IR 40

ประมวลสารสนเทศพรอมใช

เรอง การพฒนาคณภาพถานอดแทง

สานกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กนยายน 2559

IR 40

ประมวลสารสนเทศพรอมใช

เรอง การพฒนาคณภาพถานอดแทง

สานกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กนยายน 2559

คานา

ประมวลสารสนเทศพรอมใช เรอง “การพฒนาคณภาพถานอดแทง” ฉบบน สานกหอสมดและศนย

สารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ ไดจดทาขนภายใตโครงการพฒนาเครอขาย

สารสนเทศดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปดจทล โครงการยอยท 2 โครงการเพมศกยภาพการเขาถง

สารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปแบบ Digital Library กจกรรมยอย 2.5 ประมวลสารสนเทศพรอม

ใช (Information Repackaging) โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรประมวลสารสนเทศพรอมใชนใหผใชไดเขาถง

สารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปแบบทเขาใจไดงายและสะดวกพรอมใช เอกสารประมวลพรอมใช

ฉบบนใหความรเกยวกบความสาคญของถานอดแทง วสดทใชในการผลตถานอดแทง กระบวนการผลตถานอด

แทง คณสมบตของถานอดแทง คณภาพของถานอดแทง ปญหาทเกดจากการผลตถานอดแทง และการแกไข

ปญหาและพฒนาคณภาพถานอดแทง

คณะผจดทาหวงวา ประมวลสารสนเทศพรอมใชฉบบน จะเปนประโยชนตอผใชทสนใจศกษาคนควา

เกยวกบการพฒนาคณภาพถานอดแทง โดยเอกสารฉบบเตมทใชในการเรยบเรยงประมวลสารสนเทศ

พรอมใชฉบบนไดรวบรวม จดเกบ และใหบรการ ณ บรเวณหองอานชน 1 และสามารถดาวนโหลดไดท

http://siweb.dss.go.th/repack/repack_list.asp

ศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย

สานกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย

กนยายน 2559

สารบญ หนา

บทคดยอ 1

คาสาคญ 1

1. บทนา 2

2. ความสาคญของถานอดแทง 2

3. วสดทใชในการผลตถานอดแทง 4

4. กระบวนการผลตถานอดแทง 8

5. คณสมบตของถานอดแทง 12

6. คณภาพของถานอดแทง 13

7. ปญหาทเกดจากการผลตถานอดแทง 15

8. การแกไขปญหาและพฒนาคณภาพถานอดแทง 15

9. บทสรป 22

เอกสารอางอง 23

การพฒนาคณภาพถานอดแทง

บทคดยอ

ถานอดแทง (Charcoal briquette) เปนผลตภณฑทไดจากการนาวตถดบธรรมชาต เชน กะลามะพราว

กะลาปาลม ซงขาวโพด มาเผาจนเปนถาน อาจนามาบดเปนผงหรอเมด แลวอดเปนแทงตามรปทรงทตองการ

หรอนาวตถดบธรรมชาต เชน แกลบ ขเลอย มาอดเปนแทงตามรปทรงทตองการ แลวจงนามาเผาเปนถาน

สาหรบใชในครวเรอนและอตสาหกรรม เพอเปนพลงงานทดแทน ซงถานอดแทงเปนสนคา OTOP อกชนด

หนงทมแนวโนมเปนทตองการเพมขนในอนาคต แตการผลตถานอดแทงมกประสบปญหาดานคณภาพ ไดแก

ถานมลกษณะเปราะ มควนระหวางการตดไฟ มความชนเมอวางทงไวในอณหภมหองทาใหเกดเชอรา จดตดยาก

และระยะเวลาเผาไหมส น กรมวทยาศาสตรบรการไดจดทาโครงการพฒนาคณภาพถานอดแทงและถานผลไม

ดดกลนใหไดรบการรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชน ในพนท 5 จงหวด คอ กรงเทพมหานคร พษณโลก

ลาปาง พะเยา และเชยงราย โดยนาความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไปถายทอดใหแกผประกอบการ

สาหรบนาไปพฒนากระบวนการผลต คณภาพผลตภณฑถานอดแทงและถานผลไมดดกลนจากเศษวสด

เหลอทงทางการเกษตร เพอยกระดบใหไดรบการรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชน เพมมลคาของวสด

และเปนการนาทรพยากรธรรมชาตทมอยมาใชใหเกดประโยชนอยางคมคา รวมถงยงสามารถชวยอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอกทางหนงดวย

คาสาคญ : ถานอดแทง; วสดเหลอทงทางการเกษตร; พลงงานทดแทน

1

การพฒนาคณภาพถานอดแทง

1. บทนา

ปจจบนความตองการใชพลงงานของประชาชนเพมมากขน แตพลงงานภายในประเทศมปรมาณ

นอยลง การหาแหลงพลงงานทดแทนจงเปนสงจาเปนอยางมากสาหรบประเทศไทย รฐบาลมนโยบายและ

แนวทางในการผลตพลงงานทดแทนจากแหลงภายในประเทศ เพอใหมพลงงานเพยงพอกบความตองการของ

ประชาชน และชวยลดผลกระทบตอสงแวดลอม (อจฉรา และคณะ, มปป.) จงมการนาวสดเหลอทงทาง

การเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตรมาใชผลตเชอเพลงในรปของถานอดแทงสาหรบใชในครวเรอนและ

อตสาหกรรม เพอทดแทนพลงงานเชอเพลงจากถานไมและฟน ทมปรมาณลดลงเรอยๆ เนองจากวสดเหลอทง

ทางการเกษตรหลายชนดมคณสมบตทางดานเชอเพลง รวมทง ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมมพชผล

ทางการเกษตรมากมาย ภายหลงจากการเกบเกยวผลผลตจะมเศษวสดเหลอทงทางการเกษตรจานวนมาก เชน

กะลามะพราว ซงขาวโพด แกลบ ฟางขาว ชานออย ลาตนมนสาปะหลง กะลาปาลม และเปลอกผลไม เปนตน

โดยวสดเหลอทงทางการเกษตรเหลานกอนทจะนามาผลตเปนเชอเพลงตองผานกระบวนการแปรรปให

เหมาะสมตามขนตอน คอ การผลตถาน การบดยอย การผสม การอดแทง และการตากแหง แตการผลตถาน

อดแทงมกประสบปญหาดานคณภาพ ไดแก ถานมลกษณะเปราะ มควนระหวางการตดไฟ มความชนเมอวางทง

ไวในอณหภมหองทาใหเกดเชอรา จดตดยาก และระยะเวลาเผาไหมสน (สานกเทคโนโลยชมชน, 2559)

กรมวทยาศาสตรบรการจงไดจดทาโครงการพฒนาคณภาพถานอดแทงและถานผลไมดดกลนใหไดรบ

การรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชน ในพนท 5 จงหวด คอ กรงเทพมหานคร พษณโลก ลาปาง พะเยา และ

เชยงราย โดยนาความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไปถายทอดใหแกผประกอบการ สาหรบนาไปพฒนา

กระบวนการผลต คณภาพผลตภณฑถานอดแทงและถานผลไมดดกลนจากเศษวสดเหลอทงทางการเกษตร เพอ

ยกระดบใหไดรบการรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช.238/2547) เพมมลคาของวสด และเปนการนา

ทรพยากรธรรมชาตทมอยมาใชใหเกดประโยชนอยางคมคา (กรมวทยาศาสตรบรการ, 2558)

2. ความสาคญของถานอดแทง

พลงงานเปนปจจยหนงทมความสาคญตอการดาเนนชวตในปจจบน โดยเฉพาะพลงงานเชอเพลงม

ปรมาณการใชเพมสงขน ถานและฟนเปนพลงงานเชอเพลงชนดหนงทนยมใชกนมากในครวเรอนและธรกจ

รานอาหารสาหรบประกอบอาหารประเภทปง ยาง แตเนองจากทรพยากรปาไมในประเทศมปรมาณลดลง จงม

การนาเศษวสดเหลอใชทางการเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตรมาผลตเปนเชอเพลงในรปแบบของ

