วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

7

* ศาสตราจารยดร.ภาควชาการศกษาคณะศกษาศาสตรมหาวทยาลยนเรศวร

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

CIPP and CIPPIEST Evalvation Models:

Mistaken and Precise Concepts of Applications

รตนะบวสนธ*

RattanaBuosonte

บทคดยอ

แดเนยลสตฟเฟลบม(DanielStufflebeam)เปนนกประเมนบคคลส�าคญในวงวชาชพการประเมน

ไดพฒนารปแบบการประเมนอนเปนทรจกกนอยางแพรหลายวารปแบบการประเมนซปป(CIPPEvaluation

Model) และไดถกน�ามาใชในการประเมนโครงการตางๆ เปนจ�านวนมาก โดยเฉพาะโครงการทางการศกษา

ในประเทศไทยแตอยางไรกดการใชรปแบบการประเมนซปปในวงวชาการของไทยยงมมโนทศนการใชทคลาด

เคลอนอยมากประการหนงกบอกประการหนงนนปจจบนนสตฟเฟลบมไดมการปรบพฒนารปแบบการประเมน

CIPPเปนCIPPIESTแลวทงนรปแบบการประเมนCIPPIESTทปรบใหมกมมโนทศนและแนวทางการน�า

ไปใชทแตกตางจากรปแบบการประเมนCIPP

ค�าส�าคญ:รปแบบการประเมนCIPPและCIPPIEST/มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

Abstract

Daniel Stufflebeam, an important evaluator in evaluation profession, developed an

evaluationmodel,widelyknownasCIPPEvaluationModel.Thismodelhasbeenappliedto

manyevaluationprojectsespeciallyeducationalprojectsinThailand.However,theCIPPevaluation

model tended to bemisused in Thai academic institutions because of numerous concepts.

Moreover,StufflebeamhasrecentlyimprovedtheCIPPevaluationmodelandnameditCIPPIEST.

TheCIPPIESTevaluationmodel thenemploysconcepts andapplicationapproaches that are

differentfromtheCIPPevaluationmodel.

บทน�า

ในวงการนกประเมน(Evaluator)ทท�างาน

เกยวกบการประเมนโครงการหรอแผนงาน นอยคน

นกทจะไมรจกหรอใชรปแบบการประเมนCIPPส�าหรบ

ประเมนโครงการหรอแผนงาน ไมวาจะเปนโครงการ

แผนงานทางการศกษา สงคมศาสตรหรอแมกระทง

ทางสาธารณสขศาสตรเองกตาม ในประเทศไทยนน

ถาหากหยบรายงานการประเมนแผนงานหรอหลกสตร

การศกษามาอานสก100เลมกจะพบวาใชรปแบบ

การประเมนCIPPไมต�ากวา90เลมแตอยางไรกด

การใชรปแบบการประเมนCIPPในแวดวงการประเมน

ของไทยสวนใหญจะน�ามาใชประเมนในลกษณะท

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

8

โครงการแผนงานนนๆสนสดลงแลวหรอประเมนท

เรยกวาประเมนสรปรวม(SummativeEvaluation)

นนเองซงเปนการใชรปแบบการประเมนCIPPทยง

มความคลาดเคลอนในมโนทศนเกยวกบรปแบบCIPP

อยมากนอกจากนนแดเนยลสตฟเฟลบม(Daniel

Stufflebeam) ผพฒนารปแบบการประเมน CIPP

ในป1971กไดปรบขยายรปแบบCIPPเปนCIPPIEST

ในป2007ดงนนบทความนจงมงน�าเสนอสาระส�าคญ

เกยวกบรปแบบการประเมนCIPPหรอCIPPIEST

ตามล�าดบ 1) มโนทศนคลาดเคลอนการใชรปแบบ

การประเมนCIPP2)รปแบบการประเมนCIPP

และการน�าไปใช3)รปแบบการประเมนCIPPIEST

และการน�าไปใช

มโนทศนคลาดเคลอนการใชรปแบบการประเมน

CIPP

จากประสบการณการอานรายงานการประเมน

โครงการ แผนงาน และหลกสตรของผประเมน

สวนใหญในประเทศไทย และจากการมโอกาสพด

คยกบสตฟเฟลบม ดวยตวของผเขยนเองเนองใน

คราวผเขยนเชญสตฟเฟลบมมารวมงานสมมนาทาง

วชากรดานการประเมนซงผเขยนจดขนทมหาวทยาลย

นเรศวร ในวนท 17-18 มกราคม 2551 เกยวกบ

รปแบบการประเมนCIPPรวมทงการศกษาหนงสอ

เลมลาสดของ สตฟเฟลบม ทตพมพในป 2007

(StufflebeamandShinkfield,2007)พบวาการ

ใชรปแบบการประเมน CIPP ในวงการประเมนของ

ไทยมมโนทศนทคลาดเคลอนในประเดนหลกๆดงน

1. ใชรปแบบการประเมนCIPPเมอสนสด

โครงการ

การใชรปแบบการประเมนCIPPกรณนผใช

น�ารปแบบการประเมนCIPPทแบงมตการประเมน

ออกเปน4ดานคอบรบท(Context)ปจจยน�าเขา

(Input)กระบวนการ(Process)และผลผลต(Product)

มาประเมนโครงการ แผนงาน หรอหลกสตรท

สนสดระยะเวลาด�าเนนการใชเพอทจะสรปภาพรวม

ผลการประเมนโครงการแผนงานดงกลาวเปนรายมต

ทท�าการประเมนซงมลกษณะเปนการประเมนยอนหลง

และไมได ให ข อเสนอแนะส�าหรบการตดสนใจ

ด�าเนนงานจากผลการประเมนแตละดาน

2. เครองมอฉบบเดยวส�าหรบการประเมน

ทกมต

การประเมนโครงการแผนงานหรอหลกสตร

ทผประเมนแบงมตการประเมนออกเปน4ดานตาม

ทกลาวนนมกใชแบบสอบถามชนดแบงเปนระดบความ

คดเหน(อาจเปน3,4หรอ5ระดบ)แลวสรางขอ

ค�าถามในแตละดานเทาๆกนหรออาจไมเทากนโดย

สวนใหญจะมขอค�าถามในแตละดาน5-10ขอเพอ

ใหผตอบใสเครองหมาย P ตามระดบความคดเหน

ระดบใดๆ ในขอค�าถามนนๆ แลวน�าค�าตอบทไดมา

ตรวจใหคะแนนเปนตวเลขเพอน�ามาวเคราะหตอไป

ทงๆทจรงแลวการประเมนในแตละมตหรอแตละดาน

ตองใชเครองมอ เทคนควธการทหลากหลายในการ

เกบรวบรวมขอมลเพอน�ามาวเคราะหตดสนผลการ

ประเมนไมใชใชเครองมอฉบบเดยวเกบขอมลทกดาน

เปรยบประดจจะเปนยารกษาสารพดโรคกระนน

3. นยามมตการประเมนไมถกตองครอบคลม

และ/หรอไมไดนยาม

งานประเมนโครงการทใชรปแบบ CIPP

บอยครงพบวามตการประเมนทง4ดานผประเมน

ไมไดนยามศพทอยางชดแจนวาในแตละมตนน

มความหมายครอบคลมถงสงทมงประเมนอะไรบาง

ยงไปกวานนบางงานประเมนมไดมการนยามมต

การประเมนดงกลาวแตอยางใดเลย การใหนยาม

ทไมชดเจนครอบคลมหรอมไดใหนยามมตการประเมน

ทง4ดานนนเปนปญหาตอการเขยนขอค�าถามหรอ

ก�าหนดประเดนยอย ส�าหรบการประเมนใหมความ

เปนเอกพนธ(Homogeneous)ในมตหนงๆของการ

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

9

ประเมนและท�าใหมความเปนววธพนธ(Heterogeneous)

