การพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร

เบญจพร รตนปรชากล

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการการพยาบาล

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยน พ.ศ. 2555

ลขสทธของมหาวทยาลยครสเตยน

วทยานพนธ เรอง

การพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร

ไดรบการพจารณาอนมตใหนบเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการการพยาบาล

วนท 31 มนาคม พ.ศ. 2555 ............................................................................ นางเบญจพร รตนปรชากล ผวจย ............................................................................ อาจารยพนเอกหญง ดร. นงพมล นมตรอานนท พย.บ., วท.ม. (พยาบาลศาสตร) ส.ด. (การพยาบาลสาธารณสข) ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ ………………………………………..……….. ผชวยศาสตราจารย ดร. กรรณการ สวรรณโคต วท.บ. (พยาบาล), M.S., คด. (อดมศกษา) กรรมการสอบวทยานพนธ ............................................................................ ผชวยศาสตราจารย ดร. เพญพกตร อทศ พย.บ. (พยาบาลและผดงครรภ) ค.ม. (บรหารการพยาบาล), Ph.D. (Nursing) กรรมการสอบวทยานพนธ …………………………………………… …………………………..…………………….. ผชวยศาสตราจารย ดร. ศากล ชางไม รองศาสตราจารยสมพนธ หญชระนนทน วท.บ. (พยาบาลและผดงครรภ) วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม. (พยาบาลศาสตร), Ph.D. (Health Science) ประธานกรรมการบรหารหลกสตร คณบดบณฑตวทยาลย พยาบาลศาสตรมหาบณฑต

วทยานพนธ เรอง

การพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร

……………………………………..………….. นางเบญจพร รตนปรชากล ผวจย

……………………………….………………... ผชวยศาสตราจารย ดร. กรรณการ สวรรณโคต วท.บ. (พยาบาล), M.S. คด. (อดมศกษา) ประธานกรรมการทปรกษาวทยานพนธ

………………………………………………… รองศาสตราจารยเพญจนท ส. โมไนยพงศ ค.บ. (การศกษาการพยาบาล) ค.ม. (บรหารการพยาบาล) กรรมการทปรกษาวทยานพนธ

…………………………………………… ………………………..……………………….. ผชวยศาสตราจารย ดร. ศากล ชางไม รองศาสตราจารยสมพนธ หญชระนนทน วท.บ. (พยาบาลและผดงครรภ) วท.บ. (พยาบาล) เกยรตนยม, M.S. วท.ม. (พยาบาลศาสตร), Ph.D. (Health Science) ประธานกรรมการบรหารหลกสตร คณบดบณฑตวทยาลย พยาบาลศาสตรมหาบณฑต

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน สาเรจลลวงไดดวยด ผวจยไดรบความกรณาและความชวยเหลออยางดยงจากคณาจารยหลายทาน ผวจยขอกราบขอบพระคณ ประธานกรรมการทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.กรรณการ สวรรณโคต กรรมการทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารย เพญจนท ส. โมไนยพงศ กรรมการสอบวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.  เพญพกตร อทศ และประธานสอบวทยานพนธ อาจารย พนเอกหญง ดร. นงพมล นมตรอานนท ทไดกรณาใหคาปรกษา ขอเสนอแนะ ตรวจแกไข และปรบปรงขอบกพรองตางๆ รวมทงสนบสนนและใหกาลงใจแกผวจยมาโดยตลอด ขอกราบขอบพระคณ นายแพทยวทยา นนทยกล แพทยหญงวรวรรณ จรธรรมภญโญ และ คณณาตยา ขนนทอง ซงเปนผทรงคณวฒทไดกรณาตรวจสอบเครองมอสาหรบการวจยครงน ขอกราบขอบพระคณผอานวยการโรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร ทอนเคราะห อานวยความสะดวก ใหความรวมมอ ในการดาเนนการเกบรวบรวมขอมล จนการวจยสาเรจลลวงไปดวยด ขอขอบพระคณ เพอนรวมงานในโรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร ทสละเวลา และใหความรวมมอในการเกบขอมล ขอกราบขอบพระคณบดา มารดา และบคลในครอบครวอนเปนทรก พ และเพอนๆ ทเหนความสาคญ สงเสรมใหผวจยศกษาจนสาเรจ และใหกาลงใจกบผวจยเสมอมา คณประโยชนอนใดทเกดจากวทยานพนธฉบบน ผวจยขอมอบแดบพการ คณาจารย ครอบครว พนอง เพอนรวมงาน ญาตผดแลและผปวยโรคหลอดเลอดสมองทกทาน

534012 : สาขาวชา : การจดการพยาบาล ; พย.ม. (การจดการพยาบาล) คาสาคญ : การจดการ/ญาตผดแล/ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

เบญจพร รตนปรชากล : การพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร (The Development of Management of Anxiety Reduction Pattern for Family Caregivers of Stroke Patients at the Tertiary Level Hospital in Suphanburi Province ) คณะกรรมการทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.กรรณการ สวรรณโคต, คด. รองศาสตราจารยเพญจนท ส. โมไนยพงศ, ค.ม.; 104 หนา

การดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองมแนวโนมทจะกอใหเกดความทกขทรมานแกญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง การฟนฟสมรรถภาพ และการดแลผปวยในระยะยาว อาจเปนเหตของความวตกกงวล การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมนม วตถประสงคเพอพฒนาการ จดการรปแบบการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร กลมตวอยางคอ ญาตผดแล 6 คน ทผปวยโรคหลอดเลอดสมอง อยหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร เครองมอวจย ไดแก แบบสมภาษณเจาะลกญาตผดแล และทมสขภาพ ขนตอนการดาเนนการวจยประกอบดวย 4 ขนตอน ไดแก ขนตอนการวางแผน ขนตอนการปฏบตและเฝาสงเกต ขนตอนการสะทอนการปฏบต และขนตอนการปรบปรงแผน

ผลการวจยพบวา การจดการรปแบบการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ประกอบดวย การสรางสมพนธภาพ การใหความร และการฝกทกษะอยางตอเนอง การมสวนรวมในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง การประสานการดแล และความชวยเหลอจากทมสขภาพ

การพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง สามารถนาไปใชระบบบรการพยาบาล พยาบาลวชาชพมบทบาทสาคญ เปนผประสานการดแลผปวย ผใหความรทางสขภาพ และผใหคาปรกษา

534012 Major : Nursing Mannagement ; M.N.S. (Master of Nursing Management ) KEYWORDS : MANAGEMENT / CAREGIVER / STROKE PATIENT

Benchaporn Rattanapreechakul : The Development of Management of Anxiety

Reduction Pattern for Family Caregivers of Stroke Patients at the Tertiary Level Hospital in Suphanburi Province : Thess Advisors : Assist. Prof. Dr. Khannika Suwonnakote , Ph.D., Assoc. Prof. Penchan S. Monaiyapong. M.S., 104 Pages

Caring for stroke patient is likely to cause suffering for their entire family. The

requirements for the rehabilitation and caring for long term patients can be a major source of anxiety. The purpose of this participative action research was to develop the management of anxiety reduction pattern for family caregivers of stroke patients at the tertiary level hospital in Suphanburi Province. The sample consisted of six caregivers who accompanied patient for admission into Intermediate Ward at the Tertiary Level Hospital in Suphanburi Province. The research tool was an in-depth interview form for the family caregivers, and health care providers. The development process included four steps in action research such as : planning, action and observing, reflecting and re-planning.

The results showed that the development of management of anxiety reduction pattern for family caregivers of stroke patients consisted of the build-up relationship, continuous health education and skill practice, participation in caring for the stroke patients and health team, and coordination and assistance.

The development of management of anxiety reduction pattern for family caregivers of stroke patients can be applied in the nursing service system. Nurses take the major roles as a coordinator, health educator, and health counselor.

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ................................................................................................................... ค บทคดยอภาษาไทย................................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ.............................................................................................................. จ สารบญ..................................................................................................................................... ฉ สารบญตาราง........................................................................................................................... ซ สารบญภาพประกอบ............................................................................................................... ฌ บทท 1 บทนา......................................................................................................................... 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา……………………………………… 1

คาถามของการวจย……………………………………………………………. 5

วตถประสงคของการวจย.................................................................................. 6

ขอบเขตของการวจย.......................................................................................... 6

นยามตวแปร...................................................................................................... 6

กรอบแนวคดในการวจย.................................................................................... 7

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ............................................................................... 8

บทท 2 วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ............................................................................ 9

แนวคดเกยวกบความวตกกงวล......................................................................... 9

อบตการณ พยาธสภาพ ผลกระทบ และหลกการพยาบาลสาหรบ ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง...............................................................................

19

แนวคดการพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง........................................... 27

แนวคดการจดการทางการพยาบาล.................................................................... 40

บทท 3 วธดาเนนการวจย....................................................................................................... 54

ลกษณะของสถานททใชในการเกบขอมล......................................................... 54

ประชากรศกษาและกลมผรวมวจย.................................................................... 54

การเกบรวบรวมขอมล....................................................................................... 55

สารบญ (ตอ)

หนา วธการเกบรวบรวมขอมล………………………………………...…………... 56 เครองมอวจย……………………………………………………...…………... 57

คณภาพเครองมอ……………………………………………………………... 57 การพทกษสทธผรวมวจย……………………………………………............... 58 ขนตอนการดาเนนการวจย………………………………………………........ 58

การวเคราะหขอมล………………………………………………………........ 61 บทท 4 ผลการวจย.................................................................................................................. 64 บทท 5 อภปรายผล................................................................................................................. 77 บทท 6 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ.............................................................................. 80

สรปผลการวจย.................................................................................................. 80

ขอเสนอแนะ...................................................................................................... 83 บรรณานกรม........................................................................................................................... 85 ภาคผนวก................................................................................................................................. 93

ก รายชอผทรงคณวฒ........................................................................................ 94

ข เครองมอทใชในการวจย................................................................................ 96

ค คาชแจงและแบบพทกษสทธของผเขารวมการวจย........................................ 102

ประวตผวจย...................................................................................................... 104

สารบญตาราง

หนา ตารางท

1 คณลกษณะของผใหขอมลจาแนกตามอาย เพศ ศาสนา สถานภาพ วฒการศกษา สถานภาพการทางาน อาชพ สถานภาพในครอบครว ความเกยวของกบผปวย การจาคารกษา ปญหาคาใชจาย ระยะเวลาทอยในโรงพยาบาล โรคประจาตวของญาตผดแล และประสบการณดแล…………………………………..............

66

2 คณลกษณะของทมสขภาพ จาแนกตาม อาย ศาสนา สถานภาพ เพศ วฒทางการศกษา ประสบการณการดแล………………………..……....................................

67

สารบญภาพประกอบ

หนา แผนภมท

1 กรอบแนวคดการวจย……………………….…………………………………. 7 2 ขนตอนการดาเนนการวจย…………………………………………………….. 63 3 รปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรค

หลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร…………. 76

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา ความวตกกงวลเปนภาวะทบคคลมประสบการณตรงมาแลวทกคน อาจมากหรอนอยแตกตางกนไป เมอมเหตการณเขามากระทบบคคลจะเกดกระบวนการชวยตนเองใหสามารถรบมอกบสภาพการณดงกลาว โดยบคคลจะมกระบวนการประเมน และแปลความสถานการณนนๆ วาเปนสถานการณทใหผลทางลบ เชน คกคาม ทาราย ทาอนตราย หรอเกดความสญเสยหรอไมในอนาคต และมความรนแรงมากนอยเพยงใด มแหลงใหการชวยเหลอหรอมทางเลอกอนใดหรอไม (Taylor, 1986 อางใน จราภรณ สดทอง, 2553: 1) ความสามารถเผชญกบความวตกกงวลในแตละคนแตกตางกนไป ดงนนเมอมเหตการณเขามากระทบบคคล ถาบคคลโตตอบโดยการแสดงออกในทางพฤตกรรม หรออารมณทเหมาะสม ประเมนไดวาบคคลมความสามารถในการเผชญกบความวตกกงวล แตในการโตตอบเหลานนเปนไปในทางทไมเหมาะสม ประเมนไดวาบคคลนนนาจะไดมการปรบเปลยนวธการ หรอเพมทกษะในการเผชญกบความวตกกงวล ในประเทศไทยนนพบผทมอาการปวยดวยกลมอาการวตกกงวลในป 2549-2551 ดงนคอ 555.08, 580.48 และ 591.50 ตอแสนประชากร ตามลาดบ (กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข,  2551  อางใน จราภรณ สดทอง, 2553: 1) จงหวดสพรรณบร ผทปวยดวยกลมอาการวตกกงวลในป 2549-2551 ดงน คอ 308.34, 328.83 และ 329.33 ตอแสนประชากร ตามลาดบ (กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข, 2551 อางใน จราภรณ สดทอง, 2553: 1) ซงจากขอมลดงกลาวจะเหนไดวามแนวโนมสงขนเรอยๆ ในโรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร มผมารบบรการดวยกลมอาการดงกลาวในปเดยวกนคอ 124.52, 149.74 และ 176.28 ตอแสนประชากร ตามลาดบ (กลมงานจตเวช โรงพยาบาลเจาพระยายมราช, 2551 อางใน จราภรณ สดทอง, 2553: 1)

2

โรคหลอดเลอดสมอง (Cerebrovascular disease : Stroke) เปนความพรองทางระบบประสาททเกดขน อนเนองมาจากมความพรองของระบบไหลเวยนในสมอง ค.ศ. 1999 โรคหลอดเลอดสมองเปนสาเหตการตายของประชาชนทวโลก 5.5 ลานคน ซงเปนอนดบสองของโลก และมแนวโนมสงขน (World Health Organization, 2003 อางใน ภรภทร อมโอฐ 2550: 1) ในประเทศอเมรกา พบวาเปนสาเหตการตายอนดบท 3 และเปนตนเหตของความพการอยางรนแรง (Doris Tully Fanzan, 1991: 1037-1047) จากตนค.ศ. 1970 ถงตนค.ศ. 1990 จานวนผปวยเพมขนจาก 1.5 ลานเปน 2.4 ลาน และมแนวโนมสงขน และมประชาชน 3.8 ลานคนเปนอมพาต และยงคงมชวตอย ทกวนน ในประเทศไทยไดมการศกษาอตราความชกของโรคหลอดเลอดสมองในกรงเทพมหานครเมอ 2526 จานวน 136 ราย พบวามอตราเทากบ 690/ 10,000 ของประชาชนทอายเกน 40 ป และในพ.ศ. 2541 ไดมการศกษาวจยในประชากรผสงอาย (เกน 60 ป) ในชนบทสภาคทวประเทศ 3,036 ราย พบวา มอตราความชกของโรคหลอดเลอดสมองใกลเคยงกบประชากรในประเทศตางๆ ทวโลก (อภรมย เวชภต, 2545: 1) ป 2544-2546 พบวาผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปนสาเหตของอมพาต รอยละ 18.2, 21.4, 27.7 ของโรคไมตดตอ (กองสถต กระทรวงสาธารณสข, 2546: 80) ในโรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร ในระยะเวลา 3 ปตงแต พ.ศ. 2551-2553 โดยการศกษาจากเวชระเบยน พบวา มผปวยโรคหลอดเลอดสมองเขารบการรกษาตวในโรงพยาบาลจานวน 1,541 ราย ดงนนโรคหลอดเลอดสมองจงเปนโรคทมความสาคญยงโรคหนงของประชากรไทย ซงสาเหตของโรคเกดจากมการอดตน หรอตบของหลอดเลอดสมอง (Ischemic stroke) ซงความรนแรงมความแตกตางกนไป ขนอยกบสาเหต และพยาธสภาพของโรค ดงนนการเจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองจงกอใหเกดความวตกกงวลทงตอผปวย และครอบครวเปนอยางมาก การเจบปวยภาวะวกฤตมากกวารอยละ 80 เปนเหตใหเกดขนอยางกะทนหน และไมคาดคดมากอน เปนเหตใหผปวยและครอบครวตองเผชญภาวะเครยดเปนอยางมาก เนองจากความไมแนนอนของอาการทเปลยนแปลงไป (Bond and others, 2003: 63-72) ครอบครวผปวยวกฤตซงเปนผทความใกลชดจะมความวตกกงวลเกยวกบภาวะความเจบปวยของผปวย และเกดความสบสนดงเชนการศกษาของ จาเมอรสน (Jamerson, et al., 1989: 467-474) เรยกวา ภาวะเควงควาง (Hovering) เมอผปวยเขารบการรกษาในหอผปวยหนก สวนใหญตองใชอปกรณเทคโนโลยอยางสงประกอบดวยสงแวดลอมทจากด เตมไปดวยเสยง สญญาณไฟตางๆ จากเครองมอตลอดเวลา เมอญาตผปวยเขาเยยมผปวยทอยในภาวะวกฤต ทาใหญาตเกดความหวาดหวน หวาดกลว และคาดคดถงภาวะอนตรายทจะเกดขนกบผปวย สงเหลานอาจเปนสงเราตอความวตกกงวล และความเครยดใหกบครอบครวผปวยวกฤตมากขน (Hughes, Bryan & Robbins: 2005: 23-30) ทาใหสมาชกในครอบครวของผปวยในหอผปวยหนกมความวตกกงวลในระดบสง โดยเฉพาะในเวลา 72 ชวโมง

3

แรก (Tracy, Fowler and Magarelli, 1999: 121-127) นอกจากนนการตดตอสอสารทไมเพยงพอสาหรบญาตผปวยกบพยาบาล การไดรบขอมลเกยวกบตวผปวยทไมตรงกนกบความตองการ หรอการรบการตอบขอของใจเกยวกบขอของใจเพยงสนๆ และไมสามารถระบายความรสกของตนเองใหบคคลไดรบฟง ขาดการปลอบขวญใหกาลงใจยงทาใหเกดความวตกกงวลเพมมากขน ความวตกกงวลทเกดขนมาระดบสงนนบเปนการปรบตวดานขวญและกาลงใจทเกดขนจากการประเมนสถานการณวาเปนความเครยด ความคกคาม รวมกบการเผชญความเครยดทไมเหมาะสม และการมแหลงประโยชนทไมเพยงพอตอสมาชกในครอบครวผปวย (Lazarus and Folkman, 1984: 145) ความวตกกงวลทาใหเกดผลกระทบตอสมาชกในครอบครวผปวยเอง เกดการเปลยนแปลงทางดานจตใจ รางกาย อารมณ เชนเปนลมหมดสต หายใจเรว คลนไส เบออาหาร ออนเพลย ไมสามารถควบคมความคด ความตงใจ และความสนใจลดลง สมาธสนการใชเหตผลในการกระทาสงใดสงหนงลดลง (Shives, 1994: 214) แสดงใหเหนวาความวตกกงวลทาใหเกดการเจบปวยทางดานรางกาย จตใจ และมการเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทแยลงในชวงนญาตจงจาเปนตองไดรบความชวยเหลอ เพอใหผานพนวกฤตดานจตใจใหเรวทสด โดยหลายการศกษาพบวา หลงจากสมาชกในครอบครวผปวยหอผปวยหนกไดรบการสนบสนนทางสงคมจากพยาบาล โดยการใหแรงสนบสนนดานขอมลและอารมณ สมาชกในครอบครวผปวยมความวตกกงวลลดลง และนอกจากนยงพบวาญาตสามารถเปนกาลงใจใหแกผปวยสามารถเผชญปญหาตางๆ ไดด (อรญญา ศรคาซาว, 2548; กนยา วงฮะยะฤทธ, 2549) จากปญหาดงกลาวไดมผสนใจศกษาปจจยทกอใหเกดปญหาทางสขภาพจต รวมถงอาการวตกกงวล พบวาอาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา รายได สขภาพรางกายของตนเอง การตกงาน ปญหากบคสมรส ปญหากบสมาชกในครอบครว ปญหาเศรษฐกจ ความพอใจในการทางานททา และการเจบปวยรายแรงของคนในครอบครวมผลทาใหบคคลเกดปญหาทางสขภาพจตได (จมพล สมประสงค, 2540: 184-196) โดยเฉพาะเมอมบคคลในครอบครวเกดการเจบปวยจนตองเขารบการรกษาในหองผปวยหนก จะทาใหครอบครวผปวยเกดความวตกกงวลอยในระดบปานกลางถงระดบสง (มยร สขปญญารกษ และคณะ, 2541: 115-119) ญาตจะมความวตกกงวลมากขนตามความรนแรงของอาการเจบปวยของผปวยทางดานรางกาย อารมณ สงคม  การเจบปวยในภาวะวกฤตเปนสงทเกดขนโดยไมทราบลวงหนาทาใหผปวยและญาตไมมโอกาสเตรยมตวเผชญปญหาทเกดขน หรออาจไดเตรยมตวในชวงเวลาอนสน ทาใหญาตเกดความวตกกงวล คบของใจ ไมทราบเหตการณทจะเกดขนตอไป เกดความไมมนใจกบผลของความเจบปวย เหตการณเหลานกอใหเกดความเครยด และมผลกระทบกระเทอนตอระบบครอบครวทาใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางหนาทและบทบาทของครอบครว (Collahan, 2003: 230-243) นอกจากนความเครยดยงอาจเกดจากการทสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤตตองเขาไป

4

พบกบลกษณะของหอผปวยวกฤตทมเครองมอเครองใชในการชวยเหลอชวตหรอในการเฝาระวงผปวยอยางใกลชด ซงสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤต สวนใหญไมเคยมประสบการณมากอนยอมไมคนเคยกบเสยง และการทางานของเครองมอ รวมทงสถานการณทผปวย และบคคลทรกถกแยกออกจากครอบครว การถกจากดใหรอคอยอยนอกหอผปวยเมอยงไมถงเวลาเยยม การจากดการเขาเยยมทงจานวนครง จานวนคนและเวลา รวมถงสถานททขาดความเปนสวนตวจงทาใหครอบครวของผปวยรบรวาการเขารกษาในโรงพยาบาลเปนเหตการณทวกฤตสาหรบ ครอบครว (Engli & Farmer, 1993: 79) ยงไปกวานน การทผปวยทอยในภาวะวกฤตบางรายไมรสกตว ไมสามารถตอบสนองตอสงแวดลอม และไมสามารถตดตอสอสารกบครอบครวได ยงทาใหสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤตเกดความเครยดและวตกกงวลมากขน จนอาจแสดงออกมาเปนพฤตกรรม เพอลด หรอระบายความกงวลในรปแบบของการปฏเสธ ไมเชอ ตกใจ ชอค โกรธ หรอ กลว จนทาใหเกดความสบสน พยาบาลทดแลผปวยทอยในภาวะวกฤตดงกลาว จงตองเขาใจความตองการทแทจรงของสมาชกในครอบครว เพอชวยเหลอและตอบสนองความตองการของสมาชกในครอบครวไดอยางเหมาะสม ซงจะชวยใหสมาชกครอบครวลดความวตกกงวลลง ทาใหมพลงใจในการชวยเหลอสนบสนนผปวยใหสามารถผานภาวะวกฤตได (Tomey & Alligood, 1998 อางใน จราภรณ สดทอง 2553: 26) จากการศกษาวจยของพยาบาลหอผปวยหนกอายรกรรม โรงพยาบาลเจาพระยายมราช โดยกนยารตน มาวไล และคณะ (2551: 16-22) พบวาญาตผปวยหนกอายรกรรม โรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร มความตองการลดความวตกกงวลมากทสด รองลงมาคอความตองงการดานขอมล และหลงจากมการศกษาไปแลว ยงมการจดการดาเนนงานดานการสนองความตองการ เพอลดความวตกกงวลเปนไปในรปแบบเดมซงยงมขอบกพรองอย จากการสารวจขอมลเบองตน โดยการใหญาตผปวยหนกประเมนความวตกกงวลดวยตนเอง ใชแบบวดความวตกกงวลขณะเผชญของไทย ( Spielberger, 1983 อางใน จราภรณ สดทอง 2553: 19-20) พบวา ญาตผปวยหนกมความวตกกงวลในระดบปานกลางถงระดบสง จากการสงเกตการณปฏบตงานของพยาบาลประจาหอผปวยหนกพบวา เมอแรกรบผปวยพยาบาลมงเนนใหการพยาบาลผปวยเปนสาคญ และใหญาตรออยนอกหองผปวย โดยไมไดบอกกลาวและแจงระยะเวลา และพบวาพยาบาลมการสรางสมพนธภาพกบญาตผปวยอยในระดบตา มพยาบาลจานวนนอยมากทเปดโอกาสใหญาตไดระบายความรสก และรบฟงดวยความเตมใจ จากการสอบถามพยาบาลวชาชพทปฏบตงานในแผนกอายรกรรมไดใหขอมลวา การใหการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมภาวะวกฤต ในแผนกอายรกรรมมภาระงานมาก การทางานจะมงทางานใหเสรจทนเวลา เพอใหผปวยไดรบการรกษาพยาบาลตรงตามเวลาเปนสาคญ จงไมมเวลาใหกบผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และครอบครวมากนก

5

โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร มแนวทางการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตงแตแรกรบจนถงจาหนายผปวยดงน เมอผปวยมาถงหองฉกเฉน พยาบาลประจาหองฉกเฉนประเมนอาการทางระบบประสาทของผปวยแลวรายงานแพทยพจารณาเจาะเลอดสงตรวจทางหองปฏบตการ สงผปวยทาเอกซเรยคอมพวเตอรสมอง (Computed Tomography ; CT )และใหขอมลเบองตนกบญาตผปวย หลงไดผลเอกซเรยคอมพวเตอรสมอง แพทยวนจฉยถามเลอดออกในสมองสงผปวยไปรกษาตวแผนกศลยกรรม แตถามเสนเลอดสมองตบหรออดตนสงผปวยไปรกษาตวแผนกอายรกรรม ซงแยกเปนผปวยหนกกบผปวยทตองสงเกตอาการ ถาเปนผปวยหนกจะถกสงตวมาทหอผปวยกงวกฤตอายรกรรมซงเปนหอผปวยทรบผปวยหนกโรคหลอดเลอดสมองโดยเฉพาะ ผปวยทตองสงเกตอาการสงตวมาทหอผปวยอายรกรรมชายและหญงแยกตามเพศ โดยดคะแนนอาการทางระบบประสาทเปนหลก ถาคะแนนอาการทางระบบประสาทนอยกวาหรอเทากบ 10 คะแนน ผปวยจะอยหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม ซงญาตผปวยจะไมสามารถอยเฝาผปวยอยางใกลชดได เพราะตองปฏบตตามกฎระเบยบของหอผปวย และถาผปวยมอาการดขน จะสงผปวยไปนอนสงเกตอาการทหอผปวยอายรกรรมชายและหญงแยกตามเพศ เพอฝกญาตผปวยดแลผปวยกอนจาหนายผปวยกลบบาน จากแนวทางการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองของโรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร จะเหนไดวาในชวงทผปวยอยหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม ญาตผปวยมความวตกกงวลสงจากหลายสาเหต เชน อาการของผปวย เครองมอแพทยตางๆ รวมถงกฎระเบยบในหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม เปนตน นอกจากปญหาทไดกลาวมาแลวขางตน ในระบบของแนวทางการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ยงมขอบกพรองและยงไมเปนระบบทชดเจน ผวจยจงมความสนใจทจะสรางระบบแนวทางการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลสาหรบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอด เพอใหเกดประโยชนสงสดตอระบบงานบรการของโรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร คาถามของการวจย การพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอด สมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร เปนอยางไร

6

วตถประสงคของการวจย เพอพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร ขอบเขตของการวจย เปนการศกษาการพฒนาการจดการรปแบบการลดความวตกกงวล ของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ในหอผปวยกงวกฤตอายกรรมโรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร โดยเปนผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคหลอดเลอดสมอง และเขารบการรกษาตวในหอผปวยกงวกฤตอายกรรมโรงพยาบาลระดบตตยภมในจงหวดสพรรณบร ระยะเวลาในการดแลผปวยเปนเวลาอยางนอย 1 สปดาห ศกษาในชวงเดอนกนยายน ถงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2554 นยามตวแปร การจดการรปแบบการลดความวตกกงวล หมายถง รปแบบการลดความวตกกงวลทไดรบการพฒนาใหเปนรปแบบทมประสทธผล โดยใชกระบวนการกลมทประกอบดวย ขนตอนการวางแผน ขนตอนการปฏบตและการสงเกต (Action และ Observe) ขนตอนการสะทอนการปฏบต (Reflecting) และขนตอนการปรบปรงแผน (Re-planning)

7

กรอบแนวคดในการวจย

แผนภมท 1 กรอบแนวคดการวจย ความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองในภาวะวกฤต ทาใหญาตมความวตกกงวลสง ไมวาจะเปนอาการของผปวย การถกจากดการเยยมผปวย เครองมอแพทยตางๆ ทไมคนเคย ผวจยจงไดกาหนดกรอบแนวคดโดยดดแปลงมาจากการศกษาของมอลเตอร (Molter, 1979: 332-339) ซงไดศกษาความตองการของญาตผปวยหนก และไดทาการสารวจความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตทคกคามตอชวต พบวา ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยวกฤต 10 อนดบแรก คอ ความตองการมความหวง ความตองการใหเจาหนาทสนใจดแลผปวย ตองการมทพกรอเยยมใกลบรเวณหอผปวย ตองการไดรบแจงทางโทรศพทเมอผปวยมอาการเปลยนแปลง ตองการทราบการพยากรณโรคของผปวย ตองการคาตอบทตรงกบความเปนจรง ตองการทราบขอเทจจรงเกยวกบอาการคบหนาของผปวย ตองการไดรบขอมลเกยวกบผปวยอยางนอยวนละครง ตองการไดรบคาอธบายดวยขอความทเขาใจงาย และตองการเขาเยยมผปวยบอยๆ รวมกบการวจยเชงปฏบตการ (Action research) ประกอบดวยวงจร 4

ขนตอนการวางแผน

(Planning) - การประเมนสภาพปญหาและการวางแผนรวมก า ห น ด แ น วป ฏ บ ต ห ร อกจกรรมท ร เ รมขนจากขอตกลงของก ล ม เ พ อน า ส ก า รแกปญหา

ขนตอนการปฏบตและการสงเกต

(Action และ Observe)

1. นารปแบบไ ป ป ฏ บ ตรวมกน 2. นาปญหาทตองปรบปรงม า ท า ก า รป รบป ร งจนไดรปแบบท

ขนตอนการสะทอนการปฏบต

(Reflecting) 1.ร ว ม ท า ค ว า มเขาใจสถานการณ ป จ จ ย ส ง เ ส ร ม และอปสรรค 2. วเคราะหปจจยท เ ป น อปสรรค และแนวทางการส ง เ ส ร ม ทเหมาะสม และสงทตองหาว ธการปรบปรงตอไป

ขนตอนการปรบปรงแผน

(Re-planning) -ร ว ม ก นอภปรายแกไขร ป แ บ บ จนกว า จ ะไดร ป แ บ บ ซ งเหมาะสมทใชปฏบตได

ความวตกกงวล

ลดลง

8

ขนตอน คอ 1) การวางแผน (Planning) มการสารวจปญหาเบองตนในเรองความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และทมสขภาพ มการตงเปาหมายรวมกน และกาหนดรปแบบการลดความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองชวคราว 2) นาไปปฏบต (Action) พรอมสงเกต (Observe) ความวตกกงวลของญาต 3) การสะทอนปญหา (Reflecting) รวมกนทงญาตผดแล และทมสขภาพ เพอพจารณาถงผลการปฏบตทเกดขน ทบทวนสงททาไดสาเรจ และสงทตองทาตอไป และ 4) นาปญหาทตองปรบปรงมาทาการปรบปรง (Re-planning) จนไดรปแบบทเหมาะสม สวนรปแบบการลดความวตกกงวลผวจยไดสรางขนตามแนวคดการพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง ซงเปนวธทยดหลกการพยาบาลภายใตเงอนไขการดแลผปวยและครอบครวของผปวย (Engli & Farmer, 1993) ทญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไดรบบรการจากทางหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม ซงเปนหอผปวยทรบผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมอาการหนก และมกฎระเบยบตางๆ ในการเขาเยยมมากมาย ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. ใชเปนแนวทางในการพฒนาระบบการดแล ทมงเนนการตอบสนองความตองการของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และระบบการบรการพยาบาลผปวยโรคหลอดเลอดสมองในแผนกอายรกรรม โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร 2. ใชเปนแนวทางในการลดความวตกกงวล ของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองในแผนกอายรกรรม โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร

บทท 2

วรรณกรรม และงานวจยทเกยวของ การศกษาการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ไดคนควาจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ ดงน 1. แนวคดเกยวกบความวตกกงวล 2. อบตการณ พยาธสภาพ ผลกระทบ และหลกการพยาบาลสาหรบโรคหลอดเลอดสมอง 3. แนวคดการพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง (Family Centered Care) 3.1 ภาวะวกฤตในครอบครว 3.2 ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤต 4. แนวคดการจดการทางการพยาบาล แนวคดเกยวกบความวตกกงวล ความวตกกงวลเปนประสบการณทางอารมณอยางหนงของมนษย ซงเกดไดกบบคคลในทกระยะของวงจรชวตตงแตแรกเกดจนกระทงตาย เปนสญญาณอนตรายของจตใจทบอกเตอนใหทราบวามความไมสมดลเกดขนในจตใจแลว จาเปนทบคคลตองกระทาการอยางใดอยางหนง เพอรกษาระดบสมดลทางอารมณเอาไว ความหมายของความวตกกงวล มผใหความหมายเกยวกบความวตกกงวลไว ดงน

10

สไปลเบอรเกอร (Spielberger, 1972: 23) มความเหนวาความวตกกงวลเกดจากการคาดคะเน หรอการประเมนสงเราของบคคล มผลใหเกดความไมพงพอใจ รสกไมสบายใจ เปนทกข หวาดหวน คกคาม หรอทาใหเกดอนตราย กอรแมน ซลแตน และเรนนส (Gorman, Sultanและ Raines 1996: 23) ไดใหความหมายของความวตกกงวลไววา เปนความรสกไมสบายใจ หวาดหวน มความตงเครยดสบสน โดยทไมสามารถระบสาเหตทแนชดไดจะมการตอบสนองทงทางรางกาย จตใจ และพฤตกรรม เปนสญญาณเตอนวามสงหนงสงใดเขามาคกคามความมนคงปลอดภย ซงจะมจรงหรอไมกได ทาใหบคคลเกดปฏกรยาตอบโตเพอลดภาวะนน นนดา (NANDA , 1984: 319) ใหความหมายของความวตกกงวลวา เปนความขดแยงของจตใตสานกในเรองเกยวกบคณคา ความหมาย หรอเปาหมายของชวต เชน ความเปนตวเอง (Self-Compept) ความตาย (Death) การเปลยนแปลงบทบาทหนาท (Role Functioning) การเผชญภาวะวกฤตของชวต (Situational/Maturational crisis) การทความตองการไมไดรบการตอบสนอง (Unmet Needs) พอสรปไดวา ความวตกกงวล หมายถง ความรสกสวนบคคลทรสกไมสบายใจ หวาดหวน อดอดใจ มความตงเครยดตอเหตการณ ซงเกดจากการประเมนวาเหตการณนนๆ คกคามความมนคงปลอดภยทงทางรางกายและจตใจ โดยสงคกคามนนอาจมจรงหรอเกดจากการทานายเหตการณลวงหนากได สงผลใหแตละบคคลเกดการตอบสนองทงทางรางกาย จตใจ และพฤตกรรมแตกตางกนไปตามระดบความรสกนน ประเภทของความวตกกงวล มผแบงชนดของความวตกกงวลออกไดหลายแบบแตกตางกน โดยทวไปมกจะแบงความวตกกงวลออกเปน 2 ประเภท สไปลเบอรเกอร และคณะ (Spielberger, 1970: 391) ดงน 1. ความวตกกงวลขณะเผชญ (State Anxiety) เปนความวตกกงวลทเกดขนในเวลาทมสถานการณเฉพาะ หรอสงใดสงหนงทจะทาใหเกดความไมพงพอใจ หรอเกดอนตรายมากระตนและแสดงพฤตกรรมโตตอบทสามารถจะสงเกตเหนไดในชวงเวลาทถกกระตนนน เปนภาวะทบคคลรสกวาตงเครยด หวาดหวน กระวนกระวายใจ มการทางานของประสาทอตโนมตตนตวสง และสวนหนงขนอยกบลกษณะความวตกกงวลแฝง และประสบการณในอดตของแตละบคคล 2. ความวตกกงวลแฝง (Trait Anxiety) คอ ความวตกกงวลมลกษณะเฉพาะของแตละบคคล เปนลกษณะทคอนขางจะคงท และไมปรากฏออกมาในลกษณะของพฤตกรรมโดยตรง แตจะเปนตวเสรม หรอจะเปนตวประกอบของความวตกกงวลขณะเผชญ บคคลทมความวตกกงวลแบบวตกกงวลแฝงคอนขางสง จะรบรสงเราททาใหเกดความไมพงพอใจ หรอจะเกดอนตรายไดเรวกวาผทมความวตกกงวลแฝงตา

