ประมวลสารสนเทศพร้อมใช้ เรื่อง การพัฒนาผลิตภัณฑ์เซรามิกsiweb.dss.go.th/repack/fulltext/IR

IR 36

ประมวลสารสนเทศพรอมใช

เรอง การพฒนาผลตภณฑเซรามก

สานกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย

กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

กนยายน 2559

IR 36

ประมวลสารสนเทศพรอมใช

เรอง การพฒนาผลตภณฑเซรามก


กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย


คานา

ประมวลสารสนเทศพรอมใช เรอง “การพฒนาผลตภณฑเซรามก” ฉบบน สานกหอสมดและศนย

สารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ ไดจดทาขนภายใตโครงการพฒนาเครอขาย

สารสนเทศดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปดจทล โครงการยอยท 2 โครงการเพมศกยภาพการเขาถง

สารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปแบบ Digital Library กจกรรมยอย 2.5 ประมวลสารสนเทศพรอม

ใช (Information Repackaging) โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรประมวลสารสนเทศพรอมใชนใหผใชไดเขาถง

สารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปแบบทเขาใจไดงายและสะดวกพรอมใช เอกสารประมวลพรอมใช

ฉบบนใหความรเกยวกบความรทวไปเกยวกบผลตภณฑเซรามก มาตรฐานผลตภณฑชมชนทเกยวของกบ

เซรามก กระบวนการผลตผลตภณฑเซรามก อตสาหกรรมเซรามกในประเทศไทย ปญหาทมกพบในผลตภณฑ

เซรามก และการแกไขปญหาและพฒนาผลตภณฑเซรามก

คณะผจดทาหวงวา ประมวลสารสนเทศพรอมใชฉบบน จะเปนประโยชนตอผใชทสนใจศกษาคนควา

เกยวกบการพฒนาผลตภณฑเซรามก โดยเอกสารฉบบเตมทใชในการเรยบเรยงประมวลสารสนเทศพรอมใช

ฉบบนไดรวบรวม จดเกบ และใหบรการ ณ บรเวณหองอานช น 1 และสามารถดาวนโหลดไดท

http://siweb.dss.go.th/repack/repack_list.asp

ศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย



สารบญ หนา

บทคดยอ 1

คาสาคญ 1

1. บทนา 2

2. ความรทวไปเกยวกบผลตภณฑเซรามก 2

เซรามกคออะไร 2

ประเภทของผลตภณฑเซรามก 3

ประโยชนของผลตภณฑเซรามก 6

3. มาตรฐานผลตภณฑชมชนทเกยวกบเซรามก 7

4. กระบวนการผลตผลตภณฑเซรามก 9

5. อตสาหกรรมเซรามกในประเทศไทย 14

6. ปญหาทมกพบในผลตภณฑเซรามก 16

7. การแกไขปญหาและพฒนาผลตภณฑเซรามก 17

8. บทสรป 31

เอกสารอางอง 32

การพฒนาผลตภณฑเซรามก

บทคดยอ

เซรามก เปนชนงานหรอของอะไรกตามททาดวยดนทงหมด หรอผลตภณฑทผลตจากสารอนนทรย

หรอวตถดบหลายๆ ชนดมาผสมกน โดยผานกระบวนการเผาใหความรอนสงเพยงพอทจะทาใหชนงานหรอ

ผลตภณฑมความแขงแรง คงทน เซรามกแบงออกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ เซรามกแบบดงเดม และ เซรามก

สมยใหม อตสาหกรรมเซรามกเปนอตสาหกรรมทมความสาคญตอเศรษฐกจของประเทศไทย และเปน

อตสาหกรรมพนฐานรองรบอตสาหกรรมอนๆ การผลตมากกวารอยละ 90 เปนแบบอตสาหกรรมวสาหกจ

ขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) และวสาหกจชมชน ในกระบวนการผลตผประกอบการมกใชภมปญญา

ชาวบานทสบทอดกนมา ทาใหประสบปญหาขาดการพฒนาเทคโนโลยการผลต และการควบคมคณภาพของ

ผลตภณฑ สงผลใหผลตภณฑเซรามกทไดมคณภาพตา ไมเปนทตองการของตลาด และไมไดรบการรบรอง

มาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช.) ดงนน การพฒนาผลตภณฑเซรามกจงเปนแนวทางหนงทสาคญในการแกไข

ปญหา เพอชวยใหผประกอบการไดรบความรความเขาใจในกระบวนการผลตทถกวธและไดมาตรฐาน สามารถ

พฒนาคณภาพสนคา ผลกดนสนคาใหเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช. รวมถงขยายโอกาสทางการตลาดทงใน

ประเทศและตางประเทศ ซงจะสงผลใหเกดการพฒนาเศรษฐกจของประเทศอกดวย

คาสาคญ : เซรามก; อตสาหกรรมเซรามก; เครองปนดนเผา

การพฒนาผลตภณฑเซรามก

1. บทนา

เซรามก (Ceramic) เปนผลตภณฑทมความสาคญตอเศรษฐกจของประเทศไทย เนองจากการผลต

เซรามกจะใชวตถดบภายในประเทศเปนหลก มการใชแรงงานจานวนมาก ทาใหเปนแหลงสรางอาชพของคน

ในทองถน และสรางรายไดมลคาสงจากการสงออกใหกบประเทศ อกทง อตสาหกรรมเซรามกประกอบดวย

ผลตภณฑมากมายหลายชนดทนาไปใชเปนอตสาหกรรมพนฐานของอตสาหกรรมอนๆ อยางกวางขวาง

ผลตภณฑเซรามกจงกลายเปนกลมสนคาเปาหมายทรฐบาลมงใหการสนบสนนเพอยกระดบใหเปนผลตภณฑ

ในโครงการหนงตาบลหนงผลตภณฑ (OTOP) ดงนน จงจาเปนตองมการพฒนาผลตภณฑเซรามกใหมคณภาพ

และไดมาตรฐานในระดบสากล แตปญหาสาคญของการผลตเซรามก คอ ผประกอบขาดความรในดาน

เทคโนโลยการผลตและการควบคมคณภาพของผลตภณฑ สงผลใหสนคามคณภาพตา ไมเปนทตองการของ

ตลาด และไมไดรบการรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช.)

การพฒนาผลตภณฑเซรามกใหมคณภาพและไดมาตรฐาน จงเปนอกแนวทางหนงทสาคญในการชวย

แกไขปญหาดงกลาว โดยการนาความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไปถายทอดใหแกผประกอบการ เพอให

ผประกอบการมความรความเขาใจในกระบวนการผลตทไดมาตรฐาน สามารถพฒนาคณภาพสนคา ผลกดนให

ผประกอบการนาสนคาเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช. และขยายโอกาสทางการตลาด (สานกเทคโนโลย

ชมชน, 2557) สงผลใหผลตภณฑเซรามกเปนสนคา OTOP ทมชอเสยงเปนทรจกทงในประเทศและตางประเทศ

สรางรายไดใหกบคนในทองถน รวมถงยงชวยสงเสรมและพฒนาเศรษฐกจของประเทศใหเจรญกาวหนา

ขนดวย

2. ความรทวไปเกยวกบผลตภณฑเซรามก

การผลตเซรามกมความเปนมาตงแตสมยดกดาบรรพ โดยคนพบการขดเครองประดบ ลกปด และ

เครองใชททามาจากดนเผาในหลมศพของชนเผาโบราณ จนมววฒนาการตอเนองกลายเปนผลตภณฑเซรามกท

มหลากหลายในปจจบน ดงรายละเอยดตอไปน

2.1 เซรามกคออะไร

คาวา “เซรามก” (Ceramic) ศพทเดมมาจากภาษากรก “เครามอส” (Karamos) และมรากศพทมาจาก

ภาษาสนสกฤต ซงมความหมายวา เผา (ปรดา, 2535) ในอดต เซรามก คอ ชนงานหรอของอะไรกตามททาดวย

ดนทงหมด หรอใชดนเปนสวนประกอบบางสวน นามาปนหรอขนรปเปนผลตภณฑตางๆ เชน ปนเปนรปสตว

นามาขนรปเปนเครองมอ เครองใช สงของ รวมถงพวกเครองประดบ จากนนทงใหแหงแลวเผาทอณหภม

ความรอนสงเพยงพอทจะทาใหชนงาน หรอผลตภณฑเหลาน นมความแขงแรงคงทนไมแตกหกงาย

เซรามกแบบนถกผลตอยางตอเนองตงแตอดตจนถงปจจบน และนยมเรยกผลตภณฑเซรามกประเภทนวา

เซรามกแบบดงเดม (Conventional ceramics) ปจจบนเทคโนโลยเขามามบทบาทในชวตประจาวนของมนษย

2

มากขน ทาใหคาจากดความของคาวาเซรามกกวางออกไป นนคอ ผลตภณฑอะไรกตามทผลต หรอทาจากวสดท

ผานกระบวนการใหความรอน และรวมไปถงพวกแกว ซเมนต ผลตภณฑเหลานวตถดบทใชอาจไมใชดนเพยง

อยางเดยว แตอาจหมายรวมถง ผลตภณฑทผลตดวยสารอนนทรย จาพวกแรตางๆ อโลหะ หรอนาวตถดบ

หลายๆ อยางมาผสมกนกได เรยกผลตภณฑเซรามกประเภทนวา เซรามกสมยใหม (New ceramics) ไดแก เซรา

มกสาหรบงานโครงสราง อเลกโทรเซรามก และเซรามกสาหรบงานทางดานการแพทย (ศนยพ ฒนา

อตสาหกรรมเซรามก จงหวดลาปาง, 2558)

2.2 ประเภทของผลตภณฑเซรามก

การจาแนกผลตภณฑเซรามกสามารถจาแนกไดหลายชนด แตทสาคญม 2 ชนด คอ

(1) การจาแนกผลตภณฑเซรามกโดยอาศยประโยชนการนาไปใชงาน แบงออกเปน 5 กลม ไดแก

(ศนยพฒนาอตสาหกรรมเซรามก จงหวดลาปาง, 2557)

• เครองใชบนโตะอาหาร (Tableware) เปนผลตภณฑใชเงนลงทนไมมาก และเทคนคการผลต

ไมซบซอน สวนใหญเปนผผลตขนาดกลางและขนาดยอม โรงงานผลตจะกระจายตวอยทางภาคเหนอและ

รอบกรงเทพมหานคร เนองจากอยใกลแหลงวตถดบและการคมนาคมขนสงสะดวก ซงการผลตจะเนนเพอ

การสงออกเปนหลก (ภาพท 1) • ของชารวย และเครองประดบ (Souvenir and Decorative items) เปนผลตภณฑทเนนการใช

