กลไกและกตกาการจดการทดนภาคเกษตรกรรมของลาวในบรบทของจนตนาการใหม:

บทสารวจกลไกการจดการใชประโยชนทดนเพอการพฒนาเศรษฐกจ และการออกแบบกตกาการจดการทดนเพอสงคม

ปยาพร อรณพงษ

งานศกษาภายใตโครงการวจยการกวานซอและการยดครองทดนขนาดใหญ

โดยกลมปฏบตงานทองถนไรพรมแดน (โลโคลแอค)

บทสรปผบรหาร

งานเขยนชนนเกดขนภายใตเงอนไขทงทเปนจดแขงและจดออนของงานเขยนในเวลาเดยวกน สาหรบ

จดแขงของงานเขยนนอยวางบนกระแสความตนตวของประเดนการสมปทานทดนขนาดใหญทเกดขนใน

ประเทศทมการเปดการลงทนอยางคกคกในประเทศลาว การสารวจปรากฎการณการใชประโยชนทดนและ

ผลกระทบทเกดขนในชวงเวลาทกระแสมความรนแรงทาใหไดเหนภาพความเปลยนแปลงทเกดขนไดชดเจน

และทนสถานการณ แตในขณะเดยวกนความรนแรงของการเปลยนแปลงกทาใหเปนจดออนของงานเขยนทไม

สามารถลงพนทศกษาปรากฏการณผลกระทบทเกดขนจรงทงโดยเหตผลของความเปราะบางของประเดน

ปญหาในพนทและความเสยงของบรรยากาศการลงทนทอาจลดลงหากผลกระทบทางลบเปนทกลาวถงกน

อยางกวางขวาง

อยางไรกตาม งานเขยนมเจตนาในการทาความเขาใจการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนโดยกลไก

การพฒนาสมยใหมทมตลาดและความตองการทางเศรษฐกจเปนตวแปรทสาคญ โดยเฉพาะรปแบบของการ

อนญาตสมปทานทดนใหกลมคนภายนอกประเทศและการจดการทดนจากการลงทนตางชาตในลาวผานแนว

ทางการพฒนาประเทศบนทเนนการลงทนทางเศรษฐกจเปนสาคญ เนองจากลาวเปดการลงทนบนพนฐานการ

เปลยนแปลงกตกาของประเทศทตอบรบการเขามาใชประโยชนจากทรพยากร แตในขณะเดยวกนประเทศลาว

กมกลไกหลายอยางทนาสนใจของการเปนรฐทมพนฐานการเปนประเทศสงคมนนม อนเปนปจจยททาใหการ

กาหนดหลกการในการจดการทรพยากรยงใหความสาคญกบการกอใหเกดประโยชนตอประเทศลาวโดยรวม

นบเปนทศทางทนาสนใจสาหรบกลไกการถวงดลตอกระแสเสรนยมทอาจเปนเรองยากสาหรบหลายประเทศท

อดมการณทางสงคมไมไดมรากฐานมาอยางยาวนานเชนประเทศลาว ความเขาใจตอผลจากการเปลยนแปลง

ทเกดขนจะเปนประโยชนตอการเรยนรการพฒนาประเทศบนฐานการใชประโยชนจากทรพยากรทามกลาง

กระแสเศรษฐกจเปนตวกาหนดเปาหมายการพฒนาเชนปจจบนน ตลอดจนการออกแบบกตกาและกลไกทจะ

สรางความสมดลตอทศทางการพฒนาประเทศใหเกดความเปนธรรมทางสงคมและมประสทธภาพมากขน

2

เหตผลหลายประการในการอธบายความเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนในลาว ทงปจจยภายใน

ประเทศลาวทสภาพแวดลอมทางการเมองไดเปลยนแปลงไปหลงสงครามเยน ทาใหประเดนอดมการณทาง

การเมองกลายเปนเรองไมสาคญเทากบการเปดโอกาสใหประเดนทางเศรษฐกจเขามาแทนท อกทงความ

ไดเปรยบจากตนทนทรพยากรธรรมชาตทราคาถกและมตนทนดานตางๆนอยไดเขามาเกอหนนเศรษฐกจและ

การลงทนของลาวใหมความเตบโต ประกอบกบปจจยความตองการลงทนของประเทศเพอนบานทมความ

ใกลชดทงทางภมประเทศและทางเชอสายวฒนธรรมททาใหเขาใจกนงายไมวาจะเปนประเทศจน เวยดนาม

และไทย อนเปนกลมนกลงทนตางชาตทเขามาลงทนในลาวเปนอนดบตนๆ ไมนบปจจยดานการเปลยนแปลง

ในสงคมการเมองของระบอบอปถมภภายในประเทศทนกการเมองมสายสมพนธอนดกบนกลงทน หรอกลมนก

ธรกจทเขามาบรหารประเทศ ซงกทาใหเปลยนแปลงทศทางความสมพนธตางประเทศเพอตอบสนองกจกรรม

ทางเศรษฐกจดวย

การปฏรปประเทศตามแนวทางจนตนาการใหมของลาว คอ ตองการเพมประสทธภาพในการบรหาร

จดการและเพมผลผลตของรฐเปนสาคญ โดยเฉพาะการอนญาตใหระบบตลาดไดทางานภายใตระบบใหม เชน

การออกกฎหมายหลายฉบบเพอเปนเครองมอในการจดการเศรษฐกจใหม ซงรวมถงกฎหมายวาดวยการลงทน

ตางประเทศ ป 1988 กฎหมายวาดวยกรรมสทธ 1989 กฎหมายทดน 1990 และกฏหมายประกนภยในป 1990

รวมไปถงการกอตงคณะกรรมการคมครองการลงทนตางประเทศในป 1990 เพอเปนศนยกลางในการจดการ

การลงทนตางประเทศ แมวาขอกฎหมายตาง ๆ ของ สปป. ลาว จะเปนกฎหมายเชงคมครองและใหสทธพเศษ

แกนกลงทนมากกวาเชงสงเสรมการพฒนาประเทศ และขาดประสทธภาพในการบงคบใชกฎหมาย แตกเนน

การสรางความรวมมอระหวางรฐเพอสรางอานาจในการลงทน

การเปดกวางกบทกประเทศและหนวยงานทมศกยภาพใหลาวบรรลวตถประสงคในการพฒนา ทาให

ลาวยงตอนรบความชวยเหลอของประเทศอนเพอแปลงขอจากดเปนโอกาส เชน ลกษณะทางภมรฐศาสตรทไม

มทางออกทะเลกาลงถกเปลยนเปนพนทเชอมโยงระหวางจนกบอาเซยน การดาเนนความสมพนธกบเวยดนาม

แมวาจะไมไดครองสถานะพนธมตรหนงเดยวทลาวสามารถพงพาไดอกตอไป แตความสมพนธพเศษระหวาง

ลาว-เวยดนามยงคงอยและเกอกลกนตอไปในฐานะหนสวนทางยทธศาสตร ขณะทความสมพนธกบอดตศตร

ในชวงสงครามเยนอยางจน ลาวกเปดกวางเพอบรรลเปาหมายภายในประเทศและเปาหมายในระดบภมภาค

3

การพงพงทางเศรษฐกจของเวยดนามตอลาวสวนใหญอยในดานทรพยากร แรธาต ปาไมและสนคา

เกษตร และในทางกลบกนลาวกไดรบประโยชนจากการลงทนในอตสาหกรรม และสนคาอตสาหกรรมทผลตใน

เวยดนาม รวมไปถงการใชทาเรอของเวยดนามในการสงออกสนคาไปยงประเทศอนทอยหางไกลสาหรบจน

ลาวเปนทงแหลงทรพยากร ตลาดรองรบสนคา และทางผานไปสประเทศอนในอาเซยน ในประเดนนความ

แตกตางอยทการใชเสนทางคมนาคม ลาวตองพงพาเวยดนาม เชนเดยวกบทจนตองพงพาลาว ดงนนจงไม

แปลกทลาวจะตองรกษาสมพนธภาพทงทางการเมองและเศรษฐกจกบเวยดนาม โดยไมปลอยใหโอกาสทาง

เศรษฐกจตกไปอยภายใตการครอบครองของทนจนหรอทนไทยเสยทงหมด

การเนนการพฒนาทางเศรษฐกจทผานมาทาใหรฐบาลในแตละยคแตละสมยพยายามลดขอตกลงและ

เงอนไขทางกฎหมายในการลงทนในไทยเพอเปนการจงใจนกลงทนขามชาต อยางไรกตาม การเพมขนของทน

ขามชาตมไดถกกระตนจากปจจยภายในประเทศเพยงอยางเดยว เนองจากการเคลอนยายเงนทนภายใต

บรบทการพฒนาในกระแสโลกาภวตนกทวความรนแรงมากขน ปจจบนการเพมขนของการลงทนขามชาตจง

มไดจากดวงอยทการลงทนในภาคอตสาหกรรม และการคา หากแตทนขามชาตไดขยายพนทสการผลตทาง

การเกษตรโดยเฉพาะการเพาะปลกพชอาหารและพชพลงงาน

งานศกษาสาคญหลายชนไดวเคราะหมลเหตสาคญในการขยายตวอยางเขมขนของธรกจยางพาราใน

ประเทศลาว นบตงแตป ค.ศ. 1991 อนเปนจดเรมตนของการสงเสรมทางตรงโดยการพฒนาแขวง โดยการ

กาหนดใหยางพาราเปนพชเศรษฐกจหลกของยทธศาสตรเพอการแกปญหาความยากจนในชนบทและทสาคญ

ยางพารายงเปนกลไกสาคญในการปรบเปลยนและลดพนทการเคลอนยายททากนของกลมชาตพนธบนทสง

อกทงรปแบบการสงเสรมทางออมของรฐบาลลาวผานการสนบสนนสทธพเศษจานวนมากแกกลมธรกจเอกชน

ตางชาตเพอการเขามาลงทนสงเสรมการปลกยางพารา นบแตป ค.ศ. 2003 เปนตนมา

โดยรวมแลว เศรษฐกจลาวยงนบวาเปราะบางมาก เนองจากทผานมา รฐบาลอาศยความชวยเหลอ

จากตางประเทศในการพฒนาทางเศรษฐกจทงหมด โดยพงพาวตถดบเพยงอยางเดยวทลาวม คอ ทรพยากร

ธรรมชาตทอดมสมบรณ งานศกษาผลกระทบจากรปแบบการสมปทานทดนขนาดใหญ ไดอธบายถงวา การ

ขยายตวของธรกจอตสาหกรรมยางพาราจากการสมปทานทดนในลาวกอใหเกดการเปลยนแปลงอยางมาก

โดยเฉพาะผลกระทบตอชมชนทใชประโยชนทดนในพนททมการใหสมปทาน ทชดเจน คอ ปญหาความขดแยง

ในทดนทากนระหวางบรษทนกลงทนและชมชน ไมวาจะเปน

4

รปแบบการใหสมปทานททบซอนและไมรดกม เชน สญญาสมปทานสวนใหญไดรบการอนมตโดย

ไมมการสารวจพนท ทงการพจารณาความเหมาะสมของสภาพพนททางกายภาพในการเพาะปลก เปนทดนท

ทบซอนการใชประโยชนของชมชนทไดรบอนญาตการใชทดนของชาวบาน ไมมการศกษาและประเมนผล

กระทบดานสงคมและสงแวดลอม รวมถงรายละเอยดการศกษาความคมคาในการลงทน ยงไมนบถงการมสวน

รวมของผไดรบผลกระทบในชมชน การขาดกลไกการตดตาม ตรวจสอบการลงทนเพอควบคมการดาเนนการใช

ประโยชนทดนใหมประสทธภาพ อกทงยงพบรปแบบความสมพนธในระบบอปถมภ ทเปนขอแนะนาตอโอกาส

ในการตดตอกบรฐในการลงทนซงนกลงทนตองปรบตวตอระบบอปถมภเชนน หากตองการไดรบประโยชน

บางอยาง ซงเปนทมาของการคอรปชนในการอนญาตสมปทานทดนดวย

การใหสมปทานทดนขนาดใหญเพอการปลกยางพารากอใหเกดผลทางลบมากกวาประโยชนท

ชมชนจะไดรบ เชน การสญเสยทดนและสทธการใชประโยชนทดน การขาดแคลนอาหารและรายไดจากการ

เกบของปาเพอการประกอบอาชพ การทาลายทรพยากรธรรมชาตและแหลงกาเนดความอดมสมบรณ เชน

ความอดสมบรณของหนาดน แหลงตนนา เปนตน

ความไมสามารถในการพงพาตนเองของการสรางเศรษฐกจในชมชนหลงจากสญเสยทดนของ

เกษตรกร ทงกลไกการชดเชยความสญเสย และความมนคงในการสรางหลกประกนการมงานทาของชาวบานท

สญเสยทดน

ความยากลาบากตอการปรบตวภายใตสงแวดลอมใหมของชมชนทสญเสยทดนจากการถก

สมปทานเพอการลงทนในธรกจภาคการเกษตร เนองจากความอยรอดของชมชนขนอยกบจานวนทดนทเหลอ

จากการถกสมปทานและสมาชกในครอบครวทจะเปนแรงงานและสรางรายไดใหกบครอบครวตอไป

อยางไรกตาม จากการศกษาถงรปแบบและกตกาในการจดการทรพยากรเพอประโยชนทางสงคมของ

ลาวทงในรปของนโยบายและกฎหมาย พบวา ประเทศลาวมการสรางแนวทางปฏบตและกรอบกตกาหลาย

ลกษณะทเหมาะสมตอลกษณะการจดการตามสภาพภมประเทศ การกาหนดและวางแผนการใชประโยชน

ทดนตามความลาดชนและความเหมาะสมของแตละพนทกายภาพดวยเพราะการเพมขนของความตองการใช

ประโยชนจากทรพยากรภายใตแรงกดดนของวถชวตชาวลาวสวนใหญทตองใชและพงพงการมทดนเพอการยง

ชพ กลไกทางกฎหมายในการอางระบบกรรมสทธ ในทดนรวมอนเปนหลกการเคารพสทธชมชน ตามอนสญญา

องคการแรงงานระหวางประเทศ และคาประกาศสหประชาชาตวาดวยสทธของชนพนเมอง (UNDRIP) ท

5

กฎหมายใหการยอมรบการถอครองทดนรวมหมของชนพนเมองและใหสทธในการเปนเจาของชมชนอยาง

ชดเจน ซงเปนการเคารพและใหความสาคญตอกลไกการจดการทดนบนพนฐานของระบบสงคมชนเผาทม

ความหลากหลาย รวมถงการกาหนดกตกาทกระจายอานาจในการตดสนใจและการดาเนนการจดการอนมต

การใชประโยชนทดนในหลายระดบซงไมไดเปนการผกขาดอานาจไวทศนยกลางเพยงอยางเดยว กลไกและ

กตกาทมอยเดมเหลานจาเปนตองนามาประยกตใชและสรางระบบการบรหารจดการและการปฏบตทเขมงวด

และมประสทธภาพมากขน เพอเปนการตรวจสอบและถวงดลใหกลไกเศรษฐกจไมเปนเพยงเครองมอเดยวใน

การจดการทรพยากรทดนของประเทศจนนาไปสการผกขาด ปญหาความขดแยงจากการสญเสยทดน และ

ปญหาการคอรปชนอนเปนบอนทาลายการพฒนาประเทศในอนาคต

บทนา

บนอกฝงหนงของทศทางการพฒนาของประเทศลมแมนาโขง ลาวตองการเปลยนแปลงการพฒนา

เศรษฐกจเพอแกไขปญหาความยากจนและยกระดบประเทศใหหลดพนจากความเปนประเทศดอยพฒนา

เชนกน การหลดพนจากสภาพการเปนประเทศดอยพฒนานบเปนเปาหมายของหลายประเทศทอยอนดบรง

ทายลวงในสนามการพฒนาสความทนสมย การเตบโตทางเศรษฐกจจากตวเลยทเพมสงขนของ GDP นบเปน

หลกไมลท สปป. ลาวไดปกเขมมงสทศทางความเตบโตทมรายไดเปนตวชวด หลงจากทประเทศลาวเปน 1ใน

10 ประเทศทยากจนทสดในโลก1 ซงไมตางจากประเทศกาลงพฒนาอนๆทตางตบเทาเดนเขาสลวงของการ

แขงขนการลงทนทางเศรษฐกจเพอการพฒนาประเทศ (economic determinism) และการแกปญหาความ

ยากจนดวยเครองมอทางเศรษฐกจทเนนบทบาทของตลาดเปนสาคญ (market fundamentalism) เพอการ

ดาเนนชวตในสงคมปจจบน

สถานการณการสนสดของสงครามเยน ทาใหประเทศลาวเลกสนใจปญหาความมนคงและเบนเขมส

การเปดเสรทางเศรษฐกจ การลมสลายของโลกคอมมวนสตไดสงผลใหภมทศนทางการเมองระหวางประเทศทง

ในระดบสากลและระดบภมภาคเปลยนแปลงไปอยางมาก ประเทศทเคยอยในคายสงคมนยมทเหลออยใน

ภมภาคน เชน เวยดนามและลาว จงมความจาเปนตองปรบตวโดยเฉพาะพนฐานของการจดการระบบ

1 เกณฑความยากจนสากล อธบายวา คนยากจน คอ มรายไดนอยกวา 2 เหรยญสหรฐฯ (ราว 60 บาท) ตอวน

