สถาบันทางสังคม ตามพจนานุกรมศัพท์สังคมวิทยา ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พุทธศักราช 2524 ได้ให้ความหมายว่า ยอดรวมของรูปแบบความสัมพันธ์ กระบวนการ และวัตถุอุปกรณ์ที่สร้างขึ้น เพื่อสนองประโยชน์ส าคัญ ๆ ทางสังคมเรื่องใดเรื่องหนึ่ง ทุกสถาบันย่อมมีประเพณี จารีต กฎเกณฑ์ เจ้าหน้าที่ ธรรมเนียม ปฏิบัติ

ความส าคัญของสถาบันทางสังคม สถาบันสังคมทุกสถาบัน เป็นสิ่งที่ช่วยท าให้สังคมสามารถธ ารงอยู่ได้ และพัฒนาสังคมให้มีความเจริญก้าวหน้า สถาบันและโครงสร้างทางสังคม แตกต่างกันออกไปในแต่ละสังคม ขึ้นอยู่กับคุณค่า และค่านิยมที่คนในสังคมจะยอมรับ ยกย่อง และเป็นบรรทัดฐานที่สังคมยึดถือปฏิบัติ เช่น สังคมไทยยึดหลักอาวุโส แต่สังคมตะวันตกยึดหลักความเสมอภาคกัน

ปัจจัยที่ท าให้มนุษย์อยู่ร่วมกันเป็นสังคม 1. ธรรมชาติของมนุษย์ เพราะมีระยะเวลาทารกที่ยาวนาน ต้องพึ่งพาอาศัยผู้อื่นในวัยเยาว์จนดูแลตัวเองได้ 2. ความต้องการในปัจจัยสี่ 3. มนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตที่มีวัฒนธรรม การเรียนรู้ และถ่ายทอดสิ่งที่ดีต่อกัน 4. ความรู้สึกเป็นพวกเดียวกัน การต้องการความอบอุ่น และความปลอดภัย

สถาบันครอบครัว สมาชิกในครอบครัวมีความสัมพันธ์กันทางสายโลหิต เช่น พ่อแม่ พี่น้อง หรือโดยการ สมรส เช่น สามี ภรรยา เขย สะใภ้ ความสัมพันธ์เป็นไปอย่างมั่นคง มีความรักและความปรารถนาดีต่อกัน ครอบครัวเดี่ยว คือ บิดามารดา บุตร ครอบครัวขยาย คือมีสมาชิกหลายล าดับชั้น

บทบาทส าคัญของสถาบันครอบครัว การให้ก าเนิดสมาชิกใหม่กับสังคม และเลี้ยงดูสมาชิกให้เป็นบุคคลที่มีคุณภาพ เพราะครอบครัวเป็นสถาบันพื้นฐานที่มีความส าคัญที่สุด อบรมขัดเกลาให้สมาชิกเป็นคนดี ท าหน้าที่ถ่ายทอดวัฒนธรรมให้แก่สมาชิก ก าหนดสถานภาพ เป็นลูกที่ดีต้องช่วยเหลือการงานในบ้าน เชื่อฟังค าสั่งสอนของบิดามารดา

เป็นแบบแผนการคิดการกระท าที่เกี่ยวกับการให้การศึกษาแก่สมาชิกในสังคม ฝึกอบรมในด้านต่าง ๆ ทั้งที่เป็นทางการ (โรงเรียน มหาวิทยาลัย) และไม่เป็นทางการ (พ่อแม่อบรมสั่งสอนลูกที่บ้าน การเรียนรู้การทอผ้าในหมู่บ้าน)

บทบาทที่ส าคัญของสถาบันการศึกษา ส่งเสริมให้สมาชิกในสังคมมีความงอกงามในสติปัญญา มีคุณธรรม น าความรู้ที่ได้รับไปประกอบอาชีพ เพื่อสนองต่อความต้องการของสังคมต่อไป มีค่านิยมที่ดีงามตามระเบียบแบบแผน บรรทัดฐานของสังคมส่งเสริมให้สังคมมีความเจริญก้าวหน้าต่อไป

สถาบันศาสนา เป็นแบบแผนการคิดการกระท าที่ก าหนดแนวทางการปฏิบัติของสมาชิกในสังคม

บทบาทท่ีส าคัญของสถาบันศาสนา คือ เป็นศูนย์รวมจิตใจความเชื่อความศรัทธา ควบคุมความประพฤตแิละเป็นการปลูกฝังค่านิยมท่ีดีงามของสมาชิกในสังคม