ถานอดแทง เพอใชเปนพลงงานทดแทนทอาจหมดไปในอนาคต และชวยอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมใหคงอยสบไป รายละเอยดเกยวกบถานอดแทง มดงน

2

2.1 ถานอดแทงคออะไร

เชอเพลงอดแทงเปนการนาวสดเหลอใชทางการเกษตรตางๆ มาอดเปนแทง เพอเพมความหนาแนนของ

เชอเพลงจากวตถดบทมขนาดเลก ทาใหชวยแกไขปญหาการกาจดวสดเหลอทง และเชอเพลงอดแทงยงเพม

ปรมาณความรอนตอหนวยปรมาตร สามารถนาไปใชเปนเชอเพลงทดแทนในครวเรอนและอตสาหกรรมไดเปน

อยางด โดยเชอเพลงอดแทงแบงออกเปน 2 ประเภท คอ เชอเพลงเขยว (Green fuel) และถานอดแทง (Charcoal

briquette) (ฐตมา, 2555)

2.2 ความหมายของถานอดแทง

ถานอดแทง (Charcoal briquette) หมายถง ผลตภณฑทไดจากการนาวตถดบธรรมชาต เชน

กะลามะพราว กะลาปาลม ซงขาวโพด มาเผาจนเปนถาน อาจนามาบดเปนผงหรอเมด แลวอดเปนแทงตาม

รปทรงทตองการ หรอนาวตถดบธรรมชาต เชน แกลบ ขเลอย มาอดเปนแทงตามรปทรงทตองการ แลวจงนามา

เผาเปนถาน (สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม, 2547) ถานอดแทงเปนสนคา OTOP ทสาคญอกชนด

หนงของประเทศ มมาตรฐานผลตภณฑชมชนถานอดแทง (มผช.238/2547) เพอกาหนดคณภาพของผลตภณฑ

ราคาของถานอดแทงจะขนอยกบชนดของวสดทใชผลตถานอดแทง ราคาทวไปประมาณกโลกรมละ 15-20

บาท (อกฤษฏ, 2551) ซงอาจจะดแพงกวาถานไมทวไป ราคากโลกรมละไมเกน 10 บาท แตถาเปรยบเทยบกบ

คณภาพและระยะเวลาการเผาไหม ถอวาถานอดแทงมประสทธภาพคมคากวาถานไม (ภาพท 1)

2.3 ประโยชนจากถานอดแทง

ถานอดแทงมประโยชนในหลายๆ ดาน (ภาพท 2)ไดแก

ใชเปนเชอเพลงทดแทนฟนและถานในการใหความรอน สาหรบใชในครวเรอน และในภาค

อตสาหกรรม

เปนการเพมมลคาวสดและผลผลตทางการเกษตร

ลดคาใชจาย ประหยดเงน เวลา และแรงงาน

เปนการนาวสดทเหลอใชทางการเกษตรมาใชประโยชนอยางคมคา และมประสทธภาพสงสด

ภาพท 1 ถานอดแทงทผลตจากวตถดบธรรมชาต

(ทมา : http://ditp.go.th/more_news_ditp.php?filename=rule_goods&cate=189)

3

ลดปรมาณขยะ

ลดการบกรก ทาลายปาไม

ชวยอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สงผลตอการลดภาวะโลกรอน

3. วสดทใชในการผลตถานอดแทง

วตถดบจากธรรมชาตทสามารถนามาใชในการผลตถานอดแทงมอยหลายชนด ไดแก กะลามะพราว

ซงขาวโพด แกลบ ขเลอย ฟางขาว ชานออย ลาตนมนสาปะหลง เหงามนสาปะหลง หญาคา หญาขจรจบ

ไมยราบ ผกตบชวา ใบจามจร กะลาปาลม ตนฝาย ตนขาวโพดเลยงสตว กากทานตะวน เปลอกทเรยน เศษถาน

หงตมทเหลอจากการใชแลว (อกฤษฏ, 2551) โดยตวอยางวตถดบทสาคญและนยมนามาผลตถานอดแทงกนมาก

คอ

3.1 กะลามะพราว มะพราวเปนพชเศรษฐกจชนดหนงทสามารถนาสวนตางๆ มาทาประโยชนไดเกอบ

ทกสวน เชน ลาตนนามาสรางทอยอาศย ยอดมะพราวนามาปรงอาหาร ใบนามาทาของใช เปลอกนอกผล

มะพราวนามาใชในดานการเกษตร เนอมะพราวใชรบประทาน รวมถงกะลามะพราวนามาเปนเชอเพลงเพอใช

เปนพลงงานทดแทน ถานอดแทงจากกะลามะพราว (ภาพท 3) เปนผลตภณฑทไดรบการรบรองคณภาพอยาง

เปนทางการ และมคณสมบตดกวาถานไมทวไป โดยสามารถใหความรอนอยางสมาเสมอและสงกวาถานไมถง

2 เทา มขเถานอย ไมมประกายไฟปะท ไมมควน ไมกอสารพษจากการเผาไหม (ปยนช, 2545) จงชวยประหยด

คาใชจาย สรางรายไดทดใหกบชมชน รวมถงเปนการนาวสดเหลอทงมาใชใหเกดประโยชน และชวยลดปรมาณ

ขยะใหนอยลงดวย

(ทมา : http://www.charcoalthais.com/news/

388928/คาวา-ถานไรควน.html)

(ทมา : ศนยธรกจอตสาหกรรม, 2559)

ภาพท 2 ประโยชนของถานอดแทงสาหรบใชเปนเชอเพลงทดแทนในครวเรอน และลดปรมาณขยะ

4

3.2 แกลบ เปนผลตผลทไดมาจากเมลดขาวโดยผานการกระเทาะจากโรงสขาว แกลบถกนามาใช

ประโยชนในทางเกษตรหลายดาน เชน นามาทาปย ใชในฟารมเลยงไก ใชในงานกอสราง ใชเปนฉนวนปองกน

ความรอน และนามาใชเปนเชอเพลงในรปแบบของถานอดแทงสาหรบใชในการหงตมอาหาร (ภาพท 4)โดยคา

ความรอนของถานอดแทงจากแกลบจะตากวาถานไมทวไป แตเมอเปรยบเทยบระยะเวลาการเผาไหม พบวา

ถานอดแทงจากแกลบมเวลาการเผาไหมนานกวาถานไมทวไป (อกฤษฏ, 2549)

3.3 ซงขาวโพด ขาวโพดเปนพชเศรษฐกจอกชนดหนงทเกษตรกรนยมปลกกนมากในหลายจงหวดของ

ประเทศไทย ภายหลงฤดกาลเกบเกยวซงขาวโพดจะถกทงเปนจานวนมาก (ภาพท 5) ภาครฐจงมการสงเสรมให

เกษตรกรนาซงขาวโพดเหลานมาทาถานอดแทง นอกจากเปนการสรางรายไดจากเศษวสดเหลอใชแลว ยงชวย

ลดปญหามลภาวะทางอากาศ และลดปรมาณขยะดวย ถานอดแทงจากซงขาวโพดใหปรมาณความรอนใน

ระดบสง คอ 6,300 แคลอรตอกรม ใชเวลาในการเผาไหมจนเปนเถา 1.30 ชวโมง ในขณะทถานไมใหความรอน

4,300 แคลอรตอกรม และใชเวลาในการเผาไหมจนเปนเถา 1 ชวโมง (พานชย, 2547)

(ทมา : http://igetweb.com/www/charcoalthais/news/

389011_150326074330.jpg)

(ทมา : http://boc.dip.go.th/index.php?option=com

_content&view=article&id=391&Itemid=48)

ภาพท 3 ถานอดแทงจากกะลามะพราว

(ทมา : http://puechkaset.com/แกลบ/) (ทมา : http://research.rae.mju.ac.th/raebase/index.

