การไมคบคนพาลและการคบบณฑต

หนงสอสอนพระพทธศาสนาแกเดกร.ท. วชระ คงอดศกด แตง

ไดรบพระราชทานรางวล ชนท ๑

ในการประกวดประจำาพทธศกราช ๒๕๐๓

“…การศกษานบเปนกระบวนการอนสำาคญยง ในการสราง

และพฒนาเยาวชนใหเตบโตขน เปนทรพยากรบคคลทมคณภาพ

ของบานเมอง ทงน เพราะการจดการศกษาทดนน นอกจากจะ

ทำาใหบคคลมวชาความรเพยงพอทจะออกไปประกอบอาชพการงาน

แลว ยงชวยพฒนาคณสมบตทสำาคญ ดานอน ๆ ไมวาจะเปน

คณธรรมความประพฤต ความฉลาดรในเหตผล ความมวจารณญาณ

ตลอดจน ความรบผดชอบตอตนเองและสวนรวม ซงเปนคณสมบต

ทจำาเปนสำาหรบการพฒนาบานเมองดวย ผมหนาทจดการศกษา

ทกฝายทกระดบ จงตองตระหนกถงความสำาคญในหนาทและความ

รบผดชอบของตนใหมาก แลวมงจดการเรยนการสอนทสามารถ

พฒนาเยาวชนใหมคณสมบตทดพรอมทกดาน…”

พระราโชวาท

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

พระราชทานแกนกเรยน นกศกษา และผแทนสถานศกษาทไดรบ

รางวลพระราชทาน

ประจำาปการศกษา ๒๕๕๔

ณ ศาลาดสดาลย

วนจนทร ท ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๕๕

พระพทธรปปางมารวชย สมยสโขทยในพระระเบยงพระอโบสถ

วดเบญจมบพตรดสตวนาราม ราชวรวหาร กรงเทพมหานคร

คำ�นำ�

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระ- ราชประสงคทจะใหเดกไทยสนใจศกษาพระพทธศาสนาใหมากขน จงมพระราชบญชาใหคดเลอกหนงสอทชนะการประกวดหนงสอ สอนพระพทธศาสนาแกเดก ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรง พระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหพมพพระราชทานในงานพระราชพธ วสาขบชา นบตงแตปพทธศกราช ๒๔๗๒ มาจดพมพใหม เพอ พระราชทานใหแกโรงเรยนและหองสมดตาง ๆ

สำานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยาม- บรมราชกมาร ไดคดเลอกหนงสอทไดรบพระราชทานรางวล ชนท ๑ พทธศกราช ๒๕๐๓ เรอง การไมคบคนพาลและการคบบณฑต ซงแตงโดย ร.ท. วชระ คงอดศกด มาจดพมพใหม โดยมการปรบปรง รปแบบการพมพเพอใหนาสนใจและเหมาะสมตอเดกและเยาวชน มากยงขน แตยงคงเนอหาสาระตามตนฉบบเดม และหวงเปน อยางยงวา หนงสอนจะเปนประโยชนตอเดก เยาวชน และผสนใจ ทวไป สมตามพระราชประสงคของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

สำานกงานโครงการสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร

พทธศกราช ๒๕๕๗

6

7

ส�รบญ

บทนำ�

๙

บทท ๑ ลกษณะคนพ�ล

๑๙

บทท ๒ ก�รไมคบคนพ�ล

๓๕

บทท ๓ ลกษณะของบณฑต

๔๗

บทท ๔ ก�รคบบณฑต

๖๕

บทสงท�ย

๗๙

8

9

การไมคบคนพาล

และการคบบณฑต

บทนำาเยนวนอาทตยวนหนง ขณะทนายเพม รกวชา กำาลงนงอาน

หนงสอพมพอยทสนามหญาหนาบาน เดกชายเพยรผเปนบตร

ไดนำานำาสมคนมาให นายเพมรบแกวนำาสมจากมอบตรพรอมกบ

กลาวคำาขอบใจ แลวถามบตรวา “ทพอสงเจาใหยายตนมะละกอ

หลงครว ไปปลกขางรมรวหลงบาน เจาทำาเสรจแลวหรอ”

10

ดมากเลยลก

ภมใจจง

เดกชายเพยรตอบวา “ผมทำาเสรจแลวครบ พอยายมะละกอ

ไปปลกแลว ผมกมาชวยคณแมลางชาม เสรจจากลางชามกอาบนำา

แลวคณแมกไดใหผมนำานำาสมมาใหคณพอนแหละครบ”

“เจาทำางานดมาก พอขอชมเชย เจาทำาใหพอแมทงเบาแรง

และเบาใจ ทวาทำาใหเบาแรง คอ ไดชวยทำางานบานเลก ๆ นอย ๆ

เชน ถบานบาง ลางชามบาง ทำาใหแมของเจาไดเบาแรง

เพราะแมของเจา

ทำางานหนกมาก

ไหนจะตองหงขาว

ทำากบขาว

ไหนจะตอง

เยบผารบจางเขา

ไหนจะตองเลยงนอง

ของเจาอกคนหนงซงยงเลกอย

เมอไดเจาชวยทำางานบานบาง กเบาแรง นอกจากนเจายง

ไดชวยพอทำาสวนครวปลกผกรดนำาผก และทำาสวนดอกไม ทำาให

พอเบาแรงอกดวย

ลกเอย บานเรามอยดวยกนเพยง ๔ คน คอ พอ แม ตวเจา

และนองของเจา ฐานะของเรากไมรำารวย พอทำางานเพยงแคเปน

เสมยน เงนเดอนกไมมาก เราจำาเปนตองชวยกนทำางาน

11

ดแมของเจาซ เวลากลางคน ตองอดตาหลบขบตานอน

เยบผารบจางเขา เพอหารายไดเปนพเศษ เราจำาเปนตองประหยด

การใชจายอยางทสด

ทเราตองทำาสวนครวปลกขา ตะไคร มะเขอไว กเพอนำามา

ใชทำากบขาว ไมตองไปซอเขา และดอกไมทเราปลกไวอยางดอก

กหลาบ ดอกมะล กพอขายไดเปนเงนชวยคากบขาวเหมอนกน

เพราะฉะนน เจาอยาไดคดวา การทำางานบานเปนงานตำา

สงไหนพอทำาได เรากทำาชวยตวเราเอง ไมตองไปจางคนมาทำาชวย

ใหเปนการสนเปลองโดยใชเหต

ทวาเจาทำาใหพอแมเบาใจ เพราะเจาเปนคนวานอนสอนงาย

และไมเปนคนเกเร พอแมจงรสกเบาใจ ขอใหเจารกษาความดน

ไวตลอดไปเถดลกเอย แลวงานบานททางโรงเรยนใหมาละ เจาทำา

เสรจแลวหรอ”

“ผมทำาเสรจเรยบรอยแลวตงแตเมอเยนวานนครบ” เดกชาย

เพยรตอบ

“ถาอยางนนกดแลว เวลานเจากำาลงวาง นงคยกบพอกอน

กแลวกน” นายเพมพด แลวเดกชายเพยรกทรดตวลงนงทพน

สนามหญาใกล ๆ บดา เมอบตรนงลงเรยบรอยแลว นายเพมถาม

ขนวา

“เจามเรองสงสยอะไร ทจะถามพอบางหรอไม”

12

เดกชายเพยรตอบวา “มครบคณพอ

ทำาไมคณพอจงใหผมยายตนมะละกอ

จากหลงครวละครบ มนขนของมนเอง

กำาลงงามทเดยว ไมตองยายมน

ไมไดหรอครบ”

นายเพมยมดวยอารมณดและพดวา “เจาสงสยอยางน

กดแลว เพราะพอเองตอนสงใหเจายายตนมะละกอ กลมอธบาย

เหตผลใหเจาฟง เราเปนเดก เมอผใหญใชทำาอะไร เมอไมเขาใจ

เหตผล กควรไตถาม เพอจะไดเขาใจเหตผล

มเหมอนกน เดกบางคน ยงไมทนไดถามเหตผล กหาวา

ผใหญสงทำางานผด หรอวาผใหญสงทำางานตามอารมณอยางนกม

ขอใหเจาจำาไววา ผใหญสงทำาอะไร ทานมกจะมเหตผล ไมไดสงทำา

อะไรตามอารมณ ทพอสงใหเจายายตนมะละกอหลงครว เหตผลกคอ

มะละกอตนน ถาขนปลอยไวทเดมของมน ตามทมนเกดมาเอง

นบวนแตมนจะไดรบอนตราย ไมชามนกจะเฉาตาย เรากจะไมได

กนลกมน

ทำาไมตองยายตนมะละกอครบ

13

เพราะอะไร ?

เพราะอากาศกอบชน

ไดแสงแดดไมพอ

และมหนำาซำาบางครง

ยงถกนำารอนหรอถานไฟ

ทเทลงจากครวอก

พอมเหตผลอยางน

จงไดบอกลกยายตนมะละกอ

ไปปลกทรมรว

เพราะทตรงนนไมมอนตรายสำาหรบตนมะละกอ มนจะ

ไดรบอากาศสดชน ไดรบแสงแดดเพยงพอ และทดนตรงนนกเปน

ปยด เจาคอยดกแลวกน อกไมกวน มะละกอตนน จะเตบโตผดกวา

แตกอนมากทเดยว เจาเขาใจเหตผลทพอใหยายตนมะละกอดแลว

ไมใชหรอ”

“ครบคณพอ ผมเขาใจเหตผลดแลว และตนไมอนละครบ

จะเปนเหมอนตนมะละกอไหมครบ สมมตวา ตนมะขามเกดขน

ทหลงครวบาง มนจะเฉาตายอยางตนมะละกอไหมครบ” เดกชาย

เพยรถาม

“เหมอนกนแหละลก จำาพวกพชทกอยาง ไมวาจะเปน

ตนมะละกอ ตนมะขาม ตนดอกไมหรอหญา ถาเกดมาแลว ได

สงแวดลอมไมด เชน ไดอากาศไมด ไดแสงแดดไมด ไดพนทไมงาม

14

หรอไดรบอนตราย เชน ถกนำารอนลวก หรอถกถานไฟสาดใส กจะ

ไมเจรญ เตบโต หรออาจจะเฉาตายกได

รวมความวา สงแวดลอมมความจำาเปนมากสำาหรบพช ถาได

สงแวดลอมด พชกจะเจรญเตบโต ตรงกนขาม ถาไดสงแวดลอม

ไมด พชกจะเฉาและไมเจรญเตบโต

สงแวดลอมไมใชมอทธพลเฉพาะแตกบพชเทานน แมคนเรา

สงแวดลอมกมอทธพลอยมากเหมอนกน แตสงแวดลอมของคน

กบพชไมใชอยางเดยวกน

สงแวดลอมของคน

ไมใชแสงแดด

ไมใชปยด ดนด

แตหมายถง

คนดวยกนเอง

เพราะคนเราจะอย

ในทามกลางความแวดลอม

ของคนตลอดเวลา

ตงแตเกดจนตาย

ไมมใครสามารถอยคนเดยวโดดเดยวในโลกได เมอเลก ๆ

อย เราอยในความแวดลอมของพอแม และในความแวดลอมของ

คนทอยในบาน เชน พนอง หรอปยา ตายาย เมอเตบโตขนมากม

เพอนเลน ไปเขาโรงเรยนกมเพอนทโรงเรยน เมอเปนผใหญทำางาน

อาชพ กมเพอนรวมงานรวมอาชพ

15

ไปเทยวดกวาประเสรฐ

คนทแวดลอมเราอยนมอทธพลตอชวตของเรามาก เพราะ อาจจะทำาใหเราเสยคนกได หรออาจจะทำาใหเราเปนคนดกได ขอให สงเกตด บางคนเมอกอนเคยเปนคนด เอาใจใสการเลาเรยนด ความ ประพฤตด เปนคนวานอนสอนงาย แตพอไปคบเพอนเขา กเลย กลายเปนคนเสย การเลาเรยนกไมสนใจ ความประพฤตไมด เปนคน วายากสอนยาก นนเปนเพราะถกเพอนชกจงใหกลายเปนคนเสย เจาคงจะรขาวเรองประเสรฐลกของลงประสทธ เมอกอนอยทบาน เปนเดกดไมมใครสได เรยนหนงสอกเกง สอบไดทหนงทกครง ความประพฤตกเรยบรอย ใคร ๆ กรกและชมเชย

แตพอไปอยทกรงเทพฯ ไดยงไมถงปเลยกลายเปนคนละคน ไมใชประเสรฐคนเดมเสยแลว แมแตสอบซอมกสอบตก เขาไมสนใจ เรองเรยน เอาแตเทยวเตร

16

ขอนทำาอยางนนะ เชด

เมอวานนลงประสทธมาเลาใหฟงวา เวลาน ประเสรฐถก

เจาหนาทตำารวจจบเขาคายคมขงเดกแลว เพราะสมคบกบเพอน

วงราวสรอยคอของเดกหญงคนหนง ทประเสรฐกลายเปนคนเสย

อยางน กเพราะไดสงแวดลอมไมด คอไปคบเพอนไมดเขา จงถก

เพอนชกนำาไปในทางผด ถาประเสรฐไดสงแวดลอมด คอคบเพอนด

แลว จะไมเสยคนอยางนนเลย

ดบญเชดลกของคณชตเปนไร ไปอยกรงเทพฯ พรอมกบ

ประเสรฐ ไปไดเพอนด เพอนคอยชวยเหลอสนบสนน เหนบญเชด

ออนวชาไหนกชวยสอนให และความประพฤตของเพอนแตละคน

17

ลวนแตดทงนน บญเชดจงกลายเปนคนด และเรยนเกงกวาอยท

บานมาก คณชตภมใจกบลกชายคนนมาก

เจาคงเหนแลววา การคบคนมทงผลดผลเสย เพราะฉะนน

ในทางพระพทธศาสนา พระพทธเจาสอนใหเลอกคบคน คอไมให

คบคนชว ใหคบแตคนด ดงทตรสไววา “การไมคบคนพาล และ

การคบบณฑต เปนมงคล”

ทวาไมคบคนพาล คอ ไมคบคนชว คบบณฑต คอ คบคนด

เปนมงคล คอ เปนความเจรญกาวหนา เพราะฉะนน หากใครทำาตาม

ทพระพทธเจาสอนได คอ ไมคบคนพาล คบแตบณฑต จะประสบ

ความเจรญกาวหนาไมตกตำาเลย

พอจะอธบายเรองการไมคบคนพาลและคบบณฑตใหเจาฟง

วนหลง ถงเวลารบประทานอาหารแลว เราไปรบประทานอาหารกน

เถอะ เดยวแมเจาจะคอย”

แลวบดากเดนนำาบตรขนเรอน เขาหองรบประทานอาหาร

18

๕.

การเลอกคบคนอยางนน ใหผลดแก

ตวเราอยางไร ?

คำาถามประจำาบท

๑.

พชจะเจรญเตบโตได

ตองอาศย

อะไรบาง ?

๒.

สงแวดลอมสำาหรบคนเรา

คออะไร ?

๓.

การคบหาสมาคมกบคนอน มความจำาเปน

อยางไรบาง ?

๔.

พระพทธเจาสอนใหคบคนชนดใด

ไมใหคบคนชนดใด ?