11

ความวตกกงวลทงสองชนดมความสมพนธซงกนและกน กลาวคอบคคลทมความวตกกงวลแฝงอย เมอไดรบสงกระตนททาใหเกดความไมพงพอใจ หรอเปนอนตราย ความวตกกงวล แฝงจะเปนตวเสรมใหความวตกกงวลขณะเผชญมความรนแรงขน สาเหตของความวตกกงวล ความวตกกงวลนนเกดขนไดจากสาเหตหลายประการ อาจเปนภยนตรายทเกดจากภายนอกหรอความรสกภายในของบคคล โดยทบคคลนนรสกวามสงคกคามตอสวสดภาพ ทาใหเกดความไมสมดลทางดานรางกายและจตใจ บางครงบคคลทเกดความวตกกงวลกไมสามารถจะบอกไดวาอะไรคอสาเหตของความวตกกงวล แลเดอร และคณะ (Lader, et al.,1971: 612) ไดอธบายถงสาเหต และองคประกอบของความวตกกงวลขณะเผชญและความวตกกงวลแฝง โดยอาศยรปแบบของความวตกกงวลในภาวะปกต (A Model of Normal Anxiety) ซงสงเคราะหโดย Spielberger ดงน องคประกอบทมผลตอการเกดความวตกกงวลคอ 1) กรรมพนธ 2) ประสบการณในอดต และ 3) สถานการณในปจจบน ซงหมายถงความคด ความตองการ และรสกในขณะนน โดยทง 3 อยางนจะมปฏสมพนธซงกนและกน และกอใหเกดความโนมเอยงทจะมความวตกกงวลแบบแฝงตลอดไป นอกจากองคประกอบทง 3 แลวยงมปฏสมพนธกบจดอนๆ เปนลกโซ ซงกอใหเกดความวตกกงวลขณะเผชญ เมอมสงกระตนจากภายนอกเขามา และถกรบรวาเปนอนตราย คกคามรวมกบอทธพลทไดรบจากความวตกกงวลแฝง โดยจะมการแสดงออก 3 อยางเกดขน คอ 1. กระตนการทางานของระบบประสาทสวนกลาง ทาใหเกดการเปลยนแปลงทางสรรวทยาไดหลายอยาง เชน หวใจเตนเรว 2. เกดความรสกวตกกงวลขณะเผชญ 3. มการใชกลไกทางจต (Coping mechanism) เพอลดความวตกกงวล และกาจดสาเหตของความวตกกงวลออกไป การกระตนการทางานของระบบประสาทสวนกลาง ทาใหเกดการเปลยนแปลงทางสรรวทยา และมการปอนกลบทาใหมการกระตนเพมขน เมอบคคลรบรถงการเปลยนทางสรระและอารมณ จะเกดการประเมนการรบรใหม ทาใหบคคลรบรวาเขาเกดความรสกวตกกงวลแลว พยายามหาทางลดความรสกนน โดยเปลยนแปลงสถานการณทคดวาเปนภาวะคกคาม (Threat) หรอประเมนภาวะคกคามโดยใชความคดนนใหม หรอเปลยนแปลงสภาวะทางสรระนนใหม โดยวธการของตวเอง หรอโดยการผอนคลายกลามเนอ (Muscle Relaxation) การเรยนรถงปฏกรยาการตอบโตอยางเหมาะสม ทาใหมการประเมนความรสกตอสงเราใหม เพอเปลยนแปลงการรบร ใหเปนไปในทางทดขน

12

ระดบของความวตกกงวล ความวตกกงวลทเกดขนในบคคลแตละครงจะมความรนแรงไมเทากน ขนกบสงทมากระตนความหมายของเหตการณ และบคลกภาพของบคคลนนๆ ซงสามารถแบงไดเปน 4 ระดบ คอ 1. ความวตกกงวลในระดบเลกนอย (Mild Anxiety) ความวตกกงวลชนดนจะกอใหเกดการเผชญความเครยดในทางทสรางสรรค จะเพมขดความสามารถในการรบรตอสงเราตางๆ ทาใหบคคลนนตนตวมากขนวาควรทาอะไรตอไปในทางทดขน จะมการเรยนรในสงตางๆ งายขน ซงมลกษณะพฤตกรรมทสงเกตไดคอ มความระแวดระวง ตนตว การมองเหน การไดยน และความเขาใจดขน รบรวาตนเองเกดความวตกกงวลไดงาย 2. ความวตกกงวลในระดบปานกลาง (Moderate Anxiety) บคคลทมความวตกกงวลในระดบนจะยงมความตนตวอย แตการรบรจะแคบลง จะปดกนเหตการณสวนอนออก และมงเนนความสาคญไปอยทแหตการณทกอใหเกดความกงวล ซงมลกษณะพฤตกรรมทสงเกตไดคอ การมองเหน การไดยน และความเขาใจจะลดลงกวาแตกอน มความตงใจในสงทตนเองมงใหความสนใจอย จะมากขนเมอไดรบคาแนะนาในขณะนน โดยใสใจกบสงอนนอยลงในขณะนน 3. ความวตกกงวลในระดบสง (Severe Anxiety) บคคลทมความวตกกงวลรนแรงจะมการรบรความรสกลดลงเปนอยางมาก โดยมงเนนความสนใจไปสรายละเอยดปลกยอยตางๆ มความยากลาบากในการแกไขปญหา และความสามารถในการจดการเรองตางๆ ลดลง มสมาธลดลง ไมสามารถทาตามคาแนะนาของคนอนได การสรปลงความเหนในเรองนนๆ ทาไดไมด เนองจาก ความสามารถในการรวบรวมขอมลลดลง เมอมสงเราใหมเขามากระตนจะยงทาใหระดบความวตกกงวลสงขนไปอก พฤตกรรมทสงเกตไดคอ การมองเหน การไดยน และความเขาใจจะลดลงกวาแตกอนเปนอยางมาก อาจไมสามารถระบไดวาตนเองเกดความวตกกงวล ระบบประสาทซมพาเทตก (Sympathetic nervous System) ถกกระตนทาใหชพจรและการหายใจเรวขน ความดนโลหตสงขน มการหลงเอปเนฟรน (Epinephrine) เพมขน หลอดเลอดหดตว อณหภมของรางกายเปลยนแปลงได 4. ความวตกกงวลในระดบรนแรง (Panic) ในระดบนการรบรจะหยดชะงก ความคดกระจดกระจาย รสกตกใจกลวเปนอยางมาก อาจไมสามารถคดอยางมเหตผล และตดสนใจอยางมประสทธภาพได ไมสามารถกระทาพฤตกรรมตามเปาหมายทตงไวได พฤตกรรมทสงเกตเหนไดคออาจบอกไมไดวาขณะนเกดอะไรขนกบตนเอง เกดความรสกวาสงทเกดขนนนไมเปนความจรง สบสน กลว สนใจแตรายละเอยดของเหตการณ แสดงพฤตกรรมตางๆ โดยไมผานการไตรตรองและไมมจดหมาย ฉนเฉยวงาย อาจวงหนหรอตอสอยางรนแรง

13

โกเมซ โกเมซและออตโต (Gomez, Gomez และ Otto, 1984: 38-41) กลาววา ผลของความวตกกงวลนนอาจเปนไปได ทงในทางทดขนหรอเลวลง ซงความวตกกงวลสามารถชวยใหชวตอยได กระตนการเจรญเตบโต และพฒนาการของแตละบคคล และทาใหบคคลสามารถปรบตวไดอยางเหมาะสม แตสามารถเกดผลกระทบในทางตรงกนขามในดานของพฒนาการ และการปรบตวของบคคลอน การประเมนความวตกกงวล สามารถประเมนได 3 ลกษณะ ไดแก 1. การประเมนทางสรรวทยา ไดแก การวดความดนโลหตตวบน ความดนเลอดแดงเฉลย (Mean Arterial Pressure, MAP) อตราการเตนของหวใจหรอชพจร ปรมาณเหงอทออกทมอ (Palmar Sweat) ระดบแคทโคลามนในพลาสมาและปสสาวะ ระดบคอรตซอลในพลาสมา การตอบสนองของผวหนงตอการกระตนดวยกระแสไฟฟา และการตอบสนองโดยการสนของเสนเสยง (Vocal Vibrations) การวดทางสรรวทยานอาจทาไดลาบากเนองจากเมอเกดการเปลยนแปลงทางดานรางกาย หรออารมณในลกษณะตางๆ อาจสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางสรรวทยาไดเชนเดยวกน ดงนนระดบความวตกกงวลอาจไมสมพนธกบการเปลยนแปลงทเกดขน 2. การประเมนดวยตนเอง เปนการประเมนความวตกกงวลดวยตวบคคลคนนนเอง ซงมรปแบบทหลากหลาย เชน มาตรวดความวตกกงวล (Visual Analogue Scale) หรอเปนแบบสอบถามดวยตนเอง (Self-Report Questionnaire) ซงเปนทนยมใชกนเปนสวยมาก เชน Minesota Multiphasic Personality Inventory (MMPI), The Taylor Manifest Anxiety Scale (Taylor MAS) และ The State-trait Anxiety Inventory (STAI) แบบสอบถามทใชกนแพรหลาย ไดแก The State-trait Anxiety Inventory (STAI) Form-X ทพฒนาขน โดย Spielberger และคณะ ตงแตป พ.ศ.1970 และหลงจากนนไดปรบเปน STAI Form-Y โดยทาใหขอคาถามทางบวกและทางลบสมดลขน ทงนเนองมาจากแบบวด Form X นนผสรางพบวามขอบกพรองอย 3 ประการ คอ 1) ขอคาถามบางขอไมสามารถแยกระหวางความซมเศราและความวตกกงวลได 2) บางขอคาถามนนผตอบทมการศกษาตาหรอในกลมวยรนไมสามารถเขาใจคาถาม 3) ขอคาถามดานบวกและดานลบในแบบวดความวตกกงวลแฝงไมสมดลกน ซงแบบวดความวตกกงวลนนม 2 แนวคด คอ แบบประเมนความวตกกงวลขณะเผชญ (STAI Form Y-1) และแบบประเมนความวตกกงวลแฝง (STAI Form Y-2) แบบประเมนความวตกกงวลขณะเผชญ (STAI Form Y-1) ประกอบดวยขอคาถาม จานวน 20 ขอ เปนขอความทแสดงถงความวตกกงวลในดานบวก 10 ขอ และขอความดานลบ 10 ขอ คาถามแตละขอใหเลอกตอบ โดยประเมนตนเองวามความรสกในแตละขอมากนอยเพยงใด (Self-Report Measure of Anxiety) แตละขอเปนมาตราสวนประเมนคา 4 ระดบ ดงน

14

มากทสด หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกของผตอบมากทสด คอนขางมาก หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกของผตอบคอนขางมาก มบาง หมายถง ขอความนนตรงกบความรสกของผตอบเลกนอย ไมมเลย หมายถง ขอความนนไมตรงกบความรสกของผตอบ เกณฑการใหคะแนน มดงน ขอความทเปนดานบวกใหคะแนนดงน มากทสด ให 4 คะแนน คอนขางมาก ให 3 คะแนน มบาง ให 2 คะแนน ไมมเลย ให 1 คะแนน สวนขอความทางดานลบการใหคะแนนจะเปนไปในทางตรงกนขาม คะแนนรวมทงฉบบมคาสงสด 80 คะแนน ตาสด 20 คะแนน โดยคะแนนรวมมาก หมายถงมความวตกกงวลสง คะแนนรวมนอย หมายถงมความวตกกงวลตา คะแนน 20-39 แสดงวา มความวตกกงวลตา คะแนน 40-59 แสดงวา มความวตกกงวลปานกลาง คะแนน 60-80 แสดงวา มความวตกกงวลสง 3. การประเมนพฤตกรรมทแสดงออก เปนการประเมนความวตกกงวลโดยการสงเกตพฤตกรรม หรออาการทแสดงออก ในดานการเคลอนไหว คาพด การตดตอสอสาร โดยไมใชคาพดการรบร เชน กดเลบหรอกดปาก มอสน กระสบกระสาย ลกลลกลน พดเรวขน พดตะกกตะกก พดเสยงดงหรอแหลม การกอดอก รองไห ถอนหายใจ และฝนราย แนวคดการใหขอมลสขภาพ (Health information) ขอมล หมายถง ขอเทจจรงหรอสงทยอมรบวาเปนขอเทจจรงสาหรบใชเปนหลกอนมารหารความจรง หรอการคานวณ การใหขอมล หมายถง กระบวนการทกอใหเกดประสบการณ มผลทาใหครอบครวบคคลหรอชมชนไดรบความร เกดทศนะคตและการปฏบตทถกตอง (Close, 1988: 203) การใหขอมลเปนรปแบบของการชวยเหลอ เพอใหเกดการรบรถงสงทตนเองปรบลวงหนา จะชวยเพมความรสกสามารถควบคมไดดวยตนเอง และความรสกทรมานจากผลทเกดจากเหตการณนน เปนการเพมพลงอานาจชวยบคคลสามารถรบร และประเมนสถานการณไดตรงกบความจรง สามารถวางแผนจดการกบเหตการณตางๆ ทเกดขนกบตนเองได (Lazarus and Folkman, 1984: 134) การใหขอมลสขภาพแกผปวยและญาตผดแล สามารถชวยลดความวตกกงวลไดเปนอยางด สวพว จนทรเจษฎา (2548 อางใน จราภรณ สดทอง 2553: 24-26) ไดแบงการใหขอมล แกสมาชกในครอบครวผปวยหนกโรคหลอดเลอดสมองออกเปน 4 ดาน ไดแก

15

1. ดานรางกาย หมายถง การใหขอมลละอธบายเกยวกบชนดและอาการของโรคอาการเปลยนแปลงทเกดขนแกผปวยในแตละวน และเหตผลของการใหการพยาบาล 2. ดานสงแวดลอม หมายถง การใหขอมลเกยวกบความจาเปนและเหตผลในการขอความรวมมอจากญาตเพอรกษาความสะอาดในหอผปวยวกฤต การปฏบตกอนเขาเยยมเหตผลและความสาคญของการใชเครองมอและอปกรณของผปวย 3. ดานจตใจ หมายถง การใหเวลารบฟงพดคยของครอบครวผปวยเพอใหสมาชกในครอบครวผปวยไดระบายความรสกและซกถามขอสงสยรบฟงปญหาดวยความเตมใจใหคาอธบายดวยขอความทเขาใจงาย เปดโอกาสใหสมาชกภายในครอบครว 4. ดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม หมายถง การใหขอมลคารกษาพยาบาลแนะนาสถานพยาบาลทรองรบการรกษาตอ (กรณมปญหาทางเศรษฐกจ) เปดโอกาสใหครอบครว และเพอนๆยอมรบในความเชอทางศาสนา และวฒนธรรมของครอบครวผปวย และอานวยความสะดวกแกญาตผปวยในการปฏบตทางศาสนาทไมมผลตอการพยาบาลของผปวย สถาบนพฒนาและรบรองสขภาพโรงพยาบาล (2543 อางใน จราภรณ สดทอง 2553: 26) ไดกลาวถง มาตรฐานทเกยวของในดานการใหขอมลทางดานการพยาบาล ไดแก บทท 16 มาตรฐานทวไปท 8 GEN . 8.2 ผปวยและครอบครวไดรบการเตรยมพรอมกอนการดแลรกษา GEN 8.3 มการแลกเปลยนขอมลทจาเปนระหวางผปวย และครอบครวกบทมผใหบรการไดแก 1. การใหขอมลทวไปแกผปวยและครอบครว 1.1 การใหขอมลทวไปทจาเปนสาหรบผปวยและครอบครว เชน ขนตอนการบรการสถานท เวลาเยยม ผใหบรการ สทธ การรบผดชอบ ระเบยบ ขอกาหนดตางๆของโรงพยาบาล 1.2 มการประเมนผรบขอมลเพอกาหนดเนอหา และวธการใหขอมล 1.3 มการจดทาสอทเหมาะสมเพอชวยทาความเขาใจกบผรบขอมล 2. การใหขอมลเกยวกบความเจบปวยแกผปวยและครอบครว 2.1 ผปวยและครอบครวไดรบขอมลเกยวกบความเจบปวยทจาเปน เชน ขอมลเกยวกบการวนจฉยโรค ทางเลอกในการรกษา การพยากรณโรค เปนตน เพอใหเกดความเขาใจ และความรวมมอในการดแลรกษา 2.2 ผปวยไดรบขอมลเพยงพอสาหรบทาใหเกดความเขาใจปรบเปลยนพฤตกรรมใหความรวมมอในการดแลรกษา 3. การยนยอมในการรกษาแตละครงหลงไดรบการอธบายจนเปนทเขาใจโดยมรายละเอยด ดงน

16

GEN 8.5 บทท 18 กระบวนการใหบรการและดแลรกษาผปวย เปนไปตามมาตรฐานแหงวชาชพ โดยบคคลทเหมาะสม เชน การใหยา ผปวยไดรบคาอธบายทเหมาะสมเกยวกบยาทไดรบ GEN 8.7 บทท 20 การเตรยมการจาหนายและดแลอยางตอเนอง มการใหขอมลดานการสงเกตอาการของตนเอง อาการสาคญทตองมาพบแพทย เขาใจสภาวะสขภาพของตนเอง เชน ขอจากด ผลกระทบจากการเจบปวยการฟนฟและการปองกนภาวะแทรกซอนเขาใจ และทราบความสาคญของการนดหมายการดแลดานอาหารการเตรยมตวกอนเขาผาตด เปนตน บทท 13 วาดวยสทธผปวย ไดแก ETH.1 ความตระหนกและเคารพสทธของผปวย โดยผปวยรบรสทธของตนเอง (ETH.1.2) ในการไดรบคาอธบายอยางชดเจนเกยวกบการเจบปวยของตน รวมทงการตรวจรกษาตางๆ มการใหขอมลทจาเปนตอผปวย (ETH.1.4) ไดแก มการอธบายกอนลงนามยนยอมรบการรกษา หรอกอนทจะใหบรการหรอมกจกรรมตางๆ สวนมาตรฐานการปฏบตการพยาบาลบรการผปวยใน มาตรฐานท 7 วาดวยการใหขอมลและการเคารพสทธผปวย คอ การสนบสนนและชวยเหลอใหผปวยปรบตว และยอมรบการรกษาในโรงพยาบาลโดยมแนวทางปฏบต ดงน 1. จดโปรแกรมการปฐมนเทศผปวยรบใหมทกรายใหผปวยและครอบครวรบรเกยวกบเรองตอไปนเปนอยางนอย 1.1 สทธทพงมและพงไดจากโรงพยาบาลและทมสขภาพ 1.2 การใชสถานท สงแวดลอม สงอานวยความสะดวกและแหลงประโยชนในโรงพยาบาล 1.3 กฎระเบยบของโรงพยาบาลทเกยวของกบผปวย 1.4 กจกรรมการพยาบาลทเปนกจวตรประจาวนทผปวยจะไดรบระหวางรกษาในโรงพยาบาล 2. ใหขอมลผปวยและครอบครวอยางตอเนอง เกยวกบภาวะสขภาพ ผลการตรวจประเมน สภาพรางกาย และแผนการรกษาพยาบาลตามขอบเขตความรบผดชอบชองวชาชพ ดวย ภาษาทเขาใจงาย 3. บอกและขอมลแกผปวยกอนการใหการพยาบาลทกครง 4. ประสานงานกบแพทยเจาของไขเพอใหขอมลเกยวของกบการรกษาแกผปวย 5. เปดโอกาสใหผปวยและครอบครวรวมตดสนใจ เลอกวธการรกษาพยาบาลทเหมาะสม ภายหลงการใหขอมลทชดเจน การใหขอมลแกญาตผปวยตองเปนขอมลทมประโยชนตอตวญาตและผปวย เพอใหเตรยมพรอมกอนการรกษา และสามารถประเมนสถานการณไดตรงความเปนจรง ผวจยจงไดนา

17

การใหขอมลของสวพว จนทรเจษฎา (2548 อางใน จราภรณ สดทอง 2553: 24-26) รวมกบการใหขอมลของสถาบนพฒนา และรบรองคณภาพโรงพยาบาล (2543 อางใน จราภรณ สดทอง 2553: 26) มาประยกตใชในการใหขอมลแกสมาชกในครอบครวผปวยหนก ดงน 1. ขอมลเกยวกบภาวะสขภาพ คอ การใหขอมลทางดานรางกายของผปวย ประกอบไปดวย การวนจฉยโรค อาการของผปวย เหตผลในการรกษาพยาบาล แผนการรกษาพยาบาลพยากรณโรค และทางเลอกในการรกษา 2. ขอมลเกยวกบสภาวะแวดลอมโดยทวไป คอ การใหขอมลทางดานสงแวดลอม ประกอบดวยกฎระเบยบตางๆ ของหอผปวยหนกและการปฏบตตวของญาต เครองมอ และอปกรณตางๆ ในหอผปวยหนก การอานวยความสะดวกในการเขาเยยมผปวย 3. ขอมลเกยวกบสทธการรกษาและสทธทพงมพงได คอ การใหขอมลดานเศรษฐกจ ประกอบดวย สทธในการรกษาตางๆ สทธทพงมพงไดตางๆ จากการรกษาพยาบาล และคาใชจายตาง ๆ ขณะรกษาตวในหอผปวยหนก ปจจยทมผลตอระดบความวตกกงวล สวพว จนทรเจษฎา (2548 อางใน จราภรณ สดทอง 2553: 24-26) กลาววา ธรรมชาตของบคคล ไดแก พฒนาการของบคคล วฒภาวะ แบบแผนการดาเนนชวต ความมนคงในชวต ตลอดจนการแสดงออกทางความรสกตอสงกระตนนน บคลกภาพคนๆ นน ความเชอ คานยมของบคคล และความคาดหวงทออกมาในรปของความปรารถนา หรอแรงขบซงรวมกนตอเปนภาพพจนทมตอตวเอง ซง แลเดอร และคณะ (Lader et al., 1971 อางใน จราภรณ สดทอง 2553: 24) ไดทาการสารวจพบวา เพศ อาย กรรมพนธ ประสบการณในอดต และขนบธรรมเนยมประเพณ มผลตอระดบความวตกกงวลดงตอไปน 1. เพศ พบวา 2 ใน 3 ของผทมความวตกกงวลขณะเผชญเปนผหญง ทงนอาจเนองจากวาเมอเพศหญงมเหตการณทกอใหเกดความวตกกงวลเพยงเลกนอยกมาพบแพทยแลว ในขณะทเพศชายจะมาพบแพทยเมอมความวตกกงวลอยางมาก 2. อาย พบวา มความวตกกงวลขณะเผชญในชวงผใหญวยตนมาก เฉลยประมาณอาย 25 ป สวนใหญในชวงอาย 16-40 ป 3. กรรมพนธ พบวา มความวตกกงวลขณะเผชญสง ในครอบครวทมผปวยเปนโรคประสาทแบบวตกกงวล (Anxiety Neurosis) คดเปนรอยละ 15 ในขณะทครอบครวทไมมผปวยเปนโรคระบบประสาทแบบวตกกงวลพบเพยงรอยละ 0-5 นอกจากนยงพบวาคแฝดทมาจากไขใบเดยวกน มโอกาสเปนโรคระบบประสาทแบบวตกกงวลทงค มากกวาคแฝดทมาจากไขคนละใบ - ประสบการณในอดต พบวามหลายรปแบบทไมแนนอน ทงทมาจากสงแวดลอมทด

18

หรอลกกาพรา หรอทงแตงงานแลวและหยาราง และในกลมพวกนความฉลาด และการศกษาอยในระดบปกต - ธรรมชาตของสงทมากระตน ไดแก ความหมาย ความสาคญ ความรนแรง ชนดของสงกระตน ระยะทมากระทบ การรลวงหนา สงทเคยกระทบมากอน ความเปนจรงหรอเปนเพยงการคาดคะเน ผลของความวตกกงวล เมอบคคลมความวตกกงวลเกดขน จะมการเปลยนแปลงของระบบตางๆ ของรางกาย ซงการเปลยนแปลงนเปนผลมาจากการทสมองสวน ซรบรม (Cerebrum) กระตนตอมใตสมอง(Pituitary Gland) และไฮโปธาลามส (Hypothalamus) ทาใหเกดผลขน 2 ประการ คอ 1. ตอมใตสมอง(Pituitary gland) จะหลง ACTH Hormone ไปกระตนสวนคอรเทก (Cortex) ของอะดรนอลแกรน (Adrenal Gland) เกดการหลงของคอรตคอล ฮอรโมน (Cortical Hormone) มผลใหรางกายทนตอภาวะความวตกกงวลไดดขน 2.ไฮโปธาลามส (Hypothalamus) จะสงกระแสไปตามระบบประสาทอตโนมต (Autonomic Nervous System) ไปทเมดลลา (Medulla) ของอะดรนอลแกรน (Adrenal Gland) ทาใหหลงอพเนฟฟน (Epinephrine) ซงมผลทาใหกลามเนอหดรดตวเกรง ตอสหรอหรอหน จากผลของการเปลยนแปลงระบบตางๆ ของรางกาย ความวตกกงวลยงกอใหเกดการเปลยนแปลง ดงน 1. ผลตอการเปลยนแปลงดานชวเคม โดยอพเนฟฟน (Epinephrine) นอร-อพเนฟฟน (Nor-Epinephrine) และอะดรโน-คอรตคอล ฮอรโมน (Adreno-Cortical Hormone) จะถกขบออกสกระแสเลอดมากขน ซงฮอรโมนเหลานมผลตอการควบคม ความสมดลของเกลอแร สารน า และการเผาผลาญอาหารในรางกาย 2. ผลตอการเปลยนแปลงดานสรรวทยา การเปลยนแปลงนจะเกดขนมากหรอนอยนนขนอยกบระดบความวตกกงวล โดยการเปลยนแปลงมดงน หวใจเตนเรวและถขน การหายใจจะลกและเรวขน มการเปลยนแปลงของอณหภมของรางกาย ความดนโลหต และประจาเดอน มปสสาวะบอย ปากแหง ความอยากอาหารลดลง เหงอออก ตวเยน ผวหนง ซดเยน มานตาขยายใหญ นาตาลถกขบออกจากตบมากขน กลามเนอเกรง ตวสน 3. ผลตอความสามารถในการสงเกต ไดแก การรบรโดยประสาทสมผสทง 5 ไดแก ตา ห จมก ลน และผวหนงความสามารถในการสงเกตจะลดนอยลงตามระดบความวตกกงวลทเพมขน 4. ผลตอสมาชกและความจาเปน ความวตกกงวลเลกนอยและปานกลาง จะมผลใหมสมาธและความจาดขน แตความวตกกงวลในระดบสงและรนแรงจะมสมาธและความจาลดลง

19

5. ผลตอการเปลยนแปลงทางดานจตใจ เปนผลของความรสกขดแยงและไมแนใจ จะแสดงออกทางดานอารมณและความรสกนกคด ไดแก ความรสกอดอดใจ กงวล ไมสบายใจ หวาดหวน หงดหงด มความโกรธอาจมอารมณเศรา เพราะความรสกทวาไมมใครสามารถชวยตนเองได 6. ผลตอการเปลยนแปลงทางดานพฤตกรรม บคคลทมความวตกกงวลจะแสดงพฤตกรรมออกไดทงคาพดและทาทาง ไดแก การแสดงสหนาวตกกงวล กระสบกระสาย หรอนงเฉยๆ ไมสนใจสงแวดลอม กาวราว รองไห พดหรอถามซ าๆ ในเรองเดม หลบตาหรอกลอกตาไปมา ไมใหความรวมมอในการกระทากจกรรมตางๆ ทงทเปนประโยชนตอตนเอง การเปลยนแปลงดงกลาวเกดขนเพราะความวตกกงวล ซงจะเกดขนมากหรอนอยขนกบระดบความวตกกงวล และจะเกดขนในชวงสนๆ หรอนานกขนกบการปรบตวของบคคลนน ซงกขนกบประสบการณ เหตการณ ความสามารถ และกาลงใจทบคคลนไดรบ อบตการณ พยาธสภาพ ผลกระทบ และหลกการพยาบาลสาหรบผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรคหลอดเลอดสมอง หรอ สโตรค (Cerebrovascular disease or Stroke) เปนภาวะทมความผดปกตของระบบประสาท อนเนองจากความผดปกตของหลอดเลอดไปเลยงสมองผดปกต ซงองคการอนามยโลก (World Health Organization) ไดใหคาจากดความวาเปนภาวะทมความผดปกตของระบบหลอดเลอด เปนเหตใหสมองบางสวนหรอท งหมดทางานผดปกตไป กอใหเกดอาการและอาการแสดง คอโรคอมพาตในกรณทอาการออนแรงไมมากหรอมอาการเพยงชวคราว นยมเรยกวา โรคอมพฤกษ ซงองคการอนามยโลก (World Health Organization) ไดใหความหมายของโรคหลอดเลอดสมองไววา เปนกลมอาการทางคลนกของระบบประสาททเกดขนอยางรวดเรว และแสดงอาการอยนานกวา 24 ชวโมง เปนผลมาจากการรบกวนการทาหนาทของสมองเฉพาะแหงหรอทงหมด กลมอาการดงกลาวเกดจากสาเหตทางหลอดเลอดสมองทมพยาธสภาพอยางใดอยางหนง (นพนธ พวงวรนทร, 2544: 2) สวนหนวยงานสารวจโรคหลอดเลอดสมองแหงชาต (National Surway of Stroke) ของประเทศสหรฐอเมรกาไดใหคาจากดความขอโรคหลอดเลอดสมองวา เปนกลมอาการทางคลนกของโรคทางระบบประสาท ซงเกดขนทนททนใดและมอาการแสดง อยนานกวา 24 ชวโมง (Walker, Robin and Weinfeld,1981: 13) สวนโมเวอร (Mower, 1997: 34-39) ไดใหความหมายวา โรคหลอดเลอดสมองคอกลมโรคทมการรบกวนตอระบบการไหลเวยนเลอดไปเลยงทสมอง ทาใหเกดการทาลายเซลลสมองและสญเสยการทางานหนาทของรางกายทสมองสวนนนควบคมอย

20

ดงนนโรคหลอดเลอดสมองคอ กลมอาการของโรคทมความผดปกตของระบบการไหลเวยนของเลอดไปเลยงสมอง ทาใหสมองขาดเลอดไปเลยง เซลลสมองถกทาลายและสญเสยการทาหนาทของรางกายทสมองสวนนนควบคมอย การเกดโรคหลอดเลอดสมองพบไดจากสาเหต 3ประการคอ (สรเกยรต อาชานภาพ, 2552: 374-378) 1. หลอดเลอดสมองตบ (Thrombotic stroke) เกดจากภาวะหลอดเลอดแดงแขง และตบซงจะคอยๆ ตบขนทละนอย ในทสดจะมลมเลอด (Thrombosis) เกดขนจนอดตนเสนเลอดทาใหเซลลสมองตายเพราะขาดเลอดไปเลยง พบมากในผสงอาย เนองจากคนกลมนมกมภาวะหลอดเลอดแดงแขงจากไขมนเกาะ ซงภาวะนเปนสาเหตของการเกดอมพาตครงซกทพบบอยกวาสาเหตอน และมอนตรายนอยกวาหลอดเลอดแตก 2. ภาวะสงหลดอดตนในหลอดเลอดสมอง (Embolic stroke) เนองจากม “สงหลด” (Embolus) เปนลมเลอดทเกดขนในหลอดเลอดทอยนอกสมอง หลดลอยตามกระแสเลอดขนไปอดตนในหลอดเลอดทไปเลยงในหลอดเลอดสมอง ทาใหเซลลตายเพราะขาดเลอดทพบบอยคอ ลมเลอดทเกดขนในหวใจ 3. หลอดเลอดสมองแตก (Hemorrhagic stroke) ทาใหเนอสมองโดยรอบตายนบเปนสาเหตทรนแรงอาจทาใหผปวยตายไดในเวลารวดเรว ผปวยทเปนโรคหลอดเลอดสมองมกมปจจยเสยงทพบได ไดแก (Mackay, 1989: 299) 1. โรคความดนโลหตสง (Hypertension) เปนปจจยเสยงทสาคญทสด พบวาผปวยโรคหลอดเลอดสมองรอยะ 70 ความดนโลหตสง จะทาใหเกดความเสอมของโรคหลอดเลอดจะหนาและแขงทาใหเกดเลอดออกสมองและเลอดไปเลยงสมองไมพอ นอกจากนความดนโลหตสงจะ ทาใหกลไกลรกษาระดบเลอดทไปเลยงสมอง (Auto regulation) เสยไปและทาใหเกดภาวะหวใจลมเหลวผลทตามคอ เลอดไปเลยงสมองนอย 2. โรคหวใจ (Heart disease) เปนปจจยเสยงทสาคญอกอยางของการเกดโรคหลอดเลอดสมองความผดปกตของหวใจนอกจากจะพบรวมกบความดนโลหตสง ซงเปนสาเหตสาคญของโรคหลอดเลอดสมองแลวผปวยทมความผดปกตของโรคหวใจ โดยไมมความดนโลหตสงกมโอกาสทจะเปนโรคหลอดเลอดสมองไดมากกวาคนทไมเปนโรคหวใจถง 6 เทา ถามภาวะหวใจเตนระรกรวมดวยเสมอ เนองจากภาวะหวใจเตนระรกจะทาใหมอาการคลงของเลอด และมการรวมตวกนเปนลมเลอดลอยไปอดหลอดเลอดสมอง 3. โรคเบาหวาน (Diabetes mellitus) พบวาผทเปนโรคเบาหวานมโอกาสเปนโรคหลอดเลอดสมองมากกวาคนปกตถง 2-3 เทา กลไกของโรคเบาหวานททาใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง เชอวามความสมพนธกบการเกดภาวะโรคหลอดเลอดแดงแขง (Atherosclerosis) และความดนโลหตสงซงมผลทาใหเกดภาวะสมองขาดเลอดไปเลยง

21

4. ภาวะหลอดเลอดแดงแขง ทาใหเกดการไหลเวยนโลหตทผดปกตเกดภาวะสมองขาดเลอดไปเลยง สวนปจจยอนๆ และทาใหเกดโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก อาย เชอชาต การสบบหร การดมสรา ภาวะไขมนในเลอดสง โรคเลอด การรบประทานยาคมกาเนด ความอวน ประวตครอบครวมบดามารดาเสยชวตดวยโรคหลอดเลอดสมอง และเคยเปนโรคหลอดเลอดสมองมากอน (Prior stroke) จากสาเหตการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ดงกลาว การทาความเขาใจพยาธสรรวทยาทแตกตาง ตามลกษณะการเกดโรคหลอดเลอดสมอง ดงน (กงแกว ปาจรย, 2547: 4-6) 1. โรคหลอดเลอดสมองทเกดจากการขาดเลอด (Ischemic stroke) พบไดรอยละ 85 โดยแบงเปนโรคทเกดหลอดเลอดอดกน (Thrombosis) หลอดเลอดขนาดใหญรอยละ 40 และเกดจากการอดกนหลอดเลอดขนาดเลกรอยละ 20 อกรอยละ 20 เกดจากลมเลอดทหลดจากหลอดเลอดอน (Embolism) ทสาคญไดแก ลมเลอดทเกดบรเวณผนงของหวใจ หรอลนหวใจสวนทเหลอรอยละ 5 เกดจากสาเหตอนๆ เชน ภาวะหลอดเลอดอกเสบ (Vasculitis) เปนตน การเกดลมเลอดอดกนหลอดเลอดทงขนาดใหญ และขนาดเลกสมพนธกบภาวะผนงหลอดเลอดแขงตว (Atherosclerosis) จะมความดนเลอดสงเปนเวลานาน นอกจากปจจยดงกลาวทเปนสวนสาคญสวนหนงททาใหผนงหลอดเลอดขนาดใหญแขงตวแลว ยงพบวาสมพนธกบการเกดพยาธสภาพของหลอดเลอดแดงกลมแตก (Perforating vessels) ซงเมอมการอดกนแลว จะทาใหเนอสมองทตายบรเวณเลกๆ ท Lacuna infarction โดยทวไปลมเลอดทเกดจะคอยๆ กอตวตามผนงหลอดเลอดทมการไหลเวยนของกระแสเลอด ซงอาจเซาะพลาก (Atherosclerotic plaque) ผปวยจะมอาการและแสดงอาการมากขนเรอยๆภายในเวลาเดยวกนเปนชวโมงหรอเปนวน มกไมคอยมอาการปวดศรษะหรออาเจยน ทงนอาการและอาการแสดงทางระบบประสาทขนอยกบตาแหนงทอดกน ระยะเวลาของการขาดเลอดอยางทนททนใดเซลลประสาทสมองจะคอยๆ ตายลงภายใน 6-8 ชวโมงในกรณทเนอสมองตายอยางเฉยบพลน สมองนนจะบวมมาก เนองจากบลดเบรนแบรเออร (Blood brain barrier) เสยไป ถามเนอตายเปนบรเวณกวางและสมองบวมมาก อาจทาใหความดนชองกะโหลกศรษะสง จนมอาการกดเบยดกนบรเวณรากสมอง หรอมการอดกนการไหลเวยนของน าไขสนหลงได ถาผปวยไมเสยชวตจากภาวะแทรกซอนดงกลาว เนอสมองบรเวณสวนทขาดเลอดจะเรมสลายตว ในขณะทบรเวณขอบเนอตายจะพบปฏกรยาตอบสนองหลายแบบ ไดแก การอกเสบ การจากดเนอตายและการซอมแซมประมาณ 3 เดอนหลงจากเกดเหต บรเวณทขาดเลอดจะกลายเปนโพรงแผลเปน 2.โรคหลอดเลอดสมองทเกดจากมเลอดออก (Hemorrhagic stroke) สามารถแบงไดเปน 2.1 ภาวะเลอดออกในสมอง (Intracrebral hemorrhage) พบไดรอยละ 10 ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองทงหมด สาเหตสาคญไดแกความดนหลอดเลอดสมองสงทควบคมไมได ซง

22

พบรวมกบผนงหลอดเลอดขนาดเลกออนแอลง จนในทสดเกดการโปงพองของเสนเลอดขนาดเลก (Microaneurism) ขนาด 300-900 ไมครอนซงการโปงพองของเสนเลอดขนาดเลก ดงกลาวไมใชเสนโลหตโปงพอง (Aneurism) ทแทจรง แตเปนกระเปาะทมเลอดซมขงอย บงบอกวามการฉกขาดของผนงหลอดเลอดมากอน ถามความดนโลหตสงขนจากเดมอยางกะทนหน เชน ตกใจหรอโกรธ การโปงพองของเสนเลอดขนาดเลกดงกลาวจงแตกออก มกอนเลอดเขามาแทนเนอสมอง ทาใหเนอสมองบรเวณนนอกเสบและตายเชนเดยวกบในกรณทเนอสมองตายจากการขาดเลอด เนอสมองรอบๆ จะบวมมากจนอาจกดเบยดเนอสมองขางเคยงทสาคญไดแก การกดเบยดชองวางในโพรงสมอง (Ventricle) ทาใหน าไขสนหลงระบายไดไมสะดวก มอาการสมองบวม และการอดกนการระบายนาทไขสนหลงอาจทาใหความดนในชองกะโหลกศรษะสงขน จนกดเบยดกานสมองเกดการเปลยนแปลงของภาวะรสตและสญญาณชพ ถาการกดเบยดไมมากนก และผปวยไมเสยชวตจากภาวะแทรกซอน ลมเลอดจะคอยๆ ละลายหมดภายใน 2-6 เดอน ตาแหนงทมเลอดออกไดบอยไดแก Basal ganglia เนอสมองสเทาทฐานสมองใหญ (Thalamus) กลบสมองขวา Cerebral hemisphere (Cerebellum) และพอนส (Pons) เมอมเลอดออกในสมองลกลงไปใน Cerebral hemisphere ผปวยมกมอาการปวดศรษะมาก บางรายมอาการเปลยนแปลงของภาวะรสตดวยผปวยมกมอาการชา และหมดแรงในสวนของรางกายซกตรงขามกบรอยโรค ถาหากมเลอดออกใน (Dominant hemisphere) ผปวยมกจะมความผดหลกภาษาหรอฟงภาษาทไมเขาใจ (Dysphasia หรอ Aphasia) ผปวยจะเสยการทรงตว เดนเซ คลนไส อาเจยน ปวดศรษะ มนงงและตรวจพบอาการทแสดงทบงบอกความผดปกตของ สมองนอย และ พอนส 2.2 ภาวะเลอดออกใตเยอหมสมองชน Subarachnoid (Subarachnoid hemorrhage, SAH) ไดประมาณรอยละ 5 มกเกดจากการแตกของหลอดเลอดตรงตาแหนงทมเสนโลหตโปงพอง การมเลอดออกในชอง Subarachnoid ทาใหผปวยปวดศรษะอยางกะทนหนทนท อาเจยน และมการเปลยนแปลงรสต เมอเปรยบเทยบกบโรคหลอดเลอดสมองจากสาเหตอน ผปวยทมเลอดออกชนใตทหมสมอง มกมอายนอยกวา และมกไมมโรคประจาตวเชน ความดนเลอดสง การตรวจรางกายพบวามคอแขง และมอาการแสดงทบงวามการระคายเคองเยอหมสมอง เชน Kerning และ Brudzinski is sign การบบเกรงของหลอดเลอด (Vasospasm) ภายหลงผนงหลอดเลอดแตกและภาวะเนอสมองตายทเกดขนตามมา เปนสาเหตสาคญของความพการทเกดขน อาการของผปวยหลอดเลอดสมอง สามารถแบงไดเปน 3 ระยะ คอ ระยะเฉยบพลน (Acute stage) ระยะหลงเฉยบพลน (Post acute stage) การฟนฟสภาพ (Recovery stage) (Watson & Quinn, 1998: 630-640) 1. ระยะเฉยบพลน (Acute stage) หมายถง ระยะทผปวยเรมมอาการจนกระทงอาการคงทซงใชเวลาตงแต 1-14 วน สวนใหญมกใชเวลาประมาณ 48 ชวโมง ผปวยมกเกดอาการอมพาต

23

ขนทนท อาจมอาการไมรสกตวรวมดวยหรออาจจะยงรสกตว แตกลามเนอแขนและขาขางทเปนอมพาตจะออนปวกเปยก ในระยะนอาจทาใหผปวยเสยชวตได คอ อาการหมดสต มความดน ในกะโหลกศรษะสง การทางานของหวใจผดปกต ระบบหายใจผดปกต ระยะนจะตองคงสภาพหนาทสาคญของอวยวะตางๆเพอรกษาชวตของผปวยเอาไว หากผปวยมความรสกตวตาจะเปนตวทานายวาผปวยจะมโอกาสรอดชวตไดต าดวย 2. ระยะหลงเฉยบพลน (Post acute stage) หมายถง ระยะทผปวยเรมมอาการคงทผานพนระยะเฉยบพลนแลว โดยมระดบความรสกตวไปในทางทเลวลง ม Glasgow coma scale ตงแต 7 คะแนนขนไป ความดนโลหตปกตอยในชวง 90/50-160/90 มลลเมตรปรอทอาจใชเวลา 48 ชวโมงหรอนานกวา ผปวยมกมปญหาเรองการกลนลาบาก การเคลอนไหว การพดจา ปญหาการกลนลาบากทาใหรางกายเกดการขาดสารอาหารได 3. ระยะฟนฟสภาพ (Recovery stage) หมายถง ระยะทผปวยมอาการคงท และมความสามารถในการทจะรบการฟนฟสมรรถภาพ เพอทจะลดความพการ ทาใหผปวยสามารถชวยเหลอตวเองไดมากทสด ซงในระยะนแบงเปนระยะฟนฟแรก (Early recovery) และระยะฟนฟหลง (Late recovery) เปนระยะทมการฟนฟการทาหนาทของรางกายเพอการพงพาตนเอง ซงจะเกดขนใน 3 เดอนแรกหลงเปนโรคหลอดเลอดสมอง ระยะฟนฟระยะหลงเปนระยะทมการดแลอยางตอเนองจากระยะฟนฟระยะแรก ระยะนการฟนฟสภาพของผปวยจะมการพฒนาไดดขน เชน การเคลอนไหว การชวยเหลอตวเอง การทางานของระบบประสาท การใชภาษา การพด ซงระยะนอาจใชเวลา 4-6 เดอน หรอบางรายอาจใชเวลา 1 ป การรกษาโรคหลอดเลอดสมอง การรกษามจดมงหมายทสาคญเพอชวยใหผปวยทเลาลง มความพการนอยทสดและปองกนการเกดซ า นอกจากการรกษาตามสาเหตสงทสาคญตองรกษาโรคทเกดรวม และปจจยเสยงตางๆ เชน โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน หรอโรคหวใจ แบงการรกษา ไดดงน 1. โรคหลอกเลอดสมองทเกดจากขาดเลอดไปเลยงสมอง เปนททราบกนดวา ถาเนอสมองตายจะไมมการรกษาใหเนอสมองกลบคนสสภาพเดมได แตถาสมองขาดเลอดไปเลยงชวคราวเนอสมองกมโอกาสกลบคนสสภาพเดมได ดงนน จงตองใหเลอดไปเลยงสมองใหเรวทสดโดยใชวธการรกษาทางยาดงน 1.1 รกษาระดบความดนโลหตใหพอเหมาะในผปวยความดนโลหตสง จะไมลดใหความดนไดแอสโตลคตากวา 90 – 100 มลลเมตรปรอท เนองจากกลไกการรกษาระดบเลอดทไปเลยงสมองของหลอดเลอดบรเวณนนเสยไป ถาความดนโลหตตาเกนไปจะทาใหสมองขากเลอดไปเลยงและบรเวณเนอสมองตายจะขยายกวางขน

24

1.2 ใหยากนเกลดเลอดเกาะกลม (Platelet anti-aggregation drug) พบวา สามารถลดอตราการเกดเนอสมองตายจากการขาดเลอดไปเลยงเปนครงคราว และลอดอตราการเกดซ าในกลมผปวยทเคยเกดเนอสมองตายมาแลว 1.3 ใหยากนเลอดแขง (Anticoagulant) โดยใชในรายสมองขาดเลอดไปเลยงชวคราวและในผปวยทเกดจากกลมเลอดหลดลอยมาจากอวยวะอนไปอดตน 1.4 ใหยาลดสมองบวมทนยมใชม 2 วธ คอ สตรอยด (Steroid) และ สารเขมขน (Hyperosmolar) ตางๆ เชน เมนนตอล (Mannital) ซงใชในระยะทสมองบวมมาก 2. โรคหลอดเลอดสมองจากการแตกของหลอดเลอด การรกษามจดมงหมายปองกนเลอดออกเพมขนและลดความดนในกะโหลกศรษะ โดยเนนการรกษาแบบประคบประคอง สวนยาทนยมใชมดงน 2.1 ยาลดความดนโลหตสาหรบผปวยทหลอดเลอดสมองแตก เนองจากความดนโลหตสง แตการใหยาลดความดนโลหตตองใชดวยความระมดระวง เพราะอาจทาใหเลอดไปเลยง สมองนอยลง 2.2 การผาตดเอากอนเลอดออกในรายทกอนเลอด (Evacuation of hematoma) ในรายทกอนเลอดไปเบยดเนอสมอง 2.3 การผาตดเพอระบายน าไขสนหลงจากโพรงสมองเขาสชองตางๆ ของรายกาย (Ventricular drainage) ในรายทมเลอดไหลซมเขาไปในโพรงสมอง ในประเทศแถบตะวนตก พบวา มอบตการณเกดโรคหลอดเลอดสมองประมาณ 200 คน ตอประชากร 100,000 คน โดยมอบตการณเกดในผชายมากกวาผหญง โดยเฉพาะในชวงวยกลางคน แตความแตกตางของอบตการณเกดในเพศจะลดลงเมออายมากขน และอตราการเกดกจะเพมตามอายทสงขน อบตการณเกดสงสดในอาย 65-75 ป แมวาโรคหลอดเลอดสมองจะเปนสาเหตของการเสยชวตเปนอนดบท 3 รองลงมาจากโรคหวใจและโรคมะเรงในประทศทพฒนา แตผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมอยมกจะมความพการหลงเหลออย โดยพบวาผปวยทมชวตอยรอยละ 31 ตองการความชวยเหลอในการดแลตวเองผปวยอกรอยละ 10 ยงคงตองการความชวยเหลอในการเคลอนท (Ambulation) และในจานวนนรอยละ 71 ไมสามารถทางานในอาชพเดมได เพยงรอยละ 16 เทานน ทยงทางานในอาชพเดม (เจยมจต แสงสวรรณ, 2541: 52-53) สาหรบในประเทศไทยผปวยรอดชวตจากในระยะวกฤตเพมจานวนมากขน และควรใหความสาคญกบกระบวนการฟนฟดแลอยางตอเนอง จากความพการหรออาการทหลงเหลออยซงจะเปนการลดความพการ พฒนาและเพมคณภาพชวตของผปวยโรคหลอดเลอดสมองดขน ถาเปนการพฒนามาตรฐานการดแลอยางตอเนอง เนองจากเจาหนาทไมวาจะเปนแพทย หรอพยาบาลมกจะมองขามการดแลอยางตอเนอง และใหความสาคญในการดแลและชวยเหลอในระยะ

25

เฉยบพลน มากกวาจากการศกษาทผานมาพบวาผปวยทรอดชวตเพยงรอยละ 10 เทานน ทหายเปนปกต สวนทเหลอรอยละ 10 จาเปนตองไดรบการรกษาในสถานพยาบาล เปนระยะเวลาทยาวนานอกรอยละ 80 เปนผปวยทมความพการเลกนอยถงระดบรนแรง ตองการวางแผนการดแลอยางตอเนองจากพยาบาล และทมสขภาพรวมถงการดแลเพอฟนฟสภาพอยางตอเนอง จากญาตทบาน (Stroke, 1983: 360-366) ปญหาสขภาพและการปรบตวของผปวยโรคหลอดเลอดสมอง การเจบปวยดวยโรคหลอดเลอดสมองจดเปนการเจบปวยจาพวกเรอรง ซงผปวยตองเผชญกบปญหาสขภาพ ทมผลตอการดารงชวตทมผลตอการดาเนนชวตของผปวย และครอบครวดงนนการทาความเขาใจเกยวกบปญหาสขภาพของผปวยกลมน และการเผชญปญหาจนสามารถ ปรบตวไดจงเปนเรองสาคญยงปญหาสขภาพทพบบอยๆ ซงตองการดแลรกษา และฟนฟสภาพใน ผปวยกลมน (กงแกว ปาจรย, 2547: 67-70) ไดแก 1. ปญหากลามเนอออนแรงผปวยโรคหลอดเลอดสมอง มกมปญหาในการควบคมกลามเนอโดยไมสามารถสงใหมการเคลอนไหว ในระยะแรกกลามเนอจะออนแรง และมความตงตวลดลง ตอจากนนจงคอยฟนตวขนตามแบบแผนเฉพาะ โดยเรมมกลามเนอเกรงกระตกตอมากลามเนอหดตวพรอมกนเปนกลมๆ (Synergy pattern) 2. ปญหากลามเนอเกรงกระตก (Spasticity) ภาวะกลามเนอเกรงกระตกมกกอใหเกดปญหาอนๆ ตามมา เชน ขอยดตด แผลจากการเสยดส อาการเจบปวด และอปสรรคตอการจดทาหรอการดแลสขภาพอนามย การดแลรกษาประกอบดวย การดแลปญหาทางการแพทยทวไป เพอลดความเครยดทางกายทอาจกระตนกลามเนอเกรงมากขน การจดทา การออกกาลงกายเพอคงพสยของขอ การใชอปกรณชวยพยง และการใหยาลดการเกรง หรอฉดยา เพอลดการเกรงของกลามเนอเฉพาะท 3. ปญหาการทรงตวและกลามเนอทางานไมประสานกน (Incoordination) อาจเกดจากความบกพรองดานกาลงของกลามเนอ การรบรสกผดปกตของสมองสวนสมองนอย (Cerebellum) หรอโพรงของสมอง (Vestibular) การรกษาตองมงแกไขสาเหตฝกการทรงตว และฝกใหกลามเนอทางานไดอยางสอดคลองกน 4. การรบรความรสกลดลงหรอผดปกต ปญหาสญเสยความรสก อาจเปนปญหาททาใหเกดทผวหนง ปญหาการทรงตว และการประสานการเคลอนไหว ตองแนะนาใหดแลตรวจผวหนงของผปวยเปนระยะๆ เพอปองกนการเกดแผลกดทบ และใชสายตาตรวจสอบความแมนยาในการหยบจบสงของ และชวยการทรงตวเปนตน

26

5. ปญหาการเปลยนอรยาบถ และการเคลอนไหวเปนปญหาสาคญทตองการการฟนฟสมรรถภาพในตอนแรกทกลามเนอออนแรงมากยงไมสามารถเดนได ผปวยตองไดรบการฝกดวยการออกกาลงกายกลามเนอ ขยบรางกายบนเตยง พลกตะแคงลกนง เปลยนจากทานงเปนยน การควบคมลาตว ทาทาง การทรงตว การถายน าหนกลงขาทออนแรง เมอทาไดดจงฝกใหเดนโดยใชไมเทา และอปกรณประคองเทาชวย ในการฝกเดนนน ผปวยโรคหลอดเลอดสมองควรควบคมกลามเนอเหยยดตะโพกได ไมมขอตอของขาขอใดยดตด และทรงตวไดด พบวา รอยละ 78-85 ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองสามารถกลบมาเดนได โดยอาจใชไมเทาหรอไมใชไมเทาชวยเดน ปจจบนมอปกรณชวยใหฝกเดนไดสะดวกขน เชน เดนบนลโดยมอปกรณพยงตว 6. อาการกลนลาบาก อาการกลนลาบากเปนปญหาสาคญทพบบอย โดยเฉพาะหลงเกดโรคใหมๆ และเปนสาเหตของภาวะแทรกซอนทสาคญคอ การสาลกและปอดอกเสบ การรกษาไดแก การฝกกลามเนอบรเวณปาก ลน คอหอย การดดแปลงอาหาร การจดทา และเทคนคตางๆเพอชวยในการกลน ซงปจจบนมการพฒนาแนวการปฏบตการพยาบาล เพอสงเสรมการกลนในผปวยโรคหลอดเลอดสมองแลว และมการนาไปใชในการปฏบตจรง และพบวามประโยชนตอผปวยและผดแล 7. ดานการขบถาย ปญหาการขบถายทพบบอย ไดแก การกลนปสสาวะไมไดโดยเฉพาะกรณทมรอยโรคบรเวณสมองสวนหนา (Frontal lobe) และ Bilateral hemisphere นอกจากเกดจากขาดการควบคมจากสมองแลว การมปสสาวะเลดราดยงอาจเกดจากอาการกลามเนอออนแรงจนไมสามารถเคลอนยายตนเองได หรอมปญหาในการสอความหมายจงบอกใครไมได หรอไมคอยรสต การรกษาจงตองมงเนนแกไขทสาเหต สวนอาการทองผกแกไขโดยการใหน าเพยงพอ ใหอาหารทมกากใยมาก การจดเวลาทขบถายทเหมาะสม และการใหยาในกรณทจาเปน 8. ภาวะซมเศรา พบวาผปวยโรคหลอดเลอดสมองมอารมณซมเศราสงรอยละ 11-68 ซงเปนอปสรรคตอการฟนฟสภาพโดยรวม การรกษาประกอบดวยการดแลประคบประคองจตใจ และการใชยาลดอาการซมเศรา 9. ปญหาความคดความจา (Cognitive dysfunction) ผปวยโรคหลอดเลอดสมองอาจมปญหาในการใชความคด ความจา หรอการทากจวตรประจาวน เชน การขาดสมาธ หลงลม มการบกพรองในการวเคราะหความสมพนธของวตถทมองเหน (Spatial analysis deficit) การละเลยสวนของรางกายและสภาพแวดลอมครงซก (Hemi-inattention) และมปญหาในการแกไขปญหาเฉพาะหนา จาเปนตองใหการรกษาซงอาจเปนการแกไขโดยตรง และเทคนคตางๆ มาชดเชยความบกพรองดงกลาว

27

10. ปญหาดานการสอสาร การสอสารมความสาคญมากตอการฟนฟสมรรถภาพเนองจากมผลตอการเรยนร และดารงชวตอยางอสระหลงฟนฟสมรรถภาพแลว ปญหาทเกดขนอาจเกดจากการพดไมชด หรอมปญหาทางดานการใชภาษา ผปวยสวนใหญมกมอาการดขนการรกษามงหวงใหผปวยโรคสมอง สอความหมายได และมคณภาพชวตทดขน 11. ปญหาดานการทากจวตรประจาวน แนวทางในการแกไขปญหาการทากจวตรประจาวน คอ มงแกไขสาเหตททาใหผปวยทากจกรรมนนๆ ไมไดหรอหาเทคนคตางๆ มาชดเชยความบกพรองดงกลาว ความสาเรจของการรกษา ขนอยกบศกยภาพของผปวย และกระตนจากสงแวดลอม พบรอยละ 48-58 ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองสามารถกลบมาดแลตนเองไดดงเดม 12. ปญหาทางดานสงคม เนองจากผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และครอบครวตางกไดรบผลกระทบจากสงทเกดขน ดงนนการดแลรกษาฟนฟจงตองมการใหคาปรกษาปญหาดานนรวมดวยเสมอ สาเหตทการเจบปวยมผลกระทบตอครอบครว เนองจากมสมาชกเปนโรคหลอดเลอดสมองจะมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา กลาวทนทหลงเกดโรคจะมความไมแนนอนเกดขนหลายอยาง ญาตอาจกงวลวาผปวยจะเสยชวตและหากผปวยรอดชวต ครอบครวผดแลยงตองกงวลกบความพการทอาจจะเกดขนไมมากกนอย เพยงแคการเดนทางมาเยยมทโรงพยาบาลทกวนกมกทาไดลาบาก นอกจากนยงตองเผชญกบการเปลยนแปลงทางอารมณของผปวยอกดวย เมอใกลจะถงเวลาจะกลบบานผดแลมกกงวลมากขน เนองจากตองมการเรยนรทจะดแลผปวยเพยงคนเดยว ในขณะทในชวงทอยโรงพยาบาลผปวยไดรบการดแลจากผรกษาทมความชานาญมากกวาผดแล จงมกกลววาตนเองจะทาไดไมดพอหลงจากกลบไปอยบานสกระยะหนง ผดแลมกจะรสกวา ตนเองตดขาดจากสงคมภายนอก เนองจากมภาระในการดแลผปวย จงเกดความออนลาขนทางรางกาย และจตใจ แนวคดการพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง (Family Centered Care) แนวคดการพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง หมายถง แนวคดการวางแผนใหการดแลและการประเมนดานสขภาพ บนพนฐานทกอใหเกดประโยชนรวมกน ในฐานะหนสวนทางสขภาพ ครอบครว และผปวย (Bethesda, 1997: 1) การพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง เปนวธการทยดหลกการพยาบาลภายใตการดแลผปวย และครอบครวของผปวย ขอสนบสนนของพนฐานของหลกการนคอ ผปวยเปนสวนหนงของระบบทงหมด ซงจะตองตระหนกอยเสมอหากตองการใหเกดการพยาบาลทดทสด (Henneman & Cardin, 2002: 12-19)

28

การพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง คอ การพยาบาลซงตองการวธการทรวมกนในการพยาบาลของสมาชกทกคนในครอบครวทจะตองสนบสนน และใหความสาคญกบหลกการนและจะตองตระหนกตอการรบผดชอบทจะชวยเหลอครอบครว ผปวยรอดชวตจากภาวะวกฤตของความเจบปวย ซงจะตองทาความเขาใจกบความตองการขนพนฐานของครอบครว 3 เรอง คอ 1) ความตองการขอมลขาวสาร 2) ความตองการความมนใจหรอการสนบสนน 3) ความตองการการใกลชดของผปวย แนวคดการพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง เปนระบบบรการสขภาพทเนนใหครอบครวเปนศนยกลางรวมรบผดชอบดแลผปวย ซงเปนสมาชกในครอบครวรวมกบทมสขภาพ ครอบครวเปนตวกลางเชอมโยงในการจดการดแลผปวย เนองจากครอบครวประกอบดวยสมาชก ซงมความผกพนซงกนและกน มการทาหนาทครอบครวรวมกน หนาทครอบครวทสาคญ 5 ประการ คอ 1) การใหความรกความเอาใจใสตอสมาชกในครอบครว 2) การอบรมเลยงดสมาชก 3) การใหกาเนดสมาชกใหม 4) การจดหาทรพยากรทางเศรษฐกจ 5) การดแลสขภาพ การทาหนาททม ประสทธภาพสงผลใหครอบครวมสขภาพทด และมความสขเมอเกดการเจบปวย ครอบครวจงเปนหนวยรบผดชอบหลกในการนาเอาระบบบรการสขภาพมาสครอบครว ดแลสมาชกภายในครอบครว เพอปรบตวใหเขาสภาวะปกตของครอบครว (จรยา วทยะศภร, 2541 อางใน จราพร ตนตวงศพศาล 2547: 9) ลกษณะของระบบบรการสขภาพทเนนครอบครวเปนศนยกลาง มลกษณะ ดงน (Henneman & Cardin, 2002: 12-19) 1. ครอบครวเปนหนวยรบผดชอบหลกในการจดดแล โดยมสทธและการรบผดชอบในการตดสนใจ วางแผนปฏบตการ และประเมนผลการดแล ตลอดจนปรบเปลยนแผนการดแลใหเหมาะสมกบสภาพปญหา โดยไดรบการสนบสนนชแนะจากบคลากรในทมสขภาพ 2. ครอบครวและทมสขภาพ มการทางานรวมกนอยางเสมอภาค มบทบาทในการตดสนใจ และแลกเปลยนความรบผดชอบ บคลากรในทมสขภาพมบทบาทในการเปนครฝก ผสอนใหขอมลและชวยเหลอในการดแลนนดาเนนไปไดดวยด 3. มการแลกเปลยนขอมลระหวางครอบครวกบบคลากรทมสขภาพ ครอบครวสามารถบอกความสามารถของตนเองและปญหาตางๆ ได ในการดแลมการแลกเปลยนขอมลกบบคลากรทมสขภาพ ซงเกยวของกบการดแลและปญหาตางๆ 4. บคลากรทมสขภาพ สนบสนนชวยเหลอครอบครว โดยหาแหลงประโยชนใหครอบครว 5. มการสนบสนนชวยเหลอใหครอบครวไดพบปะกบครอบครวอน และสรางเครอขายรวมกนจดใหครอบครวไดแลกประสบการณซงกนและกน

29

การสนบสนนชวยเหลอระหวางครอบครว เปนการเปดโอกาสในการสรางมตรภาพ การแลกเปลยนขอมลซงกนและกน รบฟงซงและกน แลกเปลยนประสบการณทงในโรงพยาบาลและทบาน จะชวยใหครอบครวมองเหนแนวทางในการพฒนาระบบบรการทางสขภาพ โดยทบคลากรทมสขภาพเอออานวยแหลงประโยชนตางๆ ใหเกดการรวมกลม เชน จดสถานท และนดเวลา และจดกลมใหไดพบปะพดคยแลกเปลยนความคดเหน และประสบการณซงกนและกน เปนตน เดท และคณะ (Date, et al., 1987: 26-27) ไดทาการศกษาโดยการนาสมาชกในครอบครวมามสวนรวมในการพยาบาลผปวยทไดรบบาดเจบทศรษะ พบวาผปวยสามารถลกลงจากเตยงไดเรวกวาปกต สมาชกในครอบครวผปวยสามารถใหการดแลผปวยในบางกจกรรม ทสามารถทาไดชวยสงเกตอาการผดปกตของผปวย ชวยสอความตองการของผปวยใหแกพยาบาล และมสวนทาใหผปวยใหความรวมมอในการรกษา ซงจะชวยใหผปวยหายจากโรคไดเรวขน (Dunkel & Elsendrath, 1983: 389-394) อกทงยงเปนการเตรยมพรอมใหกบสมาชกในครอบครว ใหสามารถดแลผปวยไดอยางตอเนองเมอผปวยกลบบาน หลกการแนวคดพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง มดงน (Bethesda, 1997: 1) 1. บคคลไดรบการปฏบตอยางมศกดศรและรบการยอมรบ 2. ครอบครวไดรบการสอสารและแบงปนขอมลโดยปราศจากอคต โดยมเปาหมายเพอยนยนขอเทจจรง และใหเกดประโยชนสงสดในกระบวนการการพยาบาล 3. บคคลและครอบครวไดรบการพฒนาความเขมแขง โดยการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ และการควบคมอยางอสระโดยไมตองพงพา 4. เนนการทางานรวมกนระหวางครอบครว ผปวย และผใหบรการ ตงแตระดบการวางแผน การปฏบต การประเมนผล ในการกาหนดนโยบาย การกาหนดโปรแกรม การพฒนาสงเกอหนน และการจดอบรมเผยแพร ในปจจบนไดมการนาแนวคดนไปประยกตใชในคลนกกบเดก ผปวยระยะเฉยบพลน เรอรง และวกฤตทงในประเทศและตางประเทศ ทาใหประโยชนหลายประการ เชน ครอบครวเกดความมนใจ และมความสามารถ ครอบครวพงพาบคลากรในทมสขภาพลดลง สามารถดแลตนเองและครอบครวไดมากขน คาใชจายในการดแลลดลง บคลากรทางสขภาพพงพอใจในงาน รวมทงครอบครว และบคลากรทางสขภาพเพมพลงอานาจซงกนและกน (จรยา วทยะศภร, 2541 อางใน จราพร ตนตวงศพศาล 2547: 10) จะเหนไดวาระบบการพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง เปนระบบการพยาบาลแนวใหมแตกตางจากอดต เนนการมสวนรวมของครอบครว ซงในภาวะทเจบปวยอยางรนแรงมความสาคญมาก เพราะจะตองมการเกยวของกบสมาชกทกคนในครอบครว ครอบครวมสวนใน

30

การตดสนใจในการดแลสมาชกรวมกบทมสขภาพ โดยอยบนพนฐานของการแลกเปลยนขอมลระหวางครอบครวกบทมสขภาพ นอกจากนบคลากรในทมสขภาพและผบรหารจะตองรวมมอกนในการจดระบบการบรการ เชน จดระบบโครงสรางในการดแลผปวยแบบเจาของไข หรอจดการดแลผปวย (Case management) รวมทงจดใหครอบครวสามารถเขาถงบรการตางๆ ไดสะดวก เชน การจดสถานทใหครอบครวไดสามารถดแลชวยเหลอผปวยได มหองรอเยยมทสะดวกในการตดตอเจาหนาท สงเหลานจะชวยสงเสรมใหเกดระบบพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง ภาวะวกฤตในครอบครว ครอบครวเปนระบบทมความสมพนธกนภายใน และพงพาซงกนและกนการเปลยนแปลงของบคลากรหนงในครอบครวจะสงผลกระทบตอครอบครวทงหมด (Fawcett , 1975: 113) ภาวะวกฤตในครอบครวเกดจากการทระบบครอบครวไมสามารถปรบสภาพตอการเปลยนแปลงทเกดขนจากสถานการณตางๆ จงตองมการสรางสมดลขนมาใหม โดยขนอยกบอทธพลขององคประกอบทสาคญคอ ระบบการรบรตอสถานการณททาใหเกดภาวะเครยด การใชกลวธในการผอนคลายความวตกกงวลและความตงเครยดทเกดจากเหตการณทรายแรง การชวยเหลอใหกาลงใจทเหมาะสมกบเวลาทเกดภาวะวกฤต (Hadovanic , et al., 1984: 244 ) มารตนสน และคณะ (Martinson, et al., 1986: 2) ใหความหมายของภาวะวกฤตวาเปน เหตการณทเกดในครอบครวหรอบคคล ซงทาใหสมาชกในครอบครวไมสามารถทาหนาทไดอยางมประสทธภาพ ภาวะวกฤตจะเรมเกดขนเมอมเหตการณทคกคามตอสภาวะสมดลของระบบ ซงบคคล หรอระบบไมสามารถแกไขปญหาหรอวธทเผชญหนาทเคยใชไดผล โดยเฉพาสมาชกในครอบครวเขาการรบรกษาในโรงพยาบาลอยางกะทนหน ซงไมเพยงอยางไรกตาม บารเรล (Barrel, 1974: 7-8) ใชจาแนกของภาวะวกฤตไว 2 ชนด คอ 1. ภาวะวกฤตทเกดขนจากกระบวนการเจรญเตบโต และพฒนาการของชวตทผานระยะทมการเปลยนแปลงของรางกาย จตใจ และสงคมรวมกบความรสกนกคดตางๆ เชน ระยะทเขาโรงเรยนใหมๆ ระยะเรมหนมสาว รวมงานใหม แตงงานใหม มบตรคนแรก เปนตน 2. ภาวะวกฤตทเกดขนตามเหตการณ หรอภาวะเครยดจากภายนอกทเกดขนอยางกะทนหน หรอมไดคาดคดมากอน เชน การคลอดบตรกอนกาหนด การตกงาน การสญเสยอวยวะรางกาย การยายถน การตายของสมาชกในครอบครว การเจบปวยหรอทตองอยในโรงพยาบาล เมอมบคคลในครอบครวประสบภาวะวกฤตจะสงผลกระทบตอครอบครว เพราะสมาชกในครอบครวมความผกพนกนทางอารมณตอกน (Callahan, 2003: 230-243) นอกจากนนยงมการเปลยนแปลงนอกโครงสรางและความสมพนธเชงบทบาทในครอบครว (Lohan & Murphy,

31

2002: 32-49) เบอรเกส และเบลวน (Burgess & Balwin, 1978: 23) แบงระยะของภาวะวกฤต เปน 4 ระยะ คอ ระยะท 1 เปนระยะทเรมมสงอนตรายเกดขน สงทเกดขนมผลตอภาวะทางจตใจอารมณของผไดรบอนตราย เปนระยะบงชวาเรมมความผดปกตขน ระยะท 2 เปนระยะทเกดภาวะวกฤตทางอารมณแลว เนองจากมความรนแรง ระยะท 3 เปนระยะทมการแกไขปญหาทเกด ในกรณทแกไขไดอยางเหมาะสมกจะผานพนปญหาไปดวยดแตถาไมไดรบการแกไขทเหมาะสมจะไมสามารถหลดพนจากวกฤตนได ระยะท 4 เปนระยะหลงวกฤต เมอบคคลพนภาวะวกฤตแลวจาเปนตองมการปรบตวเขากบสภาวการณภายหลงวกฤต เชน บางคนอาจมภาวะพการรางกายหลงอบตเหตจะตองปรบตวเขากบความพการของตนและเพอดารงชวตอยได เมอระบบครอบครวเกดภาวะวกฤต ครอบครวจะมการตอบสนองตอภาวะวกฤตซง เอกลวเรอรา และเมสสค (Aquilera & Messick, 1978: 9) ไดแบงระยะการตอบสนองตอภาวะวกฤตของครอบครวเปน 4 ระยะตามลาดบดงน คอ 1. ระยะชอคหรอภาวะสงผลกระทบรนแรงเปนระยะทบคคลไดรบร รบผลกระทบจากเหตการณทเกดขน รสกชอค รสกไมเชอ ชาไปทงตว ปฏเสธวาไมเปนความจรง 2. ระยะถอยหรอหลกหนหรอระยะสบสน ผอยในระยะนจะมความรสกทรนแรงทงมความรสกโกรธและสนหวง เกดความรสกขดแยงและอาจมความรสกเศราซม ระยะนเปนระยะทบคคลและครอบครวมความวตกกงวลสงมาก ระยะนอาจใชเวลาหลายวน 3. ระยะยอมรบหรอระยะฟนตว เปนระยะทบคคลและครอบครวเรมยอมรบและพยายามหาทางแกไขปญหาไดอยางมประสทธภาพเพมขน ระยะนอาจใชเวลาหลายสปดาห 4. ระยะปรบตวหรอระยะเขาสสภาพเดม ชวงนบคคลและครอบครวปรบตวเขากบสถานการณ และสามารถดารงชวตอยไดอยางเหมาะสมระยะนอาจใชเวลาเปนเดอน นอกจากนการศกษาของเอพเพอรสน (Epperson, 1977: 267-268) ทไดศกษาเกยวกบภาวะวกฤตของผปวยหนกจากอบตเหตหลายๆ อยาง จานวน 230 ราย สามารถแบงระยะตางๆออกเปน 6 ระยะ ตามประสบการณของญาตกอนทจะกลบคนสภาวะปกต ระยะเหลานไดแก 1) ระยะทมความวตกกงวลสง 2) ระยะปฏเสธ 3) ระยะโกรธ 4) ระยะเสยใจสงสาร 5) ระยะเศราโศก 6) ระยะคนสสภาพปกต เอพเพอรสน (Epperson) ไดบรรยายวาระยะทมความวตกกงวลสง เปนระยะทครอบครวตองผานเปนครงแรกมากทสด และมกเปนระยะทมสมาชกในครอบครวตองประสบในเวลาเดยวกนมากทสด จะมอาการของความวตกกงวลทแสดงถงความไมสบายใจอยางมาก เชน ระดบเสยงพดสง คอและไหลเกรง อาจมการตอบสนองทางกายอนๆ เชน เปนลม คลนไส ทองเสย ระยะเวลาอาจเกดเปนนาทจนถงหลายๆ ชวโมง

32

ความวตกกงวลในภาวะวกฤตจากการทสมาชกในครอบครวเขารบการรกษาในหนวยผปวยวกฤต ทาใหจากดความสามารถในการรบรเหตการณ (สมจต หนเจรญกล, 2530: 6) ญาตจะไมสามารถใชประโยชนจากแหลงประโยชนได (Richmond & Craig, 1986: 648) เพราะญาตจะมความรสกมดมนไมยอมรบความจรง ถกรบกวนจากสงแวดลอมในหนวยผปวยวกฤต และยงตองใหความเชอถอแกแพทย พยาบาล ซงเปนบคคลแปลกหนาสาหรบตน (Gaglione, 1984: 428; Bokinskie, 1992: 129) ญาตจะรสกกลวในผลของการความเจบปวยของผปวย การทตองอยโดดเดยวตามลาพง ตองรบผดชอบหนาทในครอบครวและวตกกงวลเกยวกบรายได การเปลยนแปลงบทบาทและกจวตรประจาวนในครอบครว (Eberly, et al., 1985: 60) ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤต เมอบคคลประสบความเครยด ตลอดจนมการเปลยนแปลงบทบาท ทาใหบคคลขาดความสมดลสงผลใหเกดความตองการ เพอรกษาความสมดลของชวต (Aguilera & Messick, 1978: 9) มความตองการมากมายทตองการการตอบสนองจากบคคลในสงคมรอบขาง โดยเฉพาะบคคลในครอบครวและชมชน (Taylor, Lillis & Lemore, 1993 อางใน จราพร ตนตวงศพศาล 2547: 16) เพอกอใหเกดความสมดลภายในครอบครว และเพอทจะสามารถดาเนนชวตไดตามปกตและดแลผปวยซงเปนสมาชกภายใตความรบผดชอบของครอบครวในขณะทครอบครวเผชญกบความเจบปวยนน การเผชญปญหาของครอบครว เปนหนาทจาเปนทสมาชกในครอบครวจะตองพยายามปฏบตหรอปรบตวใหเกดความสมดลในครอบครว และเพอทจะสามารถดาเนนชวตไดตามปกต ดแลผปวย ซงเปนสมาชกภายใตความรบผดชอบของครอบครว ในขณะทครอบครวเผชญกบความเจบปวยนน ครอบครวมความตองการหลายประการในอนทจะลดความรสกตางๆ ทเกดขน ซงความตองการของครอบครวไดแก (จฑามาศ ปญจะวสทธ และคณะ, 2536: 9) 1. ความตองการทราบขอมลความเจบปวยของผปวย ซงไดแก การวนจฉยโรค การพยากรณโรค การตรวจวนจฉย และอาการของผปวยในขณะนน เชน ผปวยนอนหลบหรอไม ผปวยรบประทานอาหารไดมากนอยเพยงใด สงทครอบครวตองการทราบนน ครอบครวตองการทราบเมอมการเปลยนแปลงทกครง จะเหนวาครอบครวมกถามทกครงทเขาเยยมผปวย เพราะจะทาใหครอบครวสามารถคาดคะเน หรอวางแผนในการคอยใหความชวยเหลอ เพอทจะลดความรสกทผดทไมสามารถดแลผปวยไดดวยตนเอง นอกจากความตองการทราบขอมลของผปวยทกครงทมาเยยมแลว ครอบครวยงตองการทราบทกครงทผปวยมอาการเปลยนแปลง และมความหวงวา เจาหนาทของโรงพยาบาลจะโทรศพท หรอสามารถตดตอกบครอบครวไดทนทถาผปวยมอาการไมเปนทไววางใจ

33

เมอครอบครวทราบขอมลของผปวยแลวจะชวยใหครอบครวรสกวา สามารถควบคมสถานการณได และสามารถลดความวตกกงวลได ซงจะทาใหครอบครวสามารถจดการกบปญหาเพอปรบระบบครอบครวใหอยในภาวะสมดลได (Clochesy, et al., 1993 อางใน จราพร ตนตวงศพศาล 2547: 16) 2.ความตองการทจะอยกบผปวย ครอบครวตองการทจะอยกบผปวยตลอดเวลาโดยเฉพาะเวลาอยางยงตลอดเวลาของการรบใหม และระยะของการตรวจวนจฉย เพอทจะไดทราบความรนแรงของโรค และการพยากรณโรค นอกจากตองการทราบขอมลของผปวยแลว การอยใกลชดกบผปวยทาใหผปวยรสกอนใจ อทธพลทางพระพทธศาสนาทาใหคนไทยมความกตญญ เออเฟอ เผอแผ และมจตใจโอบออมอารตอคนทวไป 3. ความตองการทจะชวยเหลอซงกนและกนเมออยในภาวะวกฤต เมอสมาชกของครอบครวประสบภาวะวกฤต ตางกพยายามชวยเหลอซงกนและกนซงเปนบทบาทของครอบครวระหวางอยในภาวะวกฤต บคคลจะมการรบรนอยลงดวย จงเปนการยากทจะใหสมาชกในครอบครวรกจกรรมตางๆ ทจาเปนในการดแลผปวยในขณะนน พยาบาลตองสงเสรมใหครอบครวสามารถดแลกนได เพอทครอบครวจะสามารถไดเปนแหลงสนบสนนทางสงคมของผปวย ซงเดวส และคอค (Davis and Cox, 1995: 48-55) กลาววา ผปวยทไดรบการชวยเหลอสนบสนนจากครอบครวจะมอตราการรอดชวตสง และสามารถหายจากโรคไดเรวขน 4. ความตองการใหผปวยไดรบการดแลทด ครอบครวมกไมแนใจวาผปวยจะไดรบการดแลอยางด เพราะจากความเขาใจของครอบครวนน เจาหนาทไมเคยรจกกบผปวยมากอน ดงนนการใหเวลาดแลครอบครวไดเขาเยยมผปวยจะทาใหครอบครวเหนการทางานของพยาบาลเขาใจลกษณะของการทางานไดดขน จะทาใหครอบครวไววางใจวาผปวยจะไดรบการดแลทด ญาตของผปวยทอยในภาวะวกฤต มกมความตองการเชนเดยวกบผปวย ความตองการสวนใหญจะเปนทางดานจตใจ ถาพจารณาตามทฤษฎความตองการของมาสโลว จะตรงกบความตองการพนฐานในขนท 2 และ 3 คอความตองการความมนคงและปลอดภยและความตองการทจะเปนเจาของและเปนทรก โดยญาตผปวยมความตองการลดความกลว ความวตกกงวล และตองการทพง เพอความมนคงของตนเองตอสถานการณทเกดขน และตองการเปนทยอมรบของเจาหนาทในโรงพยาบาล ถาความตองการไมไดรบการตอบสนอง จะทาใหบคคลคบของใจ ไมพอใจ และเกดความวตกกงวล (จนตนา ยนพนธ, 2529: 57-64) กอใหเกดความไมสงบสข ทาใหขาดความอดทนตอสงตางๆ แตถาหากความตองการไดรบการตอบสนอง จะทาใหญาตสามารถใชพลงงานในการใหกาลงใจ และชวยเหลอผปวยไดมากขน (Gaglione,1984: 428) และเปนแหลงสนบสนนทดของผปวยโดยญาต ดงนนในการทจะใหการพยาบาลเพอตอบสนองตอความตองการของญาต เพอใหญาตสามารถคงบทบาทและหนาทของตนไวไดนน พยาบาลควรมขอมลวาญาตผปวยมความตองการใน

34

เรองใดมากนอยเพยงใด การประเมนความตองการจงเปนขนตอนแรกทจะทาใหการพยาบาลทราบถงความตองการของญาต เพอการพยาบาลทมประสทธภาพ (Rodgers, 1983: 50) มผสนใจเกยวกบความตองการของญาตผปวยภาวะวกฤตหลายราย ไดแก แฮมพ (Hamp, 1975: 113-120) ไดสารวจความตองการของคสมรสของผปวยระยะสดทายของชวต จานวน 27 ราย พบวาสงทคสมรสของผปวยตองการมาก 3 อนดบคอ ความตองการใกลชดผปวย ตองการชวยเหลอผปวยทงรางการและจตใจ และตองการมนในความสขสบายของผปวย ตอมาในป ค.ศ.1979 มอลเตอร (Molter, 1997: 332-339) ไดศกษาความตองการของญาตผปวยหนก 40 ราย โดยมความสมพนธเปนคสมรส พนอง บตร ปาและมารดาของผปวย อายต ากวา 18 ป โดยใชแบบประเมนความตองการของญาตผปวยภาวะวกฤต (Critical Care Family needs Inventory, CCFNI) เปนแบบสอบถามถงความตองการม 45 ขอ สาคญตงแต 1-4 คะแนน ผลการศกษาพบวา ความตองการซงญาตใหความสาคญมาก 10 อนดบแรก คอ

1. ตองการมความหวง 2. มความรสกวาเจาหนาทในโรงพยาบาลสนใจดแลผปวย 3. มสถานทพกรอเยยมอยใกลหอผปวยหนก 4. ไดรบแจงทางโทรศพท เมอผปวยมอาการเปลยนแปลง 5. ตองการทราบถงพยากรณของโรค 6. ตองการตอบคาถามทตรงกบความจรง 7. ทราบขอเทจจรงเกยวกบอาการคบหนาของผปวย 8. ไดรบขาวสารของผปวย อยางนอยวนละครง 9. ไดรบคาอธบายโดยใชถอยคาทเขาใจงาย 10. ตองการเขาเยยมผปวยไดบอย ๆ

มอลเตอรพบวาความตองการสวนใหญของญาต ไดรบการตอบสนองจากพยาบาลรองลงมาคอแพทย นอกจากนยงพบอกวาความตองการของญาตเหนวาสาคญ แตไดรบการตอบสนองไมถงรอยละ 50 ของความตองการมอย 4 ขอคอ ตองการพดคยกบแพทยอยางนอยวนละ 1 ครง ไดรบการบอกเลาเกยวกบการกระทาพธกรรมทางศาสนา ตองการมสถานทเพออยตามลาพงในขณะอยโรงพยาบาล และตองการมคนใหความชวยเหลอปญหาดานการเงน สวนคาถามปลายเปดซงถามถงความตองการนอกเหนอจาก 45 ขอ แลวนนไมไดรบคาตอบ แสดงใหเหนวาเครองมอทใชคอนขางจะครอบคลมถงความตองการของญาต ในปตอๆ มาไดมผศกษาความตองการของญาตผปวย โดยใชเครองมอของมอลเตอรอกหลายราย พบวาผลการศกษาสวนใหญสอดคลองกบของมอลเตอร และรอดเจอร (Rodger,1983: 50-53) พบวาบคคลทตอบสนองตอความตองการ 9 ใน 10 ขอแรกคอพยาบาล และการศกษาของ

35

มาธส (Mathis, 1984: 36-44) พบวาความตองการของญาตผปวยทรบอบตเหตทางสมองมความแตกตางจากความตองการของญาตผปวยทไมไดรบอบตเหตทางสมอง ทงนเนองจากญาตผปวยทไดรบอบตเหตทางสมอง มกเกดความรสกวาไดสญเสยผปวยไป เนองจากปญหาทางระบบประสาททาใหผปวยไมเหมอนเดม ในป ค.ศ.1993 องลและไคสวาล (Engli and Kisivali, 1993: 78-85) ไดศกษาซ า ซงผลทไดสนบสนนผลการศกษาของมาธส นอกจากนยงพบวาความตองการสวนใหญประมาณรอยละ 78.5 ไดรบการตอบสนอง และบคคลทตอบสนองกคอพยาบาลและแพทยเปนสวนใหญ ดาเลย (Daley, 1984: 231-237) ไดศกษาเชงสารวจโดยการสมภาษณญาตผปวยทเขารบการรกษาในหอผปวยหนกจานวน 40 ราย ไดแบงความตองการของญาตโดยใชเครองมอของมอลเตอรออกเปน 6 ดานคอ ความตองการลดความวตกกงวล ความตองการขอมล ความตองการอยใกลชดผปวย ความตองการชวยเหลอผปวย ความตองการกาลงใจและการระบายความรสก และความตองการสวนบคคล ผลการศกษาพบวาความตองการดานทญาตตองการมากทสดคอการลดความวตกกงวลและความตองการขอมล ซงสอดคลองกบการศกษาของฟาเรล (Farrell, 1992: 130-139) ทพบวาเมอบตรเขารบการรกษาในหนวยบาบดพเศษ บดามารดามความตองการมากเกยวกบขอมลและการลดความวตกกงวล นอกจากนไดสรปจากการศกษาไววา เจาหนาทในหนวยบาบดพเศษควรมการประเมนความตองการ และใหการตอบสนองตอความตองการของบดามารดา เพอชวยใหบดามารดาคงบทบาทหนาทและคงประสทธภาพในการใหการดแลบตร ซงจะมผลตอการรกษาและหายของบตร สตลเวลล (Stillwell, 1984: 238-249) ศกษาความตองการเกยวกบการเขาเยยม พบวา สงทญาตตองการมากคอ การทไดแวะไปดผปวยบอยๆ สามารถเขาเยยมผปวยไดทกเวลาเมอตองการ และเมอรบรวาอาการรนแรงขน ความตองการทจะเขาเยยมบอยๆ กจะเพมขนดวย และพบวาญาตมความตองการทจะเขาเยยมมากกวาผปวยตองการ เครชบอม (Kirschbaum, 1990: 344-352) ไดศกษาความตองการของบดามารดาของผปวยเดกซงเขารบการรกษาในหอผปวยหนกกมารเวชกรรมทโรงพยาบาล 2 แหง ในภาคตะวนตกตอนกลางของประเทศสหรฐอเมรกา จานวน 41 คน ผลการศกษาพบวาความตองการทบดามารดาสวนใหญใหความสาคญในระดบสงสดคอ ตองการทราบวาบตรจะไดรบการรกษาอยางไร ตองการรสกวามความหวง ตองการความแนใจวาบตรจะไดรบการรกษาพยาบาลอยางด พราวส (Powse, 1984: 310-311) ศกษาความตองการของญาตโดยเปรยบเทยบกบการรบรของพยาบาล พบวาพยาบาลรบรถงความตองการของญาตไดใกลเคยงความจรง ยกเวนความตองการเพอระบายความรสก และตองการใหมใครบางคนสนในตอสขภาพของญาตบาง สวนการศกษาของนอรรส และ โกรฟ (Norris & Grove, 1986: 194-199) พบวาสงทญาตเหนวาเปน

36

ความตองการทสาคญ แตพยาบาลคดวาไมสาคญคอ การยอมรบจากเจาหนาท และการใหความมนใจวา ผปวยไดรบการดแลทด การแจงใหทราบเมอผปวยมอาการเปลยนแปลง และการพยากรณโรค ในป ค.ศ. 1991 ซมสน (Simpson,1991: 681-688) ไดศกษาถงการรบรของผปวยภาวะวกฤตเกยวกบการใหเยยม โดยเปรยบเทยบการรบรตอการเขาเยยมของผปวยทางศลยกรรม และทางระบบหวใจ พบวาผปวยทางศลยกรรมพอใจทจะใหญาตเยยมไดทกเวลา สวนระยะเวลาของการเขาเยยมผปวยทางระบบหวใจตองการนานกวา นอกจากนยงพบวาความตองการเขาเยยมแปรผนโดยตรงกบอาย แตแปรผกผนกบฐานะทางเศรษฐกจ เพลยส (Peirce, 1992: 597-606) พบวาความตองการของญาตผปวยสงอาย ตางกบความตองการของญาตผปวยอายนอย และความตองการของญาตในผปวยสงอายทสาคญ ไดแก ตองการไดอยใกลชดและใหการดแลแกผปวย ตองการขอมล ตองการความมนใจ และตองการทราบแผนการจาหนายผปวย เฮนนแมน (Henneman, 2002: 85-93) ศกษาผลการใหขอมลแกญาตผปวยภาวะวกฤตโดยวดความพงพอใจของญาตตอขอมลทไดรบโดยการใหเขาเยยมแบบอสระและการแจกคมอแนะนา ซงผลการศกษาพบวาญาตมความพอใจกบการเปดใหเยยมโดยอสระ สวนกลมทไดทงเยยมอสระและไดรบคมอนน จะไดรบความรและรายละเอยดขอปลกยอยทสามารถนาไปศกษาทบทวนเองได ทาใหสามารถบรรลถงความตองการดานขอมลได คารทเออร กลาววา การยดหยนเรองเวลาเยยมแกญาตผปวยหนกในหนวยบาบดพเศษ จะชวยเพมสมพนธภาพระหวางญาตผปวยและพยาบาล ซงจะมผลทาใหญาตไดรบรถงภาวะความเจบปวย และการรกษาอนซบซอนทผปวยไดรบเปนการตอบสนองความตองการดานขอมลแกญาตผปวยไดวธหนง คอสโก และ วอรเรน (Kosco & Warren, 2000: 60-72) ไดศกษาความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยโดยเปรยบเทยบกบการรบรของพยาบาลพบวา พยาบาลรบรและตอบสนองความตองการของญาตไดใกลเคยงกบความเปนจรง ยกเวนขอความตองการทราบวาแนวทางการรกษาผปวยตอจะเปนอยางไร อไรพร พงศพฒนาวฒ (2532: ง) ไดศกษาความตองการของญาตผปวยภาวะวกฤตทางศลยกรรมและอายรกรรม ทเขารกษาในหออภบาลผปวยผใหญในโรงพยาบาลแพร จานวน 60 ราย โดยใชเครองมอของมอลเตอร (Molter, 1997: 332-339) และแบงความตองการออกเปน 6 ดาน ตามการศกษาของดาเลย (Daley, 1984: 231-237) ใชทฤษฎระบบครอบครวเปนกรอบแนวคด พบวาญาตมความตองการมากทสดคอ ดานการลดความวตกกงวล รองลงมาคอ ความตองการขอมล ตองการอยใกลชดผปวย ตองการมสวนรวมในการชวยเหลอผปวย ซงสอดคลองกบการศกษาของดาเลย (Daley, 1984: 231-237) การศกษานใชกรอบแนวคดทฤษฎทแตกตางไปจาก

37

การศกษาของมอลเตอร (Molter, 1979: 332-339) และการศกษาของดาเลย (Daley, 1984: 231-237) แตผลของการศกษาคลายคลงกน วมลรตน ภวรวฒพานช (2535: 313-317) สารวจความตองการของญาตในหออภบาลผปวยหนกในโรงพยาบาลสงขลานครนทรจานวน 100 คน ซงเปนบดา มารดา และคสมรส โดยใชเครองมอประเมนความตองการของญาตผปวยภาวะวกฤต ทปรบปรงมาจากแบบสอบถามของ อไรพร พงศพฒนาวฒ (2532: ง) ซงแปลมาจากเครองมอของมอลเตอร (Molter, 1979: 332-339) และแบงความตองการตามการศกษาของดาเลย (Daley, 1984) พบวาความตองการของญาตแตละดานไมแตกตางกน ความตองการแตละดานมลาดบดงน คอ 1) ความตองการลดความวตกกงวล 2) ความตองการขอมล 3) ความตองการอยใกลชดผปวย 4) ความตองการมสวนชวยเหลอผปวย 5) ความตองการสวนบคคล สวนบคคลทตอบสนองความตองของญาตมากทสดกคอ พยาบาล ซงสอดคลองกบการศกษาของอไรพร พงศพฒนาวฒ (2532: ง) ทพบวาญาตมความตองการลดความวตกกงวลมากทสด ทงนอาจเปนเพราะผปวยมอาการรนแรง ทาใหญาตมความวตกกงวลสง จฑามาศ ปญจะวสทธ และคณะ (2536: 33-43) สารวจความตองการของญาตผปวยภาวะวกฤตทแผนกอายรกรรม โรงพยาบาลศนยขอนแกน จานวน 99 ราย โดยใชเครองมอประเมนความตองการของญาตผปวยภาวะวกฤตทปรบปรงมาจากอไรพร พงศพฒนาวฒ (2532: ง) พบวา ญาตผปวยภาวะวกฤตทเขารบการรกษาในหอผปวยสามญและหออภบาลผปวยมความตองการไมแตกตางกน และความตองการรายขอทญาตใหความสาคญทสด คอ ตองการใหเจาหนาทโรงพยาบาลมความสนใจดแลผปวย รองลงมาคอ ตองการไดรบความมนใจวาผปวยไดรบการดแลดทสด อารย บญบวรรตน (2538: ง) ศกษาความตองการและการตอบสนองความตองการของญาตผปวยภาวะวกฤตทเขารบการรกษาในหนวยบาบดพเศษโรงพยาบาลรามาธบด จานวน 90 ราย โดยใชเครองมอประเมนความตองการของญาตผปวยภาวะวกฤตซงแปลโดยอไรพร พงศพฒนาวฒ (2532) พบวาความตองการกบการตอบสนองความตองการทญาตไดรบโดยรวมไมสอดคลองกน ความตองการรายดานทญาตตองการมากทสดคอ ตองการลดความวตกกงวล รองลงมาคอ ความตองการขอมล สวนความตองการทญาตไดรบการตอบสนองมากทสดคอ ดานลดความวตกกงวล รองลงมาคอ ดานใหความชวยเหลอผปวย และความตองการทไดรบการตอบสนองนอยทสดคอ ดานกาลงใจและระบายความรสก ธตมา วทานยเวช (2540: ง) ไดศกษาความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตโดยดดแปลงแบบสารวจความตองการของญาตผปวยวกฤตของมอลเตอร (Molter, 1979: 332-339) ไดแบงความตองการของญาตผปวยวกฤตออกเปน 4 ดาน คอ ความตองการดานขอมลขาวสาร ความตองการดานรางกาย ความตองการดานอารมณ และความตองการดานจตวญญาณ

38

พบวาญาตมความตองการทางดานจตวญญาณในระดบสดทาย อาจเปนเพราะวาขอคาถามมนอยเนองจากพบคาถามทางดานจตวญญาณเพยง 5 ขอ ซงอาจไมครอบคลมเรองความตองการทางดานจตวญญาณ วงรตน ใสสข (2544: ง) ไดศกษาความตองการทางดานจตวญญาณของญาตผปวยภาวะวกฤตในหอผปวยหนกโรงพยาบาลนครศรธรรมราช จานวน 85 ราย ซงเปนบดา มารดา คสมรสและบตร โดยใชแบบสมภาษณความตองการทางดานจตวญญาณ และการปฏบตเพอตอบสนองความตองการทางดานจตวญญาณของญาตผปวยภาวะวกฤต พบวาญาตมความตองการทางดานจตวญญาณโดยรวม มความสมพนธทางบวกในระดบสงกบการปฏบต เพอตอบสนองความตองการทางดานจตวญญาณโดยรวม จากประสบการณของผวจยทปฏบตงานในหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม จะพบวาญาตผปวยวกฤตเกอบทกรายเมอเกดภาวะวกฤตในชวตจะมความตองการใหบคคลอน โดยเฉพาะเจาหนาทพยาบาลเขาใจความรสกของตน ใหกาลงใจ รวมทงใหความหวงเพอเผชญกบภาวะวกฤตทเกดขน และบางรายอาจตองการทยดเหนยวทางดานจตใจ เพอใหจตใจสงบขน เกดความเขมแขงและเกดพลงในการตอสกบสงตางๆ ทคกคามดวยความมนใจยงขน จากการทบทวนงานวจยจะเหนไดวา มผไดทาการศกษาความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยภาวะวกฤตไวหลายราย โดยใชแบบสารวจความตองการของญาตผปวยภาวะวกฤตของมอลเตอรและแบงความตองการออกเปน 6 ดาน ตามแนวความคดของดาเลย ซงยงไมครอบคลมทางดานจตวญญาณ จงทาใหผวจยสนใจทจะศกษารปแบบการลดความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองใหครอบคลมทงกาย จตสงคม และจตวญญาณ เพอไดแนวทางทจะตอบสนองความตองการของญาต และนาไปสการพยาบาลแบบองครวมอยางแทจรง ซงมรายละเอยดของความตองการดงน 1. ความตองการลดความวตกกงวล หมายถง ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤต เกยวกบความสบายใจ ความสมหวงในชวตทจะใหผปวยมอาการดขนหรอรอดชวต ความมนคงทางจตใจวาผปวยจะปลอดภยและไดรบการเอาใจใสดแลทดทสด โดยมสวนรวมในการตดสนใจในการดแลผปวย และไดทราบความจรงเกยวกบการรกษา และอาการของผปวย ถงแมวาอาการของผปวยจะเลวลงกตาม ความมนคงทางเศรษฐกจโดยมหรอรบทราบวา มแหลงประโยชนทจะชวยเหลอเมอญาตมปญหาทางเศรษฐกจ 2. ความตองการขอมล หมายถง ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤตเกยวกบการไดรบขาวสาร คาอธบาย ชแจงและแนะนาจากผใหการดแลผปวยดวยภาษาทงายตอความเขาใจ ถกตองชดเจน และตรงกบความเปนจรงในเรองตอไปน อาการและการเปลยนแปลงของผปวย กจกรรมการรกษาพยาบาลทใหกบผปวยและเหตผล วธปฏบตทสมาชกใน

39

ครอบครวควรปฏบตตอผปวยขณะทผปวยอยในหอผปวยหนก แหลงทจะใหขอมลหรอชวยเหลอเมอสมาชกในครอบครวมปญหา ประเภทของเจาหนาททใหการดแลและการใชบรการตางๆ ของโรงพยาบาล 3. ความตองการอยใกลชดกบผปวย หมายถง ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤตในดานการตดตอสอสารกบผปวย โดยการเขาไปเยยมดอาการของผปวยใกลๆ ภายในหอผปวยหนก หรอรออยททพกรอเยยมใกลหอผปวยหนกมากทสด 4. ความตองการมสวนชวยเหลอผปวย หมายถง ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤต ในการทจะเขาไปมสวนเพอใหการดแลชวยเหลอผปวยรวมกบบคลากรพยาบาลในเรองของการเชดตว การใหอาหาร การนวดหรอการออกกาลงกายในสวนของรางกายผปวยทสามารถขยบได การพดคยเพอปลอบใจและใหกาลงใจ การจดทาหรอเปลยนทานอนใหกบผปวย และอนๆ ภายในขอบเขตทไดรบอนญาต 5. ความตองการกาลงใจและการระบายความรสก หมายถง ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤต ในการทจะไดรบการสนบสนนชวยเหลอดานจตใจจากเจาหนาทของทางโรงพยาบาล ในเรองของการมคนอยเปนเพอนใกลๆ คอยใหกาลงใจ และชวยเหลอเมอเขาไปเยยมผปวยในหอผปวยหนก มผรบฟงการระบายความรสกวตกกงวล มโอกาสไดพดคยเกยวกบความรสกผดและอนตรายทจะเกดขนกบผปวย ไดรบการยอมรบจากเจาหนาทในโรงพยาบาลและอนๆ เพอใหสมาชกในครอบครวผปวยสามารถปรบตวและเผชญกบภาวะวกฤตไดอยางเหมาะสม 6. ความตองการสวนบคคล หมายถง ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤต ในการทจะไดรบการชวยเหลอในเรองสวนตวของแตละบคคลจากเจาหนาทของโรงพยาบาล เพอใหสามารถดารงชวตหรออยรอดในชวตประจาวนได อนไดแก ความตองการน า อาหาร ทพกรอเยยม หองน าสาหรบขบถาย สถานทพกผอนหยอนใจเพอความเพลดเพลน การตดตอสอสาร เชน โทรศพท เปนตน เงนสาหรบใชจายในการยงชพ บคคลทจะชวยแกปญหาภายในครอบครว หรอดแลสขภาพของสมาชกในครอบครว 7. ความตองการทางดานจตวญญาณ หมายถง ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤต ในดานรสกมความสมพนธกบสงทตดตรงฝงแนน ผกพนอยในสวนทลกๆ ทสดของจตใจ เปนสงทใหความหมายตอการดาเนนชวตและเปนเปาหมายของชวต ไดแก ความเชอ ความคด ศาสนา และความศรทธา เพอใหเกดความผาสกทางจตวญญาณ จะเหนไดวาพยาบาลมหนาทเกยวของโดยตรงกบผปวยและครอบครวของผปวยโดยเฉพาะในระยะเวลาวกฤตของผปวยหนก ครอบครวของผปวยจะยงทวความสาคญมากขน สมพนธภาพระหวางพยาบาลกบครอบครวผปวยจะเปนไปดวยด พยาบาลควรไดเขาใจถงความ

40

ตองการของญาตในชวงระยะเวลาวกฤตนน จอหนสน (Johnson, 1986: 50-53) ไดชแนะการชวยเหลอครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤต ในเรองการเขาถงความรสกของครอบครวผปวย การใหขอมลโดยอธบายถงการใชเครองมอในการรกษาตางๆ ทใชกบผปวยโดยใชภาษาทงายตอการเขาใจ ชวยเหลอญาตในเรองของปญหาทเกดขนเฉพาะหนา ไมเพมความเครยดใหกบญาตมากขนมงเนนใหญาตเขาใจบทบาทตางๆ ทอาจเปลยนแปลง หรอสงเสรมใหญาตเขาใจบทบาทในการมสวนชวยในการดผปวย ชแนะแหลงประโยชนตางๆ และชแนะแนวทางในการตดสนใจ และทสาคญ คอ ใหกาลงใจแกญาต สงเหลานลวนเปนสงทสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤตมความตองการท ง สน ดงน นเพอสนองตอบความตองการและแกไขปญหาอนอาจมผลกระทบกระเทอนตอการหายจากโรคผปวย และเหนอสงอนใดในการใหการพยาบาลผปวยในภาวะวกฤต พยาบาลจาเปนตองประเมนทงผปวยและครอบครวเพอวนจฉยความตองการและปญหาทเกดขนหรออาจเกดขนเพอการวางแผนการพยาบาลทเหมาะสมตอไป จากการทบทวนวรรณกรรมทงหมดจะเหนไดวา เมอผปวยเขารบการรกษาในหอผปวยวกฤตจะมผลกระทบตอสมาชกในครอบครว เนองจากการเจบปวยในภาวะวกฤตบางครงไมสามารถคาดการณไดวาเหตการณขางหนาจะเกดอะไรขน สมาชกตองเผชญกบการเปลยนแปลงแบบแผนการดาเนนชวต มการเปลยนแปลงบทบาทในครอบครว จงทาใหสมาชกในครอบครวผปวยทอยในภาวะวกฤตมความตองการในเรองตางๆ เพอลดความวตกกงวลและดารงไวซงสมดลของครอบครว ในฐานะทผวจยปฏบตงานในตาแหนงพยาบาลปฏบตการในหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม จงมความสนใจทจะศกษาถงความตองการทแทจรงของญาต เพอจะนามาพฒนารปแบบการลดความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยผลการวจยจะนามาปรบระบบบรหาร และการบรการใหสอดคลองกบความตองการของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองมากทสด เพอใหบรการในหอผปวยกงวกฤตอายรกรรมมคณภาพมากยงขน แนวคดการจดการทางการพยาบาล การจดการทางการพยาบาล สแวนเบอรก (Swansburg 2002: 1, อางใน พวงทพย ชยพบาลสฤษด, 2551: 94) เปรยบเทยบพฤตกรรมเกยวกบการคดอยางพนจพเคราะห (Critical thinking) ไววา พฤตกรรมของผจดการเปนการสงเสรมการคดอยางพนจพเคราะหภายในบรบทตามนโยบาย และวธปฏบตขององคกร แตพฤตกรรมของผนาเปนการนเทศบคลากรใหเปนผคดอยางพนจพเคราะห และใช

41

ความคดอยางพนจพเคราะห เพอสงเสรมใหเกดผลลพธเชงบวกแกผปวย และสมพนธภาพระหวางบคคลทมประสทธผล อนงการจดการเกยวของกบกจกรรมทจาเปนในการวางแผน การจดหรอการจดองคกร การใหแรงจงใจ และการควบคมทรพยากรมนษย และสงของทจาเปนตอความสาเรจทมงสผลลพธ มความเปนไปไดทกจกรรมทดาเนนการในการจดการไมใชผลประโยชนตอภาวะผนา (Wise, 1995: 4 อางใน พวงทพย ชยพบาลสฤษด, 2551: 94) นอกจากน การจดการเปนการมองไปในอนาคต เปนการวางแผน รวบรวมบคคลตางๆ ขนเปนคณะ มการสงการ การประสานงาน การควบคม การจดหาวธการสารวจในอนาคต เพอกาหนดแผนการปฏบตงาน สวนการรวบรวมขนเปนองคกร หรอคณะบคคล หมายถง การกาหนดโครงสราง กาหนดดานบคลากรและพสด ในการสงการเปนการรวมเขาดวยกนเปนหนงเดยว โดยใหมกจกรรมและความพยายามทงหมด เพอใหมความราบรน สวนการควบคมเปนการมองวาทกสงเกดขนตามกฎระเบยบทไดกาหนดไว และเปนการสงการทรวดเรว (Roussel, 2002: 22, อางใน พวงทพย ชยพบาลสฤษด, 2551: 94) ในดานหนาทของผจดการนน มารควส และ ฮสตน (Marquis และ Huston 2006: 583,อางใน พวงทพย ชยพบาลสฤษด, 2551: 94) ไดเสนอ 8 ประการ คอ 1. ตดตอกบบคลากรอนๆ ในองคกร เพอสรางมาตรฐานทแนนอนในการวด และระบวธการทเหมาะสมทสดในการวดการบรรลมาตรฐานนนๆ