php/knowledge/2010/119-husk)

ภาพท 4 ถานอดแทงจากแกลบ

5

3.4 ผกตบชวา นบเปนวชพชน าทสรางปญหาใหกบชมชนและสงแวดลอมอยางมาก เนองจากพชน า

ชนดนสามารถขยายพนธในแหลงน าไดรวดเรว ทาใหแหลงน าในหลายๆ พนทมผกตบชวาเจรญเตบโตอย

หนาแนน อาจสงผลตอการแยงธาตอาหาร ความชน และแสงแดด ในพนทเพาะปลก บางชนดมสารยบย ง

การเจรญเตบโตของพชปลก อกท ง ย ง เปนอปสรรคทางดานการชลประทาน และการประมง โดย

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดารในการนาวสดเหลอใชอยางผกตบชวามาอดแทงเปนเชอเพลง

เพอใชเปนพลงงานทดแทน ปจจบนมโครงการสวนพระองคทสวนจตรลดาเกยวกบการผลตถานอดแทง ซงเปด

ใหประชาชนทวไปเขาเยยมชมได (อกฤษฏ, 2551) การนาผกตบชวามาผลตถานอดแทงนอกจากเปนการใชวสด

ทมอยใหเกดประโยชนแลว ยงสามารถชวยลดปรมาณผกตบชวาในแมนาลาคลองไดอกดวย (ภาพท 6)

3.5 เศษถานไมโกงกาง เศษถานทเกดขนจากการเผาถานมอยเปนจานวนมาก แทนทจะทงใหเปลา

ประโยชน จงมแนวคดในการนาเศษถานเหลานมาพฒนาใหเปนถานอดแทง (ภาพท 7) เพอสงเสรมใหเกด

การสรางรายไดใหกบชมชน และเพอประโยชนในการอนรกษทรพยากรปาชายเลน เนองจากชาวบานในตาบล

ยสาร อาเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม มการปลกปาโกงกางเพอเผาถานเปนอาชพอยแลว ซงโครงการ

(ทมา : http://www.bloggang.com/data/k/kasetbe-

easy/picture/1435119589.jpg)

ภาพท 5 ถานอดแทงจากซงขาวโพด

(ทมา : . http://www.manager.co.th/asp-bin/viewgallery.

aspx?newsid=9560000026931&imageid=2578381)

ภาพท 6 ถานอดแทงจากผกตบชวา

(ทมา : http://www.mygreengardens.com/wp-

content/uploads/2013/03/Picture-447.jpg)

6

พฒนาเศษถานไมโกงกางอดแทงเพอการใชประโยชนจากไมโกงกางอยางคมคาน เปนการพฒนาผลตภณฑจาก

เศษถานไมโกงกางใหมคณภาพ และเพมมลคาจากเศษวสดเหลอทงดวย (สรพร, 2552)

3.6 เปลอกผลไม เปลอกผลไมทนยมนามาผลตถานอดแทง คอ เปลอกทเรยน และเปลอกมงคด

(ภาพท 8) เนองจากเปลอกผลไมทง 2 ชนดน มคณสมบตทางดานเชอเพลง และประเทศไทยมการปลกผลไม

เหลานเปนจานวนมาก เมอบรโภคผลไมแลวจะเหลอเปลอกทงโดยไมกอใหเกดประโยชน จงมการนาเปลอก

ผลไม 2 ชนด นมาผลตเปนเชอเพลงเพอใชเปนพลงงานทดแทนในครวเรอนและอตสาหกรรม และชวยลด

ปรมาณขยะทจะตองกาจดใหนอยลง (อจฉรา และคณะ, มปป.)

3.7 ปาลมนามน การปลกปาลมน ามนมกจะมวสดเหลอทงจานวนมาก เชน กาบใบ กะลาปาลม ลาตน

และตอรากปาลมน ามน (ภาพท 9) เศษวสดเหลานสามารถนาไปใชประโยชนไดหลายดาน เชน การใชเปน

เชอเพลงในรปฟน การเพาะเหด การนาไปใชประโยชนทางการเกษตรโดยการใชเปนวสดคลมดนเพอรกษา

ความชมชน รวมถงการนาเศษวสดเหลอทงจากปาลมน ามนมาพฒนาและใชประโยชนทางดานพลงงานในรป

เชอเพลงอดแทง การผลตเชอเพลงอดแทงจากปาลมน ามนและเศษวสดของปาลมน ามนน ทาใหสามารถเพม

(ทมา : http://www.thesungroupthailand.com/

ถานไมโกงกางอดแทง)

ภาพท 7 ถานอดแทงจากเศษถานไมโกงกาง

(ทมา : http://4.bp.blogspot.com) (ทมา : http://www.banmuang.co.th)

ภาพท 8 เปลอกทเรยนและเปลอกมงคดสาหรบใชผลตถานอดแทง

7

มลคาใหวสดเหลอทง สงเสรมการใชผลตผลจากปาไมและเศษวสดเหลอทงทางการเกษตรใหเกดประโยชน

สงสด และลดปญหาการตดไมทาลายปา (นฤมล และคณะ, มปป.)

4. กระบวนการผลตถานอดแทง

วสดเหลอทงทางการเกษตรตางๆ ทจะนามาใชเปนเชอเพลงไดตองผานการแปรรปใหเหมาะสมกอน

โดยกระบวนการแปรรปน แบงออกเปน 5 ขนตอน (ธรรมศกด และคณะ, 2554) ไดแก

4.1 การผลตถาน ถานเปนไมทไดจากเผาไหมภายในบรเวณทมอากาศเบาบาง หรอกระบวนการแยก

สารอนทรยภายในไมในภาวะทมอากาศอยนอยมาก เมอมการใหความรอนระหวางกระบวนการจะชวยกาจดน า

น ามนดน และสารประกอบอนๆ ออกจากไม ถานทไดหลงการผลตจะมปรมาณของคารบอนสง และไมม

ความชน ทาใหปรมาณพลงงานในถานสง โดยมคาเปนสองเทาของปรมาณพลงงานในไมแหง กระบวนการ

ททาใหสารอนทรยในเนอไมเปลยนรปเปนถานเรยกวา คารบอนไนเซชน (Carbonization) สามารถแยก

กระบวนการดงกลาวแบงออกไดเปน 4 ขนตอน คอ

(1) ขนตอนท 1 การเผาไหม เปนกระบวนการทตองการปรมาณออกซเจนจานวนมากระหวาง

การเกดคารบอนไนเซชน โดยใหความรอนกบวสดภายในเตาเผาถาน

(2) ขนตอนท 2 เปนปฏกรยาประเภทดดความรอน เพอไลความชนออกจากเนอวสด โดยจะใช

อณหภมจนถง 270 องศาเซลเซยส ความชนจะคอยๆ ลดลงจนกระทงหมดไป สามารถสงเกตไดจากปรมาณ

ไอนาสขาวทขนหนาจนหนาทบ

(3) ขนตอนท 3 เปนปฏกรยาประเภทคายความรอน โดยเกดขนในชวงอณหภม 250-300 องศา

เซลเซยส ระหวางปฏกรยาคายความรอนจะเกดกาซตางๆ เชน กาซคารบอนมอนอกไซด (CO) และกาซ

คารบอนไดออกไซด (CO2) รวมถงเกดกรดอะซตก เมทลแอลกฮอล และสารพวกน ามนดน ขนตอนนทาให

ปรมาณคารบอนของถานเพมขน เนองจากองคประกอบทระเหยไดจะถกกาจดออก

ภาพท 9 การผลตถานอดแทงจากกาบปาลมนามน

(ทมา : อจฉรา, มปป.)

