Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
การจัดการและการเฝาระวัง การใชยาบนรถพยาบาล
ภญ.นิสรา ศรีสุระกลุมงานเภสัชกรรม โรงพยาบาลขอนแกน
● Administration
● Routes of administration
● Common drugs use in ambulance
● Monitoring and warning signs
Objective
อายุ น้ำหนัก และสวนสูง โดยเฉพาะเด็ก
♠ การวินิจฉัยโรค ชวยใหเชื่อมขอมูลกับยาที่ใหเพื่อใหขอมูลกับผูปวยเกี่ยวกับยาที่ไดรับ
♠ สภาวะการตั้งครรภและการใหนมบุตร เนื่องจากยาบางตัวมีผลตอทารกในครรภ
♠ ประวัติการแพยา อาหาร/การขางเคียงที่เกิดจากยา(การแพขาม ยาที่เปนสูตรผสม)
♠ ยาที่ผูปวยรับประทานอยูอยางตอเนื่อง รวมทั้งยาที่ซื้อใชเอง สมุนไพร อาหารเสริม
วิตามิน
ขอมุลจําเปนที่ตองทราบกอนบริหารยา
⦿ GOOD STORAGE PRACTICE FOR PHARMACEUTICALS,(GSP)
● Storage areas.
● First Expire First Out (FEFO)
● Stability and Storage
○ Room temp, refrigerated
● Ice pack → Cold chain
● Protect from light.
Storage condition standards
“ยาใดหมดอายุกอนจะถูกหมุนเวียนออกไปใชกอน” ขอดี
1. ทำใหการบริหารสต็อคเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ รวดเร็ว
2. สามารถชวยลดการสูญเสียยาจากการหมดอายุ
3. การคำนวณมูลคาแทจริงของสินคาคงคลังเปนไปอยางถูกตองแมนยำ
FEFO : First Expire, First out
https://managementmania.com/en/fefo-first-expired-first-out
Cold Chain System
หมายถึง
ระบบที่ใชในการจัดเก็บและการกระจายยา โดยรักษาอุณภูมิใหอยูในชวง
2-8๐C ตั้งแตผูผลิตจนถึงขั้นตอนการบริหารยา
ความสำคัญของ Cold Chain System
เพื่อประกันคุณภาพของยา วัคซีน ผลิตภัณฑชีววัตถุทุกชนิดวายังสามารถ
ใชเพื่อการปองกันรักษาโรคไดตามที่คาดหวัง และปลอดภัยกับผูปวย
http://www.slideshare.net/jamesmacroony/cold-chain-40363575
การเก็บรักษายาในกลองเก็บความเย็นอุปกรณที่จำเปน
1. กลองเก็บความเย็น อยางนอย 1 อัน
2. Ice pack อยางนอย 6 อัน
3. เจลแชเย็น
Route of Administration Route of Administration
Routes Rate of absorption
Sublingual Rapid
Endotracheal Rapid
Pulmonary Rapid
Intramuscular Moderate
Topical Moderate
Intraosseus Immediate
Intravenous Immediate
Enteral Slow
Subcutaneous Slow
compare route of Administration
❏ oral absorption
❏ gastric absorption
❏ small intestine absorption
❏ rectal absorption
Enteral route
- subcutaneous route -intramuscular route
- intravenous route - intradermal route
- intraosseous route - endotracheal route
Parenteral route
❏ Large surface area and
the rich capillary network
of the alveoli, rapid
absorption.