2. เลอกและใชกระบวนการ การวดผลลพธ และโครงสรางในการตรวจสอบเครองมอวดทเหมาะสม 3. เขาถงแหลงขอมลทเหมาะสมในการเกบรวบรวมขอมล เพอการควบคมคณภาพ 4. บงชความแตกตางระหวางการใหการดแล และหนวยวดมาตรฐาน และคนหาขอมลวาทาไมจงไมไดมาตรฐานตามเปาหมาย 5. ใชการคนพบดานการควบคมคณภาพเปนเครองมอ ในการวดคณภาพการปฏบตงาน เพอใหรางวล การนเทศ การใหคาปรกษา หรอการควบคมระเบยบวนย 6. ใหมความทนสมยตอรฐบาลในปจจบน และการขนทะเบยนใบประกอบโรคศลปะทมผลตอการควบคมคณภาพ 7. มสวนรวมอยางจรงจงตอการกาหนดเปาหมาย ทงในระดบทองถน และระดบชาต พรอมรเรมใหมการปฏบตทดทสด “Best practice” 8. มความตอเนองในการประเมนหนวยงาน หรอสงแวดลอมดานองคกร ในการบงช และคนหาความผดพลาดทเกดขน และทางานใหมในเชงรกเกยวกบกระบวนการซงนาไปสการแกไขสงผดพลาดนนๆ

42

สาหรบประเทศไทยหนวยงานตางๆ ทงของรฐบาล รฐวสาหกจ ตลอดจนหนวยงานเอกชน ตางกตระหนกในความสาคญของการเพมพนประสทธภาพของการทางาน ของบคคลในหนวยงาน จงไดจดใหบคคลในหนวยงานเขารบการฝกอบรมในเรองตางๆ เพอเสรมสรางความเขาใจ และประสทธภาพการทางานใหมากขน โดยใชวทยาการ “กระบวนการกลม” อนเปนวทยาการทใหความรความเขาใจในเรองของคน กลมคน และการทางานรวมกน และประสทธภาพของงานโดยตรง เพอเสรมสรางความเขาใจในเรองการสรางสมพนธภาพ และการทางานเปนทมอยางมประสทธภาพมากขน (ทศนา แขมมณ, พวงทพย ชยพบาลสฤษด และนนทนา เทพบรรกษ2525: 55-56 อางในพวงทพย ชยพบาลสฤษด,2551: 94) อนงเปนทยอมรบกนแลวถงความสาคญในการพฒนาผจดการงานดานทกษะ สมพนธภาพกบบคคล ซงมความเกยวของอยางใกลชดกบความตองการขององคกรในการทจะดารงไวซงบคลากรทมการปฏบตงานในระดบสง ในหนวยงานทมชอเสยงด เชน บรษทฮวเลททเพคการด ลนคอลนอเลคทรค สายการบนเซาธเวสท และสตราบคซ (Robbins, 2001: 2-3 อางใน พวงทพย ชยพบาลสฤษด,2551: 94) การจดการเปนกระบวนการทางานกบบคคลและทรพยากร เพอใหบรรลเปาหมายขององคกร ผจดการทดเปนผปฏบตงานไดอยางมประสทธผล (Effective) และประสทธภาพ (Efficient) (Bateman and Snell , 2002: 5 อางใน พวงทพย ชยพบาลสฤษด,2551: 96) ประสทธผล หมายถง การบรรลเปาหมายขององคกร ขณะทประสทธภาพเปนการบรรลเปาหมายดวยทรพยากรทนอย เปนการใชจานวนเงน เวลา พสด และบคลากรอยางดทสด ผจดการทดจะตองมประสทธผล และประสทธภาพ เคลล -ไฮเดนธล (Kelly-Heidenthal, 2003: 158) ไดใหความหมายของการจดการวา เปนกระบวนการของกจกรรมในการประสานงานและการจดการดานทรพยากร เพอใหบรรลเปาหมายขององคกร และเพอลดตนทนในการใหบรการ หรอบรหารจดการลกคาตองทากจกรรมมากขนกวาในอดต เชน การไปรบวสดอปกรณดวยตนเอง การบรหารน าดมดวยตนเองในรานอาหาร และการเบกเงน-ฝากเงนดวยตนเอง ในปจจบนองคกรตางๆ ยงหวงไดแนวคด ทศนคต และขอคดเหนอนเปนประโยชนจากผใชบรการดวย เปนลกษณะการจดการระบบการดแลผปวย เพอสนองความตองการเปนสาคญ โดยทพยาบาลแตละคนมหนาทประสานกจกรรมการดแลผปวย ลกษณะเดนของระบบการพยาบาลในแบบนคอ มการกาหนดเวลาทจะใหผปวยเกดการเปลยนแปลงในทางทดขน (Time frame) ผรบผดชอบระบบใหการดแลเปนผจดการทางการพยาบาล (Case manager) และมการปฏบตรวมกนเปนกลม ทงในระดบหนวยหรอระดบแผนก และทสาคญคอผปวย และครอบครวจะมสวนรบผดชอบในการกาหนดเปาหมาย และประเมนผลดวยกน ผจดการจะสวมบทบาทแทนผปวย ผ แกปญหา ผตดสนใจ และอนๆ ทจะพทกษสทธความปลอดภย และผลประโยชนทผปวยพงไดรบ ในการเนนการดแลใหมมาตรฐานคณภาพ ใหการนเทศการดแลทพยาบาลรบผดชอบปฏบต

43

ตดตามความกาวหนาของผปวยทงหมดในความรบผดชอบ วางแผนประสานงานและประเมนผลงาน สวนพยาบาลทไดรบมอบหมายใหการดแลผปวย จะรบผดชอบดแลตงแตรบผปวยจนกระทงจาหนายผปวยกลบบาน พยาบาลจะประสานการดแลผปวยกลมหนง โดยประเมนผปวย วางแผนและปฏบตการพยาบาล ตลอดจนตดตามผลการดแล การจดการใหมการดแลผปวยในลกษณะน จะไมไดทากบผปวยทกราย จะเลอกกระทากบผปวยในรายทมปญหาซบซอน และตองการการดแลโดยตรงเปนพเศษ โดย ผจดการทางการพยาบาล จะตดสนใจเลอกผปวยรวมกบทมพยาบาล และใหการดแลรวมกน ในการจดการระบบการดแลผปวย วาวธใดเหมาะสมและควรจะเลอกใชในหนวยงานนน ตองคานงถงวา จะสอดคลองกบปรชญาและเปาหมายของแผนหรอไม คาใชจายเปนอยางไร ผปวยและครอบครวพอใจหรอไม พยาบาลทกคนสามารถสอภาษากนไดดเพยงใด เทาททาอยยงขาดการมองใหเปนระบบระเบยบ วาวธใดจงจะเหมาะสม จะทากนตามความเคยชน และใชแบบเกามากกวาเปลยนแปลงไปในระบบทดขน เนองจากขาดนโยบายทชดเจนใหเกดมผลบงคบ ขาดการวจยเพอนาผลมาใชตดสนการวจย ขาดการตดตามผลความกาวหนา เมอรเรมสงใหมๆ ขนในองคกร จงมกถอยไปสรปรอยเกา การจดการระบบการดแลจงยงไมมทศทางทชดเจน ตองการสนบสนน ชวยเหลอ และนเทศใหการวางระบบการดแลบรรลเปาหมาย เอออานวยในดานทรพยากร ใหความรความเขาใจใหถกตองตรงกน และกระตนใหเหนความสาคญและยอมรบ นอกจากนยงตองมองเหนความทาทายในหลายประการ เชน - ตองรกษาเอกสทธ อสรภาพ และมการตดสนใจจากกลม - มปฏสมพนธในกลม และสมพนธภาพในทางสงคมทด - มสงแปลกและใหมไปจากเดมหรอไม และแตกตางจากตกอนๆ หรอไม - ลกษณะการเปลยนสอดคลองกบทกษะ และความสามารถของพยาบาลแคไหน - พยาบาลรบขอเสนอแนะไดหรอไม รวมทงการประเมนตนเอง และการใหผอนประเมนการตดตอสอสารเปลยนแปลงหรอไม การจดการระบบการดแลผปวย ในการจดระบบการดแลผปวยยอมตองคานงถงผลกระทบตอผปวยเปนสาคญ วาระบบใดทจะเสรมใหพยาบาลไดใชเวลากบผปวยไดมากทสด และผปวยไมถกทอดทง เปนทยอมรบในวงการพยาบาล เกยวกบหนทางสคณภาพพยาบาลกคอ การจดระบบใหผปวยไดรบการดแลแบบองครวม คอ มองผปวยทงในสวนกายภาพ จตใจ อารมณ สงคม และสภาพแวดลอมทงหมด ความเชอในองครวมทาใหมการนาทฤษฎการพยาบาลมาใชเปนกรอบแนวคด เพอการดแลบคคลใหครบองครวม และนากระบวนการพยาบาลมาใชในการมองปญหา วางแผนปญหา ปฏบตและ

44

ประเมนผลการพยาบาลในความเปนองครวม แนวคดทเกดตามมาคอทาอยางไร แผนการพยาบาลในองครวมไดรบการปฏบตอยางตอเนอง จงเกดความคดเกยวกบความตอเนองของการดแล ซงอาจมองได 2 ลกษณะ คอ มองทแผนการพยาบาลใหใชแผนการพยาบาล ผปวยแตละคนเปนตวกาหนดแนวทางปฏบต และใหมการปฏบตตอเนองกนทกเวรพยาบาลในเวรเชา เวรบาย เวรดก มหนาทรบผดชอบวางแผนการพยาบาล และปรบปรงใหทนสมย ใหมความเปนปจจบนทสด และมการสงเวรโดยใชแผนการพาบาลผปวย สงตอใหมการดแลตอไปตามสภาพการณของผปวย ดงนน แผนการพยาบาลจงคลายแผนทสาหรบใหพยาบาลไดใชกาหนดทศทางการปฏบต เพอการดแลผปวยแตละคน มการพฒนาแผนการพยาบาลใหเปนแผนการพยาบาลมาตรฐานทใชไดกบผปวยทกราย โดยกาหนดลกษณะปญหาในแกนรวมซงเปนผลจากการเจบไข และการรกษาพยาบาล พรอมการมองปญหาเพมเตมจากสถานการณจรงของผปวย พยาบาลรวมกนทางานเปนทม และมการจดทมรบผดชอบผปวยอยางตอเนองตลอด 24 ชวโมง ความตอเนองการดแล อาจมองทระบบการจดการคนใหดแล โดยพยาบาลคนหนงจะรบผดชอบผปวยอยางตอเนองตลอด 24 ชวโมง และตลอดเวลาตงแตรบผปวยจนจาหนายผปวยกลบบาน ระบบการจดการดแลผปวยดงกลาว มงใหเกดประโยชนแกผปวยเปนสาคญ โดยพยาบาลทวางแผนการพยาบาลผปวยรจกผปวยเปนอยางด ใหความใกลชดทาใหรสกอบอน ซงลกษณะการดแลดงกลาวกใหความพอใจ และประเมนคณภาพการพยาบไดชดเจน ทงในคณภาพเชงกระบวนการ และคณภาพเชงผลลพธ ทงพยาบาลและผมความรสกในความเปนเจาของ ทาใหการปฏบตและการทาตามอยางมความถกตอง และเปนไปไดอยางมาก ระบบการดแลดงกลาวเกดเปน การพยาบาลระบบเจาของไข (Primary nursing) ซงใหความสาเรจในดานคณภาพสง โดยเฉพาะคณภาพในดานปฏสมพนธระหวางพยาบาล ผปวย และครอบครว อยางไรกด ถามองในเชงโครงสรางการพยาบาลระบบเจาของไข ยอมหมายถง การตองใชพยาบาลในระดบวชาชพจานวนมาก ตองมของใชทเพยงพอ ตองจดผประสานงานในระดบหอผปวย เพอประสานกบทมสขภาพเกยวกบผปวยทงตกซงรอรบการบรการ เนองจากพยาบาลแตละคนจะทาหนาทเจาของไข จงไมสามารถรายงานเกยวกบผปวยอนๆ ซงนอกเหนอความรบผดชอบได ในทางโครงสรางจงพบความขลกขลกคอนขางมาก เพราะหมายถงการจดระบบทมงประสานงานอยางด และตองเพมคาใชจายพอสมควรใหเกดความพรอม และคลองตว จะมปญหาในจดทพยาบาลวชาชพไมเพยงพอเพออยเวรไดครบตามมาตรฐาน การพยาบาลในระบบเจาของไขจงซบเซาไป เพราะไมเหมาะสมกบสภาพการณเปลยนแปลงไปตามสภาพเศรษฐกจ เทคโนโลย และพยาบาลจานวนมากเมอเทยบกบจานวนแหลงบรการสขภาพทเพมมากขน ซงไมไดเปนสดสวนกน ตลอดจนคณภาพคนแตละชวงเวลา จงมองเหนลกษณะความเคลอนไหวในการจดระบบการดแลผปวย วาตองปรบเปลยนใหเหมาะสมโดยไมละเลยทมาของคณภาพตามทยอมรบกนวา ตอง

45

ใหการดแลในองครวม และตองเปนการดแลอยางตอเนอง พรอมประหยดทงในดานคน สงของ และเงน ทงนยอมทาทายความสามารถของผบรหารการปฏบตการพยาบาลอยางมาก ในการเคลอนไหวการจดการระบบการดแลผปวย สงจาเปนทสดคอตองมผซงรบผดชอบจดระบบการดแลผปวยในระดบหอผปวย เพอทจะพฒนาคณภาพการพยาบาลไดคลองตว และแบงเบาภาระของหวหนาตกซงมมากมายจนลนมอ เพราะสงคมกาลงเรยกรองพยาบาลทมคณภาพ และพยาบาลทมฝมอ พยาบาลตองการผใหคาปรกษา นเทศ และวางระบบพฒนาคณภาพ เรมดวยการนามาตรฐานการพยาบาลไปใชอยางคลองตว ผซงจะแบงหนาทรบผดชอบในการจดการระบบการดแลผปวยอาจเรยก ผจ ดการทางการพยาบาล โดยมเจาหนาทเฉพาะในการนามาตรฐานการพยาบาลในองครวมมาสการปฏบต จดหามาตรฐานการดแลทงในดานผปวย และจดระบบการดแลในดานการพยาบาลใหมการดแลผปวยอยางตอเนองจรงชวยพฒนาการพยาบาลเปนทปรกษา จดใหมแผนการสอน และจาหนายผปวยทนทททราบการวนจฉยและแผนการรกษา เพอใหสามารถจาหนายผปวยไดทนการ และสอดคลองกบแผนการจาหนายผปวยของแพทย ซงมงเนนจาหนายผปวยโดยเรวเพอดแลตนเองตอทบาน สถานการณเปลยนแปลงในดานสงคมทพบไดชดคอ ระบบประกนสงคมเพมเขามามบทบาทคาใชจายเพอสขภาพ ทงนยอมหมายถงสงเรงรดพยาบาลใหพฒนาคณภาพการดแลผปวยสามารถกลบบานไดเรวทสด ถาไมเชนนนโรงพยาบาลตองออกคาใชจายเอง เมอเลยกาหนดทประกนสงคมจะจายใหสถานการณดงกลาว เปนสงเตอนพยาบาลใหรบจดการกบระบบการดแลใหมประสทธภาพทสด กอนทจะมคาสงหรอความกดดนจากภายนอกใหพยาบาลเกดการเปลยนแปลงมากกวาน พยาบาลจงตองเรงรดใหเกดการเปลยนแปลงทเปนการสรางสรรคตอบทบาทของพยาบาล และความรบผดชอบในทางวชาชพ การปลอยปละละเลยใหมการพยาบาลเปนกจวตรวนแลววนเลา จนคณภาพการพยาบาลตกตาลงทกท อาจทาใหกระเทอนตอวชาชพจนสายเกนแก ความเคลอนไหวทตองกระทากอนอนใดคอ หาบคคลทจะทาหนาทผจดการทางการพยาบาล เพอเปนหเปนตาแทนหวหนาหอผปวยในเรองการบรหารการดแลผปวย ใหดารงคณภาพการปฏบตการพยาบาลไวดวยด ในการวางระบบการปฏบตการพยาบาลในปจจบน ทคดวาควรฟนฟใหมการปฏบตการพยาบาลจรงกคอ ระบบการพยาบาลเปนทม และระบบการจดการทางการพยาบาล ในระบบการพยาบาลเปนทม หวหนาตกอาจตองไหวตวใหมาก เพอใหระบบทมทใชอยมประสทธภาพ คอ ปฏบตอยางตอเนองสมาเสมอในทกเวร มการอภปรายถงแผนการพยาบาลผปวย มการบนทกและประเมนผลการพยาบาลอยางตอเนอง มการนเทศหวหนาทมและสมาชกในทมใหแสดงบทบาทไดเหมาะสม หวหนาตกตองพฒนาระบบการดแลใหมการปฏบตทกเวร โดยมงผปวยเปนแกนกลาง การพยาบาลเปนทมทมประสทธภาพยอมสรางผนาการพยาบาลในอนาคตไดมาก

46

ในระบบการจดการการดแลผปวยตองมผจดการพยาบาล จากหวหนาหอผปวยมอานาจสงการใหการดแลผปวยดารงคณภาพ โดยเฉพาะตองประสานงานกบหวหนาตก และแพทย ตลอดจนทมสขภาพ ใหแผนการดแลผปวยไดรบการปฏบตโดยเรว และมงใหผปวยไดรบการจาหนายโดยเรว ระบบการจดการดานผปวยอาจเคลอนไหวรดหนาทนกบระบบประกนสงคม ซงเขามาเกยวของกบคาใชจายเพอการบรการสขภาพ ทาใหใชเวลาในชวงสนใหผปวยเสยคาใชจายอยางสมเหตสมผลทสด และสามารถดแลตนเองตอทบาน ในระบบบรหารจดการจะตองใชแผนการดแลซงมเวลาเปนตวกาหนดเปนหลกในการปฏบต เชน กาหนดกรอบเวลาทผปวยจะแสดงพฤตกรรมสขภาพใน 1 สปดาห โดยมการเปลยนแปลงในทางสขภาพ ตงแตวนท 1 ถงวนท 7 พยาบาลตองชวยใหผปวยเกดการเปลยนแปลงตามแผนทกาหนดในแตละวนทผานไป และพรอมทจะกลบบานได โดยไดรบการเตรยมเพอการปฏบตทถกตอง และอยในสภาพทพรอมจะกลบบานไดอยางปลอดภย บทบาทของผจดการในการประสาน และรวมทมสขภาพ โดยมงเปาหมายทคณภาพยอมตองอาศยความคลองตวในการบรหาร และตดสนใจสงการเพอการปฏบตการพยาบาล จงตองไดรบการกระจายอานาจจากผบรหารสงสดใหมอานาจสงการททนทวงท และปฏบตงานดวยคณคาทางวชาชพอยางแทจรง การนาระบบการจดการทางการพยาบาล มาใชชวยใหการดแลผปวยโดยใชการวนจฉยการพยาบาลเปนหลก มความเดนชดสามารถนามาใชในเชงบงคบไดด เพราะผจดการทางการพยาบาลตองประเมนปญหา วางแผนการพยาบาล และดแลมอบหมายใหมการปฏบตการพยาบาลทมงเนนผปวยเปนแกนกลาง และการใชการวนจฉยการพยาบาลเปนตวกาหนดแผนการพยาบาล และประเมนผลการพยาบาลภายหลงใหการพยาบาล จะมองเหนคณภาพการพยาบาลเชงผลลพธทสมพนธกบคณภาพเชงกระบวนการทพยาบาลไดปฏบตแกผปวยชดเจนขน การวางระบบการจดการดานผปวย การวางระบบการจดการดานผปวยมาใชในการบรหารการพยาบาล ยอมมเปาหมายหลกใหผปวยสามารถรบการรกษาพยาบาลทมคณภาพอยางตอเนอง ใหหายเรวทสด และกลบบานไดเรวพรอมความสามารถดแลตนเองตอทบานอยางปลอดภย ทสาคญคอเสยคาใชจายเพอการรกษาพยาบาลอยางสมเหตสมผล ท งนยอมหมายถงพยาบาลไดใหการดแลอยางใกลชด วางแผนการพยาบาลตามลกษณะการวนจฉยการพยาบาลทประเมนได มการสอน และวางแผนฟนฟสภาพแตเนนๆ พรอมวางแผนจาหนายผปวยรวมกบครอบครว สงเสรมใหครอบครวและชมชนเปนระบบสนบสนนใหผปวยดารงชวตตอไปไดดวยด ระบบจดการดานผปวยนาจะแปรรปมาจากกระบวนการพยาบาลแบบเจาของไข คอ ตองการใหแผนการพยาบาลสาหรบผปวย มผลบงคบใชตลอด 24 ชวโมง จงตองรบสงเวรและ

47

ปฏบตตอเนองพรอมกบบนทกอยางครอบคลม แผนการพยาบาลจะมงเนนความเปนองครวมของผปวย และมการวนจฉยการพยาบาลเปนแนวนา ผทรบผดชอบใหเกดการปฏบตการพยาบาล คอ ผจดการทางการพยาบาล จะรบงานดานการดแลผปวย จะบรหารการดแลใหเกดประสทธภาพ ประสานงานดานการดแลผปวยในทมสขภาพ และรวมกบทมพยาบาลพรอมครอบครวของผปวย ใหจดการกบผปวยทกคนทเขามารบการรกษาในโรงพยาบาล พรอมวางแผนการพยาบาล และกระจายความรบผดชอบในทมการพยาบาล ใหแผนการพยาบาลไดรบการนาไปปฏบต บทบาทของผจดการทางการพยาบาล ถามองบทบาทของผจดการทางการพยาบาล ยอมเหนลกษณะเดนในดานความเปนผเชยวชาญทางคลนก ตองใชกรอบแนวคดทางการพยาบาลเปนแกนในการดแลผปวย และใชกระบวนการพยาบาลเปนกลยทธเพอแกปญหาของผปวย การจดระบบการจดการทางการพยาบาลจงตองมการเตรยมใหสามารถปฏบตบทบาทไดเตมศกยภาพ ถาจะศกษาบทบาทของผจ ดการทางการพยาบาล จะสามารถแจกแจงใหเหนไดชดเจน ดงน 1. ศกษาผปวย เลอกผปวยทมปญหาซบซอนเพอนามาอยในโครงการจดการการดแลผปวย 2. ประเมนภาวะสขภาพดานรางกาย สงคม จตใจ สภาพแวดลอม สถานภาพทางการเงน และความสามารถปฏบตหนาทของรางกาย 3. ประเมนครอบครวและชมชน รวมทงสถาบนทเกยวของกบผปวย เพอศกษาระบบสนบสนนผปวย 4. วเคราะหขอมล ใหการวนจฉยการพยาบาล และกาหนดปญหาทตองการแกไข 5. กาหนดแผนการพยาบาล และประสานงานในทมการพยาบาล ใหมการนาแผนไปปฏบตไดครอบคลม 6. ประสานงานกบแหลงทรพยากรในชมชน เปนตวแทนผปวยเพอตดตอกบแหลงทรพยากรทจะใหประโยชนกบผปวย แสวงหาแหลงทรพยากรใหมตามความจาเปนและเหมาะสม เพอผปวยเปนหลก 7. ประสานงานกบแหลงการเงนทงหลายทจะตองเกยวของในการเบกจาย เพอการบรการสขภาพ 8. ใหสขศกษา ผปวย ครอบครว และแหลงสนบสนนในชมชน ใหเหนคณคาของการดแลตนเองของผปวย 9. ประเมนความกาวหนาในการดแล เปรยบเทยบกบเปาหมายทกาหนด ประเมนการเปลยนแปลงภาวะสขภาพเปนระยะๆ

48

10. ประเมนแผนการบรการสขภาพในดานคณภาพ ปรมาณ เวลา และประสทธผลของการบรการ ในดานความเหมาะสม ประหยดคาใชจาย และสงเสรมใหผปวยพงพาตนเองไดด 11. ประเมนสภาพผปวย เพอศกษาความพรอมทจะกลบบาน วางแผนจาหนาย หรอกาหนดลกษณะประสบการณทไมเปนไปตามมาตรฐานเชงผลลพธ ทาใหผปวยตองอยในโรงพยาบาลตอไป แทนทจะกลบบาน ลกษณะการจดการทางการพยาบาล ถามองบทบาททผจดการทางการพยาบาลตองรบผดชอบ จะเหนกระบวนการทางานซงใชกระบวนการพยาบาลเปนแกนนาในการดแลผปวย และใชระบบประสานงานกบผเกยวของทงหมด เพอเปนแหลงทรพยากรใหแกผปวยตามความจาเปน พอจะเหนลกษณะการจดการทางการพยาบาล ไดวา เปนกระบวนการประเมนผปวย วางแผนการพยาบาล ประสานการบรการสขภาพ และบนทกรายงานอยางมระบบ เพอใหผปวยไดรบบรการตามความตองการอยางครอบคลม และพอใจ ลกษณะการนาการวนจฉยการพยาบาลมาใชกบผปวย มองเหนการเปลยนแปลงในทางพฒนา ดงน 1. ผปวยเปนศนยกลางของระบบการดแลสขภาพ แทนทมงทสถานบรการสขภาพ หรอแพทยผเปนเจาของไข ผปวยจะตองเปนแกนกลาง เพราะตองดาเนนชวตตอไปภายหลงการเจบปวย และรบการรกษาพยาบาลใหมคณภาพสงสด ทกคนจงตองทาความเขาใจกบสถานการณของผปวย 2. ผปวยและพยาบาลมคานยมรวมกน มเปาหมายการดแลทตรงกน จงตองมการถายทอดขอมลขาวสารถงกน พยาบาลและผปวยตองชวยกนกาหนดความตองการ และผลลพธทเกดกบผปวย ซงพยาบาลตองตระหนกและใชเปนเปาหมายการพยาบาลโดยตรง 3. พยาบาลตองเปนแกนกลางของระบบบรการสขภาพ เปนผมสวนรวมในการดแลทสาคญ พยาบาลไมควรใหความรสกไรอานาจ ขาดการควบคมตนเอง หรอราคาญความอดอาดในระบบราชการ เขามาคกคามความรสกของผปวย ซงถอเปนผรวมทมสขภาพผหนง พยาบาลสามารถนาคานยมทางวชาชพมาแลกเปลยนในทมสขภาพดวยความมนใจ และเผยแพรใหเดนออกไป 4. พยาบาลตองแสดงใหเหนวาการพยาบาลทใหน นค มคา ท งในดานผใชบรการพยาบาลในระดบผบรหารแหลงบรการสขภาพ และระดบผปวย ตลอดจนแหลงเงนทนทเกยวของทงหมด ใหเหนคณคาของพยาบาลตอสงคมในระบบรการสขภาพ 5. มองเหนความสมพนธระหวางการวนจฉยการพยาบาล กบผลลพธของการดแลพยาบาล ตระหนกไดการวนจฉยการพยาบาลวา มความสาคญทชวยใหผปวยไดรบการแกปญหา

49

ตามเหต หรอปองกนการเกดปญหาเพมเตม โดยปองกนผลทจะเกดตามมา จากการใหการวนจฉยการพยาบาล และการวางแผนดแลผปวยทาใหพยาบาลไดพฒนาทกษะการแกปญหาอยางรเหตรผล ใชความคดรเรมสรางสรรค ผปวยจะเหนผลงานการพยาบาล และความเดนของการดแลทเขาไดรบจากพยาบาล ระบบการศกษาพยาบาลกบการจดการการดแลผปวย ในการเตรยมพยาบาลเพอทาหนาทผจดการทางการพยาบาล ถาจะใหเตรยมในระดบสถาบนคงจะพดยาก ทงนยอมขนกบสถานบรการสขภาพ จานวนบคคลากรทไดรบการพฒนาอยางตอเนอง ใหมความเชยวชาญทางคลนก ซงอาจหมายถงเปนพยาบาลประจาการ ทสนใจใฝศกษาหาความร และทกษะทางคลนกตลอดเวลา ไดอบรมหลกสตรการพยาบาลเฉพาะสาขา หรอศกษาตอในระดบปรญญาโท ซงนบวาจะมเพมมากขน จงนาจะพจารณาหยบใชใหเกดประโยชนทางการปฏบตการพยาบาลใหมาก แผนการพยาบาลทใหโอกาสพยาบาลไดศกษาเพมเตมในระดบปรญญาโทจานวนมาก นาจะรเรมใหมการจดระบบผจดการทางการพยาบาล โดยใหพยาบาลระดบปรญญาโทไดทาหนาทรบผดชอบดานการพยาบาลโดยตรง พฒนาระบบการพยาบาลใหทนสมย ใหเหนความสาคญของการวางแผนการพยาบาล การพฒนาคณภาพการดแล การวจยทางคลนก และสรางบรรยากาศวชาชพทางการพยาบาล มสงทตองพฒนาอกมาก และนาจะมการวจยทางการพยาบาลอกมากมายทนาจะทาได ถาลองคดพฒนาบคลากรในระดบปรญญาโท เพอใหชวยสรางฐานคลนกทมนคงทางการพยาบาล พยาบาลอกหลายคนจะทางานอยางมความหมายมากขน และพยาบาลทไดรบการพฒนาจนถงระดบปรญญาโท กจะอยชวยงานบรการไดยนยง เพราะมผลงานเดนออกมาใหภาคภมใจ ไดเหนคณคา และความสามารถในการนาความรททนสมยมาจดระบบงานการพยาบาลใหกาวหนา เปนการพฒนางานจากใกลตว และเปนชนเปนอนมากขน คณลกษณะพนฐานของผจดการทางการพยาบาล คณลกษณะพนฐานทจาเปนตองไดรบการเตรยม เพอความพรอมในการปฏบตหนาทผจดการทางการพยาบาล คอคณลกษณะทจาเปนในดานความรและทกษะ เพอการปฏบตการพยาบาล การบรหารการปฏบตการพยาบาล และการสรางสมพนธภาพในงาน ซงเปนทกษะจาเปนทตองตดตอกบคนและงานอยางคลองตว สงทตองทาความเขาใจอยางแจมชด จนสามารถมองประเดนทงหลายไดถองแท และนามาใชไดในสถานการณการทางาน คอกรอบแนวคดจากทฤษฎระบบ ทฤษฎการดแลตนเอง หลกการสอภาษา ทฤษฎการเปลยนแปลง การแกปญหา กระบวนการพยาบาล ทฤษฎการเรยนรในผใหญ การประเมนผล การบรหารและภาวะผนา ตลอดจนกระบวนการกลม ซงกรอบแนวคดดงกลาวจะชวยสรางทกษะทสาคญในการปฏบตงาน ไดแก ทกษะทางเทคนค ทกษะทางดานปฏสมพนธ และทกษะการบรหาร ซงถอเปนพนฐาน

50

สาหรบพยาบาลวชาชพในการสรางเอกสทธ ซงถอเปนทกษะพนฐานสาหรบพยาบาลวชาชพในการสรางเอกสทธ อานาจปฏบตและความรบผดชอบผกพนในงานอยางวชาชพ ทงนเพราะผทาหนาทจดการดานผปวย ตองใชทรพยากรรอบขางใหเกดประสทธภาพในงาน สรางเสรมการใชมาตรฐานการพยาบาล และดารงมาตรฐานคณภาพการปฏบตใหไดผลลพธทางการพยาบาลตามทกาหนด ทงในดานสขภาพของผปวยและเวลาทใช เพอพฒนาสขภาพใหกลบคนดตามทกาหนดในมาตรฐาน ผ จะรบผดชอบงานดานนจงตองมความสามารถ ซงสะสมดวยประสบการณและความร และมอานาจจากตาแหนงทไดรบ แตงตงใหปฏบตบทบาทดวยความมนใจ และสามารถรวมกบหวหนาตกไดอยางกลมกลน เพราะตองประสานงานกนอยางใกลชด

ในดานเทคนค ตองสามารถประเมนผปวยและกาหนดความตองการการพยาบาล วางแผนการพยาบาล และประเมนผลคณภาพการดแลอยางตอเนองทบานใหแกผปวย และญาตความสามารถในคลนกจะชวยใหพยาบาลในตกทกคนรบมอผปวยได มนใจในบทบาททตองปฏบตและสรางสมพนธภาพใหเกดความไววางใจ ผจดการทางการพยาบาลจงตองเปนแบบอยาง และชวยใหพยาบาลไดสรางบคลกภาพวชาชพตามคณลกษณะดงกลาวใหผปวย ครอบครว และทมสขภาพไววางใจ ยกยอง และเชอถอ ตองสามารถตดสนใจไดรวดเรวใหผปวยไดรบการตรวจวนจฉย รกษาพยาบาลตามแผนพยาบาลอยางทนทวงท

ในดานสมพนธภาพ จะตองแสดงบทบาทผรวมงานในทมสขภาพไดด เพราะตองรวมงานกบผปวย ครอบครว แพทย พยาบาล นกสงคมสงเคราะห และหนวยงานทรบชวงใหผปวยไดรบการดแลอยางตอเนอง ตองทาหนาทประสานในทมสขภาพภายในสถานบรการ และชมชน การปฏบตงานในฐานะผรวมงานไดกลมกลนและสอดคลอง ตองอาศยความสามารถในการสอสารกบทกคนทเกยวของ คอตองใชทกษะปฏสมพนธ “รเขารเรา” และตองนกถงสปปรสธรรม “รเหต รผล รตน รประมาณ รกาล รบคคล รชมชน” ทาตนใหพอด ไมมากไมนอย และถอมตนไดอยางงดงามไมนาเกลยด หรอยกตนใหโอกาสอนควร เพอศกดศรของตาแหนงการงานและวชาชพการพยาบาลตองสามารถจดการเรองขอขดแยงไดด และตองรจดเครอขายทจะแลกเปลยนขอมลขาวสารและดาเนนการบรหารจดการ เพอความตอเนองของการศกษาพยาบาล สาหรบทกษะการบรหารจะตองสามารถตดสนใจอยางรเรมสรางสรรค คดอยางมเหตผลกาหนดคณภาพการรกษาพยาบาล และสอสารในทมการรกษาใหทราบทวกน ตองชวยใหพยาบาลทกคนใชกระบวนการพยาบาล และนาวนจฉยการพยาบาลมาใชเปนตวกาหนดแผนการพยาบาลและประเมนคณภาพการพยาบาลได จงตองมเวลาใกลชดใหคาปรกษา และสรางแผนการพยาบาลมาตรฐานใหพยาบาลไดใชเปนหลกปฏบต เพอใหการพยาบาลมความงาย และมทศทางไปสการแกปญหาสขภาพในองครวมจรงๆ ตองสามารถมอบหมาย และนเทศงานใหเกดการดแล

51

อยางมคณภาพตามมาตรฐาน วางตวบคคล และใชทรพยากรใหเกดประโยชนในการทางาน ตองแสดงลกษณะผบรหารและผนา ใหการใชอานาจและอสรภาพ และทางานอยางนกวชาการในฐานะผแกไขสถานการณขดแยงผรวมงาน และผมความรบผดชอบทจะทาใหงานการพยาบาลดาเนนไปอยางตลอดรอดฝง และไดผลด รบการเปลยนแปลง และแสดงตวเปนตวแทนและผประสานงานไดอยางตลอดเวลา ตองประเมนผลตนเอง และงานไดถงตองตอบคาถามตวเองไดวางานทกาหนดไดมการปฏบตและใหผลเปนทนาพอใจหรอไม มปจจยอะไรทใหผลกระทบตอระยะเวลาทผปวยตองอยโรงพยาบาล คาใชจายทตองใชเพอการรกษาพยาบาล และผลลพธทออกมาหรอไม มปญหาอะไรบางในกระบวนการพยาบาลทปฏบต ทงในดานผปวย พยาบาล และระบบการใชระบบจดการดานผปวยในการบรหารการปฏบตถอวาไดวาเปนประเดนทเรงดวน ซงนาจะตองแกไขสถานการณทางการพยาบาลในปจจบนซงหวหนาตกมงานลนมอ และตองปลอยปะละเลยดานการบรหารการพยาบาล ทาใหพยาบาลขาดการนเทศทเพยงพอและขาดทศทางการทางานทมงเปาหมายคณภาพ นอกจากนในระยะทกาลงมปญหาดานพยาบาลขาดแคลน และมการเปลยนแปลงดานคาใชจายเพอการบรการอยางมาก พยาบาลตองมการเคลอนไหวรบการเปลยนแปลงโดยไมตองมการสงการจากเบองบน พยาบาลตองสามารถประเมนสถานการณ และสงการใหมการเปลยนแปลงระบบบรการพยาบาลใหสงคมไดเหนคณคาพยาบาล และพยาบาลมความลกซงในบทบาทของตนเอง รจกความรบผดชอบในบทบาทของตนเองพยาบาล ตองแกไขภาพลกษณจากสงคมทงใกลและไกลจากทมสขภาพและผใชบรการ เชอวาการทมผจดการทางการพยาบาล รวมทางานอยางใกลชดใหพยาบาลรจดเนนของตนเองตอการทางาน จะชวยใหพยาบาลรรกศกดศรความเปนพยาบาลของตนเอง เพอทางานอยางมเปาหมายและไดรบความยกยองในผลงาน