แรงงาน และความสามารถในการออกแบบใหมลกษณะเฉพาะ ผผลตมการแขงขนทางดานรปแบบ ลวดลาย

สสน คณภาพ และราคาของสนคา ผลตภณฑของชารวยททาดวยเซรามก เชน เชงเทยน ตลบใสของ รปปน

นาฬกา โคมไฟ กรอบรป เครองประดบตกแตงบานอนๆ เปนตน สวนใหญเปนผผลตขนาดกลางและขนาดยอม

โรงงานผลตกระจายตวอยใกลแหลงว ตถ ดบทางภาคเหนอ เชน จงหวดลาปาง เ ชยงใหม รวมท ง

กรงเทพมหานคร และจงหวดใกลเคยง ซงการผลตจะเนนเพอการสงออกเปนหลก (ภาพท 1)

(ทมา : http://www.lampangmarket.com) (ทมา : สมาคมเครองปนดนเผาลาปาง, 2558)

ภาพท 1 ผลตภณฑเซรามกประเภทเครองใชบนโตะอาหาร (ซาย) และของชารวย และเครองประดบ (ขวา)

3

(ทมา : http://www.thaiceramicsociety.com)

• กระเบองปพน ปดผนงและโมเสด (Floor Tile, Wall Tile and Mosaic) เปนผลตภณฑท

สามารถนาไปใชงานไดหลากหลายรปแบบ ทงปพน บผนง และตกแตงทอยอาศย คอนโดมเนยม และอาคาร

สานกงานตางๆ เพอเพมความสวยงาม โรงงานผลตสวนใหญจะมขนาดใหญและไดมาตรฐาน ใชเงนลงทนและ

เทคโนโลยการผลตระดบสง โรงงานผลตกระเบองเซรามกขนาดใหญจะกระจายตวอยในพนทของจงหวด

สระบร (ภาพท 2)

• เครองสขภณฑ (Sanitary) เปนผลตภณฑทเปนสวนประกอบอยางหนงในอาคารและบานเรอน

ทกประเภท โรงงานผลตเครองสขภณฑสวนใหญจะมขนาดใหญและไดมาตรฐาน ใชเงนลงทนและเทคโนโลย

การผลตระดบสง ตลอดจนมการพฒนาเทคโนโลยการผลตอยางตอเนองจนสามารถผลตเพอสงออกนาเงนตรา

เขาประเทศไดปละกวาพนลานบาท (ภาพท 2)

ภาพท 2 ผลตภณฑเซรามกประเภทกระเบองปพน (ซาย) และเครองสขภณฑ (ขวา)

• ลกถวยไฟฟา (Insulator) เปนผลตภณฑทตองอาศยเทคโนโลยการผลตระดบสง และใชเงน

ลงทนคอนขางสง เปนการผลตเพอทดแทนการนาเขา โดยการผลตรอยละ 90 จะตอบสนองความตองการใช

ภายในประเทศในดานกจการสาธารณปโภคดานไฟฟาและพลงงานเปนหลก เนองจากลกถวยไฟฟาเปน

ผลตภณฑททาหนาทเปนฉนวนชวยปองกนการรวไหลของกระแสไฟฟาผานเสาไฟฟาลงสพนดนและจบยด

สายไฟฟา โรงงานผลตสวนใหญตงอยในกรงเทพมหานคร นครปฐม และระยอง (ภาพท 3)

ภาพท 3 ผลตภณฑเซรามกประเภทลกถวยไฟฟา

(ทมา : http://kanchanapisek.or.th)

(ทมา : http://www.asianinsulators.com/index.php/business-group/electrical-insulators-business/)

4

(2) การจาแนกผลตภณฑเซรามกโดยอาศยคณสมบตทางดานกายภาพ และเคม ของผลตภณฑ

แบงออกเปน 3 ประเภท (สมศกด, 2549) ไดแก

• เออรเทนแวร (Earthenware) เปนผลตภณฑทใชเนอดนปนสวนใหญเปนดนเหนยวธรรมดา

นยมใชดนทองถนขนรปเปนภาชนะตางๆ เชน หมอดน กระถางตนไม โองดน อฐกอสราง กระเบองมงหลงคา

วด ผลตภณฑเหลานมการพรนตวสามารถดดซมน าได เนอผลตภณฑหนาหยาบสเนอดนเปนสน าตาล

สเทาออนออกเหลอง เวลาเคาะเสยงไมกงวานเหมอนผลตภณฑอนๆ มทงชนดเคลอบและไมเคลอบ อณหภมท

ใชเผาประมาณ 900-1,000 องศาเซลเซยส และหากมการผสมเนอดนปนชนดสขาว มน าหนกเบา เผาไฟตาขน

เรยกวา ดนผสมโดโลไมต ใชผลตเปนผลตภณฑเซรามกประเภทของทระลก ของชารวย หรอของใชทวๆไป

(ภาพท 4)

• สโตนแวร (Stoneware) เปนผลตภณฑทผลตขนจากเนอดนธรรมชาต หรอการผสมเนอดนขน

ใหมโดยมสวนผสมของดนทนไฟ (Fire clays) อยดวย และมซลกาสง เนองจากผลตภณฑประเภทนเนอหยาบ

แนน และมความแขงแกรงมาก เผาถงจดสกตว นาและของเหลวไมสามารถไหลซมผานได ผลตภณฑสโตนแวร

ทเตรยมดนจากธรรมชาตนามาผลตเปนผลตภณฑโดยตรง เชน ผลตภณฑโองราชบร ศลาดอนเชยงใหม และ

ผลตภณฑสงคโลก เนอผลตภณฑประเภทนจะไมขาว เนอดนมหลายสขนอยกบแหลงดนธรรมชาตและวตถดบ

ทผสม จะมสน าตาล หรอสเทาอมเขยว สวนเนอดนปนทเตรยมจากหองปฏบตการสามารถควบคมสมบตของ

สเนอดน การดดซมนา การหดตวได จงนยมนาไปผลตเปนผลตภณฑภาชนะใสอาหาร เชน จาน ชาม ถวยกาแฟ

เหยอกนา อณหภมทใชเผาประมาณ 1,200-1,350 องศาเซลเซยส (ภาพท 4)

• พอรซเลนแวร (Porcelainware) เปนผลตภณฑทเตรยมเนอดนปนขนเปนพเศษ โดยสวนผสม

ของเนอดนปนประกอบไปดวย หนเขยวหนมาน หนฟนมา ดนขาว ดนดา และวตถดบอนๆ ตามสดสวนท

เหมาะสม อณหภมทเผาประมาณ 1,250-1,450 องศาเซลเซยส เนอดนจะสกตวหลอมจนกลายเปนแกว ม

ความแขงแกรง นาและของเหลวไมสามารถซมผานได ไดแก ผลตภณฑเนอเนยนสขาว (Whiteware) ผลตภณฑ

พอรซเลนแวรแบงตามอณหภมในการเผา คอ พอรซเลนชนดไฟตา (Soft porcelain) เผาในอณหภมประมาณ

1,250-1,285 องศาเซลเซยส นยมนาไปผลตเปนภาชนะใสอาหาร และงานดานศลปะ สวนพอรซเลนชนดไฟสง

(Hard porcelain) เผาในอณหภมตงแต 1,285-1,450 องศาเซลเซยส ผลตภณฑประเภทนมความแขงแกรงเปน

พเศษ นยมนาไปผลตเปนผลตภณฑประเภทเครองฉนวนไฟฟา อปกรณไฟฟา (ภาพท 4)

สวนผลตภณฑทเรยกวา โบน ไชนา (Bone china) เปนผลตภณฑทจดอยในพอรซเลน เนองจากเนอดน

ปนทามาจากวตถดบประเภทเดยวกน แตมสวนผสมของขเถากระดกสตวผสมอยดวย และทสาคญเนอ

ผลตภณฑจะโปรงแสง

5

(ทมา : http://taradceramiclampang.blogspot.com) (ทมา : หนงสอพมพกรงเทพธรกจ, 2558)

(ทมา : http://taradceramiclampang.blogspot.com)

ภาพท 4 ผลตภณฑเซรามกประเภทเออรเทนแวร (A) สโตนแวร (B) และพอรซเลนแวร (C)

2.3 ประโยชนของผลตภณฑเซรามก (ปรดา, 2547)

ผลตภณฑเซรามกมมากมายหลายชนด แตละชนดจะมคณสมบตเฉพาะตวทงทางดานเคม

ไฟฟา กลศาสตร ความรอน และโครงสรางทเปนประโยชน ตวอยางผลตภณฑเซรามกทสาคญ ไดแก

(1) ผลตภณฑประเภทแกว ประกอบดวยผลตภณฑพวกภาชนะเครองแกวตางๆ กระจก

หลอดไฟ โคมไฟ เปนตน

(2) ผลตภณฑปนขาว ยปซม และซเมนต

(3) ผลตภณฑพวกไวตแวร ประกอบดวย ผลตภณฑฉนวนไฟฟาตางๆ เชน ลกถวยไฟฟา

หวเทยนตางๆ ทใชในรถยนต เครองบน นอกจากนมเครองสขภณฑ กระเบอง ผลตภณฑเครองถวยชามชนด

เออรเทนแวร พอรซเลนแวร สโตนแวร และไชนาแวร

(4) ผลตภณฑเชอเพลงนวเคลยร คอ ยเรเนยมออกไซด (UO2)

(5) ผลตภณฑทมสมบตเปนแมเหลก มประโยชนใชในสมองกลคอมพวเตอร และเครอง

อเลกทรอนกส เชน เฟอรไรต (Ferrite)

(6) ผลตภณฑทเปนผลกเดยว ปจจบนมการผลตมากขนเพอใชแทนผลกทเกดตามธรรมชาต

หรอเพอนามาใชเนองจากมสมบตเฉพาะทตองการ ทมการผลตและใชประโยชนมาก คอ ผลกของแซฟไฟร

(Sapphire)

(7) ผลตภณฑไนไทรด (Nitride) มสมบตหลายประการ ใชในงานทตองการสมบตพเศษ เชน

อะลมนมไนไทรดใชสาหรบหลอมอะลมนม วตถทนไฟ ซลคอนไนไทรด โบรอนไนไทรด ทผลตโดยใช

ความดนสงมากๆ ใชเปนทงวสดทนไฟ และวสดขดถ

(A) (B)

(C)

