Embed Size (px)
Citation preview
ก า ร อ า น ค อ ร า ก ฐ า น ท ส า ค ญ
สรางเดกภมดดวย EF
ผลงานของนายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ
ทจดพมพโดยสำนกพมพในเครออมรนทร
43 ไมตายลบลายเจาตวยง
บำบดเครยด
ทำอยางไรเมอเจาตวเลกสมาธสน
เลยงลกใหเปนคนเกง
สดยอดเคลดลบพฒนาลก
เลยงลกดวยนทาน
โรคซมเศรา
เลยงลกอยางไรใหได EF
เลยงลกอยางเขาใจ วยไหนกไดด
ส า น ก พ ม พ แ พ ร ว เ พ อ น เ ด ก ก ร ง เ ท พ ม ห า น ค ร
นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพเขยน
ชชนนท ประสพวงศภาพประกอบ
เจาของ ผพมพผโฆษณา บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน)กรรมการผอำนวยการใหญ ระรน อทกะพนธ ปญจรงโรจน • กรรมการผจดการ อษณย วรตกพนธ
ทปรกษาสายงานสำนกพมพในเครอ องอาจ จระอร • รองบรรณาธการอำนวยการ จตพล บญพรด, สรกานต ผลงามผชวยผอำนวยการ ทศพร สนธวรรณะ • บรรณาธการบรหาร นฤมล อทธววฒน
บรรณาธการ นฤมล อทธววฒน • เลขานการ ศศธร เอมอม ผจดการฝายศลปกรรม พระพงศ โพสนธ, วรรณา ตงแสงประทป • ศลปกรรม เกตพบล โหมดตาด
ผอำนวยการฝายจดการสำนกพมพ ชชฎา พรหมเลศพสจนอกษร ลดาย พดเยน • คอมพวเตอร ทองเพยร วรรณทอง
ผจดการฝายประสานงานสำนกพมพ อมราลกษณ เชยกลน • ประสานงานสำนกพมพ ขนษฐา ศรอนทรผจดการสวนพฒนากลยทธและชองทางการขาย กลพฒน บวละออผจดการสวนดจทลคอมเมรซและคอนเทนต ธนพงษ โพธบำรง
แยกสและพมพท สายธรกจโรงพมพ บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน)
376 ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ 10170โทรศพท 0-2422-9000, 0-2882-1010 โทรสาร 0-2433-2742, 0-2434-1385
จดจำหนายโดย บรษทอมรนทรบคเซนเตอร จำกด
108 หมท 2 ถนนบางกรวย - จงถนอม ตำบลมหาสวสด อำเภอบางกรวย จงหวดนนทบร 11130 โทรศพท 0-2423-9999 โทรสาร 0-2449-9222, 0-2449-9500 - 6
Homepage: http://www.naiin.com
ราคา 195 บาท
สรางเดกภมดดวย EF
ในเครอบรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน)378 ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ 10170
โทรศพท 0-2422-9999 ตอ 4964, 4969 โทรสาร 0-2434-3555, 0-2434-3777, 0-2435-5111E-mail: [email protected]
สงวนลขสทธหนงสอเลมนตามพระราชบญญต (ฉบบเพมเตม) พ.ศ. 2558หามคดลอกเนอหา ภาพประกอบ รวมทงดดแปลงเปนแถบบนทกเสยง ตลบวดทศน
หรอเผยแพรดวยรปแบบและวธการอนใดกอนไดรบอนญาต
เลขมาตรฐานสากลประจำหนงสอ 978-616-18-2866-0พมพครงแรก กมภาพนธ 2562พมพครงท 2 กมภาพนธ 2562
ขอมลทางบรรณานกรมของศนยขอมลอมรนทร
ประเสรฐ ผลตผลการพมพ. สรางเดกภมดดวย EF / นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ: เขยน; ชชนนท ประสพวงศ: ภาพประกอบ.— พมพครงท 2.— กรงเทพฯ: แพรวเพอนเดก อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง, 2562. (16), 156 หนา: ภาพประกอบ.
1. เดก -- การเลยงด. 2. การดแลเดก. 3. เดก -- การเจรญเตบโต. 4. พฒนาการของเดก. I. ชชนนท ประสพวงศ, ผวาดภาพประกอบ. II. ชอเรอง.
649.1 ป4ส4 DDC 649.1ISBN 978-616-18-2866-0
ส า ร บ ญ
คำนำสำนกพมพ (10)
คำนำผเขยน (11)
Part 1 ใดๆ ลวน EF 1 อะไร ๆ กคอ EF ใชหรอไม 5
2 เลนนไมไป จะไปอกเลนหนง 8
3 ทกสงมใช EF 10
4 สมองทดทสด 12
5 การควบคมยบยงเรมตงแตทารก 14
6 เลนซอนของกบเดก 1 ขวบ 16
7 สมองทดทสดเกดจากการเลน 18
8 EF พฒนาไดเมอมเปาหมาย 21
9 การสรางวงจร EF กอนถงวยรน 25
10 เดกพเศษคอเดกทมความบกพรองของ EF 28
11 EF คอการกำกบตวเอง 31
12 การเลนคองานของเดก 34
13 กำหนดเปาหมายดวยความเปนตวเอง 36
14 เสยสละความเปนตวเองเพอเปาหมายรวม 38
15 กลไกการทำงานของ EF 40
16 จกรวาลรอบตวเดก 46
17 ประวงเวลาความสข 49
18 EF พรองได 51
19 EF หดตวได 53
20 อดเปรยวไวกนหวาน ทำการบานกอนเลน! 56
21 “ตวตน” เรมเมอ 3 ขวบ 58
22 “รอได” เปนเรองสำคญ 60
23 ความอยรอดสวนตวและความอยรอดของทงฝง 62
24 EF และเซลลกระจกเงา 64
25 EF ถายทอดทางพนธกรรมหรอไม 67
26 หลกไมลของ EF 68
27 สมองสรางตวเองตามทเดกเหนและทำ 70
28 สมองถกตดแตง 76
Part 2 ทำไมตอง EF 1 EF ในระบบการศกษา 80
2 บงคบอานเขยนทำใหการจราจรตดขด 82
3 Hill, Skill and Will 84
4 ความฉลาดในการจดการความสมพนธ 86
5 Modular model of EF 88
6 EF และ IQ 91
7 EF กบความอยรอด การลงโทษ และความเครยด 93
8 ความสามารถ 3 ประการของเดกอนบาล 95
9 ทำด ๆ เมอเลก ผลลพธมาตอนโต 98
10 “พยายามแลว” 100
11 ความเปลยนแปลงไดของ EF (EF Malleability) 102
12 ทำอยางไรใหเดกม EF 103
13 การศกษาของเดกยากจน 105
14 อานออกเขยนไดกนอยไป 107
15 EF และการเขยนใหถงเปาหมาย 109
16 EF ในการศกษาสมยใหม 110
17 รอด - ไมรอด 112
18 ความจำใชงาน 114
19 สมองทรอพฒนา 118
Part 3 การแกไข EF 1 ระบปญหาทจะแกใหชด ๆ แลวแกเรองเดยว 124
2 ถาอายเทานทำไมได แปลวาเขาอายออนกวาน 126
3 สรางเงอนไขภายนอกทเดกตองทำ ทำจนได
กอนจะปลอยใหเดกทำเอง 128
4 เปลยนแปลงหรอควบคมสภาพแวดลอม เพอชวยใหเดกควบคมตวเองได 129
5 ทำไมได หรอทำได แตไมทำ 130
6 รางวลทแทคอความสขทไดทำ 133
7 จดการโครงสรางสภาพแวดลอม 135
8 กระดาษและดนสอ เมออะไร ๆ กนอยไป 137
9 กระดาษ 1 แผน และดนสอสน ๆ 1 แทง
เมออะไร ๆ มากเกนไป 138
10 การรกษาผปวย EF บกพรอง (1) 140
11 การรกษาผปวย EF บกพรอง (2) 142
12 การรกษาผปวย EF บกพรอง (3) 144
13 แกไข EF วยรน 146
บทสรป EF ในมมมองจตเวชศาสตร 148
เกยวกบผเขยน 152
ค า น า ส า น ก พ ม พ
EF หรอ Executive Function คอความสามารถของสมอง
และจตใจทจะควบคมความคด อารมณ และการกระทำเพอไป
ใหถงเปาหมายได สวนรายละเอยดพนฐานทวามนสำคญอยางไร
ประกอบดวยอะไรบาง สรางไดอยางไร หาอานไดในเลม
เลยงลกอยางไรใหได EF ทคณหมอไดเขยนและแพรวเพอนเดก
จดพมพมาแลวเมอปกอน
ถงวนน แมสงคมเราจะเอยนาม EF กนทวไป แตความ
เขาใจทแทจรงวา EF มาจากไหน คอสงใดกนแน และจะหยบจบ
มาใชงานไดอยางไรนนยงคลมเครอ รวมทงคำถามจากคณพอ
คณแมมากมายวา หาก EF สรางไดเฉพาะในเดกเลก แลวลก ๆ
ทโตไปกอนทเราจะมองคความรน (และดเหมอนวาจะขาด EF
เสยจรง ๆ ดวย) จะทำอยางไรกนด ในเลม สรางเดกภมดดวย
EF เลมนจงมสวนทวาดวยการแกไข EF บกพรองทงในเดกโต
และวยรนอยดวย โดยทงหมดเปนงานทเขยนขนใหมอยางตอเนอง
เปนเนอเดยว และยงไมเคยเผยแพรในเพจเฟซบกของคณหมอ
แพรวเพอนเดกยนดทไดรบความไววางใจใหจดพมพงานชดน
อานแลวนำไปปรบใชกบลก ๆ ของเรา หรอนำมาปรบปรง
ตวเองกยงไดนะคะ
สำนกพมพแพรวเพอนเดก
กมภาพนธ 2562
ค า น า ผ เ ข ย น
EF หรอ Executive Function คอความ
สามารถระดบสงของสมองทใชในการควบคม
ความคด อารมณ และการกระทำ เพอไปให
ถงเปาหมาย คำนยามโดย ผศ. ดร.ปนดดา
ธนเศรษฐกร จากทประชมจดการความรเรอง
EF โดยรกลกกรป
EF คออะไร สำคญอยางไร ประกอบดวย
อะไรบาง สรางไดอยางไร และเพราะอะไรเราจง
จำเปนตองเรยนรเรอง EF เปนเนอหาทมปรากฏ
ในหนงสอ เลยงลกอยางไรใหได EF แลว
อยางไรกตาม ยงคงมคำถามวา เรอง
EF นเปนเรองจรงแนนอนหรอไม หรอเพยง
ผานมาแลวผานไป เชนเดยวกบเรอง IQ, EQ
และตวยอตาง ๆ นานาอกมากมาย ยคสมยใหม
ทนยมของสำเรจรป ฉาบฉวย เอาเรวเขาวา เรา
สามารถใชความรเรอง IQ, EQ หรอพฒนาการ
ใด ๆ เพอทำการคาไดเสมอ ๆ แลววชาการทแท
กออนกำลงลง หรอถกเบยงเบนไปในทางท
ชวนใหเขาใจผด
หนงสอ สรางเดกภมดดวย EF นจงเขยน
ขนเพอทำความกระจางเรอง EF ทงภาพกวาง
และลงลก เรมตงแตนยามของ EF ซงเปนท
นามหศจรรยวาจนปานนแลวกมไดลงตว ตำราแตละเลม
นกวชาการแตละคนเขยนคำนยามไปคนละอยาง แมวาจะ
คลายคลงกน ไปในทศทางเดยวกน แตไมเหมอนกนเสยทเดยว
แมกระทงอะไรคอ EF และอะไรมใช EF กยงคงถกเถยงกนอย
คำองกฤษและศพทแพทยทตางคนตางใชวายากแลว
ครนแปลไทยยงชวนสบสนมากกวาเดม
จากการทบทวนหนงสอหลายเลมและงานวจยทอางถง
พบวา EF นนมอยจรงแน และสามารถวดคาเปนตวเลขไดใน
เดกตงแตอายประมาณ 4 - 5 ขวบเปนตนไป ซงเปนเวลาใกลเคยง
กบทตวตน จตใจ self หรอ ego ของเดกคนหนงมความชดเจน
มากพอทจะ “สมผส” ได แต EF เปนวทยาศาสตร เปนความ
สามารถของสมอง เซลลประสาท วงจรประสาท รางแหของ
เสนประสาท เปนเรองทางชววทยาเทา ๆ กบเปนเรองของจตใจ
งานวจย EF มความกาวหนาอยางมากทงในตางประเทศและ
ในประเทศไทย
ตอนทเขยนหนงสอเลมน ผมพบวาเนอหาทปรากฏในตำรา
กวางขวาง ลงลก และเตมไปดวยคำศพทเฉพาะทางการแพทย
หรอจตวทยามาก แตกมไดลมเลกความตงใจทจะเขยนและเขยน
โดยไมเกรงใจผอาน กลาวคอ มกมคำกลาวหาวาคนไทยไมอาน
หนงสอและจะกลวหนงสอทมคำภาษาองกฤษแทรกอยมากเกนไป
จงเขยนตนฉบบแรกดวยภาษาไทยมากทสดเทาทจะมความ
สามารถเขยนได แลวบรรจคำภาษาองกฤษทงทเปนศพทแพทย
หรอศพทสามญ (ซงหาคำแปลไทยไดยาก) ลงในวงเลบหรอ
เชงอรรถ กอนทจะยนใหบรรณาธการตนฉบบทดสอบอาน
บรรณาธการตนฉบบแจงวาการบรรจเชงอรรถมากเกนไป
กลบทำใหอานยากกวาและสะดด จงคงคำในวงเลบเอาไวเกอบ
ทงหมด
หนงสอเลมนเขยนขนเพอใหสาธารณชน โดยเฉพาะอยางยง
คณพอคณแม ผกำหนดนโยบายการศกษา และคณคร โดยเฉพาะ
อยางยงครชนเดกเลก ไดตระหนกวาบดนมศาสตรใหมทวาดวย
พฒนาการดานการเรยนรและ “การดำเนนชวต” ของเดกทวดคาได
และพสจนไดทางวทยาศาสตร รวมทงตอบคำถามไดดวยวา
“เพราะอะไรเดกคนหนงถงไปไดดกวาเดกอกคนหนง”
บอยครงทแพทยพบเหตการณทคณพอหรอปยาตายายให
สมารทโฟนเปนรางวลแกเดกทเรยนจบประถม 6 ดวยเกรด 4.0
ตอนปดเทอมฤดรอน เราพบวาเดกคนนนหมกมนกบสมารทโฟน
มากเสยจนไมยอมไปโรงเรยนอกเลย
เขาเรยนเกงมาก แตความเกงทวดดวยความรและเกรด
ของการศกษาบานเรามไดบงชความสามารถในการควบคม
ตนเองเลย ชนแตจะปดสมารทโฟนไปเรยนหนงสอกกระทำมได
เปน EF บกพรองทเกดจากการถกกระทำดวยการเลยงดและ
ระบบการศกษาแบบทเปนอย
สวนทนาสนใจมากนาจะเปนเรองการแบงประเภทของ EF
เปน 2 ชนด ชนดหนงเพอการดำเนนชวตไปขางหนาสเปาหมาย
อกชนดหนงเพอเอาตวรอดจากขวากหนามภยนตรายรอบดาน
และสวนทนาสนใจมากทสดอาจจะเปนตอนทาย คอวธแกไข
ภาวะ EF บกพรอง
หนงสอเลมนใชหนงสอ 7 เลมตอไปนเปนเอกสารอางอง
ซงทานทสนใจสามารถซอหาออนไลนเพออานเองไดทกเวลา
ขออนญาตเขยนใหอานงายตามตวเลขปทตพมพ ไมเขยนตาม
หลกบรรณานกรม ดวยเหตผลเดมคอ เขยนขนเพอใหประชาชน
คนไทยทว ๆ ไปอาน และนาอาน
Russel A Barkley, Executive Functions, 2012
Lucy Henry, The Development of Working Memory
in Children, 2012
Sam Goldstein, Handbook of Executive Functioning,
2014
James A Griffin, Executive Function in Preschool-
Age Children, 2016
Benjamin J Sadock, Kaplan&Sadock’s Comprehensive
Textbook of Psychiatry 10th Edition, 2017
Lynn Meltzer, Executive Function in Education
From Theory to Practice, 2018
Sandra A Wiebe, Executive Function Development
Across the Life Span, 2018
ขอขอบพระคณทประชมจดการความรรกลกกรปทมสวน
กระตนใหผเขยนตระหนกวา EF มใชกระแสหรอแฟชนชวครงคราว
แตมความจรงจงและมความกาวหนาอยางตอเนอง รวมทง
ขอบพระคณสำนกพมพแพรวเพอนเดกทใสใจและตพมพหนงสอ
วชาการระดบนเพอใหสาธารณชนไดอาน
นายแพทยประเสรฐ ผลตผลการพมพ
P a r t
ใดๆ ลวน EF
1
4 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F
นกวชาการจำนวนหนงนยาม EF วา EF คอความสามารถ
ระดบสงของสมอง ทใชในการกำกบสมาธ ความคด และการ
กระทำ
ทจรงแลว EF มนยามหลายแบบมาก
พฒนาการของ EF จะคอย ๆ เกดขนชา ๆ เรมในวยเดกเลก
และจะเรมเสอมลงเมอเขาสวยสงอาย
เรมชา ไปเรว
ปจจยทกระทบพฒนาการของ EF ตลอดเสนทางคอ
ประสบการณและสภาพแวดลอมทเจาตวใชชวต
แนนอน พนธกรรมดวย
EF มความสมพนธใกลชดกบสมองสวนหนาทเรยกวา
พรฟรอนทลคอรเทกซ (prefrontal cortex) ซงรบผดชอบ
องคประกอบสำคญของ EF คอ การยบยงปฏกรยา (response
inhibition) ความจำใชงาน (working memory) การเปลยน
และการกำกบเปาหมาย (shifting and monitoring goal)
เปนทยนยนแลววา EF เปนตวทำนายความสำเรจในการ
ศกษา อาชพ และการใชชวต ปญหาคอ เราจะรกษาสภาพทด
ทสดของ EF ตลอดชวชวตไดอยางไร
ในเลมนเราไปสำรวจ EF จากนกวชาการอกหลายทาน
เพอใหเหนภาพกวาง ตลอดแนว และลงลก
5น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ
อะไร ๆ กคอ EF ใชหรอไม
1
คำตอบคอ ไมใช
Executive Function หรอ EF มความหมายหลากหลาย
จนกระทงปจจบนกไมเปนทยต และมสวนทยงเหนขดแยง
กนอยพอสมควร
ทเหนตรงกนคอ EF เปนปจจยสำคญทจะชวยใหเดก
คนหนงพฒนาตนเองไปสเปาหมายและความสำเรจทตนเอง
ตงใจไว แต EF คออะไรและประกอบดวยอะไรบางยงเปน
ปญหาอย
มการประชมของสถาบนสขภาพเดกและพฒนามนษย
แหงชาตเมอเดอนมถนายน ค.ศ. 1994 ทกรงวอชงตน ด.ซ.
ผเขารวมประชมซงประกอบดวยผเชยวชาญดาน EF จำนวน
10 คน ไดชวยกนใหคำนยาม EF แลวนำคำนยามเหลานน
มาหาคำศพทรวม
พบวาม 33 คำ
เมอพจารณาคำนยามของ EF เหลาน เราควรระมดระวง
6 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F
7น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ
วา EF มใชทำอะไรกไดไปสเปาหมายหรอไปสความสำเรจ
เพอทำความเขาใจเรองนใหกระจางมากขน ลองทบทวน
2 กรณตอไปน
กรณท 1 ใหเดกมองดดอกไม แลวใหตอบวาคอสอะไร
เชนนมใช EF
แตถาใหเดกดกระดาษสแดงทตดเปนตวอกษรวา “เขยว”
แลวถามวากระดาษสอะไร หรอตวอกษรเขยนวาอะไร เชนน
คอ EF การทดสอบนเรยกวา Stroop Test
แปลวาอะไร ตอนตอไป
8 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F
เลนนไมไปจะไปอกเลนหนง
2
กรณท 2 คอ ใหเดกอานคำสง X แลวทำตามคำสง
เชนนมใช EF
แตถาใหเดกอานคำสง X และ O แลวใหทำ O เมอเหน X
หรอใหทำ X เมอเหน O เชนนคอ EF เชน เมอไฟเขยวใหหยด
เมอไฟแดงใหไป การทดสอบนเรยกวา Go/No Go test
จะเหนวา EF ประกอบดวยสวนทสำคญ 2 สวนคอ การ
ยบยงความคดเดม (inhibition) และการเปลยนไปทความคดใหม
(shifting)
เปนทเหนตรงกนวา EF ควรมอยางนอยทสด 2 องค-
ประกอบแน ๆ คอ การยบยงและการเปลยน เลนนไมไป จะไป
อกเลนหนง
เมอใหผเชยวชาญ EF คดกรองคำศพท 33 คำอกครงหนง
พบวาเหลอ 4 คำ คอ การยบยง (inhibition) ความจำใชงาน
(working memory) การเปลยน (shifting) และการวางแผน
(planning)
9น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ
แตบางตำราอาจจะใชคำเหลาน คอ การยบยงการ
ตอบสนอง (response inhibition) ความจำใชงาน (working
memory) ความยดหยน (f lexibility) และการแกปญหา
(problem-solving)
พดงาย ๆ คอ EF เปนเครองมอทเดกใชยบยงความคดเดม
และการตอบสนองทนททนใดแบบเดม ๆ แลวบรหารความจำ
ใชงาน กอนทจะเปลยนความคดเดม ๆ นนไปสความคดชดใหม
คอความคดทจะไปสเปาหมายทตนเองวางไว (แตไมเคยไปไดดวย
ความคดชดเดม) จากนนจงลงมอวางแผนและลงมอแกปญหา
(เพอไปใหถงเปาหมายใหได)
จะเหนวา EF มหลายนยามและหลายองคประกอบมาก
แลวแตนกวชาการคนใดเขยนตำราเลมใด
อยางงายทสดคอ
“เลนนไมไป จะไปอกเลนหนง ซงแมนยำกวา”
10 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F
ทกสงไมใช EF
3
ยงมคำถามตอไปอกวา เพราะอะไรความสามารถ
ดงตอไปนไมถกรวมเอาไวในคำนยามของ EF ไดแก
มตสมพนธ (spatial relation)
กลามเนอและการประสาน (motor & coordination)
ภาษาและการพด (language & speech)
อธบาย หากเดกไมสามารถกำหนด มตสมพนธ ไมรวา
ตนเองอยทไหน แลวจะไปใหถงเปาหมายไดอยางไร
มตสมพนธ มไดหมายถงเพยงแคพนท คออวกาศหรอทวาง
(space) แตยงรวมความถงเวลา (time) คอเวลาในอนาคต
เดกคนหนงจะพฒนาตนเองจากทยนอยตรงนไปถงสถานะ
ใหมและอนาคตใหมไดอยางไรหากไมรมตสมพนธ
ความฉลาดดานมตสมพนธเปนเรองสำคญ เดกคนหนง
หากไมรวาตวเองยนตรงไหน เปนเวลาอะไร แลวจะกำหนด
เปาหมายตวเองในอนาคตไดอยางไร
11น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ
เมอกำหนดแลวยงตองเดนทางไปดวย กลามเนอและ
การประสาน
กลามเนอและการประสาน รวมถงการประสานมอ - สายตา
(hand-eye coordination) การประสานระหวางกลามเนอ
นวมอกบประสาทสมผสทกระบบ ทงตา ห จมก ลน กาย
และใจ หากประสานไมไดจะพานาวาชวตไปตรงทางไดอยางไร
ระหวางทางยงพบผคน ตองใชการสอสารคอ ภาษาและ
การพด
ภาษาคอยานพาหนะของความคดทใชลำเลยงความคด
ออกมาเปนการสอสาร ประเดนมไดอยทรกภาษาหรอพดได
หรอไมได แตอยทเดกใชอะไรบรรทกความคดในสมองและในใจ
ออกมาภายนอก
ความสามารถ 3 ประการนเปนเครองมอของ EF แตมใช
EF
EF มใชอะไรกไดทไปสความสำเรจ
EF มนยามของตวเอง
การศกษาไทยทมงเนนการทอง ตว สอบ และตอบขอสอบ
ปรนยใหถกตองโดยมตองคด มไดเพยงมขอเสยในตวเอง แต
มขอเสยทมไดสงเสรม EF และมากไปกวานนคอเสยเวลาทเดก
จะไดพฒนามตสมพนธ การประสานกลามเนอ และการสอสาร
ซงเปนเครองมอสำคญของ EF ตลอดชวตทเหลอ
12 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F
สมองทดทสด
4
อนทจรงแลวมผใชคำศพท EF มาแลวตงแตทศวรรษ
1840 เพอระบตำแหนงสวนหนาของสมอง โดยเปนความ
พยายามในตอนแรกของนกวทยาศาสตรทจะทำความเขาใจ
หนาทของ frontal lobe โดยเฉพาะอยางยงสวนทเรยกวา
พรฟรอนทลคอรเทกซ
ความเขาใจเรอง EF แบงเปน 2 ระดบ
ระดบแรก เปนระดบการทำงานดานประสาทจตวทยา
ของสมอง (neuropsychological) โดยเฉพาะอยางยงของสมอง
สวนพรฟรอนทลคอรเทกซ คอสวนท เกยวของกบความคด
อารมณ และการกระทำ ทงการลงมอทำและการพด
ระดบทสอง เปนระดบประสาทกายวภาค (neuroana-
tomical) เพอคนหาวาสมองสวนใดรบผดชอบหนาทใดของ EF
13น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ
ระหวางเวลามากกวาหนงศตวรรษทผานมาจนถงปจจบน
มผพยายามใหคำนยาม EF มากมายอยางหลากหลาย คำนยาม
เหลานกวางขวางมากในตอนแรก กอนทจะดขนและมความ
จำเพาะมากขนในชวงปหลง ๆ
อยางไรกตาม ขอเสยของคำนยามเหลานคอ ไป ๆ มา ๆ
ไดนำเราไปสความเขาใจผดทวา EF คอพรฟรอนทลคอรเทกซ
และพรฟรอนทลคอรเทกซคอ EF ซงไมใช
ทจรงแลว สมองสวนพรฟรอนทลคอรเทกซมไดอยอยาง
โดดเดยวและรบผดชอบ EF เพยงเรองเดยว สมองสวนนมการ
เชอมตอกบสมองอกหลายสวนเพอประมวลขอมลทงหมดกอน
ปฏบตการ (เพอไปใหถงเปาหมาย)
อยางไรกตาม EF เปนเรองของสมองแนนอน มใชเรอง
ของจตใจ เรามาเรยนรเรอง EF เพอสรางสมอง “ทดทสดสำหรบ
เดกคนหนง” คนหนงคนนคอลกของเรา ไมใชคนอน
14 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F
การควบคมยบยงเรมตงแตทารก
5
แมวา EF จะมนยามหลากหลาย แตเปนทเหนตรงกน
มากทสดคอ ประกอบดวยการควบคมตวเอง (self control)
ความจำใชงาน (working memory) และความยดหยน
ในการคดวเคราะห (cognitive flexibility)
ลำพงความจำใชงานและการควบคมตวเอง เปนสององค-
ประกอบทพฒนามาพรอมกน
คำศพทควบคมตวเอง บางตำราใชคำวา ควบคมปฏกรยา
(response inhibition) และบางใชคำวาควบคมยบยง (inhibitory
control)
ทารกอาย 4 เดอน เรมบรหารความจำใชงานและการ
ควบคมยบยงแลว
นกภาพทารกกำลงนอนดโมบายลเหนอตวเอง แมเดน
เขามา ทารกจะหนมาดแมกอนเสมอ เพอดหนาแม ครนแม
เดนออกไป ทารกจะหนกลบมาดโมบายลตอ
15น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ
กลไกเปนดงน ทารกตองยบยงการดโมบายลชวขณะ
แตบรหารความจำโมบายลไวนานพอ เมอแมเดนออกไป ทารก
หนมาดโมบายลตอได
ตอนททารกอาย 8 เดอน หากเราเอาผาคลมตกตาทเขา
กำลงเลน เขาจะพยายามหาตกตาบนผากอน เมอไมพบจงจะ
หาใตผา แรงผลกของพฒนาการทมมาตงแตแรกเกดจะบงคบ
ใหทารกหาตกตาบนผาไปเรอย ๆ ทารกจะตองควบคมยบยง
แรงผลกน แลวเปดผาออกหาตกตาใตผา จะทำไดเมอความจำ
ใชงานดพอ
จะเหนวาทแทแลวรากฐานสองประการของ EF เรมตงแต
ทารก ตงแตครงทเขายงเดนไมไดและพดไมได แต “มองตาม” ได
การควบคมบงคบสายตาไดเปน EF
แมทเดนเขามาจะดงสายตาทารกไดเมอเปนแมทมอยจรง
ทารกสามารถระบใบหนาแมได ซงคอตนแบบของใบหนามนษย
คอมวงกลมสองวง และรอยยมใตวงกลมสองวงนน เดกทถกทง
เอาไวกบหนาจอใด ๆ จงมความเสยงทจะระบใบหนามนษยไมได
เหมอมองและไมสบสายตา ไมสอสารกบแมหรอคนอน เหต
เพราะชวงเวลาสองปแรกสมองของมนษยยงคงพฒนาทกวนอยาง
รวดเรวและพฒนาไปตามการกระทำหรอพฤตกรรม
ทำอะไรไดอยางนน
16 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F
เลนซอนของกบเดก 1 ขวบ
6
ความสามารถในการยบยงไมตอบสนองตอสงเราของ
ทารกนเรมทอายหลง 4 เดอนและเพมมากขน 2 - 3 วนาท
ทกเดอน เรยกวาการหนวงปฏกรยา (delayed response)
ระยะเวลาทเพมขนนสมพนธกบระยะเวลาของความจำ
ใชงานทเพมขนดวย
ความจำใชงานทเพมมากขนนำมาซงความสามารถทจะ
เลนจะเอไดในวนหนงหลงจาก 4 เดอน กลาวคอ เมอทารก
สามารถถอครองใบหนาแมเอาไวไดนานมากพอ
พฤตกรรมทเดกหาของเลนทจด A คอบนผากอนจะยาย
ไปจด B คอใตผา เรยกวา Piagetian A-NOT-B task ความ
สามารถนใชสาธตระยะเวลาในการควบคมยบยงไดด
ดงทรวาความสามารถประการหลงนมาพรอมพฒนาการ
เรองความคงทของวตถท 8 เดอน (object constancy) เราจงวด
การเพมขนของความสามารถทเดกจะไม “มวแตคนหา” อยทเดมได
ตงแต 8 เดอนเปนตนไป นำไปสการละเลนซอนของท 12 เดอน
17น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ
และการเลนซอนหาในทสด
หาทเดมไมเจอ ยบยงใหเรว เปลยนไปหาทใหมไดแลว
การเลนซอนหาคอ EF
การควบคมยบยงและความจำใชงานเรมกอตวขนตาม
พฒนาการตงแต 12 เดอนแรกของชวต
ทารกพฒนาความสามารถทจะถอครองความจำใชงานได
นานขนเรอย ๆ ทกเดอน และสามารถเปลยนจดคนหาของได
เรวขนเรอย ๆ ทกเดอนเชนกน
นคอ EF ของทารก ประกอบดวยการควบคมยบยงและ
ความจำใชงานเปนปฐม สมองสวนทรบผดชอบคอ dorsolateral
prefrontal cortex (DLPFC)
และดวยการเพมขนของการทำงานของสารโดปามน (dopa-
mine) แสดงใหเหนไดจากงานวจยคลนสมองทารก
ปจจยอะไรบางททำใหพฒนาการนลาชา ไดแก การทอดทง
และการทำราย และลาชาไปไดจนถงอาย 3 - 4 ป ในขณะท
การเลยงดดวยการตอบสนองความตองการของทารกใหผลลพธ
ทดกวา
พนธกรรมและพนฐานทางอารมณ (genetics & tem-
perament) เปนปจจยทมสวนเกยวของดวย
นคอขอสรปจากงานวจยหลายชนระหวางป 2006 - 2016
18 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F
สมองทดทสดเกดจากการเลน
7
จากวยเดกเลกถงเดกโต เดกพฒนาความสามารถ
ทจะหยดความคดหนง แลวเปลยนไปทอกความคดหนงได
ดขนเรอยๆ
เดก 3 ขวบสามารถจดบตรสได เชน สเหลยมสแดงและ
สามเหลยมสแดงเอาไวดวยกน สเหลยมสเขยวและสามเหลยม
สเขยวเอาไวดวยกน แตไมสามารถเปลยนตวแปรได เชน ให
จดตามรปทรงไมได
เดก 4 ขวบ สามารถจดสลบไปมาได เชน จดสเหลยม
ไวดวยกน สามเหลยมไวดวยกน แลวสลบตวแปร จดตามส
กไดดวย มากกวานคอจดหมวดหมตามสตวหรอสงของไดดวย
ความสามารถแบบ A-not-B อยางทเราเคยเหนตอนทารก
12 เดอนแรกเปลยนไปเปนความสามารถยบยงแลวเปลยนตวแปร
ทประมาณ 3 - 4 ขวบ กอนทจะพฒนาเปน 3 องคประกอบ
พนฐานของ EF คอ ควบคมยบยง ความจำใชงาน และคด
19น า ย แ พ ท ย ป ร ะ เ ส ร ฐ ผ ล ต ผ ล ก า ร พ ม พ
ยดหยนตอไป
จากการตดตาม EF ระยะยาวตงแตอาย 6 - 15 ป พบวา
ความจำใชงานเรมชดเจนมากขนตงแตอาย 6 - 12 ป ในขณะท
ความยดหยนในการคดวเคราะหจะมากขนเรอย ๆ ระหวางอาย
12 - 15 ป ตลอดเสนทางนการควบคมยบยงจะสำคญทสดและ
พฒนามาอยางตอเนอง
ผลจากพฒนาการของ EF อยางตอเนองนเองทำใหวงจร
ประสาทในเนอสมองเกดการเปลยนรปดวยกระบวนการตดแตง
2 ลกษณะ คอ
เซลลในบรเวณพรฟรอนทลคอรเทกซและแอนทเรยร-
ซนกเลทกยรส (anterior cingulate gyrus) มความหนาแนน
มากขน และการเชอมตอระหวางเซลลในบรเวณพรฟรอนทล-
คอรเทกซกบสมองสวน parietal lobe มมากขน นคอหลกฐาน
ยนยนวาการตดแตง (pruning) เปนกระบวนการเตรยมเนอสมอง
ทดสำหรบ EF
การละเลนทเกยวของกบส (เชน ระบายส ดนนำมน
หลากส) การละเลนทเกยวกบรปทรง (เชน ฉกตดปะกระดาษ
บลอกไม) และการละเลนทเกยวกบภาษา (เชน เลนบทบาท
สมมต) เหลานพฒนาวงจรประสาททเกยวของกบการควบคม
ยบยงความคดทไมตรงกบทจะใชงาน (irrelvant) อยางดทสด
เพอรอรบกระบวนการตดแตงทจะเกดขนระหวางอาย 9 - 15 ป
20 ส ร า ง เ ด ก ภ ม ด ด ว ย E F
เหลานคองานวจยทงดานประสาทจตวทยาและประสาท
กายวภาคเพอยนยนวากระบวนการตดแตงทำงานอะไร อยางไร
เพออะไร และสนบสนนแนวคดทวาการเลนคองานของเดก
ปฐมวย
และสมองทดทสดเกดจากการเลน