ระหวางมตของการประเมนดวยเชนกนปญหาเชนน

น�าไปสการเกบรวบรวมขอมลส�าหรบการประเมนผด

ประเดนหรอผดมตของการประเมนซงเมอไดขอมล

อนจะเปนผลจากการประเมนทผดมตกยอมไมม

ประโยชนหรอมประโยชนนอยมากตอการน�าผลการ

ประเมนไปใช

4. ปราศจากการตงค�าถามการประเมนตาม

มต/ประเดนการประเมน

ความผดพลาดคลาดเคลอนจะโดยตงใจ

หรอไมกตามของผประเมนในขอนเปนผลสบเนอง

เกยวโยงกบขอทผานมา นนคอ เมอมไดนยามหรอ

สรางความชดเจนครอบคลมในมตการประเมนแตละ

ดานกจะท�าใหการตงค�าถามเกยวกบสงทมงประเดน

ในมตตางๆ กระท�าไมได ทงทจรงแลวค�าถามการ

ประเมนมความส�าคญอยางยงเพราะค�าถามการประเมน

นนเปนสงบงบอกใหผอานหรอผใชผลการประเมน

ทราบวาผประเมนตองการแสวงหาค�าตอบอนเปน

สารสนเทศส�าคญของการประเมนอยางไรบางและ

ผลการประเมนทไดจากค�าถามแตละขอนนมความ

ครอบคลมใหภาพชดเจนของโครงการ แผนงานหรอ

หลกสตรทถกประเมนมากนอยเพยงใด อนจะม

ประโยชนตอการน�าสารสนเทศทไดรบไปใชส�าหรบ

ตดสนใจด�าเนนการอยางใดอยางหนงตอไป

5. ใชขอมลเชงปรมาณส�าหรบการประเมน

ทกมต

เมอใชเครองมอเกบขอมลแตละมตของการ

ประเมนโดยเปนแบบสอบถามเพยงหนงฉบบดงนน

ขอมลทไดและน�าไปวเคราะหจงเปนขอมลเชงปรมาณ

ทมกแสดงออกมาในรปของคาเฉลย(X )และสวน

เบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) รายขอค�าถาม รายดาน

และภาพรวมทกดานของมตการประเมนทงทในความ

เปนจรงแลวมตการประเมนทตางกนในแตละมตจ�าเปน

ตองใชขอมลหลากหลายมใชสกเปนแตเพยงคะแนน

จากแบบสอบถามเทานนขอมลหลากหลายทวานอาจ

เปนขอมลเชงคณภาพทไดมาจากวธการเกบรวบรวม

โดยการสงเกตสมภาษณบคคลตางๆทมสวนเกยวของ

กบโครงการแผนงานหรอหลกสตรทไดรบการประเมน

ซงมกเรยกกลมบคคลเหลานวาผมสวนไดสวนเสย

(Stakeholders) หรออาจเปนขอมลจ�านวนคน

งบประมาณหรอวสดอปกรณทเกบรวบรวมไดจาก

เอกสารตางๆกไดดวยเหตฉะนการใชขอมลเชงปรมาณ

เพยงอยางเดยวจงมไดใหสารสนเทศของสงทไดรบ

อยางครอบคลมเพยงพอตอการน�าไปใชประโยชน

6. เกณฑการประเมนยดเกณฑเดยวกน

ทกมต

บอยครงทพบวาการประเมนแตละมตตาม

รปแบบCIPPผประเมนมกใชเกณฑคาเฉลย(X )

และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เปนตวตดสน

คณคาของโครงการแผนงานหรอหลกสตรในมตนนๆ

ทงทเปนรายขอของแตละมตหรอรายดานของมตหนงๆ

เชนผประเมนใชเกณฑX =3.50และS.D.=1.50

(ในกรณเครองมอเกบขอมลเปนแบบมาตรประมาณ

คาชนด 5 ระดบ) ส�าหรบตดสนตคาวาโครงการ

แผนงานหรอหลกสตรส�าเรจดเหมาะสมท�านอง

นเปนตน ซงการใชเกณฑเชนน ลกษณะเปนเกณฑ

สมบรณ(AbsoluteCriterion)หรอเกณฑทก�าหนด

ไวลวงหนาตายตวอนเปนเกณฑเชงปรมาณ การใช

เกณฑเดยวเชนนท�าใหเกดความเขาใจผดในหม

นกประเมนทท�าตามๆกนเพราะในทางทถกทควรแลว

เกณฑการตดสนคณคาของโครงการ แผนงานหรอ

หลกสตรตามมตตางๆในรปแบบการประเมนCIPP

ตองมหลายแบบโดยเปนทงเกณฑสมบรณและเกณฑ

สมพทธ (Relative Criterion) เกณฑปรมาณและ

เกณฑเชงคณภาพ(QuantitativeandQualitative

Criterion) ทงนควรพจารณาใหเหมาะสมกบมตการ

ประเมนและขอมลทใชประกอบการประเมนแตละมต

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

10

7. ปราศจากการน�าเสนอทางเลอกส�าหรบ

ตดสนใจเชงนโยบายหรอการใชผลการประเมน

รายงานผลการประเมนทใชรปแบบการประเมน

CIPPมกจะจบลงเมอผประเมนรายงานผลการวเคราะห

ขอมลแตละมต แตละขอค�าถามในมตนน แตจะ

ขาดสวนทเปนการสรปตดสนคณคาวาทายทสดแลว

โครงการ แผนงานหรอหลกสตรนนมขอด ขอจ�ากด

ในประเดนหรอมตใด และขอเสนอแนะท เป น

แนวทางส�าหรบการตดสนใจปรบปรงหรอปองกนแกไข

ตลอดจนการขยายผลโครงการแผนงานควรท�าอยางไร

ซงสวนทเปนขอเสนอแนะส�าหรบการตดสนใจเชนน

นบวาเปนบทบาทและหนาทส�าคญทนกประเมนพง

ด�าเนนการเปนอยางยงเพราะนยามการประเมนนนคอ

“การตดสนคณคาอยางเปนระบบเกยวกบคณประโยชน

หรอคณภาพของสงทไดรบการประเมน”(Evaluation

istheSystematicAssessmentortheWorthor

MeritofanObject)(StufflebeamandShinkfield,

2007: 9) ทงนค�าวา Worth (ประโยชน) นน

หมายถงโครงการแผนงานหรอสงทไดรบการประเมน

(ObjectofEvaluand)สามารถตอบสนองใหบรการ

สอดคลองกบความตองการจ�าเปนของกลมผรบบรการ

หรอสอดคลองตามบรบท(Context)สวนค�าวาMerit

(คณภาพ)หมายถงโครงการหรอสงทไดรบการประเมน

นนมคณภาพท�าใหไดผลผลตเปนไปตามวตถประสงค

ทก�าหนดไว ดงนนผ ประเมนจงตองตดสนตคา

เกยวกบคณประโยชนและคณภาพของโครงการ

แผนงานทประเมนนนๆ พรอมทงเสนอแนะแนวทาง

หรอขอเสนอส�าหรบการตดสนใจด�าเนนการใหแกผใช

หรอผ ก�าหนดนโยบายดวยเชนกนดงทระบไวใน

หลกการแนวทางส�าหรบนกประเมน (Guilding

PrincipleforEvaluators)ทคณะกรรมการรวมการ

ประเมน(JointCommitteeofEvaluation)จดท�า

ไวใหนกประเมนใชเปนหลกยดในการด�าเนนงานประเมน

ดวยเหตนถาหากรายงานการประเมนปราศจากสงน

(การตดสนตคาและขอเสนอแนวทางส�าหรบการ

ตดสนใจ)กไมอาจนบเปนรายงานประเมนแตถอเสมอ

เปนรายงานการวจยเทานน

รปแบบการประเมน CIPP และการน�าไปใช

รปแบบการประเมน CIPP เปนการน�าตว

อกษรตวแรกของมตการประเมน4ดานมาประกอบ

กนไดแกการประเมนบรบท(Context)ปจจยน�าเขา

(Input)กระบวนการ(Process)และผลผลต(Product)

ซงสตฟเฟลบม พฒนาน�าเสนอขนโดยมพนฐาน

มาจากการเรยนรหรอประสบการณการกระท�าการ

ประเมนโครงการทางการศกษาของประเทศสหรฐอเมรกา

ตงแตกลางป1960โดยตองการทจะแกไขขอผดพลาด

หรอขอจ�ากดของรปแบบการประเมนแบบดงเดมอาท

การออกแบบการทดลองการประเมนองวตถประสงค

และการทดสอบมาตรฐานผลสมฤทธทางการเรยน

รปแบบหรอวธการประเมนแบบดงเดมมขอจ�ากด

ในการศกษาหาค�าตอบเกยวกบโครงการทางการศกษา

ในสมยนนจงท�าใหเกดการพฒนารปแบบการประเมน

ใหมๆ เพอหาค�าตอบเกยวกบโครงการทางการศกษา

อยางรอบดานหลายแงมมมากขน ซงรปแบบการ

ประเมนCIPPกเปนหนงในรปแบบการประเมนอนๆ

ทนกประเมนในยคนนพฒนาน�าเสนอไวรปแบบการ

ประเมน CIPP ปรากฏขนเปนลายลกษณชดเจนใน

หนงสอชอEducationalEvaluationandDecision

Makingซงตพมพในป 1971และปรบปรงอกครง

ในป2007ในหนงสอEvaluationTheoryModels

andApplicationsโดยมรายละเอยดดงน

1. การประเมนบรบท : Context Evaluation

หมายถง การประเมนเกยวกบความตองการจ�าเปน

(Need)ปญหา(Problem)คณสมบตทมคา(Assets)