19

บทท๑ ลกษณะ

คนพาล

เยนวนอาทตยตอมา ขณะทนายเพมกำาลงนงเลนอยทระเบยง

เรอน เดกชายเพยรคอย ๆ คลานเขาไปนงอยใกลบดา ถามวา

“คณพอครบ ผมมเรองอยากถามคณพอ จะเปนการรบกวน

คณพอเวลานไหมครบ”

“มเรองอะไร ถามพอเถอะ เวลานพอกำาลงวางพอด”

นายเพมตอบดวยอารมณด

“เมอเชาน ผมไดยนวทยประกาศวา ทานนายกรฐมนตร

จะจดใหมการแสดงโขนของกรมศลปากร ถวายเจาหญงองกฤษ

ทเสดจมาเยยมประเทศไทยชม ผมสงสยวา เจาหญงทานจะ

ทอดพระเนตรโขนไทยเรารเรองหรอครบ” เดกชายเพยรถามบดา

20

“เออ เจาเปนคนชางคดชางสงสยดมาก ททางการจดใหม การแสดงโขนถวายเจาหญงองกฤษชม พอวาดมาก เพราะเทากบ ไดอวดนาฏศลป ซงเปนวฒนธรรมของไทยใหคนตางชาตไดเหน เปนการเผยแผวฒนธรรมของเรา

เจาไมตองกลววาเจาหญงจะทอดพระเนตรโขนไมรเรอง แมจะทอดพระเนตรไมออกหมดทกบททกตอนอยางคนไทยเรา แตกจะรเรองอยมากทเดยว เพราะเขาพมพเรองทโขนแสดงเปน ภาษาองกฤษ เลาเรองยอ ๆ ทกฉากทแสดง และกรยาทาทางของโขนแตละตวทแสดงนนแหละจะทำาใหเจาหญงเขาใจเรองราวได แมจะไมมใครกราบทลกตาม

พอเหนหนาตาเขา จะรทเดยววาตวไหนเปนตวโกง ตวไหน เปนตวพระตวนาง อยางพอเหนพวกยกษซงหนาตาดราย จะรทเดยว วาพวกนเปนตวโกง พอเหนพวกมนษยอยางพระรามพระลกษมณ จะรทเดยววาเปนตวพระ ยงทอดพระเนตรการฟอนรำาประกอบ ทาทาง จะรทเดยววาตอนไหนเปนบทโศก บทรก บทรบ

เพราะฉะนน เจาไมตองเปนหวงวาเจาหญงองกฤษจะ

ทอดพระเนตรโขนไมออกดอก

พดถงเรองการแสดงโขนแลว ทำาใหพอนกถงเรองทพดกบเจา

เมอวนอาทตยทแลว เจาจำาไดหรอไม พอพดเรองอะไรคางไว”

21

เอาเลมนดกวา

“เรองการไมคบคนพาล และการคบบณฑตครบ คณพอวา จะเลาเรองนใหผมฟง ผมกกำาลงอยากฟงเรองนตออยทเดยวครบ พดถงเรองโขน ทำาไมคณพอไปนกถงเรองนนละครบ มนเกยวกนได อยางไรครบ” เดกชายเพยรถามบดา

“เกยวกนไดอยางดทเดยวลกเอย คอ คนชวทเรยกวา คนพาล จะมลกษณะทาทางบอกวาเปนพาล แมไมมใครบอก เรากรเอง เหมอนตวยกษ

สวนคนด ทเรยกวา บณฑต กมลกษณะทาทางบอกวาเปน บณฑต เหมอนพระลกษมณพระรามในเรองโขน ในชนแรกน พอจะ พดเรองลกษณะของคนพาลเสยกอน

การดคนวาใครเปนคนพาลหรอคนไมด

เปนเรองยากมาก ดยากกวาสงของ

เพราะสงของตาง ๆ นน ถาเปนของเสยหรอของไมด

เราดงาย เพราะมทางสงเกตไดงาย อยางเราไปซอสมด สมดเลมไหนไมด จะมรอยขาดหรอมรอย

เปรอะเปอนใหเราเหน ถาเราเหนเลมไหนไมด เรากไมซอ ขนมก เหมอนกน ขนมทไมด กลนบดของมนจะออกมา ดนสอปากกาก เหมอนกน เราจะรวาอนไหนไมด กดทยหอของมน กจะรวาอนไหน

ปลอม

22

เจาคงเจบมากสนะ

สวนการดคนไมด ยากกวาดสงของทไมดเปนไหน ๆ ทวายาก

กเพราะลกษณะของคนไมดนน เราจะดเพยงผวเผนเฉพาะแตภายนอก

ไมได คอจะดเฉพาะการแตงตว

เหนใครแตงตวไมสวย

ใชเสอผาไมดราคาถก

จะวาเปนคนไมดยงไมได

เพราะคนแตงตวไมดนน

เปนคนดกมมาก

หรอจะดทรปรางหนาตา เหนใครรปรางหนาตาไมด เชน หนาตา

ขรวขเหร แขนขาพการ จะถอวาเขาเปนคนไมดยงไมได เพราะ

คนรปรางหนาตาไมด เปนคนดกมอยมากเหมอนกน ไมเหมอน

ตวโขนทเราเหน เพราะโขนนน ใครจะแสดงเปนตวผราย เขากม

หวยกษทหนาตาดรายใหสวม สวนคนเรา ใครเปนคนพาล เขาไมมปายตดบอก เพยงแตด

ลกษณะหนาตารปราง กดกนไมออก เพราะการดคนไมออกนเอง จงทำาใหเสยคนกนมาก

บางคนเหนวา เขาเปนคนเหมอนกบเรา หนาตาเขากด การ

แตงตวกด กเลยหลงคบเขา ในทสดกเสยคนเพราะหลงคบคนผด เพราะฉะนน จงวาการดคนพาล เปนเรองยาก จะดแตเพยง

ผวเผน คอดแตเพยงภายนอก เชน ดการแตงตวหรอรปรางหนาตา จะไมทำาใหเรารวาใครเปนคนพาล ตองใชหลกของพระพทธเจา จง จะดรวาใครเปนคนพาล

23

เสรจเราแนคอ พระพทธเจา

ทานสอนใหดท

ความประพฤตของเขา

คนไหนมความประพฤตชว

ถงแมรปรางหนาตาด

แตงตวดอยางไร

ทางศาสนากถอวาเปนคนพาลทงนน

ความประพฤตชวของคนพาล จะแสดงออกมาในรปลกษณะ

๓ อยาง คอ ๑. ทำาชว ๒. พดชว ๓. คดชว

ทวาทำาชว คอ ทำาทจรตผดศลธรรม ๓ อยาง

๑. ฆาสตว ๒. ลกทรพย ๓. ทำาผดประเวณ

ทำ�ชวขอท ๑ ฆ�สตว คอ ทำาลายชวตของผอน ทงสตว เดรจฉานและมนษย การฆาผอนเปนการผดศลธรรม เพราะทาง ศาสนาสอนคนไมใหฆากน ใหเคารพชวตของกน โดยคำานงวา ไมวา คนหรอสตว รกชวตมากทสด กลวความตายมากทสด เพราะ คนเรารกชวตมากนเอง จงพยายามบำารงรกษาชวต เชน หาอาหาร รบประทานบาง หาเครองนงหมมาปกปดรางกายบาง หาบานเรอน

อยบาง

และเพราะกลวความตาย คนเราจงพยายามหาทางตอส

กบความตาย เชน เจบปวยกหายากน หรอไปหาหมอใหตรวจ

รกษาโรค เพราะฉะนน คนทไปทำาลายชวตเขา จงเรยกวาทำาชว

เพราะขาดความเมตตากรณา และกอความเดอดรอนแกผอน

24

โดนขโมยหมดเลยนะ

ทางศาสนาไมหามแตเพยงฆาเทานน ยงหามไปถงการ

กระทำาตาง ๆ ทเปนไปเพอเบยดเบยนชวตเขา เชน ขมเหงคนท

สไมได หรอขมเหงสตวเดรจฉาน ทรมานสตวโดยวธตาง ๆ เชน

กดปลาบาง

ชนไกบาง

กดจงหรดบาง

กกขงสตวบาง

ใชงานสตวเกนกำาลงบาง

คนทเบยดเบยนผอนอยางน เรยกวา ทำาชวเหมอนกน

ทำ�ชวขอท ๒ ลกทรพย หมายถง การแสวงหาทรพยใน

ทางทจรตทกอยาง เชน

ขโมยทรพยเขาบาง

ปลนทรพยบาง

โกงบาง

การลกทรพย

เปนการทำาชว

เพราะทำาผดหลกศาสนาทสอนคนไมใหลกทรพยกน เพราะทกคน

รกทรพยสมบตของตน ไมอยากใหใครมาขโมยเอาไป เมอถกขโมย

ทรพยกเสยใจ ใหสงเกตดเดก ๆ เมอถกขโมยทรพย เชน ถกขโมย

ปากกา ดนสอ จะรสกเสยใจและนกเสยดายของ บางทถงกบ

รองไหกม เพราะฉะนน คนทขโมยทรพย จงเรยกวา ทำาชว

25

ทำ�ชวขอท ๓ ทำ�ผดประเวณ คอ ทำาผดในเรองความรก เชนเปนชายไปทำาชผดลกเมยเขา เปนหญง กไปทำาชผดลกผวเขา การทำาผดประเวณอยางน เปนการทำาชวเพราะผดหลกในทางศาสนา ทสอนใหคนเคารพผวเมยคนอน ไมใหทำาลายนำาใจเขา เพราะการ ผดผวผดเมยเปนการทำาลายนำาใจกน เดก ๆ เวลานยงไมรดอกวา คนทเปนผวเมยกนนน เขารกกนมากเพยงใด แตเมอเตบโตเปน ผใหญภายหนาไปมผวมเมยจงจะร ถาจะเปรยบใหเหนงาย ๆ

ความรกระหวางผวเมย เหมอนเราม

ตกตาซงรกมาก เวลาใครมา

ยอแยงเอาไป จะทำาใหเราไมพอใจ

บางทถงกบวงไปตบตคนทมาแยง คนทเปนผวเมยกนก เหมอนกน เขารกผวรกเมยของเขามาก เมอถกใครยอแยงความรกไป จะเกดความไมพอใจ บางทถงกบเกดเรองววาทฆาตกน

เพราะฉะนน คนททำาผดประเวณจงเรยกวาทำาชวเจาจงรไวเถดวา คนททำาชวผดศลธรรม ๓ อยางน ทาง

ศาสนากเรยกวา เปนคนพาล นอกจากคนเราจะเปนพาลเพราะ

การกระทำาชวแลว ยงเปนคนพาลเพราะพดชวอกดวย

ทวาพดชว คอ พดผดศลธรรม ๔ อยาง

๑. พดโกหก ๒. พดสอเสยด ๓. พดคำาหยาบ ๔. พดเพอเจอ

26

คะแนนผมดมยครบพอ

พดชวขอท ๑ คอ พดโกหก ไดแก พดไมตรงความจรง เชน ไมปวยกบอกวาปวย สอบไมได กเอาใบสทธปลอมไปอางวาสอบได ไมมกบอกวาม เหลานเปนตน คนพดโกหก เรยกวา พดชว เพราะ พดผดหลกศาสนาทสอนคนไมใหพดโกหกกน ใหพดความจรงตอกน คนพดโกหกจะไดรบความเสยหาย คอมวาจาไมนาเชอ จรงอย เมอไปพดโกหก ตอนแรก ๆ คนอาจจะเชอแตเมอเขารภายหลงวาไปโกหกเขา เขาจะไมยอมเชอถออกตอไป และจะประณามคนพดโกหกวาเปนคนเหลาะแหละหลอกลวง

อยางคนทไปยมเงนเขา กำาหนดวาใชวนนนวนน แตพอถง กำาหนดกไมยอมใชให ผดไปวนโนนวนน คนอยางนเปนคนเหลวไหล มวาจาเชอไมได เจาของเงนจะใหยมเงนเพยงครงเดยว ตอไปเขาจะ ไมยอมใหยมอก หรออยางพอคาแมคาทพดโกหกขายของ ของไมด โกหกวาเปนของด พอลกคารความจรงภายหลง จะไมยอมเขารานอก เปนครงทสอง

การพดโกหกนน แมคนอนจะจบไดหรอไมไดกตาม คนพด เปนฝายเสยทงนน คอ เปนคนเสยสตย เพราะฉะนน คำาขวญของ ลกเสอจงมวา “เสยชพ อยาเสยสตย” เพอเตอนเดก ๆ ไมใหโกหก หลอกลวง และใหมความสตยในตว ฉะนน คนพดโกหก จงเรยกวา พดชว

27

พดชวขอท ๒ คอ พดสอเสยด ไดแก พดยแหยใหคน สองฝายแตกกน เชน เหนเพอนสองคนรกใครปรองดองกนด กไป ยแหยคนโนนวาคนนนนทา แลวกไปยแหยคนนวาคนโนนนนทา ในทสด

เพอนสองคนกแตกกน คนพดสอเสยด อยางน เรยกวา พดชว เพราะ

พดผดหลกศาสนาทหามไมใหพดสอเสยดกน

ใหพดแตถอยคำาททำาใหคนอนรกใครปรองดองกน คนพดสอเสยด ไมเกดประโยชนอะไรแกตนเลย มแตเกดความเสยหายแกหมคณะ

ขอใหคดดเถด สมมตวา โรงเรยนแหงหนงนกเรยนมความ รกใครสามคคกนด แตมนกเรยนคนหนงเทยวยแหยใหเขาเหลานน เกลยดชงกน แบงเปนพรรคพวกขน ผลเสยหายอะไรจะเกดขน กคอ ความแตกแยกกนของนกเรยน เปนผลเสยหายโดยตรงตอ โรงเรยน หรออยางประเทศไทยเราเวลาน คณะผปกครองประเทศ รกใครกลมเกลยวกนด แตถามคนไทยคนหนงไปพดยแหยใหเกด แตกกน ผลเสยหายกจะเกดขนแกชาตไทยทรกของเรานเอง

เพราะฉะนน คนทพดสอเสยด จงเรยกวา พดชวพดชวขอท ๓ พดคำ�หย�บ ไดแก พดคำาหยาบคายตาง ๆ

เชน ใชคำาสรรพนามแทนตวตำา ๆ พดวา ก มง หรอดาวาคนอนดวย ถอยคำาหยาบคายตาง ๆ ตลอดถงพดกระโชกโฮกฮาก ซงฟงไมเพราะห คนพดคำาหยาบเรยกวา พดชว เพราะพดผดหลกศาสนาทสอนให พดไพเราะออนหวาน