8

(4) ขนตอนท 4 เปนการนาผลตภณฑถานมาทาใหเยน ซงจะใชเวลาหลายชวโมงขนอยกบชนด

ของเตาเผาทใชในการผลต คณภาพถานทผใชยอมรบไดคอ ตองมปรมาณคารบอน 70 เปอรเซนต สารระเหยได

ตองนอยกวา 25 เปอรเซนต ขเถาประมาณ 5 เปอรเซนต และความหนาแนนประมาณ 0.25-0.30 กรมตอ

ลกบาศกเซนตเมตร ซงถานจะมคณสมบตเปราะปานกลาง

4.2 การบดยอย (Grinding) ผงถานทนามาใชในการอดแทงตองละเอยดพอทจะนาไปขนรปได ขนาด

ของผงถานทใชนนขนอยกบชนดของถาน และวธการทาผงถานใหเปนแทง วธการบดยอยสามารถทาไดหลาย

วธทงการใชเครองบด เครองสบ และเครองปนวสด หรอวธทงายทสดคอ การบดดวยมอ โดยอาจใชครกและ

สากเปนอปกรณ แตวธนตองใชแรงงานมากและใชเวลานาน

4.3 การผสม (Mixing) เปนการผสมวสดทถกปนยอยแลวกบสารทจะชวยประสานวสดใหตดกนงายขน

ลกษณะของตวประสานทดนน นอกจากจะตองมแรงยดเหนยวระหวางอนภาคสงแลว ความชนตองมากพอและ

สามารถปกคลมพนทผวของถานไดทวถง สาหรบประเทศไทยไดทดลองใชผลผลตทางการเกษตรเปนตว

ประสาน พบวา กากน าตาลและแปงเปยกเปนตวประสานทด โดยถานอดแทงทใชกากน าตาลเปนตวเชอม

ประสานนนมคาความรอนสงกวา และมปรมาณเถาตากวาถานอดแทงทใชแปงเปยกเปนตวเชอมประสาน แต

ขอเสยของการใชกากนาตาลคอ ตองใชปรมาณมากกวา และเมอทงไวในอากาศชนๆ จะดดความชนจากอากาศ

เขาไปทาใหออนตวลง อยางไรกตามยงมวสดอกมากมายทสามารถนามาใชเปนตวประสานได ในแตละทองถน

กจะมการใชวสดทแตกตางกนออกไป ซงการเลอกวสดใดเปนตวประสานควรพจารณาถงคณสมบต ไดแก

ราคารถก มแรงยดเกาะทด ไมกอใหเกดกลนเหมนขณะเผาไหม และสามารถหาไดงาย ทงน เชอเพลงอดแทงท

ไมไดใชตวประสานใดๆ เมออดเสรจแลวตองนาไปใชเลย เนองจากมความเปราะมาก ทาใหหกเปนทอนๆ และ

ปนกระจายไดงาย จงไมสามารถเกบรกษาไวนานๆ

4.4 การอดแทง (Compaction) เปนขนตอนในการกาหนดรปรางและความหนาแนนของถานอดแทง

โดยขนาดและรปรางนนจะขนอยกบจดประสงคในการใชงาน และความตองการของผใช วธทงายทสดคอ

การใชมอปนและอดสวนผสมใหเปนแทง แตแรงอดดวยวธนจะนอย การผลตถานอดแทงจากวสดเหลอใชทาง

การเกษตรอาจทาใหมปญหาดานคณภาพ จงจาเปนตองมการลดขนาดเพอเพมความหนาแนน และใหไดรปราง

ทเหมาะสม การเพมความหนาแนนของถานอดแทงเปนการเพมคาความรอนตอปรมาตรของวตถดบ และเพอให

ไดคณภาพตามมาตรฐานทกาหนด วธการอดแทงแบงออกไดเปน 2 วธ (อกฤษฏ, 2551) คอ

(1) การผลตถานอดแทงดวยวธการอดรอน (ภาพท 10) เปนการอดวสดโดยวสดไมจาเปนตอง

เปนถานมากอน เมออดเปนแทงเสรจแลว คอยนาเขาเตาเผาใหเปนถานอกครงหนง วสดทสามารถผลตโดย

วธการอดรอน ไดแก แกลบ ขเลอย ขกบ ตลอดจนฝ นไมทไดจากโรงงานอตสาหกรรมไมตางๆ เนองจากวสด

เหลานเมอโดนอดดวยความรอนจะมสารในเนอของวสดยดตวมนเอง จงทาใหสามารถยดเกาะเปนแทงได

โดยไมตองใชตวประสาน เครองอดชนดอดรอนน มราคาสง

9

คณสมบตของถานอดแทงดวยวธนจะมความหนาแนนคอนขางสง ตดไฟไดนาน และให

พลงงานความรอนไดนานกวาถานไม แตตดไฟยาก เนองจากมสารระเหยไดนอย จงทาใหยากตอการตดไฟ

(ฐตมา, 2555) กระบวนการผลตถานอดแทงดวยวธการอดรอน (ภาพท 11) เปนดงน

ภาพท 10 การผลตถานอดแทงดวยวธการอดรอน

(ทมา : http://www.clinictech.most.go.th/online/techlist/attachFile/20116171752331.jpg)

วสด

ความชนไมเกน 10 เปอรเซนต

ความชนเกน 10 เปอรเซนต

ลดความชนดวยการอบใหมความชนไมเกน 10 เปอรเซนต

นาเขาเครองอดโดยใชความรอนเปนตวประสาน

แทงฟนอดแทง

นาเขาเตาเผาถาน

ไดผลผลตเปนถานอดแทง

ภาพท 11 กระบวนการผลตถานอดแทงดวยวธการอดรอน

(ทมา : ฐตมา, 2555) 10

(2) การผลตถานอดแทงดวยวธการอดเยน (ภาพท 12) เปนการอดวสดทเผาเปนถานมาแลว

จากนนนามาผสมกบตวประสาน หากวสดใดมขนาดใหญ เชน กะลามะพราว เมอผานการเผาแลวตองบดให

ละเอยดกอน แลวจงนามาผสมกบตวประสานกอนผานกระบวนการอดแทงดวยวธการอดเยน วสดทสามารถ

ผลตโดยวธการอดเยน ไดแก เศษวสดชวมวล เศษวชพช และเศษวสดทเหลอจากการเกษตรหรออตสาหกรรม

การเกษตร คณสมบตของถานอดแทงดวยวธน เมอนามาใชจะมควนนอยลง และความชนกลดลงดวย รวมถงม

คาความรอนสงขน ทงนขนอยกบอตราสวนผสมของวสดและตวประสาน

กระบวนการผลตถานอดแทงดวยวธการอดเยน (ภาพท 13) เปนดงน

ภาพท 12 การผลตถานอดแทงดวยวธการอดเยน

(ทมา : http://www.clinictech.most.go.th/online/techlist/attachFile/20116171752331.jpg)

วสด

เผาเศษวสดใหเปนถาน

บดใหละเอยด (โดยเครองบด)

ผสมผงถานกบตวประสาน (ในเครองผสม)

นาสวนผสมทไดเขาเครองอดแทง

เครองตดแทงถาน

นาไปไลความชน โดยเขาเครองอบหรอนาไปตากแดด

ภาพท 13 กระบวนการผลตถานอดแทงดวยวธการอดเยน

(ทมา : ฐตมา, 2555)

11

4.5 การตากแหง เนองจากถานอดแทงทไดยงมปรมาณความชนสง จงตองนาไปตากแหงเพอเปนการลด

ความชนใหไมเกนรอยละ 8 โดยน าหนก และเพอใหถานอดแทงแขงตวเกาะกนแนน วธทงายและถกทสด

สาหรบการทาใหแหงคอ การนาไปผ งแดดประมาณ 3-4 วน แตหากเปนหองอบโดยใชความรอนจาก

แสงอาทตยกจะชวยลดระยะเวลาใหสนลง นอกจากน อาจใชความรอนจากเตาเผามาไลความชนจากแทงถานให

แหง แตมขอควรระวงคอ ตองรกษาอณหภมภายในหองอบไมใหสงเกนกวาทจะทาใหถานลกไหม สาหรบเวลา

ทใชในการอบไลความชนขนอยกบปรมาณความชนของสวนผสม และชนดของหองอบทใช

5. คณสมบตของถานอดแทง (อกฤษฏ, 2551)

