกดในภพอน แมจะยงระลกธรรมเองไมได แตแมอผแสดงธรรมใหฟง กยอมระลกได มความเขาใจปรโปรง ไมคลางแคลงสงสย ทาใหสามารถบรรลมรรคผลนพพานไดเรว เหมอนคนทเคยไดยนเสนยกลองมาแลว พอเดนทางไปในทไกลแลวไดยนเสยงกลองอก กรทนทวานนเสยงกลอง ความคลางแคลงสงสย วานนใชเสยงกลองหรอไม ยอมจะไมเกดขนแกบคคลนน

๔. เมอละจากโลกนไปเกดในภพอน แมจะยงระลกธรรมเองไมไดและไมมผแสดงธรรม แตเมอมผตกเตอนดวยคาเพยงไมกคา หรอแมบางครงไดยนโดยบงเอญกจะสามารถระลกธรรมไดและมความเขาใจ สามารถบรรลมรรคผลนพพานไดเรวพวกเราทสวดมนตทาวตรเชาเยนกนบอย ๆ แมยงไมเขาใจความหมายของคาบาล แตกไมเสยเวลาเปลาเพราะอยางนอยกทาใสหเกดความสงบทางใจและเกดความรนเคยในสาเนยงภาษาธรรมะ ภพเบองหนาไดยนใครสวดมนตกอยากเขาใกล ไดยนใครพดธรรมะกอยากเขาใกล ทาใหมอกกาสไดฟงธรรมฟงแลวกเขาใจไดงาย เรพาะมอปนสยพนใจมาแตเดมแลว ทาใหบรรลมรรคผลนพพานไดเรว

อานสงสการฟงธรรมตามกาล

122๑. เปนการเพมพนความรใหม เพราะผแสดงะรรมยมจะศกาาคน

ควาขบคด นาขอธรรมะตาง ๆ มาแสดง ทาใหเราไดยนไดฟงธรรมะทไมเคยไดยนไดฟงมากอน

๒. เปนการทบทวนความรเดม คอถาหวขอธรรมทผแสดงนามาแสดงนน ตรงกบสงทเราเคยศกษามาแลว กจะทาใหเราไดทบทวนความรเดม ใหเกดความเขาใจแตกฉาน สามารถจดจาไดแมนยายงขน

๓. เปนการปลดเปลองความสงสยเสยได คอถาผฟงยงมความลงเลสงสยในการลความชวบางอยาง หรอการทาความดบางอยาง เมอไดฟงธรรมะเพมเตมแลว จะทไใหความลงเลสงสยนนหมดไป ตวสนใจละความชวทาความดงายขน

๔. เปนการปรบความเหนใหตรง คอในระหวางการดาเนนชวตสจดหมายของคนเรานน เราจะถกมารคอกเลส และสงแวดลอมไมดตาง ๆ ทาใหมความเหนผด ๆ เกดขนได แลวทาใหการดาเนนกวนเฉไฉผดเปาหมายไปการฟงธรรมะจะชวยใหเราเกดความสานกตววา ความคดเหนของเราไดบดเบอนไปอยางไร แลวจะไดเลกความเหนทผดเสยประคองความเหนทถกไว

๕ เปนการฝกอบรมจตใจใหสงขน คอการฟงธรรมจะเปนเครองเตอนสตเรา ทาใหใจเขาเลกละจากความคดฟงซานในเรองกาม ความคดพยาบาทอาฆาต ความคดเบยดเบยนผอน และสอดสองชใหเราเหนถงจดออนขอบกพรองในตว ซงจะตองปรบปรงแกไขยกระดบจตใจของเราใหสงขน ๆ จนกระทงสามารถจดขอบกพรองไดเดดขาด บรรลมรรคผลนพพานไดในทสด

“ดกอน ทานผเหนภยในวฏฏสงสารทงหลาย สมยใด พระอรยสาวกฟงธรรมฟงใหจดกระดก ฝงไวในใจ รวบรวมกาลงใจทงหมดมาเวยหลงมาฟงจรง ๆ ในสมยนนนวรณ ๕ ของเธอยอมไมม และโพชฌงค ๗ กจะถงซงความสมบรณเตมเปยม เพราะอาาจแหงภาวนา “

มงคลท ๒๗ มความอดทนหญาแมเปนพชตตนเลก ๆ แตเพราะมความทนทรหด จงสามารถแพรพนธไป

ไดทวโลกฉนใดคนเราแมกาลงทรพย กาลงความร ความสามารถจะยงนอย แตถามความอดทนแลว ยอมสามารถฝกฝนตนเองใหประสพความสขความสาเรจในชวตไดฉนนน

ความอดทนคออะไร

123ความอดทน มาจากคาวา ขตต หมายถง การรกษาปกตภาวะ

ของตนไวได ไมวาจะถกกระทบกระทงดวยสงอนเปนทพงปรารถนาหรอไมดงปรารถนากตาม มความมนคงหนกแนนเหมอนแผนดน ซงไมหวนไหว ไมวาจะมคนเทอะไรลงไปของเสย ของหอม ของสกปรกหรอของดงามกตาม

งานทกชนในโลกไมวาจะเปนงานเลกงานใหญ ทสาเรจขนมาไดนอกจากจะอาศยปญยาเปนตวนาแลว ลวนตองอาศยคณธรรรมขอหนงเปนพนฐานจงสาเรจได คณธรรมขอนนคอ ขนต

ถาขาดขนตเสยแลว จะไมมงานชนใดสาเรจไดเลย เพราะขนตเปนคณธรรมสาหรบทงตอตานควาทอถอยหดห ขนเคลอนเรงราวใหเกดควาวขยน และทาใหเหนอปสรรคตาง ๆ เปนเครองทาทายความสามารถ ดงนนอาจกลาวไดวา ความสาเรจของานทกชนทงทางโลกและทางธรรม คออนสาวรยของขนตทงสน

โดยเหตน พระสมมาสมพทธเจาจงตรสวา“ ยกเวนปญญาแลว เราสรรเสรญวาขนตเปนคณธรรมอยางยง “ลกษณะความอดทนทถกตอง๑. มความอดกลน คอเมอถกคนพาลดา กทาราวกบวาไมไดยนทาหเหมอนห

กระทะ เมอเหนอาการยวยกทาราวกบไมไดเหน ทาตาเหมอน ตาไมไผ ไมสนใจใจด ไมปลอยใจใหเศราหมองไปดวย ใสใจสนใจแตในเรองทจะทาความเจรญใหแตตนเอง เชนเจรญศล สมาธ ปญญา ใหยง ๆ ขนไป

๒. เปนผไมดราย คอสามารถขมความโกรธไวได ไมโกรธ ไมทาราย ทาอนตรายดวยอานาจแหงความโกรธนน ผทโกรธงายแสดงวายงขาดความอดทน มคาตรสของทาวสกกะเปนขอเตอนใจอยวา

“ผใดโกรธตอบผทโกรธกอนแลวผนนกลบเปนคนเลวกวาผทโกรธกอนผทไมโกรธตอบคคลผกาลงโกรธอยยอมชอวา เปนผชนสงครามอนชนะไดยากยง “

๓. ไมปลกนาตาใหแกใคร ๆ คอไมกอทกขใหแกผอน ไมทาใหผอนเดอดรอนหรอเจบแคนใจจนนาตาไหล ดวยอานาจความเกรยวกราดของเรา

๔. มใจเบกบานแจมใสอยเปนนตย คอมปตอมเอบใจเสมอ ๆ ไมพยาบาท ไมโทษฟา โทษฝน โทษเทวดา โทษโชคชะตา หรอโทษใคร ๆ ทนน พยายามอดทนทาการงานทอยางดวยใจเบกบานลกษณะความอดทนนน โบราณทานสอนลกหลานไวยอ ๆวา “ปดหซายขวา ปดตาสองขาง ปดปากเสยบาง นอนนงสบาย “

124คนบางคนขเกยจทางาน บาง คนขเกยจเรยนหนงสอ บางคน

เกะกะเกเร พอมผกลาวตกเตอนกเฉยเสย แลวบอกวาตนเองกาลงบาเพญขนตบารม อยงนเปนการเชาใจผด ตความหมายของขนตผดไป ขนตไมไดหมายถงการตกอยในสภาพใดกทนอยอยางนน

พวกทจนกทนจนตอไป ไมขวนขวายทามาหากน จดเปนพวกตายดานพวกทโงกทนโงไป ใครสอนใหกไมเอา จดเปนพวกดอดานพวกทชวแลวกชวอก ใครหามกไมฟง จดเปนพวกดอดงลกษณะทสาศยยงของขนต คอตลอดเวลาทอดทนอยนน จะตองมใจผองใส ไม

เศราหมองเราสรปลกษณะของขนตโดยยอไดดงน๑. อดทนถอนตวหรอหลกเลยงจากความชวใหได๒. อดทนทาความดตอไป๓. อดทนรกษาใจไวไมใหเศราหมองประเภทของความอดทนความอดทนแบงตามเหตทมากระทบไดเปน ๔ ประเภท คอ๑. อดทนตอความลาบากตรากตรา เปนการอดทนตอสภาพธรรมชาตดนฟา

อากาศ ความหนาว ความรอน ฝนตก แดดออก ฯลฯ กอดทนทางานเรอยไป ไมใชเอาแตโทษเทวดาฟาดน หรออางเหตเหลานแลวไมทางาน

๒. อดทนตอทกขเวทนา เปฯการอดทนตอการเจบไขไดปวย ความไมสบายการของเราเอง ความปวด ความเมอย ผทขาดความอดทนประเภทนนเวลาเจบปวยจะรองครวญคราง พราเพอราพน หวดหงด ฉนเฉยวงาย ผรกษาพยาบาลทาอะไรไมทนใจหรอไมถกใจ กโกรธงาย พวกนจงตองปวยเปน ๒ เทาคอนอกจากจะปวยกายทเปนอยแลวยงตองปวยใจแถมเขาไปดวย ทาตวเปนทเบอหนายแกชนทงหลาย

๓. อดทนตอความเจบใจ เปนการอดทนตอความโกรธ ความไมพอใจความขดใจ อนเกดจากคาพดทไมชอบใจ กรยามารยาททไมงาม การบบคนทงจากผบงคบบญชาและลกนอง ความอยตธรรมตาง ๆ ในสงคม ระบบงานตาง ๆ ทไมคลองตว ฯลฯ คนทงหลายในโลกแตกตางกนมากโดยอธยาศยใจคอ โอกาสทจะไดอยางใจเรานนอยาพงคดเพราะฉะนนเมอเรมเขาหมคนหรอมคนตงแต ๒คน ขนไป ใหเตรยมขนตไวตอตานความเจบใจ

125๔. อดทนตออานาจกเลส เปน การอดทนตออารมณอนนาใคร

นาเพลดเพลนใจ อดทนตอสงทเราอยากทาแตไมสมควรทา เชน อดทนไมเทยวเตรไมเลนการพนน ไมเสพสงเสพยตด ไมรบสนบน ไมคอรรปชน ไมผดลกเมยเขา ไมเหอยศ ไมบาอานาจ ไมขโอ ไมขอวด เปนตน การอดทนขอนทาไดยากทสด โบราณเปรยบไววา“เขาดาแลวไมโกรธ วายากแลว เขาชมแลวไมยม ยากยงกวา “

วธฝกใหมความอดทน๑. ตองคานงถงหรโอตตปปะใหมาก เมอมความละอายและเกรงกลงตอบาป

อยางเตมท ความอดทนยอมจะเกดขน ดงตวอยางในเรองของพระเตมยชาดก เมอครงพระสมมาสมพทธเจายงทรงบาเพญบารมเปนพระโพธสตวยอยมอยชาตหนง พระอง

คเกดเปนฮดรสกษตรยทรงพระนามวา พระเตมย เมอมพระชนมายได ๖-๗ชนษา ไดเหนพระราชบดาสงประหารโจรโดยใชไฟครอกใหตายดวยบญบารมททามาดแลวทาใหพระเตมยระลกชาตไววาภพในอดตพระองคกเคยเปนกษตรย และกเคยใหประหารโจรทาใหตองตกนรกอยชานาน จงคดวา ถาชาตนเราตองเปนกษตรยอก กตองฆาโจรอกแลวกจะตกนรกอก ตงแตวนนนมา พระเตมยจงแกลงทาเปนใบ ทาเปนงอยเปลยเสยขาไมขยบเขยอนรางกาย พระราชบดาจะเอาขนมเอาของเลนมาลอ กไมสนใจ จะเอามดมาไตไรมากด เอาไฟมาเผารอบตวใหรอน เอาชางมาทาทาจะแทงกเฉยครงถงวนหนม เอาสาว ๆสวย ๆ มาลอ กเฉย เพราะคานงถงภยในนรก หรโอตตปปะเกดขนเตมท จงมความอดทนอยไดนานวนเขาพระราชบดาเหนวา ถาเอาพระเตมยไวกจะเปนกาลกณแกบานเมองจงสงใหคนนาไปประหารเสยนอกเมอง เมอออกมาพนเมองแลว พระเตมยกแสดงตววาไมไดพการแตอยางใด มพละกาลงสมบรณพรอม แลวกออกบวช ตอมาพระาชบดา ญาตพนอง ประชาชนกไดออกบวชตามไปดวย และไดสาเรจฌานสมาบตกนเปนจานวนมาก

๒. ตองรจกเชดอารมณทมากระทบนนใหสงขน คอนกเสยวาทเขาทาแกเราอยางนนนะดแลว เชน เขาดากนกเสยวาดกวาเขาต เขาตกนกเสยวาดกวาเขาฆา เมยทมชยงดกวาเมยทฆาผว ผวมเมยนอยกยงดกวาผวทฆาเมยเพระาเหนแกหญงอน ถาเปรยบกบการชกมวย การสแบบนกคอการหลบหมดของคตอส โดยวธหมอบลงตา ใหหมดเขาครอมหวเราไปเสย เราไมเจบตวตวอยางในเรองน ดไดจากพระปณณะเถระ

พระปณณะเดมเปนชาวสนาปรนตะ ไปคาขายทเมองสาวตถ ไดฟงเทศนจากพระสมมาสมพทธเจา เกดความเลอมใสศรทธาจงออกบวช

ครงบวชแลว การทาสมาธภาวนาไมไดผล เพราะไมคนกบสถานททานคดวาภมอากาศทบานเดมของทานเหมาะกบตวทานมากกวา จงทลลาพระสมมาสมพทธเจา

126พระสมมาสมพทธเจาตรสถามวา“ เธอแนใจหรอปณณะ คนชาวสนาปรนตนนดรายมากนก ทงหยาบคายดวย

เธอจะทนไหวหรอ ““ไหวพระเจาขา”“นปณณะ ถาคนพวกนนเขาดาเธอ เธอจะมอบายอยางไร ““ขาพระองคกคดวา ถงเขาจะดา กยงดกวาเขาตบตอยดวยมอพระเจาขา”“ถาเผอเขาตอยเอาละ ปณณะ ““กยงดพระเจาขา ดกวาเขาเอากอนดนขวางเอา”“กถาเขาเอากอนดนขวางเอาละ “ขาพระองคกจะคดวา กยงดพระเจาขา ดกวาเขาเอาไมตะพดตเอา ““เออ ถาเผอเขาหวดดวยตะพดละ ““กยงดพระเจาขา ดกวาถกเขาแทงหรอฟงดวยหอกดาบ ““เอาละ ถาเผอคนพวกนนเขาจะฆาเธอดวยหอกดวยดาบละ ปณณะ ““ดอยางไร ปณณะ ““กคนบางพวกทคดอยากตาย ยงตองเสยเวลาเทยวแสวงหาศสตราวธมาฆาตว

เอง แตขาพระองคมโชคดกวาคนพวกนน ไมตองเสยเวลาไปเทยวหาศสตราวธอยางเขา”“ดมาก ปณณะ เธอคดไดมมาก เปนอนตกลง เราอนญาตใหเธอไปพานกทา

ความเพยรทตาบลสนาปรนตะได “พระปณณะกลบไปเมองสนาปรนตะแลว ทาความเพยร ในไมชาใจกหยดนง

เขาถงพระธรรมกายไปตามลาดบ ตนไดสาเรจเปนพระอรหนตนคอเรองของพระปณณะนกอดทนตวอยาง ซงอดทนไดโดยวธเชดอารมณทมากระทบนนใหสงขน

๓. ตองฝกสมาธมาก ๆ เพราะทงขนตและสมาธเปนคณธรรมทเกอหนนกนขนตจะหนกแนนกตองมสมาธมารองรบ สมาธจะกาวหนากตองมขนตเปนพนฐาน ขนตอปมาเหมอนมอซาย สมาธปมาเหมอนมอขวา จะลางมอมอทงสองขางจะตองชวยกนลายจงจะสะอาดด

มตวอยางของผมความอดทนเปนเลศอกทานหนงคอพระโลมสนาคเถระพระโลมสนาคเถระ เปนพระททาสมาธจนสามารถระลกชาตไดแตยงไมหมดกเลส วนหนงทานนงสมาธ อยกลางแจง พอถงตอนเทยงแดดสองเหงอไหลทวมตวทาน พวกลกศษยจงเรยนทานวา

“ทานขอรบ นมนตทานนงในทรมเถด อากาศเยนด “

127พระเถระกลาวตอบวา“คณ ฉนนงในทน เกรพาะกลวตอความรอนนนเอง “แลวนงพจารณาอเวจมหานรกเรอยไป เพราะเคยไดตกนรกมาหลายชาต เหนวา

ความรอนในอเวจทเคยตก รอนกวานหลายรอยหลายพนเทา ทานจงไมลกหน ตงใจทาสมาธตอไป จนในทสดไดบรรลธรรมเปนพระอรหนตพวกเรากควรนามาเปนขอคดเตอนใจวา

“ทอางรอนหนกหนาวหนก ขเกยจภาวนา ระวงจะไปรอนหมดไหมในอเวจหนาวเสยดกระดกในโลกนต “

อานสงสการมความอดทน๑. ทาใหกศลธรรมทกชนดเจรญขนได๒. ทาใหเปนคนมเสนห เปนทรกของคนทงหลาย๓. ทาใหตดรากเหวาแหงความชวทงหลายได๔. ทาใหอยเยนเปนสขทกอรยาบถ๕. ชอวาไดเครองประดบอนประเสรญของนกปราชญ๖. ทาใหศลและสมาธตงมน๗. ทาใหไดพระพรหมวหารโดยงาย๘. ทาใหบรรลมรรคผลนพพานโดยงาย“บคคลอดทนตาคาของผสงกวาได เพราะความกลวอดทนถอยคาของผเสมอกน

ได เพราะเหตแหงความแขงดสวนผใดในโลกน อดทนตอคาของคนเลวกวาได สตบรษทงหลายกลาววา ความอดทนนนสงสด “

มงคลท ๒๘เปนคนวางายคนเปนอมพาตแมจะมของดวางอยรอบตวกไมอาจหยบฉวยนามาใชใหเปน

ประโยชนไดฉนใดคนหวดอวายากแมจะมครอาจารยดวเศษแคไหนกไมสามารถายทอดเอาวชา คณความด มาใสตวฉนนน

คนวางายคอใครคนวางายสอนงาย คอคนทอดทนตอคาสงสอนได เมอมผรแนะนาพราสอนให

ตกเตอนใหโดยชอบธรรมแลว ยอมปฏบตตามคาสอนนนดวยความเคารพออนนอม ไมคดคาน ไมโตตอบ ไมแกตวโดยประการใด ๆ ทงสน

128คนบางคน อดทนอะไรได สารพด ทนแดดทนรอน ทน

ความลาบากตรากตรา ปวยไขไมสบายแคไหนกไมเคยบน แตทนไมไดเมอมใครมาแนะนาสงสอนตกเตอน จะเกดความรสกคบแคน โตตอบหกลางขนมาทนท เพราะเขามเชอหวดอวายากสอนยากอยในตว

หากวาเดมเปนคนโงอยแลว กสดแสนจะเขนหากวามความฉลาดอยบาง กแสนจะตะบงตะบนกลายเปนคนอมพาตทางใจ รบคณความดจากใครไมไดดงนน เราจงมาเปนคนวางายสอนงายกนเถดลกษณะของคนวางายคนวางายสอนงายมลกษณะทสงเกตไดอย ๑๑ ประการ คอ๑. ไมกลบเลอนเมอถกวากลาวตกเตอน ไมแกตว ไมบดพลวยอมรบฟงดวย

ความเคารพ๒. ไมยอมนงเฉยเมอถกตกเตอน พยายามปรบปรงแกไขปฏบตตามคาแนะนา

นน๓. ไมมจตเพงคณเพงโทษผวากลาวสงสอน คอไมคอยจบผดทานแตรบฟง

โอวาทดวยด๔. เออเฟอตอคาสอนและตอผสอนเปนอยางดยง คอยอมทาตามคาสอนนนและ

เชอฟงผสอนอยางด ทาใหผสอนมเมตตาเกดกาลงใจทจะสอนตอ ๆ ไปอก๕. เคารพตอคาสอนและตอผสอนเปนอยางดยง ตระหนกดวาผทเตอนคนอนนน

นบวาเสยงตอการถกโกรธมาก ดงนนการทมผวากลาวตกเตอนเรา แสงดวาแสดงวาเขาจะตองมคณธรรม มความเสยสละ มความเมตตาปรารถนาดตอตวเราจรง ๆ จงตองมความเคารพตอคาสอนและตวผสอนเปนอยางดยง

๖. มความออนนอมถอมตนเปนอยางดยง ไมแสดงความกระดางกระเดองโอหงคดวาตวเองดอยแลว เกงอยแลว

๗. มความยนดปรดาตอคาสอนนน ถงกบเปลงคาวา สาธ สาธ สาธ รบฟงโอวาทนน คอดใจอยางยงวาทานกรณาชขอบกพรองของเราใหเหน จะไดรบแกไข เหมอนทานชขมทรพยได จงเปลงวาจาขอบคณไมขาดปาก

๘. ไมดอรน คอไมดนทรงทาไปตามอาเภอใจทง ๆ ทรวาผด แตทาไปตามความถกตอง เมอผดกยอมแกไขปฏบตไปตามสมควรแกธรรม

129๙. ไมยนดในการขดคอ ไมพด สวนขนทนท มความประพฤต

ชอบเปนทพอใจ เปนทปรารถนา๑๐. เปนผอดทน แมจะถกวากลาวสงสอนอยางหยาบคายหรอดดาอยางไรกไม

โกรธ อดทนไดเสมอ เพราะนกถงพระคณของทานเปนอารมณโดยสรปลกษณะคนวางายสอนงาย สรปโดยยอได ๓ ประการ คอ๑. รบฟงคาสงสอนดวยด ไมกลบเกลอน ไมแกตว ไมเถยง ไมขดคอ ไมโต

กลบ ไมจองจบผดทาน๒. รบทาตามคาสงสอนดวยด ไมดอรนดนทรง ไมรรอ ไมอดอด

กระบดกระบวน๓. รบรคณผสอนอยางด ไมโกรธ ไมคดลบหลคณทาน อดทนไดแมถกวา

กลาวสงสอนโดยหยาบคาย ไมวาผสอนนนจะเปนผใหญกวา ซงเราทาใจยอมรบไดงายเปนผเสมอกน ซงเราทาใจยอมรบไดยากขนเปนผนอยกวา ซงเราทาใจยอมรบไดยากทสดประเภทของคนวางายโดยทวไปเรามกเขาใจกนวา คนทเชอฟงผอน ไมเถยง ทาตามททานสงสอน

คอคนวางาย ซงนนเปนความเขาใจทยงไมถกตองนก เพราะคนทมลกษณะดงกลาวยงอาจแบงออกไดเปน ๓ ประเภท ตามสาเหตททาใหเปนคนวางายนนน ดงน

๑. วางายเพราะเหนแกได คอคนทเหนแกอามสรางวล จงวางาย เชน ลกเชอฟงพอแมเพราะอยากไดมรดก ลกนองเชอฟงเจานายเพราะอยากไดรางวล พวกนเปนคนวางายเทยม จดเปนพวก คนหวประจบ

๒. วางายเรพาะขาดความเชอมนในตนเอง คอไมมความเชอมนในตนเอง ไมมความคดเปนของตนเอง ใครบอกใหทาอะไรกทา ชวนเรยนหนงสอกเรยน ชวนไปเทยวกไป ชวนดมเหลากดดม ชวนเลนการพนนกเลน ชวนไปวดกไป ดงไปไหนกไปดวย เปนพวกทเรยกกนวา คนหวออน เปนคนวางายเทยมอกเหมอนกน จดเปนพวก คนโง

๓. วางายเพราะเหนแกความด คอคนทยดถอธรรมะเปนใหญ เหนแกธรรมจงวางาย ตองการปรบปรงแกไขตนเองใหดขน เมอมผวากลาวตกเตอนชขอบกพรองใหจงพรอมรบฟงดวยด ไมวาผนนจะเปนผใหญวา หรอเดกกวากตาม จดเปนพวก คนวางายทแทจรง

เหตแหงความวายาก

130สาเหตททาใหคนเราวายากสอน ยาก มอย ๑๖ ประการ คอ๑. มความปรารถนาลามก เชน อยากรวยจงไปคาฝน คาเฮโรอน เลนการ

พนน ใครหามกไมฟง อยากไดยศไดตาแหนงสง ๆ จงทบถมเพอนรวมงาน กลวเขาไดเกนหนา ใครตกเตอนกไมฟง

๒. ชอบจกตนขมทาน หลงตวเองวาวเศษวาคนอน ไปถงไหน ๆ กคดแตวาตนเกง ใคร ๆ กสเราไมได ทาใหเกดความทะนงตน ดอ ใครเตอนกไมฟง

๓. มนสยมกโกรธ พอมใครเตอนใครสอนอะไรกโกรธขนมาทนท พอเตอนครงสอนครงกมอาการขนมาทเดยว “รแลวนะ มาพดเซาซอยได เดยวไมทาเลย “ แลวกหนาหงกหนางอ หนานวควขมวด คนพวกน วายาก

๔. มนสยผกโกรธ คอไมใชโกรธธรรมดา แตใครทาใหโกรธหนอยกเกบ ผกตดเอาไวในใจเปนป ๆ เลย คนพวกนยมไมคอยเปน หนาบนทงวน ใครเตอนเขาาหนอยเหมอนจะแยกเขยวเขาไลงบทเดยว ไมฟง

๕. มความรงเกยจเหยยดหยามเพราะฤทธโกรธ คอไมใชแคหนาบงเฉย ๆ แตพอโกรธ ใครเตอนทาใหไมพอใจแลวกแสดงอาการรงเกยจเหยยดหยามทนท เชน กระทบเทาปง ๆ กระแทกประตโครมคราม สะบดหนาหน ถมนาลาย ฯลฯ

๖. คดตอวาตอขาน คอพอมมครมาตกเตอนเขาแลว กเกดอาการคนปากยบ ๆขอใหไดตอปากตอคาแลวจงจะสมใจ เชน ไปวดมคนเตอนใหแตงตวใหเรยบรอย กตอบทนทวา “หนกหวใคร” เปนเสยอยางนน ชอบพดคาททาใหใกลตอความโกรธ ทาใหไมฟงคาแนะนาตกเตอน

๗. คดโตแยง คอเมอมผแนะนาตกเตอนใหเหนขอบกพรองของตนแลว กรบโตแยงแกตวทนท เชน ไปหาผใหญแลวแตงตวไมเรยบรอย พอมคนเตอนเขากแยงทนทวา“ชอบแตงตวตามสบาย ไมเสแสรงแกลงทา” เปนเสยอยางนน

๘. คดตะเพด คอไมสงบปากสงบคารบเอาคณความดจากผหวงด แตกลบพดจาระรานเขา เชน “คณน วน ๆ ดแตนงจบผดชาวบานเขาหรอไง “ ตะเพดเขาสงไปเลย