6

เศรษฐกจจากระบบวางแผนสวนกลางมาเปนเศรษฐกจแบบตลาด ซงในความหมายอยางงายกคอการเปด

กวางทางเศรษฐกจ ตอนรบการมสวนรวมของภาคเอกชนและการลงทนจากตางประเทศ การปรบปรงพนฐานของการบรหารงานทางเศรษฐกจของลาวตามแนวทางทเรยกวา “จนตนาการใหม”

(New Economic Mechanism) ในป 1986 โดยมไกสอน พมวหาน อดตประธานประเทศ ผนาพรรคประชาชน

ปฎวตลาวในสมยนน เปนผรเรมการปฏรปทางเศรษฐกจ ตามแนวทางทเปเรสทรอยกาและกราสนอสทเกดขน

ในอดตสภาพโซเวยตและโดยโมยในเวยดนาม โดยทาการผอนคลายกฎเกณฑทางเศรษฐกจตางๆเพอสงเสรม

การคาและการลงทนโดยเฉพาะจากตางประเทศเพอกระตนความจาเรญทางเศรษฐกจและขจดความยากจน

ลาวในรมการพฒนาใหม

ลาวไดเปลยนตวเองจากประเทศทถกปดลอมไมมทางออกทะเลย (land locked country) มาเปน

ประเทศททาหนาทเชอมโยงการคมนาคมขนสงในอนภมภาค (land linked country) ดวยเหตนลาวจงพฒนา

ทดนเพอเชอมการคมนาคม จากเหนอจรดใต เปน North – South Corridor เชอม ไทย ลาว จน และจาก

ตะวนตกสตะวนออก (East West Corridor) เชอม ไทย ลาว เวยดนาม

นอกจากนแลวลาวยงวางแผนเปลยนแปลงสภาพภมประเทศทมภเขา แมนาภายในทเปนสาขาของ

แมนาโขงทอยเปนจานวนมาก เพอสรางเขอนผลตกระแสไฟฟาสงขายใหกบไทย เวยดนาม และกมพชา ใน

ระยะกวา 10 มาน2 รฐบาลลาวจะระดมทรพยากรทกอยางเทาทมเพอทาใหประชาชนลาวหลดพนจากความ

ยากจนใหได โดยใชโครงการเกษตรสาหรบการพฒนาระดบจลภาคเพอยกระดบความเปนอย และใชโครงการ

ขนาดใหญเพอยกระดบเศรษฐกจระดบมหภาค ลาวเนนการพฒนาโครงสรางพนฐานหลกสาคญ 2 อยางคอ

โครงขายคมนาคมทางบก เพอทาใหลาวกลายเปนประเทศจดเชอมการขนสงระดบภมภาค (land linked

country) และ มงพฒนาพลงงานไฟฟาเพอการสงออกไปประเทศเพอนบานเพอใหกลายเปน “แบตเตอรแหง

เชย”

สปป.ลาว อยภายใตระบบเศรษฐกจสงคมนยม ตงแตป 1975 และเรมปฎรประบบเศรษฐกจเสร เมอป

1986 โดยการใช “นโยบายจนตนาการใหม” (NEM : New Economic Mechanism) เนนการสงเสรม

ความสมพนธทางเศรษฐกจกบตางประเทศมากขน โดยวตถประสงคหลกของการปฏรปตามแนวทาง

2 ลาวไดลงนามบนทกความเขาใจเพอขายกระแสไฟฟาใหกบไทยไปแลวถง 5000 เมกกะวตต ภายในป 2015

7

จนตนาการใหม คอ ตองการเพมประสทธภาพในการบรหารจดการและเพมผลผลตของรฐวสาหกจเปนสาคญ

กลาวในอกนยหนง จนตนาใหมของลาว คอ การอนญาตใหระบบตลาดไดทางานภายใตระบบใหม เชน

ทางการลาวไดออกกฎหมายหลายฉบบเพอเปนเครองมอในการจดการเศรษฐกจใหม ซงรวมถงกฎหมายวา

ดวยการลงทนตางประเทศ ป 1988 กฎหมายวาดวยกรรมสทธ 1989 กฎหมายทดน 1990 และกฏหมาย

ประกนภยในป 1990 รวมไปถงการกอตงคณะกรรมการคมครองการลงทนตางประเทศในป 1990 เพอเปน

ศนยกลางในการจดการการลงทนตางประเทศ ในปแรกๆของการปฏรปดเหมอนจะไมไดผลดนก เศรษฐกจของ

ลาวมาเตบโตอยางกาวกระโดดในป 1989 คอ ผลผลตมวลรวมภายในประเทศขยายตวถง 13.5 % สวนหนง

เพราะการลงทนจากประเทศไทย3

การเกษตรโดยรวมในปจจบนของลาวกาลงมการขยายตวตามลาดบ สวนมากเปนการเกษตรแบบ

ผสมผสาน ทมการปลกพชและเลยงสตวควบคกนไป หรอการเกษตรแบบครวเรอน ทประชาชนทามาหากนพอ

เลยงครอบครวเปนสวนใหญ การปลกพชในเชงเศรษฐกจ หรอระดบอตสาหกรรม ยงมการเตบโตคอนขางชา

เนองจากขอจากดเรองทนในการผลต สวนการเลยงสตวและการประมงกมการเตบโตไปในทางทดขน เนองจาก

มความตองการของตลาดเพมมากขน เปนผลจากจานวนประชากรทเพมขนนนเอง สวนการผลตทางดานปาไม

มปรมาณลดลง เนองจากมการตดไมทาลายปาเพอเปลยนเปนพนททาไรและทาสวน ประกอบกบการท

ประเทศลาวมสดสวนพนททเปนภเขามากถงประมาณ 60 เปอรเซนต จงทาใหมปาไมมากมาย เกษตรกร

จานวนมากยงอาศยพนทปาเปนแหลงอาหารทสาคญและในการทามาหากน เชน การหาผกปา หนอไม และ

การลาสตวปาตางๆ ทมเปนจานวนมาก ดวยเหตน รฐบาลลาวจงไดออกมาตรการในการใชพนทแบบจากด

กลาวคอ แตละครอบครวมสทธครอบครองพนทไดเพยงสามไร (4,800 ตารางเมตร) และมการปลกปาในแตละ

ปเพอทดแทนพนทปาทลดลง ปจจบนเกษตรกรลาวกาลงนยมเพาะปลกพชผลทใหผลตอบแทนสง เชน

33 อนนทร พฒโชต. 2547. ความสมพนธเชงนโยบาย ระหวางการศกษากบการพฒนาเศรษฐกจในลาวภายใต “จนตา

การใหม” ค.ศ. 1986-2000. ขอนแกน: ศนยวจยพหลกษณสงคมลมนาโขง คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน.

สรชย ศรไกร. 2548. การพฒนาเศรษฐกจและการเมองลาว. กรงเทพฯ: คบไฟ.

Martin Stuart-Fox. 1986. Laos: Politics, Economics and Society. London: Frances Pinter. p.106.

Martin Stuart-Fox. 1997. A History of Laos. Cambridge: Cambridge University Press. p.196.

8

ยางพารา ทปลกมากในภาคเหนอ เชน แขวงเซยงขวาง ไซยบร และบอแกว แขวงเหลานมเขตแดนตดกบ

ประเทศเวยดนาม ไทย และจน โดยมพอคาจากประเทศเพอนบานเหลานเขาไปสงเสรมการปลก และมการ

รบประกนราคาอนเปนปจจยสาคญทกระตนใหเกษตรกรลาวมความมนใจในการปลกพชของตนเองมากขน

ถงแมวาสปป.ลาวจะจดอยในประเทศยากจน แตกเปนประเทศทมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ

โดยเฉพาะปาไมและแรธาต เชน ทองคา เชน เหมองเซโปนทแขวงสะหวนนะเขต ทเปนเหมองขนาดใหญใน

เอเชย ทองแดง และบอกไซต ซงเปนวตถดบเพอผลตอลมเนยม ประกอบกบมพนทสาหรบทาการเกษตรขนาด

ใหญทสามารถเชาไดในระยะนานถง 30 ป 50 ป หรอ 70 ป รวมไปถงทรพยากรปาไม ใตดนมแรธาตตางๆ ไป

จนถงมเหมองแรทองคาขนาดใหญ และภาคใตของสปป.ลาวเปนทราบสง ทเปนแหลงปลกกาแฟคณภาพด

นอกจากน สปป.ลาวเปนประเทศทมเสถยรภาพ มความปลอดภยในชวตและทรพยสนสง มแรงงานราคาถก ม

แหลงนา – ไฟฟาทสมบรณ และมเขอนหลายแหงทผลตไฟฟาพลงนาสงไปขายประเทศเพอนบาน

การเตบโตทางเศรษฐกจ: ความหวงตอทางออกสาหรบปญหาทงหมดในประเทศลาว

การเนนการพฒนาทางเศรษฐกจทผานมาทาใหรฐบาลในแตละยคแตละสมยพยายามลดขอตกลงและ

เงอนไขทางกฎหมายในการลงทนในไทยเพอเปนการจงใจนกลงทนตางชาต อยางไรกตาม การเพมขนของการ

ลงทนจากตางชาตมไดถกกระตนจากปจจยภายในประเทศเพยงอยางเดยว เนองจากการเคลอนยายเงนทน

ภายใตบรบทการพฒนาในกระแสโลกาภวตนกทวความรนแรงมากขน ปจจบนการเพมขนของการลงทนขาม

ชาตจงมไดจากดวงอยทการลงทนในภาคอตสาหกรรม และการคา หากแตทนขามชาตไดขยายพนทสการ

ผลตทางการเกษตรโดยเฉพาะการเพาะปลกพชอาหารและพชพลงงาน

โดยนโยบายสนบสนนการลงทนจากตางชาต การพฒนาทางสงคมจงมกถกพจารณาวามความ

สาคญในระดบรองลงไป ขณะทปญหาความยากจนกลบไมไดเปนตามเปาหมายทวางไว การสนนษฐานทวา

การเตบโตทางเศรษฐกจโดยรวมของประเทศ จะสงผลดในเชงเศรษฐกจตอกลมผทมฐานะยากจนโดย

ผลประโยชนสวนทเหลอทางเศรษฐกจจะไหลบาสคนยากจน กลบกลายเปนเพยงการคาดเดาทไมถกตอง

ความเปนจรงกลบพบวาผลประโยชนทางเศรษฐกจกลบตกอยกบกลมนายทน และนกธรกจ ซงอาจกลาวไดวา

การพฒนาทผานมาจงยงผกปญหาความยากจนกบปญหาทางสงคมใหตดแนนมากยงขน เปนการพฒนาท

9

ผดรปผดรางกลาวคอ ยงพฒนายงตองพงพาการลงทนจากภายนอกประเทศ โดยไมไดใหความสาคญกบ

ตนทนทมอยภายในชมชนทองถน สงผลใหความเขมแขงทางชมชนและสงคมทมอยเดมไดออนแอลง

ภายใตบรบทน นโยบายรฐเปนกลไกทสาคญอยางยงในการขบเคลอนสงคม มบทบาทตอการปฏบต

งานของหนวยงานภาครฐ และมบทบาทเกยวพนกบการกาหนดกฎหมายอนอาจจะเออตอกลมทนในการ

แสวงหาผลประโยชนในการถอครองทดนหรอมสทธทในทดน ทงดวยวธการตามกฎหมายหรอการใชชองวาง

ทางกฎหมาย เปาหมายและแนวทางการพฒนาประเทศในระยะปานกลาง (ป 2544 - 2553) ลาวจะผลกดนให

เศรษฐกจขยายตวอยางตอเนองเฉลยไมนอยกวา 7% ตอป รวมทงยตการทาไรเลอนลอย การปลกฝน และลด

อตราความยากจนลง ในระยะยาว (ป 2554 - 2563) ลาวจะพฒนาประเทศใหพนสถานะจากประเทศทพฒนา

นอยทสด (Least Developing Countries – LDC) เพมรายไดตอหวใหอยในระดบปละ 1,000 เหรยญสหรฐฯ

หรอเพมจากป 2544 ประมาณ 3 เทา รวมทงจาแนกการพฒนาภาคตาง ๆ ในลาว ดงน

ภาคตะวนตกเฉยงเหนอ ไดแก แขวงอดม

ไซย บอแกว หลวงนาทา ไชยะบล ซงตดกบไทย

จะเนนพฒนาอตสาหกรรมแปรรป การปลกพช

เชน ฝาย ถว และขาวโพด

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก แขวงหลวง

พระบาง เชยงขวาง พงสาล ซงตดกบไทยและ

จน จะเนนการเลยงสตวและปลกพช

ภาคกลาง ไดแก แขวงคามวน และสะหวน

นะเขต ซงตดกบไทยและเวยดนาม จะเนนการ

ปลกพชอาหารและอตสาหกรรม

ภาคใต ไดแก แขวงสาละวน เซกอง จาปา

สก และอตตะปอ ซงตดกบไทย กมพชา และ

เวยดนาม จะเนนการปลกกาแฟ ขาวโพด และ

ผก

10

เงอนไขของการพยายามหลดพนจากการเปนประเทศดอยพฒนา

หากทาความเขาใจตอบรบทของพฒนาการทางการเมองการปกครองของสาธารณรฐประชาธปไตย

ประชาชนลาว (LAO PEOPLE’S DEMOCRATIC RREPUBLIC) ภาวะเศรษฐกจโดยรวมของลาวมพฒนาการ

ดขนนบจากเรมปรบเปลยนระบบจากสงคมนยมสระบบเศรษฐกจตลาดเสรเมอป 2529 ตามนโยบาย

จนตนาการใหม (New Economic Mechanism: NEM) ขณะทรายไดเฉลยตอคนตอปเพมขนจาก 200

ดอลลารสหรฐฯ ในป 2529 เปนเกอบ 600 ดอลลารสหรฐฯ ในป 2550 หรอเพมขนกวา 3 เทาตว

ลาวมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมขนครงแรกในป 2524 ปจจบนอยในแผนพฒนาฉบบท 6 ระหวาง