28

ทำาอะไรไมไดดงใจเลย

คนพดคำาหยาบ

ไมไดประโยชนอะไร

แกตวเองเลย

ไดแตความเสยหายแกตว

คอทำาใหคนอนเกลยดชง

ไมมเสนหในตว

สมมตวา เรามเพอนอยสองคน คนหนงพดจาหยาบคาย

สวนอกคนหนงพดจาออนหวานนมนวล เราตองรกคนทพดจา

ออนหวานมากกวา เพราะคำาพดหยาบคายฟงแลวระคายห สวน

คำาพดออนหวานฟงไพเราะห ฟงแลวอยากฟงอก เพราะฉะนน

คนพดคำาหยาบ จงเรยกวา พดชว

พดชวขอท ๔ พดเพอเจอ คอ พดพลอย ๆ หาสาระใน

คำาพดไมคอยได เชน แทนทจะพดหรอเลาแตเรองทมเหตผล

มความจรง อยางพดเรองวชาทเรยนในโรงเรยน แตกลบนำาแตเรอง

ประเภทเพอฝนซงเปนเรองเปนไปไมไดมาพด หรอไมกพดไมถก

กาลเทศะ คอเรองไมควรพดกพด อยางนำาเรองคนอนมานนทาบาง

นำาความลบทางราชการมาพดบาง คำาพดตาง ๆ เหลาน เปนคำาพด

เพอเจอทงนน

คนพดเพอเจอ เรยกวา พดชว เพราะพดผดหลกศาสนา

ทสอนคนใหพดแตคำาทเปนประโยชน

29

แมวทบานเราออกลกเปนไข พดอะไรของเขาเนยะ

การพดเพอเจอ

ไมเกดประโยชน

แกตวผพดเลย

มแตทำาใหคนอน

ดถกเหยยดหยาม

เพราะคำาพดไมมนำาหนกนาสนใจ

ขอใหเราสงเกตดเถด ถามเพอนคนหนงมาคยกบเรา นำาแต

เรองเหลวไหลไรสาระมาเลาใหเราฟง เราจะรสกอยางไร คงนกตำาหน

อยในใจวา เพอนคนนชางเปนคนพดพลามเหลอเกน เพราะฉะนน

คนพดเพอเจอ จงเรยกวา พดชว

เจาจงรเถดวา ใครกตามทพดชว ๔ อยางน เปนคนพาล

ไมควรคบ

คนพาล นอกจากแสดงความชวออกมาทางการกระทำา

และคำาพดดงกลาวแลว ยงแสดงความชวออกมาทางใจอกดวย

การสงเกตการณกระทำาและคำาพดของคนอน เราสงเกตงาย

เพราะเปนเรองภายนอก เหนไดงาย เพราะกายของเขาจะทำาชวให

เราเหน วาจาของเขาจะพดชวออกมาใหเราไดยน

แตใจเปนเรองความคดของเขา ใครจะคดอะไร รแตเฉพาะ

ตวผคดเทานน คนอนไมมโอกาสจะรได

ถงอยางนน เรากมทางทจะเรยนรจตใจคนอนไดดวยสงเกต

ทการกระทำาและคำาพดของเขา เพราะคนเรานน เมอคดชวกแสดง

ความคดชวออกมาใหคนเหนทางการกระทำาและคำาพดของเขาเอง

30

ไฟไหมน

ขโมยเอาดกวา

เชน ไฟ เมอมไฟแลวกจะมควนไฟออกมาใหคนเหน อยางเวลาเกดไฟไหมเราจะเหนควนพงขนสทองฟาเปนกลมใหญ แมมองไมเหนไฟ เรากรทเดยววาไฟไหม เพราะถาไมมไฟไหม ควนจะมขนไมได

คนเรากเหมอนกน แมเรามองไมเหนใจของเขา แตเมอเรา สงเกตทการกระทำา และคำาพดของเขากจะรทเดยววา คนนนมจตใจ เปนอยางไร

คนพาลนน ใจของเขาจะคดชว ๓ อยาง คอ ๑. คดอยาก ไดทรพยของคนอน ๒. คดพยาบาทปองรายคนอน ๓. เหนผด

คดอย�กไดทรพยของคนอน นนคอ คดอยากไดทรพยแต ในทางทจรต เชน คดขโมย คดปลน คดโกง คนทมความคดอยางนจะแสดงอาการออกมาใหเรารจากคำาพดของเขา คอเวลาพดคยกบใคร

จะพดแตเรองการขโมย เรองปลน

31

ไอนมนขเกก

และแสดงความนยมชมชอบตออาชพทจรตเหลานน วาด

อยางนนอยางน

นอกจากแสดงออกมาทางคำาพดแลว ยงแสดงออกมาทาง

การกระทำา เชน ชอบคบคาสมาคมกบพวกมจฉาชพ และศกษา

สนใจอยกบงานของพวกมจฉาชพ เพอจำาตวอยางมาใช

คดพย�บ�ทปองร�ยคนอน คอ คดมงรายใหคนอนประสบ

ความพนาศตาง ๆ เชน มงใหเขาฉบหาย มงใหคนทเขารกเชนลกเมย

ฉบหาย มงใหทรพยสมบตของเขาฉบหาย อยางนเรยกวา คดมงราย

ตอผอน

คนทคดพยาบาทน

จะแสดงลกษณะ

ความพยาบาทออกมา

ใหเราเหนจากคำาพด

หรอการกระทำาของเขา

คอ เวลาพดคย

มกจะพดใสรายปายส

คนอนตลอดเวลา

บางครงกกลาวคำาสบถ คอ สาปแชงคนอนออกมาใหเรา

ไดยน และการกระทำาของคนมพยาบาท จะเปนไปในทางทำาลาย

ผอน เชน ฆา ทำาราย ขมเหง เหลานเปนตน

เหนผด คอ เหนผดทำานองคลองธรรม ควรทำาความเขาใจ

คำาวา “เหน” เสยกอน

32

เฮอ...นาเบอ

ทำาดไดด ทำาชวไดชวจรง

คำาวา เหน เปนกรยาของตา ภาษาไทยเราใชคำาวา มองเหน เชน มองเหนสมด ดนสอ อยางนเรยกวา ตาเราเหน

แตคำาวา เหน ไมใชใชเฉพาะเปนกรยาของตาอยางเดยว ใชเปนกรยาของใจกได ภาษาไทยเราใชวา คดเหน อยางพดวา มความคดเหนอยางนนอยางน

เพราะฉะนน ทวาคนเหนผด กคอ ใจคดเหนผด คอเหนผด ไปวาบาปบญไมม คณของพอแมครอาจารยไมม ตลอดจนเหนไปวา พระพทธศาสนาไมมประโยชนอะไร

ความเหนอยางน เปนความเหนทผดแบบแผนประเพณ เพราะคนไทยเราสวนมาก เหนวาบาปบญม ใครทำาดกเปนบญ ใครทำาชวกเปนบาป คณของพอแมครอาจารยมมาก จงเคารพทาน และพระพทธศาสนา กมประโยชนอยางลำาคา เพราะชวยใหคนไทย เปนคนมศลธรรม อยรมเยนเปนสขตลอดมา คนทมความเหนผดอยางนจะแสดงความเหนผดออกมาใหเราเหนทางคำาพดหรอการกระทำาของเขา เชน เวลาพดมกจะ

แสดงความเหนนอกลนอกทาง

33

และการกระทำา กจะทำาในลกษณะทนอกรตนอกรอย เชน

ไมเคารพตอศาสนา ไมเคารพพอแม ครอาจารย

ลกรก พอไดชแจงลกษณะของคนพาลหรอคนชวใหเจาฟง

แลว เมอสรปแลว ลกษณะของคนพาลมอย ๑๐ อยาง

ทำาชว ๓ อยาง คอ ฆาสตว ลกทรพย ทำาผดประเวณ

พดชว ๔ อยาง คอ พดโกหก พดสอเสยด พดคำาหยาบ

พดเพอเจอ

คดชว ๓ อยาง คอ คดอยากไดทรพยของคนอน

คดพยาบาทปองราย เหนผด

เจาจะคบใคร ถาเหนเขามลกษณะ ๑๐ อยางนอยางใด

อยางหนง จงรเถดวาเขาเปนคนพาล จงหลกเวนคนเหลานใหหางไกล

อยาไดคบคาสมาคมดวยเปนอนขาด

เอาละลก วนนเราหยดคยกนเสยท ดกนกเดยวลกจะงวง

ในหองเรยน พอมเวลาวางจะพดเรองทคางไวใหเจาฟงจนจบ”

แลวบดากบบตรกสวดมนตไหวพระ แยกกนเขาหองนอน

34

๕.

คนทมความเหนผดทำานองคลองธรรมจดเขา

ในลกษณะของคนพาลขอไหน ?

คำาถามประจำาบท

๑.

จะสงเกตทตรงไหน

จงจะรวา

ใครเปนคนพาล ?

๒.

สงของไมด กบคนไมดอยางไหนสงเกตยากกวา

กน เพราะเหตไร ?

๓.

ทำาอยางไรทเรยกวาทำาอยางคนพาล ?

๔.

คนทชอบพดยแหยใหคนอนแตกกน จดเขาใน

ลกษณะของคนพาลขอไหน ?

35

บทท๒ การ

ไมคบคนพาล

เยนวนอาทตยตอมา บงเอญตรงกบวนพระ นายเพมไดเรยก

เดกชายเพยรมานงใกล ๆ เปดวทยฟงเทศน ทงสองนงประนมมอ

ฟงเทศนจนจบ เมอพระเทศนจบแลว นายเพมปดวทย แลวพดกบ

บตรวา “เจามเรองสงสยอยากถามพอบางหรอไม”

“มครบ คณพอ คอผมสงสยเรองคนพาลทคณพอเคยพดให

ฟงตงแตเมอวนอาทตยทแลว ผมไดใชหลก ๑๐ อยางนนไปทดสอบ

เพอนในชนเรยนเดยวกน ในชนของผมมเพอนนกเรยนคนหนงชอ

แกน เปนพาลเกเรมาก ลกษณะเปนพาลเกอบครบ ๑๐ อยาง เชน

มนสยโหดราย ชอบขมเหงทะเลาะกบคนอน วาจากไมสภาพ คณพอ

สอนผมไมใหคบคนพาล แตเมอมคนพาลมาอยรวมชนเรยนอยางน

ผมกตองอยชนรวมกบเขา เทากบคบกบเขาใชไหมครบ”

36

“เจายงเขาใจเรองการคบคนไมถกตอง เพราะพอเพยงแต ไดอธบายลกษณะของคนพาลใหเจาฟง แตเรองการคบคนพาล พอยงไมไดอธบาย พอจะอธบายใหเจาฟงเสยเลยในวนน

พระพทธเจาทานสอนไมใหคบคนพาลทมลกษณะชวประจำา ตว ๑๐ อยาง ทพออธบายใหเจาฟงแลว เจาควรทำาความเขาใจ เรองคบกบไมคบ เสยใหถกตอง

การคบคนนน หมายความวา คบกนอยางชนดเปนเพอนท รวมกนรวมนอน รวมเทยวเตรดวยกน อยางเจาเรยนหนงสอรวมชน กบเจาแกนทเปนพาลเกเร ไมเรยกวาคบกบเขา เพราะไมไดคบกน อยางเพอน จงไมเรยกวา คบคนพาล แตเรยกวา อยใกลคนพาล

การอยใกลคนพาลอยางน ทางศาสนาไมหาม เพราะไมม ขอเสยหายอะไรแกเรา เราอาจจะพดคยกบคนพาลได ในฐานะทเปน นกเรยนดวยกน แตขอสำาคญอยาเอาเขามาเปนเพอน ดแตรฐบาล ทานยงชวยเหลอคนพาล คอทานสงจบพวกอนธพาลทประพฤตตว เกะกะนำามาไวรวมกน แลวอบรมสงสอนใหเขาประพฤตตวเปน พลเมองดตอไป ผทไปอบรมคนอนธพาลมหลายประเภท เชน เปนพระไปสอนศลธรรมบาง เปนขาราชการชนผใหญไปสอนแนะนำาเรองการทำามาหากนบาง คนทไปอบรมคนอนธพาลอยางน ไมเรยกวาคบคนพาล แตไปอยใกลคนพาลเพอชวยเหลอเขา

37

ตองเอาใหตาย

พระพทธเจาของเรา ยงเคยสงสอนมหาโจรทดราย เพอชวย ใหเขากลบตวเปนคนด แมพระไทยเรา กไปเทศนสอนนกโทษใน เรอนจำา อยางนไมเรยกวาคบคนพาล ทพระพทธเจาทรงสอนไมให คบคนพาลเปนเพอน หรอทำาความสนทสนมกบคนพาลนน เพราะ การคบคนพาล ไมเปนสรมงคลแกตวเราเลย มแตจะเกดความ เสอมเสย คอจะถายทอดนสยทไมดจากตวคนพาล และไดรบความ เดอดรอนจากคนพาลตลอดเวลา

ความเสยหายขอแรก ทวาคบคนพาลทำาใหไดรบการ ถายทอดนสยชวจากคนพาลนน หมายความวา ใครทไปหลงคบ คนพาล คอ เอาคนพาลเปนเพอน ไปมาหาสอยรวมกนบอย ๆ ไมชา กถายทอดนสยของคนพาลเขามาไวในตว

ไมเคยทำาชว ไมเคยพดชว

ไมเคยคดชวมากอน แตพอไปเหนตวอยาง

คนพาลซงทำาชว พดชว คดชว เปนพนนสย

ผทไปคบคนพาล กกลายเปนคนชวตาม

เพราะความชว คนเราจำาไดงาย เพยงแตเหนเขาทำาชวไมกครง เชน เหนเขาฆาสตว ลกทรพย ทำาผดประเวณ หรอเหนเขาทำาชว อยางอน ไมชาคนทเหนเขาทำาชวนน จะตองทำาชวตามเขา โดยเฉพาะ

38

สำาหรบเดก ๆ แลว จะทำาชวตามเขางายมาก เพราะวยของเดกเปน

วยทกำาลงเลยนแบบคนอน อยางเรองลกนกแขกเตาเปนตวอยางนานมาแลว มนกแขกเตาสองตวผวเมยทำารงอยในปาใหญ

แหงหนง มลกอย ๒ ตว บงเอญมลมพดใหญ ทำาใหตนไมในปาลม ระเนระนาด รงนกแขกเตากพลอยถกลมพด หอบเอาลกสองตวท ยงเลกไปคนละทศละทาง ตวหนงตกไปอยในหมโจร พวกโจรเลยงไว ตวหนงตกไปอยในหมฤๅษ ฤๅษเลยงไว เมอเตบโตขนมา ลกนกพนองกนคน กลบมลกษณะตรงกนขาม

คอ ตวทไปอยในหมโจรเหนโจรทำาชวบอย ๆ และถกโจร เสยมสอนแตเรองชว กเลยมนสยโหดรายกลายเปนโจรไป สวนลกนก ตวทไปอยในหมฤๅษ ไปเหนแตความประพฤตดของฤๅษ และไดรบ การอบรมใหมศลธรรม กเลยกลายเปนสตวนสยด

ตวอยางนจะเหนแลววา คนทเหนคนอนทำาชวบอย ๆ จะ กลายเปนคนมนสยชวตามเขา อยางลกนกแขกเตาทตกไปอยใน หมโจรทเลามาแลว

นอกจากเหนเขาทำาชวแลว แมไดยนเขาพดชวบอย ๆ กทำาให เราเลยนแบบ กลายเปนคนมนสยชวตามเขาไดเหมอนกน อยาง ไดยนเขาพดคำาหยาบบอย ๆ ไมชาเรากพดคำาหยาบบาง หรอไดยน