คณสมบตของถานอดแทงทด สามารถแบงออกไดเปน 2 ขอ คอ คณสมบตดานการจดการ ถานอดทได

ไมควรรวน หรอแตกแยกออกเปนสวนๆ ในระหวางการจดเกบรกษาและการเคลอนยาย และคณสมบตดาน

เชอเพลง โดยจะเกยวของกบชนดของวตถดบทใช รปราง และความหนาแนนทได ถานอดแทงสาเรจรปม

คณสมบตพเศษ ไดแก

(1) ใหความรอนสง เนองจากเปนถานทไดรบการเผาไหมเตมท (ภาพท 14)

(2) ปลอดภยไมมสารตกคาง และไมทาลายสขภาพ เพราะถานไดถกเผาไหมดวยอณหภมเกน 800 องศา

เซลเซยส ทาใหไมมสารกอใหเกดมะเรง (สามารถทดสอบกบถานทวไป โดยการใชหมอสขาวตมน า หาก

กนหมอเปนเขมาสดา แสดงวาถานทใชถกเผามาไมสก และมสารกอมะเรง)

(3) ทนนาน สามารถใชไดนานกวาถานไมธรรมดาถง 2.5-3 เทา

(4) ประหยด เพราะใชไดนาน ไมแตก และไมดบเมอจดตดแลว ทาใหไมมการเสยเปลา เนองจากถาน

จะเผาไหมจนกวาจะกลายเปนขเถา

(5) ไมแตกปะท อยางถานไมทวไป

(6) ไมมควน เนองจากความชนนอยมาก

(7) ไมมกลน เพราะผลตจากวสดธรรมชาต 100 เปอรเซนต ไมผสมสารเคมใดๆ

(8) ไมดบกลางคน แมวาจะใชในททอากาศถายเทนอย ทาใหไมตองเปลยนถานบอยๆ

(9) ใหความรอนสงสมาเสมอ ไมวบวาบ เนองจากความหนาแนนของถานเทากนทกสวน

(ทมา : http://www.chiangraifocus.com/forums/index.php?action

=dlattach;topic=779278.0;attach=2291587;image)

ภาพท 14 ถานอดแทงเปนเชอเพลงทใหความรอนสง 12

ถานอดแทงกะลามะพราว ถานไม

1. ประหยด หมายถงใหความรอนไดมากกวาไม 1. ถานหมดเรว มความหนานแนนนอยกวา

2. ไมแตกประท ไมมกลน เพราะผลตจากวสด

ธรรมชาต 100 เปอรเซนต ไมผสมสารเคมใดๆ

2. มการแตกประท เนองจากธรรมชาตของถาน

ไมจะมรอากาศภายใน เมอมการเผาไหมจงเกด

การประทขน

3. ไมมควนจากตวถานอดแทง เพราะถานไดรบ

การเผาไหมเตมทดวยอณหภม 800 องศา

เซลเซยส

3. มควน เนองจากไมมความชน ซงไมสามารถ

เผาหมดไดโดยวธการเผาถานไมปกต

4. แขงแรง ไมแตก ไมยย 4. แตกหกไดงาย

5. ไมดบกลางคนเมอตดแมจะอยในทอากาศ

ไหลเวยนนอย

5. ตองใชอากาศถายเทจานวนมากในการเผา

ไหม เมอมอากาศนอยจงดบ และตองเพมถาน

บอย

6. สะดวกและสะอาด เนองจากวสดภณฑจะม

การบรรจกลอง ประหยดเนอท หยบใชงาย

6. ถานไมบรรจกระสอบ ทาใหเสยเนอทในการ

จดเกบ

ทงน หากนาถานอดแทงจากกะลามะพราวกบถานไมทวไปมาเปรยบเทยบคณสมบตกน แสดงผลดง

ตารางท 1

ตารางท 1 เปรยบเทยบคณสมบตระหวางถานอดแทงกะลามะพราวกบถานไม

(ทมา : ศนยธรกจอตสาหกรรม, 2559)

6. คณภาพของถานอดแทง

6.1 การประเมนคณภาพของถานอดแทง (ศรชย กณฑล และจงกล, 2555)

การประเมนคณภาพและสมบตทางเชอเพลง ใชองคประกอบทสาคญของเชอเพลงเปนหลก

ในการวเคราะหตามมาตรฐาน American Society for Testing and Materials (ASTM) ดงน

(1) ความชน (Moisture content) หมายถง เปอรเซนตของน าตอน าหนกวสด มผลตอคาความรอน และ

ความคงตวของเชอเพลง โดยเชอเพลงทมความชนตาจะยงมประสทธสง

(2) สารทระเหยได (Volatile matters) หมายถง องคประกอบของถานทระเหยออกมาเมอเผาถานใน

อณหภมทกาหนดในภาชนะปด สารระเหยทออกมามทงทมาจากสารอนทรยและสารอนนทรย ไดแก กาซ

ไฮโดรเจน คารบอนมอนอกไซต สารประกอบไฮโดรคารบอนตางๆ กาซคารบอนไดออกไซต และไอน า ใน

เชอเพลงทดจะตองมปรมาณสารระเหยไดตา

13

(3) ปรมาณเถา (Ash content) หมายถง สารประกอบอนนทรยทเหลอจากการเผาไหมถานทอณหภมสง

โดยเชอเพลงทดหลงการเผาไหมควรเกดเถาในปรมาณนอย เนองจากเชอเพลงควรเผาไหมกลายเปนพลงงาน

ความรอนใหไดมากทสด

(4) คารบอนคงตว (Fixed carbon) หมายถง ปรมาณคารบอนทเหลออยหลงจากการเผาไหม ปรมาณ

คารบอนคงตวเปนตวบงชปรมาณของแขงทตดไฟไดทเหลออยในเตาเผา เชอเพลงทดจะตองมปรมาณคารบอน

คงตวเปนองคประกอบสง

(5) คาความรอน (Heating value) เปนตวแปรสาคญทจะบงชปรมาณความรอนทปลอยออกมา โดย

เชอเพลงทมคาความรอนสงถอวาเปนเชอเพลงทมคณภาพด

ทงน ถานอดแทงจากกะลามะพราว ถอเปนผลตภณฑถานอดแทงจากวสดเหลอใชทางการเกษตร

ทมคณสบตดและไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง ดงเชนผลการวเคราะหคณภาพทพบวา มความชน 7.13

เปอรเซนต ปรมาณเถา 3.74 เปอรเซนต สารระเหย 13.47 เปอรเซนต คารบอนคงตว 82.73 เปอรเซนต และ

คาความรอน 7,276 แคลอรตอกรม (ปยะนช, 2545)

6.2 ลกษณะของถานอดแทงทด (สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม, 2547)