สถาบันเศรษฐกิจ เป็นแบบแผนการคิดการกระท าที่เกี่ยวกับการผลิตสินค้าและบริการ การแลกเปลี่ยน การกระจายสินค้าและบริการ รวมทั้งการบริโภคของสมาชิกในสังคม สถาบัน เศรษฐกิจยังเป็นองค์ประกอบที่ส าคัญในการวางรากฐานให้เกิดความเข็มแข็งในทางการเมืองอีกด้วย

บทบาทที่ส าคัญของสถาบันเศรษฐกิจ การผลิตสินค้าและบริการที่มีคุณภาพ และมาตรฐาน มีการกระจายรายได้ สินค้าและบริการที่เป็นธรรม มีการก าหนดกลไกราคาที่เหมาะสม มีเงินตราเป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน เพื่อให้เกิดความสะดวกและรวดเร็วในการเข้าถึงสินค้าและบริการนั้น ๆ สถาบันทางเศรษฐกิจเป็นตัวบ่งชี้ว่าสมาชิกมีความเป็นอยู่ดี ก็จะมีฐานะทางเศรษฐกิจที่ดีไปด้วย

เป็นแบบแผนการคิดการกระท าที่ก าหนดระบบอ านาจในการจัดระเบียบภายในสังคม ท าหน้าที่ควบคุมในสมาชิกในสังคมสามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างสันติสุข

บทบาทที่ส าคัญของสถาบันการเมืองการปกครอง กลุ่มบุคคลที่ท าหน้าที่ส าคัญของสถาบัน คือ ฝ่ายนิติบัญญัติ ฝ่ายบริหาร และฝ่ายตุลาการ เป็นการสร้างความมั่นคงให้แก่สังคม ท าให้สมาชิกสังคมได้รับความปลอดภัยทั้งต่อตนเอง สังคม และประเทศชาติ และให้บริการสาธารณะต่าง ๆ

สถาบันนันทนาการ เป็นแบบแผนการคิดการกระท าที่เกี่ยวข้องกับการพักผ่อนหย่อนใจของสมาชิกในสังคม ท าให้เกิดงานที่สร้างสรรค์ขึ้น เช่น การแสดง ดนตรี กีฬา บทบาทที่ส าคัญ คือ ท าให้สมาชิกในสังคมใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ในทางสร้างสรรค์ ผ่อนคลายความเครียด มีความเพลิดเพลินใจ ท าให้มีสุขภาพที่ดี

สถาบันสื่อสารมวลชน เป็นแบบแผนการคิดการกระท าในเรื่องของการติดต่อ หรือส่งข่าวสารข้อมูล เป็นการให้ความรู้ความเพลิดเพลินแก่สมาชิกในสังคม บทบาทที่ส าคัญ คือ การส่งข่าวสาร น าเสนอความคิดเห็นของตนเองไปสู่สาธารณชน เพื่อให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงของข้อมูลข่าวสาร เป็นช่องทางในการถ่ายทอดวัฒนธรรม ให้ความรู้แก่สมาชิกในสังคม ในรูปแบบต่าง ๆ เช่น โทรทัศน์ วิทยุ

การเปลี่ยนแปลงระบอบการเมืองการปกครอง พ.ศ.2475 วันที่ 24 มิถุนายน 2475 คณะบุคคลได้ท าการยึดอ านาจเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ สู่ “การปกครองภายใต้รัฐธรรมนูญ ที่มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นพระประมุขของชาต”ิ ซึ่งคณะบุคคลนี้ คือ “คณะราษฎร” ซึ่งเป็นผู้ที่ได้รับการศึกษามาจากประเทศตะวันตก ซึ่งผู้น าฝ่ายทหาร คือ พันเอกพระยาพหลพลพยุหเสนา ผู้น าฝ่ายพลเรือน คือ นายปรีดี พนมยงค์

เหตุผลส าคัญที่ต้องท าการเปลี่ยนแปลงการปกครอง คือ “ต้องการให้ประเทศไทยมีความเจริญก้าวหน้ามากขึ้น ระบอบเดิมนั้นล้าสมัยแล้วจึงต้องเปลี่ยนแปลงเสียใหม่ เพื่อให้ระบอบการปกครองของประเทศไทยทัดเทียมกับนานาอารยประเทศ”

หลัก 6 ประการของคณะราษฎร 1. หลักเอกราช การรักษาความเป็นเอกราชของชาติ ศาล และเศรษฐกิจของประเทศให้มั่นคง 2. หลักความสงบ การรักษาความปลอดภัยในประเทศ 3. หลักเศรษฐกิจ การบ ารุงความสุขสมบูรณ์ของราษฎร 4. หลักความเสมอภาค การให้ราษฎรได้รับสิทธิเสมอภาคเท่าเทียมกัน