ป 2549-2553 โดยมเปาหมายทสาคญคอ เนนสนบสนนการมสวนรวมของภาคเอกชนจากทงในประเทศและ

ตางประเทศในการพฒนาเศรษฐกจของลาว ซงการลงทนจากตางประเทศมสวนอยางสาคญทชวยใหการ

สงออกมแนวโนมขยายตวอยางตอเนอง แตกตางจากเดมทการพฒนาตองพงพาภาครฐ และการชวยเหลอของ

องคกรระหวางประเทศ

โครงสรางเศรษฐกจของลาวเมอพจารณาจากสถตของธนาคารเพอการพฒนาเอเชย (Asian

Development Bank: ADB) พบวาในป 2550 ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ GDP ขยายตวรอยละ 8.0

แมวาจะชะลอลงจากปกอนทขยายตวในอตรารอยละ 8.3 ลาวมงพฒนาเศรษฐกจเพอใหหลดพนจากสถานะ

ประเทศทยากจนและดอยพฒนา ดวยการเปดรบระบบทนนยมซงเคยเปนสงตองหามในสมยสงคมนยม

นอกจากน การดาเนนความสมพนธกบตางประเทศไมไดองอยกบพนธมตรทมระบอบการปกครองเดยวกนอก

ตอไป ทวาเปดกวางกบทกประเทศและหนวยงานทมศกยภาพใหลาวบรรลวตถประสงคในการพฒนา ประกอบ

กบการทลาวยงตอนรบความชวยเหลอของประเทศอนเพอแปลงขอจากดเปนโอกาส เชน ลกษณะทางภม

รฐศาสตรทไมมทางออกทะเลกาลงถกเปลยนเปนพนทเชอมโยงระหวางจนกบอาเซยนเปนตนในการดาเนน

ความสมพนธกบเวยดนาม แมวาจะไมไดครองสถานะพนธมตรหนงเดยวทลาวสามารถพงพาไดอกตอไป แต

ความสมพนธพเศษระหวางลาว-เวยดนามยงคงอยและเกอกลกนตอไปในฐานะหนสวนทางยทธศาสตร ขณะท

ความสมพนธกบอดตศตรในชวงสงครามเยนอยางจน ลาวกเปดกวางเพอบรรลเปาหมายภายในประเทศและ

เปาหมายในระดบภมภาคทลาวมสวนไดสวนเสย อยางอาเซยนและอนภมภาคลมแมนาโขง (คมสน นวคณส

ชาต, ม.ป.ป.)

11

การเปลยนแปลงนโยบายเศรษฐกจของรฐบาลลาวมาเปนแบบทนนยมภายใตการจดการของรฐนนเออ

ใหประเทศเพอนบานทมความเขมแขงทางเศรษฐกจเขามามบทบาททางเศรษฐกจในลาวในฐานะหนสวนทาง

ยทธศาสตรอยางรอบดาน กลาวเฉพาะในทางเศรษฐกจ ทงเวยดนามและจนตางเขาไปผกพนกบระบบ

เศรษฐกจลาวทงในระดบมหภาคและระดบจลภาค ในรปของความชวยเหลอ การลงทน และการประกอบการ

โดยจะเหนไดวาความคลายคลงกนของลาว จน และเวยดนามในดานระบอบการเมองการปกครองภายใต

พรรคการเมองพรรคเดยวและระบบเศรษฐกจทมลกษณะกงเสรกงควบคมโดยรฐ

ในเชงประจกษ รฐบาลลาวไดเปดรบการลงทนจากตางชาตเปนจานวนมาก ขอมลจนถงครงป แรกของ

ค.ศ. 2011 การลงทนสะสมจากจนมมลคาสงทสดเปนมลคากวา 4 พนลานดอลลารฯ อนดบทสอง คอ การ

ลงทนจากเวยดนามเปนมลคา 2.77 พนลานดอลลารฯ และอนดบทสาม คอ การลงทนจากไทยเปนมลคา 2.68

ลานดอลลารฯ (ศนยขอมลธรกจไทยในจน, 2554; Business-in-Asia.com, 2011) ภาคการผลตทลาวมง

พฒนามากทสด ไดแก การสรางเขอนเพอผลตกระแสไฟฟาและการใหสมปทานเหมองแรทองแดง ทองคา และ

อลมเนยม

สวนการสงออกไม และสนคาเกษตรกรรมถงแมจะไมใชภาคธรกจหลก แตกไดรบการสงเสรมใหม

การคาไมอยางถกกฎหมายและการปลกพชเศรษฐกจเพอการสงออก เชน กาแฟ และขาวโพด นอกจากน

อตสาหกรรมการทองเทยวกเปนภาคธรกจทกาลงเตบโตอยางมาก รฐบาลลาวจงพยายามเรงปรบปรงดานการ

คมนาคม โดยเฉพาะทาอากาศยานนานาชาตในเวยงจนทนและหลวงพระบาง รวมทงเสนทางรถไฟแนวเหนอ-

ใตทจะเชอมตงแตจนลงมายงไทย และแนวตะวนตก-ตะวนออกทจะเชอมตงแตเมองทาแขกไปยงเมองทาดานง

การพฒนาเสนทางคมนาคมทงทางรถไฟและทางอากาศนนอกจากจะชวยรองรบปรมาณนกทองเทยวท

เดนทางมายงลาวมากขนแลว ยงชวยอานวยความสะดวกและสงเสรมการคาระหวางประเทศโดยมลาวเปน

ศนยกลางในฐานะตวกลาง (Land Linked) ซงเปนหนงในการพฒนาทรฐบาลลาวพยายามดาเนนการใหลลวง

เนองจากสภาพภมรฐศาสตรของลาวเปนประเทศทไมมทางออกทะเล (Land Locked) ซงเปนผลเสยตอการ

สงออกสนคาไปยงประเทศทตงอยหางไกลหรอนอกทวป โดยทวไปจะอาศยการขนสงทางเรอมากกวาทาง

อากาศเนองจากตนทนคาขนสงมราคาถกกวามาก

ในแงภมรฐศาสตร กลมทนจากเวยดนามมกลงทนสวนมากในภาคตะวนออกและภาคใตของลาวใน

เขตทตดตอกบเวยดนาม สวนการลงทนของชาวจนจะอยบรเวณภาคเหนอและภาคกลางของลาว (Stuart-Fox,

12

1982) ลกษณะการลงทนเชนนเปนเสมอนการแบงเขตอทธพลทางเศรษฐกจในลาวระหวางกลมทนจากจนและ

เวยดนาม ซงมขอดคอ มความชดเจนพนทตางๆ วาเปนเขตธรกจของกลมทนจากประเทศใด แตกม ขอเสยคอ

ลกษณะดงกลาวทาให ขาดการแขงขนในระบบตลาดเสร และอาจทาใหเกดการผกขาดทางธรกจในพนทนน

ผานการทจรตดวยการใหสนบนแกเจาหนาทของรฐบาลลาว4

การสนบสนนใหลาวเปนพนทเชอมโยงจนเขากบประเทศอนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต

สอดคลองกบนโยบายการพฒนาเศรษฐกจของลาวทตองการเปลยนขอดอยทางภมรฐศาสตรของประเทศทไม

มทางออกทะเล (Land Locked) เปนตวกลางเชอมประเทศเพอนบานเขาดวยกน (Land Linked) ทงน

ผลประโยชนทลาวจะไดรบจากการเปน Land Linked นอกจากจะอยทอตสาหกรรมการขนสงสนคาแลวมลคา

การคาและการลงทนในธรกจประเภทตางๆ ยงมแนวโนมทจะเพมขน ทงในแงของการโยกยายฐานการผลตและ

การเปดพนทธรกจใหมในลาวแนวโนมนจะเกดขนอยางรวดเรวในระยะทเขตการคาเสรอาเซยน (AFTA) มผล

บงคบใชทวอาเซยนในป ค.ศ. 2015 (กรงเทพธรกจ, 28 มกราคม 2551: 27; ทรงฤทธ โพนเงน, 2552; มตชน,

13 มถนายน 2553: 8)5

การลงทนของจนในลาวนนกแทบจะเรยกไดวามลกษณะอยางเดยวกนกบททนไทยเขาไปในลาว แตท

แตกตางกคอ จนไดนาเงนลงทนเขาไปในลาวมากขนเรอยๆ และเปนการลงทนทครอบคลมไปทวทกภาคในลาว

เชน การลงทนปลกพชพลงงานและพชเศรษฐกจตางๆในเขตภาคเหนอ ดวยเปาหมายทจะพฒนาเขตภาคเหนอ

ของลาวเปนแหลงผลตวตถดบสาหรบโรงงานอตสาหกรรมในภาคใตของจน

การพงพงทางเศรษฐกจของเวยดนามตอลาวสวนใหญอยในดานทรพยากร แรธาต ปาไมและสนคา

เกษตร และในทางกลบกนลาวกไดรบประโยชนจากการลงทนในอตสาหกรรม และสนคาอตสาหกรรมทผลตใน

เวยดนาม รวมไปถงการใชทาเรอของเวยดนามในการสงออกสนคาไปยงประเทศอนทอยหางไกลสาหรบจน

4 สจวต-ฟอกซ, มารตน. 2553. ประวตศาสตรลาว. จราภรณ วญญรตน, แปล.กรงเทพฯ: มลนธโครงการตารา

สงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

Stuart-Fox, Martin. 1982. “Laos in 1981: Economic Prospects and Problems” in Southeast Asian Affairs 1982. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies. 5 ทรงฤทธ โพนเงน. 2552. การขยายบทบาทของจนกบการลงทนในล มนาโขง, ศนยวจยสงคมอนภมภาคลมนาโขง คณะศลป

ศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน, เขาถงไดจาก http://www.indochinapublishing.com/research/pdf/chinamekokng.pdf

13

ลาวเปนทงแหลงทรพยากร ตลาดรองรบสนคา และทางผานไปสประเทศอนในอาเซยน ในประเดนนความ

แตกตางอยทการใชเสนทางคมนาคม ลาวตองพงพาเวยดนาม เชนเดยวกบทจนตองพงพาลาว ดงนนจงไม

แปลกทลาวจะตองรกษาสมพนธภาพทงทางการเมองและเศรษฐกจกบเวยดนาม โดยไมปลอยใหโอกาสทาง

เศรษฐกจตกไปอยภายใตการครอบครองของทนจนหรอทนไทยเสยทงหมด

ในดานโครงสรางภายในประเทศของลาว ชนชนนาภายในพรรคประชาชนปฏวตลาวมทศนคตตอ

ประเทศเพอนบานตางกน ซงสงผลตอการพฒนาทางเศรษฐกจ รวมไปถงการลงทนทางธรกจจากตางชาตใน

ลกษณะทกลวการครอบงาหรออทธพลทางเศรษฐกจของประเทศใดประเทศหนง ดงนน การทลาวมผลงทนราย

ใหญมาจาก 3 ประเทศ อนไดแก จน ไทย และเวยดนามจงเปนเหตผลทนาจะสอดรบกบพฤตการณดงกลาวใน

การถวงดลอานาจทางเศรษฐกจในลาว

โดยรวมแลว เศรษฐกจลาวยงนบวาเปราะบางมาก เนองจากทผานมา รฐบาลอาศยความชวยเหลอ

จากตางประเทศในการพฒนาทางเศรษฐกจทงหมด โดยพงพาวตถดบเพยงอยางเดยวทลาวม คอ

ทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณอกทงการลงทนในดานการพฒนาทรพยากรมนษยยงอยในระดบทตา แมวา

จะมอตราการรหนงสออยทรอยละ 85 ของประชากรทงหมด แตผ ทไดรบการศกษาในระดบสงยงมอยเปน

จานวนนอยมาก โดยมชาวลาวทจบระดบมธยมศกษาเพยงรอยละ 5 เทานน (Akhtar and Arinto, 2009: 241)

การพฒนาประเทศเพอขจดปญหาความยากจนของรฐบาลลาวโดยอาศยการลงทนและความชวยเหลอจาก

ตางชาตเปนหลกอาจจะเปนทางลดในการกาวเขาสความทนสมยแบบตะวนตก แตกกระทบกบวถชวตและสทธ

อนพงมของประชาชนชาวลาวเอง นอกจากน การทลาวเขาผกมดความสมพนธกบจนและเวยดนามในฐานะ

หนสวนทางยทธศาสตรซงอาจมองไดวาเปนเงอนไขทางการเมองทแลกเปลยนกบการพฒนาทางเศรษฐกจน

สามารถกอใหเกดผลเสยในระยะยาวในสงคมลาว หากไมมแผนการบรหารจดการทางเศรษฐกจทดพอสาหรบ

สถานการณทไมอาจคาดเดาได โดยเฉพาะเศรษฐกจโลกในยคโลกาภวตนทมความผนผวนสง

สาระสาคญดานทดนของนโยบายการลงทนและการคาของลาว

ลาวใชระบบสงคมนยมมาตงแตป 2518 อางองรปแบบจากสหภาพโซเวยด และเรมปฏรประบบ

เศรษฐกจเสรตามกลไกตลาดเมอป 2529 ดวยการใชนโยบายจนตนาการใหม (New Economic Mechanism -

14

NEM) ซงสงเสรมความสมพนธทางเศรษฐกจกบตางประเทศมากขน พรอมทงเรมกาหนดแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต มสาระสาคญดงน

1. กระจายอานาจการบรหารเศรษฐกจจากสวนกลางไปสวนภมภาค โดยใหเจาแขวงมอานาจมากขน

ในการจดการวางแผนการลงทน การซอขาย การกาหนดราคา การจางพนกงาน และการกยม ในพนทท

รบผดชอบ

2. ยกเลกการผกขาดทางการคาของรฐ (เดมการสงออกและนาเขาของลาวจะตองดาเนนการโดย

รฐวสาหกจของรฐ) และแปรรปรฐวสาหกจทขาดทนใหเอกชนดาเนนการ

3. ปฏรประบบการเงนและธนาคารใหเปนสากล

4. สงเสรมใหคนตางชาตเขามาลงทนทาธรกจ โดยอนญาตใหใชทนตางชาตไดตงแต 30 – 100% ใน

ธรกจทรฐสงเสรม

5. ปฏรประบบการใชและการมกรรมสทธ ในทดน

6. ปรบปรงโครงสรางพนฐานการคมนาคม ขนสง การสอสาร ตลอดจนออกระเบยบทางการคาและ

ภาษอากรเพอสงเสรมการคาภายในประเทศและการคากบตางประเทศ

ลาวตงหนวยงานทใหบรการเบดเสรจดานการสงเสรมการลงทนคลาย BOI ของไทย คอ Department

for the Promotion and Management of Domestic and Foreign Investment (DDFI) ซงมมาตรการสงเสรม