ถานอดแทงทมคณภาพด ตามมาตรฐานผลตภณฑชมชน ถานอดแทง มาตรฐานเลขท มผช.238/2547

มลกษณะ คอ

(1) ลกษณะทวไป ในภาชนะบรรจเดยวกนตองมรปทรงเดยวกน ขนาดใกลเคยงกน มสดาสมาเสมอ

ไมเปราะ อาจแตกหกไดบาง

(2) การใชงาน เมอตดไฟตองไมมสะเกดไฟกระเดน ไมมควน และกลน

(3) ความชน ตองไมเกนรอยละ 8 โดยนาหนก

(4) คาความรอน ตองไมนอยกวา 5,000 แคลอรตอกรม

(5) หากมการบรรจ ใหบรรจถานอดแทงในภาชนะบรรจทสะอาด แหง และสามารถปองกน

ความเสยหายทอาจเกดขนกบถานอดแทงได

(6) นาหนกสทธของถานอดแทงในแตละภาชนะบรรจ ตองไมนอยกวาทระบไวทฉลาก

(7) ทฉลากหรอภาชนะบรรจถานอดแทงทกหนวย อยางนอยตองมเลข อกษร หรอเครองหมายแจง

รายละเอยดใหเหนไดงาย ชดเจน ไดแก ชอผลตภณฑ ชนดของวสดทใชทา น าหนกสทธ เดอน ปททา

ขอแนะนาในการใช และชอผทา หรอสถานททา พรอมสถานทตง หรอเครองหมายการคาทจดทะเบยน ในกรณ

ทใชภาษาตางประเทศ ตองมความหมายตรงกบภาษาไทยทกาหนดไวขางตน

14

7. ปญหาทเกดจากการผลตถานอดแทง

ปจจบนผประกอบการหนมาใหความสนใจผลตถานอดแทงกนมากขน เนองจากเปนอาชพทมตนทน

การผลตตา ใหผลตอบแทนคอนขางสง และเปนเชอเพลงทสามารถนาใชเปนพลงงานทดแทนในครวเรอนและ

โรงงานอตสาหกรรมไดอยางมประสทธภาพ รวมถงยงเปนการสนองนโยบายของรฐบาลเกยวกบอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดวยการนาวสดเหลอใชทางการเกษตรมาเพมมลคาและใชใหเกดประโยชน

สงสดอกดวย แตการผลตถานอดแทงมกประสบปญหาดานคณภาพหลายประการ ไดแก ถานมลกษณะเปราะ ม

ควนระหวางการตดไฟ มความชนเมอวางทงไวในอณหภมหองทาใหเกดเชอรา จดตดยาก และระยะเวลาเผา

ไหมสน (สานกเทคโนโลยชมชน, 2559) สงผลใหผลตภณฑถานอดแทงทผลตไดขาดคณภาพ ไมเปนทตองการ

ของตลาด และไมผานการรบรองคณภาพตามมาตรฐานผลตภณฑชมชน

8. การแกไขปญหาและพฒนาคณภาพถานอดแทง

กรมวทยาศาสตรบรการ ไดจดทาโครงการพฒนาคณภาพถานอดแทงและถานผลไมดดกลนใหไดรบ

การรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชน ในพนทจงหวดตางๆ โดยนาความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไป

ถายทอดใหแกผประกอบการ เพอนาไปพฒนากระบวนการผลต คณภาพผลตภณฑถานอดแทงและถานผลไม

ดดกลนจากเศษวสดเหลอทงทางการเกษตร เพอยกระดบใหไดรบการรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชน

เพมมลคาของวสดเหลอทง และเปนการนาทรพยากรธรรมชาตทมอยมาใชใหเกดประโยชนอยางคมคา

การดาเนนงานในปงบประมาณ 2558-2559 มรายละเอยด ดงน

8.1 ปงบประมาณ 2558 (กรมวทยาศาสตรบรการ, 2558)

(1) ลงพนทสารวจปญหา ความตองการ และแนวทางแกไขแกผประกอบการ

สารวจปญหาในพนทจงหวดพษณโลก พบวา ผประกอบในกลมวสาหกจชมชนเกษตร

ผสมผสานบานบวสวรรค ตาบลวงนกแอน อาเภอวงทอง จงหวดพษณโลก ประสบปญหาเกยวกบการเผาถาน

ผลไมดดกลนเพอใชประโยชนจากผลไมในสวนทเหลอทง โดยแนวทางแกไขปญหาคอ จดฝกอบรม

เชงปฏบตการ หลกสตร “การผลตถานผลไมดดกลนและประดบตกแตง” ในระหวางวนท 22-23 พฤศจกายน

พ.ศ. 2557

สารวจปญหาในพนทจงหวดลาปาง พะเยา และเชยงราย พบวา ผประกอบการในพนท 3

จงหวด ประสบปญหาผลตภณฑถานอดแทง ถานผลไมดดกลน และถาน ไมผานการรบรองมาตรฐานผลตภณฑ

ชมชน แนวทางแกไขปญหาคอ ลงพนทใหคาปรกษาเชงลกแกกลมผประกอบการ และเกบตวอยางถานอดแทง

ถานผลไมดดกลน และถาน นามาทดสอบคณภาพประกอบในการปรบปรงคณภาพ เพอใหเขาสกระบวนการขอ

การรบรอง มผช.

15

สารวจปญหาในพนทกรงเทพมหานคร พบวา ผประกอบการยงขาดความร ความเขาใจ

เกยวกบกระบวนการผลตถานดดกลนและบรรจภณฑ แนวทางแกไขปญหาคอ ใหคาปรกษาเชงลกแก

ผประกอบการ รวมถงบรรจภณฑทเหมาะสมและฉลากทถกตอง

(2) ฝกอบรมเชงปฏบตการ/สมมนา/ถายทอดเทคโนโลย

วนท 22-23 พฤศจกายน พ.ศ. 2557 อบรมเชงปฏบตการ หลกสตร “การผลตถานผลไม

ดดกลนและประดบตกแตง” ใหแก กลมวสาหกจชมชนเกษตรผสมผสานบานบวสวรรค ตาบลวงนกแอน อาเภอ

วงทอง จงหวดพษณโลก จานวน 63 ราย (ภาพท 15)

(3) ใหคาปรกษาเชงลกแกผประกอบการเพอแกปญหาผลตภณฑ จานวน 10 ราย คอ

ใหคาแนะนาและปรกษาแกผประกอบการกลมจรญวตต ถานอดแทง อาเภอเมอง จงหวด

ลาปาง (ภาพท 16) โดยถายทอดเทคโนโลยถานอดแทงจากวสดทางการเกษตรใหผประกอบการ เพอนามา

พฒนากระบวนการผลตใหมคณภาพและไดมาตรฐาน พรอมเกบตวอยางมาเพอทดสอบตามมาตรฐาน

ภาพท 15 การฝกอบรมเชงปฏบตการ หลกสตร “การผลตถานผลไมดดกลนและประดบ

(ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2558)

ภาพท 16 ผลตภณฑถานอดแทงของกลมจรญวตต ถานอดแทง อาเภอเมอง จงหวดลาปาง

(ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2558)

16

ใหคาแนะนาและปรกษาแกผประกอบการผลตภณฑถานอดแทง (นายศรนวล

แสงสจนทร) อาเภอเชยงคา จงหวดพะเยา โดยแนะนาเกยวกบกระบวนการผลตถานอดแทง เนองจากผลตภณฑ

ถานอดแทงมคาความรอนไมผาน มผช. พรอมเกบตวอยางมาเพอทดสอบตามมาตรฐาน

ใหคาแนะนาและปรกษาแกผประกอบการผลตภณฑถานอดแทง (นายสรชย คาอาย)

อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย โดยแนะนาเกยวกบกระบวนการผลตถานอดแทง การใชเตาอบไลความชน และ

กระบวนการขอ มผช. พรอมเกบตวอยางมาเพอทดสอบตามมาตรฐาน

ใหคาแนะนาและปรกษาแกผประกอบการผลตภณฑถานอดแทง (นายประธาน กลนหอม)

อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย โดยแนะนาเกยวกบกระบวนการผลตถานอดแทง และกระบวนการขอ มผช.

พรอมเกบตวอยางมาเพอทดสอบตามมาตรฐาน

ใหคาแนะนาและปรกษาแกผประกอบการผลตภณฑถานดดกลน (นายคงเดช เขอนเพชร)

อาเภอเมอง จงหวดเชยงราย (ภาพท 17) โดยแนะนาเกยวกบการพฒนาคณภาพและบรรจภณฑ พรอมเกบ

ตวอยางมาเพอทดสอบตามมาตรฐาน

ใหคาแนะนาและปรกษาแกผประกอบการผลตภณฑถานอดแทง (นายสานตย ตะปวง)

อาเภอเวยงชย จงหวดเชยงราย โดยแนะนาเกยวกบกระบวนการผลตถานอดแทง และกระบวนการขอ มผช.