39

ตองฆามน

เขาพดโกหก พดสอเสยด พดเพอเจอบอย ๆ กทำาใหเรากลายเปน

คนพดโกหก พดสอเสยด และพดเพอเจออยางเขา

ไมตองดอนไกล ดแตตวเจาเองเปนไร ทง ๆ ทพอคอยหาม

แลวหามอก ไมใหพดคำาทไมด เจายงอดพดไมได เพราะไปคบเพอน

ทพดไมด จงพลอยพดไมดตดปากไปดวย นอกจากน คำาพดของคน

ทชกนำาในทางไมดบอย ๆ กพลอยใหเราเสยคนไดเหมอนกน อยาง

เรองชางของพระราชาเปนตวอยาง

นานมาแลว พระราชาองคหนงในเมองพาราณส มชางทรง

เชอกหนงเปนชางตระกลด ชางเชอกนมความประพฤตดมาก ไมเคย

ดรายเกะกะระราน อยมาวนหนง มพวกโจรหมหนงมานดประชมกน

ทขางโรงชาง วางแผนการทจะเขาปลนทตาง ๆ ในคำาพดของโจรนน

มแตคำาดราย เชน ใหฆาเจาของทรพยอยางทารณโหดราย

ชางไดฟงคำาพดของพวกโจรบอย ๆ

ซงมแตเรองฆาเรองต ลวนแตเปนเรอง

โหดรายทงสน เลยทำาใหชาง

กลายเปนสตวดราย เพราะคดวา

พวกโจรสอนตน

ใหทำาความชวตาง ๆ

40

คนเรามนตองมเมตตา

พอรงเชา ชางกเรมอาละวาดทนท เอางวงจบคนเลยงคนหนง

ฟาดกบพนขาดใจตาย รางแหลกละเอยด

พระราชาพอไดทรงทราบขาววาชางดรายไปอยางนนกทรง

ปรวตก เพราะไมเคยเหนชางเปนอยางนมากอน จงรบสงใหปโรหต

ไปตรวจ ปโรหตของพระราชา เปนคนมปญญาเฉลยวฉลาดมาก

ตรวจดรางกาย ไมเหนมโรคภยไขเจบ จงคดอยในใจวา “ชะรอย

ชางจะไดยนคำาพดทไมดจากทใดทหนง” จงถามคนเลยงชางวา

“ตอนกลางคน ทขางโรงชาง มใครมาพดคยกนบาง”

พวกคนเลยงชางตอบวา มพวกโจรมาประชมกนเสมอ เมอ

ปโรหตทราบมลเหตททำาใหชางดรายแลว กนำาความไปกราบทล

พระราชาใหทรงทราบ และกราบทลแนะนำาใหหาทางแกไข

คอ ใหเชญนกบวชทม

ศลธรรมมาทโรงชาง

ใหพดแตถอยคำา

เปนสรมงคล

ไมชาชางไดยน

ถอยคำาทดเสมอ

จะหายดราย

และกลายเปนชางดอยางเดม

พระราชากทรงทำาตามทปโรหตแนะนำาทกอยาง ชางทเคย

มนสยดราย เมอไดยนคำาพดของนกบวชทแนะนำาใหมเมตตากรณา

บอย ๆ เขา กหายดราย

41

เรองนชใหเหนวา คำาพดทไมด เมอฟงบอย ๆ เขา กจงใจให

คนประพฤตไมดได อยางเรองชางทรงของพระราชาทเลามาแลว

เพราะฉะนน การกระทำาและคำาพดทกอยางของคนพาล

จงเปนตวอยางทไมด ใครไปคบคนพาล จะไดรบความเสยหายคอ

ถายทอดนสยทไมดของเขาเขาสตวกลายเปนคนพาลอยางเขาดวย

ความเสยหายขอท ๒ ทวา คบคนพาลทำาใหไดรบความ

เดอดรอนนน คอ คนพาลจะนำาความเดอดรอนมาใหแกผทเขาไป

คบหาสมาคมตลอดเวลา เชน อยางแรงอาจไดรบโทษจากทาง

บานเมอง เพราะเมอไปคบกบคนพาลจะถกเขาชกชวนใหทำาผด

กฎหมายบานเมองตาง ๆ ไปขโมยทรพยบาง ทำาตวเกะกะอาละวาด

ชกตอยกบคนอนบาง

เมอไปทำาผดอยางน จะตองถกเจาหนาทจบตวไปลงโทษ

ตวเองไดรบความเดอดรอนแลว มหนำายงทำาใหผอนทมสวนเกยวของ

เชน ผปกครองตองพลอยไดรบความเดอดรอนดวย

การคบคนพาลนน แมบางครงอาจจะไมไดรบโทษจากทาง

บานเมองดงกลาวแลว กจะไดรบโทษอยางอนอกหลายอยาง เชน

ทำาใหเสยชอเสยง เพราะแมเราจะไมไดทำาความผดรวมกบคนพาล

แตเมอเขาไปทำาผดมา กพลอยพาใหเราเสยชอเสยง เพราะไปคบคา

สมาคมกบเขา เหมอนปลารวมของเดยวกน เมอปลาตวหนงเนา

กทำาใหปลาตวอนทอยรวมกน พลอยมกลนเหมนไปดวย

42

ใจรเปลาพ

ยกตวอยาง

เราไปไหนมาไหน

กบคนพาลบอย ๆ

บงเอญเกดมเรองราว

ทคนพาลเปนคนกอขน

แมตวเราเองไมไดทำาผด

กทำาใหเราพลอยเสยชอดวย

อยางเรองพระเจาอชาตศตรเปนตวอยาง

ครงเมอพระพทธเจายงทรงพระชนมอย มพระราชาองคหนง

ทรงพระนามวา พระเจาพมพสาร ครองราชสมบตในเมองราชคฤห

มโอรสองคหนงทรงพระนามวา อชาตศตร

ตอมา เจาชายอชาตศตรไปคบคากบพระเทวทตซงเปน

คนชว ถกพระเทวทตชกนำาใหทำาผด

คอใหปลงพระชนม

พระราชบดาเสยแลว

เปนกษตรยแทน

เจาชายอชาตศตร

กหลงเชอและ

ยอมทำาตาม

สวนพระเทวทตนน กพยายามฆาพระพทธเจาหลายครง

หลายหน เพอเปนพระพทธเจาเอง คอ ไดจางพวกมฝมอทางยงธน

43

ไปยงพระพทธเจา แตกไมสามารถยงพระองคได พระเทวทตจงได

กลงหนเพอใหทบ แตหนกทำาอนตรายพระพทธเจาไมได

ครงสดทายพระเทวทต ไดสมคบกบ

พระเจาอชาตศตร ปลอยชางตกมน

ดรายใหไปฆา แตชางกไมทำา

อนตรายพระพทธเจา

เรองทพระเทวทต ปลอยชางทำารายพระพทธเจานเอง เปนขาวแพรสะพดไปทวเมองราชคฤห ทำาใหชาวเมองเกลยดชง พระเทวทตอยางมาก และตเตยนพระเจาอชาตศตร ทไปคบกบ คนเลวทรามอยางนน

พระเจาอชาตศตร ทนเสยงตำาหนจากชาวเมองไมได จงเลก คบกบพระเทวทต

เรองนแสดงวา พระเจาอชาตศตร ตองพลอยเสยชอเสยงดวย เพราะไปคบกบพระเทวทต แมพระองคจะไมไดทำารายพระพทธเจา แตกไปคบกบพระเทวทตซงทำาบาปหนก คอพยายามฆาพระพทธเจา

กพลอยทำาใหเสยชอเสยงไปดวย

เพราะการคบคนพาล ไมเปนสรมงคล มแตเกดความเสอมเสย

แกผคบดงกลาวแลว พระพทธเจาจงสอนไมใหคบคนพาล ใครทเชอ

44

อาว..! งนหนใหไกลเลย

พระพทธเจา ไมยอมคบหาสมาคมกบคนพาล จะเกดสรมงคลแก

ตวเอง คอประสบความเจรญกาวหนา จะไมไดรบความเสยหายท

คนพาลนำามาให

เหมอนเราเดนไปพบงมพษราย

ถาเราหลกมนเสยใหไกล

ไมเขาไปใกลมนกจะ

ทำาอนตรายเราไมได

หรอไปพบของโสโครก

เชน อจจาระ เราเดนออก

หางมนเสยไมเหยยบมน

อจจาระกเปอนเราไมได

คนพาล เปรยบเทยบเหมอนงมพษราย เพราะเปนอนตราย

แกผคบตลอดเวลา และเปรยบเหมอนของโสโครก เพราะความ

ประพฤตสกปรก

เพราะฉะนน เมอเราไมคบคนพาล พยายามปลกตวออกหาง

จากคนพาลเสย กจะไมไดรบอนตราย และจะไมมความประพฤต

สกปรกอยางคนพาล

ตามทพอเลามาน เจาคงเหนแลววา การคบคนพาลไมด

อยางไร การคบบณฑตดอยางไร หรอเจามขอสงสยอะไรอก”

“ผมเขาใจดตลอด ไมมขอสงสยเลยครบ” เดกชายเพยรตอบ

“ถาอยางนน เจาลองสรปเรองไมคบคนพาลทพอเลาใหฟง

วนนซ สมมตวาเจานำาเรองนไปเลาใหเพอนฟงอยางสน ๆ”

45

ไมกลวบาปเลยนะ เรากวางน

“ผมจะเลาเรองใหเพอนฟงอยางน ‘เพอนรก เมอวนอาทตย

ทแลว คณพอของผมไดเลาเรองการไมคบคนพาลใหผมฟง เปน

เรองจบใจมาก

ทานพดวา การคบคนพาลนน หมายถง การเขาไปคนเคย

สนทสนมกบคนพาล

การคบคนพาล

เปนอปมงคล

แกตวเราเอง

คอ มแตจะเกด

ความเสยหาย

เชน ทำาใหไดรบถายทอดนสยทไมดจากคนพาล และไดรบ

ความเดอดรอน เชน ตองถกลงโทษทางบานเมองบาง เสยชอเสยง

บาง

สวนการไมคบคนพาลเปนสรมงคลแกตวเอง คอตวเราจะ

ไมไดรบความเสยหายทจะเกดจากคนพาล เหมอนเราไปพบงม

พษราย เราหลกมนใหไกล งจะทำาอนตรายเราไมได’”

“เจายอความไดดมาก แสดงวาเจาเขาใจเรองทพอพดตลอด

เลกคยกนเถอะเดยวจะดกมากไป” แลวบดากบบตรกไปสวดมนต

ไหวพระเขาหองนอน

46

๕.

มสภาษตบทหนงวา“คบคนชวพาตวอปรย”

หมายความวาอยางไร ?

คำาถามประจำาบท

๑.

คำาวา “คบ” กบ

“ไมคบ” หมายความวา

อยางไร ?

๒.

คนทคบคนพาลไดรบความเสยหาย

อยางไร ?

๓.

การไมคบคนพาลดอยางไร ?

๔.

เพราะเหตไร เขาจงเปรยบคนพาลวาเหมอนงมพษบาง ของโสโครกบาง ?

47

บทท๓ ลกษณะของ

บณฑต

วนนน ตรงกบวนท ๒๓ ตลาคม เปนวนปยมหาราช และ

วนหยดราชการ นายเพมไดพาบตรเดนทางจากจงหวดอยธยา

ไปถวายบงคมพระบรมรปทรงมาในจงหวดพระนครแตเชา เมอเสรจ

ธระแลวกกลบบาน หลงจากอาบนำาแลว นายเพมกออกไปอาน

หนงสอพมพอยทระเบยงเรอน สกครหนงเดกชายเพยรกเขาไปนง

ใกล ๆ นายเพมวางหนงสอไวทโตะหนมามองดบตรถามวา “เจาไป

ถวายบงคมพระบรมรปวนนรสกเปนอยางไรบาง”

“คณพอครบ ผมเกดความรสกตนตนใจจนบอกไมถก ผม

สงเกตดคนทกำาลงถวายบงคมพระบรมรปหลายคน รสกวาเขาแสดง

ความเคารพออกมาดวยใจจรง บางคนถงกบนำาตาไหล ครงแรกผม

มองดเขาดวยความสงสยและประหลาดใจ

48

แตพอถงคราวผมถวายบงคมบาง ขณะทผมทรดตวลงนง มองเหนพวงดอกไมทคนนำามาถวายบชาลานตาไปหมด และมอง ขนไปดพระพกตรของในหลวงทประทบอยบนหลงมา คณพอครบ ดเหมอนทานชางมชวตจตใจ และกำาลงทรงยมอยางปรานตอผม ผมขนลกซโดยไมรสกตว

ทำาใหระลกถงความดของทานตาง ๆ และนำาตาผมไหลออก มาโดยไมรสกตว ทำาไมจงเปนอยางนครบ”

“ลกรก ความรสกทเจาวานน ไมใชเฉพาะแตเจาคนเดยว ทเปน พอกเปนเหมอนกน คนอนหลายคน พอลองสอบถามด กเกด ความรสกอยางนเหมอนกน เจารหรอไมวาทำาไมจงเกดความรสก อยางน”

“ผมไมทราบครบ คณพอชวยอธบายใหผมฟงหนอยเถอะ ครบ”

“พอวาไมใชอนไกล เปนเพราะพระพทธเจาหลวงทานทำา ความดไวมากนเอง จงทำาใหเราตองรองไหระลกถงพระองค คนท ทำาความดอยางพระพทธเจาหลวงนแหละ เรยกวา เปนบณฑต

พอดเรองทเราคยกนวนน เขากบเรองทพอพดคางไวจากวนกอน

คราวกอนพอไดพดเรองการไมคบคนพาล ใหเจาฟงอยาง

ละเอยดแลว ตอไปนพอจะพดเรองการคบบณฑตบาง จะพดเรอง

ลกษณะของบณฑตเสยกอน พอเคยอธบายลกษณะของคนพาล

49

ใหเจาฟงแลว เจายงจำาไดหรอไม เราจะใชหลกสงเกตอยางไร จงจะ

รวาใครเปนคนพาล”“สงเกตทความประพฤตครบ คนพาลจะประพฤตชวออกมา

ในรปลกษณะ ๓ อยาง คอ ทำาชว พดชว คดชว” “ถกแลวลก การดลกษณะของคนพาล เราดทความประพฤต

ของเขา แมการดลกษณะของบณฑตกใชหลกสงเกตอยางเดยวกน คอสงเกตความประพฤต แตความประพฤตของบณฑตมลกษณะ ตรงกนขามกบคนพาลอยางขาวกบดำา คอคนพาลประพฤตชว สวนบณฑตประพฤตด ใครกตามทมความประพฤตด ทางพระ- พทธศาสนา เรยกวา เปนบณฑตทงนน”

“คณพอครบ ผมเคยเขาใจวา บณฑต ไดแก ผไดรบการ ศกษาดมความร แตฟงคณพอพดแลว ดเหมอนคำานมความหมาย กวางเหลอเกน ใคร ๆ กเปนบณฑตได แมไมตองศกษาเลาเรยน อะไร เพยงแตประพฤตดกเปนบณฑตได คำาพดของคณพอไมขดกบ ความรสกของคนทวไปหรอครบ”