และโอกาส(Opportunities)ทจะเกดขนภายใตเงอนไข

แวดลอมหนงทก�าหนดการประเมนบรบท4สวนน

มความส�าคญทจะน�าไปส การออกแบบโครงการ

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

11

แผนงาน และการใหบรการทมความเหมาะสมเปน

ไปไดทงนการประเมนบรบทมวตถประสงคทจะ

1) ก� าหนดขอบเขตและบรรยาย

เกยวกบความตงใจใหบรการ

2) จ�าแนกผ รบผลประโยชนทตงใจ

ใหบรการ(หรอกลมเปาหมาย) และประเมนความ

ตองการจ�าเปนของกลมบคคลดงกลาว

3) จ�าแนกปญหาและอปสรรคตางๆ ท

เปนบอเกดของความตองการจ�าเปนของกลมผรบ

ประโยชนหรอกลมเปาหมายนน

4) จ�าแนกความเกยวข องระหว าง

คณสมบตทมคาและโอกาสการไดรบทนอดหนน

ทสามารถน�าไปใชก�าหนดเปาหมายความตองการ

จ�าเปนนน

5) จดเตรยมข อมลพนฐานส�าหรบ

การก�าหนดเปาหมายมงการปรบปรง

6) ประเมนความชดเจนและความ

เหมาะสมเปนไปไดของเปาหมายมงการปรบปรง

7) จดเตรยมข อมลพนฐานส�าหรบ

การตดสนผลลพธของเปาหมายมงการปรบปรงหรอ

ความพยายามในการใหบรการ

การประเมนบรบทอาจจะประเมนได

ทงกอนระหวางหรอแมกระทงหลงการด�าเนนโครงการ

แผนงานหรอสงแทรกแซง (Intervention) อนๆ

(Stufflebeam and Shinkfield, 2007: 336) ใน

กรณประเมนบรบทกอนการด�าเนนโครงการ องคกร

หรอหนวยงานจะใชผลจากการประเมนบรบทเพอ

ชวยจดล�าดบความส�าคญและก�าหนดเปาหมายส�าหรบ

โครงการนน แตถาเปนการประเมนบรบทระหวาง

หรอหลงด�าเนนโครงการหรอสงแทรกแซงอนๆองคกร

และหนวยงาน มกจะด�าเนนการและจดท�ารายงาน

การประเมนบรบทควบรวมไปกบการประเมนปจจย

น�าเขากระบวนการและผลผลตกรณนการประเมน

บรบทจงมประโยชนส�าหรบการดสนใจก�าหนดเปาหมาย

ของโครงการและชวยใหผรบบรการไดประเมนวา

โครงการหรอสงแทรกแซงดงกลาวมคณประโยชน

ตอบสนองหรอเปนไปตามความตองการจ�าเปนของ

กลมผใชประโยชนหรอไมเพยงไร

เทคนควธการทใชในการประเมนบรบท

ควรใชวธการเกบรวบรวมสารสนเทศอยางหลากหลาย

ครอบคลมสมาชกทเปนประชากรเปาหมายรวมทง

สงแวดลอมตางๆ ของโครงการหรอสงแทรกแซงนน

ซงโดยปกตมกเรมจากการซกถามผรบบรการและ

ผมสวนไดสวนเสย เพอชวยระบขอบขายการศกษา

หลงจากนนนกประเมนอาจจะท�าการทดสอบสมมตฐาน

เกยวกบความตองการจ�าเปนในการรบบรการหรอการ

เปลยนแปลงทเกดขนจากการใหบรการซงอาจท�าได

โดยการทบทวนเอกสาร การวเคราะหขอมลภมหลง

และการปฏบตงานของบคคล การจดเวทรบฟงจาก

ชมชน การทดสอบและการสมภาษณผรบประโยชน

รวมทงผ มสวนไดสวนเสยคนอนๆ ในกรณทผ รบ

ประโยชนและผมสวนไดสวนเสยตลอดจนผรบบรการ

จากโครงการหรอสงแทรกแซงเปนประชากรทมจ�านวน

มาก นกประเมนอาจใชวธการสมตวอยางแลวสราง

แบบสอบถามหรอแบบส�ารวจความตองการจ�าเปนและ

ท�าการทดสอบสมมตฐานเปรยบเทยบความตองการ

จ�าเปนจ�าแนกตามกลมบคคลทเกยวกบโครงการหรอ

สงแทรกแซงนนหรออาจศกษาปญหาและความตองการ

จ�าเปนเกยวกบการปรบปรงผลสมฤทธหรอประสทธผล

ทางการเรยนของนกเรยนในกรณเชนนนกประเมน

กอาจแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนรายวชา

ใดๆเปนเครองมอเกบรวบรวมขอมลเพอน�ามาใชท�า

สอบเปรยบเทยบกได

ผลการประเมนบรบทสามารถน�ามาใชได

อยางกวางขวางยกตวอยางเชน ผบรหารสามารถ

น�าผลการประเมนทไดไปใชสอสารกบสมาชกในองคกร

เพอแลกเปลยนระดมความคดเหนเกยวกบจดแขง

จดออนความตองการจ�าเปนคณสมบตทมคาโอกาส

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

12

และการจดล�าดบความส�าคญของปญหาขององคกร

แตส�าหรบนกพฒนาโครงการกสามารถทจะน�าผลการ

ประเมนบรบทไปใชเพอสนบสนน ขอรบทนหรอ

จดท�าสญญาตางๆเกยวกบโครงการดงกลาวในขณะ

ทองคกรใหบรการทางสงคมหรอองคกรการกศลอาจ

ใชสารสนเทศจากผลประเมนบรบทเพอก�าหนด

วตถประสงคในการพฒนาคณะท�างานหรอเพอจ�าแนก

จดล�าดบใหความชวยเหลอประชากรเปาหมายส�าหรบ

โรงเรยนนนกอาจใชการประเมนบรบทเพอใหความ

ชวยเหลอนกเรยนและผปกครองในการชแนะและ

พฒนาความกาวหนาทางการเรยนใหดยงขน ในสวน

ของนกประเมนกตองใชผลการประเมนบรบทเพอ

ก�าหนดวตถประสงคไดอยางเหมาะสมและมความ

สมพนธกบแผนงานโครงการหรอสงแทรกแซงนนๆ

2. การประเมนป จจยน�าเข า: Input

Evaluation จดมงเนนหลกของการประเมนปจจยน�า

เขา กเพอชวยจดล�าดบโครงการทจะท�าใหเกดการ

เปลยนแปลงความตองการจ�าเปนโดยการศกษาและ

ตรวจสอบอยางถถวนเกยวกบแนวทางตางๆ ทม

ศกยภาพหรอมความเปนไปไดมากทสด ในอนทจะ

กอใหเกดการเปลยนแปลงดงกลาวการประเมนปจจย

น�าเขาจะเปนตวบงบอกลวงหนาถงความส�าเรจหรอ

ความลมเหลวหรอประสทธผลของความพยายาม

เปลยนแปลงใดๆ ทโครงการหรอสงแทรกแซงนนๆ

ตองการใหเกดจดมงเนนประการทสองของการประเมน

ปจจยน�าเขา กเพอสรางความเขาใจรวมกนเกยวกบ

แนวทางทเปนทางเลอกตางๆ และเพราะเหตใด

จงเลอกแนวทางนน ในกรณเชนนสารสนเทศทได

จากการประเมนปจจยน�าเขาจะมความส�าคญเปน

อยางมากส�าหรบบงบอกใหเหนถงความรบผดรบชอบ

(Accountability) ใดๆ ของผพฒนาโครงการท

พยายามออกแบบและปรบปรงงบประมาณใดๆของ

โครงการหรอสงแทรกแซงดงกลาวนอกจากนแลวการ

ประเมนปจจยน�าเขา กจะชวยจ�าแนกและจดล�าดบ

แนวทางทเกยวของใหแกผ มหนาทตดสนใจไดใช

เปนทางเลอกส�าหรบการด�าเนนงานตอไป โดยสรป

การประเมนปจจยน�าเขากเพอชวยผท�าหนาทตดสน

ใจเลอกกลยทธตางๆ ทจะชวยใหบรรลเปาหมาย

ตอบสนองความตองการจ�าเปนใหแกผรบประโยชน

กอใหเกดแผนงานทปฏบตไดจรงและใชงบประมาณ

ไดอยางเหมาะสม รวมทงการบนทกและสรางส�านก

รบผดรบชอบเกยวกบการไดมาซงทรพยากรและวธ

การด�าเนนงานในแผนงานนนๆนอกจากนแลวหนาท

ส�าคญ อกประการหนงของการประเมนปจจยน�าเขา

กเพอชวยใหผน�าโครงการหลกเลยงความสญเปลา

ใดๆทอาจจะเกดขนจากการใชนวตกรรมหรอโครงการ

ทไมกอใหเกดประโยชนคมคาถงทรพยากรทจะตอง

สญเสยไป

นกประเมนสามารถท�าการประเมนปจจยน�า

เขาไดหลายขนตอนโดยไมจ�าเปนตองกระท�าตามล�าดบ

ตอเนองกนนกประเมนอาจเรมจากการทบทวนปฏบต

งานทจะน�าไปสการบรรลวตถประสงคและตอบสนอง

ความตองการจ�าเปนทเฉพาะเจาะจง ซงท�าไดตาม

ขนตอนหรอวธการตางๆ ไดแก 1) การทบทวน

วรรณกรรมหรอเอกสารตางๆ ทเกยวของ 2) การ