๙. คดยอน คอนอกจากไมฟงแลวยงพดยอนใหเขาเจบใจ เชน “คณไมตองมาสอนฉนหรอกนา ฉนรจกเอาตวรอดได ไปสอนสามคณลกคณเถอะ ไป” พดยอนเขาไดแลวจงจะสะใจ

๑๐. คดกลบเกลอน คอพอมใครพดถงขอบกพรองของตว กพดกลบเกลอนเฉไฉออกไปเรองอน ไมยอมรบ กลวเสยหนา

131๑๑. คดนอกเรอง คดเมอมคน เตอนแลว กลบมองเจตนาเขา

ไปอกแงหนง วาเขาเตอนเพอหวงผลประโยชน กลายเปนคนมองคนในแงราย จงไมยอมรบฟง

๑๒. คดปดบงซอนเงอน คอเมอไปทาอะไรผดมาแลวไมยอมเปดเผย จงกลายเปนคนมชนกตดหลง ใครพดอะไรนดหนอยกหวาดสะดง เกรงเขาจะรความผดของตว จงมใจขนอยเสมอ ไมเปนอนตงใจฟงอะไรได กลายเปนคนวายากสอนยาก

๑๓. คดลบลหลตเสมอ คอเปนคนไมมความกตญ ใครทาความดไวกบตว กพยายามลบหลนเสมอเหยยบยาเขาลงไป เพราะเกรงจะเสยเกยรตจะตดหนบณคณเขา

๑๔. คดรษยาเหนแกตวจด คอเปนคนใจแคบ ใครมาแนะนาอะไรกรบไมไดเกรงวาเขาจะเหนอกวาตว เกรงวาเขาจะดกวาตว

๑๕. มนสยโออวด ไปไหน ๆ กคยอวดวาตวด ตวเกง พอคยอวดบอย ๆ เขากจะเกดความรสกลก ๆ ในใจวา ตวเองเกงแลว จงไมยอมฟงคาเตอนของใคร

๑๖. มความเหนผด เปนมจฉาทฏฐ เหนผดไปจากความเปนจรง เชนเหนวาพอแมไมมพระคณตอเรา เหนวาการใหทานไมควรทา เพราะทาใหคนขเกยจ ฯลฯ เมอมความเหนผดเชนนแลวเวลามใครตกเตอนอะไรเขาแมเปนสงดทประโยชน เขากยอมมองไมออก เหนเปนสงไมดอยนงเอง

วธฝกใหเปนคนวางายเมอเราทราบแลววาทเราเปนวายากกเพราะนสยไมดทง ๑๖ ประการดงไดกลาว

มาแลว ดงนนเพอจะใหเปนคนวางาย เรากตองกาจดนสยทไมดทง ๑๖ ประการนนใหทเลาเบาบางและหมดไปจากใจ ซงทาไดดงน

๑. หมนนกถงโทษของความเปนคนหวดอวายาก ทาใหไมสามารถรบเอาความดจากใคร ๆ ได เหมอนคนเปนอมพาต แมมของดรอบตวกหยบเอามาใชไมไดอยางนน หวดอมาก ๆ ลงทายกไมมใครอยากสอนอยากเตอน ตองไงทงชาต ทาผดเรอยไป

๒. หมนนกถงพทธพจนทวา “ ผชโทษคอผชขมทรพยให “๓. ฝกใหเปนคนมากดวยความเคารพ มองคนในแงด ใครมาแนะนาตกเตอน

เราไมวาเรองอะไรกตาม นกขอบคณเขาในใจ เพราะแสดงวาเขามความปรารถนาดตอเราจงไดมาเตอน ไมวาเรองทเตอนนนจะถกตองตามความเปนจรงหรอไมกตาม ใหรบฟงไวกอน ไมดวนเถยงหรอนกดหมนเหยยดหยามเขา

๔. ฝกการปวารณา คอการออกปากยอมใหผอนวากลาวตกเตอนตนไมวาผนนจะมอายมากกวา เทากน หรอนอยกวากตาม ตวอยางเชน พระภกษมวนยอยขอหนงวา

132ในวนออกพรรษาใหมการประชมกนของ พระภกษ ทงพระผใหญและพระผนอยในวนนน พระทกรปจะกลาวคาปวารณากน คออนญาตใหผอนวากลาวตกเตอนตวเองไดเรยกวา วนมหาปวารณา หลกการนสามารถนามาใชกบคนทวไปได เชน ในหนวยงานตาง ๆ ใรครอบครว ทาบอย ๆ แลวจะเกดความเคยชนเปนนสย เปนการฝกใหเปนคนวางายสอนงาย

๕. ตองฝกสมาธใหมาก เพอใหใจผองใส หนกแนน สามารถตรองตามตาแนะนาสงสอนของผอน มใจสงบเยอกเยนพอทจะพจารณาขอบกพรองของตนเอง และปรบปรงแกไขใหดขนได

เรองนารเกยวกบคนหวดอคนหวดอในโลกน อาจแบงใหญ ๆ ไดเปน ๓ ประเภท คอ๑. ดอเพราะความโงหรอความขเกยจ จดเปนพวกดอดาน๒. ดอเพราะทฏฐมานะหลงตวเองวารแลว จดเปนพวกดอดง๓. ดอเพราะโทสะโกรธงาย จดเปนพวกบาในการปกครองคนหวดอกมขอพงสงวรอยคอ๑. พวกดอดาน คอดอเพราะฤทธโง หรอขเกยจนน พวกนชอบรบคาสงคอม

อะไรกสงไปใหทาได แตไมชอบฟงคาสอน เพราะฟงไมรเรองบาง ขเกยจฟงบาง๒. พวกดอดง พวกนมแววฉลาดอยเหมอนกน แตวายงไมเฉลยวรแคจดใดจด

หนง กคดวาตนเองรหมดแลว คอไมรวาตวยงไมร เวลาใชงานคนพวกนอยาไปบงคบอยาไปสงอยางเดยว เขาจะไมคอยยอมรบ ตองคอย ๆสอน คอย ๆ อธบายใหเขาใจ พดใหเขาใจถงประโยชนของงานททา ถาไมใขคนททฏฐมากตนเกนไปกจะเขาใจและรบไปทาได แตถาใครหลงตวจดมาก พดอยางไรกไมฟง กตองปลอยไป

๓. พวกบา คอพดอะไรผดหนอยกโกรธ ฉนเฉยวปงปง พวกนยากจะเอามาใชประโยชนได รงแตจะทาใหหมคณะแตกแยกรวนเร ปลอยใหเปนหนาทของจตแพทยจดการดกวา

นอกจากนยงมขอนาสนใจอยอกหนอยวา ในการปกครองพวกคนดอดงนน ถาหากวากลาวสงสอนในขนแรกแลวเขายงไมฟงจทาอยางไร คาตอบกคอ ในขนทสองกใหลงโทษ อาจพกราชการ ตดเงนเดอน หรออะไรกแลวแตความเหมาะสม ถาหากวายงไมเชอฟง ในทางพระพทธศาสนามวธแกอยอกอยางหนงคอ ทานใชคาวา ลงพรหมทณฑ บางแหงเขาเรยก ควาบาตร ดงมตวอยางเรองในสมยพทธกาล ดงน

133นายฉนนะซงเปนคนตามเสดจ พระสมมาสมพทธเจา เมอครง

ทรงมากณฐะกะออกพรรพชา ภายหลงนายฉนนะไดอปสมบทเปนพระภกษและเปนคนหวดอมาก ถอวาเปนคนใกลชด ใครจะสอนจะเตอนอยางไรกไมฟง พระอานนทจงกราบทลถามพระสมมาสมพทธเจาวาจะทาอยางไรด พระบรมศาสดาจงทรงแนะนาวา เมอเสดจดบขนธปรนพพานแลวใหลงพรหมทณฑพระฉนนะ คอใหภกษทกรปเลกยงเกยวกบพระฉนนะใหทาเหมอนกบวาไมมพระฉนนะอยในโลกพระฉนนะอยากจะทาอะไรกปลอยใหทา ไมมใครยงเกยว ไมมใครพดคยดวยตอจากนนไมกวน หลงจากไมมใครสนใจใยดดวย กลายเปนตวประหลาดในทามกลางหมสงส พระฉนนะกรสกนานกตว สารภาพผดตอหมสงฆและเลกดออกตอไป

การททกคนเลกเกยวของดวย ไมใหความชวยเหลอไมรบรอะไรทงสน เรยกวาลงพรหมทณฑ

เพราะฉะนนถาในททางานไหน หรอตามโรงเรยน ตามบาน ถาเกดมลกดอขนมา วายากสอนยากนก พอแมอาจจะลอกงลงพรหมทณฑลกบารงกไดแกโรคดอไดชะงดนกแตวาถาเกดพอดอหรอวาแมดอขนมา ลกขนไปลงพรหมทณฑกมหวงโดนตะพด ตองดใหพอเหมาะพอควรเหนกรณ ๆ ไป

อานสงสการเปนคนวางาย๑. ทาใหเปนทเมตตา อยากแนะนาพราสอนของคนทงหลาย๒. ทาใหไดรบโอวาท อนศาสน๓. ทาใหไดธรรมะอนเปนทพงแกตน๔. ทาใหละโทษทงปวงได๕. ทาใหบรรลคณธรรมเบองสงไดโดยงาย“บคคลควรเหนผมปญญา ทคอยกลาวคาขนาบ ชโทษของเราใหเหนวาเปนดจผ

ชบอกขมทรพยใหควรคบกบบณฑตทเปนเชนนนเพราะเมอคบแลวยอมมแตดผายเดยว ไมมเลวเลย “

มงคลท ๒๙เหนสมณะเดกตองการตวอยางทดจากพอแมครอาจารยฉนใดชาวโลกทงหลายกตองการตว

อยางทดจากสมณะฉนนนทาไมจงตองเหนสมณะความสขทงหลายในโลกนมอย ๒ ประเภท คอ

134๑. ความสขทตององวตถกาม หรอกามสข เปนความสขทาง

เนอหนง เชน ไดฟงเพลงเพราะ ๆ กนอาหารอรอย ๆ ไดสมผสทนมนวล ฯลฯ จดเปนความสขภายนอกทเหนกนไดงาย

๒. ความสขทไมตององวตถ เปนความสขทเกดขนจากการเจรญภาวนาใหใจสงบและเกดปญญา เปนความสขของผเขาถงธรรม จดเปนความสขภายในเมอเทยบกนแลว ความสขภายในอนเกดจากความสงบนน เปนสขทเลศกวาอยางเทยบไมได แตเหนและเขาใจไดอยากกวา

ความสขภายในนน เปนสงทไมนาเชอวาจะเปนไปได เพราะเราคาดคะเนไมไดเปนเรองเฉพาะตว ผทยงไมปฏบตธรรมกจะไมพบกนความสขชนดน ทาใหไมคน แมอานจากตารากยากจะเขาใจ เชน พระทานบอกวาผทรกษาศลแลวจะมจตทราเรงแจมใส ถาคนยงไมเคยปฏบตธรรมจะนกคานทนทวา คนรกษาศลจะราเรงไดอยางไร จะทาอะไรนดอะไรหนอยกตองคอยระวงจะผดศลสคนไมมศลไมได จะดมเหลากดม จะเทยวกเทย เหนพวกขเมารองราทาเพลงเชยรมวยแทงมา สงเสยงกนองคะนงราเรงสนกสนานกวาตงเยอะ แลวมาบอกวารกษาศลแลวจตจะราเรงแจมใส อยามาหลอกกนใหยากเลย เราไมยอมเชอหรอก

ตเมอใดไดพบคนทเขาถงความสขชนดนได เหนคนทรกษาศลมาแลวอยางดเยยม หนาตาทานกผองใส ไมบงไมตง พดจากไพเราะ ถงไดเชอวา เออจรง คนทรกษาศลมาแลวอยางด เขาราเรง ปตราเรงอกอยางไมเหมอนทเราเคยเหน ไมเหมอนทเราเคยรจก ถงแมยงไมเชอ อยางนอยกคดทจะทดลองทาตามแมไมไดทาตามกฉกคดถงการทาความดบางอยางขนมา คนทเขาถงความสขชนดนได คอสมณะ ซงถาใครไดเหนแลวจะเกดแรงบนดาลใจใหคดถงธรรม เหมอนระเบดทจดชนวนแลวยอมแสดงอานภาพออกมาเตมท สตปญญา ความรความสามารถทมอย จะไดรบการกระตนจากการเหนสมณะนามาใชสรางความดใหเตมท

สมณะคอใครสมณะ แปลวา ผสงบ หมายถง บรรพชตทไดบาเพญสมณธรรม ฝกฝนตนเอง

ดวยศล สมาธ ปญญา มาแลวอยางเตมท จนกระทงทกาย วาจา ใจ สงบแลวจากบาปสมณะทกรปจงตองเปนบรรพชต แตบรรพชตบางรปอาจไมไดเปนสมณะกได “คนเราไมใชจะเปนสมณะเพราะหวโลน คนทไมทากจวตร มแตพดพลอย ๆ มความรษยากน เปนคนละโมบ จะจดเปนสมณะไดอยางไร คนทเราตถาคนคตเรยกวาสมณะนนจะตองเปนผระงบจากการทาบาปนอยใหญเสย “

ลกษณะของสมณะ

135๑. สมณะตองสงบกาย คอม ความสารวม ไมคะนอง ไมม

กรยาราย เชน ทบต ชกตอย ฆาฟน สะพายดาบ พกมดพกปน เดนขบวน หรอเฮโลยกพวกเขาชงดชงเดน แยงทอยททากนกน อนเปนกรยาของคนไมสงบ คนทเปนสมณะไมวาจะขาทไหนจะอยทไหน ยอมจะไมทาความชอกชาแกใคร พระสมมาสมพทธเจาทรงชมพระโมคคลลานะในเรองนวา ทานแมนจะมฤทธเดชมาก แตไมวาจะไปทใดกไมเคยทาความชาชอกแตตระกลนนเลย จะบณฑบาตรรบของถวายอะไรกตาม กคอยดวาเขาจะเดอดรอนไหม รบแตพอประมาณ เปรยบเหมอนแมลงภบนเขาสวน ดดเกสรดอกไมจนอมหนาสาราญ แตไมเคยทาความชาชอกใหแกดอกไมเลย นอกจากนแลวสมณะยงตองคานงถง สมณสารป คอจะทาอะไรตองใหควรแกสมณวสย

๒. สมณะตองสงบวาจา คอทาใจใหหยดนงเหนสขอยภายใน สงบจากบาปกรรม ตรกนกถงธรรมเปนอารมณ ไมใชทาเปนสงบแตเปลอกนอกเมอนเสอเฒาจาศลจตใจของสมณะทแทยอมเตมไหดวยความเมตตากรณา ไมเปนภยตอผใด การทมความสงบกาย วาจา ใจ ทง ๓ ประการน สงผลใหสมณะมความสงางามอยในตว มคาอย ๒คาทใชชมความงานของคน คอถาชมชายหนมหญงสาวทวไปเราใชคาวา สวยงาม แตถาจะชมสมณะเราใชคาวา สงางาม เปนความงามทสงา และยงมความสงบเสงยมอยในตวทงสงางามและสงบเสงยม แตไมจอง ไมกระจอกงอกงอย เพราะมความเชอมนในคณธรรมทตนเองปฏบตอย มความอมเอบอยในธรรม เปนตวอยางใหเหนถงอานสงสของการประพฤตดปฏบตชอบ

“สมณะจงเปนมาตรฐานความประพฤตของชาวโลกทงหลาย “ลกษณะของสมณะในเชงปฏบต๑. สมณะตองไมทาอนตรายใคร ไมวาทางกายหรอทางวาจากไมทาความเดอด

รอนใหใคร แมในความคดกไมคดใหรายใคร๒. สมณะตองไมเหนแกลาภ ดารงชพอยเพงเพองทาความเพยร มความ

สนโดษ ไมเปนคนเหนแกกน เหนแกปากแกทอง๓. สมณะตองบาเพญสมณธรรม พยายามฝกฝนตนเอง ไมเอาแตนง ๆ นอน

ๆ กจวตรของตน เฃน การสวดมนตทาวตร การศกษาพระธรรมวนย กรยามารยาทตางๆ ตงใจฝกฝนอยางเตมท

๔. สมณะตองบาเพญตบะ คอทาความเพยรเพอละกเลส เปนทหารในกองทพธรรมอยางเดมท ตงใจรบเอาชนะกเลสใหได ไมวาจะโดยการเดนจงกรม ทาสมะ อยธดงคกตาม

136ชนดชองการเหนสมณะการเหนของคนแบงออกเปน ๓ ระดบ๑. เหนดวยตา เรยกวา พบเหน คอเหนถงรปราง ลกษณะกรยามารยาทอน

สวางาม และสงบของทาน๒. เหนดวยใจ เรยกวา คดเหน คอนอกจากจะเหนตวทานซงเปนสมณบคคล

แลว ยงพจารณาตรองดตวยใจ จนสามารถาดคะเนไดถงคณธรรมภายใน ททาใหทานสงบเสงยม แตสงางามอยางนาอศจรรย หรอเรยกวาเหนถงสมณธรรมของทาน

๓. เหนดวยญาณ เรยกวา รเหน คอไมใชเปนเพยงการคดคาดคะเนถงคณธรรมของทานเทานน แตเหนดวยญาณทษนะ เหนดวยปญญาทางธรรมทเดยววา ทานมคณธรรมากเพยงใด เปนการเหนของผทปฏบตธรรมมาดแลวจนเขาถงธรรมการในตว แลวกอาศยธรรมกายในตวมองทะลเขาไปในใจคนอนได การเหนชนดนชดเจนถกตองแนนอนไมมการผดพลาด

กจทควรทาเพอใหเกดประโยชนจากการเหนสมณะในการเหนสมณะนน ถาหากเปนเพยงชวขณะ เชน เหนทานเดนผานไป หรอ

เราเผอญเดนไปเหนทานแลวกผานเลยไป อยางนนไดประโยชนไมเตมทเพอใหไดประโยชนเตมทจากการเหนสมณะ พงกระทาดงน

๑. ตองเขาไปหา หมายถง หมนเขาใกลา ไปมาหาสทาน เหนคณคาในการเหนสมณะ แมงานจะยงเพยงไร กพยายามหาเวลาเขาไปหาทานเสมอเพอรบการถายทอดคณธรรม

๒. ตองเขาไปบารง หมายง เขาไปชวยทากจของทาน เชน ปดกวาดเชดถกกฏ จดหาปจจย ๔ ไปถวายทาน ทานจะไดไมมภาระมาก และจะไดมเวลามฮดกาสไดสนทนาธรรมกนมากขน

๓. ตามฟง หมายถง ตงใจฟงคาเทศนคาสอนของทานดวยใจจดจอ๔. ตามระลกถงทาน หมายถง เมอพบทานไดฟงคาสอนของทานแลวกตาม

ระลกถง ทงกรยามารยาทของทาน นาคาสอนโอวาทของทานมาไตรตรองพจารณาอยเสมอ๕. ตามดตามเหน หมายถง ดทานดวยตาเนอของเราดวยความเลอมใสศรทธา

อยางหนง และตามดทานดวยความคดและปญญาทางธรรม ใหเปนตวสมณธรรมของทานอกอยางหนง เหนทานทาอยางไร เรากทาอยางนน ไมดอรน

เหตทชาวโลกอยากใหสมณะหรอพระมศลไปเยยมบาน

137เมอสมณะหรอพระผมศลบรสทธ เขาสสกลใด มนษยทงหลายใน

สกลนนยอมประสบบญเปนอนมาก ดวยฐานะ ๕ ประการ ดงน๑. จตของเขายอมเลอมใสนเพราะไดเหนสมณะ เปนผลใหสกลนนชอวา ปฏบต

ขอปฏบตทเปนไปเพอสวรรค๒. เขายอมพากนตอนรบกราบไหว ใหอาสนะแกสมณะว฿งเขาไปสสกล เปน

ผลใหสกลนนชอวา ปฏบตขอปฏบตทเปนไปเพอการเกดในสกลสง๓. เขายอมกาจดมลทนคอความตระหนเสยได ในสมณะซงเขาไปสสกล เปน

ผลใหสกลนนชอวา ปฏบตขอปฏบตทเปนไปเพอการไดเกยรตศกดอนยงใหญ๔. เขายอมแจกจายทานตามสตกาลงในสมณะผเขาไปสสกล เปนผลใหสกลนน

ชอวา ปฏบตขอปฏบตทเปนไปเพอการไดโภคะใหญ๕. เขายอมไตถาม สอบสวน ฟงธรรม จากสมณะซงเขาไปสสกล เปนผลให

สกลนนชอวา ปฏบตขอปฏบตทเปนไปเพอการไดปญญาใหญขอควรปฏบตเมอพบสมณะ๑. ถาไทยธรรมมอย พงตอนรบดวยไทยธรรมนนตามสมควร๒. ถาไทยะรรมไมม พงกราบดวยเบญจางคประดษฐ๓. ถาไมสะดวกในการกราบ กประนมมอไหว๔. ถาไหวไมสะดวกกยนตรง หรอปสดงความเคารพดวยวธใดวธหนง เชน

หลกทางให๕. อยางนอยทสด ตองแลดดวยจตเลอมใสอานสงสการเหนสมณะ๑. ทาใหไดสต ฉกคดถงบญกศล๒. ทาใหเกดแรงบนดาลใจทจะทาความดตามทาน๓. ทาใหตาผองใสดจแกวมณ๔. ทาใหเปนผไมประมาท๕. ชอวาไดบชาพระรตรตรยอยางยง๖. ทาใหไดสมบต ๓ คอมนษยสมบต ทพยสมบต และนพพานสมบตโดยงาย๗. ทาใหบรรลมรรคผลนพพานโดยงายตวอยางอานสงสการเหนสมณะพระสารบตรสมยทยงเปนกลบตรชอ อปตสสะ เกดในตระกลทมงคงไดศกษา

ศลปวทยาการทางดลกมาจนจบวชา ๑๘ ประการ หลงจากสาเรจการศกษาแลวตองการ

138แสวงหาโมกขธรรม จงออกบวชในสานก ของสญชยปรพาชกเพราะขณะนนยงไมพบพระพทธศาสนา ศกาจนหมดแลวกยงไมสามารถราบกเลสในตวได จงออกทองเทยวไปโดยหวงวาอาจพบพระอรหนตในโลกน

อยมาวนหนไปพบ พระอสสช ซงเปนพระอรหนตแลว กาลงเดนบณบาตรอยเหนทานมผวพรรณผองใส กรยามารยาทงดงาม ทาทางสงบสารวม เกดความเลอใสจบตดตามไปและจดทนงใหฉนอาหาร รอจนทานแนเสรจเรยบรอยแลวกเขาไปกราบเรยนถามทานวา

ไทานขอรบ อนทรยของทานผองใสยงนก ผวพรรณกบรสทธ ทานดงใจบวชเฉพาะใคร ใครเปนศาสดาของทาน ทานชอบใจธรรมของใคร

พระอสสชตตอบวา“พระมหาสมณะผเปนบตรศากยราช ผออกบวชจากศากยตระกลนน มอย เรา

ตงใจบวชเฉพาะพระผมพระภาคเจาพระองคนน พระผมพระภาคเจานนเปนศาสดาของเราเราชอบใจธรรมของพระผมพระภาคเจาพระองคนน

พระสารบตรถามตอวา“ศาสดาของทานมปกตสอนอยางไรพระอสสชตตอบวา“เราเปนผบวชใหมอย เพงเขาสธรรมวนยนไมนาน เราไมอาจแสดงธรรม ให

พสดารได แตเราพอจะแสดงไดเฉพาะความยอธรรมเหลาใดเกดขนแตเหต พระตถาคตเจาทรงแสดงเหตแหงธรรมนนและความ

ดลแหงธรรมนน พระมหาสมณะมปกตดตรสสอนอยางน “พระสารบตรทานฟงแลวตรองตาม กไดเขาถงธรรม สาเรจเปนพระโสดาบตอย

ตรงนนเองพวกเราฟงดแลวเปนอยางไร ธรรมทพระอสสชทรงแสดง ฟงแลวกงน ๆ ไมคอย

เขาใจ ไมคอยซาบซงเทาไร เพราะภพในอดตพบเหนสมณะมากมากแตยงไมคอยไดใสใจแคพบเหนดวยตาเนอ ยงไมไดคดเหนดวยใจ หรอรเหนดวยยาณทศนะถงคณธรรมของทาน

แตพระสารบตรทานไมใชอยางเรา ทานเหนสมณะขามภพขามชาตมามาก เหนแลวกไมใชเพยงแคพบเหน แตพยายามทงคดเหนรเหนถงคณธรรมของทาน พยายามตรกตรองใหเขาใจใหได มาในภพน พระอสสชเทศนเพยงสน ๆ ยอ ๆ เทานทานกไดสาเรจเปนพระโสดาบน นคออานสงสของการเหนสมณะทงภพในอดดและภพชาตปจจบน นอก

139จากนเราลอกสงเกตถงคณธรรมของทานทง สองตอไปอก พระสารบตรกเปนคนรจกกาลเทศะ รอปรนนบตจนพระอสสชฉนภตตาหารเสรจแลวจงไดถามธรรมะ พระอสสชเองกมความออนนอมถอมตนเดมทตนเองเปนถงพระอรหนตแลว แตกยงถอมตนวายงเปนผบวชใหมอย เพมเขาสธรรมวนยนไมนาน ยงไมอาจแสดงธรรมโดยพสดารได ไดแตแสดงแบบยอ ๆ

เพราะฉะนนพวกเราทกคน ใครทนกเอาวาตนเองเกงนกเกงหนาวางกามวางโตนะ ลองถามตวเองดกอนเถอะวา คณธรรมในตวนนมขนาดไหน เกงกลาสามารถจรงแลวหรอถงไดอวดเบงอยางนน อยาเลย มาฝกฝนตนเองใหมคณธรรมจรง แตไมอวดตวอวดเบงอยางพระอสสช และใหมความเคารพรจกเหนสมณะอยางพระสารบตรกนเถด

มงคลท ๓๐สนทนาธรรมตามกาลการพดคยแลกเปลยนความคดดวยจตเมตตาเปนทมาแหงความเจรญกาวหนา

ของวชาการทางโลกฉนใดการสนทนาธรรมตามกาลดวยความเคารพในธรรมกยอมนามาซงสตปญญาอนเปนหนทางเพอความพนทกขฉนนน

ทาไมจงตองสนทนาธรรมตามกาล“ปญา นราน รตนปญญาเปนรตนะของตน “นคอพทธวจะทแสดงใหเหนคณคาของปญญา เพราะชวตคนนนมปญหามาก

ปญหาเหลานนลวนตองแกดวยปญญา ใครมปญญามากกเหมอนมแกวสารพดนกไวในตวยอมสามารถฝาฟนอปสรรคและปญหาตาง ๆ ไดโดยงาย

ปญญาเกดไดจาก ๒ เหตใหญ คอ๑. จากการฟงธรรมของกลยาณมตร ผมปญณารจรง๒. จากการพจารณาไตรตรองโดยแยบคายวธลดทจะทาใหเกดปญญาอยางรวดเรว คอการสนทนาะรรมตามกาลซงเปนการ

บงคบใหตนเองตองทงฟงทงพด ตองเปนนกฟงทด ฟงผอนพดดวยความตงใจ ฟงแลวกตองพจารณาไตรตรองโดยแยบคายตามไปทนท สงสยอะไรกสามารถซกถามได นอกจากนนถาตนเองมความรในธรรมะเรองใดกนามาพดเลาใหผอนฟงไดดวยแตทงหมดนจะตองทาอยางระมดระวง มฉะนนจะเกดโทษมากกวาคณ