“พอคดวา สวนมาก คนคงเขาใจบณฑตอยางทเจาเขาใจ คอเขาใจวา

ไดแก คนทไดรบการศกษามความรสง

อยางเวลานเราเอาไปใชเรยกคนทเรยนจบ

ชนมหาวทยาลย เชน เรยนจบกฎหมายเรยก

นตศาสตรบณฑต

50

อยาเลย มนไมดโมโหแลวนะ

เรยนจบแพทย เรยกวา แพทยศาสตรบณฑต เรยนจบทาง วทยาศาสตร เรยกวา วทยาศาสตรบณฑต เหลานเปนตน

พออยากใหเจาเรยนรรากคำาภาษาไทยเราบาง ภาษาไทยท เราใชพดกนอยทกวนน สวนมากเรายมคำาภาษาบาลซงเปนคำาพระ มาใชมากทสด เพราะคำาไทยเราแท ๆ ไมพอใช คำาพระทยมมาใช เปนภาษาไทยแทมหลายคำาทผดเพยนจากความหมายเดมของทาน

ทเหนไดงาย ๆ

อยางคำาวา โมโห ความหมายเดมของพระทานหมายถงคนทมโมหะขาดสต แตเราเอามาใชเปนโกรธไป อยางโกรธใหเพอน เราพดวาโมโหเพอน

คำาวา บณฑต ทเรากำาลงพดกนอยเวลานกเหมอนกน ความหมายเดมในทางคำาพระนน ทานหมายถงคนทมความ ประพฤตด เพราะพทธเจาตรสไววา “คนทเปนบณฑตมลกษณะ ๓ อยาง คอ ทำาด พดด คดด” แตเมอเอามาใชเปนภาษาไทย เลยกลายเปนคำาทมความหมายเพยนไปจากเดม อยางทเราเขาใจกน

ทวไป

พออยากใหเจาทำาความเขาใจเสยใหมใหถกตอง คนเรา

ทกคนแมจะไดรบการศกษานอย เปนชาวไรชาวนา เปนกรรมกร

51

แบกหามกวาดถนนเทขยะ ไมไดเลาเรยนในชนมหาวทยาลย แต

เมอมความประพฤตด กเปนบณฑตได สวนคนทไดรบการศกษา

ชนสงจบมหาวทยาลย ไดรบปรญญาเปนบณฑต กตองมความ

ประพฤตดดวย ทางพระพทธศาสนาจงรบรองวาเปนบณฑต แตถา

ความประพฤตไมด แมจะมปรญญาหรหรามากมายเพยงใด ทาง

พระพทธศาสนากไมรบรองวาเปนบณฑต

เพราะฉะนน แมพวกเดกขนาดเจาทกำาลงอยในวยเลาเรยน

อยางน ถามความประพฤตด กเรยกวาเปนบณฑตได เจาเขาใจ

ความหมายของคำาวา บณฑต ดแลวใชไหม”

“ครบ ผมเพงเขาใจความหมายของบณฑตอยางแจมแจง

จากคณพอวนนเอง”

“ดแลว ถาอยางนน พอจะอธบายลกษณะของบณฑตให

เจาฟงตอไป ทพระพทธเจาตรสไววา คนทเปนบณฑต ตองมความ

ประพฤตดครบลกษณะ ๓ อยาง คอ ทำาด พดด และคดด นน

พอจะอธบายความประพฤตแตละอยางน ใหเจาฟงโดยละเอยด

ทวาทำาด หมายถง การกระทำาทเปนความสจรตไมผด

ศลธรรม ๓ อยาง คอ ไมฆาสตว ไมลกทรพย ไมทำาผดประเวณ

ทำ�ดขอท ๑ ไมฆ�สตว คอ งดเวนจากการฆา เบยดเบยน

ทำารายผอน ไมวาจะเปนคนดวยกน หรอเปนสตวเดรจฉานกตาม

เมองดเวนฆาสตวอยางนแลว ยงแสดงความเมตตากรณาตอผอน

คอเหนใครตกทกขไดยากกชวยเหลอดวยกำาลงกายบาง กำาลงทรพย

บาง

52

ชวยดวยกำาลงกาย

อยางชวยคนตกนำา

ชวยคนกำาลงเปนลม

ชวยดวยกำาลงทรพย

อยางบรจาคทรพย

บำารงโรงพยาบาลบาง

บำารงโรงเรยนคนหหนวกตาบอดบาง ตลอดถงใหทานแกคนทยากจน

นอกจากมเมตตากรณาตอมนษยดวยกนแลว ยงแสดงออก

ตอสตวเดรจฉานดวย เชน ชวยเหลอสตวทกำาลงไดรบบาดเจบ ให

อาหารแกสตว

คนทมเมตตากรณาตอผอนอยางน เปนคนดมาก ใคร ๆ ก

ยกยองสรรเสรญ เพราะเหนอกเหนใจ ชวยทกขผอน ขอใหคดดเถด

คนทกำาลงตกทกขไดยากนน เปนคนทนาสงสารมาก กำาลงรอคอย

รบความชวยเหลอจากคนอน เพราะฉะนน คนมเมตตากรณา

ชวยเหลอคนประสบความทกข จงเรยกวา ทำาความด

ทำ�ดขอท ๒ ไมลกทรพย คอ งดเวนการถอเอาทรพย ของผอนในทางทจรตทกอยาง ไมวาจะเปนการลกเลกขโมยนอย หรอปลนโกงเอาทรพยเขา เมอเวนจากขโมยทรพยของคนอนแลว ยงรจกประกอบสมมาอาชพ คอประกอบอาชพสจรตไมผดกฎหมาย และศลธรรม เชน ทำาสวนทำานาคาขายบาง ทำาราชการบาง ทำางาน กรรมกรบาง จะไมยอมทำางานมจฉาชพ คอประกอบอาชพทผด

กฎหมายและศลธรรม อยางเลนการพนนคาของเถอน เปนตน

53

ชวยสงคนเจาของดวยครบ

ไปเทยวกนมย ไมเอา

คนทไมลกทรพย และประกอบสมมาอาชพ

อยางนเปนคนด ไมมใครตำาหนในดาน

ความประพฤต และตวเองกไดรบความสข

ไมตองไดรบความเดอดรอนตาง ๆ เชน ไมถกจำาคก เปนตน และยงทำาใหบานเมองเจรญกาวหนา คดดเถด ถาคนไทยเราทกคน ตางพากนตงหนาทำามาหากนดวยความสจรต เมองไทยเราจะเจรญ

กาวหนามากทเดยว

ทำ�ดขอท ๓ ไมทำ�ผดประเวณ คอ ไมประพฤตตวเปนช กบผวเขา เมยเขา พรอมกนนกรก และซอสตยตอผวเมยของตว จะคบกบผวเขาเมยเขา กรจกระวง ไมทำาตวสนทสนมจนเกนขอบเขตไป

คนทไมทำาผดประเวณ และรจกรกลกรกเมย

ของตวอยางน ไดรบยกยองวาเปนคนด

เพราะจะมความสขในครอบครว

ไมมเรองววาท

บาดหมางกน

และเพอนกไววางใจไมตงตวเปนศตร

54

เอาเงนมาคนนะ

เจาจงรไวเถด ใครกตามททำาด ๓ อยางน เรยกวา เปน

บณฑตไดทงนน

การสงเกตลกษณะของบณฑต นอกจากทำาด ๓ อยางทพอ

ชแจงมาแลว เจาจะตองสงเกตทคำาพดของเขาอก ซงจะแสดงออก

มาในรปลกษณะ ๔ อยาง คอ ไมพดโกหก ไมพดสอเสยด ไมพด

คำาหยาบ และไมพดเพอเจอ

พดดขอท ๑ ไมพดโกหก คอ ไมยอมพดคำาทไมตรงกบ

ความจรง พรอมกนนกพดแตคำาสตยจรง

คนพดความจรง

ยอมไดรบ

ความนบถอ

และไววางใจ

จากคนทวไป

เพราะมถอยคำานาเชอ

อยางคนทไปยมเงนเขา พดวาจะใชเวลาไหน กนำาไปใชให

ตรงตามเวลา คนทใหยมกไววางใจ คราวหนาไปยมอกเจาของเงน

กไมขดของ ยนดใหยมเพราะเหนวาเปนคนพดจรง แมศาลยงลดโทษ

ใหแกจำาเลยทสารภาพความจรงตอศาล เพราะฉะนน คนทพดความ

จรง จงเรยกวาพดด

พดดขอท ๒ ไมพดสอเสยด หมายความวา ไมพดยยง

ใหคนอนแตกกน พรอมนกคอยพดประสานสามคค เชน

55

ดกนเถอะเพอน

ใกลเสรจแลวครบ

ขอบคณนะทชวย

เหนเพอนจะ

ทะเลาะกน

กไปพด

ประสาน

ทางฝายโนนฝายน

พยายามใหเขาคนดกน

คนพดประสานสามคคอยางน เรยกวา พดด เพราะไดทำา

ประโยชนคอ สรางความมนคงแกหมคณะ ไดรบยกยองจากคนทวไป

พดดขอท ๓ ไมพดคำ�หย�บ คอ ไมยอมพดคำาหยาบคาย

ตาง ๆ พรอมกนน กพดแตวาจาทสภาพออนหวาน เชน ใชคำาสรรพนาม

แทนตวทสภาพ เปนชายใชวา ครบ ผม เปนหญงใชคำาแทนตววา ขา

คะ ดฉน และจะพดจากบใครกไมพดกระโชกโฮกฮาก พดจานมนวล

ไพเราะห นาฟง

คนทพดจาสภาพ

ออนหวานอยางน

เรยกวาเปนคนพดด

เพราะไปพดกบใคร

เขากรกใครนบถอ

แมจะวานใครทำาอะไร

หากพดกบเขาดวยถอยคำา

ไพเราะออนหวาน

เขากจะทำาใหดวยความเตมใจ

56

อยางพอแมจะใชทำางาน ถาพดใชงานดวยถอยคำาออนหวาน

ลกกจะเตมใจทำา แตถาพดจาหยาบคายใชใหทำาอะไร ลกกไมคอย

อยากทำา ถงทำาใหกทำาดวยความไมเตมใจ

เจาคงเคยไดฟงนทานเรองโคนนทวศาลมาแลว เศรษฐตอง

พายแพพนนเขา กเพราะพดจาหยาบคายกบโค มนเสยใจทไดยน

เจาของพดจาหยาบคาย จงไมยอมลากเกวยน แตเมอเศรษฐพด

ออนหวาน มนจงยอมลากเกวยนและไดรบชยชนะ

เพราะฉะนน คนทพดจาสภาพออนหวานจงเปนคนด

พดดขอท ๔ ไมพดเพอเจอ คอ ไมพดจาเหลวไหลไรสาระ

พรอมกนน กพดแตถอยคำาทเปนสารประโยชน

เชน จะเลาเรอง

กเลาเรองทม

หลกฐานเชอได

อยางเรอง

ประวตศาสตร

และพดรจกกาลเทศะ วาเวลาไหนควรพด เวลาไหนไมควรพด เชน เปนเดกไมพดสอดขน ระหวางผใหญกำาลงสนทนากน อยางนเปนตน