การนาระบบ การจดการทางการพยาบาล มาใชยอมเปนการนาศกยภาพมาปรากฏใหสงคมไดมองเหน จงตองอาศยความพรอมในหลายๆ ประการทสาคญคอระบบบรการสขภาพเอง ผบรหารตองเหนความสาคญ และความจาเปนในการปรบเปลยนลกษณะวฒนธรรมขององคกรทเออตอการเปลยนบทบาทของพยาบาล ตองมงเนนการปฏบตการพยาบาลจรงๆ ถายงคามหวงใหพยาบาลทางานหลายอยาง โดยไมแบงภาระงานใหผปฏบตงานระดบรองบาง กยอมเปนการยาก เพราะจะทาใหพยาบาลมความเครยดมากยงขน ระบบการบรหารตองมผนาทมลกษณะทนสมยมงเนนการเปลยนแปลงตามสภาพแวดลอมทเปลยนอยเสมอ ระบบการปกครองในระดบโรงพยาบาล ซงมผบรหารเปนบคคลในวชาชพอนตองเหนความสาคญ และรบฟงขอเปลยนแปลงซงอาจหมายถงทรพยากรเพอการเตรยมและการนเทศ ระบบสนบสนนทใหอานาจ และความรสกภาคภมใจแกพยาบาล เมอตงใจปรบปรงงานใหมงคณภาพ และประสทธภาพระบบการศกษาตองใหโอกาสคนไดเตรยมตว และมงความเปนวชาการในการปฏบตบทบาทผรวมทมสขภาพ

52

ตลอดจนระบบการประเมนผล ทชวยใหการกาหนดคณภาพมความชดเจน และการทางานมลกษณะเฉพาะทเสรมใหเกดการวจย เพอหาคาตอบในดานคณภาพการพยาบาล

ผบรหารการพยาบาล ตองหนมาใหความสนใจกบการจดใหมการเปลยนแปลงในระบบการดแลทเหมาะสมกบสถานการณปจจบน เพอใหการบรการเปนการทางานทบอกสมรรถภาพของผนาทางการพยาบาลในการพฒนาวชาชพ และพฒนาองคกรพยาบาลใหเดน

การนาโครงการพฒนาคณภาพไมวาจะเปนการประกนคณภาพ หรอปรบปรงคณภาพทตามมาใชปฏบตรวมกบระบบการดแลผปวย จะชวยใหเหนความกลมกลนของการพยาบาลระบบการดแลทพยาบาลไดเลอกใชในการวางระบบบรการพยาบาล ทาบน และเชสตา ไดนารปจาลองการปรบปรงคณภาพการพยาบาลมาใชในระบบการจดการดแลผปวย โดยผจดการนามาใชทางการพยาบาล จะกาหนดแผนการพยาบาลผปวยซงองแผนปรบปรงคณภาพการพยาบาล และนามาใชปฏบตเพอการดแลผปวยโดยตรง ทงนตองมการเตรยมบคลากรพยาบาลใน 2 ขนตอน คอ ขนตอนการเตรยมการ และขนตอนการปฏบตการ ในขนตอนการการเรยก กระบวนการจดการวเคราะห สรางผลผลต (MAP process, Management Analysis Production phase) สวนขนตอนการปฏบตการเรยก Utilization phase) การนาขนตอนทงสองมาวางแผนรวมกนเพอการปฏบตเปน 4 ขนตอนใหญๆ ใหผรบผดชอบในโครงการพฒนาคณภาพ ไดทางานรวมกบระบบการจดการดแลผปวย ดงน

1. ขนตอนจดการ จะมการชแจง ภาระงาน ปรชญา และวสยทศน ซงกาหนดเปนขอความทชดเจน ออกแบบงานการปรบปรงคณภาพการพยาบาล กาหนดระยะเวลา กลมเปาหมาย จดทมผปฏบต ใหการศกษาอบรมผทจะรวมทมงานใหมความเขาใจตรงกน

2. ขนตอนสงเคราะห จะมการตรวจสอบผลการปฏบต กาหนดวงจรการคดในการสรางสรรค และมเหตผล กาหนดวงจรการคดเชงแยกแยะท งในดานความเหมอน และความแตกตางกาหนดวธการหาความแมนตรงของสงทสงเกตได

3. ขนตอนสรางผลผลต จะตดสนใจเกยวกบจานวนวนทตองใช เพอการอยรกษาในโรงพยาบาลและแผนปฏบตเพอการรกษาพยาบาล โดยนาแผนการดแลทงหมดจากทมสขภาพใหบคลากรไดรบทราบแผน และใหการปรบปรงแกไขแผนเพอพรอมจะไปปฏบต

4. ขนตอนปฏบตการ แบงเปน 4 ขนตอน ตามระบบควบคม คอมการวงแผน ปฏบตตามแผน ตรวจสอบแผน และแกไขแผน ซงเปนระบบปรบปรงคณภาพการพยาบาลโดยตรง

4.1 การวางแผน กาหนดเปาหมายและแผนปรบเปลยน กาหนดประเภทผรบบรการและเตรยมในดานการศกษาและการใหความรแกผรบบรการ ทงนตองไมลมประเมนความพรอมเพอการเปลยนแปลงกอนจะเรมดาเนนการ และปรบโครงสราง เพอใหการเปลยนแปลงทงหมดสนองความตองการของผรบการบรหาร และของผจดการทางการพยาบาล ตามทคาดหวง

53

4.2 การปฏบต ดาเนนการใหความรและฝกฝน เพอความเขาใจถกตอง นาแผนทมทกาหนดไวมาใชปฏบต ตดตามใหการปฏบตเปนไปตามแผน ขนตอนปฏบตเปนขนตอนทเปดกวาง เพอรบการปรบปรงเปลยนแปลงใหเหมาะสมและเกดประสทธภาพจรงๆ

4.3 การตรวจสอบ มการประเมนแผนปฏบต รวบรวมขอมลทไดจากการนาแผนไปปฏบต เสนอแนะกจกรรมทเหนควรปฏบตตามแผน ประเมนประสทธภาพของการปฏบตรวบรวมขอเทจจรง และขอมลทงหมดทไดตดสนใจใหมการปฏบตไปแลว

4.4 การแกไข ทบทวนแผนปฏบต และผลการปฏบตทงหมดทตรวจสอบไดกาหนดมาตรฐานการปฏบต เพอการปรบเปลยนแผนใหนาไปใชปฏบตได สอดคลองกบสภาพการณของผรบบรการ

สรป รปจาลองผสมผสานของระบบการปรบปรงคณภาพ และระบบจดการดานผปวยซงเปน

แนวคดใหมสาหรบพยาบาลไทยทง 2 ระบบ จะมองเหนความพยายามในการปรบปรงการบรการพยาบาลใหมคณภาพ และทนตอสถานการณปจจบน ซงมองคณภาพในเชงรปแบบมากกวานามธรรม และมองคณภาพทความพงพอใจในการบรการรวดเรว ประหยด ทราบผลเรว พยาบาลตองเนนเรองการใหขอมลใหผรบบรการไดรบทราบถงภาวะสขภาพ และแผนปฏบตตวทถกตองใหสามารถดแลตนเองไดเรวทสด และการบรหารพยาบาลยงเนนการรวมทม การมองคณภาพทผลงานทมมากกวาจะมองทผลงานการพยาบาลโดดๆ อยางทเคยปฏบต ดงนนทมสขภาพตองรบรในคณภาพการดแล โดยเขาใจในเรองการปรบปรงคณภาพ และการจดการการดแลผปวย ซงพยาบาลไดดาเนนการปฏบตอยเปนอยางด ถาการเคลอนไหวของพยาบาลมงใหมการประเมนผลและปรบปรงงานใหผลงานการพยาบาลมความเดนชด และบอกลกษณะของวชาชพการพยาบาลไดชดขน ยอมใหคณคาทงแกตวพยาบาลวชาชพ และแผนการพยาบาล และใหความพงพอใจในพยาบาลทมบทบาทสาคญตอพยาบาลอยางมาก

บทท 3 

วธดาเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory action research) ในระดบการลงมอรวมกน (Mutual collaborative approach) มวตถประสงคเพอ พฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง การวจยครงนไดนาญาตและทมสขภาพ ซงประกอบดวยแพทย พยาบาลวชาชพ และนกกายภาพบาบด มารวมกนปฏบตตามรปแบบการจดการลดความวตกกงวลทไดรบการพฒนา เพอตอบสนองความตองการของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ลกษณะของสถานททใชในการเกบขอมล ในการศกษาครงนผวจยไดศกษาขอมลเกยวกบสถานทศกษาถงผรบบรการ คอโรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร ซงเปนโรงพยาบาลประจาจงหวดสพรรณบร สงกดกระทรวงสาธารณสข และเปนโรงพยาบาลศนยขนาด 602 เตยง ใหบรการดานการดแลสขภาพประชาชน ในเขตอาเภอเมอง และโรงพยาบาลชมชนทงจงหวดสพรรณบรตามระบบการสงตอของกระทรวงสาธารณสข ประชากรศกษาและกลมผรวมวจย ผรวมวจยคอ ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทผปวยเขารบการรกษาตวทหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม และมอาการหนก และเปนผยนดเขารวมการวจยในทกขนตอนจานวน 6คน และทมสขภาพทเกยวของกบการจดบรการสาหรบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

55

จานวน 4 คน รวม 10 คนยนดเขารวมการวจยทกขนตอน ทมาจากการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) ตามคณสมบตทผวจยกาหนด ดงน กลมญาตผดแลจานวน 6 คน มคณสมบตดงน 1. เปนญาตผดแลผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคหลอดเลอดสมอง และเขารบการรกษาตวทหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม 2. มอายตงแต 20 ปขนไป 3. สมครใจเขารวมการวจยครงน กลมทมสขภาพจานวน 4 คน มคณสมบตดงน 1. เปนแพทยอายรกรรมทมประสบการณ ในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางนอย 2 ป 2. เปนพยาบาลวชาชพปฏบตงานทหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม และมประสบการณ ในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางนอย 5 ป 3. เปนนกกายภาพบาบดทมประสบการณ ในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางนอย 2 ป 4. สมครใจเขารวมการวจยครงน การเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมล เพอใหไดขอมลเกยวกบความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ซงผวจยไดอธบายวธการคดเลอกผใหขอมล วธการเกบรวบรวมขอมล เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล และการพทกษสทธ ไวดงน การคดเลอกผใหขอมลของการศกษาครงน คอ ญาตผดแลผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคหลอดเลอดสมองทนอนพกรกษาตวอยทหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร โดยการคดเลอกตามคณสมบตทผวจยกาหนด 1. นาเอกสารขออนญาตดาเนนการวจยจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยครสเตยนเสนอตอผอานวยการโรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร เพอขออนมตเกบขอมลการวจยจากญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง 2. ประสานงานกบทมสขภาพทเกยวของกบการทาวจย คอ แพทย พยาบาลวชาชพ และนกกายภาพบาบด โดยอธบายกรอบแนวคดในการทาวจย ประเมนทมสขภาพเกยวกบรปแบบการลดความวตกกงวล และขอเสนอแนะในการพฒนารปแบบการลดความวตกกงวล

56

3. คดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) ตามคณสมบตทผวจยกาหนด ผวจยพบกบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและทมสขภาพ แนะนาตวเพอสรางสมพนธภาพเบองตน และตดตอขออนญาตเปนผใหขอมลอยางเปนลายลกษณอกษร โดยแจงวตถประสงคการวจย อธบายวธการเกบรวบรวมขอมลดวยการสมภาษณเจาะลก และบนทกเทปเสยง แจงการพทกษสทธ เมอผใหขอมลยนดเขารวมการวจย ผวจยทาการพทกษสทธ โดยเซนชอในแบบฟอรมพทกษสทธของผใหขอมล พรอมท งนดหมายครงตอไป เพอดาเนนการตามกระบวนการเกบรวบรวมขอมลขนตอไป วธการเกบรวบรวมขอมล ขนตอนการเตรยมการวจย 1. การเตรยมตวของผวจย มการเตรยมตวในดานตางๆ ดงน 1.1 การเตรยมความรดานวชาการ ผวจยไดทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบแนวคดการลดความวตกกงวล โรคหลอดเลอดสมอง การดแลในระบบครอบครว และงานวจยทเกยวของเพอเปนแนวทางในการกาหนดประเดนคาถาม ใหมความหมายครอบคลมใหมากทสด ตลอดจนแนวทางในการวเคราะหขอมล 1.2 การเตรยมความรดานระเบยบวธการวจย ผวจยศกษาหลกของการวจยเชงปฏบตการ ในรายละเอยดของระเบยบวธวจย การเกบรวบรวมขอมล และการวเคราะหขอมล เพอชวยใหเกดการเรยนร และมความเขาใจระเบยบวธการวจยในเชงปฏบตการ เพอนาสการศกษาทถกตองและครอบคลมใหมากทสด 1.3 การเตรยมการดานเทคนคการเกบขอมล โดยศกษาเทคนคการจดกระบวนการกลม เทคนคการสมภาษณรายบคคลและรายกลม โดยใชคาถามปลายเปด การสงเกต การจดบนทก การถอดความ และการวเคราะหขอมลเชงเนอหา (Content analysis) โดยการกากบการดแลของอาจารยทปรกษา 2. การเตรยมหนงสอขออนญาตเกบขอมล จากบณฑตวทยาลยมหาวทยาลยครสเตยนเสนอตอผอานวยการโรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร เพอขออนญาตและความรวมมอในการวจย 3. การสรางแนวคาถามในการเกบรวบรวมขอมล คาถามทใชเปนแนวทางในการเกบรวบรวมขอมล ผวจยสรางจากการศกษาวรรณกรรมทเกยวของ โดยใชแนวคาถามปลายเปด ใชค าถามทชดเจนเขาใจงาย และสอความหมายไดเขาใจตรงกน เพอใหไดค าตอบตรงตาม

57

วตถประสงคของการศกษา และครอบคลมมากทสด แลวนาแบบสมภาษณดวยแนวคาถามปลายเปด ทไดรบการตรวจสอบความเทยงตรงดานเนอหาเรยบรอยแลว ไปทดลองใช (Try out) เพอทดสอบความครอบคลม ความชดเจน และความเขาใจของคาถาม ปฏกรยาของผใหขอมล โดยการสมภาษณญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองจานวน 6 ราย เพอนาขอมลมาวเคราะห และพฒนาทกษะในการสมภาษณแบบเจาะลกของผวจย และเพอปรบแนวคาถามใหเหมาะสมกอนทจะนาไปใชในการเกบรวบรวมขอมลจรง เครองมอวจย เครองมอสาหรบเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ ประกอบดวย 1.  แบบสมภาษณกงมโครงสราง (Semi – structure open – ended questions for interviewing) ประกอบดวยคาถามปลายเปด (ภาพนวก ข) สาหรบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และทมสขภาพ ทผวจยสรางขนตามแนวคดความวตกกงวล และงานวจยทเกยวของ 1.1 แบบสมภาษณญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เกยวกบความตองการลดความวตกกงวล 2. เทปบนทกเสยงขณะสมภาษณ (Tape – recorded interviews) 3. การสงเกต (Observation) ผวจยใชกบการสมภาษณเจาะลก โดยผวจยทาการสงเกตปฏกรยา สหนาทาทาง พฤตกรรมการแสดงออก 4. บนทกภาคสนาม (Field note) เพอบนทกขอมลทนอกเหนอจากการบนทกเสยง และไดจากการสงเกต

คณภาพเครองมอวจย การตรวจสอบความตรงดานเนอหา (Content validity) ในการวจยครงน ผวจยไดนาเครองมอสาหรบเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ (Matrix) ซงเปนแนวคาถามการสนทนากลม มาปรบปรงเปลยนแปลงใหมความเหมาะสม สอดคลองกบสภาพผปวย รวมท งลกษณะของการใหบรการใหมากยงขน นาแบบสอบถามไปตรวจความเทยงตรงตามเนอหา โดยการตรวจสอบจากผทรงคณวฒ 3 ทาน เกณฑในการเลอกผทรงคณวฒโดยการใหผ ทรงคณวฒซงเปนผมประสบการณ และมความเชยวชาญตรงกบเรองทผวจยทาการศกษาเปนผตดสนหรอให ความเหนเกยวกบแบบสอบถาม (Polit & Hungler, 1999) ในครง

58

นไดใหผทรงคณวฒ ซงเปนแพทยผเชยวชาญเฉพาะทางดานระบบประสาททางอายรศาสตร และมประสบการณดแลรกษาผปวยโรคหลอดเลอดสมอง 1 ทาน แพทยผ เ ชยวชาญเฉพาะทางอายรศาสตรและเปนแพทยหวหนาแผนกดานอายรกรรม และมประสบการณดแลรกษาผปวยวกฤต 1 ทาน และพยาบาลวชาชพชานาญการพเศษ (APN) 1 ทาน ตรวจสอบขอคาถาม หลงจากผานการพจารณาจากผทรงคณวฒแลวผวจยนาแบบสอบถามมาปรบปรงแกไข เพอใหมความชดเจนดานเนอหา ความเหมาะสมดานภาษา ตามความเหนของผทรงคณวฒกอนนาไปทดลองใชสมภาษณญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เพอนาขอมลมาวเคราะห และพฒนาทกษะในการสมภาษณ และเพอปรบแนวคาถามใหเหมาะสม กอนทจะนะไปใชในการเกบรวบรวมขอมลจรง การพทกษสทธผรวมวจย ผวจยทาการพทกษสทธของผรวมวจยตงแตเรมตนกระบวนการเกบขอมล จนถงการนาเสนอผลการวจย โดยเรมจากการสรางสมพนธภาพ จนเกดความไววางใจ และสมครใจเขารวมโครงการวจย ผวจยแนะนาตวตามขอความในแบบพทกษสทธ ใหคาอธบายและชแจงถงวตถประสงค ขนตอนตางๆในการวจย แนวการสมภาษณ แนวทางกระบวนการกลม การขออนญาตการจดบนทก การบนทกเสยงและภาพ การใหเวลาในการคด และการใหโอกาสในการซกถามเสนอปญหาและแนวทางแกไข การใหขอมลเกยวกบแผนการรกษาโดยทมสขภาพ ผวจยอธบายในรายละเอยดตางๆ เหลานจนชดเจน กอนทญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง จะตดสนใจเขารวมการวจย ผวจยขออนญาตทงดวยวาจา และลายลกษณอกษรตามแบบฟอรม ผวจยคานงถงความเปนปจเจกของบคคลของผรวมวจย และการรกษาความลบของผรวมวจยเปนอยางยง ผรวมวจยสามารถขอยตการเขารวมวจยไดตลอดเวลา และทกขนตอนเมอตองการ อกทงสามารถขอขอมลจากการบนทกเสยงคนโดยไมตองระบเหตผล อนงการอภปรายผล หรอการเผยแพรผลการวจยจะกระทาในภาพรวมในขอบเขตทไดรบอนญาตจากผรวมวจยเทานน โดยไมมการเปดเผยชอผรวมวจยแตอยางใด  ขนตอนการดาเนนการวจย ผวจยประสานงาน และนดหมายในการเชญผทเกยวของมาเขากลม เพอวเคราะห และอภปรายปญหาการลดความวตกกงวล ของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และรวมกนคนหาวธทางทเหมาะสม และเปนไปไดสาหรบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง จานวน3 ครง จานวนสมาชกในกลม 10 คน ประกอบดวย ผวจย ทมสขภาพ 4 คน ไดแก แพทย 1 คน พยาบาล

59

วชาชพ 2 คน (พยาบาลวชาชพ 1 คน ทาหนาทจดบนทกการประชม) นกกายภาพบาบด 1 คน ญาตผดแลผปวยโรหลอดเลอดสมอง 6 คน มการอดเทปการสนทนาในกลม ใชเวลาแตละครงประมาณ 1 ชวโมง กอนการศกษารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองนนมการวางแผนไว ลกษณะเปนวงจรทประกอบดวยขนตอนการวางแผน การปฏบต และการใหขอสงเกต การสะทอนการปฏบต และการปรบปรง แผนการปฏบตขนตอนตางๆ ของการวจยเชงปฏบตการ จะเกดขนไปพรอมๆ กบการจดการรปแบบการลดความวตกกงวล เพอสนองความตองการของสมาชกในครอบครว ของผปวยโรคหลอดเลอดสมองของกลมตวอยาง และนารปแบบดงกลาวไปทดลองปฏบต เพอใหไดรปแบบโปรแกรม/กระบวนการ การจดการลดความวตกกงวลของญาตผ ดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมองแบบชวคราว กลมผ ใหขอมลประกอบดวยทมสขภาพ 4 คน ไดแก แพทย พยาบาลวชาชพ 2 คน นกกายภาพบาบด และญาตผดแล 6 คน ผโดยมรายละเอยดของการจดการรปแบบตามขนตอน ดงน ผวจยพบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ทเขามามสวนรวมในการวจย ผวจยสรางสมพนธภาพกบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทละคน โดยสรางสมพนธภาพทดใหเกดขน โดยผวจยใหการยอมรบนบถอ และเคารพในความเปนปจเจกบคคล ความมศกยภาพ และความมคณคาของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เพอใหเกดบรรยากาศแหงความไววางใจ และเกดความอบอน พบวามผลตอการสรางความเชอมน และความไววางใจ ทาใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเขารวมในการวจย เมอผวจยสรางสมพนธภาพกบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองแลว ผวจยไดขอความรวมมอในการเขารวมการวจย โดยอธบายชแจงวตถประสงค และขนตอนตางๆ เมอญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองยนยอมเขารวมการวจย ผวจยไดใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเซนตใบยนยอมเขารวมการวจย และเรมดาเนนตามขนตอนการวจย ดงน 1. การวางแผน (Planning) ประกอบดวย 1.1 การประเมนสภาพปญหา และการวางแผน มวตถประสงค เพอประเมนสภาพปญหาของความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง รวมทงปจจยทเกยวของ และวางแผนรวมกนระหวางทมสขภาพ และผวจย ผวจยนดหมาย ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และทมสขภาพเปนรายบคคล ดาเนนการสรางสมพนธภาพขอความรวมมอ ชแจงวตถประสงคของการเขารวม อธบายขนตอนการวจย รวมทงการพทกษสทธของกลมตวอยาง เมอผรวมวจย ทมสขภาพยนดเขารวมงานวจย และลงนามในใบยนยอมแลว ผวจยทาการเกบรวบรวม และวเคราะหสภาพปญหาความวตกกงวล

60

ในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และทมสขภาพโดยใชคาถามปลายเปดกงมโครงสราง (Semi – structure open – ended questions for interviewing) ทาการสมภาษณตามแนวคาถามทสรางขน และอาจต งคาถามเพมเตมตามความสอดคลองกบการสมภาษณ ระยะเวลาในการสมภาษณขนอยกบความพรอมของผใหขอมล หลงจากนนใหผรวมวจย และทมสขภาพ สารวจปญหาของความวตกกงวล ปจจยหรอสงกระตนของความวตกกงวล และความตองการความชวยเหลอในการลดความวตกกงวลในสวยทตนเองยงจดการไมได 1.2 การเตรยมความพรอม เปนการเตรยมญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง /ผรวมวจยใหพรอมสาหรบกจกรรมการลดความวตกกงวล มจดประสงคเพอลดความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ผวจยพบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง/ผรวมวจยทนดหมายทหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม โรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร นาปญหาทไดมาสะทอนกบญาตผดแลผปวย/ผรวมวจยอกครง เพอใหเกดความเขาใจทตรงกน ภายหลงทไดทาความเขาใจรวมกน และไดขอมลพนฐานแลว ผวจยนาขอมลทไดมาวเคราะหสรปขอมลเพอนามาประชมรวมกบทมสขภาพ ไดแก แพทย พยาบาลวชาชพ และญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยใหมการแสดงความคดเหนตอปญหา และรวมกนระบปญหาทควรไดรบการแกไข 2. ขนตอนการปฏบต และเฝาสงเกต  (Action & Observing) เปนการปฏบตการโดยการนารปแบบการลดความวตกกงวล ทไดรบการพฒนาแลวมาใชกบญาตผดแลผปวยโรคลอดเลอดสมอง มจดประสงคเพอเปรยบเทยบขอมลทไดจากการไดรบการตอบสนองความตองการกบรปแบบเดมทยงไมไดรบการพฒนา โดยมการสงเกตและจดบนทกความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคลอดเลอดสมอง 3. ขนตอนการสะทอนการปฏบต (Reflecting) การตดตามผล และประเมนผลการปฏบต มจดประสงคเพอนาขอมลทรวบรวมไดจากขนตอนการปฏบต มาวเคราะหรวมกน พจารณาถงผลการปฏบตทเกดขน ทบทวนถงสงททาไดสาเรจ และสงทตองทาตอไป ผวจยสมภาษณสงทเปนปจจยสงเสรมใหปฏบตได และสงทเปนอปสรรคตอการปฏบตตามรปการลดความวตกกงวล สรปรปแบบการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ทไดจากการนาแผนไปทดลองปฏบต และสงทตองหาวธการปรบปรงตอไป 4. ขนตอนการปรบปรงแผน (Re-planning) รวมกนอภปรายแกไขรปแบบจนกวาจะไดรปแบบ ซงเหมาะสมทใชปฏบตได โดยอภปรายรวมกบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและทมสขภาพ มจดประสงคเพอแกไข

61

รปแบบการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวล ของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ขนตอนนหากญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองยงมความวตกกงวล ผวจยกบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปนรายบคคล จะนาขอมลทเกดขนมาพจารณาวาเหตใดถงไมบรรลเปาหมาย เพอแกไขปญหา นาไปสการตงเปาหมายใหม เพอใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองความวตกกงวลลดลง และหากประสบความสาเรจในการลดความวตกกงวล การดาเนนการวจยนนยงปฏบตตามวงจรเดม จนกวาจะไดรปแบบการลดความวตกกงวลซงเหมาะสมทใชปฏบตได หลงจากนนผวจยพบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปนรายบคคล ดาเนนการประเมนผลการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวล ของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยการถามความวตกกงวลของญาตผดแล สดทายกลาวคาขอบคณ และกลาวลาญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปนการสนสดขนตอนของการดาเนนการวจย บทบาทของผวจย ผวจยทาหนาทสนบสนน กระตนกระบวนการกลมใหปฏบตตามรปแบบ และนาขอมลทกครงมาวเคราะห และปรบปรงแผนอยางสมาเสมอ จนไดการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร บทบาทของทมสขภาพ บคลากรในทมสขภาพ ทาหนาทสนบสนน กระตนและชวยในการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ผชวยผวจย ผชวยผวจยทาหนาทชวยจดบนทก บนทกเสยง จดเตรยมสถานทใหสะดวกสบายและมความเปนสดสวน รวมท งการอานวยความสะดวกทกประการในการจดกระบวนการกลมทกครงเพอใหเกดความราบรนและไดขอมลครบถวน การวเคราะหขอมล ผวจยวเคราะหขอมลเชงเชงคณภาพดงน ขอมลเชงคณภาพ ทาการจดหมวดหมของขอมล (Coding and classification techniques) และแยกประเภท เพอนามาสรปประมวลเปนหลกการ หรอขอเสนอเชงทฤษฎในเรองความวตกกงวล การใหการพยาบาลโดยมครอบครวเปนศนยกลาง ปญหา ปจจยทเกยวของกบรปแบบการจดการลดความวตกกงวล และความตองการความชวยเหลอจากทมสขภาพ การวเคราะหขอมลเกดขนทกขนตอนของวงจรการวจยเชงปฏบตการ การใชเทคนคการประชมกลม เพอวเคราะห ซงขอมลนนเกบรวบรวมระหวางการพบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง แตละครงทเกดขนตลอดเวลาในชวงการดาเนนการวจย นามาวเคราะหเพอวางแผนรวมกนทงญาต

62

ผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และทมสขภาพทเกยวของในการชวยเหลอ แกญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไดลดความวตกกงวล หลงจากนนนาขอมลมาวเคราะหซ า และสรปแนวคดเบองตนเกยวกบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เมอสนสดการวจยนาแนวคดตางๆทไดมาเชอมโยงกน แสดงความสมพนธของตวแปรตางๆ พรอมทงอธบายรปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และปจจยทเกยวของมาวเคราะห

63

ขนตอนการดาเนนการวจย

แผนภมท 2 ขนตอนการดาเนนการวจย

ขนตอนการวางแผน

1.ประเมนความรเรองโรค และการดแล

ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

2.กาหนดเปาหมาย รวมกนระหวางญาต

ผดแลผปวยโรคหลอดเลอด

ขนตอนการปฏบตและเฝาสงเกต

1.แพทยใหความรเรองหลอดเลอดสมอง

2.พยาบาลวชาชพสอน และสาธตการดแลผปวย

โรคหลอดเลอดสมอง

3.นกกายภาพบาบดสอนการออกกาลงกาย ใหกบ

ผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

4.เปดใหญาตเยยมตามตองการ โดยไมขดกบการ

ปฏบตงานของแพทยและพยาบาล

5.การใหขอมลผปวยกบญาตผปวยทกวน ขนตอนการสะทอนการปฏบตการ

สงทตองปรบปรง

1.ปรบระเบยบการเขาเยยมใหเหมาะสม

2.ทากายภาพบาบดเฉพาะการออกกาลงกาย

สงทตองทาตอไปคอ

1.สมพนธภาพทดระหวางทมสขภาพ และ

ญาตผดแล

2.การใหความรและทกษะการดแลผปวย

โดยทมสขภาพ

ขนตอนการปรบปรงแผน

1.ปรบปรงระเบยบการเขาเยยมใหเหมาะสม

ตามความตองการของญาต คอ ชวงเชางด

เยยม ชวงกลางวนเพมเวลาเยยม 2 ชวโมง

คอ 12.00-14.00 น. และชวงเยนเวลา 17.30-

18.30 น. นอกเวลาสามรถเขาเยยมไดโดยไม

ตรงกบเวลาทแพทยและพยาบาลปฏบตงาน

2.ทากายภาพบาบดโดยการออกกาลงกาย

แขนและขาใหผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

สวนการเคาะปอดนนใหนกกายภาพบาบด

เปนผปฏบตตามเดม

รปแบบการจดการลดความวตกกงวลของ

ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

บทท 4

ผลการวจย

การศกษาครงนเปนการวจย เพอพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวล ของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางมสวนรวม หอผปวยกงวกฤตอายรกรรม โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร ดวยวธวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research) ระดบการลงมอปฏบตรวมกน (Mutual collaborative approach) ระหวางญาตผดแล และทมสขภาพ ผลการศกษาไดนาเสนอในรายละเอยด ดงน ขอมลสวนบคคล   เพอความสะดวกของญาตผดแลทศกษาจานวน 6 คน ในการอางอง และการรกษาความลบของผใหขอมล ผวจยจงใชชอนามสมมตในการนาเสนอ ขอมลสวนบคคลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองมรายละเอยดดงน ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายท 1 : คณเอ อาย 45 ป อาชพรบจาง รายไดเดอนละ 8,000 บาท บดาปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองตบมานาน 3 ป รกษาอยสถาบนประสาทวทยา แขนและขาทง 2 ขางไมมแรง เจาะคอใสทอชวยหายใจทเปนทอเหลกกลบบาน ทบานมเครองดดเสมหะ ทนอนลมและเตยงผปวย ผปวยใสสายยางใหอาหาร (NG tube) เปลยนทก 1 สปดาห สายสวนปสสาวะ (Foley’s catheter) เปลยนทก 1 เดอน มปญหามารกษาตวทโรงพยาบาลบอย ครงสดทายอยสถาบนประสาทวทยาแลวเกดอทกภย ผปวยถกสงมารกษาตวทโรงพยาบาลเจาพระยายมราช ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายท 2 : คณบ อาย 50 ป อาชพคาขาย รายไดเดอนละ 5,000 บาท สามปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองตบแบบเฉยบพลน แตยงสามารถพดคยไดบางเลกนอย ปกตเปนคนแขงแรง แตไมเคยไปตรวจสขภาพทโรงพยาบาล ครงแรกทเหนผปวยม

65

อาการแขนและขาแถบซายออนแรงทาใหนกถงนาสาวทมอาการปากเบยว แขนและขาแถบขวาออนแรงซงคนทวไปเรยกวาโรคอมพฤกษหรอโรคอมพาต หลงจากเหนสามมอาการคลายกบนาสาว และไดรบขอมลจากพยาบาลวาผปวยเปนโรคหลอดเลอดสมอง น าตาไหลออกมาโดยไมรตวรสกสงสารผปวยมาก ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายท 3 : คณซ อาย 42 ป อาชพคาขาย รายไดเดอนละ 5,000 บาท พชายปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองตบแบบเฉยบพลน ไมเคยรจกโรคหลอดเลอดสมองตบมากอนปกตผปวยเปนคนแขงแรงมาก ไมเคยคดวาจะมาเปนโรคน ครงแรกทเหนผปวยรสกสงสารพชายมาก เพราะพชายรตวดแตมแขนและขาแถบขวาออนแรง เวลาเหนญาตมาเยยมผปวยรองไหเกอบทกครง ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายท 4 : คณด อาย 33 ป อาชพทาธรกจสวนตว รายไดเฉลยเดอนละ 100,000 บาท มารดาปวยเปนโรคไต และมปญหาเสนเลอดสมองแตกแตแพทยศลยกรรมไมพจารณาทาการผาตดใหรกษาดวยยา สวนแพทยระบบประสาท ดานอายรกรรมพจารณารกษาดวยยา และรอใหเลอดทออกมาคอยๆ ถกดดซบไปเองตามกลไกของรางกาย ปจจบนผปวยเรมรสกตวมากขน แตยงตองใชเครองชวยหายใจ แขนและขาทง 2 ขางออนแรง ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายท 5 : คณเอฟ อาย 36 ป อาชพรบจาง รายไดเฉลยเดอนละ 6,000 บาท บดาปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองตบแบบเฉยบพลน ปกตผปวยเปนคนแขงแรง ไมเคยเจบปวยและไมไดตรวจรางกาย พบผปวยนอนไมรสกตวเมอนาผ ปวยสงโรงพยาบาล ตองใสเครองชวยหายใจ แขนและขาทง 2 ขางออนแรง หลงสงผปวยไปเอกซเรยสมองดวยระบบคอมพวเตอรพบวาเสนเลอดสมองตบ ปจจบนผปวยเรมรสกตวมากขนและสามารถหยาเครองชวยหายใจได แขนและขาแถบซายออนแรงสวนแถบขวาเรมขยบได ไมสามารถไอขบเสมหะไดเอง ยงคงตองใหอาหารทางสายยาง ไมสามารถพดไดเพยงแตพยกหนารบรไดอยางชาๆ ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองรายท 6 : คณจ อาย 25 ป อาชพคาขาย รายไดเฉลยเดอนละ 8,000 บาท มารดาปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองตบแบบเรอรง เคยรกษาตวอยหอผปวยกงวกฤตอายรกรรมเมอ 2 เดอนกอน อาการดขนแพทยจงอนญาตใหกลบบานได หลงกลบบานผปวยสามารถเดนและพอชวยเหลอตนเองไดบาง ครงนผปวยมาดวยเรองหายใจเหนอยหอบ มเสมหะในคอไมสามารถไอขบเสมหะออกได ตองใสเครองชวยหายใจ แตยงรตวดและไมสามารถหยาเครองชวยหายใจได แพทยเจาของไขพจารณาสงปรกษาแพทยเฉพาะทางดาน ห คอ จมก พจารณาเจาะคอ เพอลดการตดเชอระบบทางเดนหายใจและระบายเสมหะออกทางทอเจาะคอ ปจจบนผปวยยงใชเครองชวยหายใจ รตวด แขนและขาดานซายออนแรงเลกนอยพอขยบได