6

(8) โลหะเคลอบทเปนอะลมนมเคลอบ ใชมากในอตสาหกรรมสถาปตยกรรม

(9) ผลตภณฑผสมระหวางโลหะกบเซรามก ใชเปนสวนประกอบเครองมอตางๆ และเปนวตถ

ทนไฟ ผลตภณฑทสาคญ เชน คารไบดโลหะ และโลหะผสมของโครเมยมอะลมนมออกไซด

(10) ผลตภณฑคารไบด ซลคอนคารไบด และโบรอนคารไบด ใชเปนวสดขดถ

(11) เฟอรโรอเลกทรก เซรามก เชน แบเรยม ตตาเนต มคาคงทไดอเลกทรกสงมาก ม

ประโยชนในงานอเลกทรอนกส

(12) เนอแกวทไมใชซลเกต เชน MgO และ Al2O3 ทโปรงแสง ใชประโยชนในการสงผานแสง

อนฟราเรด และมสมบตพเศษอนๆ ตอแสง

(13) ไพโรเซอแรม หรอกลาสเซรามก (Pyroceram or glass ceramics) เปนผลตภณฑทผลตใน

รปของแกวกอน แลวทาใหเกดนวเคลยสและตกผลกออกมาอกทอดหนง

(14) ผลตภณฑโลหะเคลอบ ถวย ชาม จาน กะละมง ปนโต และเครองประดบตางๆ

(15) ผลตภณฑวสดกอสราง อฐตางๆ ทอระบายดนเผา และกระเบองตางๆ

(16) ผลตภณฑวสดทนไฟ ประกอบดวย ผลตภณฑดนทนไฟ ผลตภณฑวสดทนไฟอน ๆ

(17) วสดขดถชนดตางๆ เครองตดตางๆ ซงผลตดวย Al2O3 หรอ SiC

(18) ผลตภณฑจากเหมองแร เชน แรดนขาว แรฟนมา และควอตซ

(19) ผลตภณฑออกไซดบรสทธ ผลตในสภาพทมความสมาเสมอและมสมบตทด เพอนาไปใช

ในงานทตองการสมบตทางดานไฟฟาและความทนไฟเปนพเศษ ออกไซดทใชกนมาก ไดแก อะลมนา

เซอรโคเนย ทอเรย เบรลเลบ แมกนเซย สไปเนล และฟอรสเตอรไรต

(20) ผลตภณฑเซรามกทใชทางการแพทยและทนตแพทย (Bioceramics) เชน กระดกเทยม

ฟนเทยม

3. มาตรฐานผลตภณฑชมชนทเกยวกบเซรามก

มาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช.) คอ ขอกาหนดดานคณภาพทเหมาะสมกบผลตภณฑชมชน เพอ

พฒนาคณภาพของผลตภณฑชมชนใหเปนทยอมรบ นาเชอถอ สรางความมนใจใหกบผบรโภคในการเลอกซอ

ผลตภณฑ โดยมงเนนใหเกดการพฒนาอยางย งยน เพอยกระดบคณภาพของผลตภณฑชมชนใหเปนไปตาม

มาตรฐานทกาหนดและสอดคลองกบนโยบาย OTOP (กรมสงเสรมอตสาหกรรม, 2558) การพฒนาผลตภณฑ

เซรามกใหมคณภาพและไดมาตรฐานตาม มผช. จงเปนแนวทางสาคญทจะชวยสงเสรมใหผลตภณฑเซรามก

กลายเปนสนคา OTOP ทาใหผประกอบการสามารถสรางมลคาใหกบผลตภณฑเพมมากขน และขยายโอกาส

ทางการตลาดใหเปนทยอมรบทงในและตางประเทศดวย

7

3.1 ประโยชนทไดรบจากมาตรฐานผลตภณฑชมชน ไดแก

(1) ผผลตผลตภณฑชมชนมความเขาใจและมความรในการผลตสนคาทมคณภาพ

(2) สนคาทผลตมคณภาพมากยงขน

(3) สนคาเปนทนาเชอถอ และเปนทตองการของตลาด

(4) สามารถนาผลตภณฑเขาคดสรร OTOP Product Champion (ระดบดาว)

(5) ไดรบการสนบสนนเพอการพฒนาทเหมาะสมจากหนวยงานทเกยวของ

3.2 มาตรฐานผลตภณฑชมชนทเกยวกบผลตภณฑเซรามกและเครองปนดนเผา ไดแก

(1) มผช. 10/2556 เครองเบญจรงค (7) มผช. 627/2556 เครองปนดนเผาเคลอบขเถา

(2) มผช. 46/2556 เครองปนดนเผาเออรเทนแวร (8) มผช. 930/2556 เครองปนดนเผาสโตนแวร

(3) มผช. 243/2556 เครองปนดนเผาลายคราม (9) มผช. 931/2556 เครองปนดนเผาพอรซเลน

(4) มผช. 244/2556 เครองปนดนเผาสงคโลก (10) มผช. 1120/2556 ผลตภณฑเซรามกประดษฐ

(5) มผช. 245/2556 เครองปนดนเผาเซลาดอน (11) มผช. 75/2556 ตกตาชาววง

(6) มผช. 586/2556 ผลตภณฑดนเผาเขยนลาย

ทงน ขอยกตวอยางคณลกษณะทตองการตามมาตรฐานผลตภณฑชมชน เครองปนดนเผาเออรเทนแวร

มาตรฐานเลขท 46/2556 (มผช.46/2556) (สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม, 2556) ดงรายละเอยด คอ

ลกษณะทวไป

ตองประณต สวยงาม มรปแบบรปทรงทเหมาะสมกบการใชงาน ไมแตก บน ราว และไมมรอย

เปอน เนองจากการตกแตง กรณเปนชดเดยวกน ตองมรปแบบ ลวดลาย และสทกลมกลนเขากนได

ความเบยว (เฉพาะภาชนะแบบวงกลม)

เสนตรงทลากผานจดศนยกลางจะแตกตางกนไดไมเกนรอยละ 2.0

ขอบกพรอง (เฉพาะประเภททใชกบอาหาร)

ตองไมมขอบกพรอง ดงตอไปน

• จดขนาดตงแต 0.5 มลลเมตรขนไป ทดานในของภาชนะ

• รเขมขนาดตงแต 0.5 มลลเมตรขนไป

• เศษวสดฝงในขนาดตงแต 1 มลลเมตรขนไป

• จดทเคลอบไมตด หรอเคลอบดงตว (Crawling)

• รอยนน (Blister)

8

ปรมาณตะกวและแคดเมยม (เฉพาะประเภททใชกบอาหาร)

การทดสอบใหปฏบตตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม วธทดสอบตะกวและแคดเมยมท

ละลายจากภาชนะเซรามก ภาชนะเซรามกแกว และภาชนะแกวทใชกบอาหาร มาตรฐานเลขท มอก.32

ดงตารางท 1

ตารางท 1 ปรมาณตะกวและแคดเมยม

รายการท ผลตภณฑ หนวย เกณฑทกาหนด

ตะกว แคดเมยม

1 ภาชนะแบบกนตน ไมเกน มลลกรมตอตารางเดซเมตร 0.8 0.07

2 ภาชนะแบบกนลกขนาดเลก ไมเกน มลลกรมตอ 2 0.5

3 ภาชนะแบบกนลกขนาดใหญ ไมเกน ลกบาศกเดซเมตร 1 0.25

4 ถวยเครองดม ไมเกน มลลกรมตอ 0.5 0.25

ลกบาศกเดซเมตร

(ทมา : สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม, 2556)

ความทนตอการเปลยนอณหภมโดยฉบพลน (เฉพาะประเภททใชกบอาหาร)

ตองไมแตก ราว และผวเคลอบตองไมราน หรอมรอยแยก

การดดซมนา (เฉพาะประเภททใชกบอาหารและใชงานทสมผสกบนา)

คาเฉลยการดดซมนาตองไมเกนรอยละ 8 โดยนาหนก

หมายเหต

เครองปนดนเผาเออรเทนแวร แบงตามการใชงานออกเปน 2 ประเภท คอ

(1) ประเภททใชกบอาหาร เชน จาน ชาม ถวย โถ เหยอกน า

(2) ประเภทใชงานทวไป เชน ตกตา แจกน โคมไฟ

4. กระบวนการผลตผลตภณฑเซรามก

การผลตเซรามกประกอบดวยกระบวนการหลายขนตอน แตละขนตอนจะประกอบไปดวยขนตอน

ยอยๆ อกหลายขนตอน ตองใชเครองจกรอปกรณทแตกตางกน และทสาคญผควบคมการผลตในแตละขนตอน

ตองมความเขาใจถงกระบวนการผลต สามารถใชเครองมอและอปกรณทเกยวของไดเปนอยางด เพอใหชนงาน

หรอผลตภณฑเซรามกทผลตไดมคณภาพด และเปนทตองการของตลาด โดยวตถดบสาคญและกระบวนการ

ผลตเซรามกมรายละเอยด ดงน

9

(ทมา : http://www.thaiceramicsociety.com)

(ทมา : http://www.smcceramic.com)

4.1 วตถดบสาคญ (ศนยพฒนาอตสาหกรรมเซรามก จงหวดลาปาง, 2558)

วตถดบทนามาใชในการผลตเซรามกทกชนดมแหลงกาเนดมาจากหนแม (Mother rock) ชนดใดชนด

หนง เชน หนอคน หนแปร หนไรโอไลต เปนตน จากนนจงเกดการเปลยนแปลงผพงสลายตวเปนวตถดบทม

คณสมบตทางเคม ทางฟสกส ทางแร และสมบตอนๆ ทแตกตางกน หลงจากเกดการเปลยนแปลงผพงสลายตว

แลววตถดบ บางชนดอาจเกดการเคลอนยาย หรอเคลอนตวรวมกนยงอกแหงหนงไกลจากแหลงกาเนดเดม

หรออาจทบถมรวมกนอยทเดมกได ตวอยางเชน แรดนเมอเกดขนและยงคงสะสมตวอยแหลงเดม เรยกวา

ดนปฐมภม (Primary clay) ไดแก ดนขาว หนพอทเทอร แตดนทเกดการสลายตวและมการเคลอนยายไป

ตกทบถมหางออกไป เนองจากอทธพลของลมหรอน า เรยกวา ดนทตยภม (Secondary clay) ไดแก ดนดา

ดนเหนยว ดงนน วตถดบทางธรรมชาต ณ แหลงกาเนดตางๆ สามารถแบงกลมได ดงน

(1) วตถดบทมความเหนยว (Plastic raw materials) ไดแก ดนขาว ดนเหนยว ดนดา หนพอทเทอร

(2) วตถดบทไมมความเหนยว (Non-plastic raw materials) ไดแก หนฟนมา ควอตซ ทรายทะเล

หนปน โดโลไมต

(3) วตถดบสงเคราะห (Artificial materials) ผงสสาเรจรป ผงอะลมนา รวมทงสารเคมเตมแตงบางชนด

คณสมบตของวตถดบทางธรรมชาตแตละชนด คอ

• ดนขาว และดนขาวลาง (Kholinite, Washed clay)

ดนชนดนมคณสมบตเพอเพมความแขงแกรงใหแกผลตภณฑ ชวยใหสของเนอผลตภณฑม

สขาวขน แตถาผสมในอตราสวนทสงมากเกนไป อาจทาใหการสกตวของเนอผลตภณฑชนดนนเกดทอณหภม

สง และความเหนยวของเนอดนลดลง (ภาพท 5)

• ดนเหนยว หรอดนดา (Plastic clay, Ball clay)

การเตมดนเหนยว หรอดนดาลงในสวนผสมของเนอดนเพอเพมความเหนยวใหมากขน แตม

ขอเสย คอ ถาใชดนเหนยว หรอดนดามากเกนไป จะทาใหความขาวของเนอผลตภณฑลดลงไป เพราะในดน

พวกนประกอบดวยอนทรยสาร คอ ซากพชซากสตวทตายและเนาเปอยสลายผสมอยในปรมาณสง รวมถงม

ปรมาณของออกไซดของสนมเหลกปนอยจานวนมาก ทาใหมผลกระทบตอความขาวของเนอดน (ภาพท 6)