เจาจงจำาไววา ใครกตามทมคำาพดอยในลกษณะ ๔ อยางน

เปนบณฑตไดทงนน ไมวาผใหญหรอเดก

การสงเกตลกษณะของบณฑต นอกจากสงเกตทการทำาด

แลว และพดด สองอยางดงทอธบายมาแลว เจาจะตองสงเกตท

57

เรยนไวไมสนคด

ความคดของเขา ซงเขาจะแสดงความคดออกมาใหเราร ๓ อยาง คอ

ไมคดลกทรพยของผอน ไมคดพยาบาทปองรายผอน และไมเหนผด

คดดขอท ๑ ไมคดลกทรพยของคนอน คอ ไมคดในทาง

ทจะลกทรพยของเขา ไมวาโดยวธใด ไมวาทรพยนนจะมากนอย

เพยงใด พรอมกนน กคดแตเรองทำามาหากนในทางสจรต ผใหญ

ทประกอบอาชพอยแลว กคดแตเรองจะทำางานอาชพของตนให

เจรญกาวหนา

ขอใหตงขอสงเกตไว คนทมงานทำา มอาชพแลว ความคดอาน

ในเรองลกทรพยของคนอนไมคอยม เพราะฝกใฝอยกบอาชพของตน

สวนคนทวางงาน ไมประกอบอาชพอะไรเปนหลกฐาน พวกนแหละ

สวนมากคดแตเรองขโมยทรพยตลอดเวลา

สำาหรบเดก ๆ ทกำาลง

อยในวยศกษาเลาเรยน

ยงไมไดทำางาน

ประกอบอาชพ

กใหตงขอสงเกตไว

คนไหนสนใจ

เรองการเรยน

คนอยางนเชอไดวา

ไมคดในเรองลกทรพย

สวนคนไหนไมสนใจการเรยน ชอบเกะกะ คนอยางนแหละ

ทจตใจหมกมนอยกบเรองลกทรพย หรอเรองคดชวอยางอน

58

เบกบานสดใสเพราะไมพยาบาท

คนทไมคดลกทรพยของคนอน คดอยแตในเรองสมมาอาชพ

อยางน เรยกวา เปนคนมความคดด เพราะไมตองไปลงมอขโมย

ทรพยของคนอน คนทลงมอขโมยทรพยเขานน ในชนแรกตอง

คดขโมยเขาเสยกอน แตเมอตดไฟตนลมเสยกอน คอ ไมคดขโมย

รบประกนไดวาจะไมขโมยทรพยของใครเลย

คดดขอท ๒ ไมคดพย�บ�ทปองร�ยผอน คอ พยายาม

มองคนอนในแงดเสมอ แมจะมใครตงตวเปนศตรจองลางจองผลาญ

กไมคดเปนศตรกบเขาและใหอภยแกศตรอยเสมอ อยางพระพทธเจา

ของเรา แมจะมศตรคอยคดทำาราย อยางถกพระเทวทตพยายามฆา

หลายครงหลายหน พระองคกไมผกพยาบาทกบพระเทวทต ทรง

ใหอภยแกเขาตลอดมา

คนทไมคดพยาบาทคนอนอยางนเปนคนมความคดด เพราะ

มใจสง นาเคารพบชา

เราจะสงเกตวา

ใครมจตไมคด

พยาบาท กให

สงเกตทการกระทำา

คอหนาตาของเขา

จะยมแยมแจมใส

แสดงความเมตตา

กรณาตอผอนอยเสมอ

59

อยาตกปลาเลยมนบาปนะ

มนตวอยางไรบาป

คดดขอท ๓ ไมเหนผด คอ เปนคนมความเหนถกทำานอง

คลองธรรม แมจะถกใครชกจงใหเหนผดเปนชอบ กไมยอมคลอยตาม

คงยดมนอยในความเหนทถก เชน เหนวาบาปบญมจรง คณของ

พอแมครอาจารยมจรง อยางนเปนตน เราจะสงเกตใครวาไมมความ

เหนผด ใหสงเกตทคำาพดของเขา

คอ เวลาพด เขาจะ

แสดงความเหน

ทถกตองออกมา

ไมนอกลนอกทาง

และสงเกตทการกระทำา

เชน เขาจะไมทำาสงใด

ทผดแบบแผนประเพณ

เคารพตอระเบยบแบบแผนทด

เชน เคารพตอศาสนา เคารพตอพระภกษ เปนตน

เจาจงรไวเถดวา ใครกตามทคดด ๓ อยางน เปนบณฑต

ทงนน

ลกรก ลกษณะ ๑๐ อยางทพอพดมาน เปนลกษณะของคน

ทเปนบณฑต เจาจะเหนแลววา คนพาลกบบณฑตนน มลกษณะผด

ตรงกนขามอยางขาวกบดำาทเดยว ใครประพฤตตวเปนพาล ความ

เปนพาลนนจะฉดตวเขาใหตกตำา เกดมาทงชาตเอาดไมได อยทไหน

มแตคนเกลยดชง

60

สวนคนทมคณลกษณะของบณฑต ๑๐ อยางประจำาตว

ความเปนบณฑตนนจะเชดชเขาใหเดน เปนทเคารพรกใครของคน

ทวไป ใหเจาสงเกตดคนทไดรบยกยองวาเปนคนดของโลก หรอ

คนดของประเทศนน เพราะอำานาจความประพฤตดเปนบณฑตนเอง

อยางพระพทธเจาของเรา

แมพระองค

จะนพพานไปแลว

ถงสองพนหารอยกวาป

คนกยงเคารพนบถอ

ไมจดจาง วดทกวด

มรปของพระพทธเจาตงไวเปนทบชา

และบานของคนไทยเรา ทนบถอ

ศาสนาพทธเกอบทกหลงคาเรอน

มรปของพระพทธเจาตงไวบชาทงนน

อยาวาแตสวนอนเลย แมแตรอยพระบาทของพระพทธเจา

กมคนกราบไหว อยางพระพทธบาททจงหวดสระบร พอถงระยะ

เทศกาลกลางเดอน ๓ เดอน ๔ จะมคนไทยจากทกภาคพากน

หลงไหลมากราบไหวรอยพระพทธบาท

สำาหรบผนบถอพระพทธเจานน ไมใชมเฉพาะแตประเทศไทย

เทานน ประเทศภาคตะวนออกหลายประเทศ เชน พมา ลงกา ลาว

เขมร จน ญปน ทเบต เกาหล ญวน เหลาน นบถอพระพทธศาสนา

และเคารพพระพทธเจาทงนน ยงนบวนกจะมคนนบถอกวางขวาง

61

แพรหลาย แมฝรงทไมเคยนบถอพระพทธศาสนามากอน เวลาน

ปรากฏวาหนมานบถอเปนจำานวนมาก

ทพระพทธเจา

ไดรบความเคารพ

นบถออยางน

ไมใชเพราะความร

ของพระองคอยางเดยว

เปนเพราะม

ความประพฤตด

ชวยสนบสนน

เพราะพระพทธเจา มความประพฤตดเปนเลศ ทางดานการ

กระทำา พระองคไมเคยทำาชวเลย มแตทำาความดตลอดพระชนมชพ

เชน แสดงความเมตตากรณาตอมหาชน แมหนทางจะไกลแคไหน

ไดรบความลำาบากเพยงไร พระองคกจะเสดจไปสงสอนประชาชน

ชวยใหเขาพนทกข ไดรบความสข ทางดานคำาพด พระองคไมเคย

พดชว พดแตถอยคำาดมประโยชน ทางดานความคด พระองคไมเคย

คดชวเลย คดแตในสงทดงาม แสดงวาพระพทธเจาของเรามลกษณะ

เปนบณฑตครบทกอยาง

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลท ๕ ทเรารจกพระองค

ในนามพระพทธเจาหลวงบาง สมเดจพระปยมหาราชบาง ทพอ

พาเจาไปถวายบงคมเมอเชาน และเจาไดพดถงพระองคทานเมอ

ตอนตนแลว ใหเจาทราบไวดวยวา พระมหากษตรยไทยหลายรอย

62

พระองคตงแตตงประเทศมา ไมมกษตรยองคไหนทประชาชนรก

และเคารพมากเทาพระพทธเจาหลวง จนกระทงไดนามวาพระปย-

มหาราช ซงแปลวา กษตรยทประชาชนรกมาก ทพระพทธเจาหลวง

ไดรบความเคารพรกจากประชาชนมากอยางนน ไมใชเพราะความร

ของพระองคอยางเดยว เปนเพราะความประพฤตดชวยสนบสนน

ดวย

คอ ในดานการกระทำา พระองคมไดทำาชว ทำาแตคณความด

เชน แสดงออกซงพระมหากรณาธคณชวยความทกขของประชาชน

ทสำาคญกคอทรงเลกทาส เพราะสงสารประชาชนทตองตกไปเปน

ทาสเขา และไดรบความกดขทารณจากนายเงน

63

ในดานคำาพด พระองคกมไดพดชว ตรสโอภาปราศรยแต

ถอยคำาด

ในดานความคด พระองคกมไดคดชวราย ทรงคดแตใน

เรองทดงาม

เพราะอำานาจความประพฤตดครบลกษณะของบณฑตนเอง

จงเชดชพระพทธเจาหลวงใหกลายเปนคนสำาคญ

ลกรก คณลกษณะความเปนบณฑต ๑๐ อยาง มความ

สำาคญมากเพราะสงเสรมใหคนเปนคนดดงกลาวแลว เจาจงจำาไว

ใครมลกษณะบณฑตครบถวน จงคบเขาเถด จะเปนสรมงคลแก

ตวเอง

เอาละลก วนนเราคยกนมานานพอสมควรแลว หยดไวเพยง

แคนแหละ คราวหนามเวลาวาง พอจะอธบายเรองการคบบณฑต

ใหเจาฟงตอไป เจาไปชวยคณแมทำางานไดแลว” แลวเดกชายเพยร

กกราบบดาขนไปบนเรอนชวยมารดาทำางาน

64

๕.

คณสมบตของบณฑตขอทวา ไมเหนผดนน หมายความวา ไมเหนผดอยางไร และทวาเหนถกนน ถกอยางไร ?

คำาถามประจำาบท

๑.

เดกชายแดงรปรางหนาตาดและแตงตวด แตชอบพด

คำาหยาบจะเรยกวาเปนบณฑตไดหรอไม เพราะเหตไร ?

๒.นกเรยนคนหนง มความ

เมตตากรณาชอบชวยเหลอคนทไดรบความเดอดรอนเสมอ เขามคณลกษณะของบณฑตขอไหน ?

๓.

คณสมบตของบณฑตขอทวา ทำาดนน

ทำาดอยางไรบาง ?

๔.

พอทใจด ตามใจลกทกอยางแมลกจะทำาผดกตามใจ จะ

เรยกวาเปนบณฑตเพราะคดดไดหรอไม เพราะเหตไร ?

65

บทท๔ การคบ

บณฑต

เยนวนอาทตยตอมา ขณะทนายเพม รกวชา กำาลงนงพกผอน อยสนามหญาหนาบาน เดกชายเพยรคอย ๆ เดนเขาไปหาพดวา “คณพอครบ พรงนเปนวนเกดของผม ผมอยากชวนเพอนสก ๕-๖ คน มารบประทานอาหารทบาน คณพอจะอนญาตไหมครบ”

“เออ จรงซนะ วนพรงนเจาจะมอายครบ ๑๒ ปแลว พอ เกอบลมไป แมของเจาเตรยมเรองงานวนเกดของเจาไวอยางไรบาง เลาใหพอฟงซ”

“คณแมวาจะใหผมใสบาตรพระตอนเชา ๑๒ องคเทาอาย ของผม และผมบอกวาอยากเลยงอาหารเพอนตอนเลกโรงเรยนแลว คณแมเหนดวย แตใหมาขออนญาตคณพอเสยกอน”

“พอไมขดของ พรงนเจาเชญเพอนมารบประทานอาหารได เพราะพออยากใหเจามเพอนไปมาหาส จะไดไมวาเหว

เรองการคบเพอน พอไมหาม แตพอเปนหวงอยอยางเดยว กลวเจาจะไปคบเพอนไมด พออยากใหเจาคบเพอนทเปนคนด”

66

“คณพอครบ ผมทำาตามคำาสอนของคณพอทกอยาง เพอน ทผมเชญมาบานเราพรงน มความประพฤตดทกคน มลกษณะเปน บณฑตทคณพอเคยพดใหผมฟงเมอคราวกอน”

“ถาอยางนนกดแลวลก เมอวนอาทตยทแลว พอพดเรอง ลกษณะของบณฑตใหเจาฟงอยางละเอยดแลว วนน พอจะพด เรองการคบบณฑตใหเจาฟง เวลานเจาวางไมใชหรอ ?”

“ผมวางครบคณพอ และกำาลงอยากฟงเรองตออยทเดยว คณพอกรณาเลาใหผมฟงเถอะครบ”

“พอเคยพดใหเจาฟงแลว เมอวนกอนวา การคบคนพาลม แตทางเสย ทำาใหผคบกลายเปนคนชวตามเขา สวนการคบบณฑต มลกษณะตรงกนขาม คอ จะทำาใหเราไดรบประโยชนอยางคมคา เชน กลายเปนคนมนสยดอยางเขาและไดรบความสข

คนทคบกบบณฑต ยอมถายทอดนสยจากบณฑตอยางไมม ปญหา เพราะเมอคบบณฑตบอย ๆ เหนความประพฤตเรยบรอย กรยามารยาทสภาพ ไดฟงวาจาสภาพออนหวานกจะจำาแบบอยาง ทดมาประพฤต ทำาใหกลายเปนคนดไปดวย

จรงอย การเลยนแบบความประพฤตของคนดทำาไดยาก ตองพยายามฝนใจทำา เหมอนพายเรอทวนนำา คนพายเรอทวนนำา ตองไดรบความลำาบากและเหนดเหนอย เพราะตองคอยขนเรอไมใหลอยไปตามนำา ตองออกแรงพายเรอแรงมาก เรอจงจะวงทวนนำาได

67

ยกตวอยางเชน เราเหนเขามความประพฤตด มเมตตากรณา มมารยาทออนโยน จะทำาตามอยางเขาบาง รสกวาทำายากเหลอเกน ตองฝนใจทำา การเลยนแบบคนดอยางน แมจะทำายากอยบาง แต เมอไปคบกบเขานานเขา ไปมาหาสกนบอย ๆ กจะถายทอดความด จากเขาโดยไมรสกตว ไมตองดอนไกล ดลายมอของนกเรยนกแลวกน เมอมาเขาโรงเรยนใหม ลายมอไมด แตเมอเหนลายมอครบอย ๆ และฝกหดเขยนตามลายมอคร ไมชากจะมลายมอดอยางคร

แมคนทเคยมนสยชวมาเพราะไปคบคนพาลมากอน แตเมอ มาคบกบบณฑต จะชวยแกนสยใหเปนคนดได เชน เรองพระเจา อชาตศตร พอเคยเลาใหเจาฟงแลววา พระเจาอชาตศตรตองกลาย เปนคนชวถงกบปลงพระชนมพระราชบดา เพราะไปคบคาสมาคม กบพระเทวทต

ตอมาภายหลง พระองคไดมาคบกบพระพทธเจาของเรา

ซงเปนบณฑต มความประพฤตด

เลยกลบกลายเปนคนดมศลธรรม สำานกถงบาป

ทเคยทำาไว ละเวนการทำาบาปโดยสนเชง ไดทรงบำาเพญบญกศลไว ในพระพทธศาสนามากมาย ความดสำาคญทจารกอยในประวตศาสตร คอไดเปนกำาลงสำาคญในการถวายความอปถมภแกพระสงฆเมอ ทำาสงคายนาครงท ๑

68

เจาเรยนเรองประวตของพระพทธศาสนามาแลว คงจะจำาได

เมอพระพทธเจานพพานแลวใหม ๆ คำาสอนของพระพทธเจายงไมได

รวบรวมไวเปนหมวดหม พระสงฆสาวกผใหญจงประชมตกลงกน

รวบรวมคำาสอนของพระพทธเจา การรวบรวมคำาสอนของพระพทธเจา

น ศพททางศาสนาเรยกวา ทำาสงคายนา

แตการทำาสงคายนาเปนเรองใหญ ตองประชมสงฆจำานวน

มาก และตองใชเวลาทำางานอยหลายเดอน จำาเปนตองไดคนสราง

ทประชมให และถวายอาหารแกพระสงฆทกวน คณะสงฆเหลานน

จงไดพากนไปเฝาพระเจาอชาตศตร ทลเรองทจะทำาสงคายนาและ

ขอความอปถมภ พรอมทงทลใหซอมแซมวดทชำารดทรดโทรมอก

หลายวด

พระเจาอชาตศตร กทรงรบทจะถวายความอปถมภทกอยาง ขอใหคณะสงฆไดตงใจทำางานทางดานศาสนา

เพราะพระเจาอชาตศตรไดทรงทำาความดชวยศาสนาอยางน

ประวตศาสตรทางศาสนาจงไดจารกชอไว

เจาจะเหนแลววา พระเจาอชาตศตร แมจะเคยเปนคนพาล

มาแลว เมอไดมาคบกบพระพทธเจาซงเปนบณฑต กกลบตวเปน

คนดได

69

อหงสกะ XXXโกรธ ๆๆๆ

อกเรองหนงคนทเคยเปนคนพาลมาแลว แตกลบตวไดเมอ มาคบบณฑต คอเรองพระองคลมาล

พระองคลมาลน เมอเปนเดกชออหงสกะ บดามารดาสง ไปเรยนวชาในสำานกของอาจารยทมชอเสยงแหงหนง

อหงสกะเรยนหนงสอเกงกวาเพอนทกคน ความประพฤต กเรยบรอยเปนทโปรดปรานของอาจารยมาก

เพอนรวมสำานกเหนอหงสกะ

ดเกนหนาตวกอจฉา จงคดหาทางกำาจด

โดยไปกลาวโทษอหงสกะอยเนอง ๆ วา เขาคดรายตออาจารย

และนนทาวารายอาจารยตาง ๆ

ทแรก อาจารยกไมเชอ แตเมอถกยยงบอย ๆ อาจารยกเชอ และเกลยดชงอหงสกะ ในทสดกคดหาอบายฆา

วนหนง อาจารยไดเรยกอหงสกะมาพบสองตอสอง บอกวา อาจารยมวชาสำาคญอยางหนงทจะสอนให แตเคลดลบของวชาน สำาคญอยทจะตองไดนวมอของคนหนงพนคนมาเสยกอน จงจะ เรยนได ถาไมไดนวมอครบตามจำานวนนน จะเรยนวชานไมได

อาจารยถามอหงสกะวาอยากไดวชานหรอไม อหงสกะตอบ วาอยากได อาจารยบอกวาถาอยากไดวชานกใหไปฆาคนเอานวมอมา จะทำาไดหรอไม

70

ไดนวครบพนเมอไหรคอยกลบมา

อหงสกะอยากไดวชา ไมไดนกเฉลยวใจวาอาจารยจะคดฆา

ตนทางออม เพราะความจรง เรองทอาจารยพดนนไมเปนความจรง

แสรงปนเรองขนเพอฆาอหงสกะทางออม ครนจะฆาศษยเฉย ๆ

อาจารยกเกรงเกดเรองออฉาวเสยชอเสยง

เพราะอหงสกะ

ไมมความผดอะไร

จงปนเรองขน

เพอตองการ

ยมมอคนอนฆา

เพราะอาจารย

เชอแนวา

ถาอหงสกะ

ไปฆาคน

ไมชาจะถกคนอนฆาตาย

เมออหงสกะถกฆาตาย ตวอาจารยกไมตองมมลทน นบวา

เปนวธการทฉลาดของอาจารยมากทเดยว

เพราะความไมรเทาทนอาจารยนเอง อหงสกะจงรบคำาทจะ

ไปฆาคน หานวมอมาเพอเรยนวชา

เขาเทยวฆาคนตายแลวตดนวมอมารอยเปนพวงไวทคอ

ชอเสยงเลาลอไปทวเมอง เปนทหวาดเสยวของคนทวไป ประชาชน

ตงชอเรยกเขาใหมวา โจรองคลมาล ซงแปลวา โจรมนวมอคนรอย

อยทคอ

71

ตองออกไปโปรดสตวแลว

ทางฝายบานเมองเหนวาโจรองคลมาลโหดรายมาก เปนภย ตอประชาชน จงสงกองทหารออกไปปราบปราม

ฝายมารดาของโจรองคลมาล ไดทราบวาทางบานเมองสง กองทหารออกไปปราบ เกรงบตรจะเปนอนตราย จงรบเดนทางออก ไปบอกบตรใหหลบหน

พระพทธเจาของเราทรงทราบวา มารดาของโจรเดนทางไป พบบตร ทรงรวาเมอพบมารดา โจรองคลมาลจะจำามารดาไมได เพราะเมอฆาคนตายหลายศพแลว เขาเลยกลายเปนคนมสตฟนเฟอน เขาจะตองฆามารดาอยางแนนอน

พระพทธเจาสงสารโจร เพราะเขากลายเปนโจรเพราะความ โงเขลา หลงเชออาจารยทเลวทราม เกรงวาหากเขาฆามารดาจะ เปนการทำาบาปอยางรายแรง พระองคจงรบเสดจไปพบโจรกอนท เขาจะพบกบมารดา

โจรเหนพระพทธเจากวงไลเพอฆา

เอานวมอ แตวงตาม

พระพทธเจาไมทน พอวงเหนอย

กบอกพระพทธเจาใหหยดเดน

พระพทธเจา กตรสกบโจรวา พระองคหยดนานแลว แต โจรซยงไมหยด

72

โจรหาวาพระพทธเจาพดโกหก เพราะยงทรงเดนเรอยอย พระพทธเจากตอบวา พระองคไมไดโกหก ทวาพระองคหยด

หมายความวา หยดทำาบาป สวนองคลมาลซทยงไมหยด โจรองคลมาลกเถยงวา เขาหยดนงแลว เพราะเขาหยดอย

กบท ไมไดเดนเลย พระพทธเจาตรสวา องคลมาลหยดเดนจรง แตไมหยดจาก

การทำาบาป ทำาบาปฆาคนมากเหลอเกน แลวยงจะมาฆาพระองคอก

โจรฟงคำาของพระกสำานกตวได เสยใจทตนไดทำาบาป จงโยนดาบทง และถอดพวงนวมอทรอยคอออกโยนทง เขาไปเฝาพระพทธเจา

กราบทแทบพระบาทของพระองค พระองคกทรงสงสอน โจรใหรจกบาปบญคณโทษตาง ๆ กลบจตใจโจรทเคยโหดรายใหกลาย เปนคนมความเมตตากรณา ตอมาโจรองคลมาลไดบวชเปนพระภกษ ในพระพทธศาสนา เปนพระทมความสำาคญองคหนง

เจาเหนหรอไม เพราะโจรองคลมาลไดมาคบกบพระพทธเจา แท ๆ จงกลายเปนคนด หากไมไดคบกบคนดอยางพระพทธเจา คง กลบตวเปนคนดยงไมได

อยาวาแตคนเราเลย แมแตสตวทชวเพราะไดตวอยางทไมด

73

หนาเดน

หากไดเหนตวอยางทด และไดอยใกลชดตวอยางทดบอย ๆ กจะ แกนสยชวกลายเปนดไปไดเหมอนกน อยางนทานเรองมาทรงของ พระราชา

นานแลว พระราชาองคหนง มมาทรงตวหนงเปนมาทดมาก พระองคทรงใชสอยอยตลอดเวลา ตอมา คนเลยงมาเกาขอลาออก ไดคนเลยงมาใหมมาแทน แตคนเลยงมาใหมนขาพการ คอเดนขาเขยก

ตามธรรมดาคนเลยงมา

ตองเดนนำาหนาจงมาเดนทกวน

มาไดสงเกตการเดนของคนเลยงใหมทกวน

และจดจำาไว พอนานเขา

มากเลยเดนขาเขยกตามคนเลยงมา

เมอมคนไปกราบทลพระราชาวา เวลานมาทรงเดนขาเขยก กรบสงใหแพทยหลวงไปตรวจ

แพทยหลวงไปตรวจดมาอยางละเอยดถถวน ไมพบโรคภย ในตวมา จงไปกราบทลพระราชาใหทรงทราบ พระราชารบสงให ปโรหตไปตรวจหามลเหตททำาใหมาขาเขยก

74

เดนใหตรง ๆ นะ

ปโรหตไดไปตรวจดมาอยางละเอยดถถวน กรวาเปนเพราะ มาจำาอยางคนเดนขาเขยก จงเดนเขยกตาม

ปโรหตเหนวา วธแกมาขาเขยกงายนดเดยว คอ เปลยนคน เลยงมาใหม หาคนขาดมาเลยงแทน ไมชามากจะเดนปกตอยางเดม จงนำาความไปกราบทลใหพระราชาทรงทราบ

พระราชาจงรบสงใหเปลยนคนเลยงมาใหม หาคนเลยงมา ขาดมาแทน ไมชามาทเคยเดนขาเขยกนน กกลบเดนดอยางเดม

เจาจะเหนแลววา แมแตสตวเคยชวมาแลว เมอไดมาเหน ตวอยางทด กเปลยนนสยจากชวเปนดไปได

เพราะฉะนน พระพทธเจาจงสอนใหคนคบบณฑต เพอ ตองการใหถายทอดนสยดจากเขา ทำาใหเรากลายเปนคนดอยางเขา ดวย

75

ใจเยนเพอน

นอกจากน คนทคบบณฑตยงไดรบความสขตลอดเวลา จะ ไมไดรบความเดอดรอนจากบณฑตเลย

เขาจะไมชกนำาเราทำาความผดตาง ๆ

มแตจะคอยหามปราม

เมอเราถลำาตวจะทำาความชว

รบรองไดวา คนทคบบณฑต จะไมตองไดรบโทษจากทาง บานเมอง เชน ตองถกจบตวไปคมขง และผปกครองกไมไดรบ ความเดอดรอนดวย

การคบบณฑต นอกจากไมไดรบความเดอดรอนแลว ยงพลอย ใหเรามชอเสยงดวย เพราะคนทเปนบณฑตนน จะทำาแตความดท คนยกยอง เชน ชวยคนตกนำา ชวยคนกำาลงเปนลม ชวยเจาหนาท ดบไฟเวลาเกดไฟไหม เมอเขาทำาดอยางน คนกพากนยกยองชมเชย

ในฐานทเราเปนเพอนกบเขา เมอเขาไปทำาความดมา กพลอย มชอเสยงไปกบเขาดวย เหมอนใบไมทหอดอกไมหอม แมใบไมจะ ไมมกลนหอม แตเมออยรวมกบดอกไม กพลอยมกลนหอมไปดวย

ตามทพออธบายมาน เจาคงเหนแลววา การคบบณฑตไดรบ ประโยชนคมคามากทเดยว ใครทคบบณฑตอยแลว จงรไวเถดวา กำาลงมโชคด

แตขอสำาคญอยทวา ตองพยายามถายทอดความดจากเขา อยาสกแตคบ หรออยใกลชดกบเขาเฉย ๆ จะกลายเปนอยางทพพ

76

ครบ เดยวแกใหครบรสกวา

จะไมถกนะ

คนใหเขากนจะไดอรอย

คอ ทพพนนจะใชคนแกงจนกรอน กไมรรสแกงวาเปนอยางไร เขาจงเปรยบคนทอยใกลคนดแลวไมทำาตามอยางคนดวาเหมอนทพพทไมรจกรสแกง

หรอบางทเขากพดเปรยบเทยบเปนทำานองวา ใกลเกลอกนดางตามธรรมดามเกลอแลว ควรจะใชเกลอในการทำาประโยชน

ตาง ๆ เชน ใชในการปรงอาหาร แตหากใครอตรไปเอาดางมาใชแทนเกลอ คนนนกนบวาโง

เหมอนคนทอยใกลบณฑต แลวไมจำาความประพฤตทดของบณฑต ไปใชใหเปนประโยชนแกตว แตกลบไปจำาอยางคนพาลมาใช

และขอสำาคญอกอยางหนง คนทคบกบบณฑตนน ตองม ความอดทนตอคำาตกเตอนของบณฑตได ซงเขาจะพดตกเตอนเรา อยางตรงไปตรงมา

เพราะบณฑตนน เหนใครทำาผด

จะตำาหนตอหนา เพอใหกลบตว

เปนคนดจะไมนนทา

วารายใครลบหลง

77

รสกวาจะผดนะไปทำามาใหม แนจรงกทำาเองส

บางคนถกบณฑตตำาหนเขาบางกโกรธ อยางนเปนคนดยง ไมได เพราะฉะนน หลกทควรตงไวในใจเมอคบกบบณฑต คอความ อดทน

จงนกอยเสมอวา บณฑตทตกเตอน

สงสอนเรานนเหมอนกบคนชบอก

ขมทรพยใหเรา เพราะจตใจ

ของบณฑตนนหวงดตอเราจรง ๆ

ทตกเตอนแนะนำากเพราะหวงด หวงจะใหเราเจรญกาวหนา มไดมงรายอะไรเลย

ลกรก เหตผลตาง ๆ ทพอพดใหเจาฟงน เจาคงมองเหนแลววา การคบบณฑต เปนการสรางความเจรญกาวหนาแกตวเราเองโดยตรง เพราะจะชวยตวเราใหเปนคนด

พอดใจมากทเจารจกคบเพอนดตามทพอสอน พอคดวา พรงน พอคงจะรจกเพอนของเจาทกคน และวนนน พอจะพสจน วาเพอนของเจาเปนคนดจรงตามทเจาพดหรอไม

ลกรก วนนเราหยดคยกนแคนเถอะ เจาไปชวยคณแมทำางาน บานไดแลว”

เดกชายเพยรกราบทตกของบดา แลวขนเรอนชวยมารดา ทำางานบาน

78

๕.

คนทอดทนตอคำาตำาหนของบณฑตได กบคนทอดทน

ไมได จะไดผลตางกนอยางไรบาง ?

คำาถามประจำาบท

๑.

มสภาษตไทยเราบทหนงวา “คบคนดเปนศรแกตว” หมายความวา

อยางไร ?

๒.

คนทเคยเปนคนชวมาแลว เมอไดมาคบกบบณฑต จะ

กลบเปนคนดไดหรอไม เพราะเหตไร ?

๓.

เพราะเหตไร บางคนทอยใกลชดกบบณฑตจงไมเปนคนดอยาง

บณฑต ?

๔.

นนทากบตำาหน ตางกนอยางไร ?

79

บทสงทาย

วนรงขน เดกชายเพยรไดทำาบญใสบาตรพระตอนเชา เสรจ แลวไปโรงเรยน เมอโรงเรยนเลก ไดพาเพอน ๖ คน มารบประทาน อาหารทบาน และแนะนำาเพอนใหรจกกบบดามารดา เพอนทกคน ไดทำาความเคารพทานทงสองดวยกรยาอาการนอบนอม

ผบงเกดเกลาทงสองของเดกชายเพยร ไดตอนรบทกทาย ปราศรยกบเดกเหลานนเปนอยางด เดกทกคนไดรวมรบประทาน อาหารกนอยางสนกสนานราเรง เสยงคยกนเสยงหวเราะดงลนอย มไดขาด เมอใกลพลบคำา เพอนของเดกชายเพยรกลากลบ

80

มนเปนนำาใจของเพอน ดแลวลก

ขนมทงนนเลย

หลงจากอาบนำา และรบประทานอาหารเยนแลว เดกชาย

เพยร กรบแกหอของขวญทเพอนแตละคนนำามามอบให

นายเพมมานงดบตรซงกำาลงทำางานงวนอย พดขนวา

“ลกรก เพอนเจาแตละคนทมาบานเราวนนเปนคนดมาก

สมกบทเจาคยไว กรยามารยาทกเรยบรอย รจกมสมมาคารวะ

พอขอชมเจาทรจกเลอกคบเพอนทเปนคนด เขาใหอะไรเปนของขวญ

วนเกดแกลกบางละ”

“ไมมอะไรมากดอกครบ คณพอ สวนมากเปนขนมเลก ๆ

นอย ๆ” เดกชายเพยรนำาหอของขวญทแกออกแลวใหบดาด

“ลกเอย ของเพยงเทานกดถมไป แสดงถงนำาใจของเพอนเจา

วาเปนคนดมาก ลำาพงพอเอง ไมอยากใหเพอนของเจาซอของขวญ

เพราะเปนเรองหมดเปลอง

แตเมอเขาซอของ

เลก ๆ นอย ๆ

อยางนมาให

พอกรสก

สบายใจแทน

เพราะเขาจะได

ไมสนเปลอง

และไมเดอดรอน

ไปถงผปกครอง

81

วนน พอสงเกตเหนเจาราเรง เจาคงมความสขมากใชไหมลก”

“ครบคณพอ วนน ผมสบายใจมาก ทไดสนกสนานกบเพอน

คณพอครบ คณพอไมเหนใหอะไรเปนของขวญวนเกดแกผมบาง

เลยครบ”

“เจาอยากไดอะไรบอกพอซ”

“ผมอยากไดปากกาปลอกทองสกดามหนงครบ ปากกาทผม

ใชอยเวลาน ราคาถกมาก รสกอายเพอนเหลอเกน

เพอนสวนมาก

มปากกาด

ราคาแพง

ใชกนทงนน

ถาคณพอ

จะพาผมไปซอ

วนนกคงจะทน

เพราะยงเพงหวคำาอย”

“เรองปากกาปลอกทองทเจาอยากไดนน ถาพอจะซอใหเจา

กพอซอได เพราะราคาเพยงสองรอยกวาบาท แตพอคดแลว ยงไม

เหนควรซอใหเจาเวลาน

เจาอยาเขาใจผดวาพอไมรกเจา ทตองขดใจอยางน เพราะ

พอเหนวา เจายงไมมความจำาเปนตองใชปากการาคาแพงอยางนน

ปากกาดามเกาถงราคาจะถกบาง กพอใชเขยนได

82

เรองการใชการจาย เราควรคำานงถงฐานะของเราใหมาก

เหนคนอนเขามอะไร เราจะมตามอยางเขาหมดทกอยางไมได เพอน

ของเจามปากการาคาแพงใช เพราะฐานะทางบานของเขาด บางคน

เปนลกพอคาทมงคง บางคนเปนลกขาราชการชนผใหญ

สวนเจา มพอเปนเพยงแคเสมยน ไดเงนเดอนเพยงเลกนอย

หากขนไปทำาตามอยางเขา กจะกลายเปนคนไมรจกเจยมตว

มสภาษตโบราณสอนวา “ชางข อยาขตามชาง” หมายความวา

ชางตวมนใหญ

กขกอนใหญ

คนเราตวเลก

กตองขกอนเลก

เราตวเลก

ขนไปเบงข

ใหกอนใหญเทาชาง

กตายเทานนเอง

เปรยบไดกบการใชจาย คนทมรายไดนอย กตองจายแตนอย

ใหสมกบฐานะ อยาใชจายใหเกนฐานะของตวเอง

ลกเอย เวลาขางหนา เจายงจะตองมเรองใชจายหมดเปลอง

อกมากนก ไหนจะเครองแตงตว ไหนจะคาอาหารกลางวน ไหนจะ

คารถ และเจาจะตองเรยนหนงสออกหลายปกวาจะจบ

พอจงพยายามกระเหมดกระแหม พอมเงนเหลอบางกฝาก

ออมสนไวเพอการศกษาของเจา และนองของเจาอกคนหนง

83

อกอยางหนง พออยากจะขอเตอนเจาสกหนอย ในเรองการ

ใชสงของเครองใช ของตางประเทศบางอยาง เรานยมนำามาใชเปน

เครองประดบอยางหรหรา เชน นาฬกากบปากกา นยมกนวา ใคร

ใชนาฬกา ปากกา ราคาแพง กเปนคนโกเกมหนาตา

แตสำาหรบประเทศฝรงบางประเทศทเจรญแลว เขาไมไดคด

อยางคนไทยเรา เขาคดเพยงวา นาฬกา ปากกา เปนเพยงเครองใช

ธรรมดา มคนไปประเทศองกฤษมาเลาใหฟงวา

ขาราชการองกฤษ

ขนาดมตำาแหนง

หวหนากองบางคน

ยงใชปากกาจม

ไมมปากกา

ปลอกทองใช

เสยดวยซำา

เพราะเขาประหยด

รายจายของเขา

เมอเจาทราบเหตผลอยางนแลว คงจะไมเสยใจซนะ ทพอ

ไมซอปากกาปลอกทองให”“คณพอครบ ผมฟงคณพอพดแลว ผมไมอยากไดปากกา

ปลอกทองเลย ผมสงสารคณพอ ผมจะชวยคณพอประหยดรายจาย อยางมากทสด”

84

ครบ

เอามงคลไปใชดกวาลก

“เจาคดไดอยางนกดแลว ถงเจาจะไมไดปากกาปลอกทอง จากพอ กไมตองเสยใจดอกลกเอย พอมของขวญอยชนหนงจะมอบ ใหเจา

และของสงนราคามากกวาปากกาปลอกทองหลายรอยเทา เจาคงสงสยอยากรของขวญชนน พอจะบอกให ของขวญชนนไมใชอนไกล คอคำาสอนของพระพทธเจาสองขอทพอเลาใหเจาฟงตดตอกนหลายครง คอเรองไมคบคนพาลและคบบณฑต

พอเหนวาเหมาะทจะเปนของขวญสำาหรบวนมงคลของเจา เพราะถอกนวาวนเกดเปนมงคล และคำาสอนสองขอน ในทางพระ- พทธศาสนากเรยกวา เปนมงคล

เจาจงรไวดวย สงทเรยกวา เปนมงคลนน ไดแก มงคล ๓๘ ขอ ซงเปนคำาสอนของพระพทธเจาโดยตรง

และมงคลเหลานพระสงฆทานจะนำาไปสวด

ในงานมงคลตาง ๆ เชนงานแตงงาน งานตดจก

งานขนบานใหม ถอวาเปนสรมงคล

85

เราไมโดดเรยน

แตพระทานสวด ทานจะวาเปนคำาบาล เราฟงไมคอยรเรอง

แตเมอแปลเปนภาษาไทยแลว มงคลสองขอแรก กคอ การ

ไมคบคนพาล และการคบบณฑต ทพอไดอธบายใหเจาฟงอยาง

ละเอยดแลว พอจงอยากใหเจาซงเรยนรเรองมงคลสองขอน นำาไป

ปฏบตตลอดชวตของเจา เพราะถาเพยงแตรเฉย ๆ แตไมปฏบตหรอ

นำาไปใชใหเกดเปนประโยชนแกตว กไมมความหมายอะไร

อยางเรารจกชอขนม

เพยงแตรจก

ชอขนมเฉย ๆ

ไมลงมอรบประทาน

กจะไมไดรบรสอรอย

มงคลสองขอนกเหมอนกน ถาเจานำาไปปฏบตได กเปน

สรมงคลแกตวเอง คอ จะประสบความเจรญกาวหนาในชวต

เพราะไมวาเจาจะอย

ในวยเปนเดก

หรอเตบโตเปน

ผใหญภายหนา

เจาจะตองปลกตว

ออกหางจากคนพาล

จงจะไมกลายเปนคนพาล

และไมตดความกาวหนาในชวตของตนเอง

86

เพราะคนทคบคนพาล มแตจะทำาลายอนาคตของตวเอง มตวอยางมากแลว เชน เดกอยในวยเลาเรยนไปคบคนพาล กเลยกลายเปนคนเสย ตองออกจากโรงเรยนกลางคน

ผใหญททำางาน

มอาชพแลว

ไปคบคนพาล

กกลายเปนคนเสย

เชน เปนนกเลงการพนน

นกเลงเหลา

นกเลงผหญง เปนตน

สวนใครทไมคบคนพาล จะไมมทางเสยคนเลย และเมอหลก

ออกหางจากคนพาลแลว เจาจะตองพยายามคบคาสมาคมกบคน

ทเปนบณฑต เพราะคนดนน มแตจะฉดเราใหกลายเปนคนดยง ๆ

ขนไป

เมอเจาไมคบคนพาล และคบบณฑตอยางนแลว พรอมกน

นน กตองพยายามทำาตวเองใหเปนบณฑต อยาทำาตวเปนพาล โดย

มความประพฤตด เวนความประพฤตชวตาง ๆ คนอนจงจะเลอกคบ

เปนเพอน

เพราะคนอนทจะคบเรา เขากดทความประพฤตของเรา

หากเราประพฤตตวเปนพาล คนอนจะไมยอมคบดวย ขอใหเจา

รบเอามงคลสองขอนไวเถดลกรก จงทองไวใหขนใจวา

87

“ฉนจะไมคบคนพาล ฉนจะคบแตบณฑต”

ในวนเกดซงเปนวนมงคลสำาหรบชวตของเจาน พอขออวยพร

ใหเจาจงเจรญยง ๆ ขนไปเถด”

เดกชายเพยร กมลงกราบรบพรทแทบเทาของบดา แลว

นายเพมกกอดบตรชายดวยความรก เปนภาพทประทบใจของผได

เหนยงนก

จบเรอง

88

๕.

การคบคนพาล

ตดความกาวหนาในชวต

อยางไรบาง ?

คำาถามประจำาบท

๑.

เมอถงวนเกด

ควรทำาบญวนเกด

อยางไรบาง ?

๒.

การรจกกระเหมดกระแหม

ดอยางไร ?

๓.

มงคลในพระพทธศาสนา

มกขอ ?

๔.

มงคลสองขอแรกใจความวาอยางไร ?

ภาคผนวก

การไมคบคนพาลและการคบบณฑต

หนงสอสอนพระพทธศาสนาแกเดก

ร.ท. วชระ คงอดศกด แตง

ไดรบพระราชทานรางวล ชนท ๑

ในการประกวดประจำาพทธศกราช ๒๕๐๓

พระบ�ทสมเดจพระเจ�อยหว

ทรงพระกรณาโปรดเกลา ฯ ใหพมพพระราชทาน

เนองในงานพระราชพธวศาขบชา

พทธศกราช ๒๕๐๓

(สำาเนา)

ดวน

ท สร. ๙๘๑/๒๕๐๓ สำานกราชเลขาธการ

๒๘ เมษายน ๒๕๐๓

เรอง การประกวดแตงหนงสอแสดงพระพทธศาสนาสำาหรบสอนเดก

เรยน เลขาธการคณะรฐมนตร

อางถง หนงสอท รล. ๓๐๗๔/๒๕๐๓ ลงวนท ๓๐ มนาคม ๒๕๐๓

ตามทแจงรายงานของราชบณฑตยสถานไปวา ในการประกวด

แตงหนงสอแสดงพระพทธศาสนาสำาหรบสอนเดก ตามหวขอธรรม เรอง

“การไมคบคนพาลและการคบบณฑต” เพอรบพระราชทานรางวลและ

พมพพระราชทานในงานพระราชพธทรงบำาเพญพระราชกศลวศาขบชา

ประจำาป ๒๕๐๓ กรรมการตรวจในทางธรรม และสำานกศลปกรรมได

ตรวจคดเลอกแลวเหนวา ฉบบหมายเลขท ๘ และฉบบหมายเลขท ๙

อยในเกณฑทจะไดรบพระราชทานรางวล ตามสำาเนาตนฉบบทแนบไป

ซงสำานกเลขาธการคณะรฐมนตรไดนำาเสนอทานรองนายกรฐมนตร

พจารณาแลว จงขอใหนำาความกราบบงคมทลพระกรณาเพอทรงพระ-

บรมราชวนจฉยวา ฉบบใดควรไดรบพระราชทานรางวลท ๑ เมอทรง

เลอกแลว อกฉบบหนงกอยในเกณฑรางวลท ๒ ตามนยแหงประกาศ

แตงหนงสอพระพทธศาสนาสำาหรบสอนเดกนน

ไดนำาความกราบบงคมทลพระกรณาทราบฝาละอองธลพระบาท

แลว โปรดเกลา ฯ ใหสำานวนหมายเลขท ๙ ไดรบพระราชทานรางวล

ท ๑ และสำานวนหมายเลขท ๘ ไดรบพระราชทานรางวลท ๒

(ลงพระนาม) นกรเทวญ เทวกล

(หมอมเจานกรเทวญ เทวกล)

ราชเลขาธการ

(สำาเนา)ดวนม�กท รล. ๓๐๗๔/๒๕๐๓ สำานกเลขาธการคณะรฐมนตร

๓๐ มนาคม ๒๕๐๓

เรอง การประกวดแตงหนงสอแสดงพระพทธศาสนาสำาหรบสอนเดกทล ราชเลขาธการสงทมาดวย สำาเนาตนฉบบหนงสอสอนพระพทธศาสนาฯ เรอง “การไมคบคนพาลและการคบบณฑต”

ดวยราชบณฑตยสถานรายงานมาวา ในการประกวดแตงหนงสอ แสดงพระพทธศาสนาสำาหรบสอนเดก เพอรบพระราชทานรางวลและ พมพพระราชทานในงานพระราชพธทรงบำาเพญกศลวศาขบชาประจำาป ๒๕๐๓ ราชบณฑตยสถานไดดำาเนนการและตรวจคดเลอกเสรจแลว ในการประกวดแตงหนงสอดงกลาวราชบณฑตยสถานไดประกาศให แตงประกวดตามหวขอธรรม เรอง “การไมคบคนพาลและการคบ บณฑต” มผแตงเขาประกวดรวมทงสน ๑๑ ราย เปนพระภกษ ๑ ราย คฤหสถ ชาย ๘ ราย และหญง ๒ ราย ราชบณฑตยสถานได อาราธนาใหพระธรรมโกศาจารยสงฆมนตรชวยวาการองคการศกษา เปนกรรมการตรวจในทางหลกธรรม ซงเปนการตรวจขนตน พระธรรม- โกศาจารยไดตรวจคดเลอกแลวเสนอความเหนวา ฉบบทแตงถกตอง ตามหลกธรรมและอธบายดควรไดรบการพจารณาตอไปม ๓ ฉบบ คอ ฉบบหมายเลข ๘, ๙ และ ๑๐ ราชบณฑตยสถานจงไดเสนอหนงสอทง ๓ ฉบบนนใหสำานกศลปกรรมตรวจในเชงวรรณคดอกชนหนง สำานก

ศลปกรรมไดตรวจแลวเสนอความเหนวา เมอวาในเชงวรรณคดแลว ฉบบหมายเลข ๑๐ ยงออนไป ไมเขาเกณฑ ซงราชบณฑตยสถาน พจารณาแลวเหนชอบดวย จงไดใหนายเจรญ อนทรเกษตร หวหนา สำานกงานฝายวชาการ เปดรายชอผแตง ปรากฏวาฉบบหมายเลข ๙ ร.ต. วชระ(๑) คงอดศกด กองอนศาสนาจารย กรมยทธศกษาทหารบก เปนผแตง ฉบบหมายเลข ๘ พระปสสนาคมน วดหวลำาโพง พระนคร เปนผแตง ดงไดแนบมาพรอมกบหนงสอน ราชบณฑตยสถานจงเสนอ มาขอใหนำาความกราบบงคมทลฯ เพอขอรบพระราชวนจฉยวาฉบบใด ควรไดรบพระราชทานรางวลท ๑ เมอทรงเลอกแลวอกฉบบหนงกอย ในเกณฑไดรบพระราชทานรางวลท ๒ ตามนยแหงประกาศการประกวด แตงหนงสอแสดงพระพทธศาสนาสำาหรบสอนเดก ซงสำานกเลขาธการ คณะรฐมนตรไดนำาเสนอทานรองนายกรฐมนตรพจารณาแลวขอใหนำา ความกราบบงคมทล ฯ ตอไปได

จงทลมาเพอขอไดโปรดนำาความกราบบงคมทลพระกรณา เรยนพระราชปฏบต การจะควรประการใดสดแลวแตจะทรงพระกรณา โปรดเกลา ฯ

ควรมควรแลวแตจะโปรด (ลงนาม) มนญ บรสทธ (นายมนญ บรสทธ) เลขาธการคณะรฐมนตร

(๑) บดนไดรบพระราชทานยศเปนรอยโท

ร.ท. วชระ คงอดศกด

ก�รไมคบคนพ�ลและก�รคบบณฑต

หนงสอสอนพระพทธศาสนาแกเดก

ISBM : 978-616-91977-8-2

แตงโดย

ร.ท. วชระ คงอดศกด

ไดรบพระราชทานรางวล ชนท ๑

ในการประกวดหนงสอสอนพระพทธศาสนาแกเดกประจำาป พ.ศ. ๒๕๐๓

พมพครงท ๑ พ.ศ. ๒๕๐๓

พมพครงท ๒ (ปรบปรง) พ.ศ. ๒๕๕๗ จำานวน ๓,๐๐๐ เลม

จดพมพโดย

สำ�นกง�นโครงก�รสมเดจพระเทพรตนร�ชสด� ฯ สย�มบรมร�ชกม�ร

สวนจตรลดา พระราชวงดสต กรงเทพฯ ๑๐๓๐๓

โทรศพท ๐ ๒๒๘๒ ๖๕๑๑ โทรสาร ๐ ๒๒๘๑ ๓๙๒๓

ออกแบบปก/รปเลม/และภาพประกอบโดย

ไพยนต ก�ส เส�วณย เทยงตรง และ เทดเกยรต ปลกป�นยอย

พมพท

หจก. แอลซพ ฐตพรก�รพมพ

๑๐๕/๖๖-๖๗ ถนนประชาอทศ ซอย ๔๕ แขวงบางมด

เขตทงคร กรงเทพฯ ๑๐๑๔๐