Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
เกรนน�เปนเวลากวาสบปนบตงแตรฐบาลไทยและเยอรมนไดรวมลงนาม
ในบนทกความเขาใจวาดวยความรวมมอไตรภาคไทย-เยอรมน เมอป 2551 ซงนบเปนจดเรมตนแรกของการปรบบทบาทของไทยจากการเปน
ประเทศผรบความชวยเหลอทางวชาการจากเยอรมนมาอยางยาวนานกวาหกทศวรรษ ยกระดบมาเปนหนสวนเพอความรวมมอ
เพอการพฒนาอยางยงยนกบเยอรมน โดยมองคกรความรวมมอระหวางประเทศของเยอรมน (The Deutsche Gesellschaft
für Internationale Zusammenarbeit GmbH) หรอ ทรจกตวยอกนในนาม GIZ เปนหนวยงานครวมมอ
(Partnership) กบกรมความรวมมอระหวางประเทศโดยทงสองหนวยงานไดรวมกนบรหารโครงการ
ความรวมมอในประเทศทสาม เพอเผยแพร
ความรวมมอไตรภาคไทย-เยอรมน
6
ประสบการณดานการพฒนาและแลกเปลยนองคความรทางวชาการตาง ๆ ทไทยมศกยภาพและความเชยวชาญใหสอดคลองกบระดบการพฒนาของ ประเทศเพอนบานทใกลเคยงกน อาท สาขาการเกษตร การพฒนาชนบท และ การศกษา เพอลดชองวางดานการพฒนาในอนภมภาคและสนบสนนการรวมตว สประชาคมอาเซยน ซงทผานมาไดมการด�าเนนการโครงการตาง ๆ เสรจสนไปแลวใน สปป. ลาว จ�านวน 3 โครงการ ในเวยดนาม จ�านวน 2 โครงการ และในป 2559 ไดขยายความรวมมอไปยงตมอร-เลสเต ในสาขาการเกษตรอก 1 โครงการ คณะท�างานจงอยากถายทอดประสบการณของการท�าโครงการดานการพฒนา ในตมอรฯ ใหผอานไดทราบความเปนมาแนวทางการด�าเนนงาน ตลอดจนความคาดหวงทฝายไทยและฝายเยอรมนตองการเหนโครงการนบรรลผลส�าเรจ
จดเรมตนความรวมมอทวภาคสความรวมมอไตรภาคภายหลงทความรวมมอระดบทวภาคไทย-ตมอรฯ ในโครงการหมบานตนแบบ ตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง (Self-Sufficiency Village Model) ทหมบานเฮรา
ผจดท� I ศภวฒย นอยประศร นกวเทศสหการชำ�นาญการ
7
ภายใตแผนงานความรวมมอเพอการพฒนาระยะ 3 ป ระหวางป 2556 - 2558 ไดเสรจสนลง
กรมความรวมมอฯ รวมกบ GIZ ส�านกงานประเทศไทย GIZ ส�านกงานตมอรฯ (โครงการสนบสนนการพฒนาอยางสนตดวยการปฏรปการจางงาน) และส�านกพชสวนและสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและประมง (Ministério da Agricultura e Pescas - MAP) ของตมอรฯ รวมกนขยายผลการด�าเนนงานจากโครงการทวภาคสความรวมมอไตรภาค ในโครงการ Sufficiency Economy and Business Promotion in the Agricultural Sector มเปาหมายส�าคญสองประการ คอ
การจดตงหมบานเศรษฐกจพอเพยงตนแบบ ซงมการน�าแนวคดปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยงไปปรบใชในชมชน สงเสรมการท�าการเกษตรทฤษฎใหม จากระดบท 1 “พออยพอกน” โดยเรยนรการจดสรรการใชประโยชนทดน มผลผลตไวบรโภคตลอดป เกษตรกรสามารถเลยงตนเองได พรอมทงลดปจจยการผลต สงเสรมการท�าเกษตรอนทรยพนฐานพฒนาไปสระดบท 2 “อยดกนด” ซงเนนการผลตเพอการคา โดยผลผลตการเกษตรเชอมโยงตรงกบความตองการของตลาด และสามารถแปรรปผลผลตทางการเกษตรไดอยางมคณภาพ ซงสอดคลองกบยทธศาสตรของ MAP ระหวางป 2019 - 2020 ในการสรางความมนคงทางดานอาหารและลดความยากจน รวมถงสรางความเตบโต ทางเศรษฐกจและการจางงาน โดยโครงการฯ จะขยายผลจากหมบานเฮรา กรงดล ไปยงหมบานอน ๆ อก 3 แหง ไดแก (1) หมบาน Metinaro กรงดล (2) หมบาน Ulmera จงหวด Liquisa และ (3) หมบาน Lihu จงหวด Ermera
การพฒนาระบบสงเสรมการเกษตรของตมอรฯ ดวยการสราง Master Trainer ของ MAP เพอถายทอดเทคนคการเรยนรการท�างานรวมกบเกษตรกร ในพนทอยางเปนระบบ อาท การสอนการจดท�าแผนชมชน (Community Plan) การวเคราะหพนทในระดบฟารม (Farm Assessment) การวเคราะหระบบการผลตของชมชนและวเคราะหหวงโซอปทาน (Supply Chain) หวงโซคณคา (Value Chain) ของการผลตสนคาเกษตร เปนตน ตลอดจนมการใหความร และพฒนาทกษะการถายทอดเทคโนโลยและนวตกรรมทางการเกษตร ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทเหมาะสมกบบรบทพนท
ผลผลตท
1
ผลผลตท
2
8
นอกจากน ภายใตโครงการดงกลาวกรมความรวมมอฯ ไดรบการสนบสนนความรวมมอจากกรมสงเสรมการเกษตร และมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (มสธ.) มอบหมายผเชยวชาญ ไปปฏบตงานทตมอรฯ ซงทมงานไดมโอกาสสมภาษณผเชยวชาญทง 3 ทาน และทมงานจาก GIZ เพอแบงปนประสบการณของการจดฝกอบรมทตมอรฯ ใน 2 กจกรรมทผานมา
การเดนทางไปตมอรฯ เปนประสบการณครงแรกของอาจารย มมมมองกอนและหลงกบประเทศนอยางไรบางครบ
กอนไปกไดทราบสถานการณทวไป งานทผานมาและสถานการณทเกยวของกบ งานความรวมมอครงน จากการไดพดคยกบทมงาน ไตรภาคเปนระยะ ๆ ทงจากกรมความรวมมอฯ GIZ และกรมสงเสรมการเกษตร มองวางานนเปนงานทจะเปนประโยชนอยางมากทงตอเจาหนาทสงเสรมเกษตรและเกษตรกรของ ตมอรฯ และยงเปนโอกาสและคาดหวงวา
จะไดสงเสรมการนอมน�าปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใชในทตาง ๆ เปนการสรางความรวมมอทดระหวางไทย กบเพอนบาน พรอมทงไดแลกเปลยนเรยนรซงกนและกนกบทางตมอรฯ และในทมงาน ดวยกน แมวาฝายตมอรฯ จะมขอจ�ากดอยบาง ในการพฒนาตามโครงการ เชน สภาพพนท ความพรอมของเกษตรกร แตจากการไดไปท�างานและพฒนารวมกบเจาหนาทตมอรฯ และเกษตรกร ความตงใจของทมงานไทย และการท�างานรวมกนเปนทม การเตรยมการ
รศ.บ�เพญ เขยวหวาน รองศาสตราจารยประจ�สาขาวชาสงเสรมการเกษตรและสหกรณ มสธ.
1
9
อยางตอเนองท�าใหงานเปนไปดวยดประกอบกบความตงใจของทางเจาหนาทตมอรฯ เองทจะเรยนรและความรสกทดกบทางประเทศไทยท�าใหเปนพนฐานทดในการพฒนางานตอไป ปญหาตาง ๆ กพอจะคลคลายไปได ดใจครบทโครงการความรวมมอนหลายฝายให ความส�าคญและเปนทกลาวถงในระดบนโยบาย นอกจากเปนโครงการทสามารถสราง ความสมพนธอนดระหวางไทยกบตมอรฯ แลวยงเปนการรวมกนพฒนาการเกษตรของ ตมอรฯ ตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงททางตมอรฯ ไดใหความสนใจอยางมาก
ความทาทายของการด�เนนงานภายใตโครงการมอะไรบาง
ความทาทายส�าคญ คอ การประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอยางเปน รปธรรมตอการพฒนาทเหมาะสมกบ ทางตมอรฯ และพฒนาอยางเปนขนเปนตอนและในหลาย ๆ มตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง การพฒนาตามศกยภาพของพนทและชมชนทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 ทรงใหแนวทางไววา ใหค�านงถงภมสงคม การสรางความร ความเขาใจ การเตรยมคน และเสรมสรางศกยภาพของเจาหนาท การสรางและพฒนาผน�าเกษตรกรในแตละหมบานมความส�าคญมากเพราะจะเปน
10
กลไกขบเคลอนงานในระยะยาว ซงตองเปนบทบาทรวมกนทงจากทางไทยและตมอรฯ รวมถงการใหขอคด เพอเขาจะไดตดสนใจปรบใชนวตกรรมและแนวทางพฒนาท เหมาะสมและการพฒนาทมความตอเนอง ทเนนการพงพาตนเองและพฒนาสการสรางเศรษฐกจในระดบครวเรอนและเศรษฐกจชมชนทเขมแขงเปนสงททาทายมาก
บทบาทของ มสธ. สามารถผลกดน ความรวมมอดานการศกษาและการเกษตรระหวางไทย-ตมอรฯ ในอนาคตไดอยางไรบาง
ทาง มสธ. รสกยนดเปนอยางยงทไดเขามารวมงานในครงน จากบทเรยนท มสธ. มโอกาสไดท�างานรวมกบหลายองคกรทง ภาครฐ ภาคเอกชน ภาคชมชน ในการสงเสรมเศรษฐกจพอเพยง การพฒนาชนบท เชน ส�านกงานโครงการในสมเดจพระเทพรตน-ราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร กรมสงเสรมการเกษตร โรงเรยนต�ารวจตระเวนชายแดน กรมปาไม รวมถงการมสวนรวมในการพฒนาเจาหนาทการเกษตรของประเทศไทย ความร ประสบการณจากทมคณาจารยคาดวาจะเปน ประโยชนตอการแลกเปลยนเรยนรและเปน ขอมลใหทางตมอรฯ สามารถก�าหนดแนวทาง
ในการปฏบตงานสงเสรมและพฒนาการเกษตรของตมอรฯ ไดอยางเหมาะสม รวมถง ทางมหาวทยาลยยงมชดสอการเรยนรด ๆ ทเปนบทเรยนจากคนตนแบบจากชมชนตนแบบและองคความรทเกยวของกบเศรษฐกจพอเพยง การท�าเกษตรปลอดภย เกษตรอนทรย และองคความรตาง ๆ โดย สอเหลานไดมการเผยแพรใหกบหนวยงานตาง ๆ ในไทยไดน�าไปใชในการท�างานสงเสรมการเกษตร รวมถงไดแปลเปนภาษาของประเทศอาเซยน ซงพรอมทจะมอบใหกบทางโครงการฯ เพอมอบใหทางตมอรฯ ไดน�าไปศกษาเรยนรบทเรยนของไทยและเรากคาดหวงวาขอมลบทเรยนจากทางตมอรฯกจะเปนประโยชนในการเรยนรของ ทางไทยเชนกน นอกจากน บทบาทท มสธ.จะชวยไดนอกจากการพฒนาเจาหนาทเกษตรของตมอรฯ แลวจะเปนการจะชวยถอดบทเรยนกรณตวอยางด ๆ ของเกษตรกรตนแบบของ ตมอรฯ เองเพอเปนตวอยาง และเปนประโยชนในการสงเสรมเผยแพรและขยายผลการด�าเนนโครงการนและยงเปนการสรางความเชอมน ความภมใจของชาวตมอรฯ เองอกดวย
11
คดวาองคความรเรองการจดท�แผนชมชน การวเคราะหระดบของฟารม ทผเชยวชาญไดถายทอดความรในสองกจกรรมทผานมา เปนประโยชนตอการท�งานในพนทของ เจาหนาทของ MAP มากนอยขนาดไหน
องคความรทไดถายทอดไป นบวาเปนกจกรรมทมประโยชนตอการพฒนาคนของตมอรฯ อยางมากคะ ทงเจาหนาทสงเสรมการเกษตรของ MAP เอง และเกษตรกร
คณกลลกา ตาระกา นกวชาการสงเสรมการเกษตรช�นาญการ ส�นกงานเกษตรพนทกรงเทพมหานคร
2
ทเปนเจาหนาทไดพฒนาระบบงานกระบวนการคดและกระบวนการเกบขอมลระดบพนท เพอประกอบการวเคราะหพนทของเจาหนาท น�าไปใชประโยชนรวมกบ การจดท�าแผนชมชนแบบมสวนรวม ทเปน การดงศกยภาพในตวของเกษตรกรออกมาสงเคราะหวเคราะหรวมกนเพอเปนการจดท�า แผนชมชนทตอบสนองความตองการทแทจรง ของคนในชมชนนน ๆ ถอวาเปนการระเบด
12
จากขางใน ตามหลกการทรงงานของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช และผลจากการสอนกระบวนการท�างาน แบบมสวนรวมกนคด รวมกนรบผลประโยชนของชมชนน จะท�าใหเจาหนาทสงเสรมการเกษตรเปน Smart officer ทรลกรรอบในเชงพนทเพอท�างานพฒนารวมกบ Thinking Farmer ตอไป
มองคความรใดทฝายตมอรฯ ทตองการเรยนรความเชยวชาญไทยเพมเตมบาง
องคความรดานกระบวนการท�างานรวมกบชมชน ไดถายทอดใหแกเจาหนาทสงเสรมการเกษตรแลว ในสวนทส�าคญจงเปน การน�าความรทไดรบไปใชกบชมชน ใหเกดทกษะความช�านาญ ส�าหรบเรององคความรเพมเตมทตองการจากผเชยวชาญไทยไดพจารณาเกยวกบการผลตและการใชสารชวภณฑ เพอลดตนทนจากการใชปยและสารเคม ของเกษตรกร การแปรรปและถนอมอาหาร เพอเพมมลคาของสนคาเกษตรในพนท
13
จากการลงพนทหมบานรวมกบเจาหนาท สงเสรมการเกษตรของ MAP ของตมอรฯ พนทมความคลายคลงหรอแตกตางกบไทยมากนอยขนาดไหน
กอนอนผมขอแสดงความขอบคณ ทมงาน TICA GIZ และ มสธ. ทใหโอกาสไดเขามามสวนรวมในการท�ากจกรรมของโครงการฯ ส�าหรบพนทการตงหมบานของชาวตมอรฯ ในทางกายภาพโดยทวไปแลวนน เขาตง บานเรอนอยรวมกนเปนหมกลม บรเวณทราบเชงเขา หบเขา หรอแถบบรเวณชายฝงทะเล ภมประเทศสวนใหญเปนภเขา ปาไมถกท�าลายไปเกอบหมด มองไปเหนแตภเขาแหงแลงเรยงราย จะมตนไมยคาลปตส ขนอยบนเขาบาง แตกไมไดชวยสรางความชมชนใหผวดน
ดไปแลวกไมแตกตางจากภาพภเขาหวโลน ทถายในชวงฤดแลงของบานเรานก
หมบานลฮ (Lihu) ทนเปนหมบานแรกท ผมไดไปลงพนท หมบานตงอยในบรเวณหบเขามล�าน�าสายใหญไหลผาน แตน�าในแมน�าแหงขอด ท Lihu น มชาวบานอาศยอยจ�านวน 110 ครอบครว ผน�าหมบาน (ผใหญบาน) ชอ Mr. Ebi Seicoa Medeira เขาเปนคนหนม อาย 36 ป อาชพของชาวบานทน ปลกขาวพนธพนเมอง ปละ 1ครง (ผลผลตไมพอกน) ปลกผกทเปน Cash Crops (ผกบง ผกกวางตง ผกกาดฮองเต ขาวโพด มนเทศ มนส�าปะหลง) และทบนภเขากมการปลกกาแฟพนธ Arabica
คณนคม เพชรผาปราชญชาวบาน
3
14
ในระหวางการออกเดนส�ารวจชมชนแหงน ผมสงเกตวาทบรเวณหนาบานของผใหญบาน มการปลกผกสวนครว ใชพนทประมาณ 30 ตารางเมตร พชทปลกสวนใหญ เปนผกพนบาน เชน มะละกอ โหระพา ใบแมงลก พรก มะเขอ แสดงวาผน�าชมชนแหงน มการผลตอาหารส�าหรบครวเรอน ของตวเองไดอยางเพยงพอ สามารถพงตนเองเปนการลดรายจายคาอาหารของครอบครว ซงถกตองตรงตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เมอเดนลกเขาไปในหมบาน จะเหนกลวยพนธพนเมองขนอยรมทางเดนจ�านวนมากพอสมควร ล�าตนของกลวยนนใหญมาก แสดงวาดนทนมความอดมสมบรณด
กลมชาวบานทมาประชมรวมกบเราประมาณ 15 ครอบครว มาจากกลมผปลกผกขาย (ทราบภายหลงวาในหมบานนมการรวมกลมกนหลายกลม แตทมาวนนมกลมเดยว)
ชาวบานทมาเขารวมเวทใหความสนใจ ในการมาของเรา แตกไมแนใจวา จะเปนตวแทนหมบานไดทงชมชนหรอไม
อยากใหเลาความประทบใจในการลงพนท ในหมบาน
ความประทบใจในการลงพนทหมบาน Lihu นอกจากไดเหนความพยายามพงตนเอง ของผน�าชมชนทปลกพชผกสวนครวไวกนเอง ในครอบครวแลว ยงประทบใจการทมชาวบาน ซงเปนผหญงและเดกมารวมเวทการประชมพดคยดวย แมผหญงหรอเดก ๆ เหลานนจะไมไดแสดงความคดเหนอะไรออกมามากนก แตผมเชอวาน คอ นมตหมายทดของสงคมและชมชนแหงน
ส�าหรบความประทบใจตอการลงพนทหมบาน Hera ซงเปนหมบานท 2 ทผมมโอกาส ไดไปลงพนทถง 3 ครง เพราะเปนหมบาน
15
ขนาดใหญ ตงอยใกลกบชายฝงทะเลทม ความอดมสมบรณ พนดนบนบกกดปลกพชผกไดงามมากและมน�าจดเพยงพอตอ การเพาะปลก ประชากรของหมบาน Hera มจ�านวนกวา 1,000 ครวเรอน มผคนมาอยรวมกนหลากหลายอาชพ ทงเกษตรกรรมท�านา ท�าสวน เลยงสตว ท�าประมงชายฝง มพอคา แมขาย และขาราชการทหารกองทพเรอปะปนอยดวย ทในหมบาน Hera น ชาวบานม การรวมกลมกนท�ากจกรรมการผลต รวบรวมผลตผล เพอน�าไปขายสตลาดทเปนรปธรรม และมการจดโครงสรางของกลมอยางชดเจน คอ กลมเศรษฐกจพอเพยงตนแบบหมบานเฮรา เกษตรกรทเปนสมาชกในกลมน มจ�านวน 19 ราย
16
นวตกรรมใดบางทคดวาหมบานในตมอรฯ ทผเชยวชาญไดสอนไปแลว เกษตรกรสามารถน�ไปประยกตใชได
ทหมบาน Ulmera จงหวด Liquisa เปนหมบานสดทาย ทผมไดไปลงพนท ณ ทน ผมไดพบกบนกสงเสรมการเกษตรประจ�าหมบานทเคยมาเรยนรทประเทศไทยของเราแลวเปนระยะเวลาประมาณ 1 เดอน เขาเปนคนหนม ทมทกษะในการถายทอดเทคนคการเรยนรและมวธของการท�างานรวมกบเกษตรกร ในพนทอยางเปนระบบ
ผมสงเกตเหนตอนทเขาจดเวทในการประชมชาวบานและเขาสามารถถายทอดนวตกรรม (เทคโนโลยอยางงาย ๆ ส�าหรบเกษตรกร) โดยใหชาวบานเปนผลงมอท�าเองและ ชาวบานกสนใจมาก 2 นวตกรรม ไดแก (1) น�าหมกหนอกลวย และ (2) น�ายาไลแมลงจากพรกและยาสบ ซงวธการท�านนงายมาก แตประสทธภาพการใชไดประโยชนคมคาจรง ๆ
17
โครงการนมความนาสนใจอยางไร ในมมมองของฝายเยอรมน
โครงการนเปนอกผลงานชนโบวแดงของ การด�าเนนงานภายใตกรอบไตรภาคไทย-เยอรมน เนองจากเปนโครงการแรกทประเทศ ครวมมอทไมใชประเทศเพอนบานของไทย นนหมายถงทกฝายตองมการศกษาและ ปรบตวเปนอยางมากเพอการท�างานรวมกนได อยางราบรน ดวยเหตทมลกษณะพนฐาน ทางภมศาสตร ตลอดจนสงคมและวฒนธรรมทตางกน ถงกระนนโครงการกสามารถกอใหเกดการบรณาการความเชยวชาญจากทงฝายไทยและฝายเยอรมนไดอยางลงตว ตลอดจน หาแนวทางการท�างานรวมกนตามหลกมงผลสมฤทธไดในทสด ทงน เปนเพราะ
คณจราลกษณ อนวงศ ผจดการกรอบความรวมมอไตรภาค ไทย-เยอรมน ประจ� GIZ ประเทศไทย
4
ความเชยวชาญของฝายไทยในปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงนนเปนเรองทสามารถประยกตใชไดในหลายบรบทและสามารถกอใหเกดผลทเปนทประจกษไดจรง พสจนไดจากผลงานของหมบานเศรษฐกจพอเพยงในตมอรฯ ทผานมา ท�าใหแนวคดนไดรบความสนใจ ในวงกวางรวมถงในเยอรมนดวย ในขณะทฝายเยอรมนกมการด�าเนนงานเพอสงเสรมหลกการหวงโซมลคาส�าหรบผลตภณฑเกษตร ซงทงสองหลกการถกประยกตใชรวมกน เพอมงสการยกระดบความเปนอยของชาวบานใหอยดกนดขน จากจดนเอง บทเรยนและผลส�าเรจทไดจากโครงการกจะเปนประโยชนอยางมากส�าหรบชาวตมอรฯ เอง อกทง ยงสามารถใชเปนตนแบบส�าหรบพนทอน ๆ ทมบรบทใกลเคยงเนองจากถกเลงเหนวา
18
เปนกลไกทสามารถท�าไดงาย มความยดหยน และเกดประโยชนจรง
ทศทางการด�เนนงานของโครงการ จะเปนอยางไรตอไป
ปจจบนโครงการด�าเนนงานในพนท 4 หมบาน ในขนตอไปกจะมงเนนสรางกลไกการเรยนร ดวยตนเองภายในหมบานผานการน�าของ แกนน�าหมบานทจะเปนคนคอยสรางกระบวนการกลม ถายทอดองคความรทงท มาจากในทองถนเองและนวตกรรมทได เรยนรมาจากผเชยวชาญไทย กระตน การเรยนรรวมกน และเปนตวกลาง ในการขบเคลอนการด�าเนนงานเพอบรรลเปาหมายของโครงการทมงเพมผลผลตและสรางรายไดทเพยงพอตอการด�ารงชพของคนในชมชน โดยมการสนบสนนจากภาครฐทงในระดบทองถนและสวนกลางอยางเปนระบบผานกลไกการสงเสรมการเกษตรทมประสทธภาพ อกทงยงมการสนบสนน ทางวชาการจากคณะผเชยวชาญไทยและ
ผประสานงานฝายเยอรมนเปนระยะ ผานการประสานงานและด�าเนนงานของคณะท�างานโครงการฝายตมอรฯ เปนหลก ซงทางโครงการมความมนใจเปนอยางมาก วาโครงการนจะส�าเรจลลวงไปไดดวยด ดวยความรวมมอและการสนบสนนเปนอยางดจากทกฝาย
19