ภาพท 5 ลกษณะเหมองดนขาว

ภาพท 6 ลกษณะของดนเหนยว

10

• หนฟนมา (Feldspar)

หนฟนมาเปนตวทชวยในการหลอมตว หรอชวยดานการสกตวของเนอดน ทาใหใหเนอดนม

การสกตวทอณหภมตาลง เพราะมออกไซดของดางชนดโซเดยมและโพแทสเซยมเปนสวนประกอบในปรมาณ

คอนขางสง หนฟนมาในธรรมชาตมลกษณะเปนกอนหนแขง กอนนามาใชจงตองผานการบดใหละเอยดกอน

• หนควอตซ (Quartz)

หนชนดนในธรรมชาตพบไดตามภเขา มกเกดรวมกบแรชนดอนๆ เชน เกดรวมกบหนฟนมา

หรอพบปะปนกบหนแกรนต หนควอตซมลกษณะเปนหนแขง เนอขาวใส กอนนามาใชตองบดยอยใหเปนผง

ละเอยด ประโยชนของควอตซ คอ ชวยสรางเนอแกว สรางความโปรงแสงใหกบเนอผลตภณฑ โดยเฉพาะอยาง

ยงผลตภณฑชนดพอรซเลน

• หนพอทเทอร (Pottery stone)

หนชนดนเมอนามาบดและใชเปนสวนผสมในเนอดน จะใหสวนผสมทงทเปนเนอดนและ

ตวทชวยลดอณหภมการสกตว บางครงนยมนามาใชทดแทนหนฟนมา

• วตถดบชนดอนๆ

วตถดบชนดอนทนยมนาใชเปนสวนผสมของเนอดน เชน หนปน หนโดโลไมต ทลคม

ทรายทะเลบดละเอยด เปนตน

4.2 กระบวนการผลต (สมศกด, 2549)

กระบวนการผลตเซรามก ประกอบดวยขนตอนตางๆ (ภาพท 7) ดงน

(1) การออกแบบ (Design) เปนขนตอนทนกออกแบบผลตภณฑตองทราบวตถประสงคของตว

ผลตภณฑวาจะออกแบบเพอประโยชนใชสอย หรอเพอความสวยงาม ผออกแบบตองมความคดสรางสรรค

มความรทางดานวตถดบ วธการขนรป และขนตอนการผลตดวย

(2) การเตรยมเนอดนปน (Body) และการเตรยมน ายาเคลอบ (Glaze) ขนตอนนจะใชวตถดบ ไดแก ดน

หน แร และสารเคมเชนเดยวกน แตจะแตกตางกนทสวนผสมของสารประกอบ และการใชหรอไมใช

สารประกอบเหลานในสตรสวนผสมเพอใหไดเนอดนปน และน าเคลอบตามความตองการ เตรยมโดยนา

วตถดบไปทดสอบหาสมบตทางเคมและฟสกสกอนเผา และหลงเผา จากนนนาวตถดบทผานการทดสอบแลว

เขาสกระบวนการลางและบดยอย นาไปชงและผสมวตถดบตามสตรของเนอดนนน และน าเคลอบแตละ

ประเภททตองการ แลวนาไปบดเปยกในเครองบอลลมลล (Ball mill) และกรองดวยตะแกรง ตามความละเอยด

ทตองการ ถาสตรสวนผสมของเนอดนปนหรอน าเคลอบตองการความขาวมากเปนพเศษ จะตองนาเขา

เครองแยกเหลกซงจะไดนาดนและน าเคลอบตามสตรทตองการ สวนน าดนทไดนนนาไปหมกไวในถงเกบแลว

แยกไปใชใหเหมาะสมกบการขนรปแตละวธ โดยเนอดนสามารถแบงออกไดเปน 3 ลกษณะ คอ ลกษณะทม

ความเหนยวจะตองนาน าดนไปผานดวยเครองอดดนกอน แลวคอยนาไปขนรปดวยการปนดวยมอ ลกษณะ

11

เนอดนแหง หรอดนผง จะตองนาน าดนพนผานความรอนจนไดเปนดนผง แลวนาไปขนรปดวยการอดใน

แบบพมพ และเนอดนทเปนลกษณะนาดน นาไปขนรปดวยการหลอในแบบพมพ

(3) การขนรปผลตภณฑ (Forming) วธการขนรปผลตภณฑเซรามกมหลายวธ แตละวธจะม

ความเหมาะสมกบลกษณะและคณสมบตของเนอดนปนแตละประเภท ไดแก

การขนรปโดยวธการหลอนาดนเหลวลงในแมพมพปนพลาสเตอร (Slip casting)

การขนรปโดยใชแปนหมน (Throwing)

การขนรปโดยใชเครองจกเกอร (Jiggering)

การขนรปโดยการใชเครองขนรปโรลเลอรเฮด (Roller head machine)

การขนรปโดยการอด (Pressing)

การขนรปดวยเครองแรมเพรส (Rampress machine)

งานปนอสระ งานศลปะ เปนตน

(4) การทาผลตภณฑใหแหง (Drying) เมอขนรปผลตภณฑเรยบรอยแลวตองปลอยใหผลตภณฑ

เหลานนแหงสนทดวยวธการผงลม หรอการอบดวยเครอง หลงจากแหงสนทดแลวผลตภณฑบางประเภท

จะตองมการขดแตงใหเรยบรอยอกครงดวย หรอมการเขยนสใตเคลอบในผลตภณฑดวยกไดกอนการนาไปเผา

(5) การเผาดบ (Biscuit firing) คอ การนาผลตภณฑเซรามกทแหงสนทแลวมาเผาทอณหภม 750-1,250

องศาเซลเซยส ชวงอณหภมการเผาขนอยกบประเภทของผลตภณฑ การผลตในลกษณะงานอตสาหกรรมทขน

รปดวยวธการหลอ หรอการอดผง อาจขามขนตอนนไปกได

(6) การตกแตงสใตเคลอบ (Under glaze decoration) เปนการนาผลตภณฑเซรามกทผานการเผาดบ

มาแลว นามาตกแตงดวยวธการเขยนลวดลายหรอเปนรปภาพตางๆ โดยใชสใตเคลอบตดลงไปบนผลตภณฑ

(7) การเคลอบผลตภณฑ (Glazing) คอ การนาผลตภณฑเซรามกทยงไมไดเขยนสใตเคลอบหรอทเขยน

สใตเคลอบเรยบรอยแลว มาชบเคลอบผลตภณฑดวยวธการเทราด จม หรอพนเคลอบ สวนการชบเคลอบ

ผลตภณฑเขยนสจะตองเปนเคลอบใส

(8) การเผาเคลอบ (Glost firing) การเผาเคลอบผลตภณฑเซรามกขนอยกบชนดของเคลอบทใชชบ

เคลอบผลตภณฑ เชน เคลอบทใชเปนเคลอบไฟตา หรอเคลอบไฟสง ตองนาไปใชใหเหมาะสมกบประเภทของ

เนอดนปน อณหภมทใชเผาเคลอบประมาณ 750-1,350 องศาเซลเซยส

(9) การตกแตงสบนเคลอบ (Overglaze decoration) เปนการนาผลตภณฑเซรามกทเผาเคลอบเรยบรอย

แลว นามาทาการตกแตงดวยสบนเคลอบ เชน การเขยนลวดลายแบบตางๆ และการใชรปลอกตด

(10) การเผาสบนเคลอบ (Overglaze firing) เปนการนาผลตภณฑเซรามกทเขยนสบนเคลอบ หรอ

การใชรปลอกสบนเคลอบทตดผลตภณฑเรยบรอยแลว มาเผาอกครงเพอใหสเขยนและรปลอกทตดผลตภณฑ

ตดแนนไมหลดออก การเผาใชอณหภมประมาณ 800-900 องศาเซลเซยส

12

(11) การตรวจสอบคณภาพผลตภณฑ เปนกระบวนการตรวจสอบผลตภณฑเซรามกเพอใหได

มาตรฐานตามเกณฑทกาหนด และตรงตามความตองการของลกคา เชน การทดสอบสมบตทางเคมและฟสกส

รปทรง ขนาด ความสวยงาม และการไมมรองรอยตาหน หรอความเสยหายใดๆ สวนใหญโรงงานอตสาหกรรม

มกคดเกรดผลตภณฑเซรามกเปน 4 เกรด คอ เกรด A เกรด B เกรด C และของเสย ซงราคาจาหนายขนอยกบ

คณภาพของผลตภณฑนนๆ (ศนยพฒนาอตสาหกรรมเซรามก จงหวดลาปาง, 2558)

ภาพท 7 แผนผงแสดงกระบวนการผลตเซรามกในขนตอนตางๆ

(ทมา : สมศกด, 2549) 13

ทงน อตสาหกรรมเซรามกเปนอตสาหกรรมทมความหลากหลายของผประกอบการในกลมผลตภณฑ

ตางๆ และความหลากหลายของเทคโนโลยทใชในการผลต ซงสามารถสรปกระบวนการผลตเซรามกใน

ภาพรวมของทกกลมผลตภณฑไดดงภาพท 8 (มลนธสถาบนสงแวดลอมไทย, 2555)

ภาพท 8 กระบวนการผลตเซรามกในภาพรวม

(ทมา : มลนธสถาบนสงแวดลอมไทย, 2555)

5. อตสาหกรรมเซรามกในประเทศไทย (ศนยพฒนาอตสาหกรรมเซรามก จงหวดลาปาง, 2557)

อตสาหกรรมเซรามกเปนอตสาหกรรมทมความสาคญตอเศรษฐกจของประเทศไทย และเปน

อตสาหกรรมพนฐานรองรบอตสาหกรรมอนๆ เชน อตสาหกรรมกอสราง อตสาหกรรมไฟฟา อตสาหกรรม

รถยนต อตสาหกรรมผลตภณฑสาหรบผบรโภค และอตสาหกรรมอเลกทรอนกสและคอมพวเตอร เปนตน

การผลตจะใชวตถดบภายในประเทศเปนสวนใหญ และใชแรงงานจานวนมาก ทาใหเปนแหลงสรางอาชพสราง

รายไดทดใหกบคนในทองถน รวมถงสรางรายไดมลคาสงใหกบประเทศจากการสงออกดวย อตสาหกรรม

เซรามกของไทยแบงออกเปน 5 กลม ไดแก เครองสขภณฑ กระเบอง เครองใชบนโตะอาหาร ของชารวยและ