การลงทนของคนตางชาตในลาว กรณพเศษทไดรบการตกลงจากรฐบาลลาว ผลงทนตางชาตจะไดรบสทธและ

ผลประโยชนจากการลงทนทไมมผลกระทบหรอมการลงทนขนาดใหญและมความสาคญตอการพฒนา

เศรษฐกจและสงคมของลาว

7. ผลงทนตางชาตมสทธเชาทดนในลาว (เปนเวลา 20 ป หรอ 50 ป จากรฐ) และมสทธโอนสทธและ

ผลประโยชนจากการเชา นน ตลอดจนมสทธเปนเจาของกรรมสทธ และมสทธโอนทรพยสนตางๆ ซงไดปรบปรง

และสรางขนในทดนเชาดงกลาว

8. ผลงทนตางชาตมเสรภาพในการดาเนนธรกจของตนภายใตกฎระเบยบของลาว และไดรบการ

คมครองการลงทนจากรฐ โดยรฐจะไมรบ ยด และโอนทรพยสนของผลงทนตางชาตมาเปนของรฐ

การพจารณาอนมตจะใชเวลาไมเกน 60 วน

15

เศรษฐกจลาวมอตราเตบโตอยางตอเนองปละ 5-8% นบตงแตป 2543 เศรษฐกจประมาณกงหนง

ขนกบภาคเกษตร ไดแก การปลกกาแฟ ฝาย ขาวโพด ถว ออย ถวเหลอง และยาสบ และการทาไม รองลงมา

ไดแก ภาคการผลตสนคา การคา การทองเทยว การคมนาคมขนสง การผลตพลงงาน การกอสราง และการทา

เหมอง ตามลาดบ

แสดงภาพรวมการสมปทานทดนของการลงทนตางประเทศเพอการเพาะปลกในลาว

ขอมลจาก: Lao Statistics Bureau and Lao PDR Ministry of Planning and Investment: FDI INTO

AGRICULTURE SECTOR IN LAOS (2005–2011)

* http://www.giz.de/themen/en/30296.htm

** http://landportal.info/landmatrix/get-the-detail/by-target-country/lao?mode=table&limit=0

*** http://www.grain.org/article/entries/4479 -grain-releases-data-set-with-over-400-global-land-

grabs

ระบบกรรมสทธทดนในลาว6

ป ค.ศ. 1975 กรรมสทธ ในการถอครองทดนสวนใหญเปนกรรมสทธ ทไดจากการสบทอด เชน เกดจาก

การครอบครอง การจบจอง การบกเบกใชประโยชนและพฒนาทดนแปลงนนอยางตอเนอง อกทงไมมการจากด

ขนาดการถอครองทดนเพราะขนอยกบความสามารถในการหาทดนมาไดและการมแรงงานในครวเรอนเพอทา

ประโยชน นอกจากน การสบทอดทดนอยภายใตหลกประเพณจงไมมการออกเอกสารสทธ (กรมทดน, 1997)

6 รจนา พวงมณวงศ. 2552. การใชประโยชนทดนของเกษตรกรทไดรบเอกสารสทธ ของเมองไชยเสดถานครหลวงเวยงจทน

ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว. (Land Use of Farmers in Acquired Land Certificate in Peri-Urban

Xaisettha District, Vientiane Capital City, Lao People’s Democratic Republic) วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต

(การใชทดนและการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน). มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

16

แตในป ค.ศ. 1912 ประเทศลาวเรมมการดาเนนการจดทะเบยนทดนและออกโฉนดทดน ภายใตประกาศของ

ราชการแหงประเทศลาว เลขท 180 ลงวนท 28 สงหาคม ค.ศ. 1912 ในระยะเรมแรกเปนการออกโฉนดทดน

ตามคารองขอของเจาของทดนทตองการมโฉนด ซงสวนใหญจะเปนเจานายหรอผทมฐานเพราะการออกโฉนด

ทดนมคาใชจายสง ประชาชนทยากจนจงไดแคเพยงจบจองและครอบครองโดยไมมเอกสารสทธ

“การออกโฉนดทดน” เกดขนเมอป ค.ศ. 1975 ซงเปนการนาใบโฉนดทดนฉบบเกาแนบคารองขอขน

ทะเบยนตอองคกรคมครองทดนเมองหรอแขวง เรยกวา “การขนทะเบยนทดนใหม” กรรมสทธ ในทดนของ

สปป.ลาวทงหมดเปนกรรมสทธ รวมของชาต แตรฐบาลของ สปป.ลาว อาจมอบสทธในทดนบางสวนใหแก

ประชาชนชาวลาวได โดยสทธทรฐบาลจะมอบใหนนแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอการใหสทธนาใชทดน และการ

ใหสทธใชทดน7

สทธนาใชทดน ถอเปนสทธความเปนเจาของแบบสมบรณแบบสาหรบเอกชน ชาวลาว เทยบไดกบ

หลกกรรมสทธ ตามกฎหมายไทย สามารถนาไปใชไดรบประโยชน โอน สบทอด เอาไปลงทนเปนหน หรอใหเชา

โดยจะมเอกสารแสดงสทธนาใชทดน คอใบตราดน ซงมความสมบรณเทยบเคยงไดกบโฉนดทดนตามกฎหมาย

ไทย หากเอกชนทเสนอใหเชาสทธในทดนดงกลาวมใบตราดน ทแสดงขอบเขตของพนททตกลงจะดาเนนการให

เชามาแสดงแกนกลงทนตางประเทศ นกลงทนนนยอม มนใจไดในระดบหนงวา สทธทนกลงทนจะเชานนม

ความสมบรณ แตทงนยงมประเดนอนอกทตองพจารณา

สวนสทธใชทดน แมชอของสทธทงสองจะใกลเคยงกน แตสทธทไดนนแตกตางกนมาก สทธใชทดน

นนเปนสทธทมเงอนไขจากดคอนขางมาก โดยมเพยงใบยงยนทดนออกมา สทธใชทดนนนรฐบาล มอบใหแก

เอกชนชาวลาว เพอวตถประสงค ในการใชทดนใน 2 ประการ คอ ทดนกสกรรม และทดนปาไมชวคราว สทธ

ดงกลาวไมมความสมบรณ เปนเพยงสทธเบองตน มเพยงสทธสบทอดตามอายใบยงยน ซงจะมอายเพยง 3 ป

โดยไมมสทธโอนเอาไปลงทนเปนหน หรอใหเชา สามารถเทยบเคยงไดกบใบจอง หรอ สค.1 ตามกฎหมายไทย

เทานน ทงน หากใชพนทดนดงกลาวโดยสมบรณ ภายหลงระยะเวลา 3 ป เอกชนดงกลาวสามารถนาใบยงยน

ทดนดงกลาวไปเปลยนเปนใบตราดน เพอรบสทธนาใชทดน ซงเปนสทธสมบรณ การไดสทธในทดนของชาว

7 กรมทดน. 1997. บทแนะนาเกยวกบการปฏบตระบบการขนทะเบยนทดน. กรมทดน สานกนายกรฐมนตร

นครหลวงเวยงจนทน, ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว.

17

ลาวนน อาจมความสมบรณตามกฎหมายในระดบทตางกน ซงความแตกตางดงกลาวยอมสงผลถงสทธของนก

ลงทนตางประเทศในการใชประโยชนจากทดนเหลานนเชนกน

จากแผนนโยบายของรฐบาลทมความตองการพฒนาประเทศเพอใหประชาชนมชวตความเปนอยทด

ขน รฐบาลจงหาแนวทางเพอใหเกดการลงทนและมการใชประโยชนจากทดนเพมมากขน โครงการออกโฉนด

ทดนอยางเรงดวนจงเปนนโยบายหนงทรฐบาลไดดาเนนการ นอกจากนยงปนการสรางความมนใจใหแก

ประชาชนในการลงทนเพอผลตสนคาและบรการตางๆ ในการใชประโยชนทดนเพมขน รวมถงการจดสรรทดน

ทากนแกเกษตรกรใหมทดนทากนเปนของตนเอง ซงจะชวยกอใหเกดการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ แตผล

จากการออกเอกสารสทธ กไดสงผลกระทบตอการใชประโยชนทดนของเกษตรกรเชนเดยวกน เนองจาก

เกษตรกรบางสวนไดนาเอกสารสทธ ตางๆ ทไดรบไปใชในการแลกเปลยนหรอการซอขายเพอตองการเงนมา

ลงทนในกจการตางๆ รวมถงการตอบสนองความตองการอนเนองมาจากเหตผลทางเศรษฐกจ สงคมและปจจย

อนๆ ทาใหการใชประโยชนทดนของเกษตรกรภายหลงการไดรบเอกสารสทธ เกดการเปลยนแปลง (กรม

วางแผนและพฒนาทดนแหงชาต, 2005)8

กฎหมายทดน9

สาหรบสทธของนกลงทนตางประเทศนน กฎหมายทดนกาหนดไวชดเจน วานกลงทนตางประเทศไมม

สทธทจะถอกรรมสทธ หรอสทธนาใชทดน หรอสทธใชทดนใดๆ ไดอยางเชนทเอกชนลาวมสทธ นกลงทน

ตางประเทศมสทธทจะเขาใชประโยชนในทดนดงกลาวไดเพยงการทนกลงทนทาสญญาเชาทดน หรอสญญา

สมปทานทดนกบรฐบาล หรอทาสญญาเชากบเอกชนชาวลาว หรอการรวมลงทนธรกจกบเอกชนชาวลาว โดย

นาสทธในทดนมาลงทนเปนหนเทานน โดยททดนทเสนอมานนเปนทดนของเอกชนทมสทธนาใช หรอสทธใช

หรอเปนทดนรฐ ความเปนเจาของสทธในทดนดงเดมวาเปนทดนรฐ ซงโดยหลก หมายถงทดนทรฐยงไมได

ดาเนนการแจกจาย หรอมอบสทธใหกบเอกชนรายใดไป หรอเปนทดนของเอกชนทไดรบการมอบสทธมาจากรฐ

8 กรมวางแผนและพฒนาทดนแหงชาต. 2005. รายงานความคบหนาของการออกโฉนดทดน ค.ศ. 2005. กรมทดน สานก

นายกรฐมนตร นครหลวงเวยงจนทน, ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว.

9 จกรกฤษณ ดวงพสตรา. 2550. คมอการประกอบธรกจโลจสตกสใน สปป.ลาว. สานกโลจสตกสการคา. กรมสงเสรมการ

สงออก. กระทรวงพาณชย.

18

สวนของความเปนเจาของทดนดงกลาวมความสาคญ เพราะสทธในการเชาทดนของนกลงทน รวมถง

กระบวนวธการเขาทาสญญาตามกฎหมาย ระหวางทดนรฐและเอกชนนนมความแตกตางกน กลาวคอ หาก

เปนการเชาหรอสมปทานทดนรฐ ระยะเวลาการเชาจะไดสงสดไมเกน 50 ป แตสามารถตออายสญญาเชาได

อกแลวแตกรณ ตามการเหนชอบจากรฐบาล โดยตองดาเนนการขอเชาทดน หรอหากเปนโครงการใหญ ตองขอ

สมปทาน โดยทาตามรปแบบทกาหนดกบรฐบาลโดยตรง ในขณะทกรณการเชาทดนจากเอกชนชาวลาวนน

ขนกบการตกลงระหวาง คสญญาเปนหลก โดยสามารถเชาไดสงสด ไมเกน 30 ป และสามารถตออายสญญา

เชาไดอกแลวแตกรณ โดยไดรบความเหนชอบจากองคการคมครองทดนแหงชาต ซงเปนองคการหลก

รบผดชอบเรองทดนของ สปป.ลาว

คนตางชาตไมมกรรมสทธ ในทดน โดยกฎหมายทดนลาวระบวา คนลาวสามารถยกสทธการใช

ประโยชนทดนใหคนตางชาตไดโดยการใหเชา ซอ ขาย และรบมรดก ทงนคนตางชาตทเขามาลงทนทาธรกจใน

ลาวอาจขอใชสทธในการใชทดนโดยการเชาหรอสมปทานแลวแตกรณ

กรณทวไป คนตางชาตสามารถเชาทดนไดไมเกน 30 ป ยกเวนบางกรณทรฐบาลพจารณาเงอนไขการ

เชาเปนพเศษ ดงน

การเชาทดนเพอลงทนและประกอบธรกจ เปนระยะเวลาไมเกน 50 ป

การเชาทดนทอยภายใตเขตเศรษฐกจพเศษ เปนระยะเวลาไมเกน 75 ป

ในสวนทเกยวของกบการประกอบธรกจโลจสตกส นน รฐบาลมอบใหกระทรวงคมนาคม ขนสง

ไปรษณย และกอสราง (MTCT) เปนผวางระเบยบการใชทดนเพอใชประโยชนดานการขนสง และทดนตามแนว

เสนทางคมนาคมขนสง

สทธในการเชาทดนของนกลงทนตางชาต10

การเชาพนททาเกษตร โดยนกลงทนตองเขาไปสารวจพนทเองเสยกอนหรอให บรษทฯ หรอบคคล นก

ลงทนทองถน ทมความชานายในทองถนเปนผประสารทางแขวงให ซงจะม 2 วธคอ (1) การขอเชาทดนจาก

ทางรฐบาลลาว โดยตองตดตอผานแขวงทสนใจจะเขาไปทา Contact Farming ในกรณทจะขอสมปทานพนท

10 ทมา http://laos.siam2web.com/?cid=1029826

19

ไมเกน 600 ไรหรอตดตอหนวยงานสงเสรมการลงทนของลาว หรอทเรยกวา DDFI (Department of Domestic

and Foreign Investment) ในกรณทตองการขอสมปทานพนทมากกวา 600 ไร ซงพนทของรฐบาลสวนใหญจะ

อยไกลและไมมสาธารณปโภค และ (2) การขอเชาทดนจากเอกชนเจาของทดน โดยถาในรปแบบนจะตองขอ

สงเสรมการลงทนในลกษณะใหคนลาวเจาของทดนเปนผยนขอสงเสรมการลงทนให

เมอไดพนทแลว ตอมาคอตองจดตง บรษท โดยทางแขวงสามารถรบจดทะเบยนจดตงบรษททมเงน

ลงทนไมเกน 2 ลานเหรยญสหรฐฯ (ยกเวน) แขวงจาปาสก หลวงพระบาง นครเวยงจนทน แขวงสะหวณนะเขต

สามารถอนมตเงนลงทนได 5 ลานเหรยญสหรฐฯ ถาเกนกวานตองตดตอ DDFI สานกงานใหญ ณ นครหลวง

เวยงจนทน

การลงทนเพาะปลกยางพาราใน สปป.ลาว แบงไดเปน 3 รปแบบ ไดแก

• การลงทนโดยชาวสวนยางรายยอยใน สปป.ลาว ชาวสวนยางจะดาเนนการเพาะปลกเองทก

ขนตอนตงแตการเพาะเมลดยาง ตอนกง เลอกพนทเพาะปลก เตรยมพนท ปกกง บารงรกษา กรดยาง และตาก

แหงใหเปนแผน จนถงขนตอนการจาหนายยางแผนใหกบพอคาคนกลาง ซงชาวสวนยางจะไดรบกาไรจากการ

จาหนายยางและไมยางพาราทงหมด

• การลงทนดวยการทา Contract Farming นกลงทนตางชาต รวมถงนกลงทนทองถนตองตดตอ

เพอขออนญาตทา Contract Farming โดยตรงกบแขวงทจะเขาไปทาการเพาะปลก โดยทางแขวงจะ

อานวยความสะดวกในการตดตอเจรจาทาสญญาซอขายลวงหนากบเกษตรกรชาวลาว (ปจจบนทางการ สปป.