พรอมเกบตวอยางมาเพอทดสอบตามมาตรฐาน

ใหคาแนะนาและปรกษาแกผประกอบการผลตภณฑถานอดแทง (นายสมศกด คาอปละ)

อาเภอพญาเมงราย จงหวดเชยงราย โดยแนะนาเกยวกบกระบวนการขอ มผช. ทงน ผประกอบการจะสงตวอยาง

ถานอดแทงมาทดสอบตามมาตรฐานในภายหลง เนองจากเครองผลตชารด จงหยดการผลตชวคราว

ใหคาแนะนาและปรกษาแกผประกอบการผลตภณฑถานหงตม (นายวฑรย สารวงศ)

อาเภอพญาเมงราย จงหวดเชยงราย โดยแนะนาเกยวกบกระบวนการเผาผลตภณฑ และกระบวนการขอ มผช.

พรอมเกบตวอยางมาเพอทดสอบตามมาตรฐาน

ภาพท 17 ผลตภณฑถานดดกลนของผประกอบการ นายคงเดช เขอนเพชร

(ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2558)

17

ใหคาแนะนาและปรกษาแกผประกอบการผลตภณฑถานอดแทง (นายมนตร กาวจนทร)

อาเภอพญาเมงราย จงหวดเชยงราย โดยแนะนาเกยวกบกระบวนการผลตถานอดแทง และกระบวนการขอ มผช.

ทงน ผประกอบการจะสงตวอยางถานอดแทงมาทดสอบตามมาตรฐานในภายหลง เนองจากหยดการผลต

ชวคราว

ใหคาแนะนาและปรกษาแกผประกอบการผลตภณฑถานอดแทง (นายสถาพร อนทา)

อาเภอพาน จงหวดเชยงราย โดยแนะนาเกยวกบกระบวนการทดสอบคณภาพตามมาตรฐานของถานอดแทง

และกระบวนการขอ มผช. พรอมเกบตวอยางมาเพอทดสอบตามมาตรฐาน

(4) ตดตามการยนขอการรบรอง มผช.

วนท 20-21 กรกฎาคม พ.ศ. 2558 กรมวทยาศาสตรบรการ ใหคาปรกษาและแกไขแกกลม

วสาหกจชมชนเกษตรผสมผสานบานบวสวรรค ตาบลวงนกแอน อาเภอวงทอง จงหวดพษณโลก เกยวกบ

บรรจภณฑและฉลากตดบรรจภณฑ และสามารถสนบสนนใหยนขอการรบรอง มผช. จานวน 5 ผลตภณฑ

จากการดาเนนงาน พบวา ผ ประกอบการถานอดแทงและถานผลไมดดกลนไดรบการถายทอด

เทคโนโลยและใหคาปรกษา จานวน 63 ราย และสนคาไดรบการผลกดนใหเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช.

จานวน 5 ผลตภณฑ (ขอมล ณ วนท 30 กนยายน พ.ศ. 2558)

8.2 ปงบประมาณ 2559 (กรมวทยาศาสตรบรการ, 2559)

(1) การสารวจขอมลผประกอบการ ดงตารางท 2

ตารางท 2 สารวจขอมลผประกอบการในพนทจงหวดตางๆ

วน เดอน ป ผประกอบการ ผลตภณฑ พนท

1-2 มถนายน 2559 เวยงพงคถานอดแทง ถานอดแทง ตาบลดอนเปา อาเภอ

แมวาง จงหวดเชยงใหม

กลมถานอดแทง ถานไมหงตม ตาบลไมยา อาเภอพญา

เมงราย จงหวดเชยงราย

กลมถานอดแทงแมเปา

เหนอ

ถานอดแทง ตาบลแมเปา อาเภอพญา

เมงราย จงหวดเชยงราย

นายสานตย ตะปวง ถานอดแทง ตาบลเวยงเหนอ อาเภอ

เชยงราย จงหวดเชยงราย

กลมสวรรณภมถานอดแทง ถานอดแทง ตาบลดอนลาน อาเภอเมอง

จงหวดเชยงราย

กลมอดแทงประสทธภาพ

สง

ถานอดแทง ตาบลปาออดอนชย อาเภอ

เมอง จงหวดเชยงราย

(ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2559)

18

ตารางท 2 สารวจขอมลผประกอบการในพนทจงหวดตางๆ (ตอ)

วน เดอน ป ผประกอบการ ผลตภณฑ พนท

1-2 มถนายน 2559 นางทองสข อนคา ถานอดแทง ตาบลแมเยน อาเภอพาน

จงหวดเชยงราย

กลมถานอดแทงมตรภาพ ถานอดแทง ตาบลควร อาเภอปง

จงหวดพะเยา

วสาหกจชมชนรงรจ

ถานอด

ถานอดแทง ตาบลสบบง อาเภอภซาง

จงหวดพะเยา

นายประสทธ โปตะ ถานอดแทง ตาบลบางรอง อาเภองาว

จงหวดลาปาง

3-7 กรกฎาคม 2559 นางรงวด สขกระสานต ถานดดกลน ตาบลบงไหม อาเภอวารน

ชาราบ จงหวด

อบลราชธาน

กลมพลงงานธรรมชาต ถานบดดดกลน ตาบลโนนกอ อาเภอสรธร

จงหวดอบลราชธาน

กลมพลงงานทดแทน

บานคาหวา

ถานไมหงตม ตาบลคาหวา อาเภอตาลสม

จงหวดอบลราชธาน

กลมผลตถานอดแทง

บานเหลก

ถานอดแทง ตาบลศรแกว อาเภอศร

รตนะ จงหวดศรสะเกษ

กลมผลตไมยคา

บานสวนปา

ถานไมหงตม ตาบลบกดอง อาเภอ

ขนหาญ จงหวดศรสะเกษ

กลมพฒนาศกยภาพชมชน

บานสระทอง

ถานผลไมดดกลน ตาบลทบสวาย อาเภอ

หวยแถลง จงหวด

นครราชสมา

นายอย แขมพลกรง ถานอดแทง ตาบลพลกรง อาเภอเมอง

จงหวดนครราชสมา

นายพฒนนท พงวงศญาต ถานไมปงยาง ตาบลวงไทร อาเภอ

ปากชอง จงหวด

นครราชสมา

(ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2559)

19

(2) การจดฝกอบรมเชงปฏบตการ/สมมนา/ถายทอดเทคโนโลย ดงตารางท 3

ตารางท 3 จดฝกอบรมเชงปฏบตการ/สมมนา/ถายทอดเทคโนโลยใหแกผประกอบการจงหวดชมพร (รปท 18)

ครงท วน เดอน ป ชอหลกสตร /

หวขอบรรยาย พนท

จานวนผเขารบการ

ฝกอบรม (ราย)

1 23-24 ธนวาคม 2558 การพฒนาคณภาพ

ผลตภณฑถานผลไมดด

กลนและประดบ

ตกแตง

กลมถานชองไมแกว

ตาบลชองไมแกว อาเภอ

ทงตะโก จงหวดชมพร

33

(ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2559)

รปท 18 การจดฝกอบรมเชงปฏบตการ/สมมนา/ถายทอดเทคโนโลยใหแกผประกอบการ

กลมถานชองไมแกว ตาบลชองไมแกว อาเภอทงตะโก จงหวดชมพร

(ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2559)

20

(3) การใหคาปรกษาเชงลกแกผประกอบการเพอแกปญหาผลตภณฑ ดงตารางท 4

ตารางท 4 ใหคาปรกษาเชงลกแกผประกอบการเพอแกปญหาผลตภณฑ

วน เดอน ป ผประกอบการ / พนท/

จงหวด ผลตภณฑ

ความตองการ/

ปญหา

วธการดาเนนการ/

แนวทางแกไข

5 เมษายน

2559

กลมถานชองไมแกว

ตาบลชองไมแกว อาเภอ

ทงตะโก จงหวดชมพร

ถานดดกลน บรรจภณฑ

ใหคาแนะนาเกยวกบบรรจ

ภณฑ เชน ภาชนะทใชบรรจ

ภณฑ ฉลากผลตภณฑควรม

ขอความตางๆ ตามมาตรฐาน

เปนตน

นางอาภรณ สวสดวงศ

ตาบลชองไมแกว อาเภอ

ทงตะโก จงหวดชมพร

ถานไมหงตม

นางจนทรอาภา สวสวด

ตาบลตากแดด อาเภอเมอง

จงหวดชมพร

ถานไมหงตม

จากการดาเนนงาน พบวา ผ ประกอบการถานอดแทงและถานผลไมดดกลนไดรบการถายทอด

เทคโนโลยและใหคาปรกษา จานวน 35 ราย และสนคาไดรบการผลกดนใหเขาสกระบวนการขอรบรอง มผช.

จานวน 6 ผลตภณฑ (ขอมล ณ วนท 30 กนยายน พ.ศ. 2559)

(ทมา : กรมวทยาศาสตรบรการ, 2559)

21

9. บทสรป

ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมทมผลผลตทางการเกษตรมากมาย โดยหลงจากเกบเกยวผลผลต

จะมเศษวสดเหลอทงเปนจานวนมาก เชน แกลบ ฟางขาว กะลามะพราว และซงขาวโพด เปนตน การนาเศษ

วสดเหลอทงทางการเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตรจงเปนทางเลอกทดสาหรบการผลตเชอเพลงในรปของ

ถานอดแทงใชในครวเรอนและอตสาหกรรม เพอทดแทนพลงงานเชอเพลงจากถานไม และฟน ทนบวนจะม

ปรมาณลดนอยลง รวมถงเปนการชวยอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ชวยเพมมลคาของวสด และ

สงเสรมการนาทรพยากรทมอยมาใชใหเกดประโยชนสงสด แตการผลตถานอดแทงมกประสบปญหาดาน

คณภาพ ไดแก ถานมลกษณะเปราะ มควนระหวางการตดไฟ มความชนเมอวางทงไวในอณหภมหองทาให

เกดเชอรา จดตดยาก และระยะเวลาเผาไหมส น กรมวทยาศาสตรบรการไดจดทาโครงการพฒนาคณภาพ

ถานอดแทงและถานผลไมดดกลนใหไดรบการรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชน โดยนาความรดาน

วทยาศาสตรและเทคโนโลยไปถายทอดใหแกผประกอบการ สาหรบนาไปพฒนากระบวนการผลต คณภาพ

ผลตภณฑถานอดแทงและถานผลไมดดกลนจากเศษวสดเหลอทงทางการเกษตร เพอยกระดบใหไดรบ

การรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช.238/2547) และเปนสนคา OTOP ทมชอเสยงเปนทยอมรบของ

ประชาชนในประเทศ

22

เอกสารอางอง

กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. โครงการพฒนาคณภาพถานอดแทงและ

ถานผลไมดดกลนใหไดรบการรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชน. โครงการทดสอบสนคา OTOP

เพอยกระดบคณภาพสนคาและความปลอดภยของผบรโภค, กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตง

แอนดพบลชชง, 2558, หนา 126-131.

กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย. โครงการพฒนาคณภาพถานอดแทงและ

ถานผลไมดดกลนใหไดรบการรบรองมาตรฐานผลตภณฑชมชนในพนทจงหวดภาคเหนอ

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต. โครงการทดสอบสนคา OTOP เพอยกระดบคณภาพสนคาและ

ความปลอดภยของผบรโภค, กรงเทพฯ : บรษท วสตา อนเตอรปรนท จากด, 2559, หนา 122-125.

ฐตมา รงรตนาอบล. พลงงานเขยวจากเชอเพลงอดแทง (Green energy of fuel briquette). วศวกรรมสาร,

มกราคม-กมภาพนธ, 2555, ปท 65, ฉบบท 1, หนา 43-46.

(แฟมประมวลสารสนเทศเฉพาะเรอง (CF 61), A7)

ธรรมศกด พนธแสนศร และคณะ. รายงานฉบบสมบรณ โครงการ “การผลตพลงงานและเพมมลคาของวสด

เหลอใชทางการเกษตรเพอเพมรายไดใหกบเกษตรกร”. [ออนไลน] [อางถงวนท 8 สงหาคม 2559]

เขาถงจาก : http://www.clinictech.most.go.th/online/Usermanage/FinalReport/2012215200451.pdf

นฤมล ภานนาภา และคณะ. การผลตเชอเพลงอดแทงจากเศษวสดการเกษตรและปาลมนามน. [ออนไลน]

[อางถงวนท 4 สงหาคม 2559] เขาถงจาก :

http://forprod.forest.go.th/forprod/PDF/15.เชอเพลงอดแทงจากเศษวสดการเกษตรและปาลมนามน.pdf

ปยนช นาคะ. ถานกะลามะพราวอดแทง. กสกร, กนยายน-ตลาคม, 2545, ปท 75, ฉบบท 5, หนา 97-99.

(แฟมประมวลสารสนเทศเฉพาะเรอง (CF 61), A12)

พานชย ยศปญญา. ถานอดแทงจากซงขาวโพดภมปญญาสรางสรรคเพมพลงงาน. เทคโนโลยชาวบาน,

1 กนยายน, 2547, ปท 16, ฉบบท 342, หนา 22-24.

(แฟมประมวลสารสนเทศเฉพาะเรอง (CF 61), A14)

ศรชย ตอสกล กณฑล ทองศร และจงกล สภารตน. การพฒนาถานอดแทงจากกากมะพราวเปนพลงงาน

ทดแทน (Development of charcoal briquette from scrapped coconut for alternative energy).

[ออนไลน] [อางถงวนท 9 สงหาคม 2559] เขาถงจาก :

http://www.dms.eng.su.ac.th/filebox/FileData/MPM040.pdf

ศนยธรกจอตสาหกรรม กรมสงเสรมอตสาหกรรม. ถานกะลามะพราวอดแทง. [ออนไลน]

[อางถงวนท 9 สงหาคม 2559] เขาถงจาก :

http://boc.dip.go.th/index.php?option=com_content&view=article&id=406&Itemid=48

23

สรพร ปาลกะวงศ ณ อยธยา. เศษถานสรางรายได. เทคโนโลยชาวบาน, 1 กรกฎาคม, 2552, ปท 21,

ฉบบท 458, หนา 48-29. (แฟมประมวลสารสนเทศเฉพาะเรอง (CF 61), A16)

สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. มาตรฐานผลตภณฑชมชน ถานอดแทง มผช.238/2547.

[ออนไลน] [อางถงวนท 4 สงหาคม 2559] เขาถงจาก : http://tcps.tisi.go.th/pub/tcps238_47.pdf

สานกเทคโนโลยชมชน กรมวทยาศาสตรบรการ. การผลตถานอดแทงจากวสดทางการเกษตร. [ออนไลน]

[อางถงวนท 4 สงหาคม 2559] เขาถงจาก : http://siweb.dss.go.th/bct/fulltext/report/otop13.pdf

อจฉรา อศวรจกลชย และคณะ. การนาเปลอกทเรยนและเปลอกมงคดมาใชประโยชนในรปเชอเพลงอดแทง.

[ออนไลน] [อางถงวนท 8 สงหาคม 2559] เขาถงจาก :

http://kucon.lib.ku.ac.th/Fulltext/KC4905022.pdf

อกฤษฏ โขศร. การผลตถานอดแทงจากแกลบและฟางขาว. วารสารคลนกเทคโนโลย, กนยายน, 2549, ปท 1,

ฉบบท 1, หนา 20-21. (แฟมประมวลสารสนเทศเฉพาะเรอง (CF 61), A18)

อกฤษฏ โขศร. ถานอดแทงพลงงานทางเลอกในยคนามนแพง. วารสารคลนกเทคโนโลย, กนยายน, 2551,

ปท 3, ฉบบท 2, หนา 16-17. (แฟมประมวลสารสนเทศเฉพาะเรอง (CF 61), A20)

24