5. หลักเสรีภาพ การให้ราษฎรได้รับเสรีภาพ มีความเป็นอิสระตามกฎหมาย 6. หลักการศึกษา การให้การศึกษาอย่างเต็มที่แก่ราษฎร เพื่อเป็นก าลังของประเทศชาติต่อไป ภายหลังจากการยึดอ านาจแลว้ คณะราษฎรได้น าร่างรัฐธรรมนูญฉบับแรก คือ “พระราชบัญญตัิธรรมนูญการปกครองแผ่นดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475” ขึ้นทูลเกล้าถวายพระบาทสมเด็จพระปกเกลา้เจ้าอยู่หัวเพื่อทรงลงพระปรมาภิไธย

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงลงพระปรมาภิไธย และพระราชทานรัฐธรรมนูญฉบับถาวรฉบับแรก คือ “รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475” เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ.2475

ถือเป็นการสิ้นสุดพระราชอ านาจในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์

การเปลี่ยนแปลงการปกครองของไทยเกิดขึ้นในหลายครั้ง มีการรัฐประหารอยู่หลายครั้ง เช่น จอมพลสฤษดิ์ ธนะ-รัชต ์ยึดอ านาจจากจอมพล ป. พิบูลสงคราม เมื่อ พ.ศ.2500 จอมพลถนอม กิตติขจร รัฐประหารตนเอง เมื่อวันที่ 22 พฤศจิกายน 2514 และประกาศใช้ “ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2515” ตามรูปแบบเผด็จการอ านาจนิยม เป็นต้น

การเลือกรับข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับการเมืองการปกครองของไทยในสังคมปัจจุบัน

“บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็น การพูด การเขียน การพิมพ์ การโฆษณา และการสื่อความหมายโดยวิธีอื่น” ซึ่งยุคปัจจุบันนี้การสื่อสารเป็นไปอย่างรวดเร็ว ยิ่งต้องใช้วิจารณญาณ ในการเลือกรับข้อมูลข่าวสารเป็นอย่างยิ่ง

แนวทางการเลือกรับข้อมูลข่าวสาร 1. ใช้วิจารณญาณในการอ่าน การเลือกรับชมอย่างมีเหตุมีผล มีหลักวิชาการ มีความเป็นกลาง ไม่เอนเอียงไปฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง 2. เลือกรับข้อมูลข่าวสารจากแหล่งข่าวหรอืสื่อที่เชื่อถือได้ โดยการพิจารณาจากขอ้มลูขา่วสารจากหลายแหล่งขอ้มูลทีเ่ชื่อถือได้ มีการยืนยันข้อมูลที่ตรงกัน ซึ่งจะช่วยให้มีการตัดสินใจที่ดี

การเลือกรับข้อมูลข่าวสาร 1. การเก็บเกี่ยวข้อมูลข่าวสารที่น่าเชื่อถือ ความสามารถในการเลือกรับข้อมูลขา่วสาร ต้องตัดสินใจว่าเป็นประโยชน์ต่อตนเองจรงิ ๆ โดยก าหนดหัวข้อที่อยากรู้ หรือที่ต้องการเรยีนรู้ 2. ความสามารถในการน าข้อมูลมาวิเคราะห์ แยกแยะประเด็น 3. ความสามารถในการประมวลขอ้มลูจากแหล่งข้อมูล หรือจากส่ืออิเล็กทรอนิกส์ต่าง ๆ เพื่อสร้างข้อสรุปจากขอ้มลูนั้น ๆ ขึ้นมาใหม่ เช่น นักเรียนท ารายงาน

4. ความสามารถในการเรียบเรียงข้อมูลข่าวสารออกมาเป็นค าพูด หรือการเขียนเพื่อเป็นประโยชน์ต่อสังคมตามความเข้าใจที่ต้องการสื่อ 5. ความสามารถในการสร้างเป็นองค์ความรู้ขึ้นมาใหม่

การวิเคราะห์ข้อมูลข่าวสาร การรวบรวมข้อมูลข่าวสารจากแหล่งที่น่าเชื่อถือได้ต่างๆ มาตีความ แล้วตัดสินใจ เพื่อน าไปสู่ข้อสรุป แล้วน าไปใช้ประโยชน์ ซึ่งเป็นทักษะที่จ าเป็นในสังคมปจัจุบัน และมีความส าคัญต่อทุกสาขาอาชีพ เพื่อน าไปสู่การกระท าที่เหมาะสมต่อไป

ขั้นตอนการวิเคราะห์ข้อมูลข่าวสารที่ส าคัญ 1. รวบรวมข้อมูลข่าวสารจากแหล่งข้อมูลที่น่าเชื่อถือ 2. จัดประเภทของข้อมูลข่าวสาร แล้วน ามาจ าแนกแบ่งกลุ่ม หรือประเด็นย่อย เพื่อง่ายต่อการวิเคราะห์ข้อมูล 3. วิเคราะห์ข้อมูลข่าวสารตามประเด็นที่จ าแนกไว้แล้ว โดยเปรียบเทียบ หาความแตกต่างของข้อมูลข่าวสาร น ามาสรุป 4. ถ่ายทอดข้อมูลข่าวสารนั้น ไปยังผู้อื่นได้อย่างถูกต้อง

ข้อ 1 นักเรียนจะมีส่วนร่วมในการดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมอย่างเหมาะสมได้อย่างไร 1. งดใช้ผลิตภัณฑ์จากธรรมชาต ิ 2. ต่อต้านการใช้โฟมและพลาสติก 3. ปิดน้ าและไฟทุกครั้งเมื่อเลิกใช้งาน 4. ปลูกพันธุ์ไม้สวยงามจากต่างประเทศไว้หน้าบ้าน

ข้อ 2 ข้อใด ไม่ใช่ หน้าที่ของคณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ 1. ก าหนดมาตรฐานคุณภาพสิ่งแวดล้อม 2. ตราพระราชกฤษฎีกาเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม 3. เสนอรายงานสถานการณ์สิ่งแวดล้อมแก่คณะรัฐมนตรี 4.เสนอแนะให้มีการปรับปรุงกฎหมายเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมแก่คณะรัฐมนตรี

ข้อ 3 สถาบันใดมีบทบาทหน้าที่ในการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์เป็นสถาบันแรก 1. สถาบันศาสนา 2. สถาบันเศรษฐกิจ 3. สถาบันการศึกษา 4. สถาบันครอบครัว

ข้อ 4 สถาบันที่มีหน้าที่หลักในการปลูกฝังคุณธรรม จริยธรรมแก่สมาชิกในสังคม คือสถาบันใด 1. สถาบันศาสนา 2. สถาบันเศรษฐกิจ 3. สถาบันการศึกษา 4. สถาบันครอบครัว

ข้อ 5 การกระท าในข้อใดไม่ขัดต่อหลักเสรีภาพ 1. น้อย มีอาชีพขายของหาบเร ่ 2. นก รู้สึกตัวว่ามึนเมาจึงรีบขับรถกลับบ้าน 3. น้ า ออกเงินกู้ดอกเบี้ยสูงให้คนในชุมชนเพราะมีรายได้ดี 4. หนู ต่อไฟฟ้าจากเสาไฟสาธารณะเข้าบ้านของตน

ข้อ 6 นักเรียนชั้น ม.2 ควรเข้าร่วมกิจกรรมหรือโครงการใด เพื่อช่วยเร่งแก้ปัญหาของประเทศชาติในปัจจุบัน 1. โครงการลดโลกร้อน 2. โครงการอาสาจราจร 3. โครงการโตไปไม่โกง 4. กิจกรรมรักษ์สิ่งแวดล้อม

ข้อ 7 ข้อใดมีส่วนส าคัญน้อยที่สุดต่อการด ารงชีวิตให้มีความสุขในสังคมไทย 1. ยึดความคิด “คุณธรรมน าวิชาการ” 2. การน าปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ 3. สร้างความเข้มแข็งของสถาบันครอบครัว 4. การน าระบบสื่อสารที่รวดเร็วมาพัฒนาประเทศ

ข้อ 8 หลักการส าคัญของคณะราษฎรในการเปลี่ยนแปลงการปกครองคือข้อใด 1. รักษาสันติภาพกับนานาประเทศ 2. ให้ราษฎรทุกคนได้รับสวัสดิการจากรัฐ 3. ให้ราษฎรมีสิทธิเสรีภาพภายใต้กฎหมาย 4. ให้ราษฎรได้รับการศึกษาเท่าเทียมกันทุกคน

ข้อ 9 เพราะเหตุใดการปกครองระบอบประชาธิปไตยของไทยจึงยังไม่ประสบความส าเร็จทั้ง ๆ ที่ปฏิวัติมานานกว่า 80 ปี 1. มีความขัดแย้งในด้านเชื้อชาต ิ 2. ถูกคุกคามจากลัทธิคอมมิวนิสต ์ 3. ขาดนักวิชาการที่มีความเชี่ยวชาญ 4. ประชาชนยังไม่เข้าถึงวัฒนธรรมประชาธิปไตย