สนทนาธรรมตามกาลคออะไร

140การสนทนาธรรมตามกาล คอ การพดคยซกถามธรรมะซงกน

และกนระหวางคน ๒ คนขนไป มวตถประสงคเพอใหเหมาะสม ซงจะทาใหไดรบความเบกบานใจ มความสขความเจรญและบญกศลไปในตวดวย

ในพระพทธศาสนา คาวา “ธรรม” มความหมายกวาง ๆ อย ๒ ประการ คอ๑. ธรรม หมายถง ความจรงตามธรรมชาต เชน คนเราตองเกด ตองแก ตองเจบ

ตองตาย นเปนธรรมะคอความเปนจรงตามธรรมชาต๒. ธรรม หมายถง ความดความถกตอง เชน การใหทานเปนความด การรกษาศล

มเมตตากรณา เปนความด ความกตญกตเวทตอพอแม เปนความด ใครปฏบตตามสงเหลานเรยกวา ปฏบตธรรม

การสนทนาธรรมทถกตอง จงหมายถง การสนทนาใหรวาสงใดเปนอกศลธรรมความชว จะไดละเวนเสย สงใดเปนกศลธรรมความด จะไดตงใจทาใหมาก และสงใดเปนอพยากตธรรม คอความจรงตามธรรมชาต ไมดไมชวกรเทาทนทกประการ จะไดไมหลงเขาใจผดใหเกดทกข

ความยากในการสนทนาธรรมการสนทนาธรรม หรอทเรยกกนงาย ๆ วา คยธรรมะ นนดเผน ๆ กไมนายาก ก

เหมอนคนมาคยกนตามธรรดานนแหละ เรากคยกนออกบอยไปเพยงแตเรองทคยเปนเรองธรรมะเทานน แตความเปนจรงแลว ผทดเบาในการสนทนาธรรม พดคยธรรมะไดไมนาน กมกมเรองวงแตกกนอยบอย ๆ พอลกนงดมเหลาคยธรรมะกน พอบอกกนสยาถายพยาธไมบาป เพราะไมเจตนาฆา ลกบอกบาปเพราะรวามนจะตองตายกยงไปกนยาถาย เถยงกนไปเถยวกนมาไมกคา พอควาปนลกซองไลยงเสยรอบบาน อยางนกม นกเพราะดเบาในการสนทนาธรรม ความยากในการสนทนาธรรมนนเปนเพราะ

๑. คสนทนาตองพดธรรมะเปน คอเมอเขาใจอยางไรแลวกสามารถถายทอดเปนคาพดใหเขาเขาใจตามนนไดดวย โดยยดหลกการพดในมงคลท ๑๐ มวาจาสภาษตเปนบรรทดฐาน จะไดไมเกดการแตกราวเขาใจผดแกผฟง คอ

๑.๑ เรองทพดตองเปนเรองจรง๑.๒ ตองพดดวยถอยคาทไพเราะ๑.๓ เรองทพดนนเปนเรองมประโยชน๑.๔ ตองพดดวยจตเมตตา๑.๕ ตองพดถกกาลเทศะ

141การพดธรรมะนนจะตองยดเอา ความถกตองเปนหลก ไมใชพด

เอาความถกใจ คนสวนมากในโลกนชอบใหเขาชม แตวาสนทนาธรรมกนแลวมวไปนงชมอยอยางเดยว “คณกเกง ฉนกเกง” เดยวกไดบาทงค แตกไมใชมานงตอยางเดยว “คณนสยอนโนนกไมด อนนกไมด” คนเรายงไมหมดกเลสเดยวกทนกนไมได ยงถาแถมมการยกตนขมทานเขาไปอก หรอามกยกสานกมาอวดกน “ถงฉนไมเกง อาจารยฉนกเกงนะ” อะไรทานองนเดยวกผกใจเจบกนพอด รจกใชวาจาสภาษต

๒.คสนทนาตองฟงธรรมเปน การฟงธรรมนดเผน ๆ เหมอนจะงายถงเวลากแคไปนงฟงไมเหนจะมอะไร แตในความเปนจรงแลว การฟงธรรมะทถกตอง คอฟงดวยความพจารณา แตการรจกควบคมใจใหพจารณาตามธรรมหยบยกเอาประโยชนจากการฟงนนยากยากกวาการพดธรรมะใหคนอนฟงหลายเทา ทวายากนนกเปนเพราะ

๒.๑ ยากทจะควบคมใจใหอยากฟงธรรม เพราะการฟงธรรมนนไมสนกเหมอนการไปฟงละคร ฟงเพลง ถาไมรจกควบคมตนเอง ฟงไปไดสกนดหนงตากเรมหนกพาลจะหลบเอา หรอไมอยางนนกนงใจลอย คดไปถงเรองอน มผเปรยบวาการควบคมใจใหอยากฟงธรรมะนน ยงยากกวาคมลงใหนงนง ๆ เสยอก

๒.๒ ยากทจะยอมรบธรรมะทไดยนนนเขาไปสใจ ทงนกเพราะกเลสตาง ๆ ในตวเรา เชน ความดอ ความถอตว ความเหนผด ฯลฯ มนคอยตอตานธรรมะไว พอเรองธรรมะทไดฟงขดกบความเคยชนประจาตว เชน ฟงวาตองมวนยใหขามถนนตรงทางมาลาย ฟงแลวกเรมขดใจ เพราะมนขดกนกบความเคยชนของตวเอง ขดกบกเลสในตวเลยไมคอยจะยอมรบ มนนกคานในใจ

ผทจะฟงธรรมเปนนน จะตองหมนฟงธรรมบอย ๆ จนเคยชน ฝกเปนคนมความเคารพ มองคนอนในแงด มความออนนอมถอมตน ไมถอตว มความสนโดษ ไมฟงเพอเหอเหม รจกพอรจกประมาณ และมความกตญรอปการคณททานทาแลวแกตน จะทาใหมอธยาศยใฝธรรมฟงธรรมเปน สามารถรองรบธรรมะทไดยนไดฟงนนได

๓.คสนทนาตองสนทนาธรรมเปน คอตองทงฟงดวย และพดดวยในเวลาเดยวกนเขาพดเราฟง เราพดเขาฟง บางอยางเราไมอยากจะฟง แตเมอเขาพดเรากจาตองฟง บางอยางเราอยากจะพด แตไมมจงหวะทจะพดกจาตองระงบใจไวไมพด เมอตอนสอนคนอนเขาไมมใครคานสกคา นงฟงยอมเราหมด แตตอนสนทนาธรรม เราจะตองลดตวลงมาอยในฐานะเปนทงคนพดทงคนฟง ถาพดถกเขากชม พดผดเขากคาน อาจถกต ถกขด ถกแขวะ ถกชมถกคาน ไดตลอดเวลา ซงตรงนแหละทยวกเลสนกหนา ถาไมควบคมใจใหดกเลสมนกคอยจะ

142ออกมาจนจานใหได ขนตนคนกบคนคย ธรรมะกน ไปไดไมกนา กเลสกบกเลสมนออกมาโตกนใหยงไปหมด

ผทจะสนทนาธรรมได จงตองผกขนตจนมความอดทนตอการถกตเปนเลศ ทนทาพดทไมชอบใจไดทงจากคนทสงกวาและตากวา มความวางายสอนงายในตว และตองเลอกคสนทนาเปน คอตองเปนคนประเภทสมณะใฝสงบดวยกน

มผอปมาไววา การพดธรรมะใหคนอนฟงกเหมอนชกลม ชกจนหมดแรงเรากไมเจบสกนด สมมนแพเราทกท ทนการฟงธรรมทคนอนพด เหมอนการชกกระสอบทราย คอชกไปรสกเจบมอมาบาง ฟงเขาพดกเหมอนกนใจเราสะเทอนบาง แตการสนทนาธรรมนนเหมอนการขนชกบนเวทจรง ๆ เราชกเขาเขาชกเรา ชกกนไปชกกนมา ถกลอถกหลอก ถกกวนใจตลอดเวลา ถาไมระวงใหดอาจทนไมไดโกรธขนมา ตนเองกลายเปนคนพาลไป

ขอควรปฏบตในการสนทนาธรรม๑.ตองชาระศลใหบรสทธกอน ถาเปนฆราวาสกตองรกษาศล ๕ ใหบรสทธ หรอ

ถารกษาศล ๘ มาลวงหนาสก ๗ วน กอนสนทนาไดยงด ไมใชเพงสรางเมาแลวคยธรรมะกนหรอวากนเหลาไปกคยธรรมะไปอยางนนใชไมได

๒.ตองหมนเจรญสมาธภาวนาเปนประจา โดยเฉพาะอยางยงกอนสนทนาธรรมถาไดทาสมาธกอนจะดมาก เพราะใจจะผองใสด ทาสมาธเหมอนอยางกบวา ทงเนอทงตวของเราเปนกอนธรรมทงกอน ใหตวเปนธรรม ใจเปนธรรมเสยกอนแลวจงมาสนทนาธรรมกน

๓.แตงกายสภาพ ทแรกเราชาระศลใหบรสทธนน กายกบวาจาเปนธรรมแลว พอเราทาสมาธบอย ๆ เขา ใจของเรากเปนธรรมดวย ถงเวลาจะสนทนากตองแตงกายใหสภาพสะอาดตา ยงถาเปนชดขาวไดยงดมาก ไมควรใชเสอสบาดตา ทงนเพอใหเครองประกอบกายของเรากเปนธรรมดวย

๔.กรยาสภาพ จะยนจะเดนจะนงใหเรยบรอย หนกแนน สงบเสงยมสารวม มกรยาเปนธรรม ไมใหกรยาของเราทาใหผอนขนใจ เชน เดนลงสนเทามาปง ๆ

๕.วาจาสภาพ คอมวาจาสภาษตดงไดกลาวมาแลว ไมพดเสยงดงไมสรวบเสเฮฮาไมยกตนขมทาน ไมรบอกวาไมร ควรชมกชม ควรตกตแตไมดา

๖.ไมกลาวคานพทธพจน เพราะพทธพจนคาสอนของพระสมมาสมพทธเจานนโดยเนอแทแลวยอมถกตองรอยเปอรเซนต อรรถกถาหรอฎกาเกอบทงหมดกถกตอง ขนอยกบวาสตปญญาของเรามพอจะไตรตรองตามทานหรอไม ถาเราไปกลาวคานหรอปฏเสธโดยเดดขาดไวแลว ประการแรก กไมรจะใชอะไรเปนมาตรฐาน ประการท ๒ หากคสนทนาอธบายหรอชแจงถงเหตผลใหเราฟง แมเราจะเขาใจกอาจขไมยอมรบ เพราะกลวเสยหนา ม

143ทฏฐ ทาใหเกดการววาทบาดหมางใจกนได ดงนนสาหรบอรรถกถาหรอฎกา เมอไมเหนดวยกควรแสดงเพยงแตรสกสงสย หรอแสดงความเหนของตนวานาจะเปนอยางนนอยางนมากกวา พรอมกบขอความเหนจากคสนทนา

๗.ไมพดวาจาททาใหเกดความแตกราว ไมใชคาพดกาวราวรนแรงแตใชวาจาทกอใหเกดความสามคค ประสานนาใจ

๘.ไมแสดงอาการโกรธเมอถกขดแยง เราพดอะไรไปถาเขาแยงมาอยาเพงโกรธใหพจารณาไตรตรองดโดยแยบคาย เพราะบางทเราอาจมองขามอะไรบางอยางไป เรองบางเรองอาจถกในทหนง แตผดในอกทหนง ขนอยกบเวลาและสถานท ถาเราดวนโกรธเสยกอนความคดทจะไตรตรองตามกไมมปญญาของเราจะถกความโกรธปดบงหมด

๙.ไมปรารถนาลามก คดทจะใหตนมชอเสยง อยากเดนอยากดงตงใจจะฉกหนาผอนเพอใหตนดง ถาวนไหนจะไปสนทนาธรรมแลวเกดมความรสกอยากจะไปฉกหนาใคร วนนนนอนอยบานดกวา มนไมเปนธรรมตงแตตนแลว อยาไปสรางเวรสรางกรรมเลย

๑๐.ตงจตใจไววาจะสนทนาธรรมเพอใหเกดปญญา จะเอาความรเราไปตอเอาความรคนอนเขามา ไมใชไปเพออวดรแตจะไปแลกเปลยนความรกน

๑๑.ไมพดออกนอกเรองทตงประเดนไว ไมอยางนนจะกลายเปนอวดดหรอนนทาคนอนไป เชน พดเรองบาป พดไปพดมากลายเปนวา “ฉนนะไปทาทานไวทนนทน” กลายเปนอวดวาฉนใจบญนะ หรอพดเรองทาน พดไปพดมากลายเปนวา “อย ! แมคนนนนะขเหนยว อตาเศรษฐคนนนกขเหนยว” ถามวาใครด “ฉน…ฉน” อยางนใชไมได

๑๒.ไมพดนานไปจนเบอ รจกกาลเทศะ เรองบางเรองแมนาฟงแตถาพดนานไปมากไป ผลทไดรบกลบจะนอยลงกวาพดพอด ๆ เหมอนคนรบประทานอาหาร แมเปนอาหารดรสอรอย ถารบประทานอมไปจนจกทองเฟอทหลงกจะพาลขยาดไมอยากจะรบประทานอาหารชนดนน ๆ

วธสนทนาธรรมโดยสรป หลกในการสนทนาธรรมรวมไดเปน ๓ ประการ คอ๑.สนทนาในธรรม คอเรองทจะสนทนากนตองเปนเรองธรรมะ ใหอยในวงธรรมะ

อยาออกนอกวง เชน ถาพดถงการทาความดกใหสดแคทาดอยาใหเลยไปถงอวดด ถจะพดถงเรองการปองกนไมใหทาความชว กใหสดแคปองกนการทาชว อยาใหเลยไปถงนนทาคนอน

๒.สนทนาดวยธรรม คอผทสนทนากนจะตองไมแสดงกรยาวาจาใหผดธรรมะ เชนทางกายกมการเคารพกนโดยฐานานรป ควรไหวกไหว ควรกราบกกราบ อยาคดทะนงตว

144ดวยเหตคดวามความรมากกวาเขา ในทาง วาจา กใชถอยคาสภาพเรยบรอย เปนวาจาสภาษต ถาฝายหนงถกกชม ถาอกฝายผดกทกโดยสภาพ ไมกลาววาจาเหนบแนมลวงเกนและถาพลาดพลงกขอโทษไมใชสนทนากนดวยกเลส หรอปลอยกเลสออกมาโตกนดงไดกลาวมาแลว

๓.สนทนาเพอธรรม คอผสนทนาตองตงจดหมานยไวในใจของตนใหแนนอนวาเราจะหาความรความเขาใจในธรรมะใหยง ๆ ขนไป ไมใชจะอวดรหรออวดธรรมะ แมบางจหวะเราเปนผแสดงความรออกไป กคดวาเราจะเอาความรของเราไปตอความรของผอนเขามา มใชจะเพออวดร

วธเลอกคสนทนาธรรมหลกในการเลอกคสนทนาธรรมมอย ๒ ประการ คอ๑.คสนทนาตองมอธยาศยใฝธรรมและสงบเสงยมเยยงสมณะ แมเปนฆราวาสก

เปนคนรกสงบ ไมเปนคนชอบอวดภม ไมชอบโม๒.เรองทจะสนทนาตองเหมาะกบบคคลนน ๆ เชน คยเรองพระวนยกบผเชยว

ชาญพระวนย คยเรองชาดกกบผเชยวชาญชาดก จะสนทนาเรองสมาธกเลอกสนทนากบผทเขาฝกสมาธมาแลวอยางจรงจง เปนตน

การสนทนาธรรมในครอบครวตงแตครงโบราณกาลมาในครอบครวไทยกมการสนทนาธรรมกนอยเปนประจา

แลว เชน กลางวนพอแมออกไปทานา ทาสวน ทางานอน ๆ ผเฒาปยาตายายทอยบานกทางานสานกระบงสานตะกราไปบาง ทางานอน ๆ บางเดก ๆ กวงเลนกนอยใกล ๆ สกพกปยาตายายกเรยกมาลอมวงเลานทานใหฟงซงกไมพนนทานธรรมะ เรองชกดกบาง เรองอนๆ บาง เดก ๆ ฟงแลวสงสยสงใดกซกถามกน ทาบอย ๆ เขา เดกกซมซาบธรรมะไปในตวหรอตกเยนตอนรบประทานอาหารกอยกนพรอมหนาพรอมตา รบประทานอาหารเสรจแลวพอแมกหยบยกเรองธรรมะมาคยกนบาง เลาใหลกฟงบาง เปนการสนทนาธรรมกนในครอบครว ขณะเดยวกนกคอยสงเกตลก ๆ ดวย เพราะโดยธรรมชาตของตวเดกเองกพอจะทราบอยบางวาอะไรถกอะไรผด ถาในวนนนเขาไปทาอะไรผดมา จะมพรธอยในตว ถาพอแมสงเกตกจะเหน แลวกจะไดตกเตอนสงสอนกน แตถาเดกทาผดถง ๓ ครง แลวยงจบไมได กจะไมมพรธใหเหนอก เพราะเดกจะเกดความเคยชน และถงจะจบไดภายหลงกแกยาก เพราะความเคยชนจนตดเปนนสยแลว

ปจจบนโอกาสทจะสนทนาธรรมกนในครอบครวมนอยลง สวนใหญพอตกเยนหลงจากรบประทานอาหารแลว พอแมลกกนงลอมวงดทว ดวดโอ หรอตางคนตางทากจกรรม

145ของตน ไมมโอกาสไดพดคยธรรมะกน ซง อนนเปนขอบกพรอง จะทาใหพวกเราพลาดไป ถาพอแมคนไหนอยากไดลกด เปนลกแกวนาชอเสยงความเจรญมาสตระกล อยากใหครอบครวรมเยน อยามองขามเรองนไป ใหรอฟนการสนทนาธรรมในครอบครวขนมาใหไดถาเปนประเภทอาหารเยนพอไปงานเลยงทหนง แมไปธระอกทหนง ใหลก ๆ รบประทานอาหารกนเองหรออยกบพเลยง นนพลาดแลว

พอแมทมวแตคดจะหาเงนใหลก แตลมนกถงการปลกฝงธรรมะใหแกลกตงแตยงเลก โอกาสทลกจะเสยคนมมากเหลอเกน

อานสงสการสนทนาธรรมตามกาล๑. ทาใหจตเปนกศล๒. ทาใหมไหวพรบปฏภาณด๓. ทาใหมสตปญญาเฉลยวฉลาด๔. ทาใหไดยนไดฟงธรรมทตนยงไมไดฟง๕. ธรรมทฟงแลวยงไมเขาใจชด ยอมเขาใจชดขน๖. ทาใหบรรเทาความสงสยเสยได๗. เปนการทาความเหนของตนใหตรง๘. เปนการฝกฝนอบรมจตใหบรสทธยงขน๙. เปนการรกษาประเพณอนดงามของพระอรยเจาไว๑๐. ชอวาไดดาเนนตามปฏทาอนเปนวงคของนกปราชญมงคลท ๓๑บาเพญตบะใจของเราคนกบกเลสเหมอนเสอคนปา ปลาคนนาแลวกเลสกยอนกลบมาเผาใจ

เราจนเรารอนกระวนกระวายเราจงตองบาเพญตบะเพอเผากเลสใหมอดไหมเสยแตตนมอกอนทกเลสจะเผาใจเราจนยวอดวาย

ทาไมจงตองบาเพญตบะผานบนไดชวตมาแลว ๓๐ ขน เราจะพบวานสยไมดความประพฤตทไมดของ

ตวเราทจะตองปรบปรงแกไขใหดขนยงมอยอกมาก บางอยางทเราไดพยายามแกไขปรบปรงแลวมนกดขนตามลาดบ เคยมกโกรธ เหนแกตว ขอจฉา โอหง ฯลฯ กดขนแลว แตอกหลาย ๆ อยางทงทพยายยามแกไขแลว แตกยงไมหายอยด เชน กามกาเรบ รกสวยรกงาม รกความสะดวงสบายจนเกนเหต ววงเหงา ซมเซา ทอถอย ฟงซาาน ราคาญใจฯลฯ เราจงตองหาวธทรกกมยง ๆ ขนไปอกมาจดการแกไข แตสงทควรจาไวกอน คอ

146๑. เหตแหงความประพฤตไมด ทงหลาย ลวนเกดมาจากกเลสท

ซกซอนอยในใจเรา๒. เหตทกาจดกเลสไดยาก เปนเพราะ๒.๑ เราไมเหนตวกเลส อยางมากกเพยงแคเหนอาการของกเลส ทาใหไมรจก

กเลสด บางคราวถกดเลสโจมตเอาแลวกยงไมรตว๒.๒ ใจของเราคนเคยกบกเลสมาก เหมอนเสอคนปา ปลาคนนา ปลาพอถก

จบพนนาแลวมนจะดนรนสดชวต จะกลบลงนาใหได คนสวนใหญกเหมอนกน รสกวาการมกเลสเปนของธรรมดา รกกเลส พวกขเมาตดเหลาเสยแลวใครไปดงขวดเหลาออก เดยวเถอะไดตราฆากนเลย อย ไมได ไมได ไอเหลาขวดนมนเปนกลองดวงใจของฉนเชยวนะ “มนไมยอมหรอก หรอบางคนใครทาอะไรขดใจหนอยกโกรธ พดจาโองอางไปเลยแลวกภมใจ น มนตองใหรซะบาง ไมงนหนอยแนะ ไมเกรงใจเราเลย ภมใจในความมกเลสของตวเอง เปนเสยอยางน

๒.๓ เรายงขาดวธทเหมาะสมไปกาจดกเลส ตราบใดพระสมมาสมพทธเจายงไมบงเกดขน เรากยงไมรวธกาจดกเลส บางศาสนา บางลทธ เขารวากเลสม แตกไมรจะทาอยางไร แกไมตก หาทางออกไมเปนเรองบชาไฟบางกราบไหวออนวอนเทพเจาสงศกดสทธบาง

ในมงมลนพระสมมาสสมพทธเจาทรงสอนวธกาจดกเลสทเหมาะสมและไดผลเดดขาดเฉยบพลนใหกบเรา โดยถอหลกวา “หนามยอกตองเอาหนาบง” เมอกเลสมนเผาใจเราใหรมรอน เรากตองเอไฟไปเผากเลสบาง แตเปนการเอาไฟภายในเผา วธการทเอาไฟภายในเผากเลสในตวเองนเราเรยกวา ตบะ

ตบะแปลวา ทาใหรอน หมายความรวมตงแต การเผา ลน ยาง ตม ยาง ปงอบ คว ผง หรออะไรกไดททาใหรอน

บาเพญตบะ จงหมายพง การทาความเพยรเผาพลาญความชว คอกเลสทกชดใหรอนตวทนอยไมได เกาะใจเราไมตด ตองเผนหนไปแลวใจของเรากจะผอนใส หมาดทกข การทเราจะขบไลสงใด เรากจะตองทาทกอยางทผนความตอยการของสงนน เหมอนการไลคนออกจากบาน เขาอยากไดเงนเรากตองไมให อยากกนกไมใหกน อยากนอนกไมใหนอน คอตองผนใจเขาจงจะออก การไลกเลสออกจากใจกเหมอนกน หลกปฏบตทสาคญคอตองฝนความตองการของกเลส

ประเภทของการบาเพญตบะ

147การไลคนออกจากบานนนม หลายขน จะคอย ๆ ขดใจทละ

นดใหเขาทนไมไดแลวออกไปกได หรอจะไลตะเพดกนจรง ๆ กได ทนใจดเหมอนกนการฝนความตองการของกเลส เพอไลกเลสออกจาใจกในทานองเดยวกน คอสามารถแบงออกไดเปน ๒ แบบ ดงน

๑. ประเภทสลเลขะ เปนการฝนกเลส กาจดกเลสแบบคอยเปนคอยไป คอย ๆขดเกลากนไป เชน

ความตองการของกเลส สลเลขะปฏบตโลภ ใหทานขเกยจ ขยนทาเหนแกกน งดอาหารยามวกาลชอบเจาช งดเสพเมถนชอบโกรธคนอน แผเมตตาฯลฯ ฯลฯพระสมมาสมพทธเจาตรสวา ขอธรรมในศาสนาของพระองคลวนเปนสลเลขธรรม

ทงสน (ยกเวนธดงค) คอเปนวธปฏบตเพอกาจดกเลสทกขอ เพราะฉะนนเมอใครตงอยในธรรมขชอไหน กจดเปนการบาเพญตบะขนตนอยแลวในตว

๒.ประเภทธตงคะ เปนการฝนกเลส กาจดกเลสนแบบหกโหมรนแรงไดผลทนตาเหน ใชปฏบต ตองมขนต มความเพยรสงจงจะทาได แตเมอทาไดแลวใหผลนาชนใจพระภกษทบาเพยธดงควตคเราเรยกทานยาพระธดงค แตธดงควตรนไมไดจากดฌฉพาะพระภกษหมวด ใหเลกปฏบตไดตามกาลงศรทธา คอ

หมวดท ๑ เกยวกบเครองแตงตว๑.ใชแตผาบงสกลทชกมาไดเทานน แมจะไดมาทางอน เชนมคนถวายใหกบมอ

กไมใช๒. ใชเฉพาะผาไตรจวรเพยง ๓ ผนเทานน คอมสบง จวร สงฆาฏอยางละผน

ใชผาอน ๆ อกนอกจาก ๓ ผนนไมไดเราลองคดด ทาถงขนนแลวกเลสมนจะรอนตวสกแคไหน คนนสยขโอ อวดมง

อวดม รกสวยรกงามพถพถนกบเครองแตงตวจนเกนเหต ชนดทเสอผาเปนต ๆ กยงไมพอใจนน เจอธดงค ๒ ขอนเขากสะอกแลว

หมวดท ๒ เกยวกบการกน

148๑. ฉนแตอาหารทบณฑบาตมา ไดเทานน ใครจะใสปนโตใสหมอ

แกงมาถวายทวดกไมฉน บณฑบาตมาไดอทาไรกฉนเทานน๒. เดนบณฑบาตไปตามแนวทกาหนดไวเทานน ตงใจวาจะไปทางไหนกไปทาง

นน ไมใชมานก ๆ เอาวา ไปทานนจะไดมาก ทางนจะไดนอย เลยเปลยนทางเดนบณฑบาตอยเรอง อยางนนไมได

๓. ฉนหนเดยว คอวนหนงฉนอาหารมอเดยว เรยกกนวา ฉนเอกา๔. ฉนสารวม คอฉนอาหารในบาตร ไมใชภาชนะอน เอาอาหารทงหมด ทง

คาวทงหวานใสลงรวมกนในบาตรแลวฉน๕. เมอลงมอฉนแลวไมรบประเคนอก ใครจะนาอาหารมาถวายใหอกกไมรบทง ๕ ขอนเปนตบะเกยกบการกน ใชแกนสยตามใจปากตามใจทองไมตองพด

ถงวาจะลกเขากนโกงเขากน แมแตของทไดมาด ๆ นแหละ กตดความฟงเฟอลง พวกนสยกนจบกนจบ จะกนนนจะกนน พรพไรไมรจกกระเปาของตนเอง ตลอดจนกเลสประเภททยใจเราใหทาผดเพราะเหนแปากแกทองพอเจอธดงค ๕ ขอนเขากงง

หมวดท ๓ เกยวกบทอยอาศย๑. อยในปานอกละแวกบานเทานน ไมมาอาศยอยตามแหลงชมชน๒. อยตามรมไมเทานน ไมอาศยอยในเรอน ไมอาศยนอนในกฏศาลาปกกลดด

นอนใตรมไมกนเลย๓. อยกลางแจงเทานน ในกฏกไมนอน ใตรมไมกไมนอนกนละ ปกกลดนอน

นกลางแจงกนเลย๔. อยในปาชาเทานน เขาปกกลดนอนในปาชากนเลย จะนงนอนบนหลงโลง

ศพ หรอปกกลดนอนใตตนไมในปาชากเอา๕. อยในททคนอนจดให ไมเลอกทอย เขาจดใหพกทไหนกพกโปรดพนจด