ลาวอยระหวางพฒนามาตรฐานการทาสญญาซอขายลวงหนา เพอใหเกษตรกรชาวลาวตระหนกถงบทลงโทษ

หากกระทาผดสญญาทตกลงไว) กรณน เกษตรกรทรวมทาสญญาจะเปนผ เพาะปลกและดแลตนยางในพนท

ของตนเอง คลายกบการลงทนโดยชาวสวนเอง แตกตางกนตรงทนกลงทนจะรบผดชอบคาใชจายดานปจจย

การผลต อาท เมลดพนธ อปกรณ และเครองมอทใชในการเพาะปลกยางพารา รวมทงใหคาแนะนาการปลก

ยางพาราทเหมาะสมแกเกษตรกร อาท การดแลตนยาง และการกรดยาง นอกจากน นกลงทนยงเปนผรบซอนา

ยางทงหมด ตามราคาทตกลงกนไว สวนไมยางพาราจะถกแบงเปนของนกลงทนและเกษตรกรในสดสวนคนละ

ครง ทงน การลงทนทา Contract Farming มกพบในตอนเหนอของ สปป.ลาว โดยเฉพาะใน 3 แขวงสาคญ

ไดแก แขวงหลวงนาทา แขวงบอแกว และแขวงอดมไซย

20

สวนยางกระจดกระจายตามทองทตางๆ ทสภาพภมศาสตรเอออานวย ในภาคเหนอมมากใน 3 แขวง

คอ หลวงพระบาง อดมไซ กบแขวงบอแกว สวนภาคกลางมในแขวงบอลคาไซ คามวนกบสะหวนนะเขต และ ม

มากทสดใน 3 แขวงภาคใตคอ จาปาสก สาละวนและอตตะปอ ซงคดเปนประมาณ 40% ของทงหมด ในชวง 2

ปมานลาวไดปรบปรงกฎหมายเกยวกบการถอครองและการเชาทดนหลายครง ทาใหคาเชาพงสงขนอก

หลายเทาตว จากเดมเพยงไรละไมถง 1 ดอลลารตอป ปจจบนคาเชาจะขนอยกบจานวนของเนอท รวมทงทาเล

และโซนทตงอกดวย จากเมอกอนททางการระดบแขวง หรอจงหวด สามารถอนมตโครงการลงทนใหเชาทดนได

อยางไมจากด ในปจจบนการขอเชาท 100 เฮกตารขนไปตองไดรบอนมตจากคณะกรรมการบรหารทดน

แหงชาตตามกฎหมาย

• การขอสมปทานทดนเพอเพาะปลกยางพารา นกลงทนตางชาต รวมถงนกลงทนทองถนตอง

ตดตอเพอขอสมปทานทดนกบแขวงทจะเขาไปทาการเพาะปลกยางพารา ซงแตละแขวงจะอนมตใหนกลงทน

เชาพนทขนาดใหญในระยะยาว กรณนนกลงทนเปนผรบผดชอบคาเชาทดน คาใชจายทงหมดในการปลก

ยางพาราและคาจางแรงงาน การลงทนรปแบบนมกพบทางตอนใตของ สปป.ลาว

งานวจยผลกระทบจากโครงการสมปทานทดนเพอธรกจการเกษตร11 พบวา การอนญาตสมปทานทดน

ในลาวเรมตนเมอป 1992 ตามประกาศกฎหมายทดนซงใหอนญาตการสมปทานทดนแกประชาชนลาวและนก

ลงทนตางชาต โดยงานศกษาคนพบวาการใหสทธสมปทานดงกลาวเปนการใหสทธททบซอนกบทดนทากนของ

ชาวบานททางการลาวไดอนญาตใหชาวบานใชประโยชนทดนภายใตนโยบายของกรมทดนและปาไมลาว

11 1) Centre for Research and Information on Land and Natural Resources, National Land Management Authority,

Office of Prime Minister, Lao PDR, Faculty of Social Sciences, Chiang Mai University, Thailand, Foundation for

Ecological Recovery, Bangkok Thailand, 2009.

2) “Introduction to Lao Land Issue” Managing Land, Forest and Natural Resources: Growing in Equality or

Growing Inequity?. Document developed by the Land Issue Working Group. 2012. Publication documentary.

3) Andreas Heinimann, Peter Messerli. Coping with a land-grab world: lessons from Laos. Global Change. Issue

80. April 2013.

21

เฉพาะทดนทไดรบการสมปทานในเขตลาวใต ทดนจานวน 167,000 ha ถกสมปทานปลกพชเชงเดยว

เพอการลงทนทางเศรษฐกจ มการใชทดนเพอปลกยคาลปตสจานวน 80,000 ha และปลกยางพารา 46,600

ha.

การสารวจพนทการขอสมปทานทดนขนาดใหญของนกลงทนตางชาต เชน

บรษท Oji ของญป น สมปทานทดนขนาด 50,000 ha ในแขวง Bolikhamxay และ Khammouane

บรษท Aditya Berla Grasim ของอนเดย ใชประโยชนทดนขนาด 30,000 ha ในแขวง

Savannakhet

บรษท Viet-Lao, DakLak, and Dau Tieng ไดทาขอตกลงการลงทนปลกยางพาราบนพนทกวา

30,000 ha ในแขวง Champassak และ Salavane

งานศกษาผลกระทบจากรปแบบการสมปทานทดนขนาดใหญ ไดอธบายถงวา การขยายตวของธรกจ

อตสาหกรรมยางพาราจากการสมปทานทดนในลาวกอใหเกดการเปลยนแปลงอยางมากโดยเฉพาะผลกระทบ

ตอชมชนทใชประโยชนทดนในพนททมการใหสมปทาน ทชดเจน คอ ปญหาความขดแยงในทดนทากนระหวาง

บรษทนกลงทนและชมชน ไมวาจะเปน

รปแบบการใหสมปทานททบซอนและไมรดกม เชน สญญาสมปทานสวนใหญไดรบการอนมตโดย

ไมมการสารวจพนท ทงการพจารณาความเหมาะสมของสภาพพนททางกายภาพในการเพาะปลก เปนทดนท

ทบซอนการใชประโยชนของชมชนทไดรบอนญาตการใชทดนของชาวบาน ไมมการศกษาและประเมนผล

กระทบดานสงคมและสงแวดลอม รวมถงรายละเอยดการศกษาความคมคาในการลงทน ยงไมนบถงการมสวน

รวมของผไดรบผลกระทบในชมชน การขาดกลไกการตดตาม ตรวจสอบการลงทนเพอควบคมการดาเนนการใช

ประโยชนทดนใหมประสทธภาพ อกทงยงพบรปแบบความสมพนธในระบบอปถมภ ทเปนขอแนะนาโอกาสใน

การตดตอกบรฐในการลงทนซงนกลงทนตองปรบตวตอระบบอปถมภเชนน หากตองการไดรบประโยชน

บางอยาง ซงเปนทมาของการคอรปชนในการอนญาตสมปทานทดนดวย

การใหสมปทานทดนขนาดใหญเพอการปลกยางพารากอใหเกดผลทางลบมากกวาประโยชนท

ชมชนจะไดรบ เชน การสญเสยทดนและสทธการใชประโยชนทดน การขาดแคลนอาหารและรายไดจากการ

เกบของปาเพอการประกอบอาชพ การทาลายทรพยากรธรรมชาตและแหลงกาเนนความอดมสมบรณ เชน

ความอดสมบรณของหนาดน แหลงตนนา เปนตน

22

ความไมสามารถในการพงพาตนเองของการสรางเศรษฐกจในชมชนหลงจากสญเสยทดนของ

เกษตรกร ทงกลไกการชดเชยความสญเสย และความมนคงในการสรางหลกประกนการมงานทาของชาวบานท

สญเสยทดน

ความยากลาบากตอการปรบตวภายใตสงแวดลอมใหมของชมชนทสญเสยทดนจากการถก

สมปทานเพอการลงทนในธรกจภาคการเกษตร เนองจากความอยรอดของชมชนขนอยกบจานวนทดนทเหลอ

จากการถกสมปทานและสมาชกในครอบครวทจะเปนแรงงานและสรางรายไดใหกบครอบครวตอไป

การลงทนในสปป. ลาว: ขอยกเวนการถอครองทดนของผลงทนชาวตางชาต12

ตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมการลงทนแหง สปป. ลาวนน มการระบถงรปแบบในการสงเสรม

การลงทนใน สปป. ลาวมากมายเพอทจะดงดดใหผลงทนชาวตางชาตมาลงทนในสปป. ลาวเพมมากขน ไมวา

จะเปนนโยบายการใหสทธพเศษทางภาษ เชน การยกเวนการเกบภาษเงนไดและการยกเวนการเกบภาษการ

นาเขา หรอนโยบายการยกเวนการเกบคาเชา หรอสมปทานทดนของรฐ หากแตในแงทเกยวของกบการถอครอง

ทดนใน สปป. ลาวนนจะถอวา เปนนโยบายการสงเสรมการลงทนดวยการใหสทธนาใชทดนแกผลงทน

ชาวตางชาตนนเอง

การทผลงทนตางชาตทไดลงทนพฒนาโครงการตางๆ ใน สปป. ลาวจะขอใหไดมาซงสทธนาใชทดน

จากรฐบาลแหง สปป. ลาวนนมเงอนไขดงตอไปน13

1. โครงการของผลงทนตางชาตตองมทนจดทะเบยนตงแต 500,000 ดอลลารสหรฐขนไป โดยตองม

การรบรองมลคาทนาเขาของทนจดทะเบยนจานวนดงกลาวจากธนาคารแหง สปป. ลาว

2. ผลงทนตางชาตจะมสทธในการนาใชทดนจากรฐทไดมการกาหนดจดสรรๆ ไวแลวเทานน และการ

นาใชทดนดงกลาวจะทาไดไมเกน 800 ตารางเมตร

12 ROYAL THAI EMBASSY VIENTIANE, LAO PDR. การลงทนในสปป. ลาว: ขอยกเวนการถอครองทดนของผลงทน

ชาวตางชาต. เขาถงไดจาก

http://vientiane.thaiembassy.org/vientiane/th/about/about_investments/detail.php?ELEMENT_ID=722

13 แหลงขาว: http://lao.voanews.com/content/laos-govt-permits-foreigners-to-be-permanent-residence-and-land-

owners/1669697.html และ http://vdo.thaiza.com/ลาวใหตางชาตซอทดนจากรฐ/29285/

23

3. ผลงทนตางชาตตองใชทดนดงกลาวเพอวตถประสงคในการปลกสรางเปนทอยอาศย หรอใชเปน

สานกงานในการดาเนนธรกจของตนเทานน และ

4. ผลงทนตางชาตจะไดรบอนญาตใหมการซอสทธการใชทดนจากรฐไดเพยงครงเดยวตอหนงนต

บคคลของตนเทานน โดยไมคานงถงวานตบคคลดงกลาวจะมสาขาอยใน สปป. ลาวมากหรอนอยเพยงใด

ทงน องคกรคมครองทดนของทองถนทนตบคคลดงกลาวตงอยจะเปนผพจารณา และอนญาตให

สทธนาใชทดนแกผลงทนตางชาตได โดยจะออกเปนใบตาดน (หรอโฉนด) ใหแกผลงทนตางชาตซงในใบตาดน

ดงกลาวจะกาหนดชอบคคล หรอนตบคคล และกาหนดอายสทธการใชทดนไวในใบตาดนดงกลาวดวย

ปจจบน รฐบาลลาวจะอนญาตใหชาวตางชาตสามารถทจะอยอาศยในลาวไดอยางถาวร และสามารถ

มสทธ ทจะซอทดนและปลกสรางบาน หรออาคารสานกงานตางๆ เปนของตนเองไดตามกฎหมายในลาวอกดวย

จากมตของคณะรฐบาลลาวตงแตป 2011 ไดกาหนดวาชาวตางชาตทมสทธ อยอาศยในลาวไดอยางถาวรและม

สทธ ถอครองทดนและสงปลกสรางตางๆ ในลาวไดนน จะตองมการลงทนในลาวทมมลคาทนจดทะเบยนตงแต

5 แสนดอลลารขนไป (ประมาณ 15 ลานบาท) และดาเนนธรกจอยในลาวมาแลวเปนระยะเวลาไมนอยกวา 5 ป

ตดตอกน รวมทงมการชาระภาษอากรตางๆ ตามกฎหมายของลาวอยางครบถวน

สาหรบชาวตางชาตทไดรบอนญาตใหอยอาศยในลาวไดอยางถาวรแลวนน กมสทธ ทจะซอและถอ

ครองทดนในลาวไดคดเปนเนอทไมเกน 800 ตารางเมตรตอคน และมสทธ เปนเจาของสงปลกสรางบนทดน

ดงกลาวดวย ทงนโดยทางการลาวจะเปนผกาหนดเขตพนทสาหรบรองรบสทธดงกลาวชาวตางชาต ซงรวมถง

การพจารณาพอสงใหถอนสทธดงกลาวอกดวย ถาหากตรวจพบวาชาวตางชาตไดดาเนนการใดๆ ทขดตอ

รฐธรรมนญ และกฎหมายทมลกษณะเปนความผดทางอาญา หรอเปนการขดตอผลประโยชน และบอนทาลาย

ความสงบเรยบรอยของประเทศลาว อยางใดกตามเจาหนาทระดบสงของรฐบาลลาวกไดใหการยอมรบวาการ

ทรฐบาลลาวไดใหการสนบสนนและสงเสรมการลงทนจากตางประเทศใหเขามาในภาคกสกรรมมากขน โดย

ชาวตางชาตเปนฝายลงทนพรอมกบการตอบสนองในดานเทคนคและพนธพชทจะปลก ในขณะทประชาชนลาว

เปนฝายออกแรงงานและทดนสาหรบปลกพชนน

งานศกษาหลายชน พบวา โครงการสงเสรมการปลกไมอตสาหกรรม ประเภทยางพาราในลาวนนได

สรางผลกระทบตอเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมอยางมาก โดยเฉพาะกอใหเกดการขดแยงในททากน

ระหวางประชาชนลาวและบรษทตางชาตทเขารบสมปทาน อนเนองมาจากการจดการทไมเหมาะ ไมมการ

24

จดแบงโซนในการใชทดนอยางถกตอง และความสบสนของอานาจการปกครองในการจดการปญหาการใช

ทดน การขาดขอกาหนดและระเบยบกฎหมายทแนนอนชดเจน และการขาดกลไกการมสวนรวมของประชาชน

นอกจากนยงเกดปญหาการเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต และประชาชนทองถนไมสามารถปรบตวไดทน

กบธรกจขนาดใหญได

จากการทรฐบาลจะอนญาตใหชาวตางชาตสามารถทจะอาศยอยในประเทศลาวไดอยางถาวรและยงม

สทธ ในการถอครองทดนและสงปลกสรางบนทดนไดนน มทงผลกระทบดานบวกและดานลบ ในดานบวกจะ

เปนการสงเสรมใหมการลงทนจากตางประเทศมากขน โดยเฉพาะภาคกสกรรม ในปจจบนพบวารวมพนท

สมปทานมากกวา 4 แสนเฮกตารแลวในทวประเทศลาว นอกจากนการอนญาตดงกลาวยงเปนปจจยเรงให

ราคาอสงหารมทรพยในประเทศลาวสงขนอยางตอเนอง จากทกอนหนานลาวกาหนดใหชาวตางชาตสามารถ

ถอครองกรรมสทธ ทดนไดสงสดเพยง 75 ปเทานน

สาหรบผลกระทบในดานลบทเกดขนและเปนปญหาทมความขดแยงกนทสดในประเทศลาวตอนนกคอ

ปญหาความขดแยงเรองทดนระหวางรฐบาลกบประชาชน ปญหาการลดลงของพนททากนของประชาชน

ปญหาราคาทดนสงขนจนทาใหประชาชนไมมกาลงทจะซอได จะมแตชาวตางชาตทเขามาลงทนและซอทดน

มากขน ปญหาขดแยงเกยวกบทดนทากนและทอยอาศยระหวางรฐบาลกบประชาชนทเกดขนสาเหตสวนใหญ

กมาจากการใหสมปทานทดนแกภาคเอกชนลาวแตชาวตางชาตทไดไปทบซอนกบทดนของประชาชนนนเอง

ปญหาในเรองนถอเปนความขดแยงทเกดขนในลาวอยางตอเนองถอเปนปญหาหนงทรฐบาลลาวควรให

ความสาคญไมใชเหนแตเพยงการดงตางชาตเขามาลงทนเพอพฒนาประเทศเทานน แตควรดแลสทธของ

ประชาชนใหมคณภาพชวตทดขนไปพรอมๆ กนดวย

กลไกการจดการใชประโยชนทดนเพอการพฒนาเศรษฐกจ: ความเขาใจตอบรบทการพฒนาของ

ประเทศลาว

งานศกษาสาคญหลายชนไดวเคราะหมลเหตสาคญในการขยายตวอยางเขมขนของธรกจยางพาราใน

ประเทศลาว นบตงแตป ค.ศ. 1991 อนเปนจดเรมตนของการสงเสรมทางตรงโดยการพฒนาแขวง โดยการ

กาหนดใหยางพาราเปนพชเศรษฐกจหลกของยทธศาสตรเพอการแกปญหาความยากจนในชนบทและทสาคญ

ยางพารายงเปนกลไกสาคญในการปรบเปลยนและลดพนทการเคลอนยายททากนของกลมชาตพนธบนทสง

25

อกทงรปแบบการสงเสรมทางออมของรฐบาลลาวผานการสนบสนนสทธพเศษจานวนมากแกกลมธรกจเอกชน

ตางชาตเพอการเขามาลงทนสงเสรมการปลกยางพารา นบแตป ค.ศ. 2003 เปนตนมา

โดยทางออม รฐบาลลาวใชอานาจทางกฎหมายในการกาหนดนโยบายทเออประโยชนและใหสทธ

พเศษในการลงทนของบรษทขามชาต โดยเฉพาะอยางยง กลมทนจน ไมวาจะเปนการอนญาตการเขามาจด

ทะเบยนขอพนทสมปทานจากแขวงทางการลาว การขอใบอนญาตเพอทาการเกาตรแบบพนธสญญากบ

เกษตรกรลาวโดยตรง รวมถงการรวมมอจากแขวง(หลวงนาทา)เพอดาเนนนโยบายจดสรรทดนใหแกเกษตรกร

ไรทดนทากนจานวนครวเรอนละ 1 เฮกแตรพรอมการการมอบกลายางพาราไปพรอมกบทดนทไดรบการจดสรร

ภาพแสดงการลงทนตางประเทศในภาคเกษตรของประเทศลาว (FDI INTO AGRICULTURE SECTOR IN

LAOS (2005–2011)

ทมา: Lao Statistics Bureau and Lao PDR Ministry of Planning and Investment

กระแสทนทเปลยนทศทาง: การเคลอนยายทน ณ ททาการใหม

สปป.ลาว มพนททมความอดมสมบรณ และสภาพอากาศทเหมาะสมสาหรบการปลกยางพารา โดย

พนทการปลกจะกระจกตวอยในภาคเหนอ และภาคใตของประเทศ ทงนในแตละภาคกจะมนกลงทนจากแต

ละประเทศเขาไปลงทน โดยภาคกลางของสปป.ลาว สวนใหญจะเปนนกลงทนจากประเทศไทย และภาคใต

นนจะเปนนกทนจากประเทศเวยดนามเปนหลก โดยลาสดรฐบาลลาวไดอนญาตใหบรษท ดกลกรบเบอร

26

(Dak Lak Rubber Company) จาก จ.ดกลก ประเทศเวยดนามทาสวนยางในเนอทกวา 20,000 ไรทางภาคใต

ทงนในสวนของภาคเหนอของสปป.ลาวนน จะมนกธรกจจากประเทศจนเขามาลงทนเปนจานวนมาก โดย

เรมเขามาตงแตป 2545 โดยปจจบนไดขยายการปลกยางพาราใน 6 แขวงพนทมากกวา 30,000 เฮกตาร ทงน

ประเทศจนไดใชระบบการปลกยางพาราทประสบความสาเรจจากมณฑลยนานมาใชในภาคเหนอ เพอเปน

การตอบสนองความตองการใชยางธรรมชาตในตลาดจน โดยปจจบนมพนทปลกยางพาราทวประเทศ

ประมาณ 28,574 ลานเฮกตาร และมเปาหมายในการขยายพนทใหได 183,840 ลานเฮกตารในป พ.ศ. 2553

เพอทจะตอบสนองปรมาณความตองการยางพาราในตลาดโลก โดยเฉพาะจากประเทศจน โดยจากการ

คาดการณของ International Rubber Studies Group (IRSG) ไดคาดการณวาจะมความตองการใชปรมาณ

ยางธรรมชาตถง 13.8 ลานตน แตมกาลงการผลตแค 12.4 ลานตนเทานน ทาใหมปรมาณความตองการ

มากกวาปรมาณทผลตไดถง 1.4 ลานตน จงเปนโอกาสสาหรบนกธรกจไทย (สานกงานคณะกรรมการสงเสรม

การลงทน, สถาบนเอเชยตะวนออกศกษาฯ มหาวทยาลยธรรมศาสตร)

ภาพแสดง ชนดของพชเศรษฐกจและขนาดพนทเพาะปลก จาแนกตามสดสวนพนท

ชนดพช ขนาดพนทปลก คดเปนสดสวน

ยางพารา 66,317 40

ยคาลปตส 33,159 20

กระถนณรงค 16,579 10

สบดา 16,579 10

ออย 16,579 10

ปาลม 8,290 5

อนๆ 8,290 5

รวม 165,794 100

ทมา: จากการประมาณการของ NERI

ขอมลขนาดพนทลงทนทไดจากการประมาณการของกระทรวงเกษตรและปาไมของลาว พบวาพนท

เพาะปลกหลกจากการลงทนเปนธรกจกลมพชพลงงาน เชน ยางพารา ยคาลปตส ปาลม กระถนณรงค สบดา

27

และออย โดย 60% ของการใชประโยชนทดนเกดขนในพนทราบลมในเขตภาคกลาง พนททางตอนใตและ

ตะวนตกเปนสวนมาก สวนอก 40% เปนการเพาะปลกในพนททางตอนเหนอและตะวนออก (NRI, 2008).

สาหรบสดสวนประมาณการพนทสมปทานทดนเพอในภาคเกษตรกรรมของลาว จาแนกเปนราย

จงหวด14 (ESTIMATED AGRICULTURAL CONCESSION AREAS BY PROVINCE)

ทมา: GTZ15 and MNRE (the Lao Ministry of Natural Resources and Environment (MNRE))

สดสวนการใหสมปทานการใชประโยชนทดนในการเพาะปลกมขอสงเกตสาหรบพนททมสดสวนการ

ลงทนดาเนนการสง เชน

14 International Institute for Sustainable Development. 2012. Business Models for Foreign Investment in Agriculture

in Laos. Trade Knowledge Network (TKN) Report July.

15 the German development agency Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ)

28

- แขวงสะหวนนะเขตเปนเมองทมความสาคญดานการคาสนคาผานแดนระหวางไทยกบเวยดนาม

ตามถนนหมายเลข 9 (มกดาหาร-สะหวนเขต-ดานง) ระยะทางระหวางกรงเทพฯ ถงแขวงสะหวนนะเขต รวม

663 กโลเมตร รวมทงลาวไดจดตงเขตเศรษฐกจพเศษสะหวน-เซโน ขนในแขวงสะหวนเขตเพอดงดดการคาการ

ลงทนในถนนหมายเลข 9

ไทยและลาวไดเปดใชสะพานมตรภาพขามแมนาโขงแหงท 2 อยางเปนทางการเมอเดอนธนวาคม

2549 และเปนเสนทางทองเทยวและขนสงสนคาสาคญระหวางไทย ลาว และเวยดนาม นอกจากน ลาวม

แผนพฒนาแขวงสะหวนนะเขตเปนพนทยทธศาสตรในเสนทางพาณชยตามแนวเศรษฐกจ East West

Economic Corridor (EWEC) เชอมกบไทยและเวยดนาม ปจจบน รฐบาลสงเสรมใหเอกชนมการลงทนพฒนา

ศนยโลจสตกสและบรการทเกยวเนองในพนทตามแนวถนนหมายเลข 9 (R9)

- นครเวยงจนทน เปนศนยการปกครอง การคา การลงทน อตสาหกรรม และการทองเทยว โดย

สานกงานใหญและผบรหารหลกของธรกจขนสงและโลจสตกสเกอบทงหมดอยในเมองน สวนใหญยงอยใน

ภาคเกษตร โดยพชทเพาะปลกมาก ไดแก ขาว ขาวโพด เผอกมน รฐบาลลาวสงเสรมใหเอกชนลงทนพฒนา

ศนยโลจสตกสในแขวงเวยงจนทน โดยเฉพาะบรเวณทานาแลง ซงอยฝงตรงขาม จ.หนองคาย

- แขวงจาปาสก เปนเมองสาคญทางการคาและการลงทน มศกยภาพในการขยายตวทางเศรษฐกจ

ของไทย ลาว และกมพชา ปจจบน รฐบาลสงเสรมใหเอกชนลงทนพฒนาศนยโลจสตกสในแขวงจาปาสก

เพราะจะเชอมภาคใตของลาวกบกมพชา เวยดนาม ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย

ตามขอมลทรายงานของ MPI (2007) พบวา กวา 109 โครงการลงทนจากตางประเทศเปนการลงทน

ในธรกจภาคการเกษตร โดยบรษทขนาดใหญทพบการลงทน ไดแก Oji Lao Plantation Company (Japan)

ลงทนปลกยคาลปตสเพอผลดกระดาษ, Daklak Rubber Company (Viet Nam), Saha Company (Viet

Nam), Chiang-Mouangla Company (Joint Venture of Lao China) Grasim Company (India),

Savannakhet Sugar Corp (Thailand) and Yunnan Rubber Company (China). The majority of the

investors come from China, Thailand and Viet Nam (Vientiane Times, 2007b).

29

การพฒนาเศรษฐกจบนพนฐานความเทาเทยมกนดานโอกาสและความยตธรรมทางเศรษฐกจ

(Economic Justice)

หนงสอพมพเวยงจนทนไทมส รายงานวารฐบาลลาว จะไมอนมตโครงการลงทนใหมดานเหมองแรและ

เชาทดนทาการเกษตร จนถงป 2558 เปนอยางเรวทสด เพอทบทวนนโยบายการลงทนในปจจบน ประเมน

โครงการทกาลงดาเนนอย ทบทวนผลกระทบดานสงแวดลอมและสงคมของโครงการพฒนาขนาดใหญ

เวยงจนทน ไทมส ระบวานบจากป 2531 รฐบาลลาวไดอนมตการลงทนเกอบ 2.5 หมนลานดอลลาร

สวนใหญเปนการลงทนจากตางประเทศ และกระจกตวอยในโครงการเหมอง ไฟฟาพลงนาและภาคเกษตร โดย

รฐบาลอนมตใหนกลงทนจากจน เวยดนามและไทย เขาไปทาสวนยาง ยคาลปตวและไรออย

การอนญาตสมปทานทดนเพอการเกษตร ทผานมาพบวา การสารวจทดนอยางไมเหมาะสมกอนเรม

โครงการพฒนาขนาดใหญ นาไปสการรองเรยนเกยวกบการรกลาทดนของชาวบาน นอกจากน ยงกอปญหา

สงแวดลอมตามมาอกจานวนมาก จากนไป รฐบาลจะเขาไปตรวจสอบโครงการลงทนทไดรบการอนมตแลวทก

โครงการ สวนในอนาคต กอนจะอนมตโครงการใหม กจะตองมหลกประกนวาไดผานการสารวจและจดสรร

ทดนมาอยางถกตองแลว

อยางไรกตาม จากการศกษาถงรปแบบและกตการในการจดการทรพยากรเพอประโยชนทางสงคมของ

ลาวทงในรปของนโยบายและกฎหมาย พบวา มการสรางแนวทางปฏบตและกรอบกตกาหลายลกษณะท

เหมาะสมตอลกษณะการจดการตามสภาพภมประเทศ การเคารพและใหความสาคญตอกลไกการจดการทดน

บนพนฐานของระบบสงคมชนเผาทมความหลากหลาย รวมถงการกาหนดกตการทกระจายอานาจในการ

ตดสนใจและการดาเนนการจดการในหลายระดบซงไมไดเปนการผกขาดอานาจไวทศนยกลางเพยงอยางเดยว

กลไกและกตกาทมอยเดมเหลานจาเปนตองนามาประยกตใชและสรางระบบการบรหารจดการและการปฏบต

ทเขมงวดและมประสทธภาพมากขน เพอเปนการตรวจสอบและถวงดลใหกลไกเศรษฐกจเปนเพยงเครองมอ

เดยวในการจดการทรพยากรของประเทศจนนาไปสการผกขาด ปญหาความขดแยงจากการสญเสยทดน และ

ปญหาการคอรปชนอนเปนบอนทางายการพฒนาประเทศในอนาคต

30

กตกาและกลไกการจดการทดนเพอสงคม

ภาครฐบาลสปป.ลาวมนโยบายปกปองผลประโยชนและทรพยากรของประเทศมากขน อกทง ภาค

ประชาชนมการตนตวในประเดนดงกลาวเพมมากขนในระยะหลง จากลกษณะภมประเทศของลาวซงรอยละ

80 เปนภเขา และมเพยงรอยละ 20 เปนพนทราบ อกทงลกษณะทางสงคมทประชาชนลาวกวารอยละ 90

ประกอบอาชพในภาคเกษตรกรรมทงการเพาะปลก เลยงสตว และรวมถงการพงพงทรพยากรธรรมชาตและการ

เกบหาของปาเพอใชในการดาเนนชวตประจาวนและนาไปขายเปนการสรางรายใหครอบครว ดวยขอจากดของ

ลกษณะทดนทากนในทางกายภาพประกอบกบการมความตองการใชประโยชนจากทรพยากรภายใตแรงกดดน

ของวถชวตชาวลาวสวนใหญทตองใชและพงพงการมทดนเพอการยงชพ องคกรคมครองทดนแหงชาต

(2008)16 และรฐบาลลาวไดกาหนดและวางแผนการใชประโยชนทดนตามความลาดชนและความเหมาะสม

ของแตละพนท ดงมรายละเอยดทนาสนใจ คอ

ระดบความชน การใชประโยชน

0 – 5 % ดหมาะสาหรบการทานา (ทงนาปและนาปรง) การสรางระบบชลประทาน

การเลยงปลานาจด ทาสวน ปลกพชเกษตรกรรม/อตสาหกรรมทกชนด

5 – 15 % เหมาะสาหรบการทานาขนบนได ทาสวน ปลกพชเกษตรกรรม/พช

อตสาหกรรมแบบไมมการเคลอนยาย ซงตองมเทคนคทเหมาะสมเพอการ

รกษาชนดนไมใหพงทะลายหรอดนเสอมคณภาพ

15 – 25 % เหมาะสาหรบปลกไมผล พชอตสาหกรรม โดยปลกเปนระบบเกษตร

ผสมผสาน มการปลกพชคลมดนเพอปองกนการชะลางพงทะลายของดน

25 – 35 % เหมาะสาหรบการเลยงสตวใหญ (เชน วว ควาย แพะ) ปลกไมผสมกบพช

อตสาหกรรม แตตองมการปลกพชคลมดนเพอรกษาการพงทะลายของชน

ดนและปองกนดนเสอมคณภาพ

35 – 45 % เหมาะสาหรบเปนปาเพอปองกนการชะลางพงทลายของดน เปนแหลงตน

นาลาธาร แหลงทอยอาศยของสงมชวตตางๆ

45 % ขนไป เหมาะสาหรบเปนปาสงวน แหลงตนนาลาธาร แหลงทอยอาศยของสงมชวต

แหลงทองเทยวทางธรรมชาตและแหลงศกษาเรยนร

16 องคกรคมครองทดนแหงชาต. 2008. บทแนะนาทางดานวทยาการเกยวกบทดนและทรพยากรธรรมชาต. องคกรคมครอง

ทดนแหงชาต สานกนายกรฐมนตร นครหลวงเวยงจนทน ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว: ม.ป.ท.

31

ตามกฎหมายทดนมการแบงประเภททดนสาหรบใหประชาชนใชประโยชนออกเปนประเภทตาม

จดประสงค กจกรรมทใหทา เปนทดนเพอกสกรรม ทดนปาไม ทดนอตสาหกรรม ทดนคมนาคม และทดนปลก

สราง เปนตน ซงประเภทของทดนนจะถกกาหนดมาชดเจนพรอมกบการมอบสทธในทดนใหแกเอกชน ชาวลาว

ดงกลาว และไมสามารถผนเปลยน ประเภทการใชทดนได ยกเวนจะไดรบการอนญาตเปนการเฉพาะจาก

องคการคมครองทดนแหงชาต17

เปนทนาสงเกตวาตามกฎหมายของ สปป.ลาวนน แมวาประชาชนจะไดสทธในทดนดงกลาวมากอนท

จะมการประกาศเปนพนทปาหวงหาม กไมมสวนของขอบญญตกฎหมายรบรองสทธใหแกเอกชนผนนทจะไม

ถกเพกถอนสทธทไดรบมากอนดงกลาวแตอยางใด ความเสยงทอาจถกเพกถอนจงยงคงมอย ทงน เนองจาก

ระบบการตรวจสอบสวนขององคการคมครองทดนและกรมปาไม ในชวงแรกของการมอบสทธนนยงขาดการ

ประสานงานทมประสทธภาพเทาทควร ในการตรวจสอบจงมความจาเปนอยางยงทจะตองตรวจสอบจากทง

สองหนวยงาน นอกจากประเดนปาสงวนแลว อาจตองพจารณาสวนของทดนในบรเวณแหลงตนนา หรอพนท

อนรกษพนธสตวเพมเตมอกดวย

กระทรวงกสกรรมและปาไม (2005)18 ยงไดระบในหนงสอยทธศาสตรปาไมของประเทศเพอชใหเหนถง

ศกยภาพในการใชประโยชนทดนของเกษตรกรทขนอยกบสภาพภมอากาศ เงอนไขการใชทรพยากรของทองถน

ประเพณ และวฒนธรรมของแตละชนเผา เนองจากประชากรลาวประกอบดวยชนเผาหลายเผาซงมความร

ความสามารถในการใชประโยชนทดนอนเปนผลมาจากการปรบตวใหสอดคลองกบสภาพพนทและขอจากด

ตางๆ แตกลมชนเผาหลกแบงออกเปน 3 ชนเผา คอ ลาวลม ลาวเทง และลาวสง

ลาวลม เปนชนเผาหลกของประเทศลาว มสดสวนประชากรถงรอยละ 60 อาศยอยตามทราบเชงเขา

หรอทราบบรเวณนครหลวงเวยงจนทนและเขตทราบแมนาโขง ทานาเปนอาชพหลกโดยเนนปลกขาวเหนยว

เปนหลก เวนแตในบรเวณพนทเขตชลประทาน เชน นครหลวงเวยงจนทน แขวงเวยงจนทน แขวงสะหวนเขต

17 รบขวญ ชลดารงกล. GMS in Law 10 ประเดนหลกทตองพจารณาในการถอสทธทดนใน สปป.ลาว. นตยสารผจดการ 360

องศา มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

http://info.gotomanager.com/news/details.aspx?id=78023#sthash.ug2ZS1od.pm00gXuL.dpuf

18 กระทรวงกสกรรมและปาไม. 2005. ยทธศาสตรปาไม. สถาบนคนควากสกรรมและปาไม กระทรวงกสกรรมและปาไม นคร

หลวงเวยงจนทน ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว: ม.ป.ท.

32

และแขงจาปาสก จะทานา 2 ครง การตงถนฐานใกลกบเมองทาใหเขาใกลศนยกลางทางการเมองและ

เศรษฐกจของประเทศ

กลมลาวเทง เปนกลมชนทอยบรเวณเชงเขาทางภาคเหนอตดพรมแดนกบเวยดนาม เชน แขวงบรคาไช

แขวงอดมไซ แขวงหลวงพระบาง เปนกลมชนททาไรเลอนลอย มการถางปาใหเปนพนทเปดโลงเพอทา

การเกษตรสงผลใหเกดการชะลางของหนาดนและดนเสอมสภาพเรว นอกจากน ยงมกลมลาวเทงทอาศยอย

ทางตอนใตของประเทศซงทาไรเลอนลอยเชนกน แตทาในลกษณะของการแผวถางเปนทดนผนเลกๆกระจาย

ทวพนท ดวยสภาพทดนทากนทขาดแคลนแหลงนา กลมลาวเทงจงมกทาไรมนสาปะหลงและเลยงสตว

กลมลาวสง เปนกลมชนทอาศยในพนทสงจากระดบนาทะเลตงแต 800 – 1,500 เมตรจาก

ระดบนาทะเล เชน แขวงเขตหวพน แขวงผงสาล แขวงหลวงนาทา และแขวงบอแกว เปนกลมทมกทาไรเลอน

ลอยเชนเดยวกบกลมลาวเทง แตจะมการพฒนาและปรบปรงวธการทาเกษตรโดยการเลอกพนท ชนดดน ภม

ประเทศ และภมอากาศทเหมาะสม เนนการปลกพชอาหารเพอการบรโภคในครวเรอนเปนหลก และมการ

เปลยนการใชประโยชนทดนแบบสลบปรบเปลยนพนทใหเหมาะสม (Roder et al. 1991; Hansen 199719)

กลมชาตพนธชนกลมนอยททาการเกษตรหมนเวยน การเพาะปลกแบบยายทไปเรอยๆ นบเปนระบบ

การเพาะปลกแบบยงยนซงยายทปลกจากทหนงไปยงอกทหนงในวงจรทปลอยใหพนทเพาะปลกทเพงทาไปได

พกและฟนฟสภาพความอดมสมบรณและกลายเปนปาชวระยะหนง การปฏบตการเกษตรในแบบนถอเปน

ระบบคารบอนเสมอตว

อกระบบหนงกคอการการหมนเวยนพช ระบบนอาศยการปลกพชหลายชนดในแปลงเดยวกนทกปจาก

การเรยนรวาพชตางชนดกนจะสกดอาหารจากดนทตางกน ชมชนชนพนเมองหลายชมชนทอาศยอยในปาจะ

ทาการลาสตวปา รวมทงเกบของหรอผลตผลจากปาเปนแหลงดารงชวตความเปนอยสาหรบชนพนเมองท

อาศยอยใกลแหลงนา เชน แมนา บง ทะเลสาบ และทะเล อาชพการจบสตวนาเปนอาชพดงเดมทสาคญ

19 Hansen, P.K., Sodarak, H. and Savathvong, S. 1997. Teak production by shifting cultivators in Northern Laos.

Paper presented at the ICRAF workshop Indigenous Strategies for Intensification of Shifting Cultivation in

Southeast. Asia. Bogor, Indonesia, 23-27 June 1997, 13 p.

Roder, W., Leacock, W., Vienvonsith, N. and Phantanousy, B. 1991. Relationship between ethnic group and

land use in Northern Laos. Poster presented at the International Workshop on Evaluation for Sustainable Land

Management in the Developing World. Chiang Rai, Thailand 15-21 September 1991. IBSRAM, Bangkok.

33

โดยวถการพงพงธรรมชาตทหลากหลายและระบบวฒนธรรมในการปรบตวใหเหมาะสมกบขอจากด

ของสงแวดลอมเพอการดาเนนชวตรอดจงกลายมาเปนระบบวฒนธรรม วถการดาเนน และเปนแหลงรายได

สาหรบผผลตในหมชนพนเมองมบางคนทสรางรายไดสาหรบดารงชวตบางสวนหรอทงหมดจากความ

เชยวชาญในภมปญญาดงเดม เชน การรกษา การเขาทรงตดตอกบบรรพบรษหรอวญญาณปาเขา การดานา

และเปนคนกลางตอรองและแกไขความขดแยงทงภายในและระหวางชมชน20

กรรมสทธทดนรวม: กตกาการถอครองทดนในระบบสงคมวฒนธรรมของกลมกลมนอย

กลไกทสาคญชนหนงกคอ อนสญญาองคการแรงงานระหวางประเทศ21 ท 111, 169, 107และคา

ประการศสหประชาชาตวาดวยสทธของชนพนเมอง22 (UNDRIP) คณะอนกรรมการวาดวยการปองกนการ

เลอกปฏบตและการคมครองชนกลมนอย ไดอธบายรปแบบการถอครองทดนในเอเชยของชนกลมนอย อกทง

การทกฎหมายไดยอมรบการถอครองทดนรวมหมของชนพนเมองและใหสทธในการเปนเจาของชมชนอยาง

ชดเจน ในประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวกเชนกน มการยอมรบทางฎหมายตอการอาง

กรรมสทธในทดนรวมกนและกระบวนนไดเรมขนทลาวในประเทศอนๆ เชน มาเลเซยอนโดนเซยกมพชาและ

เวยตนามมกฎหมายทใหสทธชมชนในการใชประโยชนจากทดนรวมหม

สาหรบประเทศลาวมชนกลมนอยอยเปนจานวนมากประมาณ 200 กลม แตม 49 กลม ชาตพนธชน

กลมนอยทเปนทยอมรบอยางเปนทางการ คดเปนจานวนประชากร 2.4 – 4.8 ลาน (หรอ 35 – 70%) ชนกลม

นอยชาวลาวดารงชพโดยการผกตดชวตทตองพงพาทดนและเขตแดนและทรพยากรธรรมชาตทมคนพบในเขต

20 รจนา พวงมณวงศ. 2552. การใชประโยชนทดนของเกษตรกรทไดรบเอกสารสทธ ของเมองไชยเสดถานครหลวงเวยงจทน

ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว. (Land Use of Farmers in Acquired Land Certificate in Peri-Urban

Xaisettha District, Vientiane Capital City, Lao People’s Democratic Republic) วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต

(การใชทดนและการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน). มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

21 ILO Committee on Legal Issues and International Labour Standards. Ratification and promotion of

fundamental ILO Conventions. Geneva, November 2008, ILOLEX – 27.9. 2553.

22 คาประกาศสหประชาตวาดวยสทธชนพนเมองหรอ UNDRIP ไดใหกรอบดาเนนการหลายอยางสาหรบชมชนชนพนเมองทจะ

นาไปปฏบตหรอประยกตหลกการของระบบเศรษฐกจแบบดงเดมของตน คาประกาศนประกอบไปดวยกรอบดาเนนการและ

ขอความในคานาทสมพนธกบชวตความเปนอยของชนพนเมองและระบสทธทจะปลอดจากการถกเลอกปฏบตจากการดาเนน

เศรษฐกจแบบดงเดมของตน

34

แดนเหลานน ทดน เขตแดน และทรพยากรของพวกเขาเปนทมาของอตลกษณ วฒนธรรมและจตวญญาณซง

นยามโลกทศนของพวกเขา สงทเปนลกษณะรวมกนกคอการผกพนเชงวฒนธรรมกบทดนและการพงพาของ

ความเปนอยแบบดงเดมตอทดน ปา หรอ ทะเล รวมทงทรพยากรธรรมชาตทพบไดในสภาพธรรมชาตเหลานน

ทผานมา ในหลายประเทศชนพนเมองไดรบการยอมรบทตราไวในรฐธรรมนญของประเทศหรอเปน

ประเดนทออกมาเปนกฎหมายพเศษเฉพาะกาลอยางไรกตาม ในหลายประเทศสวนใหญการยอมรบจะอยใน

กรอบของการทชนกลมนนๆมลกษณะเฉพาะทางวฒนธรรมทตางไปจากประชากรอน การยอมรบเหลานนมได

ใหสทธตอทดน เขตแดน หรอทรพยากร และสทธในการกาหนดชะตากรรมของตนเองแตอยางใด แมกกระนนก

ตามกยงมการยอมรบตามรฐธรรมนญหรอมกฎหมายทออกตามมาอยในหลายๆประเทศซงใหโอกาศในการจะ

เพมขดความสามารถของชนพนเมองทจะสทธรวมหมเหลานน

ในจน เวยดนาม และลาว ชนพนเมองไดรบการปฏบตตอทางกฎหมายทคลายๆกบทชนกลมนอยใน

อนโดนเซยไดรบ คนทระบตนเองวาเปนชนพนเมองจะถกควบคมกาหนดโดยกฎจารต การพพากษาของศาลก

สามารถหนนเสรมการยนยนสทธของชนพนเมองตามมาตรฐานระหวางประเทศวาดวยสทธชนพนเมอง เชน ใน

ญป นในกรณของกลมอายนและมาเลเซยซงศาลไดยนยนชอกลมชนดงเดมอยางโอรงอสล(Orang Asli) ใหม

สทธในทดนทมอยดงเดม

ประเดนความยากจนการดาเนนชวตแบบยงยนและความอยดโดยทวไปของชนพนเมองสมพนธเปน

อยางสงกบกรรมสทธในทดนแบบรวมหมและการบรหารจดการทรพยากรอยางมประสทธภาพของพวกเขา

ผลทเกดขนดงกลาวสามารถเหนไดในประเทศเชนสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวรฐบาลของ

สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาวไดประกาศมต ครม.ฉบบท 88 เมอวนท 3 มถนายน 2549 ซงมผลทา

ใหมการออกกรรมสทธรวมหมในทดนในเขตแสงทองนเปนสวนหนงของวตถประสงคของแผนพฒนาสงคม-

เศรษฐกจระยะ 5 ป ทมงจะสงเสรมความอยดของชมชน ซงเปนประเดนสาคญของการคมครองสงแวดลอม

ดวย กรณตวอยางในสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว สทธครอบครองทดนหนาหมไดเรมขนแลวทเขต

แสงทองซงเตมไปดวยทรพยากรปาไผพนททนนเปนภาพของปาไผธรรมชาตอนมหมา ชมชนในพนทเหลานนใช

ทรพยากรไผอยางมประสทธภาพและอยางยงยน23

23 กองทนนานาชาตเพอการพฒนาการเกษตร (IFAD). ม.ป.ป. มาทาความรจกกบระบบการถอครองทดน การมชวตแบบ

ยงยนและประชาชนพนเมองในเอเชย: ความทาทายและโอกาส. เอกสารอดสาเนา.

35

ระบบการปกครองและการกระจายอานาจตดสนใจ: กลไกการตรวจสอบและถวงดลตลาดโดยการม

สวนรวม

ลาวมการกระจายอานาจใหกบเจาแขวง ทาใหเจาแขวงมอานาจการตดสนใจสง กฎหมายและระเบยบ

ในแตละทองถนแตกตางกน

ขนาดพนท (เฮกตาร) หนวยงานทมอานาจขออนมต

1 – 3

Less than 3 hectares

แผนกกสกรรมและปาไมแขวง

District authorities

3 – 100

3–100 hectares

กระทรวงกสกรรมและปาไม

Provincial authorities

100-10,000

100–10,000 hectares

รฐบาลลาว

Central Government/Prime Minister

มากกวา 10,000

Over 10,000 hectares

สภาแหงชาต

National Assembly

ภาพแสดงหนวยงานทมอานาจอนมตเชาทดน

ทมา : http://www.acmecsthai.com/web/7.php?id=2646 (มถนายน 2552)

เพอเปนการกระจายอานาจการตดสนใจใหแขวง กฎหมายสงเสรมการลงทนไดใหสทธแกแขวงฯ ม

อานาจในการอนมตการลงทนตางประเทศในบญชสงเสรม (Activities Promoted for foreign Investment)

โดยท

โครงการลงทนทมมลคาไมเกน 3 ลานเหรยญสหรฐฯ รฐบาลมอบใหคณะกรรมการสงเสรมและ

คมครองการลงทนระดบทองถน (แขวง) เปนหนวยงานผมอานาจอนมต โดยทวไป คณะกรรมการฯ จะมเจา

แขวงเปนประธาน และรองเจาแขวงทดแลดานเศรษฐกจเปนรองประธาน

กรณ 4 แขวงใหญ ไดแก เวยงจนทน สะหวนนะเขต หลวงพระบาง และจาปาสก ใหคณะ

กรรมการฯ ระดบแขวงเปนผ มอานาจอนมตหากโครงการลงทนทมลคาไมเกน 5 ลานเหรยญสหรฐฯ

กรณการลงทนเกน 5 ลานเหรยญสหรฐฯ จะยนขออนมตโครงการลงทนทคณะกรรมการสงเสรม

และคมครองการลงทนภายในและตางประเทศ (DDFI) นครเวยงจนทน เพอขอความเหนชอบจาก

นายกรฐมนตร โดยใชเวลาพจารณาอนมตและใหคาตอบเปนลายลกษณอกษรเกน 60 วน

36

ตามทกฎหมายสงเสรมการลงทนฉบบใหมอนญาตใหชาวตางชาตทลงทนในลาวตงแต 500,000

ดอลลารสหรฐขนไปมสทธถอครองทดนเพออยอาศยนน รฐบาลลาวไดกาหนดใหทดนมพนทไมเกน 800

ตารางเมตร และตองไดรบอนมตจากรฐบาลกลางและสวนปกครองทองถน รวมทงมใบรบรองจากธนาคาร

แหง สปป.ลาว วาไดลงทนในลาวเปนมลคาตงแต 500,000 ดอลลารสหรฐขนไปจรง

บทสงทาย

ฉากทศนการลงทนในการพฒนาทดนโดยทนตางประเทศของลาวฉายใหเหนถงภาพการเปดประต

“open-door policy” เปดรบการเขามาในทกรปแบบตงแตการลดขอจากดของการลงทน การออกแบบกฎหมาย

และกตกาบางประการเพอดงดดนกลงทนใหเขามาในประเทศ รวมถงการลดทอนขนตอนทจะเปนขอจากดทจะ

เปนการตรวจสอบการเขามาลงทน อนเปนภาพเดยวกนกบการขบเคลอนการลงทนในระดบโลกทการไมแยแส

ตอแรงกดดนในการความขดแยงตอสทธในทดนนาจะมมากขนไปทวโลกเพราะความตองการทดนเพอการ

ลงทนและพฒนาเศรษฐกจนนมสงขน

ชมชน โดยเฉพาะเกษตรกรรายยอยมกเปนฝายเสยเปรยบเมอถกแยงชงหรอไดรบการปฏบตทไมเปน

ธรรมเมอตองไดรบผลกระทบทงทางตรงคอการสญเสยสทธทงการเปนเจาของและการใชประโยชนทดน หรอ

ผลทางออมทเกดจากการใชทดนอยางทาลาย ไมนบผลกระทบตอวถทางสงคมและวฒนธรรมดงเดมทกาลงถ

กแทนทดวยวถการผลตแบบเชงเดยว โดยเฉพาะอยางยงภยคกคามเรองความมนคงทางอาหารเมอทดนอน

เปนแหลงอาหารและฐานรายไดของครวเรอนตองถกแยงชงไปเพอการผลตทตอบสนองความตองการจาก

ภายนอกประเทศ เชนนแลวประสบการณการใชประโยชนทดนจากการเนนการลงทนจากตางประเทศยอม

สะทอนนยยะของผลกระทบเชงลบทไมตอนสนองความตองการพฒนาของคนในประเทศเปนสาคญ เพราะการ

อนญาตสมปทานทใหสทธคนภายนอกไดรบประโยชนจากการใชทดนเพอการเพาะปลกและสงออกขายไป

ตางประเทศ หากแตคนในประเทศตองสญเสยสทธและถกเอาเปรยนทงการสญเสยอาชพ คาจางทไมเปนธรรม

หรอการไมรบผดชอบหากมการเวนคนทดน

กตกาและนโยบายหลายเรองของประเทศลาวทวางอยบนพนฐานของการรกษาประโยชนเพอสงคม

ตลอดจนองคความรของสงคมวฒนธรรมของประชาชนลาวทมความหลากหลายของชนเผาตางๆจนเกดเปน

ความสามารถในการปรบตวการใชประโยชนจากทรพยากร ทงจากรากฐานความคดในระบบสงคมนยมทมอง

37

ทดนเปนของสวนรวม สะทอนผานการพฒนากตกาทกระจายอานาจการตดสนใจเกยวกบการอนมตการลงทน

การใชประโยชนในทดนทใหอานาจการตดสนใจอยทหลายระดบตงแตระดบทองถนทสามารถพจารณาการใช

ประโยชนทดนไดหากมขนาดการลงทนไมมาก หรอการตองการความเหนทหลากหลายในระดบสภาแหงชาต

เพอการพจารณาอนมตการลงทนทมขนาดใหญ ซงตองใชการพจารณาทรอบคอบและรดกมมากยงขน การ

การสรางแบบแผนการผลตทหลากหลายของกลมชาตพนธ ตลอดจนกลไกและกตกาทถกอกแบบมาเพอ

ปกปองผลประโยชนของสงคมและประเทศชาตทมอยนจาเปนตองมการนามาพจารณาและปฏบตใชเพอให

การจดการทดนของประเทศมประสทธภาพไมถกผกขาดโดยกลไกตลาดทมกถกกากบและมอานาจในการ

จดการทอยนอกเหนอความสามารถของประเทศ การพจารณากลไกการตรวจสอบและถวงดลทเขมแขงใน

ระดบประเทศทกลาวไปขางตนนจะเปนประโยชนสาหรบมาตรการลดผลกระทบทเกดขนจากการเปดการลงทน

อยางเขมขนทพฒนาเศรษฐกจของประเทศแตสรางปญหาและความขดแยงในสงคมตามมาไดอยางนา

พจารณายง นอกจากน ทามกลางกระแสการพฒนาททดนเปนทรพยสนทมมลคาสง การจดสรรในทดนเพอการ

สมปทานทางเศรษฐกจ (รวมถงการเพาะปลก) นาไปสการเกดประเดนคาถามเกยวกบชมชนทองถนและ

ประชาชนในประเทศสาหรบการมสวนรวมในการในการตดสนใจการใชประโยชนทดนและทรพยากรสวนรวม

ของประเทศ ซงรฐบาลและผมสวนในการพฒนาประเทศทกภาคสวนตองคานงถงในการออกแบบกตการและ

แนวทางการดาเนนการทงในระยะสนและในระยะยาว

บรรณานกรม

กรมวางแผนและพฒนาทดนแหงชาต. 2005. รายงานความคบหนาของการออกโฉนดทดน ค.ศ. 2005.

กรมทดน สานกนายกรฐมนตร นครหลวงเวยงจนทน, ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชน

ลาว.

กรมทดน. 1997. บทแนะนาเกยวกบการปฏบตระบบการขนทะเบยนทดน. กรมทดน สานก

นายกรฐมนตร นครหลวงเวยงจนทน, ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว.

กองทนนานาชาตเพอการพฒนาการเกษตร (IFAD). ม.ป.ป. มาทาความรจกกบระบบการถอครองทดน

การมชวตแบบยงยนและประชาชนพนเมองในเอเชย: ความทาทายและโอกาส. เอกสารอด

สาเนา.

38

ไกสอน พมวหาน. 2531. บางบทเรยนตนตอและบางปญหาเกยวกบทศทางใหมของการปฏวตลาว.

กรงเทพฯ: สนตธรรม.

คณะกามะการแผนการ และการลงทน. 2006. แผนพฒนาเศรษฐกจ-สงคม 5 ป ครงท 4 (2006-2010).

นครหลวงเวยงจนทน. หนา 20-150 (ภาษาลาว).

คมสน นวคณสชาต. ม.ป.ป. เศรษฐกจการเมองของสปป.ลาว: การศกษาเปรยบเทยบบทบาทของจน

และเวยดนาม. เขาถงไดจาก https://www.academia.edu/1784534/ เอกสารอกสาเนา.

จารวรรณ บวทอง. 2552. สภาพการเกษตรในประเทศลาว. วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขา

เทคโนโลยการเกษตร วชาเอกพชศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน.

จกรกฤษณ ดวงพสตรา. 2550. เอกสารสรปการสารวจสภาพเสนทางและโอกาสการขยายความรวมมอ

ดานการคาในเสนทางสาย R3E ระหวางวนท 13-16 พฤษภาคม 2550. กระทรวงพาณชย.

ทรงฤทธ โพนเงน. 2552. การขยายบทบาทของจนกบการลงทนในล มนาโขง. ศนยวจยสงคมอนภมภาค

ลมนาโขง คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน, เขาถงไดจาก

http://www.indochinapublishing.com/research/pdf/chinamekokng.pdf

รจนา พวงมณวงศ. 2552. การใชประโยชนทดนของเกษตรกรทไดรบเอกสารสทธของเมองไชยเสดถา

นครหลวงเวยงจทนประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว. (Land Use of

Farmers in Acquired Land Certificate in Peri-Urban Xaisettha District, Vientiane Capital

City, Lao People’s Democratic Republic) วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต (การใชทดน

และการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน). มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

รบขวญ ชลดารงกล. GMS in Law 10 ประเดนหลกทตองพจารณาในการถอสทธทดนใน สปป.ลาว.

นตยสารผจดการ 360 องศา มนาคม 2552 เขาถงไดจาก

http://info.gotomanager.com/news/details.aspx?id=78023#sthash.ug2ZS1od.pm00gXuL

.dpuf

สจวต-ฟอกซ, มารตน. จราภรณ วญญรตน, แปล. 2553. ประวตศาสตรลาว. กรงเทพฯ: มลนธโครงการตารา

สงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

สรชย ศรไกร. 2548. การพฒนาเศรษฐกจและการเมองลาว. กรงเทพฯ: คบไฟ.

39

องคกรคมครองทดนแหงชาต. 2008. บทแนะนาทางดานวทยาการเกยวกบทดนและ

ทรพยากรธรรมชาต. องคกรคมครองทดนแหงชาต สานกนายกรฐมนตร นครหลวงเวยงจนทน

ประเทศสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว: ม.ป.ท.

อนนทร พฒโชต. 2547. ความสมพนธเชงนโยบาย ระหวางการศกษากบการพฒนาเศรษฐกจในลาว

ภายใต “จนตาการใหม” ค.ศ. 1986-2000. ขอนแกน: ศนยวจยพหลกษณสงคมลมนาโขง

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

Andreas Heinimann, Peter Messerli. 2013. Coping with a land-grab world: lessons from Laos.

Global Change. Issue 80. April 2013.

Centre for Research and Information on Land and Natural Resources, National Land Management

Authority, Office of Prime Minister, Lao PDR, Faculty of Social Sciences, Chiang Mai

University, Thailand, Foundation for Ecological Recovery, Bangkok Thailand. Research

evaluation of economic, social, and ecological implications of the program for

commercial tree plantations: case study of rubber in the south of Laos PDR. August

2009.

Economic and Social Commission for Asia and The Pacific (ESCAP). 2005. Traders’ Manual for

Least Developed Countries: Lao People’s Democratic Republic, United Nations

Hansen, P.K., Sodarak, H. and Savathvong, S. 1997. Teak production by shifting cultivators in

Northern Laos. Paper presented at the ICRAF workshop Indigenous Strategies for

Intensification of Shifting Cultivation in Southeast. Asia Bogor, Indonesia. 23-27 June

1997, 13 p.

International Institute for Sustainable Development. 2012. Business Models for Foreign Investment

in Agriculture in Laos. Trade Knowledge Network (TKN) Report July.

Khouangvichit, Damdouane. 2010. Socio-Economic Transformation and Gender Relations in Lao

PDR. Umeå, Sweden: Department of Social and Economic Geography, Umeå

University.

40

Land Issue Working Group. 2012. “Introduction to Lao Land Issue” Managing Land, Forest and

Natural Resources: Growing in Equality or Growing Inequity?. Document developed by

the Land Issue Working Group. 2012. Publication documentary.

Martin Stuart-Fox. 1986. Laos: Politics, Economics and Society. London: Frances Pinter. p.106.

Martin Stuart-Fox. 1997. A History of Laos. Cambridge: Cambridge University Press. p.196.

Roder, W., Leacock, W., Vienvonsith, N. and Phantanousy, B. 1991. Relationship between ethnic

group and land use in Northern Laos. Poster presented at the International Workshop

on Evaluation for Sustainable Land Management in the Developing World. Chiang Rai,

Thailand 15-21 September 1991. IBSRAM, Bangkok.

Stuart-Fox, Martin. 1982. “Laos in 1981: Economic Prospects and Problems” in Southeast Asian

Affairs 1982. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies.