หนวยการเรยนรท 8แผนสาหรบการจดการภาวะฉกเฉน

ทางสาธารณสข

วตถประสงคการเรยนร

1. เพอใหทราบถงประโยชนของแผนในการจดการภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

2. เพอใหเกดความร ความเขาใจเกยวกบลกษณะของแผน ชนดของแผนสาหรบการจดการภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

3. เพอใหทราบความหมายของการซอมแผน ชนดของการซอมแผน และการนาแผนไปสการปฏบต

ขอบเขตเนอหา

1. ประโยชนและการแบงประเภทของแผนสาหรบการจดการภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

2. แผนสาหรบการจดการภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข• แผนปฏบตการสาหรบทกภยอนตราย (All-Hazards Plan: AHP)

• แผนประคองกจการ (Business Continuity Plan: BCP) และแผนระดมทรพยากรดาน

กาลงคน (Surge Capacity Plan)

• แผนเผชญเหต (Incident Action Plan: IAP)

• มาตรฐานการปฏบตงาน (Standard Operating Procedures: SOPs)

3. การซอมแผนและการนาแผนไปใชประโยชน

ประโยชนของแผน

ประโยชนของแผน

มอะไรบาง?

ประโยชนของแผน

5

ปจจบน อนาคต

ภยคกคามดาน

สาธารณสขการกอการราย

ภาวะวกฤต

ของโลก

อบตเหตงบประมาณจาก

รฐบาล

ความไมแนนอน/ความคลมเครอ

เทคโนโลย

นโยบาล

รฐบาล

ความเปนไปได

ทางกฎหมาย

ทกหนวยงานตองเผชญกบความไมแนนอน/ความคลมเครอ!

ภยอนๆ

ภยพบต

ธรรมชาต

• ชวยลดความคลมเครอทตองเผชญ

• ชวยไมใหเกดความซาซอน หรองานท

ไมมผรบผดชอบ ภายใตการทางาน

รวมกน

• สามารถตอบโตไดอยางมประสทธภาพ

• ชวยลดความเสยหายทเกดขนจากโรค

และภยสขภาพ

• ชวยควบคมและตดตามการทางาน

ความลมเหลวทจะเตรยมพรอม.... คณกาลงเตรยมความพรอมทจะลมเหลว

Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand

7

“ถาใหเวลา 6 ชวโมงกบฉนในการ

ตดตนไม ฉนจะใชเวลา 4 ชวโมง

แรกในการลบขวานใหคม”

อบราฮม ลนคอลน

ระดบของแผน: แผนตอบโตภาวะฉกเฉนม 3 ระดบ

ระดบยทธศาสตร/กลยทธ (Strategic)

เนนทเปาหมาย วตถประสงคของนโยบายและแนวทางโดยรวมขององคกรเปาหมาย Strategic Plan

ระดบปฏบตการ (Operational)

บทบาทและหนาทความรบผดชอบ ภารกจ การบรณาการ

และการดาเนนการ

ภารกจ

All-Hazards Plan

(AHP)

Business Continuity Plan

(BCP)

ระดบยทธวธ/กลวธ (Tactical)

บคลากร เครองไมเครองมอและอปกรณ การบรหาร

จดการทรพยากร และพนธกจ

กจกรรม

Incident Action Plan

(IAP), Standard

Operating Procedure

(SOP)

ตวอยาง: แผนระดบยทธศาสตรยทธศาสตรท 2 การเสรมสรางความเขมแขงของระบบ

จดการภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

Strategic Planning Process Overview

Step 1: Organizational AssessmentStep 2: Organizational Mission and Vision StatementStep 3: ObjectivesStep 4: InitiativesStep 5: TasksStep 6: Measures

Objectives, Initiatives, and TasksObjective Defined: A proximal outcome that contributes towards a goal.Initiatives Defined: An activity identified to achieve an objective.Task Defined: Specific assignments or responsibilities assigned to individuals within an initiative

Examples: Objective 1: Have current contingency plans for the top 5 national threats by the end of the calendar year.

Initiative 1.1: Develop a plan for anthrax and update the plan for chemical release.Task 1.1.1: Person X will lead and coordinate the development of the Anthrax Plan.Task 1.1.2: Person Y will lead and coordinate updates for the Chemical Release Plan.