เรองโกงทโกงทางดอแพงเพราะทอย ไมตองพดถงกนเกพยงแคนสยตดท ชอบทนอนนมๆ บานหร ๆ เครองอานวยความสะดวกพรอมกเลสเรองทอยอาศยพอเจอธดงค ๕ ขอนเขากเผนหนกนกระเจง

หมวดท ๔ เกยวกบการดดนสยเกยจคราน๑. อยในอรยาบถ ๓ คอยน เดน นง ไมนอน งวงมากกยน เดนอยางมากนง

หลบแตไมยอมนอน ไมใหหลงแตะพนหมวดท ๔ นมอยขอเดย พวกทตดนสยขเกยจ เขาเอน เพลนอนบายพกผ

นอ ดก ๆ จาวด พอเจอธถองคขอนเขากหาย หากใครมนสยชอบผดวนประกนพรง จะ

149ลองรกษาธดงควตรขอนดบางกดเหมอนกน จะรกษาสก ๑ วน ๓ วน ๕ วน ๗ วนกตามกาลง สาหรบผปฏบตธรรมทาสมาธ ถาใจเรมสงบแลวการอยในอรยาบถ ๓ น จะทาใหสมาธกาวหนาเรวมาก และถาสมาธดกจะไมงวง มพระภกษบางรปรกษาธดงควตรขอนไดนาน ๓ เดอน ๗ เดอนกม บางรปรกษาตลอดชวต เชน พระมหากสสปะ ทานอยในอรยาบถ ๓ ยน เดน นง ไมนอนไดตลอดชวตโดยไมงวงเลย พระสมมาสมพทธจาทรงยกยองวาเปนเอตทคคะทางอยธดงค

ทงหมดนรวมเปนธดงควตร ๑๓ ขอ จดเปนตบะชนยอดในพระพทธศาสนาความมงหมายเพอจะกาจดกเลสออกจากใจใหเดดขาด ในทางปฏบตใครจะเลอกทาขอใดบางกได และจะทาในระยะใดกใหตงใจอธษฐานสมาทานธดงคเอา

การบาเพญตบะในชวตประจาวนพวกเราบางคนอาจสงสยวา การบาเพญตบะทง ๒ ประเภททกลาวมาแลวนน

ตอนนกทราบละ ประเภทสลเลขะกดเหมอนจะซากบมงคลตน ๆ ทไดกลาวมาแลว สาหรบประเภทธตงคะ ถาผทยงเปนฆราวาสอยยงตองทางานทางโลกกยากทจะปฏบตไปไดตลอดอยางมากกหาเวลาชวงวาง ๆ สดสปดาหหรอพกรอนไปปกกลดกน แลวในชวตประจาวนมวธบาเพญตบะไดหรอไม คาตอบกคอ “ได”

วธบาเพญตบะในชวตประจาวน เพอกนไมใหกเลสฟงและเพอกาจดกเลสออกจากตว ทาไดดงน คอ

๑. มอนทรยสงวร๒. มความเพยรในการปฏบตธรรมอนทรยสงวรอนทรยสงวร คอการสารวมระวงตนโดยอาศยสตเปนตวกากบ สารวมอยางไร

ขอใหเรามาดอยางนคนเรานชองทางตดตอบภายนอกอย ๖ ทาง คอ๑. ตา๒. ห๓. จมก๔. ลน๕. กาย๖. ใจ

150เหมอนกบบานกมประตหนาตาง เปนทางตดตอกบภายนอก คน

เรากเหมอนบานทมประตหนาตางอย ๖ ชองทาง สงตาง ๆ ภายนอกทเราจะรบรรบทราบกมาจาก ๖ ทางน จะเปนสงทดทาใหใจของเราสงบผองใสกมาจาก ๖ ทางน จะเปนสงททาใหใจของเราฟงซาน ขนมว กมาจาก ๖ ทางนเหมอนกนชองทางทง ๖ น นบวามความสาคญมาก เราจงควรมารจกถงธรรมชาตของชองทางทง ๖ น

พระสมมาสมพทธเจาทรงเปรยบชองทางทง ๖ ไว ดงน๑. ตาคนเรานเหมอนง คอชอบทลบ ๆ อะไรทเขาปกปดเอาไวละกชอบด ยง

ปกปดยงอยากด แตอะไรทเปดเผยออกแลวไมลบแลว ความอยากดกลบลดลง๒. หคนเรานเหมอนจระเข คอชอบทเยน ๆ อยากฟงคาพดเยน ๆ ทเขาชมตว

หรอคาพดเพราะ ๆ ทเขาพดกบเรา๓. จมกคนเรานเมอนนกในกรง คอชอบดนรน พอไดกลนอะไรหนอยกตามดม

ทเดยววามาจากไหน๔. ลนคนเรานเหมอนสนขบา คอบานาลาย วาง ๆ ไมรจะทาอะไรขอใหได

นนทาชาวยบานละกชอบ๕. กายคนเรานเหมอนสนขจงจอก คอชอบทอน ๆ ทนม ๆ ชอบซกเดยวจะไป

ซกตกคนโนน เดยวจะไปซกตกคนน ชอบองคนโนน ชอบจบคนน๖. ใจคนเรานเหมอนลง คอชอบซน คดโนน คดน ประเดยวกฟงซานถงเรอง

ในอดต ประเดยวกสรางวมานในอากาศถงเรองในอนาคต ไมยมอยนง ไมยอมสงบอนรยสงวร ทวาสารวมระวงตว กคอระวงชองทางทง ๖ น เมอร ถงธรรมชาตของมนแลวกตองคอยระวง ใชสตเขาชวยกากบ อะไรทไมควรดกอยาไปด อะไรทไมควรฟงกอยาไปฟงอะไรทไมควรดมกอยาไปดม อะไรทไมควรลมชมรสกอยาไปชม อะไรทไมควรสมผสกอยาไปสมผส อะไรทไมควรตคดกอยาไปคด หรอถาหลกเลยงไมได ไปเหนสงทไมควรดเขาแลว กใหจบแคเหน ไมคดปรงแตงตอวา สวยจรงนะ หลอจรงนะ อะไรทานองน ตองไมนกถงโดยนมต หมายถง เหนวาสวยไปทงตว เชน “เออ คนนสวยจรง ๆ “ ตองไมนกถงโดยอนพยญชนะ หมายถง เหนวาสวนใดสวนหนงสวย เชน “ตาสวยนะคมปลาบเลย”หรอแขนสวย ขาสวย อะไรอยางน

อนทรยสงวรนเปนเรองสาคญมาก เราสกบกเลสชนะหรอแพกอยตรงนถาเรามอนทรยสงวรดแลว โอกาศทกเลสจะรกรานเรากยาก คณธรรมตาง ๆ ทเราตงใจรกษาไวกจะสามารถทาไดอยางทตงใจ เหมอนบาน ถาเราใสกญแจดแลประดหนาตางอยางดแลวถงแมตามลนชกตามตจะไมไดใสกญแจกยอมปลอดภย โจรมาเอาไปไมได แตถาเราขาด

151การสารวมอนทรยไปดในสงทไมควรด จบ ตองสมผสใสสงทไมควรสมผส คดในสงทไมควรคด ฯลฯ แมเราจะมความตงใจรกษาศล รกษาคณธรรมตาง ๆ ดเพยงไร กมโอกาสพลาดไดมากเหมอนบานทไมไดปดประตหนาตาง แมจะใสกญแจตลนชกดเพยงไร กยอมไมปลอดภย โจรสามารมาลกไปไดงาย

วธทจะทไใหอนทรยสงวรเกดขนนน ใหเราฝกใหมหรโอตตปปะ มความละอายและเกรงกลวตอบาป โดยคานงถงชาตตระกล อาย วชาความรครอาจารย สานกศกษาของเรา และอน ๆ ดงรายละเอยดในมงคลท ๑๙

ทานเปรยบเปนลกโซแหงธรรมไว ดงนหรโอตตปปะ ทาใหเกด อนทรยสงวรอนทรยสงวร ทาใหเกด ศลศล ทาใหเกด สมาธสมาธ ทาใหเกด ปญญาผมอนทรยสงวรด ศลกยอมบรสทธ ศลบรสทธ สมาธกเกดไดงายสมาธตงมน

ปญญากเกดขน เปนความสวางภายในเหนถงสงตาง ๆ ตามความเปนจรง เหนถงตวกเลสนทซกซอนอยภายในและสามารถกาจดไปใหหมดสนได เราทกคนจงควรฝกใหมอนทรยสงวรในตวใหได

ความเพยรในการปฏบตธรรมคนเราสวนใหญ มกกพอจะทราบอยวาอะไรด อยากจะไดสงทเหนวาดนนเกดขน

กบตว แตกมกทาความดนนไปไดไมตลอดฝง ทงนเพราะขาดความเพยร คนเราถาขาดความเพยรเสยแลว คณธรรมทงหลายกไมสามารถงอกเงยขนมาไดเลย

ไวรเยน ทกขมจเจตบคคลจะลวงทกขไดเพราะความเพยร”เราลอกมาดถงเหตททาใหพระภกษเกยจคราน และเหตททาใหเพระภกษปรารภ

ความเพยร ทพระสมมาสมพทธเจาตรสไว บางทอาจไดขอคดนามาใชกบตวของเราไดเหตแหงความเกยจครานของภกษ๑. รวางานมอย แตกลววาทาแลวจะเหนอย จงนอนเสยกอน คดวาเอาแรง ไม

ปรารภความเพยรเพอใหบรรลธรรมทตนยงไมบรรล๒. งานไดทาเสรจแลว คดวาทางานมาแลวเหนอยนกจงนอน ไมปรารภความ

เพยร ฯ

152๓. รวาทางทจะตองไปมอย แต คดวาเมอเดนทางจะเหนอย จง

นอนเสยกอนคดวาเอาแรง ไมปรารถความเพยร ฯ๔. ไดเดนทางแลว คดวาเหนอยนก จงนอน ไมปรารถความเพยร ฯ๕. บณฑบาตไมไดอาหารมากตามความตองการ คดวาเหนอยนกถงทาความ

เพยรคงไมไดด อยากระนนเลยนอนดกวา จงนอน ไมปรารภความเพยร ฯ๖. บณฑบาตไดอาหารมามาก คดววตวกฉนจนอน เนอตวหนก ไมควรแกการ

งาน อยากระนนเลยนอนดกวา จงนอน ไมปรารถความเพยร ฯ๗. เจบปวยเลกนอย กคดวาพอมเหตจะอางไดแลววา กลวโรคจะ กาเรบ จง

นอน ไมปรารภความเพยร ฯ๘. หายปวยแลว กคดวาเพงหายปวย ตวเรานกาลงยงไมด เดยวดรคจะกลบ

จงนอนไมปรารถความเพยร ฯเหตแหงความเพยรของภกษ๑. รวางานรออย จงคดวาเวลาทางาน จะทาสมาธทาความเพยรกไมสะดวก

ตอนนยงพอมเวลา ยงรบปรารถความเพยรเพอเขาถงคณวเศษทตนยงไมเขาถง เพอบรรลธรรมทตนยงไมบรรล เพอทาใหแจงธรรมซงตนยงไมไดทาใหแจง

๒. ทางานเสรจแลว จงคดวาเมอตอนขณะทางาน การทาสมาธกทาไดไมเตมทตอนนเสรจงานวางแลวจงรบปรารภความเพยร ฯ

๓. รวาทางทจะตองไปมอย จงคดวาเวลาเดนทาง จะทาสมาธกไมสะดวก ตอนนยงไมไดเดนทาง ตองรบเอาเวลาไปปรารถความเพยร ฯ

๔. เดนทางเสรจแลว กคดวาเมอตอนเดนทาง จะทไความเพยรกไมสะดวกไมเตมท ตอนนเดนทางเสรจแลว ตองรบปรารถความเพยร ฯ

๕. บณฑบาตไดอาหารมานอย กคดวาตอนนเนอตวกาลงเบาสบายเหมาะแกการงาน อยากระนนเลย เราจะตองรบปรารภความเพยร ฯ

๖. บณฑบาตไดอาหารมามาก กคดวาตอนนเราฉนอมแลว กาลงมเรยวแรงอยากระนนเลย เราตองรบปรารภความเพยร ฯ

๗. เจบปวยเลกนอย กคดวาตอไปอาจปวยหนกกวานกได ตองรปฉวยโอกาสทยงปวยนอยอยน รบปรารภความเพยร ฯ

๘. เพงหายปวย กคดวาเราเพงหายปวย โอกาสทจะกลบไปปวยอกกมอย ตองรบฉวยโอกาสทหายปวยแลวนทาความเพยร จงรบปรารภความเพยร ฯ

153พวกเราลอกเอาหลกเหลานตมา เปรยบดกบตวเองกแลวกนวา

ตวเราจดอยในประเภทใหน เกยจครานหรอขยน แลวจะปลอยตวเหลวไหลอยางนนตอไปหรอจะหรบปรงใหดขน

“แมเลอดเนอในการยของเราทงหมด จกแหงเหอดหายไป เหลอแตหนง เอนกระดก กตามท หากยงไมบรรลสมมาสมดพธญาณ ทพงบรรลดวยเรยวแรง ดวยความเพยร ดวยความบากบนของบรษแลว เราจะไมหยดความเพยร “

อานสงสการบาเพญตบะ๑. ทาใหเลกเปนคนเอาแตใจตวไดในเรววน๒. ทาใหคณธรรมทงหลายเกดขนในตว๓. ทาใหมงคลขอตน ๆ ทงหมดเกดขนกบเรา๔. ทาใหเขาถงนพพานไดเรว“ขนน ปรม ตโป ตตกขา ความอดทนอยางแรงกลว เปนตบะอยางยง”มงคลท ๓๒ประพฤตพรหมจรรยชาวสวนชาวไร หลงจากถางปาเผาหญาแลวตองรบปลกพชผกผลไมทตองการลง

ไปกอนทหญาจะกลบระบาดขนใหมฉนใด คนเราเมอบาเพญตบะ ทาความเพยรเผากเลสจนเบาบางลงแลวกตองรบปลกฝงคณธรรมตาง ๆ ลงในใจดวยการประพฤตพรหมจรรย เพอยกระดบจตใจใหสงขนกอนทกเลสจะฟกลบขนใหมอกฉนนน

ประพฤตพรหมจรรยคออะไร ?การประพฤตพรหมจรรย แปลวา การประพฤตตนอยางพระพรหมหรอความ

ประพฤตอนประเสรฐ หมายถง การประพฤตตามคณธรรมตาง ๆ ทงหมดใสพระพทธศาสนาใหเครงครดยงขน เพอปองกนไมใหกเลสฟกลบขนมาอกจนกระทงหมดกเลส ซงตองผานขนตอนตาง ๆ ตามภมชนของจต

ภมชนของจตพระสมมาสมพทธเจาทรงคนพบวา จตของคนเราอาจแบงภมชนไดเปน ๔ ระดบ

ตามการฝกฝนตนเอง คอ๑.กามาวจรภม เปนชนททองเทยวอยในกามารมณ ยงยงเกยวกบกามคณอย ได

แก ภมจตของคนสามญทวไป๒.รปวจรภม เปนชนททองเทยวอยในรปารมณ มความสขความพอใจอยใน

อารมณของรปฌาน ไดแก ภมจตของผทฝกสมาธมามากจนกระทงไดรปฌาน เมอมชวตอยก

154ไมสนใจกามารมณ อมเอบในพรหมวหาร ธรรม ซงเปนสขประณตกวากามารมณ เปนเหมอนพระพรหมบนดน ละจากโลกนไปกจะไปเกดเปนรปพรหม

๓.อรปาวจรภม เปนชนททองเทยวอยในอรปารมณ มความสขอยใสนอารมณของอรปฌาน ไดแก ภมจตของผททาสมาธจนกระทงไดรปฌานมความสขทประณตกวาอารมณของรปฌานอก เมอละจากโลกนไปกจะไปเกดเปนอรปพรหม

๔.โลกตตรภม เปนชนทพนโลกแลว ไดแก ภมจตของผหมดกเลสแลวคอพระอรหนต มความสขลวน ๆ ละเอยด ประณต ลกซง

ทง ๔ ภมน รวมเปนประเภทใหญ ๆ ได ๒ ประเภท คอโลกกยภม ไดแก ๑.กามาวจรภม

๒.รปวจรภม๓.อรปาวจรภม

โลกกตตรภม ไดแก ๔.โลกตตรภมในชนโลกยภมนน มสขมทกขคละเคลากนไป และมการยกยายถายเทขนลงได ผ

ทอยในอรปาวจรภมถาไมตงใจปฏบตธรรม ประมาท อาจตกลงมาอยชนกามาวสจรภม ผอยชนกามาวจรภม ถาตงใจทาสมาธอาจเลอนไปอยรปวจรภมหรออรปาวจรภมได เลอนไปเลอนมาไดไมแนนอน

และในชนโลกยภมน ถงจะมความสขาสขอยางโลกย ยงมทกขระคนอย เหมอนอยางทเราเจอกน มลกมครอบครวกคดวาจะสข พอมจรงกมเรองกลมใจใหทกขจนได สขเหมอนนกในเวสลาหนารอนกคดวาหนาฝนจะสข พอถงหนาฝนกหวงวาหนาหนาวจะสบายเลยไมทราบวาสขทแทจรงอยทไหน พระทานเปรยบความสขทางโลกยภมนวาเหมอนพยบแดด เราคงเคยเจอกน ในหนารอนมองไหบนถนนไกล ๆ จะเหนพยบแดดระยบระยบอยในอากาศเตมไหมดหรอเหนเหมอนมนาอยบนผวถนน แตพอเขาใกลไปดกลบไมเหนมอะไร สขทางโลกยกเหมอนกน หวงไวแตวาจะเจอสข แตพอเจอเขาจรงกลบกลายเปนทกขอยราไป

ดวยเหตนจตของคนทตกอยในโลกยภม ทางพระพทธศาสนาทานจงใชคาวา สงสารจต แปลวา จตวงวน วงสบสนวนไปเวยนมา จะวงไปไหนละ กวงตะครบสขนะส แตสขโลกยมนเปนสขกลบกลอกหลอกหลอน จตกเลยกลบกลอกไปดวย ประการสาคญคอ สขโลกยมนหนได พอเราจะทนมนกหน เมอมนหนเรากตาม แลวกตามไมทนสกท

ขอใหลองสงเกตดเถอะ สขโลกยทเปนยอดสขนนไมม เปนรอยตรกคดวาเปนรอยโทคงจะสข พอเปนรอยโทกคดวาเปนรอยคงจะสข ไลตามขนไป รอยเอกกวาพนตร พนตรกวาพนโท จนเปนนายพลกยงคดวามสขขางหนาทดกวาของตน

155หากวงตามตะครบสขเรอยไป จะ กวน กเดอน กป กชาต วงตาม

ตะครบไปไดสขโลกยมานดหนอย แตควาตดทกขมาทกท บวกลบกลบหนดแลวจะพบวาทกขมากกวาสข และทสาคญ จตทวงวนสบสน โอกาสพลาดพลงไดงาย เหมอนคนวงวนสบสนนนแหละ มหวงหกลมตกหลมตกบอเขาจนได จตกเหมอนกน วงไลจบความสขหวซกหวซน คนทระวงไมดหกลมเขาคกเขาตะรางกเยอะ ถลาลงนรกอเวจกมาก

อปมาความสขในโลกยภมทง ๓ ชน ไดดงนกามาวจรภม เปนสขชนตา ยงยงเกยวกบกาม สขเหมอนเดกเลนขเลนดนรปาวจรภม เปนสขทสงขนมาหนอย สขเหมอนคนมงานมการทถกใจทา

เพลดเพลนไปอรปาวจรภม เปนสขทสงขนมาอก สขเหมอนพอ แม คร อาจารย ทเหนลกซงตน

เลยงดอบรมมา มความเจรญกาวหนา หรอเหนงานการทตนทาสาเรจลลวงไปดวยด ชนชมผลงานของตน

ในศาสนาอน ๆ นอกเหนอจากพระพทธศาสนา อยางสงทสดกสอนใหคนเราพฒนาจตไดถงขนอรปารมณเทานน เชน ศาสนาพราหมณ กสอนใหคนมงเปนพระพรหม ยงวนเวยนอยในโลกยภม ขน ๆ ลง ๆ แตพระพทธศาสนาของเราสอนใหมงหนาสโลกตตรภมเขานพพาน

ความมงหมายของการประพฤตพรหมจรรยความมงหมายของการประพฤตพรหมจรรยในพระพทธศาสนา คอใหตดโลกย

วสย ตดเยอใยทก ๆ อยาง เพอมงหนาสโลกตตรภม และอยางแรกทตองทากอน คอการปฏบตตามมรรคมองค ๘ เพอตดกามารมณ แลวจงตดรปารมณ อรปารมณไปตามลาดบ

สาหรบพวกเราปถชนทว ๆ ไป สงสาคญทเหนยวรงเราไวไมใหกาวหนาในการพฒนาจต และทาใหกเลสฟกลบขนไดงายทสดกคอ กามารมณ ถาใครตดกามารมณได กมโอกาสกาวหนาในการปฏบตธรรมไดอยางรวดเรว การประพฤตพรหมจรรยในมงคลขอน จงมงเนนการตดกามารมณเปนหลก

เราลองมาดถงอปมาโทษของกามทพระสมมาสมพทธเจาตรสไวอปมาโทษของกาม๑.กามเปรยบเหมอนสนขหวแทะทอนกระดกเปอนเลอด ยงแทะยงเหนอย ยงหว

อรอยกไมเตมอยาก ไมเตมอม พลาดทาแทะพลาดไปถงฟนหกได พวกเรากเหมอนกนทหลงวามครกแลว แตงงานแลวจะมสข พอมเขาจรงไมเหนจะสขจรงสกราย ตองมเรองขดใจใหตะบงตะบอนกน ใหกลมใจใหหวงกงวล ทงหวง ทงหวง ทงหง ไมเวนแตละวน ทหนกขอถง

156กบไปกระโดดนาตาย หรอผกคอตายเสยก มากตอมาก พอจะสขบางกประเดยวประดาวพอใหมน ๆ เคม ๆ เหมอนสนขแทะกระดก

๒.กามเปรยบเหมอนชนเนอทแรงหรอเหยยวคาบบนมา แรง กา หรอเหยยวตวอนกจะเขารมจกแยงเอา คอไมเปนของสทธขาดแกตว ผอนแยงชงได คนทงหลายตางกตองการหมายปองเอา จงอาจตองเขนฆากนเปนทกขแสนสาหส เราลองสงเกตดกแลวกน ทมขาวกนอยบอย ๆ ทงฆากน ชงรกหกสวาทนะ หรอรอบ ๆ ตวมบางไหม ทกวาจะไดแตงงานกนกฝาดงมอ ฝาดงเทาเสยแทบตาย ถกตหวเสยกหลายท พอแตงแลวกยงไมแน เดยวใครมาแยงไปอกแลว ยงสวยเทาไรยงหลอเทาไร ยงอนตรายเทานน

๓.กามเปรยบเหมอนคนถอคบเพลงทาดวยหญาลกโพลงเดนทวนลมไป ไมชากตองทง มฉะนนกโอนไหมมอ ระหวางเดนกถกควนไฟรมหนา ตองทนทกขทรมานยาแย คนเราทตกอยในกามกเหมอนกน ตองทนรบทกขจากกามทางานงก ๆ หาเงนเลยงลกเลยงเมยตองกลมอกกลมใจ ลกจะเรยนทไหนดจะเกเรหรอเปลา เมยจะนอกใจไหม เดยวกมเรองขดใจกน เสรจแลวกไมใชจะไดอยดวยกนตลอด เดยวอาว ! รถชนตายเสยแลว อาว ! เปนมะเรงตายเสยแลวหรอเผลอประเดยวเดยวกตองแกตายกนเสยแลว ไมไดอยกนไปไดตลอดหรอกเหมอนคบเพลงหญาถอไดไมนานกตองทง

๔.กามเปรยบเหมอนหลมถานเพลงอนรอนแรง ผทรกชวตทง ๆ ทรวาหากตกลงไปแลว ถงไมตายกสาหส แตกแปลกเหมอนมอะไรมาพลางตาไวเหมอนมแรงลกลบมาคอยฉดใหลงหลมอยราไป พระทานสอน ทใดมรกทนนมทกข กเชอทานหรอก แตพอออกนอกวดเจอสาว ๆ สวย ๆ หนมรปหลอเขากลมเสยแลว เวลาจะแตงงานกคดถงแตความสวยความหลอความถกใจ หาไดมองเหนไปถงความทกขอนจะเกดจากกาม เกดจากชวตการครองเรอนไม

๕.กามเปรยบเหมอนความฝน เหนทกอยางเฉดฉายอาไพ แตไมนานกผานไปพอตนขนกไมเหนมอะไร เหลอไวแตความ00เสยดาย คนเราทจมอยในกามกเหมอนกน แรกๆ กคยกนกะหนงกะหนงนองจะนองจา อยกนไมนานพดคาดาคาเสยแลว งานกมากขนเปน๒-๓ เทา ไมเหนสขเหมอนทคดฝนไวกามเหมอนความฝน พวดเราจะเปนคนเพอฝนลม ๆแลง ๆ หรอจะเปนคนยนอยบนความจรง ตงใจฝกฝนตนเองปฏบตธรรมกนละ

๖.กามเปรยบเหมอนสมบตทยมเขามา เอาออกแสดงกดโกเกดใครเหนกชม แตกครอบครองไวไมมนใจ ไดเพยงชวคราว ไมเปนสทธเดดขาด เจาของตามมาพบเมอไรกเอาคนเมอนน ตวเองกไดแตละหอยหาพวกเรากเหมอนกน ไปไดแฟนสวยแฟนหลอมากภมใจไปไหน ๆ ใคร ๆ กทกวาคนสมกนเหมอนกงทองใบหยก ยดเสยอกตงทเดยว เผลอประเดยว

157เดยว อาว ! ผหญงกลบายเปนยายแรงทงไป เสยแลว ผชายไหงหวลานพงพลยเสยแลวนความหลอความสวยมนถกธรรมชาต ถกเวลาทวงกลบเสยแลว พวกเราจะไปหลงโงงมงายอยกบของขอยมของชวคราวแบบนหรอเปลา

๗.กามเปรยบเหมอนตนไมมผลดกอยในปา ใครผานมาเมอเขาอยากไดผล จะดวยวธไหนกเอาทงนน ปนไดกปน ปนไมไดกสอย บางคนกโคนเลย ใครอยบนตนลงไมทนกถกทบตาย เบาะ ๆ กแขงขาหก พวกเรากเหมอนกนบางคนคงเคยเจอมาแลว เทยวไปจบคนโนนคนน ยงไมทนไดมาเลย ถกเตะตอยมาบาง ถกตหวมาบาง ไดแตบนรอยางนนอนอยบานดกวา นเหมอนผลไมในปายงดกยงสวยแลวกระวงเถอะจะเจบตว

๘.กามเปรยบเหมอนเขยงสบเนอ ใครไปยงเกยวกเหมอนกบเอาชวตใหถกสบเพราะกามเปนทรองรบทกขทงหลาย ทงกายและใจ เหมอนเขยงเปนทรองรบคมมดทสบเนอจนเปนแผลนบไมถวน

๙.กามเปรยบเหมอนหอกและหลาว ทาใหเกดทกขทมแทงหวใจเกดความเจบปวดรวดราวมากใครไปพวพนในกามแลว ทจะไมเกดความเจบชาใจนนเปนไมม เหมอนหอกหลาวทเสยดแทงรางกายใหเกดทกขเวทนาอยางนน

๑๐.กามเปรยบเหมอนหวงพษ เพราะกามประกอบดวยภยมาก ตองมความหวาดระแวงตอกนอยเนอง ๆ ไมอาจปลงใจไดสนท วางจตใหโปรงไมไดเปนทหวาดเสยวมาก อาจฉกใหถงตายไดทกเมอเหมอนหวงพษ

ทงหมดน คออปมาโทษของกามทพระสมมาสมพทธเจาตรสไว ความจรงแลวยงมอกมาก นเปนเพยงตวอยางเทานน เมอเราเหนกนแลววากามมโทษมากมายถงปานน เพราะฉะนนใครทยงไมมแฟน ยงไมไดแตงงาน รบฝกสมาธมาก ๆ เขาตงแตเดยวน เมอไรใจเราสงบ ความสวางภายในบงเกดขน เรากมสขทเหนอกวากามสขอยแลว ความคดทจะมคกจะหมดไปเอง สวนคนทแตงงานแลวกไมถงกบตองหยากนหรอกนะ เอาเพยงแคอยาไปมเมยนอย อยาไปมใหม อยไปหาอะไหลมาเสรมกแลวกน แลวกหาเวลารกษาศล ๘ เสยบางดวย

วธประพฤตพรหมจรรยพรหมจรรยชนตน สาหรบผครองเรอน กใหพอใจเฉพาะคครองของตนเทานน

รกษาศล ๕ ไมนอกใจภรรยา-สามพรหมจรรยชนกลาง สาหรบผครองเรอน คอนอกจากรกษาศล ๕ แลวกใหรกษา

ศล ๘ เปนคราว ๆ ไปและฝกใหมพรหมวหาร ๔

158พรหมจรรยชนสง สาหรบผไม ครองเรอน ถาเปนฆราวาสก

รกษาศลอยางนอย ศล ๘ ตลอดชวต ไมยงเกยวกบเรองเพศเลย หรอถาเปนชายกออกบวชเปนพระภกษ และปฏบตธรรมทกขอในพระพทธศาสนาใหเตมท

พรหมจรรยทกชนจะตงมนอยได ตองอาศยการฝกสมาธเปนหลก“บคคลยอมเขาถงความเปนกษตรย ดวยพรหมจรรยชนตา ยอมเขาถงความเปน

เทพดวยพรหมจรรยชนกลาง ยอมหมดจด ดวยพรหมจรรยชนสงสด”เรองนารเกยวกบการบวชชาวพทธเรานยมบรรพชาอปสมบทกนเมอายครบ ๒๐ ป จดเปนการฝกประพฤต

พรหมจรรยทไดผลดยงวธหนง จงควรทพวกเราจะไดทราบเรองเกยวกบการบวชไวบาง ดงน๑.อายขณะบวช เยาวชนเพศชาย ถามเวลา ควรหาโอกาสบรรพชาเปนสามเณร

กนสกชวงหนง ระหวางอาย ๑๕-๒๐ ป เพราะชวงนภาระยงนอยยงไมคอยมกงวล จะมความกาวหนาในการปฏบตธรรมเรว หรอไมเชนนนกควรหาเวลาทเหมาะสมบวชเปนพระเมออาย๒๐-๒๕ ป หรอเวลาอนทสะดวก แตไมควรรออายมากเกนไป เพราะสงขารจะไมอานวย จะลกจะนงจะฝกสมาธกไมสะดวก ยงกวานนเมอมอายมากแลวมกจะมทฏฐ วายากสอนยากเหมอนไมแกดดยาก

๒.ระยะเวลาทบวช อาจบวชในชวงเขาพรรษา ๓ เดอน หรอบวชภาคฤดรอน ๑-๒เดอน บวชในเวลาทสะดวกลางานได หรอบวชตลอดชวตกได แตควรบวชนานกวา ๑ เดอนจกะไดมเวลาศกษาพระธรรมวนยพอสมควร

๓.การเลอกสานกบวช ขอนสาคญมาก การบวชจะไดผลแคไหนขนอยกบสานกบวชนเอง การเลอกจงเลอกสานกทมการกวดขนการประพฤตธรรมและกวดขนพระวนยสานกทดพระอปชฌายอาจารยจะมการอบรมสงสอนพระใหมอยางใกลชด มการใหโอวาทเคยวเขญใหปฏบตธรรมจนไมมเวลาไปฟงซานเรองอนอยางนด สวนสานกไหนปลอยปละละเลย บวชแลวไมมใครสนใจปลอยใหอยตามสบาย บางทตงแตบวชจนสก พระใหมไมไดสนทนาธรรมกบพระอปชฌายอาจารยเลย อยางนใชไมได ปวยการบวช ทเราบวชกมงจะฝากตวใหทานอบรมให แตถาทานไมเอาใจใส เราบวชแลวกจะไดกศลไมเตมท

๔.การรกษาวนย ตองคดไวเสมอวา เราเปนพระไดเพราะวนย ถาถอดวนยออกจากตวเสยแลวแมจะโกนผมนงผาเหลองกไมใชพระ นอกจากจะไมใชพระแลว ชาวพทธยงถอวาผนนเปนโจรปลนศาสนาอกดวย เพราะฉะนนตองศกษาพระวนยและยงรกษาโดยเครงครด ไมอยางนนสกออกมาแลวจะมาเสยใจจนตายวาบวชเสยผาเหลองเปลา ๆ

159๕.การปฏบตธรรม ควรใชเวลา ทงหมดในการศกษาพระธรรม

วนยและทาสมาธ ศกษาธรรมะ งดคยเฮฮาไรสาระ๖.การสงเคราะหสงคม พระบวช ๓ เดอน ควรเนนประโยชนตน คอการประพฤต

ปฏบตธรรมเปนหลก และกหาเวลาชวยเหลองานหมคณะดวย แตตองไมใหเสยการปฏบตธรรม ถาจะสงเคราะหญาตโยม กขอใหตงใจปฏบตตวใหด บณฑบาตกใหเปนระเบยบ จะเดนจะเหนมกรยาสารวมเปนทตงแหงศรทธา ใหญาตโยมเขาไดเหนเปนตวอยางในการมวนยและความสารวมตน

อานสงสการประพฤตพรหมจรรย๑.ทาใหปลอดโปรงใจ ไมตองกงวลหรอระแวง๒.ทาใหเปนอสระ เหมอนนกนอยในอากาศ๓.ทาใหมเวลามากในการทาความด๔.ทาใหเปนทสรรเสรญของบณฑตทงหลาย๕.ทาใหศล สมาธ ปญญา เจรญรดหนาไมถอยกลบ๖.ทาใหบรรลมรรคผลนพพานไดโดยงายฯลฯ“กามทงหลายมโทษมาก มทกขมาก มความพอใจนอย เปนบอเกดแหงความ

ทะเลาะววาทกน ความชวเปนอนมาก เกดขนเพราะกามเปนหต…”มงคลท ๓๓เหนอรยสจ

เมอยงมองไมเหนฝงผทตกอยในทะเลยอมวายวนอยในหวงทะเลนนโดยไมรจดหมายฉนใดเมอยงมองไมเหนอรยสจบคคลกยอมเวยนวายตายเกดในทะเลทกขแหงวฏฏสงสารโดยไมรจบสนฉนนน

แมบทของศาสนาประเทศกมรฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสด เปนแมบทของกฎหมายอน ๆ ใน

ทานองเดยวกน ทกศาสนาในโาสลกตางกมหลกธรรมาสงสอนทเปนแมบทของศาสนานน ๆแมบทของพระพทธศาสนากคอ อรยสจ ๔อรยสจ ๔อรยสจ สามารแปลไดหบายความหมาย เชน-คอความจรงอนประเสรฐ

160-คอความจรงอนทาใหบคคลผ เหนเปนผประเสรฐอรยสจ ๔ คอความจรงทมอยคโลกแตไมมใครเหน จนกระทงพระสมมาสมพทธ

เจาตรสร คอทงรและเหนแลวทรงชใหเราด ไดแก๑.ทกข คอความไมสบายกายไมสบายใจตาง ๆ๒.สมทย คอสาเหตททาใหเกดทกข๓.นโรธ คอความดบทกข๔.มรรค คอวธปฏบตเพอไปสความดบทกขถาจะเปรยบกบโรคทกข กเปรยบเหมอน สภาพทปวยเปนโรคสมทย กเปรยบเหมอน ตวเชอโรคนโรธ กเปรยบเหมอน สภาพทหายจากโรค แขงแรงแลวมรรค กเปรยบเหมอน ยารกษาโรคใหหายปวยคนทกคนในโลกนลวนแตมความทกขกนทงนน เหมอนคนปวยแตกไมรวาปวย

จากอะไร อะไรเปนสาเหต จะแกไขรกษาใหหายปวยหายทกขไดอยางไรในมงคลน เราจะมาศกษากนใหเขาใจถงแกนแทของชวต ใหรกนเลยวาทเราทกข

ๆ กนอยทกวนนนะ มสาเหตมาจากอะไร แลวเราจะไดรบปฏบตเพอใหพนทกขกนเสยทอรยสจท ๑ ทกขทกข คอความไมสบายกายไมสบายใจตาง ๆ พระองคทรงพบความจรงวา สรรพ

สตวทงหลายลวนตกอยในความทกข จะเปนมหาเศรษฐ เปนนายก เปนประธานาธบด เปนพระเจาจกรพรรด แมทสดเปนพระภกษ กมทกขทงนนตางแตเพยงวาทกขมากหรอทกขนอยและมปญญาพอทจะรตวหรอเปลาเทานน พระองคไดทรงแยกแยะใหเราเหนวา ความทกขนมถง ๑๑ ประเภทใหญ ๆ ดวยกน แบงออกเปน ๒ ลกษณะ ไดแก

๑.สภาวทกข คอทกขประจา เปนความทกขทหลกเลยงไมได เปนสภาพธรรมดาของสตวซงเมอเกดทกขแลวตองม ทกขชนดนม ๓ ประการไดแก

๑.ชาต การเกด๒.ชรา การแก๓.มรณะ การตายศาสนาอน ๆ ในโลก อยางมากทสดกบอกไดเพยงวา ความแก ความเจบ ความ

ตาย เปนทกข สวนการเกดกลบถอวาเปนสข เปนพรพเศษทไดรบประทานจากสรวงสวรรคแตพระสมมาสมพทธเจาทรงทาสมาธมามาก ทรงรแจงโลกดวยดวงปญญาอนสวางไสว และ

161ชใหเราเหนวาการเกดนนแหละเปนทกข ทกขตงแตตองขดอยในทอง พอจะคลอดกถกมดลกบบรดดนออกมาศรษะนถกผนงชองคลอดบบจนกระโหลกเบยดซอนเขาหากน จากหวกลม ๆ กลายเปนรปยาว ๆ เจบแทบขาดใจ เพราะฉะนนทนททคลอดออกมาได สงแรกทเดกทาคอรองจาสดเสยง เพราะมนเจบจรง ๆ และการเกดนเองทเปนตนเหตเปนทมาของความทกขอน ๆ ทงปวง ถาเลดเกดไดเมอไหรกเลกทกขเมอนน

อกอยางหนงทคนมกเขาใจไขวเขวกนกคอ คดวาชราทกขจะเกดขนกตอเมออาย๖๐-๗๐ ป แตจรง ๆ แลวทนททเราเรมเกด เรากเรมแกแลว ชราทกขเรมเกดตงแตตอนนนและคอย ๆ เปนมากขนเรอย ๆ เซลลในรางกายเรมแกตวไปเรอย ๆ เรองนขอใหเขาใจกนเสยใหมดวย

๒.ปกณณกทกข คอทกขจร เปนความทกขทเกดจากจตใจหยอนสมรรถภาพ ไมอาจทนตอความเหตการณภายนอกทมากระทบตวเราได ผมปญญารจกฝกควบคมใจตนเองสามารถหลกเลยงทกขชนดนได ทกขจรนมอย ๘ ประการ ไดแก

๑.โสกะ ความโศก ความแหงใจ ความกระวนกระวาย๒.ปรเทวะ ความคราครวญราพน๓.ทกขะ ความเจบไขไดปวย๔.โทมนสสะ ความนอยใจ ขงเคยด๕.อปายาสะ ความทอแทกลมใจ ความอาลยอาวรณ๖.อปปเยห สมปโยคะ ความขดของหมองมว ตรอมใจ จากการประสบสงทไม

เปนทรก๗.ปเยห วปปโยคะ ความโศกเศราโศกาเมอพลดพรากจากของรก๘.ยมปจฉง น ลภต ความหมนหมองจากการปรารถนาสงใดแลวไมไดสงนนนคอผลการวจยเรองทกขของพระสมมาสมพทธเจา พระองคทรงเปนเหมอน

แพทยผชานาญโรค สามารถแยกแยะอาการของโรคใหเราดไดอยางละเอยดชดเจน“ทกข อรยสจจ ปรเญยย อรยสจ คอทกข อนเราพงกาหนดร”อรยสจท ๒ สมทยสมทย คอเหตแหงความทกขทงหลายดงกลาวขางตน ศาสนาอน ๆ หาเหตแหง

ความทกขไมเจอ จงโทษไปตาง ๆ นานา เปนการลงโทษของพระเจาบาง ของผปาบาง ถาเปนจรงละก ผปาตนนคงใจรายนาด เทยวไปรงแกคนโนนคนนทงวนใหเขามทกข หนาคงจะหงกอยทงวน

162แตพระสมมาสมพทธเจาทรงฝก สมาธมามาก พระองคทรงทาใจ

ใหใสเขาถงธรรมกาย แลวเหนความจนรงอยางชดเจนเลยวา ทเราทกข ๆ กนอยนสาเหตมนมาจากกเลสทมอยในใจนแหละ พระองคทรงบญญตศพท เรยกวา ตณหา คอความทะยานอยากในใจของเราเอง แบงเปน ๓ ประเภท คอ

๑.กามตณหา ความอยากได เชน อยากไดเงน อยากไดทอง อยากสนก อยากมเมยนอย อยากใหคนชมเชยยกยอง สรปคออยากไดรป รส กลน เสยง สมผส อารมณทนาพอใจ

๒.ภวตณหา ความอยากเปน เชน อยากเปนนายกรฐมนตร อยากเปนใหญเปนโตอยากเปนนายพล อยากเปนคณหญง ฯลฯ

๓.วภวตณหา ความอยากไมเปน เชน อยากไมเปนคนจน อยากไมเปนคนแกอยากไมเปนคนขโรค ฯลฯ

มนษยเราเกดมาจากตณหา ลอยคออยในตณหา เคยชนกบตณหาคนเคยกนกบตณหา จนเหนตณหาเปนเพอนสนท กนดวยกน อยดวยกน ถาขาดตณหาแลว เขากลววาขาดรสของชวตทเคยไดเคยอยเคยเปน แตตามความเปนจรง ตณหานนถาเปนเพอนกเพอนเทยม คอยหลอกลอนาทกขมาใหเราแลวกยนหวเราะชอบใจ

พระสมมาสมพทธเจาเปนเหมอนแพทยผชานาญ ทรงแยกแยะสาเหตของโรคสาเหตของทกข ใหเราเหนวามาจากอะไร เชอโรคชนดไหน กเลสชนดใด

“ทกขสมทโย อรยสจจ ปหาตพพ อรยสจ คอทกขสมทย อนเราพงละ”อรยสจท ๓ นโรธนโรธ คอความดบทกข หมายถง สภาพใจทหมดกเลสแลวโดยสนเชง ทาใหหมด

ตณหาจงหมดทกข มใจหยดนงสงบตงมนอยทศนยกลางกายมความสขลวน ๆศาสดาของศาสนาอน ๆ เนองจากฝกสมาธมานอย หรอปฏบตไมถกทาง จงไม

ทราบวาความหมดทกขทแทจรงเปนอยางไร กไดแตสมมตกนขนวาคอการไดไปอยบนสรรคกบพระผเปนเจา เปนการสรางความฝนลม ๆ แลง ๆ เหมอนคนหวขาวแลวกสรางมโนภาพวา อกหนอยจะมผวเศษเอาขาวมาใหกนกพอจะหลอกตวเองปลอบใจตวเองไดบาง

แทจรงนน ตอใหไดขนสวรรคเปนเทวดานางฟาจรง ๆ กยงวนเวยนอยแคในกามภพเทานน สงกวาสวรรคทง ๖ ชน ยงมรปพรหมอก ๑๖ ชน อรปพรหมอก ๔ ชน ซงกยงไมหมดทกข จะหมดทกขจรง ๆ ตองฝกจนกระทงหมดตณหา ดบความทะยานอยากตางๆ โดยสนเชง หมดกเลสเขานพพานเทานน

“ทกขนโรธ อรยสจจ สจฉกาตพพ อรยสจ คอทกขนโรธ อนเราพงทาใหแจง”

163อรยสจท ๔ มรรคมรรค คอวธปฏบตเพอใหพนทกข ศาสนาอนฝายเทวนยมมองเหตแหงทกขไม

ออก ยกใหเปนการลงโทษของสงลกลบของพระเจา ดงนนจงหาวธพนทกขผดทาง ไปออนวอนบวงสรวงใหพระเจาชวย ถาจะเปรยบกคลายกบวาเราปวยเปนไขมาเลเรย แลวมคนมาบอกเราวา ทเราเปนอยางนเพราะมผมาจากปาจากเขามาลงโทษเรา แลวกแนะใหเราเซนไหวออนวอนกบผสางเหลานนเพอใหเราหายโรค ซงไมใชทางดบทกขเลย

แตพระสมมาสมพทธเจา พระองคทรงเปนเหมอนแพทยผชานาญ เหนเหตททาใหเกดโรคเกดทกขชดเจน แลวกทรงสอนเราวา ทเราปวยเราทกขกเพราะเจาตณหาซงเปรยบเหมอนเชอโรคนเอง ถาตองการหายจากโรคกตองกาจดเจาเชอโรคนนใหหมดไป โดยพระองคทรงมอบยาดไวใหเราใชกาจดเชอโรคนนดวย ซงกคอ มรรค ซงเปนขอปฏบตเพอใหใจหยดใจนง ปราบทกขไดรวม ๘ ประการ ไดแก

๑.สมมาทฏฐ มความเหนชอบ เบองตน คอความเหนถกตาง ๆ เชนเหนวาพอแมมพระคณตอเราจรง ทาดไดดทาชวไดชวจรง โลกนโลกหนามจรง ฯลฯ เบองสงคอเหนทกขเหตใหเกดทกข ความดบทกขและวธปฏบตเพอดบทกข

๒.สมมาสงกปปะ มความคดชอบ คอคดออกจากกาม คดไมผกพยาบาท คดไมเบยดเบยน ไมทาใหใครเดอดรอน

๓.สมมาวาจา เจรจาชอบ คอไมพดปด ไมพดสอเสยดใหเขาแตกแยก ไมพดคาหยาบ ไมพดเพอเจอ อวดอางความดของตว หรอทบถมคนอน

๔.สมมากมมนตะ ทาการงานชอบ คอไมฆาสตว ไมลกทรพย และ ประพฤตพรหมจรรยเวนจากการเสพกาม

๕.สมามอาชวะ เลยงชพชอบ คอเลกการประกอบอาชพเลยงชวตในทางทผด แลวประกอบอาชพในทางทถก

๖.สมมาวายามะ มความเพยรชอบ คอเพยรปองกนบาปอกศลทยงไมเกดไมใหเกดขน เพยรละบาปอกศลทเกดขนแลวใหหมดไป เพยรสรางกศลคณความดทยงไมเกดใหเกดขน และเพยรบารงกศลคณความดทเกดขนแลวใหเจรญงอกงามยงขน

๗.สมมาสต มความระลกชอบ คอไมปลอยใจใหฟงซาน มสตรตวระลกได หมนตามเหนกายในกาย เวทนาในเวทนา จตในจต ธรรมในธรรมอยเสมอ

๘.สมมาสมาธ มใจตงมนชอบ คอมใจตงมนหยดนงอยทศนยกลางกาย ตามเหนกายในกาย เวทนาในเวทนา จตในจต ธรรมในธรรม จนบรรลฌานขนตาง ๆ ไปตามลาดบจากสมาธทเปนระดบโลกยะไปสสมาธทเปนระดบโลกตตระ

164มรรคทง ๘ ขอน ถาขยายออกไป แลว กจะไดแกคาสอนในพระ

พทธศาสนาทง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธ ถายอเขากจะไดแกไตรสกขา หวใจพระพทธศาสนาดงน

ศล แยกออกเปน สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะสมาธ แยกออกเปน สมมาวาจายามะ สมมาสจะ สมมาสมาธปญญา แยกออกเปน สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะมรรคทง ๘ ขอน ใหปฏบตไปพรอม ๆ กน ซงเกดไดขณะใจหยดนงเปนสมาธ ทา

ใหเหนอรยสจไดอยางชดเจนและพนทกขได เปนเรองของการฝกจตตามวถของเหตผล ไมตองไปวงวอนพระเจาหรอใคร ๆ

“ทกขนโรธคามนปฏปทา อรยสจจ ภาเวตพพ อรยสจ คอปฏปทาใหถงความดบทกข อนเราพงบาเพญ”

การเหนอรยสจอานอรยสจมาถงตรงน เรารแลววาทกขมกประเภท อะไรบาง อะไรบางททาให

เกดทกข รความดบทกข รมรรคมองค ๘ จาไดหมด แตนยงไมเรยกวาเหนอรยสจ เปนแตเพยงทองจาอรยสจไดเทานน

การเหนอรยสจแตละขอจะตองเหนถง ๓ รอบ รวม ๔ อรยสจ เทากบเหนถง ๑๒ครง เราเรยก รอบ ๓ อาการ ๑๒ ของอรยสจ

การเหนอรยสจแปลกกวาการเหนอยางอน คอเมอเหนแลวจะสามารถทาไดดวยเชน เหนสมทย เหตแหงทกขวา คอตณหา กจะเหนวาตณหาควรละและกละตณหาดวย เปนการเหนทบรบรณจรง ๆ ถาจะเปรยบกเหมอนการรเรองยา จะเปนความรทบรบรณ กตองรอยางน คอ

รวา นเปนยารวา ยานควรกนรวา ยานเราไดกนแลวการเหนอรยสจน พระสมมาสมพทธเจาทรงสอนวา เมอเหนขอใดขอหนงขอทเห

บอกจะเหนหมด เชน เมอเหนทกขกจะเหนสมทย นโรธ มรรค ดวย เหนสมทย กจะเหนทกขนโรธ มรรค ดวย

จะเหนพรอมกนทงหมด เพราะไมใชการเหนดวยตาหรอการนกคดเหนธรรมดาแตเปนการเหนดวยธรรมจกษของธรรมกาย

อร เหนรอบท ๑ วา เหนรอบท ๒ เหนรอบท ๓ วา

165ยสจ ๔ ขอ วา

ทกข

มทกขจรง ท ก ข ค ว รกาหนดร

ทกข (เรา) ไดรแลว

สมทย

ตณหาทาใหเกดทกขจรง

ตณหาควรละ ตณหา (เรา) ไดละแลว

นโรธ

นโรธมจรง ดบทกขไดจรง

น โรธควรทาใหแจง

นโรธ (เรา) ไดทาใหแจงแลว

มรรค

มรรคเปนทางทาใหพนทกขจรง

ม ร ร ค ค ว รบาเพญใหบรบรณ

มรรค (เรา) ไดบาเพญใหบรบรณแลว

ผทสามารถเหนอรยสจไดคนทงหลายอาจแบงตามคณความดในตวไดเปน ๓ ระดบ คอ๑.ปถชน หมายถง ผทยงหนาแนนไปดวยกเลส ไดแก คนทวไปทงหลาย ซงกมด

บางเลวบางคละกนไป แมในคนเดยวกน บางครงกทาด บางทกทาชว๒.โคตรภบคคล หมายถง บคคลผกาลงเปลยนโคตร คอเปลยนจากปถโคตรเปนอ

นยโคตร ไดแก ผทปฏบตธรรมจนเขาถงโคตรภญาณแลวมกเลสเบาบางลง เปนบคคลทเปรยบเสมอนเทาซายเหยยบบนโลก เทาขวาเหยยบบนนพพาน ถาตงใจเจรญภาวนาตอไปกจะขจดกเลสไดเปนขน ๆ ไปตามลาดบเขาถงภมธรรมทละเอยดออนยงขน กลายเปนพระอรยบคคล แตถาทอถอยในการทาความด ไมหมนเจรญภาวนาตอไป กจะถอยหลงกลบมาเปนปถชนเปนผทยงหนาแนนไปดวยกเลสอกเชนเดม

๓.พระอรยบคคล หมายถง ผทปฏบตธรรมจนกระทงสามารถกาจดกเลสตาง ๆออกไปไดตามลาดบจนหมดไปในทสด มใจตงมนอยในคณความดอยางแนนแฟน ยดมนในพระรตนตรยเปนทพงไมเปลยนแปลง จะไมถอยหลงกลบมาเปนปถชนทาความชวอกอยางเดดขาด เปนผมสคตเปนทไปแนนอนแบงออกไดเปน ๔ ระดบ คอ พระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม พระอรหนต

ผทจะสามารถเหนอรยสจไดคอ ตงแตโคตรภบคคลทเขาถงโคตรภญาณจนชานาญแลว ไปจนถงพระอรยบคคลทกระดบ

อรนสงสการเหนอรยสจการเหนอรยสจ ไมอาจเหนไดดวยตาเนอของมนษย จะเหนไดดวยธรรมจกษเทา

นน เมอเราเขาถงธรรมกาย เหนอรยสจดวยธรรมจกษของธรรมกาย เรากจะเขาถงความเปน

166ไปอนแทจรงของโลกและมชวตวามแตทกข ทวาสข ๆ กนนน แททจรงกคอ ชวงขณะทความทกขนอยลงนนเอง เราจะเขาใจถงคณคาของบญกศล อนตรายความนาขยะแขยงของบาป เปนความเขาใจทเขาไปในใจจรง ๆ เวลามความทกขหรอไปทาอะไรไมดเขา กจะเหนเลยวาบาปมนเกดขนทใจอยางไร เหมอนเราลมตามองเหนดวงแกวกลมใส มฝนผงละอองมาเคลอบมาจบอยางไร เรากจะตองเหนบาปมนมาหม เคลอบ หมก ดอง ใจของเราใหดามดไปอยางนน

เมอเอานามาชาระลางแลว เราจะเหนดวงแกวสะอาดแวววาวใสบรสทธขนอยางไรเวลาเราทาความด ทาทาน รกษาศล เจรญภาวนาแลวเรากจะเหนบญกศลทเกดขน มาชาระลางหลอเลยงใจของเราใหสะอาดบรสทธผองใสสวางไสวขนอยางนน

เมอรเหนเขาใจอยางนแลว ยอมมใจตงมนอยในความด หมนบาเพญอรยมรรคมองค ๘ ทาใจหยดใจนง เขาศนยกลางกายหนกขน ๆๆ ดวงศล ดวงสมาธ ดวงปญญา โตใหญสวางไสว มรรค ๘ เกดขนพรอมพบบรณทศนยกลางกาย ใจกหยดนงละเอยดลงทกท ๆกเลสตาง ๆ กคอย ๆ รอนหลดไปจากใจ จนหมดกเลสเปนพระอรหนต พนจากการเวยนวายตายเกดในวฏฏสงสารได

เราและพวกทานทองเทยวไปแลวในขาตนน ๆ สนระยะกาลนานเพราะไมเหนซงอรยสจ ๔ ตามความเปนจรงอรยสจ ๔ เหลานนนอนเราและพวกทานเหนแลวตณหาผนาไปสภพอนเราและพวกทานถอนขนแลวรากเหงาของทกขอนเราและพวกทานตดขาดแลวบดนภพใหมไมม (แกเราและพวกทาน)

มงคลท ๓๔ทานพพานใหแจงมทไหนในโลกนบาง ททกขเขาไปไมถง………………….ไมมเจาชายสทธตถะทาไมจงออกบวช………………จะหาทททกขเขาไปไมถงแลวพบไหม……………..พบแลว

167อยทใด……………..นพพานมใครตามพระองคไปไดบางไหม………………..มากมายแลวนพพานอยทไหน…………………นนซ จงตองมาศกษากนนพพานคออะไร ?นพพาน มคาแปลไดหลายอยาง เชน-แปลวา ความดบ ความสญ คอดบกเลส ดบทกข สญจากกเลส สญจากทกข-แปลวา ความพน คอพนทกข พนจากภพสามนพพาน โดยความหมาย มอย ๒ นยใหญ ๆ คอ-หมายถง สภาพจตทหมดกเลสแลว-หมายถง แดนทผหมดกเลสแลว ไปเสวยสขอนเปนอมตะอย ณ ทนน ๆนพพาน เปนทซงความทกขทงหลายเขาไปไมถง อยพนกฎของไตรลกษณ ไมม

การเวยนวายตายเกด ไมมแกเจบตาย เทยงแทแนนอน ไมมการเปลยนแปลง เปนบรมสขเกดขนดวยอานาจการปฏบตธรรม มพระพทธพจนทกลาวถงนพพานไวหลายแหง อาท เชน

“นพพาน ปรม สข นพพาน สขอยางยง”“ความเกดแหงนพพานใดยอมปรากฏ ความเสอมแหงนพพานนนมไดม ยอม

ปรากฏอยโดยแท นพพานเปนคณชาตเทยง ยงยน มนคงมไดมความแปรปรวนเปนธรรมดาเพราะฉะนน จงชอวา อนอะไร ๆ นาไปไมได ไมกาเรบ”

“ดกอนภกษทงหลาย อายตนะนนมอย ดน นา ไฟ ลม อากาสานญจายตนะ วญญาณญจายตนะ อากญจญญายตนะ เนวสญญานาสญญาตนะ โลกน โลกหนา พระจนทรและพระอาทตยทงสอง ยอมไมมในอายตนะนน ดกอนภกษทงหลาย เรายอมไมกลาวซงอายตนะนนวาเปนการมา เปนการไป เปนการตงอย เปนการจต เปนการอบต อายตนะนนหาทตงอาศยมได มไดเปนไป หาอารมมณมได นแลเปนทสดแหงทกข”

“โลกนและโลกหนา เราผรอย ประกาศดแลว เราเปนผตรสรเองทราบชดซงสรรพโลก ทงทเปนโลกอนมารถงได ทงทเปนโลกอนมจจถงไมได ดวยความรยง จงไดเปดอรยมรรคอนเปนประตแหงอมตะ เพอใหถงนพพานอนเปนแดนเกษม กระแสแหงมารอนลามก เราตดแลว กาจดแลว ทาใหปราศจากความเหมแลว ดกอนภกษทงหลาย พวกเธอจงเปนผมากดวยความปราโมทย ปรารถนาถงธรรมอนเปนแดนเกษมเถด”

“ทหารเมออยในหลมหลบภย ยอมปลอดภยจากอาวธรายของศตรฉนใด ผทมใจจรดนงอยในนพพาน กยอมปลอดภยจากทกขทงปวงฉนนน”

ประเภทของนพพาน

168นพพานมอย ๒ ประเภทใหญ ๆ คอ๑.สอปาทเสสนพพาน เรยกวา นพพานเปน ทกคนทปฏบตมรรคมองค ๘ ได

สมบรณ สามารถเขาถงนพพานนไดขณะทยงมชวตอย ยงเปน ๆ อยเปนนพพานของพระอรยเจาผละกเลสไดแลว แตยงมชวตอยเพอบาเพญประโยชนแกสตวโลกตอไป พระสมมาสมพทธเจาทรงเขานพพานเปนนไดเมอวนทพระองคตรสร

นพพานเปนนเปนเหมอนหลมหลบภยในตว เรามทกขโศรกโรคภยใด ๆ พอเอาใจจรดเขาไปในนพพาน ความทกขกจะหลดไปหมด จะตามไปรงควานไปบบคนใจเราไมไดพระอรหนตมใจจรดนงในยนพพานตลอดเวลา จงไมมทกขอกเลย

๒.อนปาทเสสนพพาน เรยกวา นพพานตาย เปนเหตวางอยนอกภพสาม ผทหมดกเลสเปนพระอรหนตเมอเบญจขนธดบ (กายเนอแตกทาลายลง) เหลอแตธรรมขนธ(ธรรมกาย) กจะไปปรากฏในแนปาทเสสนพพาน

ผทสามารถทานพพานใหแจงไดผทจะทานพพานใหแจงไดกคอ พระอรยบคคลทกระดบ ทงรกพระอรหนต พระ

อนาคาม พระสกทาคาม และพระโสดาบน รวมทงโคตรภบคคล ทปฏบตธรรมจนมกเลสเบาบางเกอบถงขนพระโสดาบน โดยตองฝกสมาธจนเขาถงธรรมกาย จากนนเอาใจจรดเขาศนยกลางกาย จงเหนอรยสจและตองเหนอรยสจอยางชานาญ พจารณาอรยสจซาแลวกซาอก จนใจนงแนนอยทศนยกลางกาย จงทานพพานใหแจงได

บางทานอาจนกสงสยวา กเหนบอกวา ผละกเลสไดแลวจงจะเขานพพานได แลวตอนนมาบอกวา โคตรภบคคลซงยงไมไดหมดกเลสเปนพระอรหนตกเขานพพานได จะไมเปนการขดกนเองหรอ

ตาตอบคอ ไมขดกน เพาะโคตรภบคคลนน เมอเอาใจจรดเขาพระนพพาน รณะนนกหมดทกขกเลสทาอะไรไมได แตทวาใจยงจรดอยในนพพานไดไมตลอดเวลา เมอไหรใจถอนออกมากยงตองมทกขอย เหมอนตวของเราถาหากเปนแขกรบเชญไปเทยวพกผอนยงปราสาทใหญ ระหวางทพกอยในนนกมความสขสบาย แตกอยไดชวคราวเพราะยงไมไดเปนเจาของเอง เมอไหรครบกาหนดกลบกตองออกจากปราสาทมาสเหตการณภายนอกใหม

ตวของเราจะเขานพพานไดหรอไม ?คาตอบคอ “ได” โดยจะตองตงใจเจรญภาวนาไปจนเขาถงโคตรภญาณกอน แลว

ฝกตอไปจนเขาถงธรรมกายทละเอยดออนยงขน เหนอรยสจและทานพพานใหแจงไดในทสดซงไมยากจนเกนไปทเราจะปฏบตได เพราะถายากเกนไปแลวคงไมมพระอรหนตเปนลาน ๆรปในสมยพทธกาล ถานพพานนพระสมมาสมพทธเจาเขาไปไดพระองคเดยว คนอนไปไมได

169เลยกจะบอกวายาก แตจรง ๆ แลวมผท ปฏบตตามคาสงสอนของพระองค ตงใจฝกสมาธเขานพพานไดมากมาย แสดงวาไมยากจนเกนไป แตแนนอนกคงไมงาย เพราะถางายเรากคงเขาไปตงนานแลว

เพราะฉะนนตงใจฝกตวเองกนเขา วนหนงเรากจะเปนคนหนงททาไดแลวเขานพพานได ตอนนใมใชวาทาไมได แตวายงไมไดทาตางหาก อยาเพงไปกลว อยาไปทอใจเสยกอนวาจะทาไมได ถาทาจรงแลวตองได

อานสงสการทานพพานใหแจง๑.ทาใหจตไมหวนไหวในโลกธรรม๒.ทาใหจตไมโศก๓.ทาใหจตปราศจากธล๔.ทาใหจตเกษมฯลณ“ไฟใดเสมอดวยราคะไมมโทษใดเสมอดวยโทสะไมมทกขใดเสมอดวยเบญจขนธไมมสขใดเสมอดวยความสงบไมมความหวเปนโรคอยางยงสงขารเปนทกขอยางยงพระนพพานเปนสขอยางยง”

มงคลท ๓๕จตไมหวนไหวในโลกธรรมภเขาศลาลวนยอมตงมนไมหวนไหวเพราะแรงลมฉนใดผททานพพานใหแจงแลวกยอมมจตตงมนไมหวนไหวในโลกธรรมทงหลายฉนนนจตไมหวนไหวในโลกธรรมคออะไร ?จตหวน คอความหวนหวาดกงวล กลววาจะประสบกบสงทไมชอบใจจตไหว คอความปรารถนาอยากไดสงทรกทชอบใจ

170โลกธรรม คอเรองราวทเกดขน ประจาโลก ใคร ๆ กตองพบ

หลกเลยงไมได แมพระสมมาสมพทธเจากทรงประสบ มอย ๘ ประการ แบงเปน ๒ ประเภทใหญ ๆ ไดแก

ก.ฝายทคนทวไปปรารถนาอยากได คอ๑.ไดลาภ คอการไดผลประโยชน เชน ไดทรพย ไดบตร-ภรรยา ไดบาน ไดทดน

ไดเพชรนลจนดาตาง ๆ เปนตน๒.ไดยศ คอการไดรบตาแหนง ไดรบฐานะ ไดอานาจเปนใหญเปนโต๓.ไดสรรเสรญ คอการไดยนไดฟงคาชมเชย คายกยอ คาสดดทคนอนใหเรา๔.ไดสข คอไดรบความสบายกายสบายใจ ไดความเบกบานราเรง ไดความบนเทง

ใจ ทง ๔ อยางน เปนเรองทคนทวไปชอบ ยงไมไดกคดหา ครนหาไดแลวกคดหวง หวงมากๆ เขากหง การทจตมรอาการหา-หวง-หวง-หง นแหละเรยกวา จตไหว

ข.ฝายทคนทวไปกลววาจะเกดขนกบตน คอ๑.เสอมลาภ คอผลประโยชนทไดมาแลวเสยไป เชน เสยเงน เสยทอย ลกรกตาย

เสย เมยรกตายจาก๒.เสอมยศ คอถกลดความเปนใหญ ถกถอดออกจากตาแหนง ถกถอดอานาจ๓.ถกนนทา คอถกตาหนตเตยน ถกดาวาในทตอหนาหรอลบหลง๔.ตกทกข คอไดรบความทกขทรมานทางกายหรอทางใจทง ๔ ประการน เปนเรองทคนเราไมชอบ ไมปรารถนาใหเกดขนกบตว เมอยงมา

ไมถง จตกหวนวามนจะมา เมอมนมาแลวกภาวนาวาเมอไหรจะไปเสยท ไปแลวกยงหวนกลววามนจะกลบมาอก

จตไมหวนไหวในโลกธรรมหมายถงอะไร ?จตไมหวนไหวในโลกธรรม หมายถง สภาพจตของผททานพพานใหแจงแลว มใจ

ตงมน เกดความมนคงหนกแนนดจขนเขา เปนอเบกขาวางเฉยไดเมอพบกบความเสอมลาภ เสอมยศ ลลกนนทา ตกทกข จตกไมหวนเมอพบกบความไดลาภ ไดยศ ไดสรรเสรญ เปนสจ จตกไมไหวเพราะรเทาทนเรองทเกดขนนนมนไมเทยง ไมจรงยงยนอะไร ลาภมไดกเสอมได

ยศตาแหนงใหญโตกไมใชเราตลอดไป สรรเสรญ นนทาสข ทกข ทกคนตองพบทงนน และในทสดกตองเสอมหายไปเปนธรรมดาตามกฏของไตรลกษณ

ไตรลกษณ

171ไตรลกษณ เรยกอกชอหนงวา สามญลกษณะ คอลกษณะ

ประจาของทกสรรพสงในโลกของตาง ๆ ในโลกกมคณสมบตตางกนไป เชน ทองกมสออกเหลอง ๆ สะทอน

แสงมประกายแวววาว กระจกกใส คนเรากมชวตจตใจรจกคด เพชรกแขง แตทกสงทกอยางไมวาจะมชวตหรอไมกตาม จะมลกษณะ ๓ ประการทเหมอนกนหมดคอ

๑. อนจจง ความไมเทยง ไมหยดอยกบท ตองเปลยนแปลงไปเรอย ๆ เชน บานเรอนกตองเกาคราคราทรดโทรมไป คนเราวนนกบเมอวานกไมเหมอนกน มนเปลยนแปลงไปเรอย ๆ เปนธรรมดา

๒.ทกขง ความเปนทกข ในทนไมไดหมายถงเปนทกขรองใหนาตาตกเทานน แตหมายถงการคงอยในสภาพเดมไมได ตองแตกดบเพราะเมอมนไมเทยงเปลยนไปเรอย ๆแลว มนกตองแตกดบ เชน บานกตองพง คนเรากตองตาย แมโลกทเราอยนกเปลยนแปลงไปเรอย ๆ และวนหนงกตองทาลายลง

๓.อนตตา ความเปนของไมใชตน ไมใชตวตนทแทจรงของใคร หาตวคนทแทจรงไมได ไมอยในอานาจ บงคบบญชาไมได เชน ตวเราจะบงคบไมใหแกกไมได บงคบไมใหปวยไขกไมได บานบงคบไมใหเกากไมได แตตวของเราถามาแยกธาตกนจรง ๆ แลวกจะพบวาประกอบขนดวยเลอด เนอ กระดก ฯลฯ เทานน หาตวตนจรง ๆ ไมเจอ เปนเพยงการประชมแหงธาตประกอบกนขนมาชวคราว พอตายธาตตาง ๆ กแยกสลายจากกน ไมใชตวตนทแทจรง

คนทงโลกมองไมเหนไตรลกษณ จงลมหลงมวเมายนดยนรายหวนไหวในโลกธรรม ตองตกอยในหวงทกขตลอดมา

ผททานพพานใหแจงแลว ทานเหนนพพาน ซงเปนธรรมขนธอยพนกฎของไตรลกษณ เทยงแทแนนอน ไมมการเปลยนแปลง พนการเวยนวายตายเกดมความสขอยางยงเปนบรมสขทไมกลบทกขอก จงไมใยดในโลกธรรม ไมขนมวไมหลงไหล ไมหวนในโลกธรรมซงเปนของไมเทยงอยในกฎของไตรลกษณ

ทานจะไดลาภ ไดยศ มคนสรรเสรญยกยอง หรอเปนสข ทานกเฉย ๆ จตไมไหวทานจะเสอมลาภ เสอมยศ ถกนนทาวาราย หรอตกทกข ทานกเฉย ๆ จตไมหวนคนทวไปเวลาปวยไข มกเกดความทกขทงกายทงใจ แตผททานพพานใหแจงแลว

ใจจรดอยในนพพาน ไมวาจะเกดความทกขอะไรอนเนองมาจากสงขารนกตาม ทกขนนจะหยดอยแคกาย กนเขาไปไมถงใจทาน ทานมจตทมนคงตลอด

ขอเตอนใจ

172โบราณทานสอนวา อยากจะรวา ใครถงคราวตกทกขไดยากแล

วจะพลาปราพนโอดครวญแคไหน ใหดอยางนถาคนนนเวลาดใจ ไดของถกใจ กหวเราะฮา ๆ กรเลยวา เมอถงคราวเสยใจ เสอม

ลาภ เขากจะรองไหโฮ ๆ เปนชางรองเชยวตรงขาม ถาเวลาดใจเขากแคยม ๆ กรเลยวาถงตอนเสยใจ อยางมากกคงจะแคกด

ฟน หรออดใจสกอดสองอดแลวกหาย นเปนอยางนทานจงใหขอเตอนใจไววา “ถาดใจจงยมเพยงมมปากเดยว เมอถงคราวเสยใจจะ

ไดไมถงกบรองไห”และยงใหกาลงใจสาหรบผตกอยในความทกขอกวา“ยงมดเทาไร แสดงวายงดกยงดกเทาไร กแสดงวายงใกลสวาง”เพราะฉะนนจะเจอความทกขขนาดไหน ความเสอมลาภ เสอมยศ ถกนนทาปาน

ใด สทนทาความดไปเถด ยงเจอหนกมากขนแสดงวามนใกลจะพนแลวละ เหมอนยงดกกยงใกลสวาง

นอกจากนเราทกคนจะตองตงใจฝกสมาธภาวนากน จนใจหยดใจนงทศนยกลางกาย เขาถงธรรมกายในตว ใชธรรมกายพจารณาอรสจ ๔ และทานพพานใหแจงใหได จงจะมจดตงมนไมหวนไหวอยางแทจรง

มงคลท ๓๖จตไมโศกสตวทงหลายแมพญาราชสหหากตดบวงนายพราน กยอมสนกาลงและอานาจไดรบแตความทกขทรมานฉนใดคนทงหลายแมมฤทธอานาจมากเพยงใดหากตดบวงสเนหา กยอมสนฤทธหมดอานาจมจตโศก เตมไปดวยความทกขทรมานฉนนนจตโศกคออะไร ?คาวา โศก มาจากภาษาบาลวา โสกะ แปลวา แหงจตโศก จงหมายถง สภาพจตทแหงผาก เหมอนดนแหง ใบไมแหงหมดความชม

ชน เนองจากไมสมหวงในความรก ทาใหมอาการเหยวแหงหมนไหม โหยหาขนในใจ ใจซมเซาไมอยากรบรอารมณอนใด ไมอยากทาการงาน

173“เปมโต ชายต โสโก ความโศก เกดจากความรก”จะเปนรกคน สตว หรอสงของ กทาใหเกดความโศกไดทงนน แตทหนกกมกจะ

เปนเรองคน โดยเฉพาะความรกของชายหนมหญงสาวปกตใจของเราซนเหมอนลง ชอบคดโนนคดน รบอารมณอยางโนนอยางน เดยว

จะฟงเพลงเพราะ ๆ เดยวไมเอาอกแลวกนขนมดกวา กนอมแลวไมเอานอนดกวา เดยวเทยวดกวา เปลยนไปเรอย ๆ ไมอยในอารมณใดนาน ๆ

แตแปลก พออใจของเราไปเจอรารมณรกเขาเทานนแหละ มนไมเปลยนตดหนบเหมอนลงตดตงเลย

พดถงลงตดตง บางทานอาจไมเขาใจ ตงกคอยางไมทเขาเอาไปเคยวจนเหนยวหนบ แลวเอาไปปายไวตามตนไม ตามทตาง ๆ ไวดกนก ดกสตวเวลาสตวมาเกาะตดเขาจะดนไมหลด

ลงเวลามาเจอตงเขา มนจะใชขาขางหนงแหยดตามประสาซน พอตดหนบดงไมขน กจะใชขาอกขางมาชวยยน ขางขางนนกตดหนบเขาอก จะใชขาอก ๒ ขางมาชวย กตดตงหมดทง ๔ ขา ใชปากชวยดน ปากกตดตงอก ตกลงทง ๔ ขา และปากตดตงแนนอยอยางนน ดนไมหลด รอใหคนมาจบไป นลงตดตง

คนเรากเหมอนกน ลงไดรกละก หนมรกสาว สาวรกหนมกตาม ทแรกกบอกวาจบไปอยางนนเอง พกเดยวถอนตวไมออก รอง “ไมเหนหนาเจา กนขาวบลง” กนเชยวละ

คาวา เสนห ในภาษาไทยเราแปลวา ความนารก แตคาคานมาจากภาษาบาลวาสเนหะ แปลวา ยางเหนยว ตรงตวเลย ถาใครมาบอกเราวาแมคนนเสนหแรงจง ใหรตวไวเลยวาแมนนนะยางเหนยวหนบเลย อยาไปเขาใกลนะ เดยวตดยางเหนยวเขาเปนลงตดตง แลวจะดนไมหลด

ตอนรกเขายงไมเทาไร แตวารกเขาแลวเขาไมรกเราส หรอเมอความรกกลายเปนอนเขา หรอเขาตายจากเราไปกตาม ใจมนจะแหงผากขนมาทเดยวแตกอนเคยชอบรบอารมณอยางนนอยางน พอถงตอนนใครจะมารองเพลงใหฟงกราคาญ จะชวนไปเทยวดหนงกราคาญ จะรอง จะรา จะเลนอะไร ราคาญไปหมด ขาวยงไมอยากจะกน ใจมนแหงผาก ซมเซา รบอารมณไมไหว คออาการทเรยกวา จตโศก

บางคนอาจนกวา กแลวถาความรกสมหวง กคงไมเปนไร จตไมโศกละซ แตในความเปนจรงนะมนเปนไปไมได เพราะเรากรอยแลววาทกขอยางในโลกนลวนตกอยในกฎของไตรลกษณ มนไมเทยงตองเปลยนไปเรอย ๆ แตกดบไปเปนธรรมดา เพราะฉะนนลงวาใครไดรกอะไรเขาละก ไมวาจะเปนคน สตวหรอสงของ กใหเตรยมตวโศกเอาไวได ถารก

174มากกโศกมาก รกนอยกโศกนอย รกหลาย ๆ อยาง กโศกถหนอย นเปนอยางน พระสมมาสมพทธเจาตรสเตอนสตไววา

ผใดมความรกถง ๑๐๐ ผนนกตองมความทกขถง ๑๐๐ผใดมความรกถง ๙๐ ผนนกตองมความทกขถง ๙๐ผใดมความรกถง ๘๐ ผนนกตองมความทกขถง ๘๐ผใดมความรกถง ๔๐ ผนนกตองมความทกขถง ๔๐ผใดมความรกถง ๒๐ ผนนกตองมความทกขถง ๒๐ผใดมความรกถง ๑๐ ผนนกตองมความทกขถง ๑๐ผใดมความรกถง ๕ ผนนกตองมความทกขถง ๕ผใดมความรกถง ๔ ผนนกตองมความทกขถง ๔ผใดมความรกถง ๓ ผนนกตองมความทกขถง ๓ผใดมความรกถง ๒ ผนนกตองมความทกขถง ๒ผใดมความรกถง ๑ ผนนกตองมความทกขถง ๑ผใดไมมสงอนเปนทรก ผนนกไมมความทกข เรากลาววาผนนไมมความเศราโศก

ปราศจากกเลสธล ไมมอปายาส คอความตรอมใจความกลมใจโบราณทานสรปเปนขอเตอนใจไววา“มากรกกมากนาตา หมดรกกหมดนาตามากรกกมากทกข หมดรกกหมดทกข”ขอควรปฏบตผททานพพานใหแจงแลวขณะทใจทานจรดอยในนพพานความรกเขาไปรบกวน

ทานไมได ตดรกไมได ใจทานจงไมแหง ไมมโศกพวกเราปถชนทวไป แมยงไมสามารถตดรกไดเดดขาด แตถาหมนทาสมาธ เจรญ

มรณานสตเปนประจา กจะทาใหความรกมามอทธพลเหนอใจเราไมไดมาก มสตด มความเดดเดยว กจะมจตโศกนอยกวาคนทวไป อาการไมหนกหนาสาหสนก เพราะนกถงความตายแลวทาใหใจคลายออกจากรก ซงเปนตนทางของความโศก พอคดวาเราเองกตองตาย จะตายเมอไรกไมร เทานกเรมจะไดคด ความโศกความรกเรมหมดไปจากใจ มสตมาพจารณาตนเอง ไมประมาท ขวนขวายในการสรางความด จากนนตงใจเจรญสมาธภาวนาเตมท กจะสามารถทานพพานใหแจงได และตดความรก ตดความโศกออกจากใจไดอยางเดดขาดในทสด

ขอเตอนใจ

175“ความโศก ความราไร ความ ทกข อนมากมายหลายอยางนม

อยในโลก กเพราะอาศยสตวหรอสงขารอนเปนทรกเมอไมมสตวหรอสงขารอนเปนทรก ความโศก ความราไร ความทกข เหลานยอม

ไมมผใดไมมสตวหรอสงขารอนเปนทรกในโลกไหน ๆ ผนนยอมเปนผมความสข

ปราศจากความโศกเพราะเหตนน ผใดปรารถนาความไมโศก อนปราศจากกเลสดจธลแลว ไมพงทา

สตวหรอสงขารใดในโลกไหน ๆ ใหเปนทรกเลย”มงคลท ๓๗จตปราศจากธลบวยอมมใบอนหยาดนาไมอาจเกาะตดไดฉนใดผทานพพานใหแจงแลวกยอมมจตอนธลกเลสไมอาจเกาะตดไดฉนนนจตปราศจากธลคออะไร ?ธล แปลวา ฝนละอองทละเอยดมาก ในทนหมายถง กเลสอยางละเอยดทเกาะ ซม

แทรก หมใจของเราอยางซอนเรนบาง ๆ ทาใหความผดผอง ความใสสะอาดเสยไป ถาไมสงเกตจะไมเหนร

จตปราศจากธล หมายถง จตทหมดกเลสแลวทหยาบทงละเอยดอยางถอนรากถอนโคน ไมมทางฟนกลบเขามาในใจไดอก ทาใหจตสะอาดผองใส นมนวลควรแกการงานไดแกจตของพระอรหนต

ประเภทของกเลสกเลสในใจคนมอย ๓ ตระกลใหญ คอตระกลราคะ โทสะ โมหะ กเลส แตละตระกล

กมหลายระดบ ตงแตทหยาบมาก ๆ เหนไดชดเจนเหมอนขยะมลฝอย และเลกลงเหมอนฝนผง จนถงทละเอยดมาก ๆ เหมอนธล บางคนเจอแลวกยงไมรวาเปนกเลส มองไมออก ดงน

๑.ตระกลราคะหรอโลภะ คอความกาหนดยนด รก อยากได ในคน สตว สงของหรออารมณทนาใคร มตงแตหยาบจนถงละเอยด ดงน

๑.๑ อภชฌาวสมโลภะ ความโลภอยางแรงจนกระทงแสดงออกมา เชนปลนจ ลกขโมย

176๑.๒ อภชฌา ความเพงเลงทรพย ของผอน จอง ๆ จะเอาของเขา

ละ แตยงสงวนทาท ไมแสดงออก๑.๓ โลภะ ความอยากไดในทางทจรต อยากไดในทางทไมชอบ แตยงไมแสดง

ออก๑.๔ ปาปจฉา ความอยากไดโดยวธสกปรก เชน อยากไดสตางคเลยไปเลนการ

พนน ไมรกษาเกยรต ไมรกษาชอเสยงของตน๑.๕ มหจฉา ความอยากใหญ ความมกมาก เชน รบประทานอาหารวงเดยวกนก

ควาเอากบอรอย ๆ ไปรบประทานเสยคนเดยว ไมเกรงใจคนอน ไมรจกประมาณ๑.๖ กามราคะ ความพอใจในกาม รกเพศตรงขาม ยงมความรสกทางเพศ หรอยง

ยนดในรป เสยง กลน รส สมผส ธรรมารมณ (เบญจกามคณ)๑.๘ อรปราคะ ความตดใจยนดในอารมณของอรปฌาน เปนเรองของผฝกสมาธ

จนไดรปฌานแลวขอ ๖-๘ นแหละทจดเปนกเลสละเอยด ทเรยกวา ธลในตระกลราคะ๒.ตระกลโทสะ คอความไมชอบใจ ความคดราย คดทาลายผททาใหตนโกรธ มตง

แตหยาบจนถงละเอยด ดงน๒.๑ พยาบาท ความผกอาฆาต จองเวร อยากแกแคน ไมยอมอภยบางทขามภพ

ขามชาตกยงไมยอม เชน พระเทวทตผกพยาบาทพระสมมาสมพทธเจาตงแตภพในอดตมา๒.๒ โทสะ ความคดราย คดทาลาย เชน คดจะฆา คดจะเตะ คดจะดา คดจะเผา

บาน คดจะทาใหอาย ฯลฯ๒.๓ โกธะ ความเดอดดาลใจ คอคดโกรธแตยงไมถงกบคดทารายใคร๒.๔ ปฏฆะ ความขดใจ เปนความไมพอใจลก ๆ ยงไมถงกบโกรธ แตมนขดใจขอ ๔ นแหละทจดเปนธล กเลสละเอยดในตระกลโทสะ๓.ตระกลโมหะ คอความหลง เปนอาการทจตมดมน ไมรจกผดชอบชวด ไมรจก

บญบาป สวนความไมรวทยาการตาง ๆ ไมใชโมหะ คนทมความรวทยาการมากเพยงใด มปรญญากใบกตาม หากยงไมรจกบญบาป ไมรวาอะไรควรทาไมควรทาละก ไดชอวาตกอยในโมหะทงนน กเลสตระกลโมหะ มตงแตหยาบถงละเอยดงน

๓.๑มจฉาทฏฐ ความเหนผดจากทานองคลองธรรม เชน เหนวาพอแมไมมพระคณ เหนวาบญบาปไมม เหนวาโลกนโลกหนาไมม เปนตน ไมเพยงแตไมรเทานน ยงคดเหนผดอกดวย

๓.๒โมหะ ความหลงผด ความไมรผดชอบชวด

177๓.๓สกกายทฏฐ ความเหนวา เปนตวตน เชน คดวารางกายน

เปนของเราจรง ๆ๓.๔วจกจฉา ความลกเลสงสยในการปฏบตธรรม เชน ยงไมมนใจรอยเปอรเซนต

วาบญบาปมจรงไหม ทาสมาธแลวจะหมดกเลสจรงหรอ๓.๕สลพพตปรามาส ความตดอยในศลพรตอนงมงาย เชน เชอหมอด เชอศาล

พระภม เชอวากนเจแลวไดบญ เชอพระเจา๓.๖มานะ ความถอตว ถอเขาถอเรา๓.๗อทธจจะ ความฟงซาน เปนอาการทจตไหวกระเพอมนอย ๆ ยงไมหยดนง

สนทบรบรณ ไมไดหมายถงความฟงซาน ไมรเหนอรใตอยางทคนทวไปเปน๓.๘อวชชา ความไมรพระสทธรรม เชน ไมรวาตวเรามาจากไหน เกดมาทาไม

ตายแลวไปไหนตงแตขอ ๓-๘ เปนธล กเลสอยางละเอยดในตระกลโมหะโดยสรป ธล หมายถง กเลสอยางละเอยดของทง ๓ ตระกล รวม ๑๐ ประการ ได

แก๑.สกกายทฏฐ๒.วจกจฉา๓.สลพพตปรามาส๔.กามราคะ๕.ปฏฆะ๖.รปราคะ๗.อรปราคะ๘.มานะ๙.อทธจจะ๑๐.อวชชาทง ๑๐ ประการนเรยกวา สงโยชน ๑๐ พระโสดาบนจะสามารถละสกกายทฏฐ

วจกจฉา สลพพตปรามาสได มความเชอมนในคณของพระรตนตรยเตมท ไมมความลงเลเลยสวนพระสกทาคามกละได ๓ ขอแรก เชนเดยวกบพระโสดาบน แตกเลสขอทเหลอเบาบางลงสวนพระอนาคามละไดเพมอก ๒ ขอ คอกามราคะและปฏฆะ มแตพระอรหนตเทานนทใจจรดอยในนพพานตลอดเวลา จงละสงโยชนธลกเลสทง ๑๐ ประการ ไดอยางสนเชง มจตผองใสบรสทธตลอด

178เหตทพระโสดาบน พระ สกทาคาม และพระอนาคาม ยง

ละสงโยชนทง ๑๐ ไดไมหมดนน กเพราะใจยงจรดยในนพพานไดไมตลอดเวลาระดบโทษของกเลสทง ๓ ตระกลระคะ มโทษนอย แตคลายชา คนจะรกกน อยกนฉนสามภรรยาถอวาไมผดศล

ธรรม ขออยาไปนอกใจหรอไปมชกแลวกน โทษของราคะไมคอยหนกนก แตวาจะใหเลดละกยากมาก คลายชา คนลองรกกนแคไมเหนหนาไมกวนกทาจะตายเอาใหได บางทตายแลวเกดใหมใจยงผกพนกนอยเลย จะใหเลกรกเลกยาก

โทสะ มโทษมาก แตคลายเรว เวลาโกรธขดใจขนมาฆากนได บางทถงขนาดฆาพอฆาแม ทาอนนตรยกรรมกยงได มโทษมาก แตทวาคลายเรวถาเขามาขอโทษขอโพย เอาอกเอาใจไมนานกหาย โทสะคลายเรวอยางน

โมหะ มโทษมากดวย คลายชาดวย ความหลง ความไมรพระสทธรรมนมโทษมากทาใหเราหลงไปทาบาปตกนรกเสยยาแยเราตองเวยนวายตายเกดในวฏฏสงสารกนมานบภพนบชาตไมถวน ทนทกขกนตลอดมากเพราะโมหะนเอง และแถมเจาโมหะความหลงนยงคลายชาอกดวย คนลงไมรจกบญจกบาปละก กวาจะแกไดทานวาหดขนคอเลย บางทกตองรอพระสมมาสมพทธเจาองคตอ ๆ ไปโนน ยงไมรวาจะแกหายหรอเปลา

ขอควรปฏบตเราตองทราบวากเลสทง ๓ ตระกลน มนฟ มนงอกงามได เชน คนบางคนเดมอาจ

จะเปนคนไมโลภอะไร พอใจอยกบของของตน แตไมระวงตว เผลอทาชวเพราะความอยากไดกม บางคนเดมอาจเปนคนใจเยน แตถกยถกแหยมาก ๆ เขากเลสกอาจงอกงาม กลายเปนคนเจาโทสะไปไดเหมอนกน หรอเดมกเปนคนธรรมดาทวไป เขาใจธรรมะบาง ไมเขาใจบาง บญบาปกแคสงสยวามหรอไม แตไปคบคนพาลเขากลายเปนมจฉาทฏฐ ไมเชอบญไมเชอบาป ปฏเสธนรกสวรรค คดวาพอแมไมมพระคณตอตวเอง เปนไปไดเหมอนกน

เราจงตองระวงตว ไมประมาทในการทาความด ตงใจทาสมาธภาวนาไปตามลาดบไมยอทอ สกวนหนงกคงจะทาใหหยดใจนงเขาศนยกลางกาย เขาถงธรรมกายในตวทานพพานใหแจง และกาจดธลกเลสทงหลายใหรอนหลดไปจากใจ เปนพระอรหนต เสวยสขอนเปนอมตะไดเหมอนกน

“ผใดกาจดโลภะไดแลวไมโลภในอารมณอนเปนทตงแหงความโลภความโลภยอมหมดไปจากใจผนนเหมอนหยาดนาตกจากใบบว

179ผใดกาจดโทสะไดแลวไมประทษรายในอารมณอนเปนทตงแหงความประทษรายโทสะยอมหมดไปจากใจผนนเหมอนผลตาลสกหลนจากขวผใดกาจดโมหะไดแลวไมหลงในอารมณอนเปนทตงแหงความหลงผนนยอมกาจดความหลงไดเหมอนอาทตยอทย ขจดความมดใหหมดไปฉะนน”มงคลท ๓๘จตเกษมผทถกตตรวนคมขงอยเมอไดรบอสรภาพหลดพนจากเครองพนธนาการยอมมอสระเสร มความสขกายสบายใจฉนใดผททานพพานใหแจงแลวหลดพนจากกเลสเครองรอยรดทงหลายกยอมมจตเกษมฉนนนภยของมนษยทนททเกดมาลมตาดโลก เรากตองผจญกบภยตาง ๆ นานาชนดทพรอมจะเอาให

ถงตายอยทกวนาท เหมอนวายนาทามกลางความมดอยกลางทะเลมหาโหด ภยทงหลายเหลานแบงออกไดเปน ๒ ประเภท คอ

๑.ภยภายใน พอเกดมาเรากมภยชนดนมาผจญคอยดกอยตลอดเวลารมลอมรอบตว

ขางหลง คอชาตภย ภยจากการเกดขางขวา คอชราภย ภยจากความแกขางซาย คอพยาธภย ภยจากความเจบขางหนา คอมรณภย ภยจากความตายภยเหลานรมลอมเราทงซายขวาหนาหลง ทกดานเลยทเดยว ใคร ๆ กหลกเลยง

ไมได๒.ภยภายนอก มอยนบไมถวน เชน-ภยจากคน เชน ผวราย เมยเลว ลกชว เพอนทไมด คนพาล คนเกเร นบไมถวน

180-ภยจากธรรมชาต เชน นาทวม แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด ฟา

ผา-ภยจากบาปกรรมตามทน ถกลางผลาญทกรปแบบ เคยเบยดเบยนสตวกทาให

ตองเจบไขไดปวย พการ โคยโกหกไวมากกทาใหความจาเลอะเลอนไปลกขโมยโกงเขา เขาจบไดถกขงคกลงโทษ กสารพดละ

ฯลฯทาไมเราจงตองพบกบภยเหลาน ?การทเราตองตกอยทามกลางวงลอมของภยทงหลาย ดนไมหลดเกดแลวตาย ตาย

แลวเกด กยงตองรบทกขรบภยกนอยไมรกแสนกลาน ๆๆๆ ชาตมาแลว ทงนกเพราะถกผกดวย โยคะ แปลวา เครองผกสตวไวในภพ มอย ๔ ประการ ไดแก

๑.กามโยคะ คอความยนดพอใจในกามคณ อยากฟงเพลงเพราะ ๆ อยากกนอาหารอรอย ๆ ไดสวมใสเสอผาสวย ๆ นมนวลสวมสบาย อยากเหนรปสวย ๆ ไดสมผสทนมนวล ไดแฟนสวย ๆ มสมบตเยอะ ๆ ความใครทงหลายเหลานเปนเหมอนเชอกเกลยวแรกทผกมดตวเราไว

๒.ภวโยคะ คอความยนดพอใจในรปฌานและอรปฌาน คนทพนเชอกเกลยวแรกพนกามโยคะมาได กมาเจอเชอกเกลยวท ๒ น คอเมอไดเจอความสขจากอารมณของฌานตายไปกไปเกดเปนรปพรหม หรออรปพรหม ซงกยงไมพนภย หมดบญกตองลงมาเกดเจอภยกนอก นเปนเหมอนเชอกเกลยวท ๒

๓.ทฏฐโยคะ คอความยดถอความคดเหนทผด ๆ ของตนเอง เชนเหนวาพอแมไมมพระคณตอตนบาง เหนวาโลกนโลกหนาไมมจรงบาง เหนวาตนเองจะพนทกขไดดวยการบวงสรวงออนวอนบาง ใจยงมดอย ยงไปหลงยดความเหนผด ๆ อย สงนเลยเปนเหมอนเชอกเกลยวท ๓

๔.อวชชาโยคะ คอความไมรแจงในพระสทธรรม ความสวางของใจยงไมพอ ยงไมเหนอรยสจ ๔ ไมเหนทางพนทกขพนภย นกเปนเหมอนเชอกเกลยวท ๔

ทง ๔ อยางน เปนเหมอนเชอก ๔ เกลยว ทผกมดตวเราไวกบภพทาใหตองเวยนวายตายเกดในวฏฏสงสารโดยไมรจบสน ทาใหตองมาพบกบภยทงหลาย ดนไมหลดทเดยว

จตเกษมคออะไร ?เกษม แปลวา ปลอดภย พนภย สนกเลส มความสขจตเกษม จงหมายถง สภาพจตทหมดกเลสแลว โยคะเครองผกสตวไวในภพ

เชอกทง ๔ เกลยว ไดถกฟนขาดสะบนโดยสนเชง จตเปนอสระเสรทาใหคลองตวไมตดขด

181ไมอดอดอกตอไป ไมมภยใด ๆ มาบบคนได อก จงมความสขอยางแทจรง พนจากการเวยนวายตายเกด ผทจะมจตเกษมไดอยางแทจรง คอผทมใจจรดนงแชอมอยในนพพานตลอดเวลา ซงกไดแกพระอรหนตนนเอง

จตของพระอรหนตนน นอกจากจะหมดกเลสแลว กยงทาใหมความรความสามารถพเศษอกหลายประการ เชน

อภญญา ๖อภญญา ๖ คอความรอนยงยวด เหนอความรจากการตรองดวยหลกเหตผลธรร

ดา ไดแก๑.อทธวธ แสดงฤทธได เชน เหาะเหนเดนอากาศ แปลงกายเปนสงตาง ๆ ยอ

ขยายตวได หายตวได ฯลฯ๒.ทพยโสต มหทพย๓.เจโตปรยญาณ รวาระจตคนอน รวาเขากาลงคดอะไร๔.ปพเพนวาสานสสตญาณ ระลกชาตได๕.จตปปาตญาณ (ทพยจกษ) มตาทพย๖.อาสวกขยญาณ ทากเลสใหสนไปไดในอภญญา ๖ น ๕ ขอแรกเปนโลกยอภญญา ขอท ๖ เปนโลกตตรอภญญา คณ

วเศษเหลานเปนผลทเกดขนจากการปฏบตธรรมดวยตนเอง ไมใชเกดขนเพยงดวยการบอกเลาหรอสงสอนกน ผปฏบตธรรมถงขนนน ๆ แลวจงจะประจกษแจงดวยตนเอง

พระอรหนตบางรปหมดกเลส ไดวชชา ๓ แตไมไดอภญญา ๖ เนองจากแมจะฝกตนเองขามภพขามชาตมาพอสมควร แตไมไดทาอยางอกกฤษฏ คอไมไดทาถงขนสงสด จงเพยงแตหมดกเลส อยางไรกตามพระอรหนตทกรปจะตองไดวชชา ๓

วชชา ๓วชชา ๓ คอความรแจง ความรพเศษอนลกซงดวยปญญา ไดแกญาณ คอความ

หยงร เปนความรพเศษ เปนปญญาอนเกดจากการทาสมาธภาวนาทเรยกวา ภาวนามยปญญา ซงเปนปญญาขนสงสด จะเขาถงธรรม บรรลธรรมเปนพระอรหนตได ตองเขาถงดวยภาวนามยปญญานเทานน พระสมมาสมพทธเจาทรงสละชวตปฏบตธรรมจนไดภาวนามยปญญาบรรลวชชา ๓ นในวนตรสรธรรม วชชา ๓ มดงน

๑.ปพเพนวาสสนสสตญาณ คอระลกชาตตวเองได๒.จตปปาตญาณ คอตาทพย ระลกชาตคนอนได๓.อาสวกขยญาณ คอความรททาใหหมดกเลส

182ในจานวนพระอรหนตทงหลาย นน บางรปมญาณแกกลาขนไป

อก คอบางรปไดอภญญา ๖ บางรปไดวชชา ๘ บางรปไดปฏสมภทาณาณ ๔วชชา ๘วชชา ๘ คอความรแจง หรอความรวเศษ ๘ อยาง คอ๑.วปสสนาญาณ ปญญาทพจรณาเหนสงขาร โดยไตรลกษณ๒.มโมยทธ ฤทธสาเรจดวยใจ ฤทธทางใจ๓.อทธวธ แสดงฤทธได เชน เหาะเหนเดนอากาศ แปลงกายเปนสงตาง ๆ ยอ

ขยายตวได หายตวได ฯลฯ๔.ทพยโสต มหทพย๕.เจโตปรยญาณ รวาระจตคนอน รวาเขากาลงคดอะไร๖.ปพเพนวาสานสตตญาณ ระลกชาตได๗.ทพยจกษ มตาทพย๘.อาสวกขยญาณ ความรททากเลสใหสนไปไดปฏสทมภทาญาณ ๔หฏสมภทาญาณ ๔ คอความสามารถพเศษในการสงสอนคนอน ไดแก๑.อตถปฏสมภทา ปญญาแตกฉานในอรรถ เหนขอธรรมใดกสามารถอธบาย

ขยายความออกไปไดโดยพสดาร๒.ธมมปฏสมภทา ปญญาแตกฉานในธรรม สามารถสรปขอความไดอยางกระชบ

เกบความสาคญไดหมด๓.นรตตปฏสมภทา ปญญาแตกฉานในนรตต คอแตกฉานเรองภาษาทกภาษา

ทงภาษาของมนษยและสตว สามารถเขาใจใด๔.ปฏภาณปฏสมภทา ปญญาแตกฉานในปฏภาณ มไหวพรบปฏภาณด สามารถ

อธบายแกปญหาทเกดขนเฉพาะหนาไดด ตอบคาถามไดแจมแจงการปฏบตธรรมมอานสงสมากมายถงปานน เราทกคนจงควรตงใจฝกฝนตนเอง

ตามมงคลตาง ๆ ดงกลาวมาแลวขางตน ทาอยางเอาจรงเอาจง ไมชาเรากจะเปนผรจรงทาไดจรงผหนง มจตเกษมปลอดภยจากภยตาง ๆ และมความรพเศษสดยอด เจรญรอยตามอยางพระสมมาสมพทธเจา และเหลาพระอรหนตสาวกทงหลายได

เกดมาวาจะมาหาแกวพบแลวไมกา จะเกดมาทาอะไรอายทอยากมนกหลอก อายทหยอกมนกลวง

183ทาใหจตเปนหวงเปนใยเลกอยากลาหยอก รบออกจากกามเดนตามขนธสามเรอยไปเสรจกจสบหก ไมตกกนดาร เรยกวานพพานกไดสรปคาฮธบายหมมงคลในการศกษามงคลชวตใหเขาใจงาย ใหเราสมมตตวเองวาเปนพอแมและถามตว

เองวา เราอยากจะใหลกเราเปนคนมคณสมบตอยางไร สมมตตวเราเองเปนคร เราอยากจะใหลกศษยเราเปนอยางไร หรอสมมตวาเราเปนพ เราอยากจะใหนองเราเปนคนอยางไร หรอสมมตวาเราเปนเจาของบรษทใหญ เราอยากจะใหพนกงานของเรามคณสมบตอยางไร

เราจะพบคาตอบวา คนทเราตองการ ซงเปนลกษณะของคนทสมบรณนนคอ๑. ตองเปนคนด พวกคนเกเร เกะกะเกกมะเหรกไมมใครชอบ ไมมใครตองการ

ทกทตองการแตคนด๒. ตองเปนคนทมความพรอมในการฝกตวเอง มปจจยสนบสนนในการทางานใน

การสรางความด๓. ตองเปนคนมประโยชน มฝมอ ทางานได ทางานเปน พดเปน ไมใชเปนคนม

ไฟแรงแตฝมอไมม จบงานอะไรละกพงทกท อยางนนไมมใครตองการ๔. ตองเปนคนมครอบครวด ครอบครวอบอนสามคค ไมมการทะเลาะเบาะแวงกน

และมฐานะมนคง๕. ตองเปนคนมนาใจ รจกชวยเหลอคนอน ไมเหนแกตว ไมเอาแตประโยชนตว

เอง แตรจกเสยสละเพอสวนรวมทง ๕ ขอน เปนคณสมบตของคนทใคร ๆ กตองการ แตเรากไมรวาทาอยางไรคณ

สมบตเหลานจงจะเกดขนได ความจรงพระสมมาสมพทธเจาไดตรสสอนเราไวแลว ซงกคอหลกมงคลชวตนนเอง

มงคลสตรทง ๓๘ ขอนน แบงไดเปน ๑๐ หม ๕ หมแรกเปนขอปฏบตในการสรางชวต เปนสงททกคนจตองปฏบตในชวตประจาวน สวน ๕ หมหลง เปนการฝกใจโดยตรง ซงเมอใครทาตามหลกมงคล ๕ หมแรกไดแลว คณสมบต ๕ ขอทเราตองการกจะเกดขนมาดงน

มงคลหมท ๑ ฝกใหเปนคนดมงคลท ๑ ไมคบคนพาลมงคลท ๒ คบบณฑตมงคลท ๓ บชาบคคลทควรบชา

184นสยของคนเราจะมาจากสงแวด ลอม คนรอบตวเราคบกบคน

อยางไรบชายกยองใคร เรากจะคอย ๆ มนสยไปตามเขา ใครคบคนขเหลาเปนเพอนสนทไมชากจะกลายเปนไอขเมาตามไป เพราะฉะนนผทตองการจะเปนคนดจงตอง

๑. ไมคบคนพาล เปนการปองกนไมใหนสยไมด ความเหนผด ๆ ทงหลายจากคนพาลมาตดตอเราเขา และปองกนไมใหถกคนพาลกลนแกลงทารายเอาดวย

๒. คบบณฑต เพอถายทอดเอานสยด ๆ คณธรรมตาง ๆ มาสตวเรา๓. บชาบคคลทควรบชา เพอประคบประคองนสยทดในตวใหเจรญงอกงามขน

บคคลทควรบชาจะเปนแบบอยางทดใหเราดแลปฏบตตาม เปนหลกใจของเราทเดยวมงคลหมท ๒ สรางความพรอมในการฝกตนเองมงคลท ๔ อยในถนทเหมาะสมมงคลท ๕ มบญวาสนามากอนมงคลท ๖ ตงตนชอบคนเราทาไมจงมความแตกตางกน คนอายเทากนแท ๆ แตทาไมฝมอไมเทากน

ทาไมบางคนมความรสง ประสพความสาเรจในชวตใหญโต แตบางคนทาไมชวตเขาลมเหลวเปนเพราะอะไร

นนเปนเพราะเขาฝกตวเองไดไมเทากนแลวทาไมจงฝกตวเองไดไมเทากนละกเปนเพราะวาเขามความพรอม มปจจยสนบสนนในการฝกดวยเองไมเทากนอะไรนะเปนปจจบสนบสนนการฝกตวเองคนทจะฝกตวเองไดดนน จะตองมคณสมบตดงน๑. ตองอยในถนทเหมาะสม รจกเลอกและปรบปรงสงแวดลอมใหพอเหมาะแกตน

โบราณทานเปรยบไววาตนโพธตนไทร หากปลกในกระถางกกลายเปนไมแคระ แตถาเราไปปลกในทดนด

ละก ไมนานโตเปนไมใหญโอบไมรอบทเดยวคนเรากเหมอนกน ถาสงแวดลอมไมอานวยแลวกยากจะเอาดได แตถาสงแวดลอ

มด กมโอกาสเจรญกาวหนาไดมาก รอบ ๆ ตวมแตคนด เรากมโอกาสเปนคนด ถายทอดคณธรรมจากทานไดสะดวกสบาย อาหารการกนอดมสมบรณ กฝกตวเองไดงาย

๒. ตองมบญวาสนามากอน คอสรารงบญมาด ทงบญเกา บญใหมบญเกาททามาในอดตชาต การตงใจขยนหมนเพยร หมนทาทาน รกษาศลเจรญ

ภาวนา กจะคอยชวยหนนอกชนหนง

185ใครทบญเกาม แตบญใหมไม ยอมทา กมโอกาสพลาดได

เหมอนกนฉลาดนกแตขเกยจ สอบตกมากเยอะแยะแลว ถาบญเกาถงจะนอยแตขวนขวายสรางบญใหมกยงเอาตวรอดกาวหนาได เชน ปญญาปานกลางแตขยน ไดเกยรตนยมกมตวอยางใหเหน

ยงถาใครบญเกากด บญใหมกขวนขวายทา ยงกาวหนาไดเรวเปนทวคณ ฝกตวเองไดงาย

๓. ตองตงตนชอบ คอมเปาหมายชวตทถกตอง เชน จะเปนคร เปนแพทย เปนวศวกร เปนนกธรกจ หรออะไรกได แตกตองมเปาวาจะตงฐานะใหไดโดยอาชพทสจรต ไมเปนคนโลเลปลอยตวเองไปตามดวง วนนอยากเปนแพทย พรงนเปลยนใจเปนวศวกรดกวามะรนเปลยนใจอกแลวจะเปนนกธรกจอยางนลมเหลวทงชาต

คนทตงตนชอบจะทาใหเมเปา จะขวนขวายหาความร ฝกฝมออะไรกทาไปตามเปาทวางเอาไว เมอมเปาอยางนแลวกยอมมความกระตอรอรนสามารถทมเทพลงความสามารถของตน เพอฝกตวเองใหบรรลเปานนไดอยางเตมท ไปเปะปะ จะมความพรอมในการฝกตวเองสง

มงคลหมท ๓ ฝกตนใหเปนมประโยชนมงคลท ๗ เปนพหสตมงคลท ๘ มศลปะมงคลท ๙ มวนยมงคลท ๑๐ มวาจาสภาษตสรรพสตวทงหลายในโลกมมากสดคณนา แตมนษยไดชอวาเปนสตวทประเสรฐ

สด เพราะสามารถฝกตนใหบาเพญประโยชน ทงแกตนเองและสงคมไดเตมทคนมประโยชนทใคร ๆ ตองการนน ตองมคณสมบตดงน๑. ตองไมเปนคนโง เราจงตอฝกตวเองใหเปนพหสต ใฝหาความร “ฉลาดร”๒. ตองไมเปนคนชนดความรทวมหวเอาตวไมรอด มแตความรแตพอใหทาอะไรก

ทาไมไดสกอยาง ทาไมเปน เราจงตองฝกตวเองใหมศลปะทาได ทาเปน สามารถนาเอาความรมาใชงานไดจรง ๆ “ฉลาดทา”

๓. ตองไมเปนคนเจาอารมณ เอาแตใจตวเอง เราจงตองฝกตวเองใหเปนคนมวนยเคารพตอกฏระเบยบของหมคณะ และวนยของตนเองรจกควบคมตนเองใหนาความรความสามารถไปใชในทางทถก “ฉลาดใช”

186๔. ตองไมเปนคนปากเปราะเราะ ราย คนเราตอใหฝมอดแคไหน ม

ความรความสามารถสงสง แตถาพดไมเปน เขาทไหนบอนแตกทนน พดจาไมเขาหคนกไมมใครตองการ เราจงตองฝกตวเองใหมวาจาสภาษต รจกควบคมวาจา พดเปน “ฉลาดพด”

มงคลทง ๓ หม รวม ๑๐ ขอขางตนน เปนแคเพยงการเตรยมตวของเราใหพรอมจะทางานเทานน ยงไมไดลงมอทาเลย เราจะลงมอทางานจรง ๆ จง ๆ กในมลคล อก ๒ หมทอยถดไป โดยเรมทคนใกลตวกอนดงน

มงคลหมท ๔ บาเพญประโยชนตอครอบครวมงคลท ๑๑ บารงบดามารดามงคลท ๑๒ เลยงดบตรมงคลท ๑๓ สงเคราะหภรรยา (สาม)มงคลท ๑๔ ทางานไมคงคางผทจะมครอบครวดได จะตอง๑. บารงบดามารดา มควากตญรคณพอแม เลยงดปรนนบตทานใหไดรบความ

สขสบาย๒. เลยงดบตร รจกวธเลยงลกใหลกเปนคนด เปนลกแกวนาชอเสยงเกยรตภมมา

สพอแม วงศตระกล๓. สงเคราะหภรรยา (สาม) สามภรรยาจะตองรจกวธปฏบตตวตอกนมความเกรง

อกเกรงใจ เคารพใหเกยรตกน ไมนอกใจกน นจะเปนการสรางสายสมพนธของคนในครอบครวใหอบอนแนนแฟน ครอบครวจะมแตความรมเยนเพยงยางเทาเขาบานกมความสจใจแลว เขาบานกเหมอนขนสวรรค

๔. ทางานไมคงคาง ตองทางานไมคงคาง เพราะครอบครวกตองมคาใชจาย จะเลยงพอเลยงแม เลยงลก เลยงภรรยา กตองใชสตางคทงนนเราจงมหนาทกอรางสรางฐานะความเปนปกแผนแกตนเองและครอบครว

ใครปฏบตไดครบ ๔ ขอน ครอบครวกจะมนคงมความสสขมงคลหมท ๕ บาเพญประโยชนตอสงคมมงคลท ๑๕ บาเพญทานมงคลท ๑๖ ประพฤตธรรมมงคลท ๑๗ ทางานไมมโทษนอกจากการปรบปรงครอบครวของเราใหมความสข มความอบอน มฐานะทมน

คงแลว เราทกคนยงมหนาทบาเพญประโยชนตอสงคม ชวยเหลอสวนรวมดวย โดย

187๑. บาเพญทาน คอการให รจก สละทรพยสงของทเหมาะสมของ

ตนแกผทสมควรไดรบ เปนการกาจดความตระหน สรางสมบญกศล ทาใหใจของเราสงขนและเปนการสรางสนตสขแกมวลมนษยชาต

๒. ประพฤตธรรม บางคนอาจนกสงสยวา “เอะ! ทาไมประพฤตธรรมตองมาอยตรงหมนดวย ไมเปนเกยวกบการบาเพญประโยชนเพอสงคมเลยพระสมมาสมพทธเจาตรสสอนไวผดลาดบหรอเปลา” คาตอบกคอ “เปลา” พระองคเรยงลาดบไวถกตองเหมาะสมทกประการ งามพรอมจรง ๆ การบาเพญประโยชนเพอสงคมน ถาขาดการประฑฤตธรรมแลวละกจะไมสมบรณไปไดเลยรายละเอยดจะยกไวกลาวตอนทาย

๓. สงเคาะหญาต คอชวยเหลอทงญาตสายโลหตเดยวกน ทงพ ปา นา อา ลงหลาน ฯลฯ รวมทงผรจกคนเคยกน ญาตรวมจงหวดญาตรวมประเทศเดยวกน ญาตรวมโลกเปนการสรางเสรมความสามคค ความเปนปกแผนของสงคมใหเกดขน

๔. ทางานไมมโทษ ขอนชอกบอกตรงตวอยแลว ทางานไมมโทษก หมายถงทางานมประโยชน คองานสาธารณกศล งานสาธารณประโยชน งานสงคมสงเคราะห ๆ นนเอง

คราวนเรามาดกนวา การประพฤตธรรมทาไมตองอยในมงคลหมนประพฤตธรรม กคอ การปฏบตตามกศลกรรมบถ ๑๐ ไดแก มไฆาสตว ไมลก

ทรพย ไมประพฤตผดในกาม ไมพดปด ฯลฯคนเราทวไปปกตเรากวาเราเปนคนด รกษาศลได เปนคนใจเยนคนหนงแตพอมา

ทางานเพอสงคมเขา เนองจากเปนงานของสวนรวม เพอสวนรวมดงนนนกมกจะมผรวมงานมาก พอคนมากกมกจะมความเหนแตกตางกนบาง มผไมหวงดมาคอยขดขวางงานบาง จากเดมวาเปนคนใจเยนละ มนกชกจะมอารมณขนมา ถาไมไดประพฤตธรรมละก ประเดยวโกรธหนกเขา เลยฆาทงเสยเลย เราจงจาเปนตองมกศลกรรมบถขอ ๑ คอไมฆาสตว จะตองแกปญหาดวยสนตวธ ไมแกปญหาดวยการฆา

หรองานสวนรวมผลประโยชนมนกมมาก พอเปนรฐมนตรเขาเขาเอาเชคมาใหบอกทานเซนชอแกรกเดยว เชคเงนสด ๑๐ ลานบาทเอาไปเลย เดมกวาเปนคนรกษาศลละแตถาไมไดประพฤตธรรมละก มนกไมแนเหมอนกนของทมนยวยวนใจมอยมากมาย

หรออกอยาง งานเพอสวนรวมมนกตองทากนหลายคนทงหญง ทงชายทางานขลกกน ถาไมไดประพฤตธรรมเดยวกเผลอ ปลอยใจไปยงเกยวกบเขามเมยนอยบาง มชบางบานแตกครอบครวระสาระสาย

188ในการทางานเพอสวนรวม มสง ยวใจใหทาผดมากเหลอเกน พระ

สมมาสมพทธเจาจงสงไววา ตองประพฤตธรรม เราจะเหนไดวาคาสอนของพระองคสมบรณจรง ๆ งามพรอมบรบรณไมมทด ไพเราะในเบองตน ทามกลางและเบองปลาย จะหาคาสอนของใครในโลกไดอยางพระองคมอกแลว

และทเกดปญหากนในปจจบน เราคงเคยไดยนไดฟงกนมาบางวา บางคนเปนนกสงคมสงเคราะห แตลกไปตดยาบา ไปตดเฮโรอน กลายเปนวยรนรถชงบาง คนเกเรบางกมนนกเพราะไมทาตามทพระสมมาสมพทธเจาทรงสอน ยงบาเพญประโยชนตอครอบครวไดไมด ลกตวเองยงไมรจกเลยง ไมรจกดแล วน ๆ วงแตไปชวยลกคนอน บางทกเกดผลเสยแกครอบครวโดยไมรตว

หรอทมขาวเดยวนกสงคมสงเคราะหคนนนคนน หยากบสามหรอภรรยาเสยแลวเพราะไปมช นกเพราะไมทาตามขนตอนคาสอนของพระสมมาสมพทธเจา ยงไมประพฤตธรรมแลวจะไปสงเคาะหสงคมเลยพลาด

มงคลท ๕ หมแรกน เปนเรองของการดารงตนอยในสงคมไดอยางมความสขตามอตภาพ ทาใหตวของเราเปนคนดทใคร ๆ หรอสงคมไหน ๆ กตองการ

สาหรบมงคล ๕ หมหลง จะเปนเรองของการฝกใจโดยเฉพาะจนกระทงหมดกเลศเปนพระอรหนต ดงน

มงคลหมท ๖ ปรบเตรยมสภาพใจใหพรอมมงคลท ๑๙ งดเวนจากบาปมงคลท ๒๐ สารวมจากการดมนาเมามงคลท ๒๑ ไมประมาทในธรรมในการปรบเตรยมสภาพใจใหพรอม เพอจะฝกใจใหมคณธรรมมากขนมกเลศเบา

บางลงตามลาดบนน เราตองทาดงน๑. งดเวนจากบาป คนทยงทาบาปสารพดอย ไมยอกเลก ไมมทางทจะฝกใจได

เลย เพราะบาปนนจะมาหมใจ ทาใหใจเสยคณภาพ รองรบธรรมะไมได ดงนนสาหรบผตองการฝกใจ อะไรทเปนความชวททาไปแลว ทาใหใจของเราเศราหมอง เสยคณภาพอนดไป หรอทเคยทาอยกจะตองงดเสย ทไมเคยทากจะตองกละเวนไมยอมทาโดยเดดขาด

๒. สารวมจากการดมนาเมา เพราะของมนเมาเสพยตดทงหลายจะทาใหเราขาดสต และใจทขาดสตนนกไมสามารถฝกได ใครไมเชอจะลองดกได ลองไปพดธรรมะใหคนเมาเหลาฟง ดซวาเขาจะรเรองไหม

189๓. ไมประมาทในธรรม ผท ประมาทมกจะปลอยชวตไปตาม

ยถากรรมคดแตวา “ไมเปนไร ไมเปนไร เรายงอายนอยอย รอแก ๆ คอยทาความด” หรอ“ไมเปนไรหรอกนา เรายงแขงแรง ทาเมอไรกได” หรอ “ไมเปนไรหรอกนา เรายงมชวตอกนาน ทาเมอไรกได” เขาเหลานเมาแลวในความเปนหนมสาวในความไมมโรค ในความคดวายงไมตาย จงไมยอมทาความด

สวนผทไมประมาทในธรรม จะคดเสมอวาคนเราอาจปวยขนมาเมอใดหรอตายเมอไหรกไมมใครร มจจราชไมมเครองหมายนาหนา ไมมการบอกกอนเพราะฉะนนจงไมประมาท รบขวนขวายสรางบญสรางกศลตงใจฝกตนเอง ซงใจของคนอยางนจะมความกระตอรอรน พรอมทจะรบการฝกกศลธรรมทงหลายใหสามารถเจรญขนไดโดยงาย

มงคลหมท ๗ การแสวงหาธรรมะเบองตนใสตวมงคลท ๒๒ มความเครพมงคลท ๒๓ มความถอมตนมงคลท ๒๔ มความสนโดษมงคลท ๒๕ มความกตญมงคลท ๒๖ ฟงธรรมตามกาลเมอเราเตรยมสภาพใจของเราไวพรอมแลว จากมงคลหมท ๖ เมอถงมงคลหมท

๗ น กเรมลงมอแสวงหาธรรมะเบองตนใสตวทเดยว คราวนผจะแสวงหาธรรมะใสตวได กจาเปนตองมคณสมบตดงน

๑.ตองมความเคารพ รและตระหนกถงคณความดทมอยจรงของผอนใครมขอดอะไรกร ทาใหรวาจะเขาไปหาคณธรรมไดจากใคร

คนไมมความเครพ จะเปนคนทมองใครกไมเหนมอะไรด เลวไปหมดกเลยไมสามารถหาธรรมะใสตวได เพราะเมอมองไมเหนขอดของใครแลวกเลยไมรจะไปเอาธรรมะจากใคร

๒.ตองมความออนนอมถอมตน ไมอวดดอถอด ไมเบง ไมยโสโอหงรจกคาของตนเองตรงตามความเปนจรง พรอมทจะนอมตงลงรบเอาคณความดจากผอนมาใสตวได

คนทมความเคารพ รวาคนอนมดอะไร ถาหากขาดความออนนอมถอมตนเสยแลวใจเขาจะพองขนแขงทนทวา ถงใครจะแนแตฉนกหนงเหมอนกนใจจะคอยแตเบงคดวาตวเกงกวาทกท กเลยรบคณธรรมของใครไมได เพราะคดวาตวเกงกวาเสยแลวนนเอง

เราดมหาสมทรเปนทรวมของนาได กเพราะพนผวอยตากวาแมนาลาธารทงหลายถาเมอใดมหาสมทรยกตวสงขน นากจะไหลยอนกลบรบนาไมไดอกตอไป คนเรากเชนกน

190ถาขาดความออนนอมถอมตน อวดเบง ยก ตวเราสงขนกวาแลว กจะรบเอาคณธรรมจากใครไมไดเลย

๓.ตองมความสนโดษ เปนคนรจกพอ รจกประมาณ สขใจพอใจกบของของตนทาใหจตใจสงบ สามารถรองรบคณธรรมจากผอนไดเตมท

คนทขาดสนโดษ ใจของเขาจะเตมไปดวยความเรารอนกระวนกระวายกระหายอยากได มสบลานกไมพอ จะเอารอยลาน มรอยลานกไมพอจะเอาพนลาน หมนลาน ไมรจกอม ซงใจของคนชนดนไมสามารถจะรองรบคณธรรมได ไปฟงพระเทศนเทาไรกไมซมเขาไปอยในใจ ลมตาหลบตาเขามองเหนแตตวเลข คดแตวาอยากรวย ๆ ธรรมะนกไมออก

๔.ตองมความกตญ ใครเคยทาคณอะไรไวใหตวกตระหนกซาบซงถงบญคณพยายามหาทางตอบแทน ทาใหเปนคนนารก นาเอนด นานบถอใคร ๆ กเมตตาอยากถายทอดวชาความร คณความดตาง ๆ ให

เพราะแมเราจะมความเคารพ รขอดของคนอน มจดหมายแลววาจะไปถายทอดเอาคณธรรมนน ๆ ไดจากใคร มความถอมตน ใจเรากพรอมจะนอมไปรบคณธรรมนน และมความสนโดษ คอใจกสงบพอทจะรบเอาธรรมะนน ๆ มาไตรตรองใหเขาใจได แตกยงไมแนนะวาเขาจะยอมสอนเราหรอเปลา เราตองเปนคนมความกตญรคณคนดวย คนอนจงจะเมตตาสอนใหเรา

๕.ฟงธรรมตามกาล เมอฝกตวเองมาครบ ๔ ขอขางตนแลว กไปฟงธรรมะจากผทรงคณธรรมในทก ๆ โอกาสทอานวยให

และอาศยธรรมะทฟงนน ๆ มาเปนกระจกสองใจเราใหเหนวา ตวเรามคณธรรมมากนอยเพยงใด มขอบกพรองตรงไหน จะไดปรบปรงแกไขใหดยงขน

มงคลหมท ๘ การแสวงหาธรรมะเบองสงใสตวใหเตมทมงคลท ๒๗ มความอดทนมงคลท ๒๘ เปนคนวางายมงคลท ๒๙ เหนสมณะมงคลท ๓๐ สนทนาธรรมตามกาลเมอเราฝกจนไดคณธรรมเบองตนตาง ๆ จากการฟงธรรมตามกาลแลวกตองฝก

หาคณธรรมเบองสงตอไป โดย๑.มความอดทน ทงทนแดด ทนฝน ทนรอน ทนหนาว ทนความปวดเมอยทาง

กาย ทนตอความเจบใจ ทนตออานาจของกเลส ทนสารพดอยางละ จะเอาธรรมะตองทนได

191๒.เปนคนวางาย คอไมวาจะสง สอนดวยคาพดอยางไร ไพเราะ

หรอไมกตาม ไมโตเถยง ไมแสดงทาทอดอดขดใจ แตนอมรบฟงดวยด พดงาย ๆ คอตองสามารถอดทนตอคาสงสอนไดนนเอง ทานจะจาจจาไชอยางไรตองรบฟงและทาตามคาสงสอนดวยด

๓.เหนสมณะ คอไปหาตวอยางทดดเปนแบบอยาง หาพระภกษผทรงคณธรรมสงบกาย สงบวาจา สงบใจ

ธรรมะหลาย ๆ ขอ ถาอธบายธรรมดา ๆ หลายคนกเขาใจยาก ไมคอยจะยอมเชอแตพอเหนสมณะ เหนตวอยางแลวกเชอโดยไมตองอธบายกมมากเชน การรกษาศล พระสอนวาศลทาใหเกดสข อธบายมากมายเขากยงไมยอมเชอ เถยงคอเปนเอนวาจะสขไปไดอยางไร มขอจากดสารพด สคนไมมศลไมไดสขกวา จะกนเหลากกน จะลกขโมยกลก จะบมดตบยงตามสบาย สขกวาเยอะ

แตพอเหนสมณะเขาเทานนแหละ ไดคด “เอ! ทานกรกษาศลนะ แลวดซ หนาตาผวพรรณทานกผองใส อมเอบดมความสขจรง ๆ” เทานแหละไมตองอธบาย เกดความเขาใจแลว

๔.สนทนาธรรมตามกาล คอเมอเหนตวอยางจากสมณะแลวเขาใจธรรมะมากขนแตถาหากยงมขอสงสยอะไร กใหไปสนทนาซกถามจากทานจนเขาใจกระจาง หาธรรมะเบองสงทงหลายใสตวใหเตมท

เราจะเหนวามงคลหมท ๗ การหาธรรมะเบองตนใสตวจากการฟงธรรมตามกาลเนองจากแคฟง พระสมมาสมพทธเจาจงใหเราเตรยมแคการมความเคารพ มความถอมตน มความสนโดษ และมกตญเทานน

พอมาถงมงคลหมท ๘ น จะหาธรรมะเบองสงใสตวจากการสนทนาธรรมตามกาลพอตองสนทนาเทานนแหละ พระสมมาสมพทธเจาจงใหเราเตรยมตวเพมขนมาอก ๒ ขอ สงวาเจาจะตองมความอดทนเสยกอนนะ ทงทนแดด ทนรอน ทนหนาว ทนตอการกระทบกระทง ทนตออานาจกเลส รวมทงตองเปนคนวางาย คอตองพรอมทจะรบฟงและทาตามคาสงสอนใหไดเสยกอนจงคอยไปหาสมณะแลวสนทนาธรรมกบทาน ไมอยางนนละก เดยวทานสอนธรรมะลก ๆ อะไรให เผอญมนขดกบกเลสในตวเรา ทานจาจจาไชหนกเขาเลยพาลโกรธปงปงไปแลวจะพลาด ถาฝกความอดทน ความวางายมาไมพอ

พระสมมาสมพทธเจาทรงวางตาแหนงมงคลตาง ๆ ไดเหมาะเจาะเหลอเกน ยงเราศกษามากเพยงใด กจะยงซาบซงในพระปญญาธคณ และพระมหากรณาธคณของพระองคมากขนเพยงนน

192มงคลหมท ๙ การฝกภาคปฏบต เพอกาจดกเลสใหสนไปมงคลท ๓๑ บาเพญตบะมงคลท ๓๒ ประพฤตพรหมจรรยมงคลท ๓๓ เหนอรยสจมงคลท ๓๔ ทานพพานใหแจงเมอจบมงคลหมท ๘ คอการแสวงหาธรรมะเบองสงใสตวเตมทแลวมงคลหมท ๙

นจะเปนการลงมอปฏบตฝกฝนอยางจรงจง เพอกาจดกเลสใหหมดไป โดย๑.บาเพญตบะ ทาความเพยรเผากเลสใหเรารอนทนอยไมได ตองเผนหนไปจาก

ใจของเรา ธดงควตรมกขอ ๆ ตงใจสมาทานรกษาเตมททเดยว๒.ประพฤตพรหมจรรย คอเมอบาเพญตบะจนกเลสเบาบางลงไปแลว กตองตดโล

กยวสย ตดเยอใยทกอยาง รบปลกฝงคณธรรมตาง ๆ ลงในใจกอนทกเลสจะฟกลบขนมาอกโดยเฉพาะอยางยง ตองยกใจออกจากกามอนเปนทมาของความเสอม และจะนาความทกขนากเลสมาสใจของเราอก

๓.เหนอรยสจ คอตงใจปฏบตธรรมฝกสมาธตอไปอกอยางยงยวด จนเขาถงธรรมกายและเหนอรยสจ คอเหนความจรงเกยวกบโลกและชวตดวยธรรมจกษของธรรมกาย

๔.ทานพพานใหแจง คอเมอเหนอรยสจในเบองตนแลว กตงใจเจรญภาวนาตอไปประคองใจหยดนงไปเรอย ๆ พจารณาอรยสจไปตามลาดบใหใจละเอยดยงขนจนทานพพานใหแจงใด กเลสตาง ๆ กคอย ๆ รอนหลดไปจากใจตามลาดบจนหมดกเลสเปนพระอรหนตในทสด

มงคลหมท ๑๐ ผลจากการปฏบตจนหมดกเลสมงคลท ๓๕ จตไมหวนไหวในโลกธรรมมงคลท ๓๖ จตไมโศกมงคลท ๓๗ จตปราศจากธลมงคลท ๓๘ จตเกษมเมอเราอาบนาชาระรางกายเรยบรอยแลวกจะมผลตามมาซงเราอาจบรรยายได

หลายลกษณะ เชน ไมสกปรก ไมเลอะเทอะ ไมเหนยวเหนอะหนะสะอาดสดชนผองใสในทานองเดยวกน เมอเราปฏบตฝกฝนตนเองจนกเลสตาง ๆ รอนหลดไปจากใจ

แลว เรากอาจบรรยายสภาพจตใจของเราในขณะนนไดหลายลกษณะ เชน๑.จตไมหวนไหวในโลกธรรม คอมความหนกแนนเหมอนขนเขา ไมยนดยนรายใน

ลาภ ยศ สรรเสรญ สข หรอความเสอมลาภ เสอมยศ นนทา ทกขอกตอไป

193๒.จตไมโศก คอหลดพนจากยาง เหนยวแหงบวงสเนหา ไมลม

หลงในความรกอกตอไป มใจทอมเอบ ไมแหงผาก ผองใส ไมเศราหมอง๓.จตปราศจากธล คอกเลสตาง ๆ ทงหยาบทงละเอยดรอนหลดไปจากใจหมด

เหมอนหยาดนาตกจากใบบวอยางนน๔.จตเกษม คอมความสข ปลอดภยจากภยอนตรายทงหลายอนเนองจากการ

เวยนวายตายเกดในวฏฏสงสาร สามารถตดโยคะ เครองผกสตวไวในภพทงสามไดขาดสะบนโดยสนเชง จงมอสระเสรเตมท มใจทสะอาดผองใสบรสทธบรบรณสนเชง เขานพพานตามพระสมมาสมพทธเจาและเหลาพระอรหนตสาวกทงหลาย

“บคคลใดปฏบตตามมงคลเหลานแลวยอมเปนทนอนเนองแหงโภคทรพยทงหลายเปนผไมรจกแพในทกททกสถานยอมถงความสวสดในทปวง”องกษายอชอคมภร(อางพระไตรปฏกบาล ฉบบสยามรฐ เลม/ขอ/หนา*)อง. เอก. องคตตรนกาย เอกนปาตอง. จตกก. องคตตรนกาย จตกกนปาตอง. ทสก. องคตตรนกาย ทสกนปาตอง. ทก. องคตตรนกาย ทกนปาตอง. ปจก. องคตตรนกาย ปจกนปาตอง. สตตก. องคตตรนกาย สตตกนปาตข. อต. ขททกนกาย อตวตตกข. อ. ขททกนกาย อทานข. ชา. อฏฐก. ขททกนกาย ชาดก อฏฐกนปาตข. ชา. เอก. ขททกนกาย ชาดก เอกนปาตข. ชา. จตตาฬส. ขททกนกาย ชาดก จตตาฬสนปาตข. ชา. มหา. ขททกนกาย ชาดก มหานปาตข. ชา. สตตก. ขททกนกาย ชาดก สตตกนปาต

194ข. ชา. สตตต. ขททกนกาย ชาดก สตตตนปาตข. ธ. ขททกนกาย ธมมปทข. ว. ขททกนกาย วมานวตถข. ส. ขททกนกาย สตตนปาตข. จ. ขททกนกาย จฬนทเทสท. ปา. ทฆนกาย ปาฏกวคคท. ม. ทฆนกาย มหาวคคม. ม. มชฌมนกาย มชฌมปณณาสกม. มล. มชฌมนกาย มลปณณาสกว. จล. วนยปฏก จลลวคคส. ม. สยตตนกาย มหาวารวคคส.ล. สยตตนกาย สคาถวคคมงคลชวตฉบบ “ธรรมทายาท”บรรณานกรมทตตชโว ภกข. (เผดจ ผองสวสด). พระธรรมเทศนาวนอาทตยเรอง มงคบชวต. ศนยพทธจกรปฏบตธรรม (วดพระธรรมกาย)ต.คลองสาม อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน พทธศกราช ๒๕๒๔-๒๕๒๖ มหามกฏ

ราชวทยาลย ในพระบรมราชปถมภ, คณะกรรมการแผนกตารา.มงคลตถทปน แปล เลม ๑-๕ กรงเทพฯ : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๑๘พระราชสทธมน, (โชดก ป.๙ ). มงคล ๓๘.กรงเทพฯ : อนสรณในงานพระราชทานเพลงศพ พระครอาคมสนทร(หลวงปมา) ๑๙ เมษายน ๒๕๑๓สมเดจพระสงฆราช, (อฏฐาย). มงคลใสพระพทธศาสนา.กรงเทพฯ : ประชาชน, ๒๕๑๒สมเดจพระมหาวรวงศ, (พมพ ธมมธโร). มงคลยอดชวต.กรงเทพฯ : ชวนพมพ, ๒๕๑๘วศน อนทสระ. สาระสาคญแหงมงคล ๓๘ เลม ๑-๒กรงเทพฯ : บรรณาคาร, ๒๕๑๔เดมบางบรบาล, หลวง. มงคล ๓๘.กรงเทพฯ : รงเรองธรรม, ๒๕๑๗

195เกษม บญศร. พทธมงคล เลม ๑- ๔ กรงเทพฯ : ครสภา ลาดพรา,

๒๕๑๕ปน มทกนต, พ.อ. มงคลฃวต ภาค ๑-๓ ประมวลทางกาวหนาตามแนวพทธศาสนา. กรงเทพฯ : คลงวทยา, ๒๕๐๒ปน มทกนต, พ.อ. แนวสอนธรรมะตามหลกสตรนกธรรมตร.กรงเทพฯ : คลงวทยา, ๒๕๑๔ปน มทกนต, พ.อ. คาบรรยายพทธศาสตร ฉบบฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ.กรงเทพฯ : คลงวทยา, ๒๕๑๙สชพ ปญญานภาพ. พระไตรปฎกฉบบประชาชน.กรงเทพฯ : บรรณาคาร, ๒๕๐๒พระราชวรมน, (ประยทธ ปยตโต). พทธธรรม.กรงเทพฯ : โอ.เอส.พรนตง เฮาส, ๒๕๒๕ศนยพทธจกรปฎบตธรรม (วดพระธรรมกาย). กอนไปวด.กรงเทพฯ : กราฟคอารต (๑๙๗๗), ๒๕๒๒ศนยพทธจกรปฎบตธรรม (วดพระธรรมกาย). คนไทยตองร.กรงเทพฯ : กราฟคอารต (๑๙๗๗), ๒๕๒๐ศนยพทธจกรปฎบตธรรม (วดพระธรรมกาย). ทางกาวหนา.กรงเทพฯ : กราฟคอารต (๑๙๗๗), ๒๕๒๓ทตตชโว ภกข, (เผดจ ผองสวสด). ปฐมนเทศมงคลชวต.กรงเทพฯ : อกษรบณฑต, ๒๕๓๔มงคลชวตฉบบ “ธรรมทายาท”ประวตผเรยบเรยงฉายา ฐานวฑโฒ ภกข (พระสมชาย ฐานวฑโฒ)นามเดม นายแพทยสมชาย วชรศรโรจน แพทยศาสตรบณฑต รนท ๓๕

จฬาลงกรณมหาวทยาลยประวต เกดวนพธท ๑๕ พฤศจกายน ๒๕๐๔ ขน ๘ คา เดอน ๑๒ เปน

บตรคนท ๙ ในจานวนบตร ๑๒ คน ของนายสกล วชรศรโรจน และนางอาเตยง แซจว เกดทบานเลขท ๑๘๙ ถนนพชตบารง ต.บางนาค อ.เมอง จ.นราธวาส

การศกษา ป.๑-ป.๕ ทโรงเรยนบางนราวทยา จ.นราธวาสป.๕-ป.๗ โรงเรยนเชงชมราษฏรนกล จ.สกลนคร

196ม.ศ.๑-ม.ศ.๓ โรงเรยนสกลราชวทยานกล จ.

สกลนครม.ศ.๔-ม.ศ.๕ โรงเรยนเตรยมอดมศกษา กรงเทพฯคณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยพทธศาสตรมหาบบณฑตมหาวทยาลยโตกเกยว ประเทศญปนDoctor Condidate (Buddhist Studies) มหาวทยาลยโตเกยวDip. In Chinese: Dip. In Japanese

อบรมธรรมทายาท รนท ๖ เมอปดภาคฤดรอน พ.ศ. ๒๕๒๑ ขณะอยชนม.ศ.๔

อปสมบทหม รนท ๙ เมอปดภาคฤดรอน พ.ศ.๒๕๒๔ ขณะเรยนอยปท ๒คณะแพทยศาสตร

กจกรรม เปนประธานนกเรยน โรงเรยนสกลราชวทยานกลเปนหวหนาชน ม.ศ.๔, ม.ศ.๕ โรงเรยนเตรยมอดมศกษาพ.ศ. ๒๕๒๔ เปนประธานฝายวชาการ ชมรมพทธศาสตรและประเพณ จฬาลงกรณมหาวทยาลยพ.ศ.๒๕๒๕ เปนประธานชมรมพทธศาสตรและประเพณจฬา

ลงกรณมหาวทยาลยพ.ศ.๒๕๒๖ เปนประธานชมรมพทธศาสตรและประเพณจฬาลง

กรณมหาวทยาลยพ.ศ.๒๕๒๗ เปนทปรกษาชมรมพทธศาสตรและประเพณจฬา

ลงกรณมหาวทยาลยนอกจากนไดเปนนกกฬาวอลเลยบอล โรงเรยนเตรยมอดมศกษานกกฬาวอลเลยบอล บาสเกตบอล นกกรฑา และประธาน

ชมรมกรฑา ของคณะและของมหาวทยาลยรางวลพเศษ