❏ bronchodilator
❏ steroid
Pulmonary route
- applied to skin and subcutanous tissue
- rapid absorption
Topical route
การฉีดยาเขาหลอดเลือดดำ:
อัตราเร็วที่แตกตางกัน
•IV bolus or IV push (IVP)
ฉีดภายใน 1-5 นาที ใชกับยาที่ตองการผลการรักษาอยางรวดเร็ว
•IV infusion: ยาที่หยดมักตองเจือจางกอน
–Intermittent หยดในเวลา 30 นาที หรือ 60 นาที
–Continuous หยดอยางตอเนื่อง อาจใชเวลา 6-24 ชั่วโมง
Adverse drug event ที่เกิดจากการฉีดยาpHของยามีผลตอการเกิดภาวะหลอดเลือด
ดำอักเสบ (phlebitis)เนื่องจาก pH เลือดมี pH
= 7.35-7.45 ยาที่มีลักษณะเปนกรดpH < 7และ
เปนดางpH >7 จึงทำใหเกิด Chemical
Phlebitisได
นอกจากนี้เลือดมี Osmolarity ประมาณ
280-310 mosm/l หากสารน้ำ และยาที่เปน
hypotonic,hypertonic ก็ทำใหเกิด Chemical
Phlebitisไดเพราะฉะนั้นควรเลือกใช D5W หรือ
0.9% NSS สำหรับเตรียมหรือเจือจางยา เพราะ
เปน isotonic
Adverse drug event ที่เกิดจากการฉีดยา
ยาที่มีผลทำใหหลอดเลือดดำอักเสบ มีดังนี้
pH< 7 pH> 7 other
CeftriaxoneCiprofloxacinDoxycyclineErythromycinGentamicinMorphine
Vancomycin
AmpicillinPenicillinCloxacillinGanciclovirMethicillinNafticillinPhenytoin
Amino acidAmphotericin B
ClindamycinClozapine
Co-trimoxazoleDiazepamEpirubicin
FosfomycinLarge vol. KCL
LidocaineTetracycline
การดูแลดานยาเพื่อความปลอดภัยของประชากรกลุมพิเศษ
(Special Population Care)
Special consideration
Pregnant patients
- Consider the expected benefits and risks to the fetus
- Cross placenta barrier / breast feeding
http://emedicine.medscape.com/article/2039748-overview
สตรีตั้งครรภ
FDA Pregnancy Categories- Category A: Generally acceptable. Controlled studies in pregnant women show no evidence of fetal risk.
- Category B: Maybe acceptable. Either animal studies show no risk but human studies not available or animal studies showed minor risks and human studies done and showed no risk.
- Category C: Use if caution it benefits outweigh risks. Animal studies show risk and human studies not available or neither animal nor human studies done.
- Category D: Use in life-threatening emergencies when no safer drug available. Positive evidence of human fetal risk.
- Category X: Do not use in pregnancy. Risks involved outweigh potential benefits. Safer alternatives exist.
รายการยาที่หามใชในหญิงตั้งครรภชื่อยา เหตุผล pregnancy category
Ergot/Ergotamine กระตุนการบีบตัวของมดลูก x
Warfarin fetal warfarin syndrome x
ACE inhibitor ทําใหทารกเกิดการทํางานของไตผิดปกติ และอาจเกิด mental retardation
x
Angiotensin-receptor blocker(ARB) x
Methotrexate ทารก แขนขาผิดรูป x
Isotretinoin(systemic) แทงได ทารกเพดานโหว หูผิดรูป x
Danazol ทารกเพศหญิงเสี่ยงเกิด virilization x
HMG CoA reductase inhibitor(statin) เพิ่มความเสี่ยงทารกพิการแตกําเนิด x
Misoprostol อาจทําใหแทง คลอดกอนกําหนด x
Thalidomide ทารกเกิดความผิดปกติของอวัยวะหลายสวนโดยเฉพาะ แขนขาผิดรูป x
Pediatric patients
•Pharmacokinetic
•Dosing principle in the neonate , infant , pediatrics
Drug doses vary for these patients ,
always related to weight
ยาที่ควรหลีกเลี่ยงในผูปวยเด็กรายการยา เหตุผล
Nimesulide Fulminant hepatic failure (ทั้งในเด็กและผูใหญ)
Nifuroxazide ไมมีหลักฐานประสิทธิภาพและความปลอดภัยในเด็ก
ยากลุม antidiarrheals ซึ่งเปนยาสูตรผสมที่มี antibiotic เปนสวนประกอบ
ไมเปนประโยชนตอ acute infectious diarrhea และอาจลดประสิทธิภาพของยาปฏิชีวนะ
Dextromethorphan, codeine, brown mixture ในเด็กเล็กขณะเปนโรคติดเชื้อทางเดินหายใจหรือหอบหืด
จะทําใหมีเสมหะคางและอุดตันหลอดลม
Non-sedating antihistamine
ไมมีหลักฐานวาไดผล และยังมีผลขางเคียงอื่น ๆ เชน ซึม ชัก ยากลุมนี้จะไดผลเฉพาะในรายที่เปน allergic rhinitis
Eldery patients
- Pharmacokinetic
- Polypharmacy
- Drug interactions
ยาที่ควรหลีกเลี่ยงในผูสูงอายุรายการยา เหตุผล
- Glibenclamide- Chlorpropamide Hypoglycemia เนื่องจากมีคาครึ่งชีวิตยาว
- Nifedipine (Immediate release)
ทําใหความดันลดโลหิตลดลงอยางมาก และอาจทําใหหัวใจขาดเลือด
- Long acting benzodiazepines Cognitive impairment และเพิ่มโอกาสในการหกลม
- Tertiary tricyclic antidepressants
มีฤทธิ์ anticholinergic สูง ทําใหทองผูก ปสสาวะขัด CNS ทํางานผิดปกติ
- Barbituratesกดประสาทสวนกลางรุนแรง ทําใหเกิด depression มีโอกาสติดยาสูง และเพิ่มโอกาสการหกลม และยังเปนยาที่มี therapeutic index แคบ
- Pethidine ทําใหเกิดอาการงวงซึม สับสน และ metabolite ของยายังทําใหเกิกอาการชักได
ยาที่ควรหลีกเลี่ยงในผูปวยโรคไตเรื้อรังรายการยา ระยะของโรค เหตุผล
ใช ACEIs รวมกับ ARB ทุกระยะ Serious hyperkalemia และไตวายเฉียบพลัน
K-sparing ระยะ 4 ขึ้นไป ประสิทธิผลตํ่า และ hyperkalemia
Metformin ระยะ 4 ขึ้นไป Lactic acidosis
Sulfonylurea ที่ขับออกทางไต ระยะ 3 ขึ้นไป Hypoglycemia
NSAIDs และ COX-2 inhibitors ระยะ 4 ขึ้นไป ไตวายเฉียบพลัน และเกิดการคั่งของนํ้าและเกลือ
Opioids ระยะ 4 ขึ้นไป อาจทําใหชัก (neurotoxicity)
ยาที่ควรหลีกเลี่ยงในผูปวยโรคตับรายการยา เหตุผล
Major และ Minor tranquilizers เพิ่มโอกาสการเกิด Hepatic Encephalopathy
ตัวอยางยาที่ควรหลีกเลี่ยงในผูปวยโรคตับแตละชนิดHepatocellular injury Cholestasis Mixed-type hepatotoxicity
AmiodaroneIsoniazid
ParacetamolSSRIs
Azoles antifungalPTUPPI
PyrazinamideTopiramate
AllopurinolAzathioprine
CephalosporinsChlorpromazineCyproheptadine
DiltiazemMethyldopaRisperidoneTerbinafine
ACEIsCarbamazepine
ClindamycinFluoroquinolones
HydralazinePhenytoinRifampicin
StatinsSulfonamides
Common
drugs use in
ambulance
Epinephrine (Adrenaline®)ขนาดยา 1 mg/1 ml
สารน้ำที่เขากันได: NSS, D5W
วิธีการเตรียมผสม: ผสม 30 mg ใน NSS หรือ D5W ปริมาตร 250 ml
วิธีการบริหารยา: continuous I.V. infusion ตองใช infusion pump
LD; 0.5-1 mg IV push ทุก 3-5 นาที (higher dose 2-5 mg q 3-5
นาที อาจใชขนาดสูงขึ้น ถาไมตอบสนอง)
ความคงตัวหลังผสม:คงตัวได 24 ชม ทั้งที่อุณหภูมิหองหรือในตูเย็น
ขอควรระวัง: เก็บแบบปองกันแสงและอากาศที่อุณหภูมิ ไมเกิน 25 °C
หามเก็บในชอง แชแข็ง ไมควรใชยานี้ในกรณีที่ยาเปลี่ยนสีหรือตกตะกอน
Heparinขนาดยา 5000 u/ml, 5 ml วิธีการใหยา: Deep SC, IV, Infusion
สารน้ำที่เขากันได: NSS, D5W, 5DN, 5DN/2
วิธีการบริหารยา: SC or IV (intermittent) : บริหารยาไดทั้งแบบ
ไมเจือจางหรือเจือจาง Deep SC,IV,Infusion (ควรบริหารยาผาน
infusion pump), ไม ควร IM
ความคงตัวหลังผสม: หลังผสมเก็บได 24 ชั่วโมง
ขอควรระวัง: โดยปกติยาจะใส ไมมีสีหรือมีสีเหลืองจางๆ กรณีที่ยา
ตกตะกอน หรือมีสีเปลี่ยนไปไมควรใช หามใหยาโดยวิธีฉีดเขากลาม
เนื้อ เนื่องจากจะทำใหระคายเคือง ปวด บริเวณที่ฉีด และเกิดเลือด
ออกในกลามเนื้อได
Regular Insulin (Humulin® R, Actrapid HM®)
ขนาดยา Vial : 100 u/ml, 10 ml, Penfill : 100 u/ml, 3 ml
วิธีการใหยา: SC, IV, Infusion สารน้ำที่เขากันได: D5W, 5DN, NSS, RLS, 5DN/2วิธีการบริหารยา: infusion rate 0.1 unit/kg/hrความคงตัวหลังผสม: : Regular Insulin ที่ผสมแลวเก็บไวที่อุณหภูมิหอง และ 4 ºC ได 24 hr สารละลายที่ใชสำหรับ Insulin ควรเตรียมใชใหมเทานั้นขอควรระวัง: เพื่อลดปญหาการดูดซับ Insulin ที่ถุงสารน้ำและสายสารน้ำ ใหปฏิบัติดังนี้ - ถาใชสายใหสารน้ำเดิม ระหวางการเปลี่ยนถุงยาให รอเปนเวลา 30 นาทีกอนที่จะเริ่มใหยา - ถาใหสายใหสารน้ำใหม ให flush สายใหยาดวสารละลาย Insulin และรอ เปนเวลา 30 นาทีและ flush สายอีกเสนกอนที่จะเริ่มยา
Potassium Chloride ขนาดยา 20 mEq/10 ml
วิธีการใหยา: IV
สารน้ำที่เขากันได: Dextran 6% in dextrose, Dextran 6% in
NSS, D5/LR, D5S/4, D5S/2, D5S, D5W D10W, D20W, LR,
NSS/2
วิธีการเตรียมผสม: ตองเจือจางกับสารน้ำกอนใหผูปวยเสมอ
(20-40 mEq/L)
วิธีการบริหารยา: IV infuse ควรใหยาผาน infusion pump
Max infusion rate 5 mEq/hr Max infusion rate 5 mEq/hr
ความคงตัวหลังผสม: หลังผสมเก็บได 24 ชั่วโมง
ขอควรระวัง: หามให IV push, หามให IV ที่ผสม K+ ในการ
loading
Digoxin (Lanoxin®)ขนาดยา 0.05 mg / 2 ml
วิธีการใหยา: IV
สารน้ำที่เขากันได: SWFI, NSS, D5W, D5N/2
วิธีการเตรียมผสม: dilute ยาดวย SWFI, NSS หรือ D5W ใหมีปริมาตรเพิ่มขึ้น
4 เทาหรือมากกวานั้น เพื่อปองกันไมใหยาตกตะกอน
วิธีการบริหารยา: การใหยาแบบ IV สามารถใหได โดยไมตอง dilute หรืออาจ
dilute ยาดวย SWFI, NSS หรือ D5W
ความคงตัวหลังผสม: เก็บที่ Room temperature (25-30 C)
ขอควรระวัง: ควรฉีดชาๆ อยางนอย 15 นาทีเพื่อหลีกเลี่ยงไมใหเกิดการหด
รัดตัวของหลอดเลือดจากการฉีดยาเร็วเกินไป
Norepinephrine (Levophed®)ขนาดยา 4 mg/4ml amp
วิธีการใหยา: IV infusion
สารน้ำที่เขากันได: D5W, D5S
วิธีการเตรียมผสม: 4 mg in D5W 250 ml
วิธีการบริหารยา: ใหยาเขาทางหลอดเลือดดำควรใช infusion
pump เพื่อ ใหสามารถควบคุมการใชยาไดด ีเริ่มใหยาอยางชาๆ และ
ปรับเพิ่มตามความจำเปนโดยตองติดตามดูการตอบสนองของผูปวย
ความคงตัวหลังผสม: สารละลายที่เจือจางแลวจะมีความคงตัว 24
ชั่วโมงที่อุณหภูมิหอง โดยเก็บใหพนแสง หามใชสารละลายที่ขุนหรือ
เปลี่ยนเปนสีชมพู สีเหลืองเขม หรือสีน้ำตาล
ขอควรระวัง: หามผสมใน NSS ที่ ไมมี dextrose (Dextrose จะชวย
ปองกันการสลายตัว)
Morphineขนาดยา 10 mg/ml, 1 ml วิธีการใหยา: SC, IM, IV
สารน้ำที่เขากันได: : NSS, D5W, D10W, Dextran, LRI
วิธีการเตรียมผสม: IV Push ควรเจือจางดวย SWFI 4-5 ml, Continuous IV
infusion เจือจางดวย D5W ใหมีความเขมขน 0.1-1 mg/ml
วิธีการบริหารยา: สามารถบริหารยาไดทั้ง slow IV, IV infusion, IM, SC IV
Push ควรเจือจางดวย SWFI 4-5 ml และใหยาชาๆ Continuous IV infusion
จะตองบริหารผาน infusion pump โดยเจือจางดวย D5W ใหมี ความเขมขน
0.1-1 mg/ml
ความคงตัวหลังผสม: เก็บยาใหพนแสงที่อุณหภูมิ 15-30 องศาเซลเซยีส
ขอควรระวัง: สำหรับยาฉีด หามสั่งยาเปน mL ควรสั่งเปน mg เทานั้น และตอง
ระบุหนวยดวยทุกครั้ง
Magnesium sulfate ขนาดยา 10% 10 ml (8.1mEq/amp), 50% 2 ml (8.1mEq/amp)
วิธีการใหยา: IM, IV
สารน้ำที่เขากันได: NSS, Ringer Lactate Solution, D5W
วิธีการบริหารยา: I.V. push ตองใหไมเร็วกวา 150 mg/minute, Maximal rate of
infusion: 1-4 g/hour เพื่อปองกันความดันต่ำ; 4 g/hour จะใชเมื่อมีเหตุฉุกเฉิน
(eclampsia, seizures); โดยปกติจะใหผสมใน I.V. fluids, แตการฉีดแบบ bolus
สามารถฉีดได
ความคงตัวหลังผสม: หลังผสมเก็บได 24 ชม.ในอุณหภูมิหอง
ขอควรระวัง: Incompatibility: fat emulsion 10%, clindamycin ,
dobutamine , hydrocortisone , Phosphate, alkali carbonate หรือ
bicarbonate อาจพบความดันต่ำและ หัวใจหยุดเตนถาใหเร็ว
Amiodarone HCl (Cordarone®)ขนาดยา 150 mg/3 mlวิธีการใหยา:
สารน้ำที่เขากันได: D5W
วิธีการเตรียมผสม: IV slowly ผสม D5W 10-20 ml inj in 1-2 min
(emergency case)
วิธีการบริหารยา: IV กรณีที่ใชความเขมขนมากกวา 2 mg/ml ตองให
ผานทาง central venous catheter กรณีใชความเขมขนนอยกวา 2
mg/ml ใหใช infusion pump ไมวาจะทาง central line หรือ
peripheral line
ความคงตัวหลังผสม:หลังผสม เก็บได 5 วันในตูเย็น และ 24 ชั่วโมงใน
อุณหภูมิ หอง หามผสมในสารละลายที่เปนดางเชน NaHCO3
ขอควรระวัง: Infusion ผสมใน D5W เทานั้น หามผสม Saline เพราะมี
report การตกตะกอน
Dopamine HCl (Dopamine®)ขนาดยา 50 mg/5ml, 250 mg/10 ml
วิธีการใหยา:
สารน้ำที่เขากันได: D5W, D5S, NSS, D5S/2, LRI
วิธีการเตรียมผสม: 5DN,D5W, NSS,20% manitol, 5 DN/2, หามผสมกับ
NaHCO3 และ Alkaline solution
วิธีการบริหารยา: Infusion
ความคงตัวหลังผสม:ยาที่ผสมแลวใชไดภายใน 24 ชั่วโมง แตถาสารละลายเปลี่ย นสี
จากสีเหลืองออนๆ เปนสีเขมขึ้น หรือ เปลี่ยนเปนสีชมพูตองทิ้งทันที
ขอควรระวัง: หามใชผูปวยที่แพ sodium bisulfites, pheochromocytoma,
ventricular fibrillation
Dobutamine (dobutrex®)ขนาดยา 250 mg/20 ml
วิธีการใหยา:
สารน้ำที่เขากันได: D5W, D5S, NSS, D5S/2, D10W, RLS
วิธีการบริหารยา: max rate < 40 mcg/kg/min (infusion), max conc 5
mg/1ml หามเติมยาฉีด dobutamine ลงในยาฉีด Sodium bicarbonate หรือ
สารละลายที่มีความเปนดางสูง เนื่องจากอาจเกิดการไมเขากันของสารละลาย
ความคงตัวหลังผสม:ยาที่ผสมแลวมความคงตัว 6 ชั่วโมงในอุณหภูมิหองและ 24
ชั่วโมงในตูเย็น
ขอควรระวัง: หามใชในผูปวยที่แพยา dobutamine และ sulfite
Phenytoin sodium (Dilantin®)ขนาดยา 50 mg/ml in 5 ml
วิธีการใหยา:
สารน้ำที่เขากันได: NSS, Standard diluents หามผสมในสารละลายที่
มี Dextrose โดยเด็ดขาด
วิธีการเตรียมผสม: ผสม NSS 0.9% ไดอยางเดียว concentration ไม
เกิน 1 g/l และ drip ภายใน 24 ชั่วโมง
วิธีการบริหารยา: Slow IV, Slow IM, หาม SC เพราะเกิด Tiss
damage, Infusion ตองใหภายใน 24 ชั่วโมงและ Dilute มากๆ เพราะมี
ปญหาเรื่องการตกตะกอน (ให IV ชาๆ ไมเกิน 50 mg/min)
ความคงตัวหลังผสม: หลังผสมเก็บได 24 ชั่วโมง
ขอควรระวัง: ถาใชไมหมดใหทิ้ง เพราะยิ่งทิ้งไวนานจะมีโอกาสตกตะกอน
มากขึ้น
IF YOU WAT TO GO FAST, GO ALONE
IF YOU WANT TO GO FAR, GO TOGETHER.