Initiative 1.2: Update contingency plans for influenza, rabies and yellow fever. Task 1.2.1:Task 1.2.2:

11

แผนปฏบตการสาหรบทกภยอนตราย All-Hazards Plan (AHP)

• กรอบแนวทางทหนวยงานจดทาเพอเตรยมความพรอมตอภาวะฉกเฉน และวางแผนในการปฏบตการตอบโตตอโรคและภยสขภาพทสงผลกระทบทางสาธารณสข ซงเปนภยทเกดขนเองตามธรรมชาต หรอมนษยเปนผกระทา

• AHP ไมไดอธบายรายละเอยดทกกจกรรมในการตอบโต แตจะระบถงแนวคดสาหรบการปฏบตการ

โครงสรางหนวยงานทรบผดชอบ

การบงคบบญชา ควบคม ประสานงาน

การรวบรวม วเคราะห และกระจายขอมล

แผนการตดตอสอสาร

การบรหารจดการ การเงน และการสงกาลงบารง

ภาคผนวก แนบแผนจาเพาะตอโรคและภยสขภาพ (Hazard Specific Plan)

All-Hazards Response Framework

Avian

Flu

Zika

MERS-

Cov

Event 1

Event 2

Event 3

All-Hazards Plan

Hazard Specific Plans

Incident Action

Plans

แผนปฏบตการสาหรบทกภย

อนตราย (AHP) กรมควบคมโรค

ภยจากโรคตดเชอ

(Biological)

ภยจากสารเคม

(Chemical Events)

ภยธรรมชาตและสงแวดลอม

(Natural & Environmental

Events)

ภยจากอบตเหต/การบาดเจบ

และการกอการราย/วนาศกรรม

(Explosion & Trauma events)

ภยจากรงส

(Radiological

Events)

โรคและภยจากชมนมชนและการ

กอการจลาจล

โรคไขเลอดออก

โรคตดเชอไวรสซกา

โรคตดเชอทางเดนหายใจ

ตะวนออกกลาง

อบตเหตหมทางนา

การบาดเจบจากการจราจรชวง

เทศกาลสาคญ

อหวาตกโรค

อาหารเปนพษจากเชอไวรส

โรคมอ เทา ปาก

โรคพษสนขบา

โรคไขหวดใหญ

แอมโมเนยรว

โรคไขหวดนก

สถานการณจากมลพษ

หมอกควน

โรคและภยสขภาพใน

สถานการณอทกภย

Plan

Ann

exes

App

endi

ces

แผนจาเพาะตอโรคและภยสขภาพ (Hazard Specific Plan: HSP)

• แผนประคองกจการ หมายถง แผนงานทเปนลายลกษณอกษร โดยกาหนดขนตอน

และวธการดาเนนการทชดเจน เพอรองรบหรอเรยกคนการดาเนนงานใหกลบสภาวะ

ปกต

• เปนการสรางความมนใจวาการปฏบตงานปกตสามารถดาเนนงานไดอยางตอเนอง

แผนประคองกจการ (Business Continuity Procedure: BCP)

“แผนประคองกจการตองครอบคลมทกภารกจงาน

ทสาคญและจาเปนในองคกร”

กระบวนการจดทา BCPRisk Assessment

Impact Analysis

Strategy

Risk Treatment (RT)

Incident Response (IR)

Business Continuity Plan (BCP)Warnning Communication Testing & Exercise

Recovery Plan

แผนระดมทรพยากรดานกาลงคน (Surge Capacity Plan)

แบงออกเปน 2 สวน• สวนท 1 ผลจากการทา Business Impact Analysis (BIA) เพอหา critical function

ของหนวยงาน และจานวนบคลากรทจาเปนตองปฏบตงานตาม critical function

• สวนท 2 ทะเบยนรายชอบคลากรสารองทไมไดอยใน critical function ของหนวยงาน เพอปฏบตการในภาวะฉกเฉนตามสมรรถนะของบคลากรนนๆ (ตามระดบความรนแรงของเหตการณ)

ภาวะฉกเฉนระดบ 1ภาวะปกต ภาวะฉกเฉนระดบ 2 ภาวะฉกเฉนระดบ 3 ภาวะฉกเฉนระดบ 4

การเตรยมการตามระดบภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

การตดตามและประเมน

สถานการณ

การจดทาแผน

การสารองเวชภณฑ

อปกรณและเครองมอ

การซอมแผน

กลมตระหนกรสถานการณ

ผจดการงานตระหนกร

สถานการณ

ผจดการศนยปฏบตการ

ผปฏบตงานหลกในศนย

ปฏบตการ

ผเชยวชาญเฉพาะดาน

เฝาระวงใกลชดขน

ทาการวเคราะห Mission

ประสานงานกบหนวยงาน

ทเกยวของอนๆ

พฒนาแผนเผชญเหต

เตรยมพรอมกาลงคน

กาลงคนเหมอนกบภาวะ

ปกต แตเพม

มการแจงและเพมจานวน

ผเชยวชาญเฉพาะดานเขา

มารวมตดตามและประเมน

สถานการณ

มการแตงตงผบญชาการ

เหตการณ และปฏบตงานตาม

โครงสรางของระบบบญชาการ

เหตการณ

ปฏบตการฉกเฉนตามแผน

เผชญเหต

กาลงคนเหมอนระดบท 1

บวก

มการเพมกาลงคนเขามาใน

ระบบบญชาการเหตการณ ไม

นอยกวารอยละ10 ของ

กาลงคนของแตละหนวยงาน

มการแตงตงผบญชาการ

เหตการณ และปฏบตงานตาม

โครงสรางของระบบบญชาการ

เหตการณ

ปฏบตการฉกเฉนตามแผน

เผชญเหต

กาลงคนเหมอนระดบท 1

บวก

มการเพมกาลงคนเขามาใน

ระบบบญชาการเหตการณ ไม

นอยกวารอยละ 25 ของ

กาลงคนของแตละหนวยงาน

มการแตงตงผบญชาการ

เหตการณ และปฏบตงานตาม

โครงสรางของระบบบญชาการ

เหตการณ

ปฏบตการฉกเฉนตามแผน

เผชญเหต

ใหทกหนวยงานหยด

การปฏบตงานทไมใชงานท

สาคญและจาเปนตอง

ดาเนนการ เพอใหบคลากร

ทงหมดเขารวมปฏบตการ

ฉกเฉน

Plan Development Process

Plan Development Process

Find the Solution: A Fox, A Chicken, and a Sack of Grain

21

• With your help, a fox, a chicken, and a sack of grain must cross a river with only one of them at a time.

• If you leave the fox with the chicken, he will eat it; if you leave the chicken with the grain, he will eat it.

• So, how can you get all three across safely?• Work in groups to find the solution. • Time: 10 minutes

มบาน 5 หลง ทาส 5 สแตกตางกน แตละหลงมคนอาศยอยหนงคน แตละคนมสญชาตตางกน เจาของบานทง 5 ดมเครองดมคนละชนด เลนกฬาไมเหมอนกน และสตวเลยงคนละชนด ไมมเจาของบานคนใดทมสตวเลยงชนดเดยวกน เลนกฬา หรอดมเครองดมทเหมอนกน

ขอเทจจรงมดงน

1. คนองกฤษอาศยอยในบานหลงสแดง2. คนสวเดนเลยงสนข3. คนเดนมารกดมชา4. บานสเขยวอยทางซายมอของบานหลงสขาว5. เจาของบานสเขยวดมกาแฟ6. คนเลนฟตบอลเลยงนก7. เจาของบานสเหลอเลนเบสบอล8. ชายทอยบานหลงตรงกลางดมนม9. คนนอรเวยอาศยอยในบานหลงแรก10. ชายทเลนวอลเลยบอล อาศยอยถดจากชายทเลยงแมว11. ชายทเลยงมาอยถดจากชายทเลนเบสบอล12. เจาของบานทเลนเทนนสดมเบยร

ปรศนาของ...ไอสไตน

ถามวา ใครเปน

เจาของปลา ?

13. คนเยอรมนเลนฮอกก

14. คนนอรเวยอาศยอยถดจากบานหลงสฟา

15. ชายทเลนวอลเลยบอล มเพอนบานทชอบดมนา

แผนเผชญเหต (Incident Action Plan: IAP)

• หมายถง แผนยทธวธ (Tactical plan) เพอตอบสนองตอเหตการณเฉพาะทเปนภาวะ

ฉกเฉนทางดานสาธารณสข

• ตองระบรายละเอยดสาคญประกอบดวย

1) วตถประสงคของเหตการณ (Incident Objectives)

2) รายละเอยดภารกจ และกจกรรมทตองดาเนนการ รวมถงผรบผดชอบ

3) ระยะเวลาในการปฏบตงาน (Operational Period)

• แผนเผชญเหตจะถกจดทาเมอเกดเหตการณขนแลว ไมสามารถเขยนลวงหนาไว

กอนได

IC กาหนด

เมอไหรตองจดทาแผนเผชญเหต ?

• เหตการณทมความเกยวของตงแต 2 หนวยงานขนไป

• เหตการณทตอเนองไปยงกรอบระยะเวลาปฏบตการรอบใหม

• เมอมการยกระดบโครงสรางตางๆเพมมากขนตามระบบ

บญชาการเหตการณ

• เปนนโยบายของหนวยงาน

• เปนเหตการณทเกดจากสารพษ สารอนตราย (HAZMAT)

อะไรคอกรอบระยะเวลาปฏบตการ (operational period)?

• ชวงเวลาทถกกาหนดเพอทจะปฏบตตามยทธวธ

เพอใหบรรลวตถประสงคทกาหนด

• ชวงระยะเวลาขนอยกบ

ธรรมชาตของเหตการณหรอโรคและภยสขภาพ

ความซบซอนของเหตการณ

กระบวนการจดทาแผนเผชญเหต และ Planning “P”

Phase 1: Understand

the Situation (Initial)

Phase 2: Establish

Incident Objectives

Phase 3: Develop

the PlanPhase 4: Prepare and

Disseminate the plan

Phase 5: Execute, evaluate,

and revise the plan

กระบวนการวางแผน โดยใช Planning “P” ระยะท 1

• ผบญชาการเหตการณ จะตองเขาใจสถานการณของเหตการณกอนการมอบหมายวตถประสงค

• ในกรณทมการถายโอนอานาจการบญชาการจะตองมการสรปสถานการณโดยยอ เพอสงตอขอมลใหผบญชาการเหตการณคนถดไป

• IC ประชมรวมกนเพอกาหนดวตถประสงคใหเปนไปในทศทางเดยวกน (ในกรณทมการใชการบญชาการรวม)

กระบวนการวางแผน โดยใช Planning “P” ระยะท 2

• เปนจดเรมตนของวงลอการวางแผน

• ผบญชาการเหตการณมอบหมายวตถประสงค ตาม SMART objectives

• วตถประสงคขนอยกบการประเมนสถานการณของเหตการณ

• วตถประสงคในแตละวงรอบของกรอบระยะเวลาปฏบตการ อาจมการเปลยนแปลงขนอยกบความสาเรจในแตละภารกจทไดดาเนนการไปแลว

การเขยน SMART Objective

S-Specific มความจาเพาะ ใคร ทาอะไร ทไหน เมอไหร

M-Measurable สามารถวดไดA-Attainable สามารถทาใหสาเรจไดR-Reliable สามารถอธบายได มความสมเหตสมผล

และปฏบตไดจรงT-Time limit เสรจไดภายในกรอบเวลาทกาหนด

29 Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand

ตวอยาง SMART Objectives

• เพอคนหาผสมผสเสยงสงของผปวยยนยนโรค MERS ใหไดมากกวารอยละ 80

ภายใน 24 ชวโมงและกกกนเพอสงเกตอาการเปนเวลา 14 วน

• สามารถรายงานสถานการณผบาดเจบจากการจราจรบนถนนในชวงเทศกาล

ปใหม ใหแกผบรหารทราบภายในเวลา 16.00 น. ของทกวน

• มการสอบสวนควบคมโรคภายในเวลา 24 ชวโมง ภายหลงจากไดรบแจง

เหตการณระบาดของโรค A ในศนยพกพงของผประสบภยนาทวม

30 Department of Disease Control, Ministry of Public Health, Thailand

กระบวนการวางแผน โดยใช Planning “P” ระยะท 3 และ 4

• ผบญชาการเหตการณใหคาแนะนาแกกลมภารกจตางๆในการกาหนดยทธวธทใชเพอใหบรรลตามวตถประสงค

• จดลาดบความของยทธวธตามแผนเผชญเหตเพอการตอบโตตอภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