66

ตารางท 1 คณลกษณะของผใหขอมลจาแนกตามอาย เพศ ศาสนา สถานภาพ วฒการศกษา สถานภาพการทางาน อาชพ สถานภาพในครอบครว ความเกยวของกบผปวย การจาคารกษา ปญหาคาใชจาย ระยะเวลาทอยในโรงพยาบาล โรคประจาตวของญาตผดแล และประสบการณดแล

ญาตผดแล ราย ท

อาย เพศ ศาสนา สถานภาพ วฒ

การศกษา

สถานภาพการ

ทางาน อาชพ

สถานภาพใน

ครอบครว

ความเกยวของกบผปวย

การ จาย คา

รกษา

ปญหาคาใชจาย

ระยะเวลาท อยใน

โรงพยาบาล

โรค ประจาตว ของญาต ผดแล

ประสบการณ การดแล

1 45 หญง พทธ สมรส มธยมศกษา ยงคงทางาน

รบจาง สมาชกครอบครว

บตรคนท 1

บตรทอง ไมม 7วน ไมม

ไมม

2 50 หญง พทธ สมรส ประถม ศกษา

ยงคงทางาน

คาขาย สมาชกครอบครว

ภรรยา บตรทอง ไมม 9 วน ไมม

ไมม

3 42 หญง พทธ สมรส ประถม ศกษา

ยงคงทางาน

คาขาย สมาชกครอบครว

นองสาว บตรทอง ไมม 7 วน ไมม

ไมม

4 33 หญง พทธ สมรส ปรญญาตร ยงคงทางาน

ธรกจสวนตว

สมาชกครอบครว

บตรคนท 2

บตรทอง ไมม 10 วน ไมม

ไมม

5 36 หญง พทธ สมรส ประถม ศกษา

ยงคงทางาน

รบจาง สมาชกครอบครว

บตรคนท 3

บตรทอง ไมม 8วน ไมม

ไมม

67

ตารางท 2 คณลกษณะของทมสขภาพ จาแนกตาม อาย ศาสนา สถานภาพ เพศ วฒทางการศกษา ประสบการณการดแล

รายท อาย เพศ ศาสนา สถานภาพ วฒการศกษา อาชพ ประสบการณ การดแล

1

28

ชาย

พทธ

โสด

ปรญญาตร

แพทย

2 ป

2 40 หญง พทธ สมรส ปรญญาตร พยาบาล 18 ป

3 38 หญง พทธ สมรส ปรญญาตร พยาบาล 18 ป

4 36 ชาย พทธ สมรส ปรญญาตร นกกายภาพ 16 ป

68

ขนตอนการวางแผน (Planning) การประเมนสภาพปญหาและการวางแผนรวมกาหนดแนวปฏบต ผวจยรวมสารวจปญหาเบองตนของญาตผดแล ในเรองการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยใชคาถามปลายเปด ผวจยวเคราะหเนอหาของขอมล พบวามปญหา 6 ขอ ดงน คอ 1. ญาตผดแลเกดความกลว ญาตผดแลกลววา แพทย พยาบาล จะตาหนทไมเคารพกฎระเบยบของหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม “ พอยากอยใกลๆ คนไขของพแตไมกลา กลวหมอกบพยาบาลวา ” (ญาตผดแลคณซ) “ วนแรกทเขามาเขาใหรออยดานนอกกอน พกใจไมคอยอยกบเนอกบตวเลยกลวคนไขของพตาย ” “ หนรสกวาคนไขของหนอาการหนกมาก ไมกลาถามพยาบาลวาคนไขหนเปนยงไงบาง ” (ญาตผดแลคณเอฟ) “ ครงแรกทเขามาอยในตกนรสกกลววา หมอกบพยาบาลจะดหรอเปลา ” (ญาตผดแลคณเอ) “ พกลวโดนด เวลาทถามอาการของผปวยกบพยาบาลเวลาทเขาเยยมผปวย ” 2. ญาตผดแลเกดความกงวล ญาตผดแลรสกกงวลเกยวกบอาการของผปวย เนองจากผปวยมอาการหนกมาก ตองเขารกษาตวในหอผปวยกงวกฤตอายรกรรมทมเครองมอแพทยสาหรบชวยชวตผปวยมากมาย และมระเบยบการเขาเยยมโดยใหเขาเยยมตามเวลาททางหอผปวยกาหนด “ ครงแรกทคนไขของนาเขามาอยในนนารสกกงวลใจมาก คอนาคดวาคนไขของนาตองอาการหนกมาก ไมอยางนนเขาคงไมเอาเขามาในหองกงวกฤตหรอก ” (ญาตผดแลคณบ) ญาตผดแลคณจ “ หนรสกกงวลกบอาการแมมาก หนไมรวาโรคหลอดเลอดสมองตบ ทาไมถงทาใหแมของหนมอาการหนกมากขนาดน ” (ญาตผดแลคณจ) 3. ญาตผดแลเกดความเครยด ญาตผดแลเกดความเครยดเนองจากผปวยมโรคประจาตวอยแลว และมโรคแทรกซอนเปนโรคหลอดเลอดสมองตบเพม ทาใหอาการของผปวยทรดหนกกวาเดม “ หนเครยดมากเลยคะปกตเปนโรคไตแมหนกยงรเรองดพอชวยเหลอตนเองไดบาง แตพอมปญหาหลอดเลอดสมองตบแมหนไมสามารถชวยเหลอตนเองไดเลย ” (ญาตผดแลคณด) 4. ญาตผดแลตกใจ ญาตผดแลรสกตกใจมาก เมอรวาผปวยเปนโรคหลอดเลอดสมองตบ เนองจากไมเคยทราบมากอนวาโรคหลอดเลอดสมองตบเปนอยางไร และผปวยเปนคนแขงแรงมาตลอด

69

“ พตกใจมากเลยทรวาคนไขของพเปนโรคหลอดเลอดสมองตบ ” (ญาตผดแลคณซ) 5. ญาตผดแลอยากไดขอมลจากทมสขภาพ ญาตผดแลสวนใหญตองการขอมลจากแพทย พยาบาลทกวน เนองจากตองการทราบอาการเปลยนแปลงของผปวย ญาตผดแลบ “ พยาบาลบอกวาเปนโรคหลอดเลอดสมองตบ นายงกงวลใหญเลย กลวคนไขนาเดนไมได ” “ หนไมรวาแมเปนโรคนไดยงไง ” (ญาตผดแลคณด) “ หนจะตองดแลแมหนยงไงบางคะ ” “ หนไมรวาโรคหลอดเลอดสมองตบทาไมถงทาใหแมของหนมอาการหนกมากขนาดน” (ญาตผดแลคณจ) “ อยากจะทราบอาการเปลยนแปลงของแมหนทกวนคะ ” “ อยากทราบวาโรคหลอดเลอดสมองเกดขนไดอยางไร ” 6. ระเบยบการเขาเยยมของหอผ ปวย ญาตผดแลตองการเขาเยยมผปวยมากกวาทระเบยบการเขาเยยมของหอผปวยกาหนดไว เนองจากตองการอยใกลชดกบผปวย และเปนกาลงใจใหผปวย “ อยากใหเพมเวลาเขาเยยมใหมากกวานคะ ” (ญาตผดแลคณเอ) “ อยากใหเพมเวลาเยยมเพราะอยากอยใกลๆ กบคนไข คนไขของหนจะไดมกาลงใจ ” (ญาตผดแลคณด) จากปญหาทกลาวมาขางตน จากการสมภาษณญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง นอกจากยงไมกลาทจะสอบถามอาการของผปวยจากทมสขภาพ เชน แพทย พยาบาล เนองจากเกรงวาจะไมไดรบการตอนรบอยางเปนมตรจากทมสขภาพ วตกกงวลและเครยดกบอาการของผปวย นอกจากนญาตผดแลยงตองการขอมลจากทมสขภาพในเรองโรค และการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และยงวตกกงวลกบระเบยบการเขาเยยมของหอผปวย ในการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เพอใหญาตผดแลทดลองไปปฏบตทหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม ขนตอนแรกนผวจยไดทาขอตกลงวา 1. ทมสขภาพจะเปนผใหความรและนาไปสการปฏบต คอ แพทยจะเปนผใหความรเรองโรคหลอดเลอดสมอง พยาบาลจะเปนผสอนเรองการดแลผปวย เชน การเชดตวผปวย การพลกตะแคงตว และการใหอาหารทางสายยาง นกกายภาพบาบดจะเปนผสอนและฝกปฏบตในเรองการชวยออกกาลงกายใหผปวย เพอปองกนขอยดตดทขางเตยงผปวย

70

2. ทมสขภาพและญาตผดแลทาการตกลงเกยวกบระเบยบการเขาเยยม ขอตกลงการเขาเยยมนอกเวลา เชน กาหนดเวลาเขาเยยม 3 ชวง คอใหเขาเยยมชวงเชา 11-12.00 น. ชวงบาย 14-15.00 น. ชวงเยน 17.30-18.30 น. เพอใหเหมาะสม และไมตรงกบเวลาทางานของแพทย และพยาบาล 3. การใหขอมลเกยวกบอาการเปลยนแปลงของผปวยกบญาตผดแล โดยแพทยและพยาบาลทกวน เมอผวจยไดขอมลจากการสงเกต สนทนาพดคย สมภาษณแบบเจาะลกญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ผวจยนดหมายญาตผดแล และทมสขภาพอก 1 สปดาหตอมา ทหอผปวยกงวกฤตอายรกรรมชน 4 เวลา 14.00 น. หลงเสรจสนกระบวนการกลมครงท 1 ชวงระยะเวลา 1 สปดาหกอนประชมกลมครงท 2 ผวจยไดนารปแบบททมสขภาพและญาตผดแลไดทาการตกลงรวมกน เพอใหญาตผดแลนาไปทดลองปฏบตทหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม โดยขนตอนแรกนผวจยทบทวนความความรของญาตผดแลในเรอง ความเขาใจในตวโรคหลอดเลอดสมอง การรกษา และการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ประมาณ 10 นาท เพอใหญาตผดแลไดความร และเกดความเขาใจทถกตองเพมขน หลงจากนนพยาบาลจะเปนผสอนญาตในเรองการดแลผปวย เชน การเชดตวผปวย การพลกตะแคงตว และการใหอาหารทางสายยาง โดยใหญาตฝกปฏบตไปพรอมๆ กนกบพยาบาล หลงจากนนเชญนกกายภาพบาบดมาสอน และฝกปฏบตขางเตยงในเรองการออกกาลงแขนขาของผปวย เพอปองกนขอยดตด นอกจากนยงสามารถมการแลกเปลยนความคดเหนละซกถามเพมเตมได เพอใหเกดการเรยนรไดอยางด ขนตอนการปฏบต (Action) และการเฝาสงเกต (Observing) นารปแบบไปปฏบตรวมกน และนาปญหาทตองปรบปรงมาทาการปรบปรงจนไดรปแบบทเหมาะสม เมอญาตผดแลไดรบความร ในเรองความเขาใจในตวโรคหลอดเลอดสมอง การรกษาและการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ญาตผดแลทดลองปฏบตตามททมสขภาพแนะนา เชน การเชดตว การใหอาหารทางสายยาง และการพดคยกบผปวยโรคหลอดเลอดสมอง การเปดโอกาสใหญาตผดแลไดเขาเยยมผปวยโรคหลอดเลอดสมองบอยครงเทาทญาตผดแลตองการ โดยไมรบกวนการปฏบตงานของทมสขภาพ รวมทงในชวงนทมสขภาพไดใหขอมลอาการเปลยนแปลงของผปวยแกญาตผดแล ในขนตอนนผวจยมการอภปรายรวมกนกบญาตผดแล และทมสขภาพ

71

ขนตอนการสะทอนการปฏบตการ (Reflecting) รวมทาความเขาใจสถานการณ ปจจยสงเสรม และอปสรรค วเคราะหปจจยทเปนอปสรรค และแนวทางการสงเสรมทเหมาะสม และสงทตองหาวธการปรบปรงตอไป นาขอมลทรวบรวมไดจากการขนทดลองปฏบตมาสะทอนการปฏบต วเคราะหรวมกนพจารณาถงผลการปฏบตทเกดขน ทบทวนถงสงททาไดสาเรจและสงทตองทาตอไป พบวาสวนใหญเมอไดทดลองปฏบต ในเรองการมสวนรวมในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง แตญาตผดแลมกจะยงไมกลาปฏบตทงเรองการดแลผปวยและการทากายภาพบาบด ดงน ญาตผดแลยงไมกลาเชดตวผปวย เนองจากมอปกรณทางการแพทยตดอยกบผปวยมากมาย และกลววาถาทาอปกรณหลดจะทาใหผปวยของตนเองถงแกชวตได “ นาลองเชดตวครงแรกรสกกลวมากเครองมอเยอะไป ” (ญาตผดแลคณบ)

“ นากลวจะทาอปกรณพวกสายตางๆ ทมเยอะแยะหลดแลวทาใหคนไขของนาตาย ” ญาตผดแลสามารถทากายภาพบาบดไดในเรองของการออกกาลงกายใหผปวย เพอปองกนขอยดตด แตไมสามารถเคาะปอดได เนองจากสงสารผปวย กลววาผปวยจะรสกเจบจากการเคาะปอด “ ใชคะ พไมคอยกลาเคาะปอดคนไขของพคะพกลวเขาเจบ ” (ญาตผดแลคณเอ) “ นาไมกลาเคาะปอดนากลวคนไขของนาเจบ ” (ญาตผดแล คณบ) เรองการขอปรบเปลยนระเบยบการเขาเยยม เนองจากระเบยบการเขาเยยมเดมของหอผปวยนนใหเวลาในการเขาเยยมนอย ซงญาตผดแลรสกกงวลใจกบเวลาเยยมททางหอผปวยจดให คอ 11.30-12.30 และ 19.30-20.00 น. จงขอปรบเวลาใหมเปนชวงเชา 8.00-9.00 น. ชวงเทยง 12.30-13.30 น.และชวงเยน 17.30-18.30 น. และนอกเวลาทไมตรงกบการปฏบตงานของแพทย พยาบาล หลงจากทดลองปฏบตกไดขอสรปใหมทตองทดลองนาไปปฏบตใหม ดงน “ พคดวาชวงเชานาจะยบไปรวมกบชวงเทยง และเพมจาก 1 ชวโมง เปน 2 ชวโมงคะ ” (ญาตผดแลคณซ) “ นาคดวาลองปรบเวลาตามคณซกดเหมอนนะคะ ” (ญาตผดแลคณบ) “ หนเหนดวยคะ พพยาบาลจะไดทางานชวงเชาไดอยางเตมท ไมตองคอยดแลพวกหนเวลาเขาเยยมคะ” (ญาตผดแลคณจ ) ผวจยและทมสขภาพตองคอยใหกาลงใจตลอด และกระตนความเชอมนของญาตผดแลใหกลบมาอกครง เปนการสรางสมพนธภาพทดระหวางทมสขภาพและญาตผดแล “ พยาบาลใหความเปนกนเอง มนทาใหรสกอนใจ สวนในเรองการดแลกมปญหาบางคลายๆ กบคนอน พคดวาตองใชเวลาอกหนอยพนาจะทาไดดกวาน ” (ญาตผดแลคณซ)

72

“ คณพยาบาลสอนดมากคอยๆ บอกใหทา และใจเยนกบพมากๆ ทาพมนใจมากกวาตอนทยงไมไดทา ” (ญาตผดแลคณเอ) ขนตอนนผวจยใหญาตผดแลประเมนตนเองตามไปดวย เพอเปรยบเทยบการปฏบตของญาตผดแลกบเปาหมายทรวมกนกาหนดไว เมอญาตผดแลปฏบตไดถกตอง ผวจยกลาวใหกาลงใจในการปฏบตในขนตอนดงกลาวพบขอสรปได ดงน 1. การดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ญาตผดแลและทมสขภาพ รวมกนดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เชน การเชดตว การใหอาหารทางสายยาง การพลกตะแคงตว การทากายภาพบาบดใหผปวย เพอปองกนขอยดตดทขางเตยงผปวย โดยคอยๆ ใหญาตผดแลทดลองทาบอยๆ เพอใหเกดความมนใจในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยมทมสขภาพดแลอยางใกลชด 2. ระเบยบการเขาเยยมของหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม ในภาวะวกฤตญาตผดแลมกตองการอยใกลชดกบผปวย ทาใหญาตมความวตกกงวล ทางหอผปวยจงปรบเปลยนเวลาเยยมตามความเหมาะสมโดยชวงเชางดเยยม แตเปดใหเยยมชวงกลางวนเปน 2 ชวโมงและชวงเยนอก 1 ชวโมง คอ 12-14.00น. และ 17.30-18.30 น.นอกจากเวลาททางตกกงวกฤตอายรกรรมเปดใหเขาเยยมแลว ญาตคนใดตองการเขาเยยมในชวงทพยาบาล และแพทยไมไดใหการพยาบาล ทางหอผปวยยนดใหญาตเขาตามทญาตตองการ แตตองไมตรงกบเวลาทแพทย และพยาบาลกาลงปฏบตงาน 3. การใหขอมลโดยแพทย จะใหในชวงทผปวยเขามานอนในหอผปวยวนแรก และวนทผปวยมอาการเปลยนแปลง หรอถาญาตตองการพบแพทยกจะใหพยาบาลนดหมายญาต เพอพบแพทยขณะแพทยมาตรวจเยยมผปวย สวนพยาบาลจะใหขอมลของผปวยกบญาตผดแลทกวน ขนตอนการปรบปรงแผน (Re-planning) รวมกนอภปรายแกไขรปแบบ จนกวาจะไดรปแบบซงเหมาะสมทจะใชปฏบตได ผทาวจยทาการปรบปรงแผน โดยรวมกบทมสขภาพวธการสงเสรมความสามารถในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง จากการวเคราะหปญหาและอปสรรครวมกน การกระตนใหญาตผดแลมความมนใจวา สามารถดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองได เมอผปวยโรคหลอดเลอดสมองสามารถกลบไปพกฟนทบานได จากผลการปรบปรงแผนการปฏบตพบวา สงทควรปฏบตตอไป ไดแก 1. การสรางสมพนธภาพทดระหวางทมสขภาพ และญาตผดแล จากการประชมกลมครงท 1 (Planning) พบวา เมอผปวยโรคหลอดเลอดสมองเขามารกษาตวทหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม

73

ญาตผดแลมความวตกกงวลสงในหลายๆ เรอง แตปญหาทพบและทาใหญาตผดแลมความวตกกงวลมาก เมอเขามารบบรการ คอ ญาตผดแลกลวทมสขภาพตาหน “ ครงแรกทเขามาอยในตกนรสกกลววา หมอกบพยาบาลจะดหรอเปลา ” (ญาตผดแลคณเอ) “ พกลวโดนด เวลาทถามอาการของผปวยกบพยาบาลเวลาทเขาเยยมผปวย ” ดงนนการสรางสมพนธภาพทด จะทาใหญาตผดแลคลายความวตกกงวลลง มความไววางใจ ทาใหบรรยากาศทเกดขนมความเปนกนเอง ญาตผดแลสามารถระบายความคบของใจทเกดขนได “ พยาบาลทนใจดมาก ทาใหไมกงวลเรองเขามาเยยมผปวยนอกเวลา ” (ญาตผดแลคณบ) “ พยาบาลทนใหความเปนกนเองมาก ทาใหรสกอนใจ และกลาทจะถามขอมลของผปวย ” (ญาตผดแลคณซ) “ ไดพบคณหมอ เพอสอบถามอาการเกยวกบโรคของผปวย คณหมอใจด อธบายเรองโรคใหฟง ไมถอตวใหความเปนกนเองมากๆ ” ( ญาตผดแลคณด ) “ พยาบาลทนใจดทกคน ใหความเปนกนเอง และบอกอาการของผปวยทกครงทเขาเยยม ทาใหรสกสบายใจวาคนไขของเราจะไดรบการดแลเปนอยางด ” สงทตองปรบปรงแกไข ไดแก 1. การใหความรแกญาตผดแล เปนสงทตองแกไขปรบปรง จากการประชมกลมครงท 1 (Planning) พบวาญาตผดแลไมเคยทราบมากอนวาโรคหลอดเลอดสมองเปนอยางไร “ หนไมรวาแมเปนโรคนไดยงไง ” (ญาตผดแลคณด) “ อยากทราบวาโรคหลอดเลอดสมองเกดขนไดอยางไร ” (ญาตผดแลคณจ) ดงนนการใหขอมลโดยทมสขภาพ กเปนสวนหนงททาใหญาตผดแลมความวตกกงวลลดลง โดยจากการปรบปรงแผนไดใหแพทย เปนผใหขอมลในวนแรกทผปวยเขามานอนรกษาตวในหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม และใหขอมลในชวงทผปวยมอาการเปลยนแปลงจากเดมมาก หรอผปวยมอาการแยลง สวนพยาบาลจะมความใกลชดสนทสนมกบญาตผดแลมากกวาแพทย ซงญาตผดแลไดพบทกครงทเขาเยยมผปวย จะเปนผใหขอมลกบญาตผดแลทกวน “ รสกไมกงวลใจเลย ทจะเขามาดแลผปวย เพราะพยาบาลใหความเปนกนเองมากๆ และยงไดรอาการของผปวยทกวนคะ ” (ญาตผดแลคณเอฟ) “ คณหมอและคณพยาบาลไดบอกถงอาการของโรคทผปวยเปน ทาใหเขาใจมากขน ” (ญาตผดแลคณจ)

74

2. การมสวนรวมในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองของญาตผดแล จากการประชมกลมครงท 1 (Planning) ญาตผดแลสวนใหญไมมประสบการณในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ทาใหมความวตกกงวลในเรองการดแลผปวย “ หนจะตองดแลแมหนยงไงบางคะ ” (ญาตผดแลคณด) การฝกทกษะในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยทมสขภาพจะชวยฝกใหญาตผดแลสามารถดแลผปวยได เชน การเชดตว การพลกตะแคงตว การใหอาหารทางสายยาง การทากายภาพบาบด โดยการเคาะปอด และการออกกาลงกายแขนและขาใหผปวย เพอปองกนขอยดตด โดยจากการปรบปรงแผนในเรองการดแลผปวยนน เรองการเชดตวจะตองใชเวลาในการฝกปฏบตมากกวาน โดยมทมสขภาพคอยใหกาลงใจ สวนการทากายภาพบาบดนน ญาตผดแลขอชวยออกกาลงกายแขนและขาใหผปวยเพยงอยางเดยว สวนการเคาะปอดนนขอใหนกกายภาพบาบดเปนคนทาใหผปวย เนองจากกลวผปวยจะเจบและไมกลาทา หลงจากปรบปรงแผนทาใหญาตคลายความวตกกงวลลงในเรองการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และยงสามารถดแลผปวยเมอกลบไปอยบานได “ ดใจทไดฝกดแลผปวย จะไดทาเองเวลาผปวยกลบไปอยทบาน ” (ญาตผดแลคณเอ) “ ไดลองฝกการเชดตว การใหอาหารกบคนไข รสกมนใจวาถากลบไปบานเราจะสามารถดแลเองได ” (ญาตผดแลคณด) “ ไดฝกดแลผปวย ทาผดบางถกบาง แตพยาบาลกใจด พยายามสอนใหจนสามารถทาได ” (ญาตผดแลคณจ) 3. ระเบยบการเขาเยยมผปวยของหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม เนองจากระเบยบการเขาเยยมเดมของหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม ตองเขาเยยมใหตรงเวลา และใหเวลาเขาเยยมแตละครงคอนขางนอย จากการประชมกลมครงท 1 (Planning) พบวาญาตมความวตกกงวลเปนอยางมาก เพราะอยากอยใกลชดกบผปวย “ อยากใหเพมเวลาเขาเยยมใหมากกวานคะ ” (ญาตผดแลคณเอ) “ อยากใหเพมเวลาเยยมเพราะอยากอยใกลๆ กบคนไข คนไขของหนจะไดมกาลงใจ ” (ญาตผดแลคณด) การปรบเปลยนระเบยบการเขาเยยมใหม เพอใหเหมาะสมหลงจากการปรบปรงแผน พบวาทาใหญาตคลายความวตกกงวลลง “ ดจงเลยคะทสามารถเขาเยยมผปวยได 3 รอบ (ไมรวมชวงเชา) จะไดเหนผปวยมากขน และไดรอาการของผปวยตลอดเวลาเขาเยยม ” (ญาตผดแลคณเอ)

75

4. ประสานการดแลและความชวยเหลอจากบคลากรในทมสขภาพ โดยปรบปรงในสวนของการสงปรกษาเรองของการทากายภาพ และสอนญาตทากายภาพเมอผปวยพรอมโดยเรวทสดหลงผปวยเขารบการรกษาตว ผวจยสรปการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวล ของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร ของผปวยกงวกฤตอายรกรรมชน 4 สดทายกลาวขอบคณ และกลาวลาเปนการสนสดขนตอนการดาเนนการวจย การดาเนนการวจยไดพฒนารปแบบตามกระบวนการดงกลาว กบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ผวจยและทมสขภาพเหนควรนารปแบบทไดไปใชในการปฏบตตอไปสรปได ดงน รปแบบการจดการลดความวตกกงวล ของญาตผ ปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบรทไดพฒนาขน มลกษณะทสาคญ 5 ประการ ดงน 1. การสรางสมพนธภาพกบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง มการยอมรบการเปนปจเจกบคคลของญาตผดแลผปวย มการทางานรวมกนเปนทมระหวางญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและทมสขภาพ เพอคนหาปญหาไดตรงกบความตองการของญาตผดแล รวมกนเกดความตอเนองและยงยน 2. การใหความร และฝกทกษะอยางตอเนอง การใหความรเรองการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ซงญาตผดแลบางรายไมเคยทราบมากอน โดยการใหแพทยผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เปนผใหความรกบญาตผดแล ใชเวลาประมาณ 15 นาท 3. การมสวนรวมในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองของญาตผดแล และทมสขภาพมการสงเสรมใหญาตผดแลมสวนรวมในการตงเปาหมายการรกษารวมกน ญาตผดแลมความรในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และแกปญหารวมกน 4. การสงเสรมญาตผดแลไดเขาเยยมผปวยไดบอยครง ตามความตองการของญาตผดแล โดยไมขดกบการใหการพยาบาลของทมสขภาพ และพยาบาลทดแลผปวยโรคหลดเลอดสมองใหขอมลอาการของผปวยโรคหลอดเลอดสมองกบญาตผดแลทกวน 5. ประสานการดแลและความชวยเหลอจากบคลากรในทมสขภาพ มการประสานการดแลกบทมสขภาพ ชวยใหเกดการคดคนปญหา ความตองการ และคดคนแนวทางการแกปญหาอยางมสวนรวม สงเสรม และกระตนใหฝกปฏบตกจกรรมตามวธการการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ประเมนผลการปฏบตของญาตผดแลเปรยบเทยบกบการปฏบตทตนเองตงเปาหมายไว

76

รปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร

สะทอนการปฏบตและการปรบปรงแผน

แผนภมท 3 รปแบบการจดการลดความวตกกงวล ของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร

การจดการระบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

การประเมนความตองการของญาตผดแล และกระบวนการกลม

การสรางสมพนธภาพเชงบาบด

- การสรางสมพนธาพท ดใหเกดขนเพอใหเกด บรรยากาศแหงความ ใหวางใจ

การใหความรและการฝกทกษะอยางตอเนอง

- แพทยใหความรเรอง หลอดเลอดสมอง - พยาบาลวชาชพสอน และฝกการดแลผปวย - นกกายภาพบาบด สอนการทากายภาพ บาบด

การสนบสนน/สงเสรมในการมสวนรวมของ

ญาตผดแล - ญาตผดแลปฏบตตามท ทมสขภาพแนะนา เชน ก า ร เ ช ด ต ว ก า ร ใ หอาหารทางสายยาง และการพลกตะแคงตวผปวย - การสงเสรมญาตผดแล ไดเขาเยยมไดบอยครง

ประสานการดแลและความชวยเหลอกบทม

สขภาพ - มการประสานงานกบ ท ม ส ข ภ า พ ไ ด แ ก แพทยพยาบาลวชาชพ และนกกายภาพบาบด ในการรวมกนดแลผปวย รวมกบญาตผดแล

การจดการระบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ประเมนผล - ความวตกกงวลของญาต

ผดแลลดลง

ปฏบต และ สงเกต

บทท 5

การอภปรายผล อภปรายผล ผลการศกษาวจยครงน ผวจยไดรปแบบการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร ซงสรปไดดงน 1. สรางสมพนธภาพ คอ การสรางสมพนธภาพทดใหเกดขน การยอมรบการเปนปจเจกบคคลของการสรางสมพนธภาพเชงบาบด มการยอมรบการเปนปจเจกบคคลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ความมศกยภาพ และคณคาในตนเอง เพอใหเกดบรรยากาศแหงความไววางใจ ผลการวจยนสอดคลองกบหลกแนวคดของ (Bethesda, 1997: 1) บคคลไดรบการปฏบตอยางมศกดศร และไดรบการยอมรบ 2. การใหความรการสอน และการฝกทกษะอยางตอเนอง ในเรองการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองบางรายไมมความร และขาดทกษะในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เมอไดรบการสอนเรองโรคหลอดเลอดสมอง และการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทถกตอง ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองสามารถดแลผปวยได และมประสทธภาพ ผลการวจยนสอดคลองกบหลกแนวคดของ (Henneman & Cardin, 2002: 12-19) ครอบครว และทมสขภาพ มการทางานรวมกนอยางเสมอภาค มบทบาทในการตดสนใจ และแลกเปลยนความรบผดชอบ บคลากรในทมสขภาพมบทบาทในการเปนครฝก ผสอนใหขอมลและชวยเหลอในการดแลนนดาเนนไปไดดวยด 3. การมสวนรวมในการดแลสขภาพ ระหวางญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และทมสขภาพ การสงเสรมใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองมสวนรวมในการตงเปาหมาย

78

การรกษารวมกนขน ทาใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองมความรในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ทมสขภาพชวยสงเสรมใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไดรบความรเกยวกบโรค และการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง การไดรบการเอาใจใสดวยทาททเปนมตรจากแพทย พยาบาล และทมสขภาพอนๆ ทาใหเปนแรงจงใจใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง มสวนรวมในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางสมาเสมอ ซงสอดคลองกบแนวคดการพยาบาลทเนนครอบครวเปนศนยกลาง (Bethesda, 1997: 1) เปนวธการทยดหลกการพยาบาลภายใตการดแลผปวย และครอบครวของผปวย ขอมลสนบสนนของพนฐานของหลกการน คอ ผปวยเปนสวนหนงของระบบทงหมด ซงเราจะตองตระหนกอยเสมอ หากตองการใหเกดการพยาบาลทดทสด (Henneman & Cardin, 2002: 12-19) 4. การสงเสรมญาตผดแลไดเขาเยยมผปวยไดบอยครง ตามความตองการของญาตผดแลโดยไมขดกบการใหการพยาบาลของทมสขภาพ และพยาบาลทดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ใหขอมลอาการของผปวยโรคหลอดเลอดสมองกบญาตผดแลทกวน สอดคลองกบผลการศกษาของเฮนนแมน (Henneman, 1994 : 85-93) ซงศกษาผลการใหขอมลแกญาตผปวยภาวะวกฤต โดยวดความพงพอใจของญาตตอขอมลทไดรบ โดยการใหเขาเยยมแบบอสระ และการแจกคมอแนะนา ซงผลการศกษาพบวา ญาตมความพอใจกบการเปดเยยมโดยอสระ สวนกลมทไดทงเยยมอสระ และไดรบคมอนน จะไดรบความรและรายละเอยดขอปลกยอยทสามารถนาไปศกษาทบทวนเองได สงเสรมและกระตนใหฝกปฏบตกจกรรมการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ซงจะชวยใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองจดจา และพฒนาทกษะในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเปรยบเทยบการปฏบตกจกรรมตรงกบเปาหมายทตงไว แตถาผลการปฏบตกจกรรมไมบรรลเปาหมาย จะมาพจารณาวาเพราะเหตใดถงไมบรรลเปาหมาย เพอแกไขปญหาใหประสบความสาเรจใหได สอดคลองกบผลการศกษาขององล และไคสวาล (Engli and Kisivali, 1993: 78-85) ไดศกษาพบวา ความตองการสวนใหญประมาณรอยละ 78.5 ไดรบการตอบสนอง และบคคลทตอบสนองกคอ แพทย และพยาบาล เปนสวนใหญ 5. การประสานการดแล และความชวยเหลอจากบคลากรในทมสขภาพ ผวจยทาการประสานการดแล และการสนบสนนจากบคลากรทมสขภาพ ไดแก แพทย พยาบาล และนกกายภาพบาบด การประสานการดแลกบทมสขภาพชวยใหเกดการคนหาปญหา ความตองการและคดคนแนวทางการแกปญหาอยางมสวนรวม โดยผวจยเปนสอกลางเพอใหความตองการของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไดรบการตอบสนอง ทงนมเงอนไขวา ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตองเขามามสวนรวมในการตดสนใจ เกยวกบการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง สงเสรม และกระตนใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองปฏบตตามวธการจดการรปแบบการ

79

ลดความวตกกงวล และประเมนผลการปฏบตของญาตผ ดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมอง เปรยบเทยบกบการปฏบตทญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองตงเปาหมายไว

จากการสงเสรม และกระตนใหญาตผดแลปฏบตตามวธการจดการรปแบบการลดความวตกกงวล และประเมนผลการปฏบตของญาตผดแล เปรยบเทยบกบการปฏบตทญาตผดแลตงเปาหมายไว ญาตผดแลรบทราบปญหาของตนเอง และสามารถจดการกบปญหาของตนเองได โดยมทมสขภาพคอยใหความชวยเหลอ เปนกาลงใจและเปนทปรกษา จากการสมภาษณญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทง 6 ราย พบวา หลงการทดลองใชการจดการรปแบบการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภมในจงหวดสพรรณบร ญาตผดแลมความวตกกงวลลดลง

บทท 6

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatry action Research)ระดบการลงมอปฏบตรวมกน (Mutual collaborative approach) เพอพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง กลมตวอยางเปนญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และทมสขภาพทเกยวของกบการดแลผปวย โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร โดยใชวธการเชงคณภาพ เปนเวลา 4 เดอน ตงแตเดอนกนยายน 2554 – เดอนธนวาคม 2554 จานวนญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง 6 คน ทมสขภาพ 4 คน ประกอบไปดวย แพทย 1 คน พยาบาลวชาชพ 2 คน และนกกายภาพบาบด 1 คน รวมจานวนสมาชกกลม 10 คน โดยใชกระบวนการกลม ซงการทาวจยครงนทาจานวน 3 ครง ใชเวลาแตละครงประมาณ 1 ชวโมง และนาขอมลทไดมาดาเนนการวเคราะห สรปผลการวจย หลงเสรจสนกระบวนการกลมและการทดลองนาวธการตางๆ ทไดเรยนรจากกลมไปทดลองใชในชวงระยะเวลา 2 สปดาหแลว ผวจยสรปผลได ดงน 1. การรวมวเคราะหสถานการณ และสาเหตของปญหาความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง พบวามปญหา 3 ลกษณะ คอ ปญหาทพบจากญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองโดยตรง ปญหาทเกดจากระเบยบการเขาเยยมของหอผปวย และปญหาการใหขอมลเกยวกบอาการเปลยนแปลงของผปวยกบญาตผดแล กลาวคอ การขาดความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง และการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ญาตผปวยและผปวยโรคหลอดเลอด