เครองประดบ และลกถวยไฟฟา การผลตมทงแบบอตสาหกรรมขนาดใหญ และแบบวสาหกจขนาดกลางและ

ขนาดยอม (SMEs) และวสาหกจชมชน โดยการผลตเครองสขภณฑ กระเบอง เครองใชบนโตะอาหาร จะเปน

14

จงหวด จานวนโรงงาน จงหวด จานวนโรงงาน

1. ราชบร 68 8. ระยอง 10

2. สระบร 42 9. นนทบร 8

3. สมทรสาคร 39 10. สพรรณบร 3

4. นครปฐม 27 11. ลพบร 2

5. กรงเทพมหานคร 22 12. สงหบร 2

6. ชลบร 21 13. ชยนาท 2

7. ปทมธาน 13 14. สมทรสงคราม 1


1. นครราชสมา 8 4. ยะลา 2

2. นครศรธรรมราช 6 5. นราธวาส 1

3. ขอนแกน 4


1. ลาปาง 201 5. เชยงราย 2

2. เชยงใหม 26 6. ลาพน 1

3. ตาก 6 7. แพร 1

4. นครสวรรค 6

การผลตแบบอตสาหกรรมขนาดใหญ มการใชเครองจกรและเทคโนโลยททนสมย สวนการผลตของชารวย

และเครองประดบ มกเปนการผลตแบบ SMEs และวสาหกจชมชน มการใชภมปญญาชาวบานในกระบวน

การผลต (วรรณา, 2553)

จากขอมลโรงงานอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม พบวา โรงงานอตสาหกรรมเซรามกทเปด

ดาเนนการทวประเทศมจานวนทงหมดประมาณ 530 โรงงาน (ศนยพฒนาอตสาหกรรมเซรามก จงหวดลาปาง,

2554) แหลงผลตอตสาหกรรมเซรามกทสาคญของประเทศไทยกระจายอยในภมภาคตางๆ (ตารางท 2-4)

ตารางท 2 จานวนโรงงานเซรามกในภาคเหนอ

ตารางท 3 จานวนโรงงานเซรามกในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใต

ตารางท 4 จานวนโรงงานเซรามกในภาคกลาง

(ทมา : ศนยพฒนาอตสาหกรรมเซรามก, 2554 ขอมล ณ วนท 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2554)

15

โดยแหลงผลตอตสาหกรรมเซรามกทสาคญทสดของประเทศไทยอยในจงหวดลาปาง เนองจากจงหวด

ลาปางมทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ มวตถดบสาหรบใชในการผลตเซรามก เชน ดนขาว และดนเหนยว

จานวนมาก โรงงานอตสาหกรรมเซรามกในจงหวดลาปางมประมาณ 200 โรงงาน มแรงงานประมาณ 10,000

คน สวนใหญรอยละ 80 เปนอตสาหกรรมขนาดเลก และอตสาหกรรมขนาดครวเรอน สาหรบโรงงาน

อตสาหกรรมขนาดกลางจะเนนการผลตเพอจาหนายภายในประเทศ สวนโรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญจะม

การผลตและจาหนายทงในประเทศและตางประเทศ ผลตภณฑเซรามกทผลตจากจงหวดลาปางมหลากหลาย

ประเภท ไดแก สนคาเครองใชบนโตะอาหาร ผลตภณฑตกแตงประดบสวน ผลตภณฑสาหรบงานกอสราง

ผลตภณฑประเภทตกตาโชว ของประดบและของชารวย แตทโดดเดนและเปนเอกลกษณของจงหวดลาปาง คอ

ชามตราไกลาปาง (ภาพท 9) (สานกงานพาณชยจงหวดลาปาง, 2558)

(ทมา : สมาคมเครองปนดนเผาลาปาง, 2558) (ทมา : สานกงานพาณชยจงหวดลาปาง, 2558)

ภาพท 9 ผลตภณฑเซรามกของจงหวดลาปาง

6. ปญหาทมกพบในผลตภณฑเซรามก (วสนต, 2549)

อตสาหกรรมเซรามกในประเทศไทยมากกวารอยละ 90 เปนการผลตแบบ SMEs และวสาหกจชมชน

กระบวนการผลตมกสบทอดภมปญญาชาวบานมาตงแตบรรพบรษ ทาใหผประกอบเซรามกขาดความรในดาน

เทคโนโลยการผลตและการควบคมคณภาพของผลตภณฑ สงผลใหเกดการสญเสยของผลตภณฑเปนจานวน

มาก สนคาทผลตไดมคณภาพตา ไมผานการรบรอง มผช. รวมทง ยงขาดโอกาสทางการตลาดดวย โดยปญหาท

พบในการผลตเซรามก สามารถสรปดงน

(1) ปญหาดานบคลากร การผลตเซรามกของชาวบานในชมชนตางๆ เปนแบบภมปญญาชาวบาน เชน

การปนหมอ ไห โอง ครก เปนตน วสดอปกรณทใชกเปนแบบเรยบงาย ดดแปลงจากสงของภายในชมชน แต

กลมคนเหลานไมเคยไดรบการฝกอบรมความรทางดานการผลตและเทคนคทางศลปะตางๆ ทาใหขาดความร

ทกษะ และความชานาญในการผลต สงผลใหการพฒนาเทคโนโลยเซรามกของชมชนเปนไปไดชา รวมไปถง

การขาดแคลนแรงงานการผลตจานวนมากดวย

16

(2) ปญหาดานเทคโนโลยการผลต การผลตเซรามกในชมชนมกระบวนการผลตทความแตกตางจาก

โรงงานอตสาหกรรมโดยสนเชง เนองจากชาวบานจะใชภมปญญาทสงสมมาจากคนรนกอน เปนวธงายๆ ไม

ซบซอน หรอเรยกวา เทคโนโลยระดบชาวบาน ซงอาจไมเปนไปตามมาตรฐานทกาหนด ทาใหผลตภณฑ

เซรามกทไดมคณภาพตากวาผลตภณฑทผลตจากโรงงานอตสาหกรรม ทจะใชเทคโนโลยการผลตระดบสง

ทนสมย และไดมาตรฐานตามทกาหนด

(3) ปญหาดานการตลาด อตสาหกรรมเซรามกของประเทศไทยมตลาดภายในประเทศทคอนขางจากด

จงจาเปนตองพงพาการสงออกเปนสาคญ โดยตลาดสงออกหลก ไดแก ประเทศสหรฐอเมรกา สหภาพยโรป

และญปน แตปจจบนการสงออกผลตภณฑเซรามกของไทยประสบปญหา เนองจากมคแขงทางการคาทสาคญ

อยางประเทศจนทสามารถผลตสนคาไดตรงตามความตองการของตลาดในราคาทถกกวา สงผลใหมลคา

การสงออกของผลตภณฑเซรามกชะลอตวลง (วนต, 2555)

นอกจากน บางชนชนอาจประสบปญหาดานอนๆ เชน ขาดแคลนเงนทน ขาดการสงเสรมและ

สนบสนนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของภายในชนชน และขาดแคลนวตถดบทมคณภาพ เปนตน

7. การแกไขปญหาและพฒนาผลตภณฑเซรามก

กรมวทยาศาสตรบรการ ไดจดทาโครงการพฒนาศกยภาพผประกอบการเซรามก ในพนทภาคเหนอ

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง และภาคใต โดยรวมมอกบสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหง

ประเทศไทย และหนวยงานในพนท ไดแก สานกงานอตสาหกรรมจงหวด สานกงานพฒนาชมชนจงหวด

วฒนธรรมจงหวด และสถาบนการศกษา มงเนนการนาองคความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไปถายทอด

ใหแกผประกอบการระดบ SMEs และวสาหกจชมชน เพอนาไปพฒนากระบวนการผลต พฒนาคณภาพสนคา

และผลกดนใหผประกอบการนาสนคาเซรามกเขาสกระบวนการขอรบรบรอง มผช. รวมถงพฒนารปแบบสนคา

ใหม เพอขยายโอกาสทางการตลาดใหสามารถแขงขนกบคแขงในตลาดอาเซยนและตลาดโลก (สานก

เทคโนโลยชมชน, 2557) โดยการดาเนนงานในโครงการพฒนาศกยภาพผประกอบการเซรามกระหวาง

ปงบประมาณ 2557-2559 มรายละเอยด ดงน

7.1 ปงบประมาณ 2557 (กรมวทยาศาสตรบรการ, 2557)

(1) สารวจปญหาและความตองการของผประกอบการ ในพนทตางๆ (ภาพท 10)

วนท 14-17 ตลาคม พ.ศ. 2556 ณ จงหวดนครราชสมา อดรธาน มหาสารคาม สกลนคร

และหนองบวลาภ

วนท 16-19 ตลาคม พ.ศ. 2556 ณ จงหวดพษณโลก เชยงใหม ลาพน และพะเยา

วนท 15 พฤศจกายน พ.ศ. 2556 ณ จงหวดสมทรปราการ สมทรสาคร ชยนาท และอางทอง

17

ภาพท 10 การลงพนทสารวจปญหาและความตองการของผประกอบการเซรามก

(2) การฝกอบรมใหกลมผประกอบการทกรมวทยาศาสตรบรการ ไดลงพนทในภาคตางๆ

(2.1) ภาคเหนอ ประกอบดวย

• วนท 25-26 ตลาคม พ.ศ. 2556 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การพฒนาผลตภณฑ

ขนรปโดยการหลอน าดน ควบคมคณภาพวตถดบ และจดการกระบวนการผลตเซรามก” ใหแก กลม

ประตมากรรม ดนเผาบานปาตาล ตาบลสนผกหวาน อาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม พบวา ผประกอบการ

ไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 46 ราย และเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช. จานวน 2 ผลตภณฑ คอ

เครองปนดนเผาเขยนลาย และ เครองปนดนเผา (ภาพท 11)

ภาพท 11 อบรมเชงปฏบตการ เรอง การพฒนาผลตภณฑขนรปโดยการหลอนาดน ควบคมคณภาพวตถดบ

และจดการกระบวนการผลตเซรามก ในพนทจงหวดเชยงใหม

(ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2557)

• วนท 25-27 ธนวาคม พ.ศ. 2556 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การขนรปโดย

การหลอแบบและการปนตนแบบ” ใหแก กลมปนหมอบานสนเหมอง ตาบลหนองลอง อาเภอเวยงหนองลอง

จงหวดลาพน พบวา ผประกอบการไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 38 ราย (ภาพท 12)

• วนท 25-27 ธนวาคม พ.ศ. 2556 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การตกแตงสและ

การเพมประสทธภาพการเผา” ใหแก กลมปนซะปะดงหลวง ตาบลวงผาง อาเภอเวยงหนองลอง จงหวดลาพน

พบวา ผประกอบการไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 28 ราย และเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช.

จานวน 3 ผลตภณฑ คอ ตกตาปนเขยนลาย ตกตาปน และแจกนเขยนลาย (ภาพท 12)


18

ภาพท 12 อบรมเชงปฏบตการ เรอง การขนรปโดยการหลอแบบและการปนตนแบบ (A) และ

เรอง การตกแตงสและการเพมประสทธภาพการเผา (B และ C) ในพนทจงหวดลาพน


• วนท 10-13 กมภาพนธ พ.ศ. 2557 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การขนรปและ

การตกแตงส” ใหแก กลมเซรามกสสองแคว ตาบลวดจนทร อาเภอเมอง จงหวดพษณโลก พบวา ผประกอบการ

ไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 27 ราย และเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช. จานวน 3 ผลตภณฑ คอ

ผลตภณฑดนเผา ผลตภณฑดนเผาเขยนลาย และเครองปนดนเผาเออรเทนแวร (ภาพท 13)

• วนท 25-27 กมภาพนธ พ.ศ. 2557 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การทาผลตภณฑ

เซรามก” ใหแก กลมผลตเครองถวยชามสนกาแพง ตาบลออนใต อาเภอสนกาแพง จงหวดเชยงใหม พบวา

ผประกอบการไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 28 ราย (ภาพท 13)

• วนท 20-22 มนาคม พ.ศ. 2557 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การตกแตงและการทา

สเพอเพมมลคาผลตภณฑ” ใหแก กลมเครองปนดนเผาบานเหมองกง ตาบลหนองควาย อาเภอหางดง จงหวด

เชยงใหม พบวา ผประกอบการไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 27 ราย และขอรบรอง มผช. จานวน 2

ผลตภณฑ (ภาพท 13)

อบรมเชงปฏบตการ เรอง การขนรปและการตกแตงส ในพนทจงหวดพษณโลก

อบรมเชงปฏบตการ เรอง การทาผลตภณฑเซรามก ในพนทจงหวดเชยงใหม

A B

C

19

อบรมเชงปฏบตการ เรอง การตกแตงและการทาสเพอเพมมลคาผลตภณฑ

ในพนทจงหวดเชยงใหม

ภาพท 13 อบรมเชงปฏบตการใหแกผประกอบการในพนทจงหวดพษณโลก และเชยงใหม


(2.2) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประกอบดวย

• วนท 11-12 พฤศจกายน พ.ศ. 2556 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การตกแตงและ

การทาสเพอเพมมลคาผลตภณฑ” และ วนท 7-8 มนาคม พ.ศ. 2557 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง

“การออกแบบการจดการกระบวนการผลตเซรามก และการสงเสรมการตลาดและทดลองตลาด” ใหแก กลม

เครองปนดนเผาบานกลาง ตาบลโนนตาล อาเภอทาอเทน จงหวดนครพนม พบวา ผประกอบการไดรบ

การถายทอดเทคโนโลยจานวน 61 ราย และเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช. จานวน 4 ผลตภณฑ คอ

ผลตภณฑดนเผา ผลตภณฑดนเผาเขยนลาย เครองปนดนเผาเออรเทนแวร และเครองปนดนเผาสโตนแวร

(ภาพท 14)

ภาพท 14 อบรมเชงปฏบตการ เรอง การตกแตงและการทาสเพอเพมมลคาผลตภณฑ (A) และ

เรอง การออกแบบ การจดการกระบวนการผลตเซรามก และการสงเสรมการตลาด

และทดลองตลาด (B-D) ในพนทจงหวดนครพนม


A B

C

D

20

• วนท 17-19 ธนวาคม พ.ศ. 2556 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การพฒนาผลตภณฑ

ของทระลกขนาดเลกอตลกษณบานหมอ” ใหแก กลมเครองปนดนเผาบานหมอ ตาบลเขวา อาเภอเมอง จงหวด

มหาสารคาม พบวา ผประกอบการไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 41 ราย และเขาสกระบวนการขอ

รบรอง มผช. จานวน 7 ผลตภณฑ คอ เครองปนดนเผาเออรเทนแวร (ภาพท 15)

• วนท 6-7 มกราคม พ.ศ. 2557 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “เทคนคการผลต

ผลตภณฑของทระลกใหไดคณภาพ” ใหแก กลมผประกอบการเครองปนดนเผาดานเกวยน ตาบลดานเกวยน

อาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา พบวา ผประกอบการไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 49 ราย และเขาส

กระบวนการขอรบรอง มผช. จานวน 10 ผลตภณฑ คอ เครองปนดนเผาเออรเทนแวร (ภาพท 15)

• วนท 15-19 พฤษภาคม พ.ศ. 2557 ลงพนทใหคาปรกษา แนะนา และฝกอบรม ทดลอง

การผลตผลตภณฑเซรามก ใหแก กลมเครองปนดนเผาบานเบญจรงคแกลลอร ตาบลโครกพระ อาเภอ

กนทรวชย จงหวดมหาสารคาม กลมแมบานเกษตรกรบานเชยงกาวหนา ตาบลบานเชยง อาเภอหนองหาน

จงหวดอดรธาน กลมปนหมอเขยนลายไหบานเชยง ตาบลบานเชยง อาเภอหนองหาน จงหวดอดรธาน และ

กลมเครองปนดนเผาบานเชยงเครอ ตาบลเชยงเครอ อาเภอเมอง จงหวดสกลนคร พบวา ผประกอบการไดรบ

การถายทอดเทคโนโลยจานวน 16 ราย (ภาพท 16)


A B

C

D


ภาพท 15 อบรมเชงปฏบตการ เรอง การพฒนาผลตภณฑของทระลกขนาดเลกอตลกษณบานหมอ (A-B) และ เรอง

เทคนคการผลตผลตภณฑของทระลกใหไดคณภาพ (C-D) ในพนทจงหวดมหาสารคาม และนครราชสมา ตามลาดบ

ภาพท 16 ใหคาปรกษา แนะนา และฝกอบรม ทดลองการผลตผลตภณฑเซรามก

ในพนทจงหวดมหาสารคาม อดรธาน และสกลนคร


21

(2.3) ภาคกลาง ประกอบดวย

• วนท 2-4 ธนวาคม พ.ศ. 2556 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การตกแตงสผลตภณฑ

ตกตาเซรามก” ใหแก กลมชยนาทเซรามก ตาบลชยนาท อาเภอเมอง จงหวดชยนาท พบวา ผประกอบการไดรบ


ตกตาชาววง (ชาย-หญง) (ภาพท 17)

• วนท 16-18 ธนวาคม พ.ศ. 2556 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การออกแบบและ

พฒนากระบวนการผลตเซรามก” และ วนท 24-26 กมภาพนธ พ.ศ. 2557 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง

“การออกแบบ การจดการกระบวนการผลตเซรามก และการสงเสรมการตลาดและทดลองตลาด” ใหแก

กลมเครองปนดนเผาบานมอญ จงหวดนครสวรรค พบวา ผประกอบการไดรบการถายทอดเทคโนโลย

จานวน 32 ราย และเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช. จานวน 1 ผลตภณฑ คอ เครองปนดนเผาเออรเทนแวร

(ภาพท 18)

• วนท 24-27 กมภาพนธ พ.ศ. 2557 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การพฒนา

ผลตภณฑตกตาชาววง” ใหแก ศนยตกตาชาววงบานบางเสดจ ตาบลบางเสดจ อาเภอปาโมก จงหวดอางทอง

พบวา ผประกอบการไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 34 ราย และเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช.

จานวน 2 ผลตภณฑ คอ ตกตาชาววงแบบดงเดม และตกตาชาววงแบบสมยนยม (ภาพท 19)

ภาพท 17 อบรมเชงปฏบตการ เรอง การตกแตงสผลตภณฑตกตาเซรามก ในพนทจงหวดชยนาท


ภาพท 18 อบรมเชงปฏบตการ เรอง การออกแบบและพฒนากระบวนการผลตเซรามก และ เรอง การออกแบบ

การจดการกระบวนการผลตเซรามก และการสงเสรมการตลาดและทดลองตลาด ในพนทจงหวดนครสวรรค


22


(2.4) ภาคใต ประกอบดวย

• วนท 30-31 ตลาคม พ.ศ. 2556 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง “การออกแบบและ

พฒนากระบวนการผลตเซรามก” และ วนท 3-5 มนาคม พ.ศ. 2557 การอบรมเชงปฏบตการ เรอง

“การออกแบบ การจดการกระบวนการผลตเซรามก และการสงเสรมการตลาดและทดลองตลาด” ใหแก

กลมเซรามกบานหาดสมแปน ตาบลหาดสมแปน อาเภอเมอง จงหวดระนอง พบวา ผประกอบการไดรบ


เครองปนดนเผา สโตนแวร (ภาพท 20)

จากการดาเนนงาน พบวา ผประกอบการเซรามกไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 471 ราย และสนคา

เซรามกไดรบการผลกดนใหเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช. จานวน 35 ผลตภณฑ (ขอมล ณ วนท 30

กนยายน พ.ศ. 2557)


(1) ลงพนทสารวจปญหา ความตองการ และแนวทางแกไขแกผประกอบการ

• สารวจปญหาในพนทจงหวดเชยงใหม พบวา ผประกอบการกลมเครองปนดนเผา

บานกวน ตาบลหารแกว อาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม (ภาพท 21) ตองการผลตภณฑรปแบบใหมพรอมบรรจ

ภณฑ และตองการเทคนคการตกแตงและทาสเพอเพมมลคาผลตภณฑ โดยแนวทางแกไขปญหาคอ จดทาแผน

ฝกอบรม หลกสตร เทคนคการตกแตงและทาสเพอเพมมลคาผลตภณฑ ในปงบประมาณ 2559

ภาพท 19 อบรมเชงปฏบตการ เรอง การพฒนาผลตภณฑตกตาชาววง ในพนทจงหวดอางทอง


ภาพท 20 อบรมเชงปฏบตการ เรอง การออกแบบและพฒนากระบวนการผลตเซรามก (A) และ เรอง การออกแบบ

การจดการกระบวนการผลตเซรามก และการสงเสรมการตลาดและทดลองตลาด (B-C) ในพนทจงหวดระนอง

A

B

C

23

B

• สารวจปญหาในพนทจงหวดนครศรธรรมราช พบวา ผประกอบการกลมเครองปน

ดนเผาบานมะยง ตาบลโพธทอง อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช (ภาพท 21) ตองการเทคนคการตกแตง

ลวดลาย เพอพฒนาผลตภณฑรปใหม และขาดเทคนคการทาสผลตภณฑเพอเพมมลคา โดยแนวทางแกไข

ปญหาคอ จดทาแผนฝกอบรม หลกสตร เทคนคการตกแตงและทาสเพอเพมมลคาผลตภณฑ ในปงบประมาณ

2559

(2) ฝกอบรมเชงปฏบตการ/สมมนา/ถายทอดเทคโนโลย

• วนท 27 ตลาคม พ.ศ. 2557 ฝกอบรม หลกสตร “การพฒนาคณภาพผลตภณฑ OTOP

ประเภทของใช ของประดบ และของทระลก” ใหแกกลมผประกอบการเซรามกในพนทจงหวดขอนแกน

(ภาพท 22)

• วนท 19-20 พฤศจกายน พ.ศ. 2557 ฝกอบรม หลกสตร “การพฒนาผลตภณฑ

เซรามก” ใหแกกลมเครองปนดนเผาดานเกวยน ตาบลดานเกวยน อาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมา (ภาพท 22)


A B

C D

ภาพท 21 ลงพนทสารวจปญหา ความตองการ และแนวทางแกไขแกผประกอบการในพนท

จงหวดเชยงใหม (A-B) และจงหวดนครศรธรรมราช (C-D)


A C

ภาพท 22 จดฝกอบรม หลกสตร การพฒนาคณภาพผลตภณฑ OTOP ประเภทของใช ของประดบ และของ

ทระลก ในพนทจงหวดขอนแกน (A) และการพฒนาผลตภณฑเซรามก ในพนทจงหวดนครราชสมา (B-C)


24


เซรามก ครงท 3” ใหแกกลมปนซะปะดงหลวง ตาบลวงผาง อาเภอเวยงหนองลอง จงหวดลาพน (ภาพท 23)

• วนท 30 พฤศจกายน-1 ธนวาคม พ.ศ. 2557 ฝกอบรม หลกสตร “การพฒนาผลตภณฑ

เซรามก ครงท 2” ใหแกกลมเครองปนดนเผาบานหมอ ตาบลเขวา อาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม (ภาพท 23)

• วนท 27-28 มกราคม พ.ศ. 2558 ฝกอบรม หลกสตร “การตกแตงและการทาส

ผลตภณฑเพอเพมมลคา” ใหแกกลมแมบานเกษตรกรบานเชยงกาวหนา ตาบลบานเชยง อาเภอหนองหาน

จงหวดอดรธาน (ภาพท 24)

• วนท 27-28 มกราคม พ.ศ. 2558 ฝกอบรม หลกสตร “การตกแตงและการทาสเพอ

เพมมลคาผลตภณฑ ครงท 2” ใหแกวสาหกจชมชนกลมหตถกรรมเครองปนดนเผาบานเหมองกง ตาบล

หนองควาย อาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม (ภาพท 24)

A B

ภาพท 23 จดฝกอบรม หลกสตร การพฒนาผลตภณฑเซรามก ครงท 3 ในพนทจงหวดลาพน (A)

และการพฒนาผลตภณฑเซรามก ครงท 2 ในพนทจงหวดมหาสารคาม (B)


ภาพท 24 จดฝกอบรม หลกสตร การตกแตงและการทาสผลตภณฑเพอเพมมลคา ในพนทจงหวดอดรธาน (A)

และการตกแตงและการทาสเพอเพมมลคาผลตภณฑ ครงท 2 ในพนทจงหวดเชยงใหม (B)

A B


25

B

• วนท 4-5 สงหาคม พ.ศ. 2558 ฝกอบรม หลกสตร “การพฒนาผลตภณฑเซรามกเพอ

การรบรองมาตรฐาน” ใหแกกลมเฮอนปฏมา ตาบลแมปม อาเภอเมอง จงหวดพะเยา (ภาพท 25)

• วนท 5-6 สงหาคม พ.ศ. 2558 ฝกอบรม หลกสตร “การตกแตงและการทาสผลตภณฑ

เพอเพมมลคา” ใหแกกลมเครองปนดนเผาบานกวน ตาบลหารแกว อาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม (ภาพท 25)

(3) ใหคาปรกษาเชงลกแกผประกอบการเพอแกปญหาผลตภณฑ

• วนท 1-2 เมษายน พ.ศ. 2558 ใหคาปรกษาเชงลกแกกลมแมบานเกษตรกรบานเชยง

กาวหนา และโรงเรยนบานเชยงวทยา อาเภอหนองหาน จงหวดอดรธาน (ภาพท 26) โดยใหคาแนะนาเกยวกบ

เทคนคการผลตและการตกแตงเพอประหยดเวลาและเพมมลคา ดวยการทาแบบพมพ การขนรปดวยวธการอด

แบบ และการตกแตงชนงานดวยลวดลายบานเชยงทหลากหลาย

• วนท 1-2 เมษายน พ.ศ. 2558 ใหคาปรกษาเชงลกแกกลมเครองปนดนเผาบานหมอ

อาเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม (ภาพท 26) โดยใหคาแนะนาเกยวกบเทคนคการผลตและการตกแตงเพอ

ประหยดเวลาและเพมมลคา ดวยการขนรปชนงานขนาดเลกดวยวธการอด และการตกแตงชนงานดงเดมดวยส

ภาพท 25 จดฝกอบรม หลกสตร การพฒนาผลตภณฑเซรามกเพอการรบรองมาตรฐาน ในพนทจงหวด

พะเยา (A) และการตกแตงและการทาสผลตภณฑเพอเพมมลคา ในพนทจงหวดเชยงใหม (B-C)


A C

ภาพท 26 ใหคาปรกษาเชงลกแกผประกอบการเพอแกปญหาผลตภณฑ

ในพนทจงหวดอดรธาน (A-B) และพนทจงหวดมหาสารคาม (C-D)


A B

C

D

26

• วนท 10 มถนายน พ.ศ. 2558 ใหคาปรกษาเชงลกแกกลมเซรามกสองแคว อาเภอเมอง

จงหวดพษณโลก (ภาพท 27) โดยใหคาแนะนาเกยวกบการตกแตงส ซงใหคานงถงเรองแสงเงา เพอให

ผลตภณฑมความสวยงามมากขน

• วนท 11 มถนายน พ.ศ. 2558 ใหคาปรกษาเชงลกแกกลมปนซะปะดงหลวง

อาเภอเวยงหนองลอง จงหวดลาพน (ภาพท 27) โดยใหคาแนะนาเกยวกบการปนตกตาชาวเหนอ เนนเรอง

สดสวน และความออนชอย รวมถงผลกดนใหผประกอบการยนขอรบรอง มผช.

• วนท 12 มถนายน พ.ศ. 2558 ใหคาปรกษาเชงลกแกกลมเครองปนดนเผาบาน

เหมองกง อาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม (ภาพท 28) โดยใหคาแนะนาเกยวกบการผลกดนผประกอบการใหยน

ขอรบรอง มผช.

• วนท 24 มถนายน พ.ศ. 2558 ใหคาปรกษาเชงลกแกกลมสตลดนเผา อาเภอเมอง

จงหวดสตล (ภาพท 28) โดยใหคาแนะนาเกยวกบการปรบปรงเตาเผา และการบารงรกษาเตา เพอใหสามารถใช

เตาไดอยางมประสทธภาพมากขน

• วนท 15-16 กรกฎาคม พ.ศ. 2558 ใหคาปรกษาเชงลกแกกลมเครองปนดนเผา

บานกลาง อาเภอทาอเทน จงหวดนครพนม (ภาพท 28) โดยใหคาแนะนาเกยวกบการผลกดนผประกอบการให

ยนขอรบรอง มผช.

A B C


ในพนทจงหวดพษณโลก (A-B) และพนทจงหวดลาพน (C) (ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2558)


ในพนทจงหวดเชยงใหม (A) จงหวดสตล (B) และจงหวดนครพนม (C) (ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2558)

B A C

27

จากการดาเนนงาน พบวา ผประกอบการเซรามกไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 315 ราย

และสนคาเซรามกไดรบการผลกดนใหเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช. จานวน 22 ผลตภณฑ (ขอมล ณ

วนท 30 กนยายน พ.ศ. 2558)


(1) การสารวจขอมลผประกอบการ ระหวางวนท 9-10 พฤศจกายน พ.ศ. 2558 ในพนทตางๆ

• ผประกอบการกลมเฮอนปฏมา ตาบลแมปม อาเภอเมอง จงหวดพะเยา ผลตภณฑ

ทผลต คอ ชดถวยชา กาแฟ สไตลญปน (ภาพท 29)

• ผประกอบการกลมพญาดน ตาบลแมปม อาเภอเมอง จงหวดพะเยา ผลตภณฑท

ผลต คอ เชงเทยน ตกตาดนเผา (ภาพท 29)

• ผประกอบการกลมกระถางสนนทา ตาบลดอกคาใต อาเภอดอกคาใต จงหวดพะเยา

ผลตภณฑทผลต คอ กระถาง อาง ขนรปดวยแปนหมน (ภาพท 29)

• ผประกอบการศนยหตถกรรมเตาลงศร ตาบลบานโปง อาเภอเวยงปาเปา จงหวด

เชยงราย ผลตภณฑทผลต คอ จาน ชาม ตกตา อางลางมอ ลวดลายเวยงกาหลง (ภาพท 30)

• ผประกอบการกลมเครองปนดนเผาบานโปงเทว ตาบลบานโปง อาเภอเวยงปาเปา

จงหวดเชยงราย ผลตภณฑทผลต คอ กระถาง อาง ขนรปดวยแปนหมน (ภาพท 30)

ภาพท 29 สารวจขอมลผประกอบการกลมเฮอนปฏมา (A) กลมพญาดน (B)

และกลมกระถางสนนทา (C) ในพนทจงหวดพะเยา (ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2559)

A C B

ภาพท 30 สารวจขอมลผประกอบการศนยหตถกรรมเตาลงศร (A)

และกลมเครองปนดนเผาบานโปงเทว (B) ในพนทจงหวดเชยงราย


A B

28

(2) การจดฝกอบรมเชงปฏบตการ/สมมนา/ถายทอดเทคโนโลย

• วนท 1-4 พฤศจกายน พ.ศ. 2558 ฝกอบรม หลกสตร “เทคนคการตกแตงสตกตาเพอ

เพมมลคา” ใหแกกลมปนประตมากรรมบานปาตาล ตาบลสนผกหวาน อาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม

(ภาพท 31)

• วนท 15-19 ธนวาคม พ.ศ. 2558 ฝกอบรม หลกสตร “เทคนคการปนแปนหมนและปน

ลอยตว” ใหแกกลมเครองปนดนเผาบานวงถว ตาบลวงชย อาเภอนาพอง จงหวดขอนแกน (ภาพท 31)

• วนท 16-18 ธนวาคม พ.ศ. 2558 ฝกอบรม หลกสตร “การพฒนาผลตภณฑเพอเพม

มลคา” ใหแกศนยหตถกรรมเตาลงศร ตาบลบานโปง อาเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย (ภาพท 32)

• วนท 24-25 ธนวาคม พ.ศ. 2558 ฝกอบรม หลกสตร “เทคนคการแกะลวดลายและ

ตกแตงสเพอเพมมลคาผลตภณฑ” ใหแกกลมเครองปนดนเผาบานมะยง ตาบลโพธทอง อาเภอทาศาลา จงหวด

นครศรธรรมราช (ภาพท 32)

• วนท 20-22 เมษายน พ.ศ. 2558 ฝกอบรม หลกสตร “การปนแปนหมนและ

การตกแตง” ใหแกกลมเครองปนดนเผาบานกวน ตาบลสนหารแกว อาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม (ภาพท 32)

A B

ภาพท 31 ฝกอบรมเชงปฏบตการ หลกสตร เทคนคการตกแตงสตกตาเพอเพมมลคา ในพนทจงหวด

เชยงใหม (A) และเทคนคการปนแปนหมนและแปนลอยตว ในพนทจงหวดขอนแกน (B) (ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2559)

ภาพท 32 ฝกอบรมเชงปฏบตการ หลกสตร การพฒนาผลตภณฑเพอเพมมลคา ในพนทจงหวดเชยงราย (A)

เทคนคการแกะลวดลายและตกแตงสเพอเพมมลคาผลตภณฑ ในพนทจงหวดนครศรธรรมราช (B)

และการปนแปนหมนและการตกแตง ในพนทจงหวดเชยงใหม (C)


A B C

29

(3) การใหคาปรกษาเชงลกแกผประกอบการเพอแกปญหาผลตภณฑ

• วนท 20-23 ตลาคม พ.ศ. 2558 ใหคาปรกษาเชงลกแกกลมเครองปนดนเผาบานหมอ

จงหวดมหาสารคาม กลมหนยดนเผา จงหวดหนองบวลาภ กลมแมบานเกษตรกรบานเชยงกาวหนา กลมแอด

แอนบานเชยง และโรงเรยนบานเชยงวทยา จงหวดอดรธาน (ภาพท 33) โดยผประกอบการตองการพฒนา

ผลตภณฑเครองประดบและถวยกาแฟรปแบบใหม รวมถงตองการวธการขนรปดวยเทคนคใหม แนวทางแกไข

ปญหาคอ ออกแบบผลตภณฑเครองประดบรปแบบตางๆ และถวยกาแฟสไตลญปนใหผประกอบการ และสอน

วธการขนรปดวยเทคนคใหม

• วนท 14-17 กมภาพนธ พ.ศ. 2559 ใหคาปรกษาเชงลกแกกลมเครองปนดนเผา

บานกลาง ตาบลโนนตาล อาเภอทาอเทน จงหวดนครพนม (ภาพท 33) โดยผประกอบการตองการเทคนค

ตกแตงผลตภณฑเพอเพมมลคา การทาแบบพมพและการบารงรกษาเตาเผา แนวทางแกไขปญหาคอ สอนเทคนค

การออกแบบ การรางหรอคดลอกลวดลายลงบนผลตภณฑ และการผสมส เพอนาไปตกแตงใหมความสวยงาม

สอนเทคนคการทาแบบพมพสาหรบจกเกอร และสอนการซอมแซมและการบารงรกษาเตาเผาแกส

• วนท 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2559 ใหคาปรกษาเชงลกแกกลมเครองปนดนเผาบานมะยง

ตาบลโพธทอง อาเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช (ภาพท 34) โดยผประกอบการตองการเทคนค

การตกแตงสเพอเพมมลคาผลตภณฑ แนวทางแกไขปญหาคอ สอนเทคนคการผสมส และการตกแตงสให

มความสวยงามและสมาเสมอ

• วนท 25-26 พฤษภาคม พ.ศ. 2559 ใหคาปรกษาเชงลกแกกลมเซรามกบานหาด

สมแปน ตาบลสมแปน อาเภอเมอง จงหวดระนอง (ภาพท 34) โดยผประกอบการตองการเทคนคการตกแตงส

และการทาแบบพมพปนปลาสเตอรสาหรบจกเกอร แนวทางแกไขปญหาคอ สอนเทคนคการตกแตงสภาพนน

ตา และสอนเทคนคการทาแบบพมพปนปลาสเตอรสาหรบจกเกอร

B A


ในพนทจงหวดมหาสารคาม หนองบวลาภ อดรธาน (A) และจงหวดนครพนม (B)


30

• วนท 15-16 มถนายน พ.ศ. 2559 ใหคาปรกษาเชงลกแกศนยหตถกรรมเตาลงศร

ตาบลบานโปง อาเภอเวยงปาเปา จงหวดเชยงราย (ภาพท 34) โดยผประกอบการตองการการตกแตงลวดลายดวย

รปลอก แนวทางแกไขปญหาคอ สอนเทคนคการทารปลอกและการตกแตงผลตภณฑดวยรปลอก

จากการดาเนนงาน พบวา ผประกอบการเซรามกไดรบการถายทอดเทคโนโลยจานวน 175 ราย

และสนคาเซรามกไดรบการผลกดนใหเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช. จานวน 15 ผลตภณฑ (ขอมล ณ

วนท 30 กนยายน พ.ศ. 2559)

8. บทสรป

เซรามกเปนสนคา OTOP อกชนดหนงทมความสาคญตอเศรษฐกจของประเทศไทย เนองจากการผลต

สวนใหญจะใชวตถดบภายในประเทศ มการใชแรงงานจานวนมาก ทาใหเปนแหลงสรางอาชพของคนใน

ทองถน และสรางรายไดมลคาสงจากการสงออกใหกบประเทศ และยงเปนอตสาหกรรมพนฐานรองรบ

อตสาหกรรมอนๆ มากมาย การผลตมกเปนแบบอตสาหกรรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) และ

วสาหกจชมชน ผประกอบการมกใชภมปญญาชาวบานทสบทอดกนมาในกระบวนการผลต ทาใหประสบ

ปญหาขาดการพฒนาเทคโนโลยการผลต และการควบคมคณภาพของผลตภณฑ สงผลใหผลตภณฑเซรามกท

ไดมคณภาพตา ไมเปนทตองการของตลาด และไมไดรบการรบรอง มผช. กรมวทยาศาสตรบรการ ไดจดทา

โครงการพฒนาศกยภาพผประกอบการเซรามก ในพนทภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง และ

ภาคใต โดยรวมมอกบหนวยงานทเกยวของนาองคความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไปถายทอดใหแก

ผประกอบการ เพอนาไปพฒนากระบวนการผลต พฒนาคณภาพสนคา และผลกดนใหผประกอบการนาสนคา

เซรามกเขาสกระบวนการขอรบรบรอง มผช. เพอขยายโอกาสทางการตลาดทงในประเทศและตางประเทศให

เปนทรจกมากยงขน

A B C


ในพนทจงหวดนครศรธรรมราช (A) จงหวดระนอง (B) และจงหวดเชยงราย (C)


31

เอกสารอางอง

กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. โครงการพฒนากระบวนการผลตเซรามก

เพอรองรบมาตรฐานสากล. โครงการทดสอบสนคา OTOP เพอยกระดบคณภาพสนคาและ

ความปลอดภยของผบรโภค, กรงเทพฯ : บรษท วสตา อนเตอรปรนท จากด, 2559, หนา 116-121.

กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. โครงการพฒนาศกยภาพผประกอบการเซรามก.

โครงการทดสอบสนคา OTOP เพอยกระดบคณภาพสนคาและความปลอดภยของผบรโภค, กรงเทพฯ :

อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง, 2557, หนา 105-110.

กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. โครงการพฒนาศกยภาพผประกอบการเซรามก

เพอการรบรองมาตรฐาน . โครงการทดสอบสนคา OTOP เพอยกระดบคณภาพสนคาและ

ความปลอดภยของผบรโภค, กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง, 2558, หนา 113-119.

ปรดา พมพขาวขา. บทท 1 บทนา. เซรามกส, กรงเทพฯ : สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2535, หนา 1.

(666.4 ป 173 2535)

มลนธสถาบนสงแวดลอมไทย. คมอ Lean Management for Environment สาหรบอตสาหกรรมเซรามก.

[ออนไลน] [อางถงวนท 11 สงหาคม 2558] เขาถงจาก :

http://www.tei.or.th/trainingdow/leanbook/Lean%20for%20Ceramic.pdf

วสนต ธระพทยานนท. การถายทอดเทคโนโลยเซรามกสชมชน. [ออนไลน] [อางถงวนท 11 สงหาคม 2558]

เขาถงจาก : http://lib3.dss.go.th/fulltext/dss_j/2549_54_170_P30_33.pdf

วรรณา ต.แสงจนทร. บทความวทยกระจายเสยงรายการวนนกบวทยาศาสตร ครงท 25 กระจายเสยงจากสถาน

วทยกระจายเสยงแหงประเทศไทย ประจาเดอน มนาคม 2553 เรอง เซรามก : รกษสงแวดลอม.


http://siweb.dss.go.th/dss_doc/fulltext/radio/R25.pdf

วนต สนทรวฒคณ. บทความวทยกระจายเสยงรายการวนนกบวทยาศาสตร ครงท 58 กระจายเสยงจากสถาน

วทยกระจายเสยงแหงประเทศไทย ประจาเดอน ธนวาคม 2555 เรอง “แนวทางการปรบตวเพอ

การผลตเซรามกไทย”. [ออนไลน] [อางถงวนท 3 สงหาคม 2558] เขาถงจาก :

http://siweb.dss.go.th/dss_doc/fulltext/radio/R58.pdf

ศนยพฒนาอตสาหกรรมเซรามก จงหวดลาปาง. ความเปนมาของเซรามกและการผลตเบองตน. [ออนไลน]

[อางถงวนท 3 สงหาคม 2558] เขาถงจาก :

http://ceramiccenter.dip.go.th/LinkClick.aspx?fileticket=Lgit8erPEco%3d&tabid=36

32

ศนยพฒนาอตสาหกรรมเซรามก จงหวดลาปาง. สถานการณอตสาหกรรมเซรามกของประเทศไทย ป 2554.


http://ceramiccenter.dip.go.th/LinkClick.aspx?fileticket=CoPYh6B%2bn0c%3d&tabid=36

ศนยพฒนาอตสาหกรรมเซรามก จงหวดลาปาง. สถานการณอตสาหกรรมเซรามกของประเทศไทย ป 2557.


http://ceramiccenter.dip.go.th/LinkClick.aspx?fileticket=LghbSm6FZO0%3d&tabid=36

สมศกด ชวาลาวณย. บทนา. เซรามกส (Ceramics), กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2549, หนา 1-20.

(666.4 ส 16 2549)

สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. มาตรฐานผลตภณฑชมชน เครองปนดนเผาเออรเทนแวร

มผช.46/2556. [ออนไลน] [อางถงวนท 19 สงหาคม 2558] เขาถงจาก :

http://tcps.tisi.go.th/pub/tcps0046_56 (เครองปนดนเผาเออรเทนแวร).pdf

สานกพฒนาอตสาหกรรมชมชน กรมสงเสรมอตสาหกรรม. การพฒนาคณภาพผลตภณฑ ผลตภณฑเซรามค

เครองปนดนเผา. [ออนไลน] [อางถงวนท 11 สงหาคม 2558] เขาถงจาก :

http://www.dip.go.th/Portals/0/Nusa/เพจ/ผลตภณฑเซรามคและเครองปนดนเผา.pdf

สานกเทคโนโลยชมชน กรมวทยาศาสตรบรการ. กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. ผลตภณฑเซรามก,

กรงเทพฯ : สานก, 2557, หนา 1-22. (วศ ทช 30)

33

Documents

ประมวลสารสนเทศพร้อมใช้ เรื่อง การพัฒนาผลิตภัณฑ์เซรามิกsiweb.dss.go.th/repack/fulltext/IR