ตรวจเยยมโครงการตวอยางหรอโครงการทมลกษณะ

คลายกน 3) การปรกษาผเชยวชาญและตวแทน

จากรฐบาล4)สบคนสารสนเทศเกยวกบการใหบรการ

จากแหลงสบคนทางอนเทอรเนต5)ทบทวนเอกสาร

บทความเกยวกบรายงานผบรโภคหรอเอกสารอนๆ

ทตพมพเรองราวทคลายคลงกนเกยวกบผลตภณฑ

และการใหบรการและ6)การชชวนใหผปฏบตงาน

จดท�าขอเสนอ

นกประเมนอาจจดสารสนเทศเหลานอยาง

เปนหมวดหมไวในหองวางแผนโดยเฉพาะและจดกลม

ทศกษาเฉพาะเพอท�าการสบคนหรอด�าเนนการจดท�า

แผนสมมนาโดยตรงเกยวกบการวเคราะหวสดอปกรณ

ทตองใชในโครงการนกประเมนตองใชสารสนเทศท

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

13

ไดทงหมดเพอน�าไปสการไดกลยทธหรอแนวทางการ

ด�าเนนงานทมแนวโนมศกยภาพกอใหเกดการยอมรบ

ไดตอการน�าไปใชทงนโดยอาจจดล�าดบแนวทางการ

ด�าเนนงานดงกลาวโดยอาศยหรอพจารณาจากเกณฑ

ทเกยวของตอไปน

1) ตอบสนองการบรรลความตองการ

จ�าเปนของกลมผรบประโยชน

2) ตอบสนองตอเปาหมายทเปนปญหา

ขององคกร

3) ศกยภาพของประสทธผล

4) ตนทนทตองใช

5) สอดคลองมอยจรงในทางการเมอง

6) มความเปนไปไดในการบรหารจดการ

7) มศกยภาพเพยงพอทจะกอใหเกด

ผลกระทบภายนอกพนทหนงๆ

ตอจากนนนกประเมนสามารถทจะให

ค�าแนะน�าแกผท�าหนาทตดสนใจวาควรจะเลอกหรอ

คนหาแนวทางการด�าเนนงานหรอไมอยางไร ในกรณ

ทเปนการคนหานวตกรรมหรอแนวทางการด�าเนนงาน

ใหมๆ นกประเมนและผรบบรการอาจจดท�าเกณฑ

อยางเปนเอกสารชดจนทนวตกรรมนนตองบรรลและ

จดล�าดบขอเสนอแนวทางตางๆตามเกณฑทตองการ

บรรลซงเลอกไวแลว ในล�าดบตอไปนกประเมนอาจ

จดล�าดบขอเสนอหรอแนวทางทมศกยภาพแกการ

ยอมรบไดและชแนะแนวทางหรอคณลกษณะทด

ทสดใหแกองคกรหรอหนวยงานวาควรจะด�าเนนการ

อยางไรนอกจากนนนกประเมนกอาจท�าไดโดยการ

จดใหมการรบฟงเพอใหไดสารสนเทศเพมเตมจาก

ผปฏบตหรอผบรหารเกยวกบขอเสนอหรอแนวทาง

ตางๆทดทสดส�าหรบเปนทางเลอกการตดสนใจใหแก

หนวยงานองคกรนนๆ

การประเมนปจจยน�าเขา น�าไปประยกต

ใชไดหลายกรณอาทผบรหารใชส�าหรบจดท�าขอเสนอ

เพอขอรบเงนลงทนสนบสนนการด�าเนนงานจาก

คณะกรรมการก�าหนดนโยบายในหนวยงานหนงๆ

โรงเรยนหรอหนวยงานทางการศกษาใชส�าหรบจดท�า

ขอเสนอเพอขอรบงบประมาณสนบสนนแผนงาน

โครงการทางการศกษา ในขณะเดยวกนผก�าหนด

นโยบายหรอผท�าหนาทตดสนใจทางการศกษากใช

ส�าหรบการพจารณาตดสนใจเกยวกบความคมคาหรอ

ประสทธผลทจะไดรบเมอเปรยบเทยบกบตนทนหรอ

งบประมาณทตองจดสรรใหกบโครงการหรอนวตกรรม

ทางการศกษาใหมๆ

3. การประเมนกระบวนการ : Process

Evaluation เปนการตรวจสอบการน�าแผนงาน

หรอโครงการไปใชหรอตรวจสอบการด�าเนนงานการ

ใชแผนงาน โครงการ วตถประสงคทส�าคญประการ

หนงของการประเมนกระบวนการกคอ การใหขอมล

ยอนกลบแกผ จดการและผปฏบตงานในโครงการ

นนๆ เ กยวกบการด�าเนนกจกรรมต างๆ ของ

โครงการวาเปนไปตามตารางเวลาทก�าหนดหรอไม

การใชงบประมาณและประสทธภาพเปนอยางไร

ส�าหรบวตถประสงคอกประการหนงกเพอชแนะ

แนวทางใหแกผ ปฏบตงาน ในการปรบปรงการใช

งบประมาณและแนวทางการด�าเนนงานของโครงการ

ใหมความเหมาะสมยงขน เพราะโดยปกตแลวเมอ

มการเรมตนการด�าเนนงานของโครงการหรอแผนงาน

ผปฏบตงานยอมไมสามารถทจะก�าหนดสงตางๆ ได

ทงหมดไมวาจะเปนเรองของการจดกจกรรมการใช

บคลากร งบประมาณ หรออนๆ ดงนนการไดรบ

สารสนเทศจากการประเมนกระบวนการ กสามารถ

น�าไปใชประกอบการตดสนใจปรบปรงสงตางๆ ใน

โครงการใหสามารถด�าเนนการตอไปและมความ

เปนไปไดทจะท�าใหบรรลวตถประสงคตามทตองการ

ในการประเมนกระบวนการนนควรท�าการเปรยบเทยบ

ระหวางกจกรรมและคาใชจายจรง กบกจกรรมใน

แผนงาน โครงการ และงบประมาณทก�าหนดไววาม

ความแตกตางกนมากนอยเพยงไรรวมทงบรรยายให

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

14

เหนถงปญหาตางๆเกยวกบการน�าโครงการไปใชและ

ทายทสดกควรจดท�ารายงานทผ รวมโครงการหรอ

ผท�าการสงเกตไดตดสนคณภาพของกระบวนการใช

โครงการแผนงานดงกลาว

นกประเมนกระบวนการจ�าเป นต อง

ด�าเนนการคอนขางมากในการควบคมก�ากบและจดท�า

เอกสารเกยวกบกจกรรมของโครงการหรอตวแทรก

แซง ซงอาจเรมจากการทบทวนกลยทธทเกยวของ

แผนการปฏบตงาน งบประมาณและการประเมนภม

หลงของโครงการหรอสงทแทรกแซงเพอทจะพจารณา

วากจกรรมอะไรทควรตองก�ากบในโครงการหรอ

สงแทรกแซงดงกลาวการพจารณาตวอยางทเปนไป

ไดในการใหบรการกลมผรบประโยชน การฝกอบรม

ใหค�าปรกษาทมผปฏบตงานการจดประชมทมผปฏบต

งานการควบคมก�ากบผงงาน(WorkFlow)การบ�ารง

รกษาตรวจสอบเครองอปกรณการจดล�าดบและแจก

จายวสดการควบคมคาใชจายการจดการสารสนเทศ

ของโครงการเหลานเปนตน

เทคนควธทใชเกบรวบรวมขอมลสารสนเทศ

ในการประเมนกระบวนการนนนกประเมนควรใชวธ

การทไมกอใหเกดการรบกวน (Unobtrusive) แก

ผปฏบตงานใหมากทสดเทาทจะเปนไปได ในขณะ

เดยวกนกตองสรางสมพนธภาพทดแกผปฏบตงานใน

โครงการแผนงานหรอสงแทรกแซงนนๆดวยเชนกน

นกประเมนอาจพจารณาภาพรวมๆ วากจกรรมหรอ

การด�าเนนงานของโครงการดงกลาวเปนอยางไรโดย

การตรวจเยยมและสงเกตทศนยของกจกรรมนน

การทบทวนวเคราะหเอกสารทปรากฏ (เชน แผน

ปฏบตงานงบประมาณรายงานบญชและระยะเวลา

การจดประชม)การเขารวมประชมกบทมปฏบตงาน

และการสมภาษณบคคลหลกหลงจากนนนกประเมน

ตองจดท�ารายงานสรปเกยวกบแผนการเกบรวบรวม

ขอมลขอคนพบและประเดนการสงเกตนกประเมน

ควรแสดงใหเหนเกยวกบปญหาตางๆของกระบวนการ

อยางชดเจนตามทไดจากผปฏบตงานพรอมทงน�าเสนอ

รายงานนในการประชมทมผปฏบตงานและเชอเชญ

ผอ�านวยการของทมผปฏบตงานใหเปนผน�าในการ

อภปรายเกยวกบขอคนพบซงปรากฏในรายงาน

ทมงานของโครงการอาจจะใชรายงานเพอการตดสน

ใจใหเหมาะกบการปฏบตงานของตนตอไปตอจากนน

นกประเมนกควรทบทวนเกยวกบแผนงานการเกบ

รวบรวมขอมลครงตอไป รวมทงการจดท�ารายงาน

ตามล�าดบโดยการสอบถามความคดเหนขอเสนอแนะ

จากทมผปฏบตงานถงชวงเวลาทเหมาะสมเพอทจะ

ท�าใหไดสารสนเทศทมประโยชนมากทสด ในการจด

ประชมน�าเสนอรายงานใหกบทมผปฏบตงานในครง

ตอไปซงทมผปฏบตงานกอาจจะใหขอเสนอแนะทด

เกยวกบการเกบรวบรวมขอมลในการประเมนวาควร

จะเกบอยางไรเชนอาจใชการสงเกตบนทกการปฏบต

งานประจ�าวนของทมผปฏบตงานการสมภาษณและ

การใชแบบสอบถามเปนตนนอกจากนนนกประเมน

กควรจะสอบถามผปฏบตงานถงชวงเวลาทเหมาะสม

หรอดทสดส�าหรบการใชประโยชนจากรายงานการ

ประเมนชวงถดไป

นกประเมนกระบวนการควรจดล�าดบ

รายงานโดยพจารณาวาจะกอใหเกดผลดทสดแกทม

ผปฏบตงานในการน�าไปใชในแผนปฏบตงานและ

บรณาการเขากบสงแวดลอมโดยรอบโครงการหรอ

สงแทรกแซงนน นกประเมนควรจะตองบรรยายให

เหนถงสงทเบยงเบนออกไปจากแผนงานทก�าหนด

และควรชใหเหนถงความผนแปรเหลานวามลกษณะ

อยางไรเมอพจารณาจากความแตกตางระหวางบคคล

กลมบคคลหรอสถานททแตกตางเบยงเบนไปจาก

แผนงานนน

ผลการประเมนกระบวนการน�าไปใช

ประโยชนไดหลายกรณยกตวอยาง เชน สมาชกใน

ทมงานใชส�าหรบชแนะแนวทางการด�าเนนกจกรรม

แกไขแผนงานทผดพลาดและจดท�าบนทก ความ

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

15

รบผดชอบผจดการบางคนใชตารางหรอปฏทนสะทอน

ผลกลบผลการประเมนกระบวนการทจดท�าตามปกต

หรอสม�าเสมอเพอท�าใหทมผปฏบตงานรกษาหนาท

และความรบผดชอบของตนการประเมนกระบวนการ

ยงชวยใหบคคลภายนอกไดเรยนรวาอะไรคอสงส�าคญ

ทตองท�าและอะไรคอตนทนคาใชจายทตองเสยในกรณ

ทพวกตนตองการกระท�าในลกษณะทคลายๆกนน

4. การประเมนผลผลต : Product Evaluation

วตถประสงคหลกของการประเมนผลผลตกเพอ

สอบวดตความและตดสนผลสมฤทธของโครงการ

แผนงานหรอสงแทรกแซงวาตอบสนองบรรลความ

ตองการจ�าเปนของกลมผรบประโยชนหรอไมนอกจาก

นนการประเมนผลผลตกยงตองประเมนผลลพธ

(Outcomes)ทงทตงใจและไมตงใจทงทเปนไปในทาง

บวกและทางลบอกดวย ยงไปกวานนบอยครงท

นกประเมนยงขยายขอบเขตการประเมนผลผลตไปส

การประเมนในสงทเรยกวาผลลพธระยะยาวอกดวย

การประเมนผลผลตควรด�าเนนการโดยอาศย

การรวบรวมและวเคราะหการตดสนของกลมผมสวน

ไดสวนเสยทมตอโครงการหรอสงทไดรบการประเมน

(Evaluand)นนในบางครงกอาจท�าการเปรยบเทยบ

ผลลพธทเกดขนกบโครงการหรอสงทไดรบการประเมน

อนซงมลกษณะคลายคลงกนและกมอยบอยๆทผรบ

บรการจากโครงการตองการจะรวาโครงการดงกลาวได

ผลสมฤทธเปนไปตามวตถประสงคทก�าหนดหรอไม

และมประโยชนคมกบการลงทนด�าเนนการเพยงไร

ดงนนในทางทเหมาะสมแลวนกประเมนกควรทวเคราะห

ตความใหเหนวาจดออนของการใชโครงการหรอแผน

ปฏบตงานสวนใดทเปนสาเหตท�าใหไดผลลพธออน

ดอยลงไปดวยเทคนควธการทใชประเมนผลผลตมได

ก�าหนดไวอยางเปนแบบแผนตายตว แตนกประเมน

อาจตองใชวธการอยางหลากหลายรวมกนเพอชวยให

เกดความเขาใจในการศกษาผลลพธทงหมดของ

สงทไดรบการประเมนรวมทงยงชวยในการตรวจสอบ

ขามกนไปมาระหวางขอคนพบทหลากหลายอกดวย

ในการประเมนผลการปฏบตทเกดขนนอก

เหนอจากวตถประสงคทก�าหนดนนนกประเมนจ�าเปน

ตองศกษา คนหาผลลพธทมไดคาดหมายดวย ทง

ผลลพธในเชงบวกและเชงลบโดยการรบฟงความคด

เหนหรอสมภาษณกลมผมสวนไดสวนเสยกบสงทได

รบการประเมนเพอทจะท�าการทดสอบสมมตฐาน

เกยวกบผลลพธใหครอบคลมทกๆ ดาน และสบหา

ขอเทจจรงอยางรอบคอบส�าหรบยนยนหรอไมยนยน

สมมตฐานเกยวกบผลลพธดงกลาว นอกจากนแลว

นกประเมนอาจใชวธการศกษารายกรณโดยเลอก

บคคลทไดรบประสบการณจากโครงการหรอสงทได

รบการประเมนเพอท�าการสมภาษณระดบลกเกยวกบ

ผลทเกดจากโครงการดงกลาวหรอนกประเมนอาจใช

วธการส�ารวจความคดเหนทางโทรศพทหรอทางจดหมาย

ของกลมผเขารวมโครงการเพอใหตดสนใจเกยวกบ

การไดรบบรการตามมมมองของแตละคนทงทเปนภาพ

บวกและภาพลบยงไปกวานนนกประเมนกอาจจะให

ผเขารวมโครงการหรอสงทไดรบการประเมน เขยน

เสนอตวอยางทเปนรปธรรมเกยวกบการไดรบบรการ

และกอใหเกดผลดตอการปฏบตงานของตน เชน

ผลผลตของงานทเพมขนหรอต�าแหนงหนาทการงาน

ใหมทไดรบมอบหมาย รวมทงนกประเมนอาจใชการ

สงเกตเพอจ�าแนกและเปรยบเทยบผลสมฤทธของ

กลมบคคลโดยเปรยบเทยบตามรายการตรวจสอบ

ผลลพธกบโครงการใหบรการอนๆทมลกษณะคลายคลง

กนกบโครงการทไดรบการประเมน

การจดท�ารายงานขอคนพบจากการประเมน

ผลผลตอาจท�าใหแตกตางกนตามขนตอน กลาวคอ

นกประเมนอาจจดท�ารายงานผลผลตทเกดขนในแตละ

วงรอบของโครงการ รายงานดงกลาวนควรจะแสดง

ใหเหนวาโครงการหรอสงแทรกแซงนนๆ ไดบรรล

เปาหมายความตองการจ�าเปนเพยงไรในขณะทรายงาน

เมอสนสดวงรอบทงหมดของโครงการควรเปนรายงาน

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

16

ทน�าเสนอใหเหนถงผลสมฤทธสรปรวมทงหมดของ

โครงการดงกลาวดงนนรายงานผลการประเมนผลผลต

จงตองเปนการสรปตความใหเหนถงผลทชดเจนในการ

ตอบสนองความตองการจ�าเปนตนทนทใชด�าเนนการ

และผลตอบแทนหรอผลการปฏบตทงหมดทไดรบใน

แผนงานโครงการนนๆนกประเมนยงตองจดท�ารายงาน

การศกษาตดตามเพอแสดงใหเหนถงผลลพธระยะยาว

ทเกดขนอกดวยนอกจากนนบางกรณอาจตองจดท�า

รายงานวเคราะหและบรณาการผลทไดรบทงหมดเขา

ดวยกนเพอเสนอตอกลมยอยแตละกลมหรอแตละ

บคคล

ผลการประเมนผลผลตนน ประชาชนทวไป

น�ามาใชเพอประกอบการตดสนใจวาโครงการ แผน

งาน หรอสงแทรกแซงนนมคณประโยชนเพยงพอ

ตอการน�าไปด�าเนนการตอเนองตอไปหรอควรด�าเนน

การซ�าอกหรอควรขยายขอบเขตการน�าไปใชใน

สถานการณหรอสถานทอนๆตอไปในขณะเดยวกน

สถาบนและหนวยงานกยงใชส�าหรบปรบเปลยนหรอ

แทนทแผนการปฏบตในการทจะท�าใหเกดประสทธผล

ไดมากกวาเมอเปรยบเทยบกบตนทนและตอบความ

ตองการจ�าเปนของสมาชกทงหมดทเนนประชากร

เปาหมาย ผลจากการประเมนผลผลตมความส�าคญ

ในทางจตวทยาเปนอยางมากเมอผลจากการประเมน

แสดงใหเหนถงความงอกงามทเกดขนจากแนวทาง

ทชาญฉลาดในการด�าเนนโครงการ ผลการประเมน

เชนนนบเปนสงเสรมแรงทดส�าหรบทงทมปฏบตงาน

ในโครงการและผรบบรการจากโครงการหรออาจจะ

เปนสงทท�าลายลดทอนแรงจงใจกไดถาหากผลทได

จากการประเมนผลผลตนน มความออนดอยหรอ

ไมแสดงถงความงอกงามใดๆ ทจะพงไดรบจาก

โครงการนนๆเลย

ประเดนส�าคญสดทายทตองพงระวงในการ

จดท�ารายงานการประเมนผลผลตกคอนกประเมน

ไมควรเรงรบประเมนผลผลตและจดท�ารายงานส

สาธารณะอยางทนททนใด เพราะเหตวาการด�าเนน

โครงการตองการระยะเวลาพอสมควรทจะท�าใหเกด

ผลสมฤทธบรรลตามความรบผดรบชอบ(Accountability)

ทระบไว การจดท�ารายงานการประเมนผลผลตทยง

ไมมวฒภาวะสกงอม(Premature)อยางเพยงพออาจ

น�าไปสความไมสามารถตดสนใจไดเกยวกบความตอ

เนองของโครงการเพราะเหตวาท�าใหไมพบผลลพธ

ใดๆ เกดขนเลยทงนเนองจากผลลพธของโครงการ

ตองใชระยะเวลายาวพอสมควรในการศกษาตดตาม

ดงนนถาหากการจดท�ารายงานการประเมนผลผลตส

สาธารณะไดมการหนวงเวลาอยางสมเหตสมผลแลว

นกประเมนอาจจะพบผลลพธทเกดขนภายหลงและ

มความส�าคญอยางยงส�าหรบใชสนบสนนการด�าเนน

งานโครงการอยางตอเนองตอไป

แตอยางไรกตามนกประเมนกสามารถจะตอบ

สนองขอเรยกรองของทมผปฏบตงานในโครงการ

ไดอยางเหมาะสมเกยวกบการแสดงผลขอคนพบ

หรอผลการประเมนผลผลตเปนระยะๆ(Formative

ProductEvaluation)เพอชวยใหบรรลความส�าเรจ

ในการปฏบตงานตามโครงการ โดยการแลกเปลยน

ขอคนพบใหแกสมาชกผปฏบตงานในโครงการนน

โดยตรงกฎก�าปนหลก(RulesofThumb)ส�าหรบ

นกประเมนนนคอควรลดความส�าคญในการประเมน

ผลผลตของโครงการในระยะแรกๆและไมควรเรงรบ

จดท�ารายงานสสาธารณะควรเสนอขอคนพบจากการ

ประเมนผลผลตเปนระยะๆ ใหแกทมผปฏบตงานได

แลกเปลยนเรยนรเทานน นกประเมนควรแจกจาย

ขอคนพบจากการประเมนผลผลตใหกบผมสทธรบร

ภายหลงจากโครงการนนมระยะเวลาพอสมควรและ

มวฒภาวะสกงอมทจะท�าใหเกดผลลพธแลวหรอกลาว

อยางถงทสดไดวาจ�าเปนตองแสดงใหเหนถงมความ

เปนมออาชพในการตดสนใจเกยวกบการด�าเนนการ

จดท�ารายงานขอคนพบการประเมนผลผลตสารสนเทศ

ทไดจากการประเมนผลผลตเปนองคประกอบทส�าคญ

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

17

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช: รตนะ บวสนธ 13

ภาพประกอบท 1 องคประกอบหลกของรปแบบการประเมน CIPP และความสมพนธกบโครงการ

(ปรบจาก Stufflebeam and Shinkfield, 2007 : 333)

จากภาพประกอบท 1 แสดงใหเหนวงกลมสาคญ 3 วง วงในสดเปนสวนทแสดงถงคณคา

รวมกนของการประเมนในการนาไปใชกาหนดสวนตางๆ ในวงกลมทสองซงเปนสวนประกอบของ

โครงการ ไดแก เปาหมาย แผนงานหรอแผนการปฏบตงาน การปฏบตหรอการกระทาตามแผนงานและ

ผลลพธ ทได ใน 4 สวนประกอบของโครงการกจะสมพนธกบมตการประเมนทง 4 ดาน ของรปแบบการ

ประเมน CIPP ซงเปนวงกลมนอกสด นนคอ การประเมนเพอนามาใชกาหนดเปาหมายของโครงการกคอ

การประเมนบรบท การประเมนปจจยนาเขา กใชสาหรบจดทาแผนปฏบตงาน แตการปฏบตงานหรอการ

กระทาตามแผนกตองอาศยการประเมนกระบวนการและทายทสดหากจะประเมนผลลพธทงหมดของ

โครงการกตองทาการประเมนผลผลตนนเอง

2. บทบาทการประเมนเปนระยะๆ และการประเมนสรปรวม เนองจากรปแบบการประเมน

CIPP สามารถนามาใชไดทงเปนการประเมนเปนระยะๆ (Formative Evaluation) และการประเมนสรปรวม

(Summative Evaluation) ดงนนวตถประสงคและการใชผลการประเมนในมต 4 ดานของรปแบบ

การประเมนจงแตกตางกน ซงสรปใหเหนตามตารางท 1

จากภาพประกอบท 1 แสดงใหเหนวงกลม

ส�าคญ 3 วง วงในสดเปนสวนทแสดงถงคณคา

รวมกนของการประเมนในการน�าไปใชก�าหนดสวน

ตางๆ ในวงกลมทสองซงเปนสวนประกอบของ

โครงการ ไดแก เปาหมาย แผนงานหรอแผนการ

ปฏบตงานการปฏบตหรอการกระท�าตามแผนงานและ

ผลลพธทไดใน 4 สวนประกอบของโครงการกจะ

สมพนธกบมตการประเมนทง4ดานของรปแบบการ

ประเมน CIPP ซงเปนวงกลมนอกสด นนคอ การ

ประเมนเพอน�ามาใชก�าหนดเปาหมายของโครงการ

กคอการประเมนบรบทการประเมนปจจยน�าเขากใช

ส�าหรบจดท�าแผนปฏบตงาน แตการปฏบตงานหรอ

การกระท�าตามแผนกตองอาศยการประเมนกระบวนการ

และทายทสดหากจะประเมนผลลพธทงหมดของ

โครงการกตองท�าการประเมนผลผลตนนเอง

2. บทบาทการประเมนเปนระยะๆและการ

ประเมนสรปรวมเนองจากรปแบบการประเมนCIPP

สามารถน�ามาใชไดทงเปนการประเมนเปนระยะๆ

(FormativeEvaluation)และการประเมนสรปรวม

(Summative Evaluation) ดงนนวตถประสงค

และการใชผลการประเมนในมต 4 ดานของรปแบบ

การประเมนจงแตกตางกน ซงสรปใหเหนตาม

ตารางท1

อยางยงทแสดงถงรายงานความรบผดรบชอบของ

สถาบนหรอหนวยงานทด�าเนนโครงการแผนงานหรอ

สงแทรกแซงใดๆ เมอใดกตามทรายงานนนแสดงให

เหนความมนยส�าคญของผลสมฤทธอยางเดนชด

กจะถกน�าไปใชโนมนาวชมชนและหนวยงานใหทน

สนบสนนเพอใหเพมเตมงบประมาณและขอรบการ

สนบสนนทางการเมองไดเปนอยางด แตถาหากผม

อ�านาจตดสนใจรวาสงแทรกแซงหรอโครงการนนๆ

ไมท�าใหไดผลตอบแทนทมความส�าคญอนใดเลยกจะ

ท�าใหยกเลกการลงทนด�าเนนการอกตอไป

จากมตการประเมน 4 ดานของรปแบบการ

ประเมน CIPP สรปสาระส�าคญของรปแบบได

4ประเดนดงตอไปน

1. องคประกอบดานคณคาของรปแบบ

หมายถงรปแบบการประเมนCIPPมคณคาตอการ

ประเมนอะไรบางและเปนการประเมนทสมพนธกบ

มตใดของรปแบบซงแสดงไดตามภาพประกอบท1

ภาพประกอบท 1องคประกอบหลกของรปแบบการประเมนCIPPและความสมพนธกบโครงการ

(ปรบจากStufflebeamandShinkfield,2007:333)

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

18

ตารางท 1ความสมพนธของมตทง4ดานในรปแบบการประเมนCIPPกบบทบาทการประเมน

เปนระยะๆและการประเมนสรปรวม

บทบาทการประเมน

Evaluation Roles

บรบท

Context

ปจจยน�าเขา

Input

กระบวนการ

Process

ผลผลต

Product

การประเมนเปนระยะ:

มงใชสารสนเทศทได

จาก CIPP เพอมอง

ม งไปข างหน าช วย

ส�าหรบการตดสนใจ

และประกนคณภาพ

ของโครงการ แผนงาน

หรอสงแทรกแซง

ชแนะส�าหรบการ

จ� า แ น ก ค ว า ม

ตองการจ�าเป น

ของสงแทรกแซง

แ ล ะ เ ล อ ก จ ด

ล�าดบเป าหมาย

( บนพ น ฐ า น ก า ร

ป ร ะ เ ม น ค ว า ม

ตองการจ�าเป น

ปญหาคณสมบต

ทมคาและโอกาส

ทจะเกดขน)

ชแนะส�าหรบการ

เลอกแผนปฏบต

งานหรอกลยทธ

อนๆ (บนพนฐาน

ของการประเมน

ทางเลอกกลยทธ

และทรพยากรท

จ ด ใ ห ส� า ห ร บ

โครงการ แผนงาน

หรอสงแทรกแซง)

รวมทงการตรวจ

สอบแผนปฏบต

งาน

ชแนะส�าหรบการ

น� า แผนปฏ บ ต

งานไปใช (บน

พนฐานของการ

ก� า ก บ ค ว บ ค ม

และการตดสน

กจกรรมในแผน

งานนน)

ช แนะส� าหร บการ

ด�าเนนงานตอเนอง

การปรบเปลยนการ

ด ดแปลงหร อแม

กระทงการยตหรอ

ระงบความพยายาม

ใดๆ ของโครงการ

แผนงานหรอสงแทรก

แซงนน (บนพนฐาน

ขอ งก า รป ร ะ เ ม น

ผลลพธและผลขาง

เคยงทคาดวาจะเกด

ขน)

การประเมนสรปรวม:

มงใชสารสนเทศทได

จาก CIPP เพอมอง

ยอนกลบสรปเกยวกบ

คณภาพคณประโยชน

ความซอสตยแมนย�า

และความมนยส�าคญ

ของโครงการ

เปรยบเทยบการ

ประ เม นคว าม

ตองการจ�าเป น

ปญหาคณสมบต

ทมคาและโอกาส

กบเปาหมายและ

ก า ร จ ด ล� า ด บ

ความส�าคญ

เ ป ร ย บ เ ท ย บ

ก ล ย ท ธ ก า ร

ออกแบบและงบ

ป ร ะ ม าณ ข อ ง

โ ค ร ง ก า ร ก บ

ความต อ งการ

จ�าเปนของกล ม

เป าหมายและ

ผ รบประโยชน

ของโครงการนน

การบรรยายอยาง

ครอบคลมเกยว

กบกระบวนการ

และคาใชจ ายท

เกดขนจรงโดย

การเปรยบเทยบ

กบ กจกรรมใน

แ ผ น ง า น ท

ออกแบบไว

เปรยบเทยบผลลพธ

และผลข า ง เ คยง

ทงหมดของโครงการ

กบความต องการ

จ�าเปนของกลมเปา

หมายและเปรยบ

เทยบกบผลท เกด

ขนจากโครงการทม

ลกษณะคลายๆ กน

ตความผลท ได รบ

โดยพจารณารวมกบ

ผ ล ก า ร ป ร ะ เ ม น

บรบทปจจยน�าเข า

และกระบวนการ

แหลงทมา : StufflebeamandShinkfield(2007:329)

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

19

จากสาระสรปในตารางท1จะเหนวาถาเปนการ

น�ารปแบบการประเมนCIPPมาใชในการประเมนเปน

ระยะๆตามมตการประเมน4ดานนนเปนการประเมน

ทมงพจารณาไปขางหนาหรอคาดคะเนถงสงทจะเกด

ขนและน�าผลทไดในแตละมตไปใชเพอการชแนะ

แนวทางการตดสนใจส�าหรบด�าเนนการในแตละเรอง

ทงนเพอกอใหเกดความมนใจไดวาโครงการแผนงาน

หรอสงแทรกแซงนนๆจะมประสทธผลประสทธภาพ

คมคากบทรพยากรทตองสญเสยไปตอบสนองความ

ตองการจ�าเปนของกลมเปาหมายและสามารถแกปญหา

ทเกดขนไดในขณะทถาน�ารปแบบการประเมนCIPP

มาใชประเมนสรปรวมตามมตการประเมนทง4ดาน

กเปนการประเมนทมงพจารณายอนหลงสงทเกดขน

แลวและน�าผลการประเมนในแตละมตทเกดขนแลว

นไปเปรยบเทยบกบทออกแบบก�าหนดไว ทงน

เพอสรปใหเหนภาพรวมวาโครงการแผนงานหรอสง

แทรกแซงนนๆมคณภาพคณประโยชนมความแมนย�า

และมนยส�าคญเพยงไร

3. ลกษณะส�าคญของการประเมนมต4ดาน

ของรปแบบการประเมนCIPP

การประเมนมต4ดานของรปแบบการประเมน

CIPP มลกษณะส�าคญแตกตางกนออกไปทงในแง

วตถประสงคและวธการประเมนรวมทงความสมพนธ

ของการตดสนใจในกระบวนการเปลยนแปลง ซง

สรปไดดงตารางท2

ตารางท 2 ลกษณะส�าคญของการประเมน4มตตามรปแบบการประเมนCIPP

ลกษณะส�าคญ การประเมนบรบทการประเมนปจจย

น�าเขา

การประเมน

กระบวนการ

การประเมน

ผลผลต

วตถประสงค 1.เพอนยามบรบท

ทเกยวของ

2 . เ พ อ จ� า แ น ก

ประชากรเปาหมาย

และประเมนความ

ตองการจ�าเปนของ

ประชากรดงกลาว

3.เพอจ�าแนกโอกาส

ส�าหรบก�าหนดความ

ตองการจ�าเปน

4.เพอวนจฉยปญหา

บนพ นฐานความ

ตองการจ�าเปน

5.เพอตดสนใจวา

เปาหมายของโครงการ

ตอบสนองความ

ตองการจ�าเปนของ

กลมเปาหมายไดอยาง

เพยงพอหรอไม

1.เพอจ� าแนกและ

ประเมนสมรรถวสย

ของระบบการท�างาน

หรอกจกรรมตางๆ

2 . เ พ อ ก� า ห น ด

กลยทธ ทาง เลอก

ของโครงการ

3 . เ พ อ ก� า ห น ด

ออกแบบแนวทาง

การน�าโครงการไปใช

4 . เ พ อ ก� า ห น ด

แนวทางการใช งบ

ประมาณและตาราง

(ปฏทน) การปฏบต

งาน

1.เพอคนหาและคาด

คะเนขอจ�ากดหรอขอ

บกพร อ ง เก ย วก บ

แนวทางการด�าเนน

กจกรรมหรอการน�า

โครงการไปใช

2 . เ พ อ จ ด ห า ส า ร

สนเทศส�าหรบการ

ต ดส น ใ จ เ ก ย ว ก บ

กจกรรมหรอเหตการณ

ทเกดขนจากแนวทาง

การด�าเนนงานของ

โครงการ

1.เพอคนหาการ

บ ร ร ย า ย แ ล ะ

ตดสนใจเกยวกบ

ผ ล ล พ ธ ข อ ง

โ ค ร ง ก า ร โ ด ย

พจารณาจากความ

สมพนธ กบสาร

ส น เ ท ศ ข อ ง

วตถประสงคบรบท

ปจจยน�าเขาและ

กระบวนการ

2.ตความเกยวกบ

คณภาพคณประโยชน

ความมนยส�าคญ

และความถกตอง

แมนย�าของโครงการ

แผนงานหรอส ง

แทรกแซง

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

20

ลกษณะส�าคญ การประเมนบรบทการประเมนปจจย

น�าเขา

การประเมน

กระบวนการ

การประเมน

ผลผลต

วธการ การใชวธการตางๆ

เชน การวเคราะห

ระบบ การส�ารวจ

การทบทวนเอกสาร

การวเคราะหขอมล

ทตยภม การรบฟง

ความคดเหน การ

ส ม ภ า ษ ณ แ บ บ

ทดสอบ ว น จ ฉ ย

และเทคนคเดลไฟ

ส�ารวจและวเคราะห

การมอยของบคคล

และว สด อ ปก รณ

กลยทธ ก ารแก ไข

ปญหาและแนวทาง

อนทเกยวของความ

เปนไปไดตนทนและ

ภาวะทางเศรษฐกจ

ใชว ธการบางอยาง

ไดแกการคนหาเอกสาร

ตรวจเยยมโครงการ

ตวอยางการโนมนาว

ท ม ง า น แ ล ะ ก า ร

ทดลองน�ารอง

ควบคมก�ากบกจกรรม

ตางๆและกระตนเตอน

เก ย วก บการ ไม ได

เขารวมโครงการของ

บคคลใดๆ บรรยาย

ก ร ะ บ ว น ก า ร จ ร ง

ท เ ก ด ข น ส ร า ง

ป ฏ ส ม พ น ธ แ ล ะ

ท�าการสงเกตอยาง

ตอ เน อง เก ยวของ

ก บ ก จ ก ร ร มต า ง ๆ

ของทมปฏบตงานใน

โครงการและผมสวน

ไดสวยเสยอนๆ

นยามเชงปฏบต

ก า ร และ ว ดผล

ลพธตามเกณฑ

รวบรวมการตด

ส น ใ จ เ ก ย ว ก บ

ผ ล ล พ ธ ข อ ง

ผ ม ส วน ได ส วย

เสยกบโครงการ

ห ร อ ส ง แ ท ร ก

แซงนนๆ โดยใช

การวเคราะหเชง

ปรมาณและเชง

คณภาพ รวมทง

เปรยบเทยบผลลพธ

ทงหมดกบความ

ตองการจ�าเปนใน

การไดรบการตอบ

สนองของกล ม

เปาหมาย

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

21

ลกษณะส�าคญ การประเมนบรบทการประเมนปจจย

น�าเขา

การประเมน

กระบวนการ

การประเมน

ผลผลต

ความสมพนธ

กบการตดสน

ในกระบวนการ

เปลยนแปลง

ส� าหร บต ดส น ใ จ

ก� าหนดส ง ต า งๆ

ไดแกความสมพนธ

ของเป าหมายกบ

ค ว า ม ต อ ง ก า ร

จ�าเป นท จะได รบ

ก า ร บ ร ก า ร ห ร อ

การได รบโอกาส

การจดล�าดบความ

ส� า ค ญ เ ก ย ว ก บ

ระยะเวลาการใช

งบประมาณและ

ท รพย าก รคว าม

สมพนธ ของวตถ

ประสงค ก บก า ร

แก ไขปญหาการจด

ท�าแผนเปลยนแปลง

ความตองการจ�าเปน

แ ล ะ จ ด เ ต ร ย ม

สารสนเทศพนฐาน

ส�าหรบการตดสน

ผลลพธ

ส�าหรบเลอกแหลง

ใ ห ก า ร ส น บส น น

กลยทธการแกปญหา

และการออกแบบ

แนวทางการด�าเนนงาน

โครงการการตดสนใจ

ปรบเปลยนกจกรรม

ง บ ป ร ะ ม าณแล ะ

ต า ร า ง เ ว ล า ก า ร

ด� า เ น น ก จ ก ร ร ม

เ ป น ก า ร จ ด ห า

สารสนเทศเพอเปน

พนฐานการตดสนใจ

น�าโครงการไปใช

ส� าหรบการใช และ

ปร บการออกแบบ

โครงการควบคมผลท

จะเกดจากกระบวนการ

ควบคมผลทอาจจะ

เกดจากกระบวนการ

แล ะ จ ด เ ต ร ย มค� า

อธบายกระบวนการท

เ กดข นจร ง เพ อ ใช

ตความผลลพธทจะ

เกดขนในตอนทาย

ส�าหรบการตดสน

ใจเกยวกบความ

ตอเนอง การยต

การปรบแตงหรอ

เปลยนแปลงจด

เนนของกจกรรม

แ ล ะ น� า เ ส น อ

บนทกรายงานท

ชดเจนของผลท

เ ก ดข นท ง หมด

จากกจกรรมตางๆ

(ท งท ต ง ใ จและ

ไม ต ง ใ จท ง เ ช ง

บวกและเชงลบ)

เปรยบเทยบผล

การประเมนความ

ตองการจ�าเปนท

ไ ด ร บ ก า ร ตอบ

ส น อ ง ก บ ว ต ถ

ประสงคทก�าหนด

ไว

แหลงทมา : StufflebeamandShinkfield(2007:335)

4. รปแบบการประเมนCIPPมลกษณะเปน

กลยทธเชงระบบส�าหรบการปรบปรงเนองจากรปแบบ

การประเมนCIPPในแตละมตของการประเมนจะม

ความตอเนองสงผลตอกนส�าหรบการตดสนใจ

เปลยนแปลง ปรบแตงสวนตางๆ ของโครงการหรอ

กลาวอกนยหนงไดวารปแบบการประเมนCIPPสามารถ

น�ามาใชในฐานะกลยทธเชงระบบส�าหรบการปรบปรง

โครงการแผนงานหรอสงแทรกแซงดงแสดงใหเหน

ไดตามภาพประกอบท2

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

22

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช: รตนะ บวสนธ

ภาพประกอบท 2 ผงไหลของรปแบบการประเมนในฐานะทเปนตวกระตนการปรบปรงเชงระบบ

(ดดแปลงจาก Stufflebeam and Shinkfield, 2007 : 348)

18

การประเมน

ปจจยนาเขา

ความ

ตองการจาเปน

เปลยนแปลง

แนวทาง

แกปญหา

ทปรากฏ

ยต/

ลมเลก

พฒนาและทดสอบ

ภาคสนามเกยวกบกลยทธ

ความม

ประโยชนของ

กลยทธทจะดาเนน

ตอไป

การประเมน

กระบวนการและผลผลต

ยงคงม

ความตองการ

จาเปนแกปญหา

ความ

พงพอใจ

ในการปฏบต

ไม ไม

ไม

ปฏบตการ

ระบบทวไป

กาหนดแนวทาง

แกปญหา

นยามขอบเขต

และ

วตถประสงค

การประเมน

บรบท

คนพบ

กลยทธทจะ

ดาเนนการ

ความ

ตองการจาเปน

ในการพฒนาและ

ทดสอบ

ใช ไม

ใช

ใช

ไม

ไม

ไม

ใช

ใช

ใช

ภาพประกอบท 2 ผงไหลของรปแบบการประเมนในฐานะทเปนตวกระตนการปรบปรงเชงระบบ

(ดดแปลงจากStufflebeamandShinkfield,2007:348)

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

23

จากภาพประกอบท 2 จะเหนวาผลจาก

การประเมนมต4ดานตามรปแบบการประเมนCIPP

จะน�ามาใชส�าหรบการปรบปรงการด�าเนนงานในขน

ตอนตอๆไปตามล�าดบรวมทงยงใชส�าหรบการประเมน

ในมตตอๆ ไปอกดวย ยกตวอยางเชนผลจากการ

ประเมนบรบทท�าใหพบความตองการจ�าเปนส�าหรบ

การเปลยนแปลงหรอปรบปรงวตถประสงคและแนวทาง

แกปญหาหลงจากนนกจะท�าการประเมนปจจยน�าเขา

ซงจะท�าใหไดกลยทธทจะใชด�าเนนการแกปญหา

และน�าไปสการพฒนาและทดสอบภาคสนามเกยวกบ

กลยทธดงกลาว โดยการประเมนกระบวนการและ

ผลผลตถาหากการประเมนกระบวนการและผลผลต

กอใหเกดความพงพอใจผลการปฏบตหรอด�าเนน

โครงการทผานมา กน�าไปส การพจารณาเกยวกบ

ความตองการจ�าเปนในการแกปญหาตอไปตามล�าดบ

วฏจกรเดมแตถาผลการปฏบตของโครงการไมกอให

เกดความพงพอใจหรอแมวาพงพอใจแตความตองการ

จ�าเปนในการแกปญหาไมเปนทตองการอกตอไป

กจะน�าไปสการยตลมเลกการด�าเนนการในทสด

รปแบบการประเมน CIPPIEST และการน�าไปใช

รปแบบการประเมน CIPPIEST คอ สวน

ปรบขยายของรปแบบการประเมน CIPP โดยปรบ

ขยายการประเมนผลผลต (Product Evaluation)

ออกเปนการประเมนผลกระทบ(ImpactEvaluation)

การประเมนประสทธผล(EffectivenessEvaluation)

การประเมนความยงยน(SustainabilityEvaluation)

และการประเมนการถายทอดสงตอ(Transportability

Evaluation)ของสงทไดรบการประเมนซงมกไดแก

โครงการแผนงานหรอสงแทรกแซงตางๆโดยทสวน

ขยายของมตการประเมนทเพมขนน มความหมาย

ครอบคลมรวมถงการประเมนผลผลตเดมและการ

ประเมนผลลพธนนเอง ทงนความหมายของมต

การประเมนทเพมขน พจารณาไดจากการตงค�าถาม

การประเมน(EvaluationQuestions)แตละมตดงน

(Stufflebeam,GulicksonandWingate,2002:

66;StufflebeamandShinkfield,2007:327)

การประเมนผลกระทบเปนการประเมนโดย

ตงค�าถามวาสงทผรบผลประโยชน(จากโครงการหรอ

สงแทรกแซง)ไดรบเกนไปกวาเปาหมายความตองการ

ทจะไดรบตอบสนองตามความตองการจ�าเปนนนคอ

อะไรบาง ค�าถามนชใหเหนวาไมวาสงทไดรบเกนไป

กวาทก�าหนดไวนนจะเปนไปในทางบวกหรอทางลบก

ลวนแตเปนผลกระทบทงสน

การประเมนประสทธผล เปนการประเมน

โดยตงค�าถามวา โครงการหรอสงแทรกแซงบรรล

ตอบสนองความตองการจ�าเปนของกลมผรบประโยชน

ไดอยางครอบคลมหรอไม

การประเมนความยงยน เปนการประเมน

โดยตงค�าถามวา แนวทางการปฏบตอยางเปนระบบ

หรอเปนทางการเกยวกบการน�าโครงการไปใชใหประสบ

ผลส�าเรจอยางยงยนคออะไรค�าถามดงกลาวมงพจารณา

ประเมนความคงอยหรอความตอเนองในการท�าโครงการ

ทประสบผลส�าเรจไปใชรวมถงวธการในการรกษาไว

ซงความส�าเรจของโครงการดงกลาว

การประเมนการถายทอดสงตอ เปนการ

ประเมนโดยตงค�าถามวา มการน�าโครงการหรอ

สงแทรกแซงทประสบความส�าเรจไปประยกตหรอ

ปรบปรงใชในทอนๆหรอไม

จะเหนวามตการประเมนทเพมขนทง4ดาน

จากการขยายการประเมนผลผลต ตามรปแบบการ

ประเมนCIPPเดมนนแททจรงกคอการประเมนใน

สวนทสตฟเฟลบมเรยกวา“ผลลพธ”(Outcomes)

ของโครงการนนเอง เพยงแตเปนการจ�าแนกและตง

ค�าถามการประเมนใหชดเจนยงขน ดงนนวธการน�า

รปแบบการประเมนCIPPIESTไปใชจงยงคงมลกษณะ

เชนเดยวกบการใชรปแบบการประเมน CIPP

ทกลาวผานมาไมวาจะเปนเรองเกยวกบคณคาของ

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ

วารสารศลปากรศกษาศาสตรวจย

ปท5ฉบบท2(กรกฎาคม-ธนวาคม2556)

24

รปแบบการประเมนทงทเปนการประเมนเปนระยะๆ

และการประเมนสรปรวมเหลานเปนตน

สรป

รปแบบการประเมนCIPPและCIPPIEST

ทน�ามาใชในการประเมนสงทไดรบการประเมนควรใช

ประเมนเปนระยะๆ และประเมนสรปรวม โดยใช

เทคนควธการเกบรวบรวมขอมลอยางหลากหลาย

สอดคลองกบประเดนยอยๆ ทตองการประเมนใน

แตละมตรวมทงใชขอมลทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ

ส�าหรบน�ามาวเคราะหสรปตความผลการประเมนทงน

แหลงทมาของขอมลในการประเมนกตองเกบรวบรวม

หรอไดมาอยางหลากหลาย ครอบคลมผมสวนได

สวนเสยทงหมดทงทเปนทมผปฏบตงานในโครงการ

ผรบผลประโยชนจากโครงการ ผบรหารหรอผเปน

เจาของโครงการรวมทงขอมลจากเอกสารบนทกตางๆ

ประกอบดวยเชนกน

เอกสารอางอง

Stufflebeam,GulicksonandWingate.(2002).The Spirit of Consuelo: An Evaluation of

Ke Aka H oo na.TheEvaluationCenter,WesternMichiganUniversity.

StufflebeamandShinkfield.(2007).Evaluation Theory, Models and Applications.JohnWiley

andSon,Ine.

รปแบบการประเมน CIPP และ CIPPIEST มโนทศนทคลาดเคลอนและถกตองในการใช

รตนะบวสนธ