สมองสวนใหญไดรบความร คาแนะนาจากทมสขภาพแตยงไมเขาใจเกยวกบโรค และการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทถกตอง ซงเปนเพราะวาขนตอนการใหความรญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไมไดมการประเมนความเขาใจ ของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ในเรองของการดาเนนโรค ระยะของโรคหลอดเลอดสมองทผปวยเปน และวธการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ไดแก การเชดตวผปวย การฝกใหอาหารทางสายยาง การพลกตะแคงตว และการทากายภาพบาบดใหกบผปวยเปนตน 2. ปญหาทเกดจากระเบยบการเขาเยยมของหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม ในภาวะวกฤตญาตผดแลมกตองการอยใกลชดกบผปวย ทาใหญาตมความวตกกงวล ทางหอผปวยจงปรบเปลยนระเบยบการเขาเยยมใหม คอ ชวงกลางวนเวลา12.00-14.00น. และชวงเยนเวลา 17.30-18.30 น. เพอใหญาตผดแลไดอยกบผปวยไดนานขนขณะเขาเยยมผปวย หากญาตผดแลตองการเขาเยยมนอกจากเวลาททางหอผปวยกาหนด ทางหอผปวยยนดใหเขาเยยมไดตามทญาตตองการ โดยไมตรงกบเวลาทแพทยและพยาบาลกาลงปฏบตงาน 3. การใหขอมลเกยวกบอาการเปลยนแปลงของผปวยกบญาตผดแล เนองจากผปวยทเขารบการรกษาทหอผปวยกงวกฤตอายรกรรมมกอยในภาวะวกฤต ญาตผดแลมกมความวตกกงวลเกยวกบอาการของผปวย การไดขอมลจากแพทยและพยาบาล จะชวยใหญาตทราบขอมลอาการเปลยนแปลงของผปวยทกวน และชวยทาใหญาตคลายความวตกกงวลลง ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและทมสขภาพ ไดรวมกนกาหนดวาการสงเสรมใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองสามารถดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไดอยางตอเนองหลงผปวยกลบบานได จะตองประกอบดวยขนตอนและเงอนไขตางๆ ซงผวจยไดสรปเปนการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร โดยมรายละเอยด ดงน 1. การสรางสมพนธภาพ คอ การสรางสมพนธภาพทดใหเกดขน การยอมรบการเปนปจเจกบคคลของการสรางสมพนธภาพ มการยอมรบการเปนปจเจกของบคคลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ความมศกยภาพ และมคณคาในตนเอง เพอใหเกดบรรยากาศแหงความไววางใจ สรางความเชอมน และไววางใจใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองกลาเขามารวมในการวจย มการทางานรวมกนเปนทม ระหวางญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและทมสขภาพ เพอคนหาปญหาไดตรงกบความตองการของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองรวมกน เกดความตอเนอง และยงยน

87

2. การใหความร สอนและฝกทกษะอยางตอเนองการใหความรในเรองโรคหลอดเลอดสมอง และการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองบางรายไมทราบมากอน โดยการใหแพทยผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เปนผใหความรกบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เพอใหมความเขาใจตรงกนทงญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและทมสขภาพ การฝกทกษะอยางตอเนองเพอใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง สามารถดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไดเกดผลสาเรจและมประสทธภาพ 3. การมสวนรวมในการดแลสขภาพระหวางญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และทมสขภาพการสงเสรมใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง มสวนรวมในการตงเปาหมายการรกษารวมกน ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองมความร และมสวนในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง คอยชวยเหลอและแกปญหารวมกนมสมพนธภาพทดระหวางญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และทมสขภาพ มความเขาใจซงกนและกน และพรอมทจะใหการชวยเหลอ ใหกาลงใจกบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ใหมความพยายามทจะดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ใหเกดผลสาเรจทมสขภาพชวยสงเสรมใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ไดรบความรเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง และการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และไดรบการเอาใจใสดวยทาททเปนมตรจากแพทย พยาบาล และทมสขภาพอนๆ ทาใหเปนแรงจงใจใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองมสวนรวมในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางสมาเสมอ 4. การสงเสรมใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ไดเขาเยยมผปวยไดบอยครงตามความตองการของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยไมขดกบการใหการพยาบาลของทมสขภาพ และพยาบาลทดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ใหขอมลอาการของผปวยโรคหลอดเลอดสมองกบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทกวน รวมทงมการสงเสรม และการกระตนใหฝกปฏบตกจกรรมตามวธการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ซงจะทาใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองจดจา และพฒนาทกษะการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เปรยบเทยบกบการปฏบตทตนเองตงเปาหมายไว ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทราบปญหาของตนเอง ญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทถกตองและตอเนอง แตถาผลการปฏบตกจกรรมไมบรรลเปาหมาย จะมาพจารณาวาเพราะเหตใดถงไมบรรลเปาหมาย หรอแกไขปญหา และยงชวยกระตนใหมความพยายามทจะดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเพมขน เพอใหประสบความสาเรจใหได 5. การประสานการดแล และการชวยเหลอจากทมสขภาพ มการประสานการดแล และความชวยเหลอจากบคลากรทมสขภาพ เพอใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไดรบการสงเสรมความสามารถในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางมประสทธภาพ การประสานการ

88

ดแลกบแพทย พยาบาลวชาชพ และนกกายภาพบาบด ในการคนหาปญหา ความตองการและหาแนวทางการแกปญหารวมกนเปนทม โดยผวจยเปนสอกลางทจะชวยใหทมสขภาพ ประสานกนใหความตองการของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไดรบการตอบสนอง ซงญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเขามามสวนรวมในการตดสนใจเกยวกบการสงเสรมการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางสมาเสมอ

ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของความวตกกงวล ในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง กอนและหลงการใชการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวล

จากการสงเสรม และกระตนใหญาตผดแลปฏบตตามวธการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวล และประเมนผลการปฏบตของญาตผดแล เปรยบเทยบกบการปฏบตทญาตผดแลตงเปาหมายไว ญาตผดแลรบทราบปญหาของตนเอง และสามารถจดการกบปญหาของตนเองได โดยมทมสขภาพคอยใหความชวยเหลอ เปนกาลงใจและเปนทปรกษา จากการสมภาษณญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทง 6 ราย พบวา หลงการทดลองใชการพฒนารปแบบการจดการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โรงพยาบาลระดบตตยภม ในจงหวดสพรรณบร ญาตผดแลมความวตกกงวลลดลง ขอเสนอแนะ ดานการปฏบตการพยาบาล 1. การมการประเมนความพรอมและปญหาดานตางๆ ของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองกอนการกาหนดเปาหมายรวมกน การวางแผนการบาบดรกษา และการตดตามประเมนผล ทงนควรดาเนนการโดยใชรปแบบการพยาบาลรายกรณ โดยพยาบาลผมความร ความชานาญเฉพาะงาน 2. ควรจดโครงการพฒนาการเรยนรดวยกระบวนการกลม (Group process and group learning) สาหรบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองและทมสขภาพ เพอใหมโอกาสพบปะพดคย และแลกเปลยนความคดเหนเกยวกบการจดรปแบบการลดความวตกกงวล ของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองทมประสทธผลและประสทธภาพ ตลอดจนการตดตามอยางตอเนอง โดยเฉพาะผปวยโรคเรอรงและมปญหาซบซอน

89

3. ในการใหความรแกญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง พยาบาลวชาชพและทมสขภาพ ตองประเมนความรและประสบการณของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง กอนการใหความรทตรงกบความตองการของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง จะชวยเพมเตมในสวนทขาด การใหขอมลทมากเกนไป อาจไมชวยใหเกดประโยชนในการปฏบตจรงในชวตประจาวน การใหความรตองเออตอการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพทมความเปนไปได สาหรบญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองแตละราย จงควรใหนวตกรรมของการใหความรทมประสทธภาพดกวาเดม ดานการบรหารการพยาบาล ควรมนโยบายและสนบสนนการจดการระบบบรการเชงรก ใหมความตระหนกถงความสาคญของการออกแบบระบบการจดการดแลผปวย และญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางย งยนดวยแนวทางการดแลทเปนเลศ (Best practice) ควรมระบบพฒนาศกยภาพของพยาบาลวชาชพ เพอใหเกดสมรรถนะในการจดการผปวย และญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองซงถอวามปญหาทซบซอน ดานการวจยทางการพยาบาล เนองจากการศกษาครงนเปนการศกษาในโรงพยาบาลศนยขนาด 602 เตยง ในจงหวดสพรรณบร จงควรศกษาในโรงพยาบาลอนทมความแตกตาง มการขยายกลมเปาหมายใหมจานวนมากขน รวมทงทาการวจยเชงทดลอง และการวจยเพอตดตามประเมนผลทยนยนผลลพธทางการพยาบาล (Nursing outcomes) ทชดเจน

90

บรรณานกรม ภาษาไทย กรมสขภาพจต. (2551). ผลการสารวจภาวะสขภาพจตของคนไทยในระดบประเทศ. นนทบร : กองแผนงาน กรมสขภาพจต. กองสถต กระทรวงสาธารณสข. (2546). สถตสาธารณสข. กรงเทพฯ : องคการวเคราะหทหาร ผานศก. กลมงานจตเวช โรงพยาบาลเจาพระยายมราช. (2551). สถตของผปวยโรงพยาบาล เจาพระยายมราช ป 2549-2551. สพรรณบร : กลมงานจตเวช โรงพยาบาล เจาพระยายมราช. กนยา วงเฮงยะฤทธ. (2549). ผลของการสนบสนนดานขอมลและอารมณตอความวตกกงวลของ

ญาตผปวยทไดรบบาดเจบจากอบตเหต. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหา บณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม.

กนยารตน มาวไล และคณะ. (2551). ความตองการและการไดรบการตอบสนองความตองการ ของญาตผปวยหอผปวยหนก โรงพยาบาลเจาพระยายมราช สพรรณบร. พทธชนราชสาร, 25(3), 16-22. กาญจนา เปส. ผลการใหขอมลอยางมแบบแผนตามความตองการตอความวตกกงวล และความ พงพอใจของมารดาทารกคลอดกอนกาหนด ทมภาวะหายใจลาบาก หอผปวยเดก 3 กลมงานเวชกรรม. ชยภมสาร, 23(4), 17-22.

กงแกว ปาจรย. (2547). การฟนฟสมรรถภาพผปวยโรคหลอดเลอดสมอง. กรงเทพฯ : บรษท แอล.ท.เพรส จากด. จรยา วทยะศภร. (2541). ครอบครวคอจดศนยกลางของการดแล. การประชมวชาการ 2541. งานการพยาบาลกมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด. กรงเทพมหานคร. จนตนา ยนพนธ. (2529). ทฤษฎการพยาบาล. กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

81

จราพร ตนตวงศพศาล. (2547). ความตองการและการตอบสนองความตองการของสมาชก ในครอบครวผปวย ทอยในภาวะวกฤต ศกษากรณโรงพยาบาลศรวชย 5. วทยานพนธ ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยครสเตยน.

จราภรณ สดทอง. (2553). ผลของกจกรรมสนบสนนทางสงคม ตอความวตกกงวลของสมาชก ในครอบครวผปวยหนก โรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการระบบสขภาพ

จฑามาศ ปญจะวสทธ และคณะ. (2536). ความตองการของญาตผปวยในภาวะวกฤต. ขอนแกนเวชสาร, 17(2), 33-43. จมพล สมประสงค. (2540). การสารวจปญหาสขภาพจตของประชาชนในเขตชมชนแออดของ เทศบาลเมองกาญจนบร. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 42(4), 184-196. เจยมจต แสงสวรรณ. (2541). โรคหลอดเลอดสมอง การวนจฉยและการจดการทางการพยาบาล. พมพครงท 2. ขอนแกน : โรงพมพศรภณฑออฟเซท. ธตมา วทานยเวช. (2540). ความตองการของสมาชกในครอบครวผปวยวกฤตตามการรบร ของพยาบาล. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาล อายรศาสตรและศลยศาสตร คณะพยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม. นพนธ พวงวรนทร. (2544). Epidemiology of stroke. ใน นพนธ พวงวรนทร. (บรรณาธการ), โรคหลอดเลอดสมอง (Stroke). พมพครงท 2 ฉบบเรยบเรยง. กรงเทพฯ : เรอนแกวการพมพ. นสรา วชโกวชแทน. (2548). ผลของโปรแกรมการฝกกชวตขนพนฐาน รวมกบการสนบสนน ดานขอมลและอารมณ ตอภาวะความกดดนดานจตใจของคสมรสผปวยโรคกลามเนอ หวใจตาย. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต บณฑตมหาวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน. พวงทพย ชยพบาลสฤษด. (2551). คณภาพการบรหารการพยาบาล. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : วพรนท พกลรตน วงศพานชย และวไล ตงสถตพร. (2548). การพฒนาคณภาพงานโดยการใหขอมลเพอ ลดความวตกกงวลของมารดาผปวยเดกภาวะวกฤต ในหออภบาลผปวยเดก (PICU). วารสารสงขานครนทร, 2(2), 15-21. ภรภทร อมโอฐ. (2550). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการดแลทบานของญาตผดแลผปวยโรค

หลอดเลอดสมอง. วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยครสเตยน.

82

มยร สขปญญารกษ และคณะ. (2541). การศกษาระดบความวตกกงวลของญาตผปวยทเขารบ การรกษาในหอผปวยหนก โรงพยาบาลพทธชนราช พษณโลก. พทธชนราชเวชสาร, 15(2), 115-119. วงรตน ใสสข. (2544). ความตองการทางดานจตวญญาณและการปฏบต เพอตอบสนองความ ตองการทางดานจตวญญาณของญาตผปวยวกฤต. วทยานพนธปรญญา

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

วมลรตน ภวราวฒพานช. (2535). การสารวจความตองการของญาตผปวยในหออภบาล ผปวยหนก โรงพยาบาลสงขลานครนทร. สงขลานครนทรเวชสาร, 10(4), 313-317. สภาบนรบรองคณภาพโรงพยาบาล. แบบประเมนตนเองตามมาตรฐาน HA. ครงท 3. กรงเทพฯ : บรษท ดไซร จากด, 2543. สมจต หนเจรญกล. (2530). การชวยเหลอผปวยในการปรบตวตอภาวะวกฤตของชวต. ในสมจต หนเจรญกล (บรรณาธการ). การพยาบาลอายรศาสตร. กรงเทพฯ : เอเชยเพรส. สรเกยรต อาชานภาพ. (2552). ตาราตรวจโรคทวไป. กรงเทพฯ : พมพด กรงเทพ. สวพร จนทรเจษฎา. (2548). ผลของการจดการรปแบบการใหขอมลแกสมาชกในครอบครวผปวย โรคหลอดเลอดสมองตอความวตกกงวลของครอบครวและความพงพอใจในการจดการ รปแบบของพยาบาลหอผปวยวกฤตโรงพยาบาลพญาไท 1. วทยานพนธปรญญา พยาบาลศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยกรงเทพฯ. อภรมย เวชภต. (2545). แนวทางการรกษาโรคหลอดเลอดสมองตบ หรออดตนสาหรบแพทย (Clinical Practice for ischemic stroke). กรงเทพฯ : สถาบนประสาทวทยา กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. อรญญา ศรคาซาว. (2549). ผลของการสนบสนนดานขอมลและอารมณตอความวตกกงวลของ สมาชกครอบครวของหอผปวยในหอผปวยหนก โรงพยาบาลจอมทอง จงหวดเชยง ใหม. วารสารสงขลานครนทร, 2(2), 15-21. อารย บญบวรรตนกล. (2538). ความวตกกงวล ความตองการและการตอบสนองความ ตองการทไดรบของญาตผปวยหนกในหนวยบาบดพเศษ. วทยานพนธปรญญาพยาบาล ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลผใหญ คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย มหดล.

83

อไรพร พงศพฒนาวฒ. (2532). ความตองการของญาตผปวยภาวะวกฤต. วทยานพนธปรญญา วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาพยาบาลศาสตร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล. ภาษาองกฤษ Aquilera, D.C & Messick, J.M. (1978). Crisis Intervention. In Theory and Methodology 3rd ed.. Saint Louis : The C.V. Mosby Company. pp.1-31. Barrell, L.M. (1974). Crisis Intervention parthership in problem solving. Nursing Clinics of North America, 9(3), 5-6. Bruce B. & Ritchie J. (1997). Nurse’s practice and perceptions of family-centered care. Journal of Pediatric Nursing, 12(4), 214-222.. Bateman, T.S. and Snell, S.A. (2002). Management : Competing in the new era. 5th ed. Boston : McGraw-Hill. Bethesda. (1997). Family-Centered Care retrieved July 17,2011, from http:// www. family-centered. Health Care. html Bokinskie, I.C. (1992). Family conferences : A method to diminish transfer anxiety. Journal of Neuroscience Nursing, 24(6), 129-133. Bond, A.E. and other. (2003). Need of Family Members of Patients with Severe Traumatic Brain Injury Implecations for Evidence-Based Practice. Critical Care Nurse, 23(4), 63-72. Burgess, A.W. & Balwin, B.A. (1978). Crisis Intervention theory and Practice. In A Clinical Handbook. New Jersey : Prentice-Hail. pp.145-154. Callahan, H.E. (2003). Families dealing with advanced heart failure. Critical Care Nurse Quarterly, 26(3), 230-243. Clochesy, J.M., et al. (1993). Critical Care Nursing. Philadelphia : WB Saunders company. Close, A. (1988). Patient Education : A Literater Review. Journal of Advance Nursing, 13(3), 203-213. Daley, L. (1984). The perceived immediate needs of families with relatives in the intensive care setting. Heart & Lung, 13(5), 231-237.

84

Date, E., et al. (1987). Familier faces. Nursing Times, 83(9), 26-27. Davis , L.L. & Cox Rp. (1985). Using Interventive Question to empower family Decision Making. Dimensions of Critical Care nursing, 14(1), 48-55. Dunkel , J. & Elsendrath S. (1983). families in the intensive care unit : their effect or staff. Heart & Lung, 12(3), 258-261. Eberly, T.W., et al. (1985). Parental stress after the unexpected admission of a chil to the intensive care unit. Critical Care Quarterly, 8(6), 57-65. Engli, M. & Farmer, K.K. (1993). Needs of the family members of critically ill patients and without acute brain injury. Journal of Neurosurgical Nursing, 25(4), 78-85. Epperson, M.M. (1977). Family in sudden crisis : Process and Intervention in a Critical Care Center. Social Work and Heart Care, 2(Spring), 265-273. Fanzan, D.T. (1991). Reintegration for Stroke Survivors: Home and Community Considerations. Nursing Clinics of North America, 20(4), 1037-1047. Farrell, M.F. (1992). The most Important needs of parent of Critically ill Children : parent perceptions. Intensive Critical Care Nurse, 8(9), 130-139. Fawectt, J. (1975). The family as a living open system : An emerging conceptual framework for nursing. International Nursing Reviews, 32(7-8), 113-116. Gaglione, K.M. (1984). Assessing and intervening with families of CCU patient. Nursing Clinics of North America, 19(3), 427-432. Gomez, E.A., Gomez, G.E. & Otto , D.A. (1984). Anxiety as a human emotion : Some basic comceptual Method. Nursing Forum, 21(1), 38-41. Gorman, L.M., Sultan, D.F. & Raines , M.L. (1996). Davis, s Manual of Psychosocial Nursing in General Patient Care. Philadephia : F.A. Davis. Hadovanic, B.H., et al. (1984). Family crisis intervention program in the medical intensive care unit. Heart & Lung, 13(5), 243-249. Hampe, S.O. (1975). Needs of the grieving spouse in a hospital setting. Nursing Research, 24 , 113-120. Henneman, E.A. & Cardin, S. (2002). Family-Centered Critical Care : A Practical Approach to Making IT Happen. Critical Care Nurse, 22(6), 12-19.

85

Hughes, F., K. Bryan & L. Robbins. (2005). Relative Experiences of Critical Care. Nursing in Clitical Care, 10(1), 23-30 . Jamerson, P.A., et al. (1989). The Experiences of Families with the Relative in The Intensive Care Unit. Heart & Lung, 25(6), 467-474. Johnson. S. H. (1986). 10 ways to help the family of a critically ill patients. Nursing, 8(6),16.

Kelly- Heidenthal, P. (2003). Nursing leadership and management. Australia : Thomson Delmar Learning. Kirschbaum, M.S. (1990). Needs of critically ill children. Dimension of Critical Care. Nursing, 9(6), 344-352. Kosco, M. & Warren, N.A. (2000). Critical Care Nurses Perception of Family Needs as Met. Critical Nurse Quarterly, 23(2), 60-72. Lader, M., et al. (1971). Clinical Anxiety. New York : Grune and Stratton. Lazurus, R.S. & Folkman , S. (1984). Stress, Appraisal and Coping. New York : Springer Publishing. Lohan J.A. & Murphy S.A. (2000). family functioning and family typology After and

Adolescent or Yong Adult,s. Sudden Violent Death. Journal of Family Nursing, 8(1), 32-49.

Mackay, S. (1989). Stroke patients’ of hospital nursing care. In Home health care nursing. Philadelphia : W.B. Saunders. Marquis, B.L. and Huston, C.J. (2006). Leadership roles and management functions in nursing : Theory and application. 5th ed. Philadephia: Lippincott Williams & Wilkins. Martinson, I.M., et al. (1986). Woman in health & illness lift experiences and crisis. Philadephia : W.B. Saunders. Martinson, I.M. & Janosik, E.H. Crisis intervention. In J.R. Miller & E.H. Janosik (Eds.). Family-Focused Care. New York : McGraw-Hill. pp.303-317. Mathis, M. (1984). Person needs of family member of critically ill patients with and without acute brain injury. Journal of Neurosurgical Nursing, 16(2), 36-44. Molter, N.C. (1979). Needs of relatives of critically ill patients : a descriptive study. Heart & Lung, 8(2), 332-339.

86

Mower, D.M. (1997). Brain attack: Treating acute ischemia. Nursing, 3(3), 34-39. Nanda, M. (1984). Nursing Diagnosis Category. New York : Publishing. Norris, L.O. & Grove, S.K. (1986). Investigation of selected psychosocial needs of families Member of critically ill adult patients. Heart & Lung, 15(2), 194-199. Peirce. (1992). Needs of the family during critically illness of elderly patients. Critical Care Nursing Clinics of North America, 4(12), 597-606. Prowse, M.D. (1984). Needs of Family Members of Patients as Perceived by Family Members and Nurses an Intensive Care Unit : An Exploratory Study. Heart & Lung, 13(5), 310-311. Richmond, T.S. & Craig, M. (1986). Family-centered care for the neurotrauma patient. Nursing Clinics of North America, 21, 641-651. Robbins, S.P. (2001). Organizational behavior. 9th ed. New Jersey: Prentice Hall International. Rodger, C.D. (1983). Needs of relatives of Cardiac Surgery patient During the Critical Care phase. Focus on Critical Care, 10(10), 50-55. Roussel, L. (2002). Theory of nursing management. In R.C. Swansburg and R. J. Swansburg

(eds.). Introduction to management and leadership for nurse managers. 3rd ed.. Boston: Jones and Bartlett Publishers. pp. 22-23.

Shives, L.R. (1994). Basic concepts of phychiatric mental health nursing. 3rd ed. Philadephia : J.B.Lippincott. Simpson, T. (1991). Critical care patients perceptions of visits. Heart & Lung, 20(11), 681-688. Spilberger, D.C. (1972). Anxiety as An Emotional Stage. In Current Trends in Theory and Research. New York : Academic Press. pp.23-29. Spilberger, D.C. (1983). Manual for The Stage-Trait Anxiety Inventory. CA. : Consulting Psychologists Press. Spilberger, D.C. and others. (1970). STAIMANUAL. CA. : Consulting Psychologists Press. Stillwell, S.B. (1984). Importance of visiting needs as perceived by family members of patients in the intensive care unit. Heart & Lung, 13(5), 238-242. Stroke, R. (1983). Impact of disability on families of stroke clients. Journal of Neurosurgical Nursing, 15(6), 360-366.

87

Sullivan, E.J. & Decker, P.J. (1992). Effective management in nursing. CA. : Addison Wesley. Swansburg, R.C. (2002). Critical thinking. In R.C. Swansburg and R.J. Swansburg (eds.).

Introduction to management and leadership for nurse managers. 3rd ed.. Boston: Jones and Bartlett Publishers. p.1.

Taban, H.A. & Cesta, T.G. (1994). Developing case management plans using a quality improvement model. Journal of Nursing Administration, 24 (12), 49-57 Taylor, C., Lillis, C. & Lemere, P. (1986). Fundamental of nursing. In The art and science of nursing care. Philadephia : J.B.Lippicott. pp.287-294. Taylor, R.S. (1986). Value – added processes in information systems. Norwood, NJ : Ablex. Tomey, A.M. & Aligoos, M.R. (1998). Nursing theories and their work. 4th ed.. MO : Year Book. Tracy, J.,S. Fowler & K. Magarelli. (1999). Hope and anxiety of individual family members of citically ill adults, Applied Nursing Research, 12(3), 121-127 . Walker, A.E., Robins, M. & Weinfeld, F.D. (1981). Clinical finding. In F.D. Weinfeld. (Ed.). Stroke, 12(1), 13-44. Watson, L.D. & Quinn, D.A. (1998). Stage of stroke : A model for stroke rehabilitation. British Journal of Nursing, 7(11), 631-640. World Health Organization. (2003). Hightlight on health in United Kingdom. retrieved September 17,2011, from http: //www.euro.who.int/decument/e 88530.pdf

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

รายชอผทรงคณวฒ

รายนามผทรงคณวฒ

รายนามผทรงคณวฒในการตรวจสอบคณภาพของแนวคาถามปลายเปดทใชในการสมภาษณ และประชมกลม 1. นายแพทยวทยา นนทยกล ตาแหนง นายแพทยชานาญการพเศษ (ดานอายรศาสตร) โรงพยาบาลเจาพระยายมราช 2. แพทยหญงวรวรรณ จรธรรมภญโญ ตาแหนง นายแพทยชานาญการพเศษ (ดานอายรศาสตรประสาท) โรงพยาบาลเจาพระยายมราช 3. นางณาตยา ขนนทอง ตาแหนง พยาบาลวชาชพชานาญการพเศษ

(หอผปวยกงวกฤตอายรกรรม) โรงพยาบาลเจาพระยายมราช

ภาคผนวก ข

เครองมอทใชในการวจย (เชงคณภาพ)

เครองมอสาหรบเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ : Matrix คาถามการวจย Reserch Question รปแบบการพฒนาโปรแกรมการลดความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง เปนอยางไร รปแบบการลดความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง มประสทธภาพหรอไม ตอนท 1 คาถามเชงลก (การวางแผน)

หวเรอง คาถามหลก (Main Question) คาถามตดตาม (Follow up) แหลงขอมล ญาตผดแลผปวย โรคหลอดเลอดสมอง ความรและความเขาใจในเรองโรคหลอดเลอดสมอง ความตองการความชวยเหลอในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

1. ทานมความรและเขาใจโรคหลอดเลอดสมองอยางไร 2. อะไรททานตองการทราบเกยวกบโรคหลอดเลอดสมอง 1. ปญหาเหลานนสามารถแกไขไดโดยใคร วธใด 2. ทานตองการความชวยเหลอจากใครบาง ในการแกปญหาเรองการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

ทานเขาใจวาโรคหลอดเลอดสมองเกดขนได อยางไร ทานเขาใจวาโรคหลอดเลอดสมองจะทาใหผปวยมอาการผดปกตอะไรไดบาง ทานตองการความชวยเหลอจากใครททาใหทานสามารถดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ไดอยางถกตอง

ญาตผ ด แลผ ป วยโรคหลอดเลอดสมอง

หวเรอง คาถามหลก (Main Question) คาถามตดตาม (Follow up) แหลงขอมล ทมสหสาขาวชาชพ ความรและความเขาใจในเรองโรคหลอดเลอดสมอง

1. ในฐานะแพทย พยาบาล นกกายภาพบาบด ทานมประสบการณในการดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมองไดอยางถกตอง อยางไร 2. ทานคดวาปญหาในการดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมอง คออะไร 3. ทานคดวาการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไมถกตอง และไมตอเนองจะสงผลกระทบอยางไร

- วธการสนบสนนใหญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองเขาใจโรค และสามารถดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไดตอเนองทาอยางไร - ทานพบปญหาในการดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองอยางไร - ผลกระทบจากทผานมาไมสามารถดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองไดอยางถกตอง และตอเนองคออะไร

ทมสหสาขาวชาชพ

ตอนท 2 เปนการดาเนนตามแผน ทดลองปฏบตและเฝาสงเกตแนวคาถามในกระบวนการกลม การพบกลมครงท 1 : วตถประสงค

1. วเคราะห/อภปรายประเดนปญหาของความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ในมมมองของผใหบรการและรบบรการ (ผวจยนาเสนอปญหาจากการสมภาษณ กอนการเขากลม)

2.รวมกนหาแนวทางการแกปญหาของความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง โดยใชแนวคดเกยวกบความวตกกงวล

หวเรอง คาถามหลก (Main Question) คาถามตดตาม (Follow up) แหลงขอมล 1. ทานไดตงเปาหมายหรอมเปาหมายความร

ความเขาใจเรองโรคหลอดเลอดสมอง และสามารถดแลผ ปวยไดอยางถกตอง และตอเนองไดอยางไร 2. ทานไดรบการตอบสนองความตองการไดครบถวนอยางไร 1. ทานประเมนตนเอง และเปรยบเทยบการปฏบตกจกรรมของตนเองไดถกตองตรงกบเปาหมายทกาหนดไวหรอไม อยางไร

- ทานมความรความเขาใจในเรองโรคหลอดเลอดสมองอยางไร - การดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมองไดถกตองททานต งเปาหมายไว ใครใหความชวยเหลอทานอยางไร - ทานไดรบการตอบสนองความตองการตางๆ อยางไร

- ญาตผ ดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมอง - ทมสหสาขาวชาชพ

ตอนท 3 การสะทอนการปฏบต (Reflecting) การพบกลมครงท 2 : วตถประสงค เพอสะทอนถงความรสกของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และทมสขภาพเพอใหเขาใจสถานการณการลดความ วตกกงวล ปจจยสงเสรม และอปสรรคในการปรบเปลยนรปแบบ กลวธการสงเสรมความสามารถในการลดความวตกกงวลในญาต ผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง และสามารถระบวธการ และความรทไดจากการปฏบต

หวเรอง คาถามหลก (Main Question) คาถามตดตาม (Follow up) แหลงขอมล การลดความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง

กลวธการสงเสรมการลดความวตกกงวลในญาตผ ดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมอง มประสทธภาพอยางไร

1. ทานมความพงพอใจในการลดความวตกกงวลของตนเองอยางไร 2. รปแบบนสงเสรมใหทานลดความวตกกงวลไดอยางไร 3. รปแบบนสงเสรมใหทานมสขภาพดขนอยางไร 4. รปแบบนสงเสรมใหผปวยของทานอาการดขนอยางไร 5. ความเปนไปได/สะดวกในการนารปแบบนไปใชในระยะตอไป 6. เงอนไขในการนารปแบบนไปใชคออะไร

- ญาตผ ดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมอง - ทมสหสาขาวชาชพ

ตอนท 4 การปรบปรงแผน (Re-Planing) และการปฏบตขนตอนตามวงจรเดม การพบกลมครงท 2 : วตถประสงค เพอนารปแบบการจดการตนเองตอความสมาเสมอของการลดความวตกกงวล

หวเรอง คาถามหลก (Main Question) คาถามตดตาม (Follow up) แหลงขอมล แนวทางการปรบปรง รปแบบการลดความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง แนวทางการนา โปรแกรมนไปใชในระบบบรการผปวยของโรงพยาบาลเจาพระยา ยมราช

1 . ควรมการปรบปรงข นตอนกระบวน /โปรแกรมนหรอไม อยางไร 1. ทานมความคดเหนอยางไรตอกระบวนการ/โปรแกรมนไปใชกบญาตผ ดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมองของโรงพยาบาลเจาพระยายมราช 2. ทานมความพงพอใจตอโปรแกรมการลดความวตกกงวลในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองหรอไม อยางไร

1. ทานจดการตนเองอยางไรในการลดความวตกกงวล 2. ควรปรบโปรแกรมการลดความวตกกงวลอยางไร 1 . ทานคดว า มความเ ปนไปไดห รอไม อยางไร 2. เมอนาโปรแกรมนไปใชในญาตผดแลผปวยกลมโรคเรอรงอนๆ ในโรงพยาบาลเจาพระยายมราช ไดหรอไม 3. เมอนาโปรแกรมนไปใชในญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมองในโรงพยาบาลชมชนอนๆ ไดหรอไม

- ญาตผ ดแลผ ปวยโรคหลอดเลอดสมอง - ทมสหสาขาวชาชพ

ภาคผนวก ค

คาชแจง และแบบพทกษสทธของผเขารวมการวจย

คาชแจง และแบบพทกษสทธของผเขารวมการวจย เนองจาก ดฉน นางเบญจพร รตนปรชากล นกศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑตสาขา วชาการจดการพยาบาล มหาวทยาลยครสเตยน กาลงอยในระหวางการพฒนาเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล สาหรบวทยานพนธเรอง “การจดการรปแบบการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง” ดฉนใครขอความรวมมอจากทานในการเขารวมการวจยในครงน เพอพฒนาการจดการรปแบบการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ซงมขนตอนการเขารวมวจย ประกอบดวย 4 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 เปนขนตอนการวางแผน และการสารวจปญหาเบองตน ขนตอนท 2 เปนการดาเนนการตามแผน ทดลองปฏบต และเฝาสงเกต ขนตอนท 3 เปนขนตอนการสะทอนการปฏบต ขนตอนท 4 มการปรบปรงแผน และการปฏบตขนตอนตามวงจรเดม จนกวาจะไดพฒนาการจดการรปแบบการลดความวตกกงวลของญาตผดแลผปวยโรคหลอดเลอดสมอง ซงเหมาะสมทใชปฏบตได ครงนผวจยจะเกบรกษาขอมลของทานไวเปนความลบ และจะไมมผลกระทบใดๆ ตอทาน รวมทงสทธประโยชนในการรบการรกษาพยาบาลแตอยางใด ขอมลทไดจะเปนประโยชนในการนามาปรบปรง และพฒนาคณภาพการบรการสขภาพตอไป หากทานยนดเขารวมการวจยในชวงแรก และมเหตขดของในการเขารวมการวจยในระยะตอมา ทานมสทธทจะถอนตวจากการวจยไดโดยไมมขอแมใดๆ หากมขอสงสยใดๆ เกยวกบการศกษาครงน ดฉนยนดตอบขอซกถามตลอดเวลา ดฉนหวงวาคงจะไดรบความอนเคราะหจากทานเปนอยางด และขอขอบพระคณมา ณ โอกาสน

เบญจพร รตนปรชากล ผวจย

สาหรบผเขารวมวจย ขาพเจาไดอาน หรอไดรบคาอธบายตามรายละเอยดขางบนครบถวน และมความเขาใจเปนอยางด ( ) ยนดเขารวมวจย ( ) ไมยนดเขารวมวจย

ลงชอ............................................... วนท...........เดอน.........................2555

ประวตผวจย

ชอ-สกล เบญจพร รตนปรชากล วนเดอนปเกด 11 กรกฎาคม 2517 สถานทเกด จงหวดสพรรณบร ประวตการศกษา - ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภชนสง วทยาลยพยาบาล บรมราชชนนจกรรช พ.ศ. 2543

- หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการการพยาบาล มหาวทยาลยครสเตยน พ.ศ. 2555

ตาแหนงและสถานทปฏบตงานปจจบน พยาบาลวชาชพชานาญการ ตกกงวกฤตอายรกรรม ชน4 โรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร