การรื้อฟื้นพุทธศาสนา (Buddhist Revival) ชวงปลายคริสต์ ... · การรื้อฟื้นพุทธศาสนา

การรอฟนพทธศาสนา (Buddhist Revival) ในศรลงกาภายใตอาณานคมองกฤษ ชวงปลายครสตศตวรรษท 191,2 Buddhist Revival in Sri Lanka

under British Colonialism during the late Nineteenth Century

ปรด หงษสตน*

Preedee Hongsaton

*อาจารยประจ าภาควชาประวตศาสตร ปรชญาและวรรณคดองกฤษ คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร Hongsaton, P. (2017). 13 (1): 113-142

DOI:10.14456/jssnu.2017.7 Copyright © 2017 by Journal of Social Sciences, Naresuan University: JSSNU All rights reserved

วารสารสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 13 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2560)

ปรด หงษสตน

114

บทคดยอ บทความวจยนมวตถประสงคในการส ารวจสถานะความรเรองการรอฟนพทธศ า ส น า ( Buddhist Revival) ใ นประวตศาสตรศรลงกาสมยใหม คอชวงป ล า ย ค ร ส ต ศ ต ว ร ร ษท 1 9 ถ ง ต นครสตศตวรรษท 20 โดยนกวชาการศรลงกาศกษาในภาษาองกฤษ โดยผลการส า ร ว จสถ านะค วาม ร เ บ อ งต น พบว ากระบวนการรอฟนพทธศาสนาในศรลงกาในชวงเวลาดงกลาวนนเปนปรากฏการณทมล กษณะยอนแย ง กล า วค อ ผท ร วมในกระบวนการรอฟนพทธนตางแสดงตนออกมาในฐานะผตอตานระบอบอาณานคมองกฤษและครสตศาสนา แตในขณะเดยวกนหากพจารณาในทางสงคมวทยาของการกอตวทางชนชนในสงคมศรลงกาแลว จะพบวากลมผรวมกระบวนการนกลบพงพงอยกบทนท น า โ ดย เจ าอ าณาน คมอ ง กฤษ โดยบทคว า ม ว จ ย น จ ะ ท า ก า ร ไ ล เ ร ย ง ถ งร า ย ล ะ เ อ ย ด ก ล ม บ ค ค ล ท เ ข า ร ว มกระบวนการน ทงพระสงฆและฆราวาส อาท อนาคารกะ ธรรมปาละ (Anagarika Dharmapala) ม ห า เ ถ ร ห ก ก ะ ต เ ว ศรสมงคลา (Hikkaduve Sri Sumangala) เ ป น ต น แ ล ะ ท ง ช า ว ศ ร ล ง ก า แ ล ะชาวตะวนตกอาท พนเอก เฮนร สตลโ อ ล ค อ ต ต ( Colonel Henry Steel Olcott) เปนตน

บทความวจยชนนตองการเสนอเพมเตมวา ความพยายามเขาใจปรากฏการณทางศาสนาของศรลงกานนไมสามารถแยกขาดออกจากการอธบายในเชงเศรษฐศาสตรการเมองรวมทงการเปลยนแปลงทางภมรฐศาสตรในประวตศาสตรเอเชยใตสมยใหมดวย

ค าส าคญ: การรอฟนพทธศาสนา ศรลงกา อาณานคมองกฤษ

Abstract This research article aims to

survey the status of knowledge on Buddhist Revival in modern Sri Lankan history, from the late nine-teenth to the early twentieth century, by scholars in Sri Lankan studies in English. The preliminary result of the survey is that the process of Buddhist Revival in Sri Lanka is a contradictory one. That is, the participants of this process shared the anti-colonial and anti-Christian sentiments. At the same time, if we consider this process on its sociological dimension, these participants were members of a class that was dependent on the British capital. This research article will elaborate the details of major figures in the Buddhist Revival, both monks and laymen, such as Anagarika Dharmapala, Hikkaduve Sri Sumanga-la, and both Sri Lankan and Western, such as Colonel Henry Steel Olcott. The findings from this preliminary result lead this research article to suggest that we cannot understand religious phenomenon without taking into account the politico-economic and geopolitical dimensions of mod-ern South Asian history. Keywords: Buddhist Revival, Sri Lanka, British Colonialism

การรอฟนพทธศาสนา (Buddhist Revival) ในศรลงกาภายใตอาณานคมองกฤษชวงปลายครสตศตวรรษท 19

115

ค วามเปนมาและความส าคญของปญหา สถานะความรหลกของการศกษาประวตศาสตรประเทศศรลงกาสมยใหมในชวงปลายครสตศตวรรษท 19 ถงชวงตนครสตศตวรรษท 20 นน เปนเรองของการอภปรายกระบวนการทพลงความคดพทธศาสนาเถรวาทโตตอบ

กบระบอบอาณานคมองกฤษและพลงการเผยแผศาสนาครสต ภายใตมโนทศนทเรยกโดยรวมวา “การรอฟนพทธศาสนา” (Buddhist Revival) (อาท Malalgoda [1976], Anumugama [1 9 8 5 ] , Guruge [1 9 6 5 ] , Bond [1 9 8 8 ] , Gombrich and Obeyesekere [1990]) ซงยกยองความส าคญของพทธศาสนาเถรวาทในศรลงกา3ใหอยในระดบทสงกวาครสตศาสนาทเปนศาสนาของเจาอาณานคมตะวนตก

หากพจารณาในบรบททงานศกษาเรองการรอฟนพทธศาสนาเหลานถกเขยนขนนน เราจะเหนวากระจกตวอยในชวงทศวรรษท 1960 ถง 1980 ซ ง เปนการวพากษนโยบายของ โซโลมอน บนดาราไนยเก(S.W.R.D. Bandaranaike, วาระ 1956 -1959 ) หล ง จ า ก ข น ม า ร บ ต า แ หน งนายกรฐมนตร ซงอาศยวาระพทธชยนตในการด าเนนการผลกดนชาตนยมสงหลของเขา (Blackburn, 2011: 225-226) ในเวลาดงกลาวนบนดาราไนยเกไดผลกดนเปลยนแปลงชาตนยมศรลงกาอยางวสาลสองประการ โดยประการแรก มโนทศนของการเมองแบบพหเชอชาต (multiracial polity) นนถกลมเลกไป ในภาษาสงหล ค าวา “ชาต” “เชอชาต” และ “ประชาชน” นนกลายเปนค าเดยวกน ทงหมดทงปวงนวางอยบนมายาคตทวา ประเทศศรลงกานนเปนดนแดนของชาวสงหล เปนดนแดนทซงพระพทธศาสนาอนบรสทธหยงรากลกและต งม นมาอยางชานาน ประการท สอง ความคดชาตนยมในวาระของบนดาราไนยเกและผสนบสนนเขานนวางอยบนอภสทธของกลมผทพดภาษาสงหล ในขณะเดยวกนชาตนยมแบบนกถกเผยแพรไปทวเกาะศรลงกา ท าใหชาตนยมสงหลถกท าใหเปนเรองเดยวกบชาตนยมศรลงกา และนนยอม

ท าใหชาวทมฬไมยอมรบขอเสนอทไมเทาเทยมกนเชนน (de Silva, 1981: 512-513) นเปนชวงเวลาแหงชยชนะของลทธชาตนยมสงหลทจะเปนเหตส าคญของความขดแยงและความรนแรงท ขยายวงและกลายเปนสงครามกลางเมองใหญทสดครงหนงของประวตศาสตรโลกครสตศตวรรษท 20 ตอมา (Tambiah, 1992: 42-57) ในบทความวจยชนน ผวจยจะเจาะจงอภปรายเฉพาะสถานะของความรเรองการร อ ฟ น พ ท ธ ศ า ส น า ใ น ช ว ง ป ล า ยครสตศตวรรษท 19 ถงตนครสตศตวรรษท 20 เพอพยายามชใหเหนวธการเขาถงป ญ ห า แ ล ะ ค ว า ม พ ย า ย า ม อ ธ บ า ยปรากฏการณดงกลาวของนกวชาการศรลงกาศกษา ทงนผวจยเหนวาการอภปรายเรองพทธศาสนาเถรวาทในศรลงกานนเปนเพยงสวนเดยวของการพยายามเขาใจความสมพนธเรองความคดทางศาสนากบความขดแยงและความรนแรงอนประกอบไปด ว ย ป จ จ ย อ น ๆ อ ก เ ป น จ า น วนม า กโดยเฉพาะเรองชนชน (class) กระนนกตาม เราจะไมสามารถเขาใจความขดแยงในประวตศาสตรศรลงกาสมยใหมได หากไมท าความเขาใจมตทางอดมการณของพทธศาสนาเถรวาท


116

ปจจยส าคญทสงผลตอก าเนดชาตนยมสงหลทงานวจยชนนอภปรายไดเพยงเบองตนคอเรองชนชน ชวงปลายครสตศตวรรษท 19 ถงชวงตนครสตศตวรรษท 20 อตลกษณสงหล (Sinhalese Identity) ไดถกสรางขนดวยการประสานอดมการณชาตนยมตอตานเจาอาณานคมองกฤษ เชอชาตสงหล และศาสนาพทธเถรวาท เขาดวยกนอยางแนบแนน การสรางอตลกษณสงหลนเปนผลจากการกอตวขนของกระฎมพสงหลผมการศกษา โดยทนนยมอาณานคมเปนฐานของการคลคลายตวของกลมอตลกษณตางๆ ในสงคมศรลงกาซงมอตลกษณหลากหลายพาดผานกน เชน วรรณะ (caste) ศาสนา (religion) ชาตพนธ (ethnicity) และเพศสภาวะ (gender) เปนตน ในชวงเวลาดงกลาวกลมตางๆ ในสงคมศรลงกาไดตอสทางความคดเพอสถาปนาอตลกษณของตนเพอใหสงกวากลมอน กระบวนการทงหมดน เกดขนไปพรอมๆ กบทนนยมวานช (merchant capitalism) ในขณะทชาวศรลงกาครสตมองตนเองวาเปนผทน าสมย เหลากระฎมพชาวพทธ กระฎมพชาวฮนด และกระฎมพชาวมสลม ผซงประสบความส าเรจในการสะสมทนและการขยบทางชนชนตางกมงเชดชศาสนาของพวกตนเพอสถาปนาอ านาจน าในสงคมศรลงกาเชนเดยวกน (Jayawardena, 2000: xxiii)ดงนนผวจยเหนวากระบวนการรอฟนพทธศาสนา (Buddhist Revival) ทบทความวจยชนนท าการส ารวจวรรณกรรมนนมใชกระบวนการทางศาสนาแตเพยงอยางเดยว แตเปนกระบวนการความสมพนธทางอ านาจอนสลบซบซอนระหวางอดมการณ อ านาจ และภมรฐศาสตรโลกของจกรวรรดองกฤษตอเอเชยใต

บทความวจยชนนจะแบงออกเปนสามสวนใหญ สวนแรกจะปพนประวตศาสตรของศรลงกา (ซลอนในขณะนน) ภายใตอาณานคมองกฤษในชวงครสตศตวรรษท 19 โดยเบองตนเพอชใหเหนถงบทบาทของกลมคนทงพระสงฆและฆราวาสทเคลอนไหวภายใตอดมการณพทธศาสนาเถรวาท สวนทสองของบทความวจยจะอภปรายโดยพสดารถงกระบวนการรอฟนพทธศาสนา (Buddhist Revival) ในชวงเวลาดงกลาว โดยเนนไปทการเสนอวาความเคลอนไหวดงกลาวเกดขนทามกลางความเคลอนไหวในลกษณะเดยวกนในทอนๆ และเปนผลของการเปลยนแปลงโครงสรางทางชนชนของสงคมศรลงกา สวนสดทายของบทความจะขยายความโดยละเอยดถงกระฎมพกลมส าคญทมสวนในการเคลอนไหวรอฟนพทธศาสนาและลงทายดวยววาทะเรองพทธโปรแตสแตนท (Protestant Buddhism) ซงเปนมโนทศนอนส าคญทไดรบการตอบรบและปฏเสธอยางกวางขวางในศรลงกาศกษา โดยประเดนอนส าคญทสดในมโนทศนดงกลาวอยทการเปลยนแปลงความสมพนธระหวางคณะสงฆและฆราวาส ในลกษณะทฝายหลงนนเขามามบทบาทส าคญในกระบวนการเคลอนไหวทางศาสนาของโลกสมยใหมกระทงในปจจบน

วตถประสงคการวจย เพอส ารวจสถานะความร เรองการรอฟนพทธศาสนา (Buddhist Revival) ในประวตศาสตรศรลงกา ชวงปลายครสตศตวรรษท 19 ถงตนครสตศตวรรษท 20 โดยนกวชาการศรลงกาศกษาในภาษาองกฤษ


117

ขอบเขตทครอบคลมในการวจย ผวจยจะเจาะจงอภปรายเฉพาะสถานะของความรเรองการรอฟนพทธศาสนาในชวง

ปลายครสตศตวรรษท 19 ถงตนครสตศตวรรษท 20 เพอพยายามชใหเหนวธการเขาถงปญหาและความพยายามอธบายปรากฏการณดงกลาวของนกวชาการศรลงกาศกษา ประโยชนทคาดวาจะไดรบ เพอทราบถงสถานะความรเรองการรอฟนพทธศาสนา (Buddhist Revival) ในประวตศาสตรศรลงกา ชวงปลายครสตศตวรรษท 19 ถงตนครสตศตวรรษท 20 โดยนกวชาการศรลงกาศกษาในภาษาองกฤษ 1. พทธศาสนาศรลงกาภายใตเจาอาณานคมองกฤษในครสตศตวรรษท 19 การอภปรายเรองพทธศาสนาในศรลงกาชวงครสตศตวรรษท 19 นนอาจจะไมรอบดานหากไมอภปรายถงบทบาทและนโยบายของเจาอาณานคมองกฤษตอพทธศาสนาในศรลงกาเสยกอนโดยคราว จดเรมตนความขดแยงระหวางรฐบาลองกฤษและสถาบนศาสนาพทธในศรลงกาเกดขนในชวงกลางครสตศตวรรษท 19 โดยรฐบาลอาณานคมไดเขาไปจดการกจการในสถาบนศาสนาทองถน และออกนโยบายทเปนการเปลยนแปลงการจดการทดน จนเปนสาเหตใหเกดการลกขนตอตานอยหลายครง ลกษณะของคณะสงฆนครแคนด ซงเปนเมองศนยกลางพทธศาสนาในขณะนน คอพวกเขาเปนเจาทดน ทดนของวดไดรบการบรจาคโดยราชวงศและขนนางผมงคง วรรณะตางๆ อาศยอยในทดนแหงนนในฐานะผเชาทตองท างานเพอเปนการรบใชสงฆ ในดานความเชอ นอกจากวหาร (vihara) พทธแลวภายในวดยงเปนทตงของเทวาลย (devale) ฮนดอยดวยกน (Evers, 1964: 323-324) จดเรมตนของความขดแยงทางศาสนานนเกดจากนโยบายการปกครองขององกฤษทเขามาท าการเปลยนแปลงระเบยบการถอครองทดน และนโยบายแทรกแซงกจการภายในของคณะสงฆแคนดดวยการท าสนธสญญาแคนด (Kandyan Convention) ในป ค.ศ. 1815 ระหวางผวาการโรเบรตบราวนนง (Governer Robert Browning) และกษตรยแคนด การจดการม อาท เจาอาณานคมจะแตงตงฆราวาสผดแลวด ถวายสมณศกด และเปนแมงานจดงานบชาพระทนตธาต สนธสญญานท าใหรฐบาลอาณานคมองกฤษเขามาแสดงตนวาเปนผรกษาและปกปองศาสนาพทธในศรลงกา ชาวแคนดทไมพอใจไดท าการลกขนตอตานในเดอนกนยายน ค.ศ.1817 และถกปราบปรามลงในเดอนพฤศจกายน ค.ศ. 1819 (Ibid.: 324-325) สาเหตสะทอนจากวาทะของพระมหาเถรรปหนงทกลาววา “เรองของศาสนาเปนเรองทอยภายใตกษตรย[แคนด] เสมอมา และการแตงตงสมณศกดเปนหนาทของสมาชกราชวงศ [ไมใชรฐบาลองกฤษ]” (Ibid.: 326) การตอตานในครงนท าใหลอรดสแตนลย (Lord Stanley) เขยนถงผวาการซลอนในขณะนน เซอรโคลนแคมป


118

เบล (Sir Colin Campbell) ใหองกฤษถอนตวออกจากการจดการอนเกยวของกบศาสนาทองถนเพอไมใหเกดกระแสแรงตานโดยไมจ าเปน (Ibid.: 329-330)

หากแตความตงเครยดนนสะสมเพมพนมากขน ความไมพอใจของชาวพทธโดยทวไป

และพลเมองวรรณะลางในศรลงกาปรากฏใหเหนโดยทวไป(Ibid.: 330)การทองกฤษเขามา

จดการทดนวด นาจะเปนชนวนของการลกฮอมาตาเล (Matale) ป ค.ศ. 1848 น าโดย

พระสงฆ (Ibid.: 331)รฐมนตรวาการรฐอาณานคม (Secretary of State) ในลอนดอน

บอกปดความรบผดชอบในเรองน โดยใหเหตผลวา การประชมในวนท 2 มนาคม ค.ศ.

1815 (ตอมากลายเปนสนธสญญาแคนด ทวาดวยการจดการพทธศาสนาและการจดการ

ทดนของวด) ไดแสดงใหเหนอยางชดเจนวาตนเองมอยากยงเกยวกบความเชอทองถน อน

จะน ามาซงความยงยากในการจดการอาณานคม(Ibid.: 330)

การลดการจดการสถาบนศาสนาทองถนของรฐบาลอาณานคมในศรลงกาครงน ท า

ใหการจดการดแลศาสนสถาน การปกปองพระธาต และการจดการทดน ตกกลบมาอยใน

มอพระสงฆชนสง ทเคยไดรบการถอพดยศมหานายก (Mahanayakas) ของวดจากเจา

อาณานคมองกฤษ ผลคอเกดการคอรปชนขนอยางกวางขวางเนองจากไรซงอ านาจในการ

ตรวจสอบ ไดมการตงคณะกรรมการไตสวนขอเทจจรงตอการทจรตน (Ibid.: 332-333)

ราวปลายทศวรรษท 1830 ลอรดเกลนเนลก (Lord Glenelg) เปนรฐมนตรวาการรฐอาณานคม ไดด าเนนนโยบายเนนหนกในการเผยแผศาสนาครสตในเกาะศรลงกา สถาบนทางศาสนาจงไดรบการสนบสนนจากรฐบาลองกฤษมากขน( de Silva,1981: 265)และเปนทเหนไดชดเจนวาเปาหมายหลกของการศกษาคอการเปลยนใหกระฎมพสงหลเปนผดองกฤษและนบถอศาสนาครสต (Ibid.: 266) กจการโรงเรยนสอนศาสนาทควบคมโดยมชชนนารองกฤษด าเนนไปดวยดจากความชวยเหลอของรฐบาล และประสบความส าเรจอยางมาก จนกระทงราวครงหลงของครสตศตวรรษท 19 ในเกาะศรลงกาจงเตมไปดวยโรงเรยนสอนศาสนาทมผใจบญผมงคงแขงกนบรจาคเงนเพอสรางโรงเรยนสอนศาสนาครสตในพนททางตอนใตทงบรเวณทอยของชาวสงหลและทมฬ ครสตศาสนกชนในศรลงกาจงเพมขนมากกวาศาสนาอน ( Ibid.: 330) เนองดวยโอกาสทางการศกษากระฎมพสงหลในศรลงกาจงมโอกาสเขาท างานราชการในหนวยงานตางๆ ของรฐบาลอาณานคมองกฤษ และอาชพดานกฎหมายเปนทสนใจเนองจากเปนทางเลอกใหกระฎมพในวรรณะต าลงมาอยาง mudaliyas (วรรณะหนงของชาวทมฬ) ทไมสามารถบรรจเปนขาราชการได (Ibid.: 331)

ความสมพนธระหวางนโยบายของเจาอาณานคมองกฤษและสถาบนสงฆในแคนดนนด าเนนไปอยางยากเยน ในชวงปลายครสตศตวรรษท 19 ไดเกดความเคลอนไหวเพอตอตานองคกรมชชนนารทเผยแผศาสนาครสตอยทวเกาะศรลงกาชดเจนยงขน สญญาณ


119

แหงการตอตานนไดเกดขนอยทวไปตามพนทตางๆ ตงแตราวปลายทศวรรษท 1840 และเหนไดชดเจนทสดในแคนด (Ibid.: 339-340) ซงมชชนนารไดตงโรงเรยนสอนศาสนาครสตสงหลขน ตงแตชวงกลางครสตศตวรรษท 19 เปนตนมา (Ibid.: 252) แมนโยบายการปกครองของรฐบาลเจาอาณานคมองกฤษมกไมสนบสนนสถาบนศาสนาในความพยายามเผยแผศาสนาครสตในเกาะศรลงกา แตถงอยางไรกตาม สถาบนศาสนายงไดรบความสนบสนนดวยความเหนอกเหนใจเปนการสวนตวจากผวาการนอรธ (Governor North) ในความชวยเหลอดานการบรหารโรงเรยนสอนศาสนาครสตทเปนมรดกของดชตใหอยในความดแลของมชชนนารองกฤษตอไป ซงสงผลตอความเปลยนแปลงทางสงคมของศรลงกาเปนอยางมากจากนไป (Ibid.: 251) ความกระตอรอรนในการเผยแผศาสนาครสตผานระบบการศกษาทควบคมโดยมชชนนารองกฤษในศรลงกาตกทอดมายงผวาการรฐในสมยตอมาคอผวาการเมทแลนด (Governor Maitland) ถงขนาดไดรบจดหมายเตอนจากรฐบาลองกฤษผานทางรฐมนตรวาการรฐอาณานคมใหตระหนกถงความจ าเปนในการเผยแผศาสนาครสตดวย (Ibid.: 252) ในแคนด พนททางตอนกลางของเกาะศรลงกา ทยงอยภายใตการปกครองระบอบกษตรยและสงคมวรรณะ รฐบาลองกฤษมทาททไมเตมใจนกตอการเผยแผศาสนาครสตในแคนด แตอยางไรกตาม ยงมการตงโรงเรยนสอนศาสนาครสตขนในแคนด ป ค.ศ. 1818 โดยใชภาษาสงหลเปนหลกแทนภาษาองกฤษ กระทงป ค.ศ. 1823 ไดมการตงโรงเรยนเพมขนอก 5 แหง (Ibid.: 252)

ชวงปลายครสตศตวรรษท 19 ไดเกดความเคลอนไหวส าคญในศรลงกาโดยเฉพาะพนทเมองทาทางตะวนตกของเกาะ คอการลกขนตอตานอาณานคมองกฤษของศาสนาพทธเถรวาท ทปฏเสธการเผยแผศาสนาครสตของมชชนนารองกฤษและความพยายามท าใหชาวสงหลเปลยนไปนบถอครสตศาสนา ผน าการตอตานในครงนคอบรรดาพระภกษทมการวางแผนอยางเปนระบบ ความเคลอนไหวในครงน เปนจดหนเหอนส าคญของประวตศาสตรพทธศาสนาในเกาะศรลงกา หรออาจเรยกไดวาเปนการลกขนของชาตนยมสงหลผานความเคลอนไหวทางศาสนา (Ibid.: 339-340) ซงบทความวจยชนนจะท าการอภปรายขยายความตอไป

2. การรอฟนพทธศาสนา (Buddhist Revival) ในฐานะสวนหนงของการรอฟนอนๆ เพอตอบโตจกรวรรดนยมตะวนตกดานหนงและสะทอนใหเหนการกอตวของชนชนกระฎมพลงกาอกดานหนง 2.1 กระแสการเปลยนแปลงในโลกของปญญาชนตะวนออก

ในชวงทศวรรษทายๆ ของครสตศตวรรษท 19 จนกระทงถงชวงสงครามโลกครงทหนง หากเราพจารณาการเดนทางของการแลกเปลยนและววาทะทางความคดของปญญาชนบนมหาสมทรอนเดยแลว เราจะเหนกระบวนการส าคญของประวตศาสตร


120

ภมปญญาทเกดขน ณ เมองทาตางๆ ไมวาจะเปนบอมเบย มทราส กลกตตา รางกง สงคโปร ฯลฯ นอกเหนอจากจะเปนบรเวณส าคญทมการแลกเปลยนทางเศรษฐกจแลว เมองเหลานยงเปนสถานทปะทะแลกเปลยนความคดดวย หนงในปรากฏการณทส าคญทสดในชวงเวลาดงกลาวคอก าเนดของกลมปญญาชนทอาศยในเขตเมอง ใชภาษาองกฤษไดเปนอยางด ไดรบการศกษาแบบตะวนตก และมวฒนธรรมแบบผดองกฤษ (Frost, 2002: 937-938) พวกเขามกจะถกอภปรายวาเปนกลมทรวมขบวนการเคลอนไหวชาตนยม (Anderson, 1991: 113-40) ถงแมวาเราอาจจะพจารณาบทบาทของปญญาชนเหลานในฐานะผกอใหเกดกระบวนการทกวางไปกวาชาตนยมทวางอยในกรอบรฐชาตเทานน กระบวนการเหลานอาจเรยกโดยรวมไดวา การรอฟนศาสนา (Religious Revival)

ผวจยเหนวา กระบวนการรอฟนศาสนานนจะตองไดรบการอภปรายในสองประเดนทส าคญ ประเดนแรก การรอฟนศาสนาเปนเหตการณในบรบทเฉพาะทางประวตศาสตร เปนปฏสมพนธกบการขยายตวของจกรวรรดองกฤษในครสตศตวรรษท 19 ประเดนทสอง ผทเขารวมในการรอฟนศาสนาและมสวนส าคญในการรอฟนศาสนานไมจ าเปนจะตองเปนชาวตะวนออกเทานน แตประกอบไปดวยปญญาชนจ านวนมากทมลกษณะขามชาต (transnational) ผซงเดนทางเพอผลกดนวาระของตน

ในชวงตนครสตศตวรรษท 19 โดยเฉพาะหลงจากทจกรพรรดนโปเลยนพายแพสงครามในป ค.ศ. 1815 องกฤษนนไดมบทบาทส าคญเหนอมหาสมทรอนเดยเปนทเรยบรอยแลว ในหวงเวลาดงกลาวนปญญาชนจ านวนหนงทมประสบการณกบระบบอาณานคมตองการทจะสรางสถานะน าในสงคมของตน และไดเรมคนหาระบบความเชอและจารตทตนเองเหนวาสามารถสนบสนนการกาวเขาสสถานะน าของตนเอง ไมวาจะเปนอสลาม ขงจอ ฮนด และพทธ เปนตน บางคนมงหาขอสงเคราะหระหวางจารตทางศาสนาของตนกบความคดทตกทอดมาจากยคภมธรรม (The Enlightenment) เชนในโลกอสลาม จามาล อล-ดน อล-อฟกาน (Jamal Al-Din Al-Afghani) เปนปญญาชนส าคญทมสวนในก าเนดของการรอฟนอสลาม (Islamic Revival) ซงมภมศาสตรเชอมโยงระหวางบรเวณเปอรเชย (อหรานในปจจบน) ถงอนเดย เขาไดรบการศกษาทงในกรงเตหะรานทงในบอมเบยและกลกตตา เขาใชชวงเรมตนของการเปนปญญาชนในการท าความเขาใจความสมพนธระหวางอสลามและจกรวรรดนยมตะวนตก และงานเขยนของเขาจ านวนมากมสวนอยางยงในความเคลอนไหวทเรยกโดยรวมวา รวมอสลาม (Pan-Islamism) (Mishra, 2012: 46-123)

การเคลอนไหวรวมอสลามนนมจดเรมตนในชวงเวลาดงกลาวน เมอบทบาทของรฐเคาะลฟะฮออตโตมน (Caliphate Ottoman) เรมสถาปนาอ านาจในฐานะเปนรปแบบรฐศาสนาในโลกอสลามในชวงสามทศวรรษสดทายของครสตศตวรรษท 19 ตวอยางเชนในป ค.ศ. 1873 สลตานของอาเจะฮไดขอความชวยเหลอรฐเคาะลฟะฮออตโตมน ในการตอตานการโจมตของดชต โดยสารขอความชวยเหลอนไดอางองไปถงการทอาเจะฮเคยเปนเมองขนของออตโตมนในศตวรรษกอน ถงแมวาจะมการตอรองกนจนในทสด ออตโตมนไมไดมบทบาทในการชวยเหลออาเจะฮ แตเหตการณนนแสดงใหเหนวาความคดเรองความเปนปกแผนของอสลาม (Islamic Solidarity) ไดก าเนดขนในชวงเวลาดงกลาวนเอง


121

(Aydin, 2007: 31-34) และอล-อฟกานเปนปญญาชนส าคญในกระบวนการรอฟนอสลาม โดยเฉพาะการท าให “ตะวนตก” และ “อสลาม” อยตรงขามกนอยางทไมเคยเปนมากอน (Mishra, 2012: 257)

นอกจากโลกอสลามแลวในสวนของศาสนาฮนดชวงกลางครสตศตวรรษท 19 เปนตนมานน มการเคลอนไหวอนส าคญทสามารถเรยกไดวาฮนดใหม (New Hindu) หรอการรอฟนฮนด (Hindu Revival) ซงเปนการเคลอนตวออกจากความเคลอนไหวของพราหมณ (Brahmo movement) ในชวงกอนหนา รวมทงการตอตานครสตศาสนกอนเดย และเปดพนทใหกบการกอตวขนของความเคลอนไหวฮนดใหมนในรปแบบชาตนยมอนเดย ซงมบคคลส าคญ คอ ศศทา ธกะจฑามณ (Sasadhar Tarkachudamani) กฤษณะประสานา เซน (Krishnaprasanna Sen) และสวาม วเวกอนนดา (Swami Vive-kananda) (Basu, 2002: 1-11; Sarkar, 1989: 70-76) พทธศาสนาในอนเดยกถกรอฟนเชนเดยวกนดวยบรบทอนมลกษณะเฉพาะ โดยเฉพาะเรองปฏสมพนธและความขดแยงระหวางศาสนาฮนดและศาสนาพทธ และดเหมอนวาการรอฟนฮนดจะเปนปจจยส าคญทท าใหการรอฟนพทธไมประสบความส าเรจในอนเดย ในประเดนดงกลาวน บคคลส าคญทจะตองพดถงคอ ดร.อมเบดการ (Dr. B.R. Ambedkar) ชาวจณฑาลผซงเปลยนมานบถอพทธศาสนาและเปนบคคลส าคญตอประวตศาสตรเอเชยใตโดยรวม ( Ling, 1980; Queen, 1996)

ดงนนการรอฟนพทธศาสนาในศรลงกาจงเปนความเคลอนไหวหนงทามกลางหลายๆ การรอฟนศาสนาในชวงเวลาปลายครสตศตวรรษท 19 ถงตนครสตศตวรรษท 20 ในชวงเวลาดงกลาว นครโคลมโบไดกลายเปนศนยกลางพทธศาสนาเถรวาทแทนทนครแคนด โดยในชวงตนทศวรรษท 1870 วทยาลยสงฆสองแหงไดแกวทโยทยา ปรเวนะ(Vidyodaya Pirivena) และ วทยาละมะกะระ ปรเวนะ (Vidyalamakara Pirivena) ไดกอตงขนทกรงโคลมโบ นอกจากนพระภกษหกกะตเว ศร สมงคลา (Hikkaduve Sri Sumangala) ผซงเปนอธการนน รบนกศกษาทงพระและทงฆราวาส ในป ค.ศ. 1898 ซ เอสดสนายาเก (C.S. Dissanayake) ผซงเปลยนจากศาสนาครสตคาทอลกมานบถอศาสนาพทธ รวมกบสมาคมเทวปรชญาพทธคนอนๆ กอตงสมาคมคนพทธหนม ( The Young Men’s Buddhist Association - YMBA) และจนกระทงสนสดสงครามโลกครงทหนง สมาคมนไดมสมาชกสงถงเการอยคน และมสาขาทวเกาะศรลงกา สมาคม YMBA ยงมวารสารรายสปดาหของตนเองชอวา The Buddhist ซงเปนวารสารภาษาองกฤษ โดยชวงเวลานภาษาองกฤษไดกลายมาเปนภาษาส าคญของเหลาผรอฟนพทธในศรลงกา และกจกรรมหลกของการรอฟนพทธศาสนาในศรลงกานกคอประเดนปญหาทวา จะท าอยางไร ทจะท าใหชาวพทธไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกบชาวครสต โดยสะทอนใหเหนถงการตง YMBA เอง หรอการสนบสนนใหพทธศาสนามบทบาทในระบบการศกษาของศรลงกา (Frost, 2002: 952-57)


122

ภาพ: Leaders of the Buddhist Revival ทมา: Wimalaratne, 1985: ไมมเลขหนา)

3. กระบวนการรอฟนพทธศาสนา (Buddhist Revival) กอนทจะเขาสการอภปรายเกยวกบกระบวนการรอฟนพทธศาสนานน ผวจยเหนวามความจ าเปนตองระบประเดนทส าคญสามประเดนอนเกาะเกยวกนอยางแยกไมไดชดเจน หากแตเพอความกระจางขนจ าเปนตองแยกประเดนเหลานเพออภปราย ประการแรก บคคลทส าคญทสดเดยวทมกจะถกยกขนมาในสถานะความรเรองน คอ อนาคารกะ ธรรมปาละ (Anagarika Dharmapala) ซงท าใหการอภปรายไปเฉพาะเจาะจงอยทปจเจกบคคลมากกวาทจะเปนเรองโครงสรางแบลคเบรนไดเสนอไววาเราจ าตองศกษาบทบาทข อ ง ต ว ล ะ ค ร อ น ๆ เ พ อ ไ ป ใ ห พ น จ า ก ม ม ม อ ง แ บ บ “ธ ร ร ม ป า ล ะ เ ป นศนยกลาง” (Dharmapala-centric) และเหนวามงานศกษาทงในภาษาองกฤษและภาษาสงหลนอยเกนไปทอธบายบทบาทของคณะสงฆในกระบวนการรอฟนพทธศาสนา(Blackburn, 2011: 221-227) บทความวจยนเหนในแนวทางเดยวกน และขยายการอภปรายเปนบทบาทของกลมผซงรอฟนพทธอนเปนกระบวนการทประสบความส าเรจไปกอนหนาสมาคมเทวปรชญา (Theosophical Society) จะมาถงศรลงกา (Wimalaratne, 1985: 9-14)

ประการทสอง กระบวนการรอฟนพทธศาสนาไมสามารถถกอภปรายภายใตกรอบรฐชาตเพยงอยางเดยวได บคคลทเกยวของกบกระบวนการนมทงชาวสงหลและชาวตะวนตก


123

ผซงเปนสมาชกสมาคมเทวปรชญาและมสวนส าคญอยางยงในการท าใหกระบวนการรอฟนพทธนนแขงแรงและเปนทรจกอยางกวางขวางในฐานะพลงตอตานอาณานคมตะวนตก บคคลทส าคญทสดในกระบวนการนคอ พนเอกเฮนรสตลโอลคอตตผกอตงสมาคมเทวปรชญาและเปนชาวตะวนตกคนแรกทเปลยนจากครสตศาสนามานบถอพทธศาสนาอยางเปดเผยในสาธารณะ (Prothero, 2011) ผวจยจะอภปรายบทบาทของโอลคอตตโดยละเอยดตอไปขางหนา

ประการสดทาย กระบวนการรอฟนพทธศาสนานนเปนผลผลตของการกอตวของชนชนใหมทางสงคมศรลงกาในชวงเวลาดงกลาว ดงนนกระบวนการนจงมลกษณะสองดานซงไมสามารถแยกออกจากกนได ในดานหนงมลกษณะของการตอตานเจาอาณานคม แตในอกดานหนงกไดสรางระบบคณคาส าหรบกระฎมพสงหลเพอสถาปนาอ านาจน าของพวกเขาเหนอกลมอนๆ ในสงคมศรลงกาในเวลาตอมา (Gombrich and Obeyesekere, 1990: 10-13) ในขอวเคราะหตามกรอบแนวทางมารกซสตของกมาร จายาวารดนา(Kumari Jayawardena) สภาวะความเปนสองดานนมความขดแยงกนอยางชดเจน ในขณะทกระฎมพสงหลดเหมอนวาจะตอตานเจาอาณานคมองกฤษ แตการพลวตรทางสงคมของชนชนนกลบพงพงอยกบทนของเจาอาณานคมอยางขาดมได ตางจากในกรณกระฎมพอนเดยซงพวกเขาขยายกจกรรมทางเศรษฐกจจนกระทงเกดความขดแยงกบทนอตสาหกรรมอาณานคม ซงท าใหกระฎมพอนเดยแสดงจดยนชาตนยมตอตานอาณานคม จายาวารดนาไดเสนออยางแหลมคมวา ในทางกลบกนโดยสนเชงชนชนกระฎมพศรลงกามไดพฒนาการสะสมทนของตนไปถงระดบการขดแยงกบทนนยมอาณานคม และนเองท าใหดเหมอนวาชนชนกระฎมพศรลงกาไมไดเปนพลงของประชาธปไตยในศรลงกาในเวลาตอมา (Jayawardena, 2000: xviii)

3.1.1 มหาเถรหกกะตเว ศรสมงคลา (Hikkaduve Sri Sumangala) มหาเถรมเกตตวตเต คณานนดา (Migettuwatte Gunananda) มหาเถรเวฬกามา สมงคลา (Weligama Sumangala) และอนาคารกะ ธรรมปาละ (Anagarika Dharmapala) สถานะการศกษาวจยเรองการรอฟนพทธศาสนาในศรลงกาชวงอาณานคมองกฤษนน มกลมบคคลซงส าคญเปนอนดบแรกๆ ทงานศกษาเกอบทงหมดตองกลาวถงคอพระสงฆกลมหนงและอบาสกนาม อนาคารกะ ธรรมปาละ (1864 - 1933) ผเปนหวหอกของขบวนการรอฟนพทธ ตอตานศาสนาครสตและศาสนาอน ทงรวมสถาปนาอ านาจน าของพทธสงหลในประวตศาสตรศรลงกาสมยใหม ตงแตเรมตนยคอาณานคมองกฤษในศรลงกา พระสงฆเปนผน าในการตอบโตทาทายกบความคดของมชชนนารมาโดยตลอด และในชวงครงหลงของครสตศตวรรษท 19 เปนตนมา ความขดแยงทางความคดระหวางพทธศาสนาและครสตศาสนาขยายวงไปในสถานทสาธารณะตางๆ ไมวาจะเปนการประชมสาธารณะหรอในสอสงพมพกตาม นเปนปจจยพนฐานเบองหลงของการรอฟนพทธในระลอกนโดยกลมคนทส าคญทสดทมบทบาทในการถกเถยงและรณรงคนนคอพระมหาเถระ โดยในงานศกษาแรกๆ ทเกยวของกบการรอฟนพทธในชวงอาณานคมองกฤษ เ ค ด จ


124

วมาลารตเน (K.D.G. Wimalaratne) ไดเสนอวาพระสงฆลงกาผใหญเปนกลมทมบทบาทส าคญในการตอตานความคดของครสตศาสนากอนกลมอนๆ โดยเฉพาะพระมหาเถระสามรปคอ มหาเถรหกกะตเว ศรสมงคลา มหาเถรมเกตตวตเต คณานนดา และมหาเถรเวฬกามา สมงคลา (Wimalaratne, 1985: 9-14)

มหาเถรหกกะตเว ศรสมงคลา นนเปนภกษทส าคญทสดรปหนงในการเคลอนไหวรอฟนพทธทงระลอกในสมยอาณานคมองกฤษ โดยวนท 1 ธนวาคม ค.ศ. 1873 ทานไดก อ ต ง ว ท ย า ล ย พ ท ธ ศ าสน าป ร เ ว น ะ ( Vidyodaya Pirivena) ท ม า ล ก า ค น ด า (Maligakanda)4 โดยการศกษาของคณะสงฆในวทยาลยพทธศาสนาปรเวนะน เนนการเรยนการสอนทหวขอวนยปฎก ไวยากรณบาล การอานบาล ภาษาสนสฤต ภาษาสงหล การแพทย คณตศาสตร และภาษาตะวนออกอนๆ วทยาลยสงฆปรเวนะนจะเปนสถาบนอนมบทบาทส าคญในการรอฟนพทธในอกหลายสบปตอมา (Blackburn, 2010: 46-47; Wimalaratne, 1985: 11-12) นอกจากนความกาวหนาทางการศกษาพทธศาสนาของวทยาลยปรเวนะยงน าไปสการกอตงวทยาลยพทธศาสนาอกหลายแหง เชน ปะระมะ ธรรมะ เชตยะ ปรเวนะ รตมาลานะ (Parama Dhamma Chetiya Pirivena Ratmala-na) เปนตน (Wimalaratne, 1985: 12)

พระมหาเถรคณานนดาเองเปนทรจกมากทสดในกรณทเรยกกนวา “ววาทะปานาดระ” (The Panadura Debate) อนเปนเหตการณทถอไดวาเปนจดเรมตนทชาวพทธลงกาก าเนดขนในฐานะกลมทางการเมอง เหตการณววาทะปานาดระนคอการโตวาทสาธารณะระหวางชาวครสตกบชาวพทธ ในชวงปลายเดอนสงหาคม ค.ศ. 1873 ตอหนาธารก านลจ านวนหลายพนคน โดยมหาเถรคณานนดาไดแสดงใหเหนความสามารถในการใชภาษาและการเทศนาทจบใจและโนมนาวใจผฟง5 เหตการณนนไดรบการบนทกวาเกดขนบนเวทโตวาทสาธารณะปานาดระนอกนครโคลมโบ โดยเนอหาของการโตวาทนน แตละฝายกพยายามหาขอผดพลาดในคมภรศาสนาของอกฝายหนง บาทหลวงเดวด เดอซลวา (David de Silva) เปนตวแทนของฝายครสตศาสนาในฝายเสนอ โดยวจารณวา ในคมภรบาลไดระบไววาไมมสงทเรยกวาวญญาณและมนษยนนเปนเพยงการประกอบขนของอปาทานขนธซงเปนอนจจง บาทหลวงเดอซลวาไดโจมตวา ถาเชนนแลว พทธศาสนากเหนมนษย “ไมมวญญาณนรนดร [พทธศาสนาจงมองมนษย] เชน กบ สกร และสตวเดรจฉานอนๆ” นอกจากนเมอไมมวญญาณแลวกจะไมมการลงโทษผทท าบาปและใหรางวลตอคณความดในชาตหนา ส าหรบบาทหลวงเดอซลวาแลว พทธศาสนาเปนศาสนาทมคณธรรมต าทสดในศาสนาทงหลาย (Lopez, Jr., 2001: viii)

จากนนตวแทนฝายคานคอมหาเถรคณานนดาลกขนตอบโตทนควน โดยเรมวจารณบาทหลวงเดอซลวาวาทานคงมความรในภาษาบาลไมดเพยงพอและนนยอมท าใหบาทหลวงเขาใจค าสอนของพระพทธเจาเรองสภาวะความเปนมนษยผด มหาเถรไดกลาวตอไปวาในความเปนจรงแลวตามความคดในเรองวฏสงสาร วาบคคลผหนงทเกดในชาตใหมมไดจ าเปนจะตองเหมอนเดมหรอแตกตางจากในชาตกอน จากนนมหาเถรกเรมวพากษวจารณครสตศาสนา โดยในหนงสอปฐมกาล (Book of Genesis) นนแสดงใหเหนวาพระเจาทรงรสกผดทไดสรางมนษยขน และในหนงสออพยพ (Book of Exodus)ไดทรงใหชาวฮบรใชเลอดท าสญลกษณไวทประตเพอจะไดทรงทราบวาจะละเวนใคร ขณะท


125

ทรงมงสงหารบตรคนแรก (the firstborn) ของชาวอยปต มหาเถรสรปวาการกระท าเชนนไมควรจะเปนการกระท าของพระผเปนเจา การโตวาทนไดรบเสยงเปนเอกฉนทจากสงพมพทเขยนโดยชาวพทธทงหลายวามหาเถรมเกตตวตเต คณานนดา เปนฝายชนะ (Ibid.: viii)6หลงจากการโตวาทครงนมความวตกกงวลจากทางฝงมชชนนาร บาทหลวงเอจ เฟรเซอร(Reverend A.G. Fraser) ผซงมอทธพลในขณะนน พยายามหามไมใหมการตพมพเนอหาของการโตวาทแตกไมประสบความส าเรจ เหตการณนเปนจดเรมของการยกระดบการตอตานมชชนนารอยางกวางขวางทวเกาะศรลงกา อดตมชชนนารผหนงนามเจเอม พเบลส (J.M. Peebles) ไดบรรจเนอหาของการโตวาทครงนในหนงสอศาสนาเปรยบเทยบของเขาและเขาไดสงหนงสอเลมนไปทสมาคมเทวปรชญา ทมสถานทตง ณ นครนวยอรก โดยหนงสอเลมนนตงใจสงถงผกอตงสมาคมนามพนเอกเฮนร สตลโอลคอตต (Amunugama, 2016: 86-87)

ผลงานของพระมหาเถรคณานนดาจบใจเดกหนมนามดอน เดวด เหวาวทารเน (Don David Hewavitharne) เปนอยางยง ในเวลานนเขาอายไดเพยงสบกวาปเทานน เขาไดกราบนมสการพระมหาเถรและทานกเหนแววในตวเขาจนกระทงฝากฝงเขาใหรจกกบผกอตงสมาคมเทวปรชญาพทธทงสอง คอโอลคอตตและบลาวตสก ในวยเพยงสบหกปเทานน (Grant, 2009: 69) 3.1.2 อนาคารกะ ธรรมปาละ (Anagarika Dharmapala)

เนองจากอนาคารกะ ธรรมปาละเปนบคคลทมความส าคญตอการเกดขนของอตลกษณพทธสงหล จงจ าเปนตองส ารวจกลมงานศกษาทานโดยกวางเสยกอน งานศกษาชวตและงานของธรรมปาละนนสามารถแบงออกโดยกวางไดเปนสามกลมตามล าดบเวลาดงน กลมแรกเปนงานศกษาบทบาทของธรรมปาละอนเกยวของกบการรอฟนพทธศาสนา ซงเขยนขนในชวงทศวรรษท 1970-1990 โดยงานส าคญในกลมน อาท Gombrich and Obeyesekere (1990) S.J. Tambiah (1992) และ H. L. Seneviratne (1999) ซงงานเหลานจะเนนไปท การทธรรมปาละไดผลตขอเขยนเรองพทธศาสนาอนมการผสมผสานระหวางวนยปฏบตและโลกทศนพทธศาสนาเถรวาทจารต เขากบวถปฏบตแบบใหมโดยมโนทศนอนส าคญทถกน ามาใชอธบายงานของธรรมปาละคอ พทธโปรแตสแตนท(Protestant Buddhism) (Obeyesekere, 1970) (โปรดดตอไปขางหนา) ในทศทางเชนน ธรรมปาละจงเปนบคคลผบกเบกพทธศาสนาแบบใหมในศรลงกา งานลาสดในกลมแรกนเขยนโดยนกการเมองปญญาชน Sarath Amunugama (2016) ไดเนนเรองบทบาทการเปนผกอตงพทธสมยใหมของธรรมปาละผานการใชบนทกสวนตวของเขาซงไมคอยไดถกใชในงานศกษาอนๆ นก งานศกษานตพมพโดยส านกพมพวจตา ยาปา (Vijitha Yapa Publications) ส าหรบการบรโภคภายในประเทศเปนหลก

งานศกษาในกลมทสองเขยนขนในทศวรรษท 1990-2000 ใชแนวทางการศกษาแบบมารกซสม โดยเฉพาะเจาะจงไปทเรองชนชน7 ในงานทโดดเดนทสดในกลมน โดยกมาร จายาวารดนา (Kumari Jayawardena, 2000) ไดเผยใหเหนถงการรอฟนพทธศาสนาในฐานะเปนความขดแยงในกระบวนการสะสมทนระหวางกลมทนกลมตางๆ ใน


126

เกาะศรลงกา และโดยเฉพาะอยางยงจายาวารดนาชใหเหนถงความสมพนธระหวางชนชนนายทนใหมและเหลาหวหอกรอฟนพทธทงหลายโดยเหนวาปรากฏการณนมไดเปนเฉพาะกบพทธศาสนาเทานน แตเกดกบชาวทมฬฮนดและชาวมสลมดวย ดงนนการเกดขนของการรอฟนพทธกคอปรากฏการณทางชนชน นนคอการเรมขยบฐานะทางเศรษฐกจของชาวพทธในศรลงกานนเอง (Ibid.: 264)

น า ยท น ท ส น บ ส น น ก า ร ร อ ฟ น พ ท ธ ม ไ ด ม า จ า ก ก ล ม ท เ ป น “ก ร ะ ฎ ม พแหงชาต” (National Bourgeoisie) ทจะเปนหวหอกน าการเคลอนไหวชาตนยมตอตานจกรวรรดนยมและศกดนา แตวาพวกเขาเปนนายทนวานชทมพนฐานคอนขางกระจดกระจายและไมจ าเปนทจะตองตอตานอาณานคมองกฤษเสมอไป โดยการรวมสงฆกรรมนเกดขนตงแตทศวรรษท 1860 เปนตนมา ซงมการเคลอนไหวสองสาย คอทางสายการสรางวทยาลยสงฆ และอกสายหนงคอจากภายนอกโดยเฉพาะสมาคมเทวปรชญาและพทธศาสนกทพ านกอยตางประเทศ พอคาชาวพทธสงหลคนส าคญทบรจาคใหแกการรอฟนพทธมหลายทาน อาท โธมส เดอซลวา อะมะระสรยา (Thomas de Silva Amarasuriya, 1847-1907) ผซงเปนเจาของไรการเกษตรขนาดใหญทางใตของเกาะศรลงกาเขาแตงงานกบดอนา ครสตนา จายาสรยา (Dona Christina Jayasuriya) ผซงเปนญาตของมหาเถรเวฬกามา สมงคลา นายอะมะระสรยาน ไดชวยกอตงวทยาลยมหนทะ (Mahinda College) วทยาลยพทธศาสนาอนส าคญทางใตของศรลงกา มหาเถรเวฬกามา สมงคลานนเองมความสมพนธอนดกบนายทนคนอนๆ ดวย เชน ชารลส เดอซอยซา (Charles de Soysa) ผซงเปนชาวครสต ขณะเดยวกนมหาเถรมเกตตวตเต คณานนดากมความสมพนธเชอมโยงกบกลมนายทนใหมดวยเชนเดยวกน (Ibid.: 265-266)

งานกลมทสามเขยนขนในชวงทศวรรษท 2000-2010 ใชกรอบมโนทศนทกวางออกไปจากกรอบของรฐชาต โดยมองพทธศาสนาเปนปรากฏการณแบบขามชาต (transnational) งานส าคญในกลมนโอเบเยเซเกเร (Obeyesekere, 2006) ไดอภปรายอยางซบซอนถงกระบวนการการกอตวขนของอตลกษณพทธสงหลซงไมไดวางอยบนการแยกระหวาง “ชาต” นยม กบ “ชาต” ก าเนด อยางชดเจน ซงท าใหเมออตลกษณนถกโจมตหรออยในวกฤต ความเปนพทธนจะสามารถขยายตนเองขามรฐชาตออกไปสทอนๆ ได เชนในอนเดยใตเปนตน (Ibid.: 148-153) สวนแบลคเบรน (Blackburn, 2010) ไดอภปรายผลกระทบและความสมพนธทระบอบอาณานคมมตอพทธศาสนาเถรวาทในศรลงกาสมยใหมโดยเนนไปทบทบาทของมหาเถรหกกะตเว ศรสมงคลาตอพลงจากภายนอก แตขณะเดยวกนกไดกลาวถงบทบาทของอนาคารกะ ธรรมปาละในกระบวนการน โดยชใหเหนวามความเชอมโยงระหวางพทธเถรวาทในศรลงกากบพทธเถรวาทอนๆ รอบอาว เบงกอล และ “สมาคมเทวปรชญารวมทงสมาคมมหาโพธในเวลาตอมา ไดแสวงหาความสนบสนนจากพทธศาสนกในเอเชยและรวมทงในยโรปและอเมรกาอกดวย ” ความเคลอนไหวของธรรมปาละนนอยทามกลางกระแสความคดในระดบโลก ไมวาจะเปน เมอพมาพายแพแกองกฤษในทศวรรษท 1880 ความสมพนธทเขมขนขนกบสยาม รวมทงมการพจารณาขอความชวยเหลอจากพทธศาสนกในญปน (Ibid.: 118) ทงหมดนเปนเพยงตวอยางบางสวนของกระแสความคดขามชาตของพทธเถรวาทศรลงกาทอนาคารกะ ธรรมปาละ เปนผมบทบาทส าคญ


127

ผทศกษาชวตและงานของธรรมปาละนนมกจะลมไปวา เขาใชเวลาสวนใหญในชวตอยนอกศรลงกา งานลาสดในกลมทสามโดยเคมเปอร (Kemper, 2015) ไดแสดงใหเหนกระแสสากลนยม (universalism) ทเปนพลงอนส าคญทผลกใหเขาเดนทางออกนอกศรลงกาเพอด าเนนโครงการท าใหพทธศาสนาเปนศาสนาสากล ขณะเดยวกบทพลงอนๆ ก าลงกอตวขนในชวงเปลยนมาสครสตศตวรรษท 20 ไมวาจะเปนพลงของชาตนยม ทองถนนยม ภมภาคนยม ฯลฯ ทก าลงขบเคยวกนในบรบทน (Frost, 2002) เคมเปอรไดเสนอใหกอบกประวตศาสตรนพนธของธรรมปาละออกมาจากกรอบรฐชาต ซงเขาไดรบอทธพลจากงานของประเสนจต ดอารา (Duara, 1995) ตอการศกษาประวตศาสตรจนสมยใหม วาประวตศาสตรไดถกกกขงเอาไวในบทพรรณนาแหงชาตและมความจ าเปนจะตองกตวละครในประวตศาสตรออกมาจากรฐชาต ซงมอายเพยงศตวรรษกวาๆ เทานน

อนาคารกะ ธรรมปาละ มนามเดมวาดอน เดวด เหวาวทารเน (Don David Hewavitharne) เกดในครอบครวชนชนกลางทมฐานะดในนครโคลมโบ ซงใชภาษาองกฤษสอสารกนในครอบครว ชวงชวตวยเยาวของเขา เขาถกสงเสยในโรงเรยนครสตศาสนา ซงบรหารงานโดยมชชนนารนกายแองกลกน (Anglican) ณ สถานศกษาแหงนน เขาจะตองเรยนอานพระคมภรไบเบลและเปนททราบกนวาเขาสามารถจดจ าเนอหาของพระคมภรไดมากและแมนย า (Lopez, Jr., 2002: 54-55) แตอยางไรกตาม เราไมมขอมลเกยวกบชวตในวยเยาวของธรรมปาละมากนก ซงอาจจะมเหตมาจากขอเขยนสวนใหญของธรรมปาละทถกเขยนขนในชวงทเขาท าการรณรงคพทธศาสนาเสยเปนสวนใหญหลงจากทธรรมปาละรจกกบโอลคอตตและบลาวตสกแลวเขาไดท างานเปนเลขานการใหกบสมาคมเทวปรชญา และเวลานเองทเขาเปลยนชอเปนชอทางศาสนาวา “อนาคารกะ” ซงแปลวา “คนไมครองเรอน” (ประยทธ , 2540: 37) และ “ธรรมปาละ” ซงแปลวา “ชนผซงรกษาซงธรรม” (อางแลว: 362)

การเคลอนไหวรอฟนพทธทส าคญทสดในอาชพของธรรมปาละคอการมงสถาปนาพทธคยาใหกลายเปนศนยกลางพทธศาสนาสากล เขาตองการสรางใหพทธคยาเปนดง “เยรซาเลมส าหรบครสตศาสนกชน และเมกกะส าหรบอสลามกชน” (The Buddhist, 18 Sep. 1891: 309) โดยธรรมปาละไดหนไปสนใจพทธคยาจากอทธพลส าคญของเซอร เอดวน อารโนลด (Sir Edwin Arnold)8 ทฝายหลงนเดนทางไปเหนพทธคยาในป ค.ศ. 1886 และไดแจงแกธรรมปาละ (The Buddhist, 30 Mar. 1894: 90) เขาจงเดนทางไปอนเดยในป ค.ศ. 1891 และไดเหนซากปรกหกพงของพทธสถานทพทธคยา สงผลใหเรมด ารการรณรงคบรณปฏสงขรณพทธคยาโดยหาเสยงสนบสนนและเรยไรเงนจากพทธศาสนกชนชนสงศรลงกา อะระกน พมา สยาม กมพชา ญปน และประเทศพทธทางเหนอ (Northern Buddhist Countries) ซงประกอบดวย จน ทเบต และมองโกเลย มาซอทดนเพอสรางวดทพทธคยา (The Buddhist, 28 Aug. 1891: 2840)

นอกจากนอนาคารกะ ธรรมปาละ ยงไดกอตงสมาคมพทธคยามหาโพธ (Buddha-Gaya Maha Bodhi Society) เมอวนท 31 พฤษภาคม ค.ศ. 1891 โดยสมาคมนมวตถประสงคคอ


128

1. เพอกอสรางวดในพทธศาสนา กอตงวทยาลยสงฆ รวมทงท านบ ารงภกษและฆราวาสของวทยาลยสงฆทพทธคยา เพอใหพทธคยาเปนตวแทนของศาสนาพทธจากจน ญปน สยาม กมพชา พมา ศรลงกา จตตะกอง เนปาล ทเบต และอะระกน

2. เพอตพมพวรรณกรรมพทธศาสนาในภาษาตางๆ ของอนเดย... โดยประธานของสมาคมนคอ มหาเถรสมงคลาแหงศรลงกา พนเอกโอลคอตตเปนผอ านวยการและเปนประธานทปรกษาสมาคม... และ[ธรรมปาละ]เปนเลขานการ (The Buddhist, 29 Jan. 1892: 40)

อนาคารกะ ธรรมปาละ คอยๆ เปนตวแทนของพทธศาสนาเถรวาทในเวทศาสนาสากล โดยเฉพาะในป ค.ศ. 1893 เขาไดเปนตวแทนไปรวมงานประชมศาสนาโลกทชคาโก บรบททเขาอยนนไดเกดมโนทศนทเรยกวาศาสนาโลก (world religions) อนเกดขนพรอมๆ ไปกบก าเนดของโลกสมยใหมซงมฐานทวางอยบนครสตศาสนา ( Kemper, 2015: 424-425; Snodgrass, 2003; Masuzawa, 2005) โดยการประชมครงนสะทอนใหเหนการปะทะกนทางความคดระหวางผเปนตวแทนของศาสนาโลกตางๆ อาท พทธและฮนด และเปนภารกจทธรรมปาละสามารถสรางชอเสยงเนองดวยเขาสามารถใชภาษาองกฤษไดด และสามารถโฆษณาผลกดนวาระของเขาในโลกภาษาองกฤษได ในจดหมายของพระมหาเถรศรสมงคลาทสงถงผจดการประชมศาสนาโลกในปนน ทานแสดงน าเสยงแหงการไวตวและระมดระวงวา ชาวครสตมกจะตอตานและดถกพทธศาสนา และทานมไดสงตวแทนซงเปนพระสงฆไป เพราะทกษะภาษาองกฤษยงไมดพอ ทานเขาใจวาเวทการประชมนนเปนเวททจดโดยชาวครสต จงสงธรรมปาละ ผซงมภาษาองกฤษทด ไปเปนตวแทนและทงทายจดหมายดวยวา “ถาจะเอาพระไตรปฎกไปวางตอหนา [พวกครสต] กคงไมเขาใจ” (The Buddhist, 15 June. 1894: 174-176) นเปนชวขณะทแสดงใหเหนวากระแสธารความคดการรอฟนพทธศาสนาของศรลงกาไดก าเนดขนเปนทเรยบรอยแลว

3.1.3 พนเอกเฮนร สตล โอลคอตต (Colonel Henry Steel Olcott) กระบวนการรอฟนพทธศาสนานนไมใชกระบวนการซงประกอบไปดวยชาวพทธศรลงกาหรอชาวตะวนออกเทานน หากแตเปนความเคลอนไหวดานศาสนาเปรยบเทยบในบรบทของปลายครสตศตวรรษท 19 ถงตนครสตศตวรรษท 20 ดวย กลาวอกอยางหนงคอมการเกด “ศาสนาโลก” (world religions) ขนในชวงเวลาดงกลาวอนวางอยบนฐานคดแบบครสตศาสนาในการขยายตวของจกรวรรด (Masuzawa, 2005; Chidester, 2014) บคคลผมบทบาทส าคญตอการรอฟนพทธนคอ พนเอกเฮนร สตลโอลคอตต (Colonel Henry Steel Olcott, 1832-1 9 0 7 ) ผ ก อ ต ง ส ม า ค ม เ ท ว ป ร ช ญ า (Theosophical Society) ในป ค.ศ. 1875 รวมกบเฮเลนา เปตรอฟนา บลาวตสก (Helena Petrovna Blavatsky, 1831-91) และเปนบคคลทไดรบการกลาวขานวาเปน


129

ดงพระเจาอโศกกลบชาตมาเกดหรอแมกระทงพระโพธสตวในหม ผสนบสนนเขา (Kirthisinghe, 1976: 201-206)

โอลคอตตนนเกดในครอบครวครสตเพรสไบทเรยน (Presbyterian) ในมลรฐ

นวเจอรซ เขารบราชการทหารในฝายกองทพสหภาพ (Union Army) ชวงสงครามกลาง

เมองอเมรกน (American Civil War) (Lopez S. Jr., 2002: 15) สตเฟน โพรเทโร

(Prothero, 1995) ไดศกษาชวตของโอลคอตตเอาไวอยางละเอยด โดยเขาไดกลาววา

ชวตในวยเดกของโอลคอตต แมวาเราจะไมสามารถแนใจไดวาโอลคอตตนนไดรบการ

อบรมในจารตเพรสไบทเรยนอเมรกนเครงครดมากเทาใด แตเราทราบไดวาเขาไดรบ

การศกษาทางครสตศาสนาเปนอยางดโดยเฉพาะพนธสญญาใหม (New Testament)

นอกจากนเขายงซมซบจารตแบบคลวน(Calvinistic) ทยดหลกวาพระผเปนเจาเปนผม

อ านาจสงสด ยดหลกวามนษยมกจะถกชน าไปในทางอกศลไดเสมอ และหลกการวาพระผ

เปนเจาทรงก าหนดเสนทางใหกบปจเจกไปสสรวงสวรรคหรอลงนรก โพรเทโรเหนวา

โอลคอตตนนหมกมนในการตความครสตศาสนาไปในทางเชนน โดยถงขนาดไปเหมารวม

วาจารตแบบเพยวรทน อเมรกน (American Puritanism) และเพรสไบทเรยนเปนครสต

ศาสนาทงหมดทเดยว และนนเปนสวนหนงของการทโอลคอตตวพากษวจารณครสต

ศาสนาในชวงทเขารอฟนพทธศาสนาในอนเดยและศรลงกา (Ibid.: 19)

ในชวงวยหนม เชนเดยวกบวยรนอเมรกนรวมสมยกบเขา เขาไดเดนทางไปทว

ประเทศสหรฐอเมรกาซงท าใหเขาเหนถงจารตทางศาสนาอนตางออกไปจากเพรสไบทเรยน

ทเขาไดเตบโตขนมา จากประสบการณนโพรเทโรเหนวาท าใหเขาเปดกวางในทางศาสนา

โดยเฉพาะจตนยม (Spiritualism) ทจะกลายเปนไวยากรณซงท าใหโอลคอตตเปลยนมานบ

ถอศาสนาพทธในเวลาตอมา (Ibid.: 19-25)

พนเอกเฮนร สตล โอลคอตต เปนชาวตะวนตกคนแรกๆ ทประกาศตนตอสาธารณะวาเปลยนมานบถอศาสนาพทธ (Ibid.: 185 n. 2) หลงจากทเขาไดพบกบบลาวตสกและกอตงสมาคมเทวปรชญาแลว ในปลายป ค.ศ. 1878 พวกเขาไดเดนทางออกจากนวยอรก ผานลอนดอนเพอไปยงจดหมายคอ นครบอมเบย การเดนทางของพวกเขาเปนทรบรกนทวไปในสงคมบอมเบย เนองจากทงคเปนผกอตงสมาคมเทวปรชญา และโอลคอตตไดรบการสนบสนนในฐานะชาวตะวนตกทมไดมาอนเดยเชนเจาอาณานคม หากแตเปนผทจะมาเรยนรจากผรในอนเดย โดยเขาไดประกาศวาสมาคมเทวปรชญานนมจดมงหมายในการปฏรปสงคมอนเดย และเชอวาความรจากอนเดยจะสามารถน าไปแกไขความตกต าของโลกตะวนตกได (Ibid.: 75-77)

ในวนท 16 พฤษภาคม ค.ศ. 1880 โอลคอตตและบลาวตสก ไดจารกถงนครโคลมโบ ศรลงกา โดย ณ ทนเอง พวกเขาทงสองไดเรมบทบาทอนส าคญในฐานะผมสวน


130

รอฟนพทธศาสนา วนท 25 พฤษภาคม พวกเขาทงสองถอวาเปนคนยโรปและคนอเมรกนคนแรกๆ ทเปลยนจากครสตศาสนามานบถอศาสนาพทธ โดยพวกเขาไดกระท าพธรบศลหา บชาพระรตนตรย ณ วดวชานนทะ (Wijananda Monastery) เมองกล(Galle) (Ibid.: 95)

ทศรลงกา โอลคอตตเรมเคลอนไหวทางพทธศาสนาผานการจดตงสมาคมเทวปรชญา

พทธ (Buddhist Theosophical Society) ซงเขาไดแบงฝายสงฆและฝายฆราวาสออก

อยางชดเจน ซงนเปนครงแรกทฆราวาสมบทบาทในความเคลอนไหวทางศาสนาอนเปน

หวใจส าคญของการรอฟนพทธในปลายครสตศตวรรษท 19 โดยการเคลอนไหวของ

สมาคมเทวปรชญาพทธฝายฆราวาสน สามารถดงดดอบาสกและอบาสกาใหเขารวมสงฆ

กรรมไดอยางกวางขวาง เนองจากเปนสถาบนกลางทท าใหพวกเขารวมตวกนตอตานชาว

ครสต และขณะเดยวกนกท าใหพวกเขาเปนอสระ ไมจ าเปนจะตองเคลอนไหวผานพระสงฆ

อยางเชนทเคยเปนมาในอดต (Bond, 1988: 48-49) ความส าเรจนท าใหสมาคมเทวป

รชญาพทธกลายเปนพนธมตรส าคญของชาวพทธในศรลงกา

ในหวงเวลาดงกลาวดเหมอนวาครสตศาสนาจะมอ านาจในสถาบนตางๆ ในศรลงกา

อยางมาก เหนไดจากโรงเรยนรฐบาลกวา 1,200 โรงเรยน มเพยง 4 โรงเรยนเทานนท

เปนโรงเรยนพทธ ทเหลอเปนโรงเรยนครสตทงหมด รวมทงการจดทะเบยนเกด แตงงาน

และตาย ตามพระราชบญญตทออกโดยรฐบาลอาณานคมองกฤษนนกก าหนดใหตอง

เปนไปตามพธกรรมทางครสตศาสนา สถาบนทางการศกษาทจดตงโดยมชชนนารไดลด

บทบาทสถาบนทางการศกษาในวดพทธดงเดมของศรลงกาลงไป (Prothero, 1995: 86)

การเปลยนมานบถอศาสนาพทธของโอลคอตตจงเปนการเคลอนไหวอนส าคญทท าใหพทธ

ศาสนาเรมกลายมาเปนสถาบนส าคญในการตอตานอาณานคม แมวาความเคลอนไหว

เหลานจะมไดเรมโดยโอลคอตตเพยงคนเดยวกตาม

พนเอกเฮนร สตล โอลคอตต นนสถาปนาบทบาทของตนเปนตวแทนของพทธ

ศาสนกสงหล เนองดวยฐานะชาวตะวนตกของเขา เขาเองสามารถเปนผทตดตอกบรฐบาล

อาณานคมได และมผลงงานหลายประการ อาท การเคลอนไหวใหรฐบาลอาณานคม

รบรองสทธของชาวพทธ เขาผลกดนใหวนวสาขบชาเปนวนหยดนกขตฤกษ และทส าคญ

คอเขาผลกดนใหรฐบาลอาณานคมใชเจาหนาทชาวพทธในการจดทะเบยนสมรสของชาว

พทธ รวมทงเขายงไดชวยออกแบบธงพทธศาสนาสากลดวย (Bond, 1988: 49)

หวใจของความเคลอนไหวทางศาสนาของสมาคมเทวปรชญาพทธนอยท เรองการศกษา โดยโอลคอตตตองการใหการศกษาพทธศาสนานนครองความส าคญในระดบเดยวกบโรงเรยนครสต เขาไดเรมระดมทนในการจดตงโรงเรยนพทธ ทงจากในเมองและชนบทของศรลงกา และในทสดไดกอตงโรงเรยนพทธศาสนาวนอาทตยเพอแขงขนกบ


131

การศกษาของมชชนนารและขยายตอไปถงระดบประถมศกษาและมธยมศกษา โดยใชรปแบบเดยวกบโรงเรยนครสตหากแตใชการสอนพทธศาสนา (Ibid.)

พทธศาสนาทโอลคอตตรอฟนมานน มใชเปนพทธศาสนาแบบจารตของชาวสงหล แต

หากคอพทธศาสนาใหมผานการตความของเขา ในป ค.ศ. 1881 โอลคอตตไดตพมพงาน

รณรงคพทธศาสนาของเขาชอ Buddhist Catechism หนงสอเลมนเปนหนงสอทน าไปใช

ในโรงเรยนทตงโดยสมาคมเทวปรชญาพทธและเปนตวแทนมมมองของเขาตอพทธศาสนา

วาเปนศาสนาทมความเปนวทยาศาสตร ส าหรบโอลคอตตแลวพระพทธเจามใชพระผเปน

เจาผซงเกดมาเปนผวเศษ หากแตทรงเปนมนษยปถชนธรรมดาทฝกฝนตนเองจนกระทง

บรรลนพพาน Buddhist Catechism จงเปนเหมอนแถลงการณตอตานครสตศาสนาของ

โอลคอตต นพพานมไดเปนสภาวะอนอยนอกเหนอประสบการณของมนษย หากแตเขาถง

ไดเมอคนผนนยงมชวตอยบนโลกมนษยนเอง (Ibid.: 50)

ในปจจบนน วนท 17 กมภาพนธ เปนวนทชาวพทธในอนเดยและศรลงการ าลกถงมรณกรรมของเขา ในฐานะทเขาเปนผอทศตนรอฟนพทธศาสนา ขณะเดยวกนผทศกษาประวตศาสตรยคอาณานคมยอมจะตองตระหนกวา การรอฟนพทธศาสนามใชกระบวนการอนปราศจากความสมพนธทางอ านาจ ถงแมวางานศกษาจ านวนมากทพดถงการรอฟนพทธศาสนาจะใหขอสงเกตมากมายตอกระบวนการนในฐานะการสรางอตลกษณความเปนพทธศาสนา แตปฏเสธไมไดวา ทกครงทมการรอฟนพทธศาสนากเกดกระบวนการกดกน กดข และสรางศตรตางศาสนาขนเสมอ ดงเชนทผลงานการรอฟนพทธศาสนานนเองกถกฉกฉวยไปใชในการตอตานชาวครสตและตอตานอาณานคม และเราอาจจะปฏ เสธไม ได เตมปากว าโอลคอตตม ไดม ส วนในกระบวนการน ด วย (Obeyesekere, 1997: 329-335)

3.2 ววาทะเรองพทธโปรแตสแตนท (Protestant Buddhism) มโนทศนอนส าคญทสดหนงในการอธบายความสมพนธทางอ านาจทเปนผลมาจากการปะทะกนของพทธศาสนากบอาณานคมในชวงปลายครสตศตวรรษท 19 ในศรลงกา คอมโนทศนเรองพทธโปรแตสแตนท (Protestant Buddhism) ซงเสนอโดย คะนานาท โอเบเยเซเกเร (Gananath Obeyesekere, 1970) โดยมงานจ านวนมากในชวงทศวรรษทเจดศนยถงเกาศนยทใชมโนทศนน (Obeyesekere, 1972, 1975; Malagoda, 1976; Stirrat, 1981; Gombrich, 1983; Bond, 1988; Spencer, 1990; Batholomeusz, 1994; Seneviratne, 1999) พทธโปรแตสแตนทเปนมโนทศนทถกใชอธบายการรอฟนพทธของศรลงกาในชวงปลายครสตศตวรรษท 19 โดยกระบวนการนประกอบขนดวยบรบททางประวตศาสตรสองบรบท บรบทแรกคอกจกรรมของมชชนนารโปรแตสแตนท


132

โดยกวางสงผลใหเกดแรงสะทอนกลบมาจากชาวพทธ อกบรบทหนงคอกระบวนการอนเปนผลของการปะทะระหวางความรทองถนศรลงกากบความรตะวนตกโดยเฉพาะในเรองการศกษา ซงมกระบวนการการเกดขนของชนชนกลางชาวสงหลเปนสวนประกอบส าคญอนขาดไมได เนองจากผทถอหลกปฏบตแบบพทธโปรแตสแตนทนนเปนกระฎมพสงหลทเกดใหมในชวงเวลาดงกลาวทงหมดทงสน (Gombrich and Obeyesekere, 1990: 202-203)

ส าหรบโอเบเยเซเกเรแลว แกนของวถปฏบตแบบครสตโปรแตสแตนทอยทปจเจกชน

สามารถคนหาจดมงหมายอนสงสดทางศาสนาไดโดยมตองผานตวกลาง แนนอนวานคอ

การปฏเสธบทบาทของนกบวชและนกบญในฐานะเปนผเชอมระหวางมนษยกบพระผเปนเจา

เมอหลกปฏบตเชนนถกปฏบตในจารตแบบพทธเถรวาทสงหลนนกหมายความวาปจเจก

บคคลหนงสามารถเขาถงนพพานไดโดยมตองผานพระสงฆองคเจาแตอยางใด นน

หมายความวาบคคลทกคนเสมอภาคพรอมถงกนในการจะเขาถงนพพานไดหากท าการ

ฝกฝน ส าหรบพวกพทธโปรแตสแตนทแลวศาสนาจงเปนเรองสวนตวและเปนเรองทอย

ภายในและไมวาตนเองจะปฏบตตนอยางไรในทสาธารณะ เปนเรองไมส าคญเทากบวาใน

จตใจหรอวญญาณของตนเองนนเปนอยางไรมากกวา นอกจากนหลกปฏบตเชนนส าหรบ

ชาวพทธโปรแตสแตนทจะไมจ ากดอยเพยงแคศาสนาใดศาสนาหนงเทานน แตพทธศาสนา

ส าหรบพวกพทธโปรแตสแตนทเปนศาสนาสากล ใครๆ กเขาถงได หากปฏบตตนอยาง

ถกตอง นนกเปนเพราะวาพทธศาสนาเปนศาสนาทดทสดนนเอง (Ibid.: 215-216)

หากจะสรปลกษณะของพทธโปรแตสแตนทแลว เราสามารถสรปไดทงหมดแบงเปนสขอดวยกน โดยกอมบรชและโอเบเยเซเกเร สรปวา (Ibid.: 218)

หนง [พทธโปรแตสแตนท] ละเลยทาทแบบพทธจารตท

ปฏบตตอศาสนาอนอยางปรองดองและใหความส าคญกบเรองภายนอกมาสจดยนแบบพทธแทพทธไมแท

สอง [พ ทธโปรแตสแตนท ] ม ว ถ แบบรากฐานน ยม [fundamentalism]

สาม [พทธโปรแตสแตนท] อางวาพทธศาสนามใชศาสนาหากแตเปนปรชญา

ส เกยวของกบทกขอทกลาวมาขางตนโดยเฉพาะขอทสาม คอ พทธโปรแตสแตนทอาศยมโนทศนในภาษาองกฤษ

ในขณะเดยวกนมผทตงค าถามและไมเหนดวยตออรรถาธบายพทธศาสนาในชวงเวลา

ดงกลาวดวยมโนทศนพทธโปรแตสแตนท โดยมขอเรยกรองใหขยายความเขาใจเรองจารตแบบโปรแตสแตนททเขยนโดยแมกซ เวเบอร (Max Weber) เสยกอน บทปรทรรศนของ


133

สตเฟน โพรเทโร (Prothero, 1995) มองวาจารตโปรแตสแตนททโอเบเยเซเกเรน ามาอภปรายวาเปนพทธโปรแตสแตนทนน ผดฝาผดตว ผดบรบท โพรเทโรเหนวา การทโอเบเยเซเกเรใชรชารด แบกซเตอร (Richard Baxter, 1615-1691) ผซงเปนบคคลส าคญของจารตเพยวรทนในองกฤษ ชวงครสตศตวรรษท 17 มาเปนตวแทนของจารตโปรแตสแตนทในศรลงกานนผด บทปรทรรศนเสนอวาจะตองใชโปรแตสแตนทองกฤษและอเมรกนในครสตศตวรรษท 19 มาอธบายการเกดขนของพทธโปรแตสแตนทมากกวา โดยอธบายกระบวนการนผานชวตของพนเอกเฮนร สตลโอลคอตต ในสามประเดน

ประเดนแรกโพรเทโรชชวนใหเขาใจในเบองตนวาบรบทจารตโปรแตสแตนทใน

สหรฐอเมรกานนแบงออกเปนสองสายคอสายอแวนเจลคอล (Evangelical) และสาย

โมเดรนนสต (Modernist) โดยโอลคอตตนนสงกดในโปรแตสแตนทสายหลงน ความคด

ของเขาไดรบอทธพลมาจากความเคลอนไหวทางความคดในกระแสโรแมนตก

(Romanticism) ทวา มพลงบางอยางทก าหนดธรรมชาต วฒนธรรม และมนษยชาต เขา

จงใชเวลาในชวงชวตในการแสดงใหเหนถงพลงน ผานกระบวนการเกบขอมลทเปน

วทยาศาสตร โดยเฉพาะอยางยงโอลคอตตเชอวาศาสนานนจะตองอภวฒนไปขางหนาอย

เสมอไมวาจะถกเรยกวาอะไรกตาม นเองเปนฐานของการเปลยนมานบถอศาสนาพทธของ

เขา

ประเดนทสอง การจะเขาใจโปรแตสแตนทของโอลคอตตจะตองค านงถงวาโอลคอตต

เปนสวนหนงของสงคมผดนวยอรกในชวงปลายครสตศตวรรษท 19 เขาเปนสมาชก

สมาคมโลตอส (Lotos Club) สมาคมผดทมสมาชกในยคตอมาอยางเชน มารค ทเวน

(Mark Twain) มารกาเรต มด (Magared Mead) ดไวท ด ไอเซนฮาวเวอร (Dwight D.

Esienhower) แอนดรว คารเนก (Andrew Carnegie) ออรสน เวลส (Orson Welles)

ปเตอร โอทล (Peter O’Toole) ครสโตเฟอร พลมเมอร (Christopher Plummer) และ

วนตน มารซาลส (Wynton Marsails) เปนตน (Wikipedia, Lotos Club, 2017)

สมาชกสโมสรนมวฒนธรรมรวมกนในฐานะอารยชน ไมวาจะเปนการงดเนอสตว การรก

นวลสงวนตว การควบคมอารมณ และความเชอวาตนมบทบาทในการปฏรปสงคม

เปลยนแปลงสงคมไปในทางทดขน โอลคอตตจงเปนหนงในคนเหลานทน าวฒนธรรม

เชนนไปยงเกาะศรลงกา และน าเสนอวฒนธรรมเชนนผานไวยากรณทเปนพทธศาสนา

นนเอง

ประเดนสดทาย บรบทของโลกในชวงปลายครสตศตวรรษท 19 คอการเตบโตของบรพาคดศกษา (Oriental Studies) โดยทวไปในยโรป ซงโอลคอตตเองเปนสวนหนงของบรบทน องคความรทเขาไดรบมาจากบทบาทอนส าคญของนกบรพาคดศกษาเชน ฟรดรชแมกซ มลเลอร(Friedrich Max Müller) โทมส รส เดวดส (Thomas Rhys Davids)


134

(Prothero, 1995: 293-294) บรพาคดศกษาในภมภาคเอเชยใตนสามารถสบยอนไปไดถ ง ก ารก อต ง สม าคม เอ เ ช ยต ก แ ห ง เ บ งกอล ( Asiatic Society of Bengal) ณ นครกลกตตา ในป ค.ศ. 1874 โดยบคคลทมบทบาทส าคญคอเซอร วลเลยมโจนส (Sir William Jones) ผพพากษาของบรษทอนเดยตะวนออกขององกฤษ โดยงานวชาการทผลตจากสมาคมเอเชยตกแหงเบงกอลนไดกอใหเกดความสนใจบรพาคดศกษาในเอเชยใตเปนการเฉพาะ ดงทมการเรยกกนว าการฟนฟศลวทยาการเบงกอล ( Bengali Renaissance)9 (King, 2005: 280-282) ในชวงทายของชวตแมกซ มลเลอรใชเวลาสวนใหญใหความสนใจสงครามแอฟรกาใตเพอสนบสนนฝายจกรวรรดองกฤษในการท าสงคราม (Chidester, 2014: 59-89)

ขอทวงตงของโพรเทโรนนมทศทางในลกษณะการขยายใหเกดความเขาใจสารตถะ

หรอประวตศาสตรของพฒนาการจารตครสตศาสนาหลงการปฏรป บทความปรทศนโดย

จอหน โฮลท(Holt, 1991) และโดยเฉพาะจอหนสน (Johnson, 2004) ลงรายละเอยด

อยางพสดารในดานสงคมวทยาศาสนา ถงความแตกตางหรอ “ความเขากนไมได” ของ

จารตโปรแตสแตนทและพทธศาสนา โดยเขาไดแยงวาชวตและงานของอนาคารกะ ธรรม

ปาละ มไดมลกษณะเปนโปรแตสแตนทอยางทโอเบเยเซเกเรเสนอเอาไว และเพอทจะ

ปกปองเสยงของคนทองถนจอหนสนและโฮลทจงไมเชอวาการใชมโนทศนพทธโปรแตส

แตนทจะสามารถอธบายสงคมศรลงกาได

ผวจยเหนวางานวพากษมโนทศนพทธโปรแตสแตนทเหลานวางอยบนฐานความคดซงม

ขอจ ากดเปนอยางยง การเรยกรองใหเขาใจมโนทศนทก าหนดจารตแบบโปรแตสแตนท

รวมทงจารตแบบเพยวรตน (Puritanism) ของยโรปเหนอหลงการปฏรปครสตศาสนา

(Reformation) ในครสตศตวรรษท 17 และขอเสนอประเภทวาแนวความคดโปรแตส

แตนทนนไมสามารถเขากบแนวความคดพทธศาสนาได ดเหมอนจะพยายามยนกรานวาม

“ศาสนาทแทจรง” อย ผวจยเหนตอไปวางานวพากษเหลานตกอยภายใตขอจ ากดของ

วงการศาสนศกษา (Religious Studies) ประเภทหนง ทมงส ารวจหาเสนแบงของศาสนา

ตางๆ และสะทอนออกมาอยางส าคญวางานเหลานมไดเชอมโยงศาสนาในฐานะอดมการณ

เขากบโครงการอาณานคมของตะวนตกเลย อนเปนผลมาจากความเชอวาเกดการแยก

ระหวางศาสนจกรและอาณาจกรส าเรจเปนทเรยบรอยแลวในยโรปเหนอและสหรฐอเมรกา

(Asad, 2003: 181-204) และโครงการอาณานคมในครสตศตวรรษท 19 นน ไมม

อะไรเกยวของกบเรองศาสนา ทงๆ ทโครงการอาณานคมของจกรวรรดองกฤษนนเปน

ปรากฏการณทางครสตศาสนา หรอเปน “ครสตอาณานคม” (Christian colonialism)

(Jayasekera, 2017: 175-353)


135

การเสนอมโนทศนโปรแตสแตนท จงเปนการแสดงความสมพนธระหวางเจาอาณานคมและเมองขน และผทสมาทานมโนทศนนในฐานะกระฎมพลงกา ผซงตอมาจะเปนผครองอ านาจน าในสงคมศรลงกาตลอดครสตศตวรรษท 20 ส าหรบผวจยแลวประเดนทส าคญอยทวาความสมพนธทางอ านาจในดานอดมการณเปนอยางไร มากกวาจะเรยกจารตหนงๆ วาอะไร

3.3 ความสมพนธระหวางคณะสงฆและฆราวาส ลกษณะส าคญประการหนงของพทธโปรแตสแตนทคอการแยกระหวางคณะสงฆและฆราวาส ฆราวาสไดกลายมาเปนสถาบนอนส าคญในการเปลยนแปลงพทธศาสนาโดยมบทบาทมากอยางทไมเคยเปนมากอนในประวตศาสตรสมยใหมของศรลงกา (Swearer, 1970) และแนนอนวาปรากฏการณนยอมจะตองสรางความตงเครยดระหวางพระสงฆและฆราวาสอยบาง ดงเชนกรณมหาเถรหกกะตเว ศรสมงคลา ผเปนประธานของสมาคมเทวปรชญาพทธฝายสงฆและผทสนบสนนทานนนดเหมอนวาจะมความตอตานการมบทบาทขนมาของเหลาฆราวาสไมมากกนอย (Gombrich and Obeyesekere, 1990: 231) นอกจากนพระมหาเถรศรสมงคลานนไดปฏเสธทจะสนบสนนงานเขยนเรอง The Buddhist Catechism โดยพนเอกเฮนร สตล โอลคอตต โดยมเงอนไขวาโอลคอตตจกตองเปลยนการตความเรองนพพานเสยกอน (Bond, 1988: 50) ในการขยายความเรองพทธโปรแตสแตนท คะนานาท โอเบเยเซเกเร ไดอางองถงแมกซ เวเบอร ผซงเรยกจรยธรรมของพวกคลวน (Calvinist) วาเปน “การบ าเพญตบะทางโลก” (inner-worldly asceticism) โดยจรยธรรมของพวกคลวนนคอการท างานโดยถอวาเปนการบ าเพญตบะเพอสะสมความมงคง แตความมงคงนพวกคลวนจะไมใชในการซอหาความสข หากแตไปท าการลงทนเพอใหมความมงคงเพมพนขน โดยหวงวาความส าเรจทางโลกจะน าพวกเขาไปอยในอาณาจกรของพระผเปนเจา ปรากฏการณนไมแตกตางจากการสนบสนนใหเหลาฆราวาสมความวรยะอตสาหะในการท างานในโลกของพวกพทธโปรแตสแตนท โดยเฉพาะอยางยงกระฎมพสงหลซงขยายตวอยางรวดเรวในชวงปลายครสตศตวรรษท 19 พวกเขามงบ าเพญตบะในการสะสมทนและสถาปนาอ านาจน าของชนชนตน วถปฏบตแบบพทธโปรแตสแตนทนมความเหมอนและตางจากวถปฏบตแบบครสตโปรแตสแตนทในบางแง อาท ในครสตศาสนานนโปรแตสแตนทไดท าการตอตานบทบาทของครสตจกรคาทอลก และเชอวาปจเจกบคคลสามารถด าเนนหนทางการไถบาปไดดวยตนเองมใชตองผานครสตจกร ในแงนพทธโปรแตสแตนทมความคลายคลงทเชอวาปจเจกบคคลสามารถด าเนนหนทางไปสวถนพพานไดดวยตนเองโดยมตองอาศยพระสงฆดงตวอยางเชน กลมวนะยะวาทะนะ สมตยะ (Vinayavardhana Samitiya) ซงเปนกลมนกบวชทไมตองขนอยกบคณะสงฆสวนกลาง (Kemper, 1978) แตในขณะเดยวกนความแตกตางทชดเจนคอเหลาพทธโปรแตสแตนทนนมไดตดสายสมพนธกบคณะสงฆโดยสนเชงด ง เ ช นท พ วก คลว น ตดความส มพ น ธ ก บคร สตจ ก รคาทอล ก (Gombrich and Obeyesekere, 1990: 231-232)

วถการบ าเพญตบะของกระฎมพพทธโปรแตสแตนทลงกานนไมไดมลกษณะสดโตง ละทงโลกยะวสยเพอไปสโลกตระอยางทวถปฏบตของพวกเขาโฆษณาเอาไวแตอยางใด พวก


136

เขาไมไดละทงชวตครอบครว บตรและภรรยา ละทงอาชพการงานทรพยสนเงนทอง เพอออกผนวชดงเชนเจาชายสทธตถะ แตพวกเขามงเนนการใชเวลาวางของตนเองในการปฏบตตนเปนพทธศาสนกเชนการนงขาวหมขาวปฏบตธรรมในวนหยด การงดอบายมข หรอการหนมากนมงสวรตในเวลาทพวกเขาสะดวก เปนตน นอกจากนกระฎมพพทธ โปรแตสแตนทศรลงกายงเรมบทบาทใหมๆ ทมใชเปนของอบาสกอบาสกามากอนคอการเทศนาธรรมและการนงวปสสนากรรมฐานซงเปนการคดคนของอนาคารกะ ธรรมมะ ปาละผซงคนพบคมภรบาลในเรองการวปสสนากรรมฐาน ในป ค.ศ. 1890 เขาจงแตงและเรยบเรยงวธการนงสมาธในแบบของตน นคอจดเรมตนของการท าใหการนงสมาธเปนหนทางในการเขาถงสภาวะโลกตระตงแตชวงทศวรรษดงกลาวเปนตนมา โดยจะเหนวาผนยมนงวปสสนากรรมฐานประกอบไปดวยกระฎมพสงหลเสยเปนสวนใหญ ( Ibid.: 237-238) วปสสนากรรมฐานจงเกดขนจากกระฎมพสงหล โดยกระฎมพสงหล เพอกระฎมพสงหลโดยแท

สรป ผวจยไดท าการส ารวจสถานะความรเรองการรอฟนพทธศาสนาในศรลงกาในเบองตน มใชดวยวตถประสงคของการพยายามท าความเขาใจประวตศาสตรความคดและวฒนธรรมของโลกหนงๆ เทานน ทส าคญไปกวานนคอผวจยพยายามเขาถงปญหาเรองความสมพนธระหวางความคดทางศาสนาและอ านาจทเผยตวออกมาเปนเหตการณความขดแยงและความรนแรง “ทางศาสนา” ในโลกสมยใหม แนนอนวาเราไมสามารถเขาใจความขดแยงผานมตความคดทางศาสนาเทานน แตในขณะเดยวกน เรากไมสามารถเขาใจความสมพนธทางสงคมในโลกสมยใหมโดยมค านงถงมตทางเทววทยาไดเชนเดยวกน(Milbank, 1990 [2006]) บทความวจยชนนไดใชวธการทางประวตศาสตรในการจดเรยงงานศกษาอนเกยวของกบปรากฏการณ “ทางศาสนา” หนง เพอทจะเสนอวาปรากฏการณดงกลาวมใชปรากฏการณทางศาสนา และการจะอภปรายประเดน “ทางศาสนา” ทกประเดนไมควรจะตองถกจดประเภทแตแรกวา ประเดนเหลานนเปนเรองทางศาสนา จนกวาเราจะท าความเขาใจใหกระจางขนไดเสยกอนในเรองความสมพนธทางศาสนากบกระบวนการกลายเปนฆราวาส (secularization) ของโลกซกใต (The Global South) ในชวงปลายครสตศตวรรษท 20 ถงตนครสตศตวรรษท 21 เชงอรรถ

1 บทความวจยนเปนสวนหนงของงานวจยทก าลงด าเนนการในโครงการ “พทธศาสนาเถรวาทกบความขดแยง: ส ารวจสถานะความร กรณศกษาประเทศศรลงกา” ซงไดรบทนอดหนนจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) สญญาเลขท RDG5910052 โดยมระยะเวลาด าเนนการระหวางเดอนกนยายน พ.ศ. 2559 ถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2560 ผวจยขอขอบคณนางสาววราวรรณ นฤปต ผชวยวจยในโครงการ ขอขอบคณเจาหนาทหอสมดแหงชาต และหอจดหมายเหตแหงชาตศรลงกา นครโคลมโบ ขอขอบคณเจาหนาทหอสมดแหงมหาวทยาลยธรรมศาสตร และขอขอบคณกองบรรณาธการวารสารสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร และผทรงคณวฒผประเมนบทความทงสองทานมา ณ ทน

2 มขอแนะน าจากผทรงคณวฒผประเมนบทความวา การปรวตรค าในภาษาบาลและสนสกฤตควรท าใหถกตองตามหลกการ เชน


137

Dhramapala จะตองถอดความชอวา ธรรมพล Krishnaprasanna Sen จะตองถอดความชอวา กฤษณะประสญญะ เสน Vivekananda จะตองถอดความชอวา วเวกอนนทา Ambedkar จะตองถอดความชอวา อมเพทการ Jayawardena จะตองถอดความชอวา ชยวรรทนา ฯลฯ แมวาจะเหนดวยกบขอแนะน าอนเปนประโยชนนแตบทความวจยนจะใชการถอดอกษรโรมนของ

ชอมาเปนภาษาไทยแบบถายเสยง โดยไมค านงถงการสะกดการนตและวรรณยกต เชน Anagarika Dharmapala จะถอดเสยงเปน อนาคารกะ ธรรมปาละ หรอ Gananath Obeyesekere จะถอดเสยงเปน คะนานาท โอเบเยเซเกเร ทงนเนองดวยเหตผลวาการสงผานความรศรลงกาศกษาทใชในการวจยนอยภายในโลกภาษาองกฤษ อนเปนภาษาประจ า (vernacular) ซงเปนผลผลตของโลกสมยใหม (Ostler, 2005) และไทยเปนสวนหนงของโลกนน

3 ประเทศศรลงกาถกเรยกวาซลอนตลอดยคอาณานคมองกฤษจนกระทงเปลยนชอเปนศรลงกาในป ค.ศ.1972 บทความวจยนจะใชชอปจจบน ยกเวนวาจะเปนการอางองจากเอกสารชนตนในชออนๆ

4 โปรดดประวตการกอตงวทยาลยสงฆปรเวนะอยางพสดารในแบลคเบรน (Blackburn, 2010: 34-68)

5 ววาทะปานาดระน เปนเหตการณทายๆ ของการโตวาทสาธารณะระหวางชาวพทธและชาวครสตทด าเนนตอมาหลายป โดยการโตวาทครงแรกจดทอทนวตะ (Udanvita) ในวนท 1 กมภาพนธ ค.ศ. 1866 การโตวาทครงทสองจดทกมโปละ (Gampola) ในวนท 9 และ 10 มกราคม ค.ศ. 1871 กอนทจะมาถงการโตวาทสาธารณะทปานาดระในวนท 26 และ 28 สงหาคม ค.ศ. 1873 ซงเปนการโตวาทสาธารณะครงทสามในขบวนการรอฟนพทธ (Malalgoda, 1976: 225)

6 อยางไรกดนเปนขอสงเกตการณจากผทศกษาพทธศาสนาทงหมดทงสน เราไมมขอมลใดใดจากมมมองของทางฝงมชชนนารเลย

7 อยางไรกดยงไมปรากฏความเชอมโยงระหวางบทบาทของอนาคารกะ ธรรมปาละ และเรองวรรณะ (caste) อยางเปนระบบ หากแตมงานศกษาเรองวรรณะคาราวะ (Karava) ในฐานะวรรณะทเตบโตขนมาเปนชนชนน าในศรลงกา โดยไมเคล โรเบรตส (Michael Roberts,1982)

8 เซอรเอดวน อารโนลด (Sir Edwin Arnold, 1832-1904) เปนกวและเปนผทท าใหพทธศาสนาเปนทรจกในโลกภาษาองกฤษผานงานส าคญของเขาชอ The Light of Asia (1879) เขาไดรบการศกษาทมหาวทยาลยออกซฟอรดจากนนจงเขารบราชการในฐานะครใหญในวทยาลยทนครปเน อนเดย ชวงป ค.ศ. 1856-1861 ในชวงเวลานเองเขาเรยนภาษาตางๆ ทใชในอนเดย และแปลงานจากภาษาสนสกฤตเปนภาษาองกฤษ งาน The Light of Asia ของเขานน เปนทนยมอยางกวางขวางเมอพมพออกมาเปนครงแรก เพราะหลงจากนนมการพมพมากกวาหนงรอยครงและไดรบการแปลในอกหลายภาษา และถอวาเปนงานทผทสนใจศาสนาในโลกตะวนออกในชวงเวลาดงกลาวตองอาน (Lopez, Jr., 2002: 6-7) โดยไดรบการแปลเปนภาษาไทยครงแรกในชอประทปแหงทวปเอเชย โดยเจาศกดประเสรฐ จ าปาศกด ในป พ.ศ. 2470

9 ฟรดรช แมกซ มลเลอร (Friedrich Max Müller, 1823-1900) เปนนกภารตะวทยา (Indologist) นกนรกตศาสตร (Philologist) ผศกษาต านาน (Mythologist) และเปนผทกอใหเกดศาสนาเปรยบเทยบ (comparative religion) ในฐานะสาขาวชา โดยเขามบทบาทส าคญในการใชความรเรองนรกตศาสตรในการศกษา ท าใหค าวาอารยน ไดรบการยอมรบใหเปนภาษาในตระกลอนโดยโรเปยน แตวาในชวงเปลยนไปสครสตศตวรรษท 20 ในศรลงกา ค าวาอารยนในฐานะภาษาในกลมอนโดยโรเปยนไดเรมประสานเขากบเชอชาต (race) (โปรดด Tambiah, 1992: 131)


138

รายการอางอง

เอกสารภาษาไทย ประยทธ หลงสมบญ, พนตร. (2540). พจนานกรม มคธ-ไทย.กรงเทพมหานคร: เรอง

ปญญา. Translated Thai Reference Prayuth Longsomboon, Maj. (1997). Dictionary Bihar-Thai. Bangkok: Rueangpanya. เอกสารภาษาตางประเทศ Amunugama, Sarath. (1985). Anagarika Dharmapala (1864-1933) and the Transfor-

mation of Sinhala Buddhist Organization in a Colonial Setting, Social Science Information 24 (4): 697-730.

........................................(2016). The Lion's roar: Anagarika Dharmapala & the making of Modern Buddhism. Sri Lanka: Vijitha Yapa Publications.

Asad, Talal. (2003). Formations of the Secular: Christianity, Islam, and Modernity. Stanford. California: Stanford University Press.

Aydin, Cemil. (2007). The Politics of Anti-Westernism in Asia: Visions of World Order in Pan-Islamic and Pan-Asian Thought. New York: Columbia University Press.

Batholomeusz, Tessa. (1994). Women Under the Bo Three: Buddhist Nuns in Sri Lanka. Cambridge: Cambridge University Press.

Basu, Shamita. (2002). Religious Revivalism as Nationalist Discourse: Swami Viveka-nanda and New Hinduism in Nineteenth-Century Bengal. New Delhi: Oxford University Press.

Blackburn, Anne M. (2010). Locations of Buddhism: Colonialism & Modernity in Sri Lanka. Chicago: The University of Chicago Press.

.....................................(2001). Buddhist Learning and Textual Practice in Eighteenth-Century Lankan Monastic Culture. Princeton and Oxford: Princeton Universi-ty Press.

……………………………… (2011). ‘Buddhist Revival’ and the ‘Work of Culture’ in Sri Lanka, Past and Present. In Seneviratne, H.L. (ed.). The Anthropologist and the Native: Essays for Gananath Obeyesekere. New York: Anthem Press.

Bond, George D. (1988). The Buddhist Revival in Sri Lanka: Religious Tradition, Rein-terpretation and Response. Columbia: University of South Carolina Press.

Chidester, David. (2014). Empire of Religion: Imperialism & Comparative Religion.


139

Chicago: University of Chicago Press. Deegalle, Mahinda. (ed.), (2006). Buddhism, Conflict and Violence in Modern Sri

Lanka. London and New York: Routledge. Duara, Prasenjit. (1995). Rescuing History from the Nation: Questioning Narratives of

Modern China. Chicago and London: The University of Chicago Press. Evers, H. D. (1964). Buddhism and British Colonial Policy in Ceylon, 1815-1872, Asian

Studies, 2: 323-333. Frost, Mark. (2002). ‘Wider Opportunities’: Religious Revival, Nationalist and the Glob-

al Dimension in Colombo, 1870-1920, Modern Asian Studies, 36 (4): 937-967.

Gombrich, Richard. (1983). From Monastery to Meditation Centre: Lay Meditation in Modern Sri Lanka. In Denwood, Philip and Piatigorsky, Alexander. (eds.). Buddhist Studies: Ancient and Modern. London: Curzon.

Gombrich, Richard. and Obeyesekere, Gananath. (1990). Buddhism Transformed: Religious Change in Sri Lanka. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd.

Guruge, Ananda. (ed.) (1965). Return to Righteousness: A Collection of Speeches, Essays and Letters of Anagarika Dharmapala. Colombo, Sri Lanka: The Government Press.

Holt, John. (1991). Protestant Buddhism?, Religious Studies Review, 17 (4): 307-312. Jayasekera, P.V.J. (2017). Confrontations with Colonialism: Resistance, Revivalism

and Reform under British Rule in Sri Lanka, 1796-1920 vol. 1. Colombo: Vijitha Yapa Publications.

Jayawardena, Kumari. (2000). Nobodies to Somebodies: The Rise of the Colonial Bourgeoisie in Sri Lanka. London and New York: Zed Books.

Johnson, Irving C. (2004). The Buddha and the Puritan: Weberian Reflections on “Protestant Buddhism.”, Sri Lanka Journal of Social Sciences, 27 (1&2): 61-105.

Kemper, Steven. ( 1978). Buddhism without Bhikkhus: The Sri Lanka Vinaya Vardena Society. In Smith, Bardwell L. (ed.). Religion and Legitimation of Power in Sri Lanka. Chambersburg: ANIMA Books.

................................(1991). The Presence of the Past: Chronicles, Politics, and Culture in Sinhala Life. Ithaca and London: Cornell University Press.

…………………………. (2015). Rescued from the Nation: Anagarika Dharmapala and the Buddhist World. Chicago and London: The University of Chicago Press.


140

King, Richard. (2005). ‘Orientalism and the study of Religions,’ In Hinnells, John R. (ed.). The Routledge Companion to the study of Religion. London and New York: Routledge.

Ling, Trevor. (1980). Buddhist Revival in India: Aspect of the sociology of Buddhism. New York: St. Martin’s Press.

Lopez S. Jr., Donald. (2002). A Modern Buddhist Bible: Essential Readings from East and West. Boston: Beacon Press.

Malalgoda, Kitsiri. (1976). Buddhism in Sinhalese Society, 1750-1900: A Study of Reli-gious Revival and Change. Berkeley: University of California Press.

Masuzawa, Tomoko. (2005). The Invention of World Religions; or how European Uni-versalism War Preserved in the Language of Pluralism. Chicago: University of Chicago Press.

Mellon, Philip A. (1991). Protestant Buddhism? The Cultural Transformation of Bud-dhism in England, Religion, 21: 73-92.

Milbank, John. (1990 [2006]). Theology & Social Theory: Beyond Secular Reason. Oxford: Blackwell Publishing.

Mishra, Pankaj. (2012). From the Ruins of Empire: The Revolt Against The West and the Remaking of Asia. Allen Lane: Penguin Books.

Obeyesekere, Gananath. (1970). Religious Symbolism and Political Change in Cey-

lon.Modern Ceylon Studies. 1: 43-63.

..............................................(1991). Buddhism and Conscience: An Exploratory Essay, Daedulus, 120, (summer): 219-239.

……………………………………... (1992). Dutthagamani and the Buddhist Conscience. In Allen, Douglas. (ed.). Religion and Political Conflict in South Asia: India, Pakistan and Sri Lanka. Westport, Conn.: Greenwood Press.

.............................................(1997). [review of the book The White Buddhist: The Asian

Odyssey of Henry Steel Olcott, by Stephen Prothero], Journal of Buddhist

Ethics, 4: 329-335.

……………………………………….(2006). Buddhism, Ethnicity, and Identity: a Problem in Buddhist History. In Deegalle, Mahinda. (ed.). Buddhism, Conflict and Vio-lence in Modern Sri Lanka. London and New York: Routledge.

Ostler, Nicholas. (2005). Empires of the Word: A Language History of the World. New York: Harper Collins.


141

Prothero, Stephen. (1995). Henry Steel Olcott and “Protestant Buddhism.”, Journal of the American Academy of Religion, 63, (2) (summer) : 281-302.

……………………………... (2011). The White Buddhist: The Asian Odyssey of Henry Steel Olcott. Indiana: Indiana University Press.

Queen, Christopher S. (1996). Dr. Ambedkar and the Hermeneutics of Buddhist Liberation. In Queen, Christopher S. and King, B. Sallie. (eds.). Engaged Buddhism: Buddhist Liberation Movements in Asia. New York: State Univer-sity of New York Press.

Ratnajeevan, S., Hoole, H., Thamotharampillai, C.W. (1997).Tamil Revivalist, Nethra, October-December, 2 (1): 1-45.

Roberts, Michael. (1982). Caste Conflict and Elite Formation: The Rise of a Karava Elite in Sri Lanka, 1500-1931. Cambridge: Cambridge University Press.

Sarkar, Sumit. (1989). Modern India, 1885-1947. New York: St. Martin’s Press. Seneviratne, H. L. (1999). The Work of Kings: The New Buddhism in Sri Lanka. Chicago

and London: University of Chicago Press. Snodgrass, Judith. (2003). Presenting Japanese Buddhism to the West. North

Carolina: The University of North Carolina Press. Smith, Bardwell L. et al.(eds.) (1972). The Two Wheels of Dhamma: Essays on the

Theravada Tradition in India and Ceylon. Chambersburg, Pennsylvania: American Academy of Religion.

Spencer, Jonathan. (1990). A Sinhala Village in a Time of Trouble: Politics and Change in Rural Sri Lanka. Oxford: Oxford University Press.

Spencer, Jonathan. (ed.) (2004). Sri Lanka: History and the Roots of Conflict. London, New York: Routhledge.

Stirrat, R. (1981). The Shrine of St Sebastian at Mirisgama: An Aspect of the Cult of

the Saints in Catholic Sri Lanka, Man, 16 (2): 183-201.

Swearer, Donald K. (1970). Lay Buddhism and the Buddhist Revival in Ceylon., Jour-nal of the American Academy of Religion, 38 (3) (Sep.) : 255-275.

Tambiah, S.J. (1976). World Conqueror and World Renouncer. New York: Cambridge University Press.

Wickramasinghe, Nira. (1995). Ethnic Politics in Colonial Sri Lanka 1927-1947. New Delhi: Vikas Publishing House.


142

Wikipedia, Lotos Club, https://en.wikipedia.org/wiki/Lotos_Club [accessed, 19 March 2017]. Wilson, A.J. (2000). Tamil Nationalism: Its Origins and Development in 19th and 20th

Centuries. London: C. Hurst & Co. (Publishers) Ltd. Wimalaratne, K.D.G. (1985). Buddhist Revival in Sri Lanka. Colombo: SATARA.

Documents

การรื้อฟื้นพุทธศาสนา (Buddhist Revival) ชวงปลายคริสต์ ... · การรื้อฟื้นพุทธศาสนา