• ผบญชาการเหตการณใหการอนมตในการใชแผนเผชญเหต

องคประกอบของแผนเผชญเหต

จาเปนตองใชทกแบบฟอรมหรอไม?

• ผบญชาการเหตการณเปนผกาหนดวาตองใช

แบบฟอรมใดบางในแผนเผชญเหต

• สาหรบเหตการณทไมซบซอน หรอซบซอนนอย

ผบญชาการเหตการณอาจพจารณาเลอกใช• วตถประสงคเหตการณ (ICS 202)

• รายชอตามโครงสรางระบบบญชาการเหตการณ (ICS 203)

• รายละเอยดมอบหมายงาน (ICS 204)

• แผนความปลอดภย (ICS 208) และแผนท

วตถประสงคของเหตการณ (ICS 202)

มาตรฐานการปฏบตงาน (Standard Operating Procedures: SOPs)

• มาตรฐานการปฏบตงาน (Standard Operating Procedure : SOPs) หมายถง การอธบายรายละเอยดของขนตอนการปฏบตงานของเจาหนาทในแตละตาแหนง

• โดยแสดงออกมาในรปแบบของผงความสาคญและรายละเอยดในแตละขนตอนวา ใคร ทาอะไร ทไหนเมอไร อยางไร

• ประกอบดวย• ระเบยบวธปฏบต (Procedure Manual : PM)

• วธปฏบตงาน (Work Instruction : WI)

• เอกสารสนบสนน (Supporting Document : SD)

ตวอยาง: มาตรฐานการปฏบตงาน

(Standard Operating Procedure: SOP)

SOPs มความจาเปนอยางไร ?

• SOPs ทาใหกระบวนการทางานเกดมาตรฐาน ผปฏบตงานทกคน

ในหนวยงานสามารถทาตามไดทละขนๆ ตามคาชแจงใน SOPs ได

เพอใหการปฏบตงานเปนไปในทศทางเดยวกน

• ลด human error แตหากเกดความผดพลาดอนเนองจากการปฏบต

ตาม SOPs จะถอวาเปน system error (ตองมการปรบ SOPs

• เพอปกปองเจาหนาทในการปฏบตงาน

วงจรการวางแผน อบรม ซอมแผน และประเมนผล(Plans, Training, Exercises and Evaluations Cycle)

Plan

TrainExercise

Evaluate• หลงจากกระบวนการวางแผนจาเปนท

จะตองมการอบรมและซอมแผน ใหแกผทเกยวของ

• เพอนาไปประเมนหาจดบกพรองของแผนเพอนามาปรบปรง

ชนดของการซอมแผน (Type of Exercise)แบงออกเปน

• Discussion-based Seminars

Workshops

Table top exercises

Games

• Operations-based Drills

Functional exercises

Full-scale exercises

การนาแผนไปสการปฏบตในการจดการภาวะฉกเฉนทางสาธารณสข

• ผบญชาการเหตการณตองเขาใจถงประโยชน และวตถประสงคของแผนแตละชนด ซงเมอเกดเหตการณจะสามารถนาแผนมาใชไดอยางเหมาะสมไดถกเวลา

• แผนทวางไวจะตองมการนาไปใชกบสถานการณจรง หรอนาไปใชซอมแผน เพอใหเกดการพฒนาแผนจากปญหาและอปสรรคทพบ

• การวางแผน และจดทาแผนไมไดทาใหเสยเวลาในการตอบโตตอภาวะฉกเฉนตางๆ แตเปนการทาใหเกดการทางานอยางเปนระบบ ลดเวลาทจะตองปฏบตงานในการตอบโต

คาถามและขอคดเหน