ประมวลสารสนเทศพร้อมใช้ เรื่องมันสําปะหลังและผลิตภัณฑ์siweb.dss.go.th/repack/fulltext/IR44.pdf ·

IR 44

ประมวลสารสนเทศพรอมใช

เรอง มนสาปะหลงและผลตภณฑ

(Tapioca and products)

สานกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย พฤษภาคม 2561

IR 44

ประมวลสารสนเทศพรอมใช

เรอง มนสาปะหลงและผลตภณฑ


สานกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย พฤษภาคม 2561

คานา

ประมวลสารสนเทศพรอมใช เรอง “มนสาปะหลงและผลตภณฑ (Tapioca and products)” ฉบบน

สานกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ ไดจดทาขนภายใต

โครงการยกระดบหองสมดดจทลดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรประมวล

สารสนเทศพรอมใชนใหผใชไดเขาถงสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปแบบทเขาใจไดงายและ

สะดวกพรอมใช เอกสารประมวลพรอมใชฉบบนใหความรเกยวกบประวตของมนสาปะหลง ความรทวไป

เกยวกบมนสาปะหลง องคประกอบทางเคม การจาแนกชนดและพนธ แหลงปลกมนสาปะหลงในประเทศไทย

การใชประโยชน คณภาพตามมาตรฐานของผลตภณฑจากมนสาปะหลง และสถานการณและแนวโนม

มนสาปะหลงในประเทศไทย

คณะผจ ดทาหวงวา ประมวลสารสนเทศพรอมใชฉบบน จะเปนประโยชนตอผใชทสนใจศกษา

คนควาเกยวกบมนสาปะหลงและผลตภณฑ (Tapioca and products) โดยเอกสารฉบบเตมทใชในการเรยบเรยง

ประมวลสารสนเทศพรอมใชฉบบนไดรวบรวม จดเกบ และใหบรการ ณ บรเวณหองอานชน 1 และสามารถ

ดาวนโหลดไดท http://siweb.dss.go.th/repack/repack_list.asp

กลมสารสนเทศอเลกทรอนกส

สานกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย

พฤษภาคม 2561

สารบญ หนา

บทคดยอ 1

คาสาคญ 1

1. บทนา 2

2. ประวตของมนสาปะหลง 2

3. ความรทวไปเกยวกบมนสาปะหลง 4

4. องคประกอบทางเคม 9

5. การจาแนกชนดและพนธ 11

6. แหลงปลกมนสาปะหลงในประเทศไทย 18

7. การใชประโยชน 20

8. คณภาพตามมาตรฐานของผลตภณฑจากมนสาปะหลง 24

9. สถานการณและแนวโนมมนสาปะหลงในประเทศไทย 26

10. บทสรป 32

เอกสารอางอง 33

มนสาปะหลงและผลตภณฑ


บทคดยอ

มนสาปะหลง (Tapioca หรอ Cassava) เปนพชชนดหนงทเกบสะสมอาหารไวในราก จดอยในตระกล

Euphorbiaceae มชอวทยาศาสตรวา Manihot esculenta Crantz มลกษณะเปนไมพมขนาดเลก ปลกงาย ทนทาน

ตอความแหงแลง สามารถเจรญเตบโตไดดในดนทมความอดมสมบณตา ใหผลผลตเรว ประเทศไทยเปนผผลต

มนสาปะหลงทสาคญของโลก โดยพนททมการปลกมนสาปะหลงมากทสด คอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

รองลงมา คอ ภาคกลาง และภาคเหนอ ตามลาดบ มนสาปะหลงสามารถนามาใชประโยชนไดทกสวนทง หวสด

ใบ ลาตน และเมลด นยมนามาบรโภคเปนอาหาร เนองจากเปนแหลงคารโบไฮเดรตทสาคญของคนและสตว

และนามาแปรรปเปนผลตภณฑจากมนสาปะหลง ไดแก มนเสน (Tapioca chips) มนอดเมด (Tapioca pellets)

และแปงมนสาปะหลง (Tapioca starch) เพอใชเปนวตถดบสาหรบการผลตในอตสาหกรรมตางๆ ทงน

ผลตภณฑจากมนสาปะหลงของประเทศไทยกลายเปนสนคาสงออกทมความตองการสงในตลาดตางประเทศ

โดยมปรมาณการสงออกมากเปนอนดบ 1 ของโลก สงผลใหสามารถสรางรายไดเปนจานวนมากใหกบประเทศ

และสงเสรมการขยายตวทางเศรษฐกจอกดวย

คาสาคญ : มนสาปะหลง, มนเสน, มนอดเมด, แปงมนสาปะหลง

Keywords : Tapioca, Cassava, Tapioca chips, Tapioca pellets, Tapioca starch

1

มนสาปะหลงและผลตภณฑ


1. บทนา

มนสาปะหลงเปนพชอาหารทสาคญของประเทศในเขตรอน โดยเฉพาะในทวปแอฟรกา อเมรกาใต

และเอเชยบางประทศ เชน อนโดนเซย อนเดย และฟลปปนส เนองจากเปนแหลงคารโบไฮเดรตทสาคญของคน

และสตว ซงเปนพชอาหารในอนดบท 5 ของโลก รองจากขาวสาล ขาวโพด ขาว และมนฝรง (คณาจารยภาควชา

พชไรนา, 2547) สาหรบประเทศไทยมนสาปะหลงถอเปนพชเศรษฐกจทสาคญ เกษตรกรนยมปลกกนมาก

เพราะทนแลง ปลกงาย ศตรพชนอย แหลงปลกมนสาปะหลงทสาคญอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง

และภาคเหนอ ไดแก จงหวดนครราชสมา กาแพงเพชร ชยภม กาญจนบร อบลราชธาน สระแกว นครสวรรค

เลย อดรธาน และลพบร (สานกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2560) มนสาปะหลงทปลกในประเทศไทย แบง

ออกเปน 2 ชนด คอ มนสาปะหลงชนดหวาน (Sweet type) และมนสาปะหลงชนดขม (Bitter type) สามารถ

นามาใชประโยชนไดทกสวน ทงบรโภคเปนอาหารโดยตรง และแปรรปเปนผลตภณฑจากมนสาปะหลง ไดแก

มนเสน (Tapioca chips) มนอดเมด (Tapioca pellets) และแปงมนสาปะหลง (Tapioca starch) สาหรบนาไปใช

ประโยชนในทางอตสาหกรรมตางๆ

ประเทศไทยเปนผผลตมนสาปะหลงทสาคญของโลก แตนามาใชในการบรโภคนอย เพราะสวนใหญ

นยมแปรรปเปนผลตภณฑเพอสงออก โดยผลตภณฑจากมนสาปะหลงของประเทศไทยเปนสนคาสงออกทม

ความตองการสงในตลาดตางประเทศ ซงมปรมาณการสงออกมากเปนอนดบ 1 ของโลก

2. ประวตของมนสาปะหลง

2.1 แหลงกาเนดและการแพรกระจายของมนสาปะหลง

มนสาปะหลงเปนพชดงเดมของชาวพนเมองในเขตรอนของทวปอเมรกาตอนกลาง และทาง

เหนอของทวปอเมรกาใต จากหลกฐานทางโบราณคดมการคนพบเครองปนดนเผารปหวมนสาปะหลงใน

ประเทศเปร ซงมอายประมาณ 2,500 ป แสดงใหเหนวา มนษยรจกการเพาะปลกมนสาปะหลงมาเปนเวลานาน

โดยแหลงกาเนดมนสาปะหลงม 4 แหง คอ

(1) แถบประเทศกวเตมาลา และเมกซโก

(2) ทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของทวปอเมรกาใต

(3) ทางทศตะวนออกของประเทศโบลเวย และทางทศตะวนตกเฉยงเหนอของประเทศ

อารเจนตนา

(4) ทางทศตะวนออกของประเทศบราซล

2

การแพรกระจายของมนสาปะหลงเกดในสมยทมการลาอาณานคมในครสตศตวรรษท 15 โดย

พวกนกคาทาสไดนามนสาปะหลงจากประเทศบราซลไปปลกในทวปแอฟรกา ตอมา พ.ศ. 2282 มชาวโปรตเกส

นามนสาปะหลงไปปลกทเกาะรยเนยน (Reunion) และแพรกระจายไปยงมาดากสกา มการนามนสาปะหลงมา

ปลกครงแรกในทวปเอเชยทประเทศฟลปปนสในครสตศตวรรษท 17 โดยชาวสเปนไดนามาจากประเทศ

เมกซโก และในเวลาตอมากมการปลกทประเทศอนโดนเซย นอกจากนยงมหลกฐานวา เมอ พ.ศ. 2337 ไดม

การนามนสาปะหลงจากทวปแอฟรกามาปลกทประเทศอนเดยเพอใชในการทดลอง (อนชต, 2560) ทาให

มนสาปะหลงแพรกระจายไปทวในเขตเอเชย (ภาพท 1) มนสาปะหลงจงมชอเรยกตามภาษาทองถนหลายชอ คอ

ภาษาโปรตเกส เรยกวา Mandioca ภาษาฝรงเศส เรยกวา Manioc ภาษาสเปน เรยกวา Yuca และภาษาองกฤษ

เรยกวา Cassava หรอ Tapioca

2.2 ความเปนมาของมนสาปะหลงในประเทศไทย

สาหรบประเทศไทยยงไมมหลกฐานทแนนอนวามการนามนสาปะหลงเขามาปลกเมอใด

แตสนนษฐานวานาจะเขามาในระยะเดยวกนกบการเขาสประเทศศรลงกา และฟลปปนส คอ ประมาณ

ป พ.ศ. 2329-2383 และคาดวามคนนามนสาปะหลงจากมาลายมาปลกในภาคใต ประมาณป พ.ศ. 2329

มนสาปะหลงเดมเรยกกนวา มนสาโรง มนไม ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอเรยกวา มนตนเตย ทางภาคใต

เรยกวา มนเทศ (แตเรยกมนเทศวา มนหลา) คาวา สาปะหลง คลายกบคาในภาษาชวาตะวนตกทเรยก

มนสาปะหลงวา สมเปอ (Sampou) ซงมความหมายเหมอนคาในภาษามาเลยทแปลวา พชทมรากขยายใหญ

(สถาบนวจยและพฒนาแหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2560) การปลกมนสาปะหลงเปนการคาเพอใชทาแปง

และสาคในภาคใต ซงปลกระหวางแถวของตนยางพารากนมากวา 70 ปแลว โดยเฉพาะทจงหวดสงขลาม

(ทมา : https://kmtapiocachip.files.wordpress.com/2013/07/104.jpg)

ภาพท 1 พนทแสดงการแพรกระจายของมนสาปะหลง

3

อตสาหกรรมทาแปงและสาคจาหนายไปยงปนง และประเทศสงคโปร แตการปลกมนสาปะหลงทางภาคใต

คอยๆ ลดลงเมอมการขยายการปลกยางพารา ตอมามการปลกมนสาปะหลงในภาคตะวนออก คอ จงหวดชลบร

ระยอง และจงหวดใกลเคยง และเมอความตองการของตลาดในดานผลตภณฑมนสาปะหลงเพอใชใน

การเลยงสตวและอตสาหกรรมมเพมมากขน ทาใหพนทในภาคตะวนออกผลตไดไมเพยงพอตอความตองการ

จงมการขยายพน ทไปย งจงหวดอนๆ โดยเฉพาะทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จนในปจจบนภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอเปนพนททปลกมนสาปะหลงมากทสดของประเทศไทย

3. ความรทวไปเกยวกบมนสาปะหลง

มนสาปะหลงเปนพชหวชนดหนงมลกษณะเปนไมพมขนาดเลก มอายอยไดหลายป ปลกงาย ทนทาน

ตอความแหงแลง และเปนแหลงคารโบไฮเดรตทสาคญ โดยมนสาปะหลงมชอสามญตามภาษาทองถนหลายชอ

ดงทกลาวไปแลวขางตน และมชอวทยาศาสตรวา Manihot esculenta Crantz

3.1 อนกรมวธานของมนสาปะหลง

การจดหมวดหมของมนสาปะหลง มดงน

ชน (Class) : Angiospermae

ชนยอย (Subclass) : Dicotyledoneae

อนดบ (Order) : Geraniales

วงศ (Family) : Euphorbiaceae

สกล (Genus) : Manihot

3.2 ลกษณะทางพฤกษศาสตรของมนสาปะหลง

มนสาปะหลงมลกษณะทางพฤกษศาสตรทสาคญ (กรมพฒนาทดน สานกวจยและพฒนา

การจดการทดน กลมอนรกษดนและนา, 2559.) คอ

(1) ลาตน มนสาปะหลงมลาตนตงตรง สงประมาณ 2-4 เมตร มขนาดเสนผาศนยกลาง 3-6

เซนตเมตร สของลาตนแตกตางกนไปตามพนธ สวนทอยใกลยอดมกมสเขยว และสวนทตาลงมามสแตกตาง

กนออกไป เชน สน าเงนเขยว สเทาเงน สเหลอง จนถงสน าตาล (ภาพท 2) โดยทกสวนของลาตนมยางสขาว

การแตกกงของมนสาปะหลงแตกตางกนตามพนธ ซงมต งแตไมแตกกง (Unbranched) แตกกง 2 กง

(Dichotomus branching) แตกกง 3 กง (Trichotomus branching) แตไมเกน 4 กง กงทแตกออกจากลาตนหลก

เรยกวา Primary branch สวนกงทแตกออกจาก Primary branch เรยกวา Secondary branch บนลาตนหรอกงของ

มนสาปะหลงจะเหน รอยหลดรวงของกานใบเรยกวา รอยแผลใบ (Leaf scar) โดยเปนรอยตอระหวางกานใบ

กบลาตนหรอกง ระยะระหวางรอยแผลใบ 2 รอยตอกนเรยกวา ความยาวชน (Storey length) ดานบนเหนอ

รอยแผลใบจะมตา (Bud) ซงจะงอกเปนตนใหมเมอนาทอนพนธไปปลก

4

(2) ใบ ใบมนสาปะหลงเปนแบบใบเดยว (Simple leaf) การเกดของใบจะหมนเวยนรอบลาตน

(Spiral) (ภาพท 3A) มการจดเรยงตว (Phyllotaxy) คอนขางคงทแนนอน คอ 2/5 กานใบ (Petiole) ตอระหวาง

ลาตนหรอกงกบตวแผนใบ กานใบอาจมสเขยว หรอสแดง ตวใบหรอแผนใบ (Lamina) จะเวาเปนหยกลกเปน

แฉก (Palmately lobe) จานวนหยกมตงแต 3-9 หยก และบรเวณโคนกานใบตดกบลาตนมหใบ (Stipule)

(3) ดอก มนสาปะหลงเปนพชทมชอดอกแบบ Panicle คอ มดอกตวผและดอกตวเมยอยบน

ตนเดยวกน (Monoecious plant) ดอกตวผและดอกตวเมยอยแยกดอกกน แตอยในชอดอก (Inflorescence)

เดยวกน (ภาพท 3B) ชอดอกจะเกดตรงปลายยอดของลาตนหรอกงหรออาจเกดตรงรอยตอทเกดการแตกกง

ดอกตวผมกเกดบรเวณสวนปลาย หรอยอดของชอดอก มกานดอก กลบรองดอกหรอกลบเลยง 5 กลบ แตไมม

กลบดอก ภายในดอกมเกสรตวผ 10 อน แบงเปน 2 วงๆ ละ 5 อน เกสรตวผวงในมกานชเกสรตวผส นกวา

วงนอก ดอกตวเมยมขนาดใหญกวาดอกตวผ มกเกดอยบรเวณสวนโคนของชอดอก ไมมกลบดอก แตม

กลบรองดอก หรอกลบเลยง 5 กลบ เชนเดยวกบดอกตวผ ตรงกลางจะเปนเกสรตวเมย รงไข (Ovary) ม 3 Carpel

ภายในแตละ Carpel มไข (Ovule) อย 1 ใบ ในชอดอกเดยวกนดอกตวเมยจะบานกอนดอกตวผ 7-10 วน

(ทมา : http://www3.rdi.ku.ac.th/?p=18098) (ทมา : http://at.doa.go.th/cassvar/character4.html)

ภาพท 2 ลกษณะลาตนของมนสาปะหลง

(ทมา : http://esan.life/?p=689) (ทมา : https://medthai.com/มนสาปะหลง/)

A B

ภาพท 3 ลกษณะใบ (A) และดอก (B) ของมนสาปะหลง

5

(4) ผลและเมลด หลงการผสมเกสรแลวรงไขกจะเจรญเตบโตขยายใหญกลายเปนผลแบบ

Capsule ผลขนาดโตเตมทจะมเสนผาศนยกลางประมาณครงนว ยาว 1-1.5 เซนตเมตร ภายในม 3 ชอง แตละ

ชองมเมลด 1 เมลด รปรางยาวร มสนาตาล และมลายดา (ภาพท 4) เมอแกจะแตกดดเมลดกระเดนออกไป

(5) ราก หรอ หว มนสาปะหลงมระบบรากเปนแบบ Adventitious root system แบงไดเปน 2

ชนด คอ รากจรง (True or wiry roots) และรากสะสม (Modified or storages roots) หรอทเรยกกนทวไปวา หว

(ภาพท 5) โดยรากจรงเปนรากทงอกจากทอนพนธ สามารถงอกไดจาก 3 สวน คอ รากจากสวนเนอเยอ รากจาก

สวนตา และรากจากสวนรอยหลดรวงของใบ สวนหว (Tuber) ของมนสาปะหลง คอ สวนรากทขยายใหญเพอ

สะสมอาหารทเปนคารโบไฮเดรตในสวน Parenchyma cell รากสะสมอาหารมปรมาณแปงประมาณ 15-40

เปอรเซนต มกรดไฮโดรไซยานก (HCN) หรอกรดพรสซก (Prussic acid) ซงมพษ จะมอยมากในสวนของ

เปลอกมากกวาเนอของหว

(ทมา : https://medthai.com/มนสาปะหลง/)

A B

ภาพท 4 ลกษณะผล (A) และเมลด (B) ของมนสาปะหลง

(ทมา : https://medthai.com/มนสาปะหลง/) (ทมา : http://doa.go.th/pibai/pibai/n18/v_1-feb/rai.html)

ภาพท 5 ลกษณะรากหรอหวของมนสาปะหลง

6

3.3 การขยายพนธมนสาปะหลง

มนสาปะหลงขยายพนธโดยใชทอนพนธปกลงในดน คอ ใชสวนของลาตนทมอายต งแต

8 เดอนขนไป นามาตดเปนทอนใหมขนาดยาว 20-30 เซนตเมตร (มตาประมาณ 7-10 ตา) แลวปกลงในดน

ไมนยมปลกดวยเมลด เนองจากมนสาปะหลงไมคอยตดเมลด และเกบเมลดลาบาก เมลดมระยะพกตวกวา

2 เดอน ตองเพาะตนกลากอนยายปลกนาน 1 เดอน และมกเกดการผสมพนธแบบ Inbreeding ไดงาย รวมถงใช

เวลาปลกนาน การปลกดวยเมลดจงทาเฉพาะในโครงการผสมพนธและปรบปรงพนธเทานน (สถาบนวจยและ

พฒนาแหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2560)

3.4 การปลกมนสาปะหลง (ศนยสารสนเทศ กรมวชาการเกษตร, 2551)

(1) ฤดปลก มนสาปะหลงเปนพชทสามารถปลกไดเกอบตลอดทงป อาจแบงฤดปลกไดเปน

2 ฤด คอ ตนฤดฝน (เดอนมนาคม-พฤษภาคม) และปลายฤดฝน (เดอนกนยายน-พฤศจกายน) ซงชวงปลกท

เหมาะสมควรเลอกวนปลกเพอใหมนสาปะหลงอาย 1-5 เดอน อยในสภาพทขาดน านอยทสด การปลกเพอ

การผลตทอนพนธควรปลกตนฤดฝน เนองจากมนสาปะหลงมการเจรญเตบโตไดด ไดปรมาณทอนพนธมาก

สวนการผลตหวมนสดชวงเวลาปลกทเหมาะสมขนกบสภาพพนทแหลงปลกมนสาปะหลง โดยทวไปการปลก

ปลายฤดฝนจะใหผลผลตสงกวา

(2) การเตรยมดน ควรไถพรวนใหลก 20-30 เซนตเมตร โดยไถกลบเศษเหลอของพช เชน

ลาตน เหงา ใบ และยอดของมนสาปะหลงทเหลอจากการเกบเกยว ไมควรเผาหรอเคลอนยายออกจากพนท

เพาะปลก เนองจากการเผาทงหรอขนยายไปทงจะทาใหธาตอาหารสญหายไปเปนจานวนมาก การไถควรทา

1-2 ครง ดวยผาน 3-4 สลบกบผาน 7 (ภาพท 6A) เพอพลกดนชนลางกลบขนมา นอกจากจะทาใหดนรวนซย

แลว ยงนาเอาธาตอาหารทถกชะลางลงไปในดนชนลางกลบขนมาอยในดนชนบนใหมนสาปะหลงนาไปใช

ไดอก

(3) การคดเลอกทอนพนธปลก ทอนพนธมนสาปะหลงทใชปลกควรไดจากตนทมอายตงแต

8 เดอนขนไป และไมควรเกน 18 เดอน ขนาดของทอนพนธใหมสด ไมบอบช า ปราศจากโรคแมลง ตดตนพนธ

ยาวประมาณ 20 เซนตเมตร เมอปลกในฤดฝน และตดตนพนธยาวประมาณ 25 เซนตเมตร เมอปลกในชวงปลาย

ฤดฝน โดยทอนพนธจะตองมตาอยางนอย 5-7 ตาตอทอนพนธ (ภาพท 6B)

7

(4) วธการปลก การปลกมนสาปะหลงมอยหลายวธ ไดแก การปลกแบบวางนอน (ฝง) เปนวธ

ทไมคอยนยมปลกกน และการปลกแบบปก เปนวธนทกาลงไดรบความนยมในปจจบน ซงสามารถปลกแบบ

ยกรอง หรอไมยกรองกได (ภาพท 7) ขนอยกบความสะดวก โดยปกทอนพนธใหตงตรง ลกประมาณ 5-10

เซนตเมตร หากปลกในฤดแลงใหปกลก 15 เซนตเมตร และปลกบนพนราบ โดยใชเชอกททาเครองหมายบอก

ระยะวางเปนแนวในการปลก วธนทาใหระยะปลกสมาเสมอ

(5) ระยะปลก การปลกมนสาปะหลงใชระยะแตกตางกน โดยระยะแถวประมาณ 70 -100

เซนตเมตร ระยะหลมประมาณ 50-100 เซนตเมตร สวนใหญระยะปลกประมาณ 80 x 100 เซนตเมตร หรอ

100 x 100 เซนตเมตร สามารถปลกไดตงแต 1,600-2,500 ตนตอไร ทงน การปลกมนสาปะหลงใหแถวถขน

จะสนเปลองทอนพนธ แตจะชวยลดการกดกรอนผวดน และชวยเกบนาไวในดนเพมขน

(ทมา : http://at.doa.go.th/cassfer/ดนนาและการจดการปลกมนสาปะหลง.pdf)

ภาพท 7 การปลกมนสาปะหลงแบบยกรอง (A) และแบบไมยกรอง (B)

A B

(ทมา : http://at.doa.go.th/cassfer/

ดนนาและการจดการปลกมนสาปะหลง.pdf)

(ทมา : http://www.tapiocathai.org/pdf/Tapioca%20Plan/

f_use%20improve%20tapioca%20varieties.pdf)

ภาพท 6 การเตรยมดน (A) และการคดเลอกทอนพนธ (B) สาหรบปลกมนสาปะหลง

A B

8

3.5 การเกบเกยวมนสาปะหลง

การเกบเกยวมนสาปะหลงควรเลอกเกบเกยวในชวงทเหมาะสมต งแตอาย 12-18 เดอน

ผลผลตสงขนเมอเกบเกยวทอายมากขน การเกบเกยวมนสาปะหลงทอายขามปจะไดผลผลตสงขนเกอบเปน

2 เทา เมอเทยบกบเกบเกยวในปเดยว แตหวมนสาปะหลงทอายเกน 18 เดอน จะใหเปอรเซนตแปงใน

หวสดตา คณภาพของแปงไมไดมาตรฐาน มปรมาณเสนใยสง โดยการเกบเกยวม 2 วธ (มลนธสถาบนพฒนา

มนสาปะหลงแหงประเทศไทย, 2543) คอ

(1) ใชแรงงานคน โดยตดตนมนสาปะหลงใหเหลอสวนลางของลาตนไวประมาณ 30-70

เซนตเมตร จากนนขดหวมนสาปะหลงขนมาดวยจอบ หรอใชวธถอนในกรณทดนมความชนสง นามาสบเหงา

ออก และขนสงไปยงโรงงานเพอแปรสภาพ (ภาพท 8A)

(2) ใชเครองทนแรง ในพนททมปญหาขาดแคลนแรงงานจะมการใชเครองทนแรงตดทาย

รถแทรกเตอร สาหรบการพลกหนาดนเพอใหหวมนสาปะหลงหลดจากดน จากนนใชแรงงานคนเดนตามไปตด

หวมนออกจากเหงา และขนสงไปโรงงานเพอแปรสภาพ (ภาพท 8B)

4. องคประกอบทางเคม

มนสาปะหลงเปนพชทเกบสะสมอาหารไวในราก เมอพชมการสรางอาหารจากใบและสวนทเปน

สเขยวแลวจะสะสมในรปของคารโบไฮเดรต คอ แปงไวในราก ความสามารถในการสรางและสะสมแปง

ไวในรากมความแตกตางกน เนองมาจากพนธมนสาปะหลง อายเกบเกยว ปรมาณน าฝนในชวงแรกกอน

การเกบเกยว และปจจยอนๆ จงทาใหสวนประกอบของหวมนอาจแตกตางกนไป (ศนยรวมขอมลอตสาหกรรม

แปงมนสาปะหลงไทย, 2553) โดยทวไปมนสาปะหลงทมอาย 12 เดอน ทไดรบปรมาณน าฝนเพยงพอ และไมม

ฝนตกชกขณะเกบเกยวจะมองคประกอบแสดงดงตารางท 1 และ 2

(ทมา : http://www.tapiocathai.org/pdf/Tapioca%20Plan/n_havests%20&%20crop%20care.pdf)

A B

ภาพท 8 การเกบเกยวมนสาปะหลงโดยวธใชแรงงานคน (A) และวธใชเครองทนแรง (B)

9

ตารางท 1 องคประกอบหลกในหวมนสาปะหลง

ตารางท 2 องคประกอบในเนอมนสาปะหลง

องคประกอบในเนอมน ปรมาณ (ตอ 100 กรมนาหนกแหงเนอมน)

แปง 71.9-85.0

โปรตน 1.57-5.78

เยอใย 1.77-3.98

เถา 1.20-2.80

ไขมน 0.06-0.43

คารโบไฮเดรตทไมใชแปง 3.59-8.66

จากตารางจะเหนไดวา องคประกอบสวนใหญในรากนอกจากน าแลว ยงมแปงอยในปรมาณสงถง

รอยละ 70-80 จงถอวามนสาปะหลงเปนพชทเปนแหลงของคารโบไฮเดรตทใหพลงงานกบคนและสตวไดด

ทสด ซงมนสาปะหลงทมปรมาณแปงสง ปรมาณน าจะนอย และความหนาแนนของหวจะสง เพราะฉะนนใน

การตรวจสอบหรอวดปรมาณแปงอยางเรวทนยมทากนคอ การตรวจสอบความหนาแนน โดยการชงน าหนก

หวมนในน า ถาน าหนกหวมนในน านอย แสดงวา หวมนมปรมาณน ามาก และมแปงนอย แตถาน าหนกหวมน

ในน ามาก กแสดงวา หวมนมปรมาณน านอย และมแปงมาก (มลนธสถาบนพฒนามนสาปะหลงแหงประเทศ

ไทย, 2543)

นอกจากน การนาหวมนสาปะหลงไปใชประโยชนในทางอตสาหกรรมมกจะตองทาใหแหงเพอลด

ความชนกอน เชน อตสาหกรรมมนเสน อตสาหกรรมมนอดเมด หรอการสกดเฉพาะสวนของแปงออกจาก

หวมนสาปะหลง โดยสวนประกอบทางเคมของหวมนสาปะหลงสด และหวมนสาปะหลงแหง แสดงใน

ตารางท 3

องคประกอบในหวมน ปรมาณ (ตอ 100 กรมนาหนกหวมน)

นา 60.21-75.32

เปลอก 4.08-14.08

เนอ (แปง) 25.87-41.88

ไซยาไนด (ppm) 2.85-39.27

(ทมา : มลนธสถาบนพฒนามนสาปะหลงแหงประเทศไทย, 2543)

(ทมา : มลนธสถาบนพฒนามนสาปะหลงแหงประเทศไทย, 2543)

10

ตารางท 3 สวนประกอบทางเคมของหวมนสาปะหลงสดและหวมนสาปะหลงแหง

สวนประกอบ หวมนสด หวมนแหง

ความชน (%) 63.25 10.63

คารโบไฮเดรต (%) 29.73 70.63

โปรตน (%) 1.18 2.63

ไขมน (%) 0.08 0.51

เถา (%) 0.85 2.20

เยอใย (%) 0.99 1.73

โพแทสเซยม (มลลกรม/กโลกรม) 0.26 0.43

ฟอสฟอรส (มลลกรม/กโลกรม) 0.04 0.08

กรดไฮโดรไซยานค (สวนในลานสวน) 173 100

จากตารางจะเหนไดวา เมอทาใหหวมนสาปะหลงแหงความชนจะมปรมาณลดลงเหลอเพยง

10 เปอรเซนต คารโบไฮเดรต 70 เปอรเซนต โปรตน 2.63 เปอรเซนต และไขมน 0.51 เปอรเซนต ทงน

หวมนสาปะหลงมปรมาณโปรตนและไขมนตากวาธญพช หากใชผลตภณฑมนสาปะหลงเพอทดแทนธญพช

จะตองเพมปรมาณโปรตนในสตรอาหารโดยการผสมกากถวเหลอง หรอปลาปน (สานกวจยพชไรและ

พชทดแทนพลงงาน, 2552)

5. การจาแนกชนดและพนธ

5.1 ชนดของมนสาปะหลง

มนสาปะหลงทปลกในประเทศไทย แบงออกเปน 2 ชนด (มลนธสถาบนพฒนามนสาปะหลง

แหงประเทศไทย, 2543) คอ

(1) มนสาปะหลงชนดหวาน (Sweet type) เปนมนสาปะหลงทมปรมาณกรดไฮโดรไซยานก

(HCN) ตา เปนพนธทใชหวเพอการบรโภคไดโดยตรง รสไมขม มทงชนดเนอรวน นม และชนดเนอเหนยว

แนน นยมนามาเชอม ปง เผา ในประเทศไทยไมมการปลกเปนพนทใหญ ๆ เนองจากมตลาดจากด สวนใหญจะ

ปลกรอบๆ บาน หรอตามรองสวน เพอบรโภคเองในครวเรอน หรอเพอจาหนายตามตลาดสดในทองถนใน

ปรมาณไมมาก

(ทมา : สานกวจยพชไรและพชทดแทนพลงงาน, 2552)

11

(2) มนสาปะหลงชนดขม (Bitter type) เปนมนสาปะหลงทมปรมาณกรดไฮโดรไซยานก

(HCN) สงกวามนสาปะหลงชนดหวาน มรสขม เนอหยาบ ไมเหมาะสาหรบการบรโภคของมนษยหรอใช

หวมนสดเลยงสตวโดยตรง แตเนองจากเปนพนธทมปรมาณแปงสง จงนยมใชในอตสาหกรรมแปรรปตางๆ

เชน แปงมนสาปะหลง มนเสน มนอดเมด และแอลกอฮอล การแปรรปเปนอาหารโดยใชความรอน ไดแก

ตากแดด เผา และตม ทาใหไซยาไนดในมนสาปะหลงแตกตวหมดไป ความขมจงลดลง ซงในประเทศไทย

มนสาปะหลงชนดนเปนพนธทมพนทปลกมากทสด เพอสงโรงงานอตสาหกรรมนาไปแปรรปเปนผลตภณฑ

มนเสน มนอดเมด แปงมนสาปะหลง และเอทานอล

5.2 พนธมนสาปะหลง (ศนยสารสนเทศ กรมวชาการเกษตร, 2551)

(1) การจาแนกพนธมนสาปะหลง มนสาปะหลงแตละพนธมลกษณะทางพฤกษศาสตรท

แตกตางกน ทาใหสามารถจาแนกออกเปนพนธตางๆ ได โดยลกษณะประจาพนธทนามาใชในการจาแนกเพอ

ระบพนธมนสาปะหลง (ตารางท 4) คอ

• สยอดออน การดสของยอดออนสามารถดไดจากปลายกง โดยตรวจสอบลกษณะส

ของใบยอดทยงไมคล ซงตองแยกใบทคลออกจากใบทยงไมคลของสวนยอด

• สของใบออน ดจากสของเรอนยอดโดยรวม เปนใบออนทสามารถสงเกตไดโดยไม

ตองสมผสกบใบมนสาปะหลง สามารถสงเกตไดจากปลายกง ตรวจสอบลกษณะสของใบยอดทยงไมคลเตมท

• ขนทยอดออน สามารถสงเกตไดจากยอดออน ยอดออนทมขนสของยอดออนมกม

ลกษณะดาน สวนยอดออนทไมมขนสมกมลกษณะมนเงา หรออาจใชการสมผส ยอดออนทมขนสมผสจะ

นมมอ

• สกานใบ สของกานใบดทกานใบ ในตาแหนงใบท 5 จากใบยอดทคลเตมทแลว 5 ใบ

จากยอด เมออายประมาณ 3-6 เดอนหลงปลก

• รปรางของแฉกทอยกลาง ใบมนสาปะหลงเปนแบบใบเดยว แผนใบเวาเปนแฉกลก ม

รปรางและจานวนแฉกแตกตางกนไปตามพนธ โดยปกตม 3-9 แฉก ยาวประมาณ 4-20 เซนตเมตร กวาง

ประมาณ 1-6 เซนตเมตร รปทรงของแฉกแตกตางกน แตคอนขางคงทในแตละพนธ สงเกตเมออายประมาณ 3-4

เดอนหลงปลก โดยดในตาแหนงใบท 5 จากใบยอดทคลเตมท

• ลกษณะทรงตน บางพนธลาตนเปนตนเดยว ไมมการแตกกง บางพนธมการแตกกง

2-3 ระดบ หรอมากกวา พนธทมการแตกกงมาก และแตกกงหลายระดบจะมลกษณะเปนพมเตย พนธทม

การแตกกงนอยจะสง จานวนของการแตกกงแตละพนธแตกตางกน และการแตกกงครงท 2 ของตนจะตรงขาม

กบการแตกกงแรก

12

• สของลาตน ลาตนมนสาปะหลงมกานใบตดอย เมอใบมอายมากขนกจะหลดรวงไป

ทงรอยแผลเปนของกานใบไว เรยกวา รอยแผลใบ ลกษณะเปนรอยนนเดนออกมาแตกตางกน สามารถใชเปน

ลกษณะหนงในการจาแนกได ระหวางรอยแผลใบเรยกวา ความยาวของชน และระยะหางระหวางใบกแตกตาง

ขนอยกบพนธ ระยะการเจรญเตบโต สภาพแวดลอม ในชวงฤดฝนระยะหางระหวางใบจะยาวกวาในชวงฤดแลง

เนองจากมการเจรญเตบโตในฤดฝนทรวดเรวกวา

• ลกษณะของหใบ สวนของโคนกานใบทตดกบลาตนมหใบ มรปราง ขนาด และส

เฉพาะ ในพนธทมลกษณะอนๆ ใกลเคยงกนมากอาจจาเปนตองใชหใบรวมพจารณาในการระบพนธดวย

• การมขวของหว สงเกตไดในระยะเกบเกยว

• สผวเปลอกชนนอกของหว สงเกตไดในระยะเกบเกยว โดยสผวของเปลอกชนนอก

ของหวมกมสขาวครม สนาตาล สนาตาลออน จนถงสนาตาลเขม

• สเนอของหว โดยทวไปจะมสขาว หรอสขาวครม

ทงน การตรวจสอบคณลกษณะของมนสาปะหลงมขอกาหนด คอ มนสาปะหลงควรมอายมาก

พอทจะเหนลกษณะทรงตน หรอมอาย 3-6 เดอน หากลกษณะทใชในการจาแนก เชน สของลาตน การแตกกง

ควรใชมนสาปะหลงทอาย 6 เดอนขนไป สวนลกษณะใบ สใบ สกานใบ ควรสงเกตจากมนสาปะหลงท

อยในระยะกาลงเจรญเตบโต อยกลางแจงไมอยใตรมเงาของพชอน และมอายไมเกน 10 เดอน แตบางพนธ

สามารถจาแนกไดในตนทอายนอย ซงผ สนใจสามารถสบคนขอมลเพมเตมเกยวกบการจาแนกและ

คณลกษณะประจาพนธของมนสาปะหลงไดจากศนยสารสนเทศ กรมวชาการเกษตร หรอเวบไซต

http://at.doa.go.th/mealybug/download/การจาแนกพนธ.pdf

13

http://at.doa.go.th/mealybug/download/

(2) พนธมนสาปะหลงทสาคญในประเทศไทย มนสาปะหลงเพออตสาหกรรมทนยมปลก

ในประเทศไทยมหลากหลายพนธ โดยแตละพนธไดรบการปรบปรงพนธจากกรมวชาการเกษตร และ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ดงน

(2.1) พนธมนสาปะหลงของกรมวชาการเกษตร ไดแก

• ระยอง 1 เปนพนธทใหผลผลตคอนขางสง ปรบตวเขากบสภาพแวดลอมตางๆ ของ

ประเทศไดด ทรงตนสงตรง ตนพนธมความแขงแรง มความงอกด และเกบรกษาไดนาน ยอดออนสมวง ใบท

เจรญเตมทแลวสเขยวอมมวง กานใบสเขยวอมมวง แตกกงนอย (ภาพท 9) ขอจากด คอ มปรมาณแปงตา

• ระยอง 3 เปนพนธทตองการสภาพแวดลอมทดเพอใหไดผลผลตสง ยอดออนสเขยว

ออน ใบทเจรญเตมทมเขยวออน กานใบสเขยวออนปนแดง ลาตนมสน าตาลออน มปรมาณแปงสงประมาณ

23-28 เปอรเซนต (ภาพท 9) ขอจากด คอ ตนเตยและแตกกง ไมสะดวกในการปฏบตดแลรกษา หวแหลมยาว

ทาใหยากตอการเกบเกยว

• ระยอง 60 เปนพนธทใหผลผลตสง สะสมนาหนกเรว เหมาะสาหรบเกษตรกรท

ตองการเกบเกยวอายต ากวา 12 เดอน ตนพนธคณภาพด ทรงตนสงตรง แตกกงนอย สะดวกในการปฏบตดแล

รกษา ยอดออนมเขยวอมมวง ใบทเจรญเตมทสเขยว กานใบสเขยวปนแดง ลาตนสน าตาลออน (ภาพท 9)

ขอจากด คอ มปรมาณแปงตาในฤดฝน เนอในของหวมสครม ทาใหโรงงานอตสาหกรรมบางแหงใชเปนขออาง

ในการตดราคารบซอหวมนสด

• ระยอง 90 เปนพนธทใหผลผลตสง มปรมาณแปงสงประมาณ 24-29 เปอรเซนต

ยอดออนสเขยวออน ใบทเจรญเตมทสเขยวแก กานใบสเขยวออน ลาตนสน าตาลอมสม (ภาพท 9) ขอจากด คอ

ลาตนโคง หากมการแตกกง ทาใหไมสะดวกในการปฏบตดแลรกษา และตนพนธเสอมคณภาพเรว ไมทนแลง

จงไมเหมาะกบการปลกปลายฤดฝน

14

• ระยอง 5 เปนพนธทปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดด ใหผลผลตสง ยอดออนสมวง

อมน าตาล ใบทเจรญเตมทสเขยวแก กานใบสแดงเขม ลาตนสเขยวอมน าตาล มปรมาณแปงประมาณ 22-27

เปอรเซนต (ภาพท 10) ขอจากด คอ เปนพนธทคอนขางออนแอตอโรคใบไหม ทรงตนแตกกง ไดตนพนธนอย

• ระยอง 72 เปนพนธทปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดดโดยเฉพาะในภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ ใหผลผลตหวสดสง ตนพนธคณภาพด ทนแลง ยอดออนสมวง กานใบสแดงเขม ลาตนสเขยวเงน

แตกกงนอย (ภาพท 10) ขอจากด คอ มปรมาณแปงตาเมอปลกในภาคตะวนออก และคอนขางออนแอตอ

โรค ใบไหม

• ระยอง 7 เปนพนธทเจรญเตบโตเรวในชวง 1-2 เดอนแรก มความงอกสง ไมคอยแตก

กง ใหผลผลตสง ทนแลง ยอดออนสเขยวออน กานใบสเขยวออนอมชมพ ลาตนสน าตาลออน (ภาพท 10)

ขอจากด คอ ไมตานทานโรคใบไหม และไรแดง

• ระยอง 9 เปนพนธทมลาตนสงตรง แขงแรง ใหผลผลตสง มปรมาณแปงสง ตานทาน

โรค ยอดออนสเขยวออน กานใบสเขยวออนอมชมพ ลาตนสน าตาลอมเหลอง (ภาพท 10) ขอจากด คอ

ไมตานทานไรแดง ไมเหมาะสาหรบดนรวนเหนยว และดนรวนปนลกรง รวมทงไมเหมาะกบการเกยวตากวา

12 เดอน

ระยอง 1 ระยอง 3


(ทมา : ศนยสารสนเทศ กรมวชาการเกษตร, 2551)

ภาพท 9 พนธมนสาปะหลงของกรมวชาการเกษตร ไดแก ระยอง 1 ระยอง 3 ระยอง 60 และระยอง 90

15

• ระยอง 11 เปนพนธทมปรมาณแปงสงในฤดแลง ประมาณ 42.8 เปอรเซนต ยอดออน

สนาตาลอมเขยว กานใบสเขยวอมแดง ลาตนสเขยวเงน (ภาพท 10) ขอจากด คอ ควรเกบเกยวเมออาย 12 เดอน

เนองจากมเปอรเซนตแปงสง แตสะสมนาหนกชา



ระยอง 11


ภาพท 10 พนธมนสาปะหลงของกรมวชาการเกษตร ไดแก ระยอง 5 ระยอง 72 ระยอง 7 ระยอง 9 และระยอง 11

16

(2.2) พนธมนสาปะหลงของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ไดแก

• เกษตรศาสตร 50 เปนพนธทปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดด ลาตนสงใหญ ตนพนธ

แขงแรง มความงอกด และเกบรกษาไดนาน มปรมาณแปงสงประมาณ 23-28 เปอรเซนต ใหผลผลตสง

ยอดออนสมวง ไมมขน กานใบสเขยวอมมวง ลาตนสเขยวเงน (ภาพท 11) ขอจากด คอ ในบางพนทพนธนจะ

แตกกง ทาใหไมสะดวกในการปฏบตดแลรกษา

• หวยบง 60 เปนพนธทใหผลผลตสง มปรมาณสงประมาณ 25.4 เปอรเซนต ตานทาน

โรคใบจดปานกลาง ยอดออนสมวงออน กานใบสเขยวอมมวง ลาตนสเขยวเงน (ภาพท 11) ขอจากด คอ

ควรเกบเกยวเมออายไมนอยกวา 10 เดอน

• หวยบง 80 เปนพนธทมลาตนสง มปรมาณแปงสงประมาณ 27.3 เปอรเซนต ยอดออน

สเขยวออน กานใบสเขยวอมแดง ลาตนสเขยวเงน (ภาพท 11) ขอจากด คอ ควรเกบเกยวเมออายไมนอยกวา

10 เดอน


ภาพท 11 พนธมนสาปะหลงของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ไดแก เกษตรศาสตร 50 หวยบง 60 และหวยบง 80

เกษตรศาสตร 50 หวยบง 60

หวยบง 80

17

6. แหลงปลกมนสาปะหลงในประเทศไทย

มนสาปะหลงเปนพชทปลกในเขตรอน สามารถเจรญเตบโตไดดในดนรวน หรอดนรวนปนทราย ทม

การระบายน าด ปรมาณธาตอาหารในดนไมสงมาก ความเปนกรด-ดางอยระหวาง 5-6 และไมเปนดนเคม

พนทปลกมนสาปะหลงสวนใหญอาศยน าฝนเปนหลก ผลผลตในแตละพนทจงขนอยกบปรมาณน าฝน

และคณลกษณะของดนทปลกเปนสาคญ (ศนยสารสนเทศ กรมวชาการเกษตร, 2551) สาหรบประเทศไทย

ในป พ.ศ. 2559 พบวา มเนอทเพาะปลกมนสาปะหลงทวประเทศประมาณ 9,315,012 ไร (สานกงานเศรษฐกจ

การเกษตร, 2560) สามารถทารายไดใหกบเกษตรกรหลายลานบาทตอป โดยแหลงปลกมนสาปะหลงทสาคญใน

ประเทศไทย ไดแก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง และภาคเหนอ (ภาพท 12) (ตารางท 5)

(ทมา : http://www3.rdi.ku.ac.th/?p=18045)

ภาพท 12 แหลงปลกมนสาปะหลงทสาคญในประเทศไทย

18

ตารางท 5 แหลงปลก เนอทเพาะปลก เนอทเกบเกยว และผลผลตมนสาปะหลงในแตละภาคของประเทศไทย

ป พ.ศ. 2559

ภาค เนอทเพาะปลก เนอทเกบเกยว ผลผลต

(ไร) (ไร) (ตน)

ภาคเหนอ 2,099,453 1,965,619 6,662,330

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 4,867,828 4,829,961 16,956,704

ภาคกลาง 2,347,731 2,269,697 7,542,069

รวมทงประเทศ 9,315,012 9,065,277 31,161,103

ตารางท 6 แหลงปลก เนอทเพาะปลก เนอทเกบเกยว และผลผลตมนสาปะหลงในจงหวดทสาคญของ

ประเทศไทย ป พ.ศ. 2559

ลาดบ จงหวด เนอทเพาะปลก เนอทเกบเกยว ผลผลต

(ไร) (ไร) (ตน)

1 นครราชสมา 1,523,512 1,522,905 5,572,432

2 กาแพงเพชร 701,222 654,847 2,337,078

3 ชยภม 541,038 540,780 1,818,426

4 กาญจนบร 485,617 473,917 1,512,391

5 อบลราชธาน 453,032 441,454 1,493,664

6 สระแกว 448,730 431,891 1,378,555

7 นครสวรรค 392,039 368,453 1,244,435

8 เลย 354,728 349,315 1,145,494

9 อดรธาน 311,802 307,248 1,130,567

10 ลพบร 292,796 272,090 927,304

(ทมา : สานกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2560)

(ทมา : สานกงานเศรษฐกจการเกษตร, 2560)

19

จากตารางท 5-6 จะเหนไดวา ในป พ.ศ. 2559 พนททมการปลกมนสาปะหลงมากทสดในประเทศไทย

คอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มเนอทเพาะปลกประมาณ 4,867,828 ไร รองลงมา คอ ภาคกลาง มเนอทเพาะปลก

ประมาณ 2,347,731 ไร และภาคเหนอ มเนอทเพาะปลกประมาณ 2,099,453 ไร โดยจงหวดทมการปลก

มนสาปะหลงมากทสด คอ จงหวดนครราชสมา รองลงมา คอ จงหวดกาแพงเพชร ชยภม กาญจนบร

อบลราชธาน สระแกว นครสวรรค เลย และอดรธาน

7. การใชประโยชน

มนสาปะหลงเปนพชทสามารถนามาใชประโยชนไดทกสวน ทงในครวเรอนและในภาคอตสาหกรรม

โดยสามารถสรปประโยชนจากมนสาปะหลงได 2 กลม คอ

7.1 การใชบรโภคโดยตรง แยกตามสวนตางๆ ของมนสาปะหลงได (กรมพฒนาทดน สานกวจยและ

พฒนาการจดการทดน กลมอนรกษดนและนา, 2559.) ดงน

(1) หวสด

• ใชเปนอาหารมนษย โดยรบประทานสด ตม นง ยาง อบ เชอม (ภาพท 13A) ทาเปน

แปง แลวแปรรปเปนอาหารชนดตางๆ ตลอดจนนามาฝานเปนแผนบางๆ แลวทอด

• ใชเปนอาหารสตว ทงทเปนหวสด กากทเหลอจากการทาแปง เปลอกของหว

(2) ใบ

• ใชเปนอาหารมนษย รบประทานสด ตมจมนาพรก นามาแกง

• ใชเปนอาหารสตว ในรปใบสด ตากแหงปนผสมกบอาหารขนเลยงสตว และเปน

อาหารผสม (ภาพท 13B)

(3) ลาตน

• ใชทาเปนทอนพนธ โดยตดออกเปนทอนๆ นาไปปลกได

• ใชเปนอาหารสตว โดยตดสวนยอดผสมกบใบสดใชเลยงสตวเคยวเออง ตากแหงเปน

อาหารหยาบ

(4) เมลด

• ใชสกดนามนทมคณภาพด สามารถนาไปใชในอตสาหกรรมยาได

20

7.2 การแปรรปเปนผลตภณฑจากมนสาปะหลง สามารถแปรรปเปนผลตภณฑหลกได 3 ชนด (มลนธ

สถาบนพฒนามนสาปะหลงแหงประเทศไทย, 2543) คอ

(1) มนเสน (Tapioca chips) เปนผลตภณฑจากมนสาปะหลงทถอไดวาเปนการแปรรปทใกล

ตวเกษตรกรมากทสด เพราะเมอเกบเกยวหวมนสดแลวจะนาสงลานมน เกษตรกรบางรายมลานมนเปนของ

ตวเอง จงสามารถแปรรปโดยใชเครองตดหวมนเปนชนเลกๆ แลวนาไปตากบนลานซเมนต เมอแหงดแลวกทา

การเกบเพอสงขายเปนวตถดบใหกบอตสาหกรรมอาหารสตว หรออตสาหกรรมมนอดเมดตอไป (ภาพท 14A)

ปกตมนสดจานวน 2.5 กโลกรม สามารถผลตเปนมนเสนได 1 กโลกรม

(2) มนอดเมด (Tapioca pellets) เปนผลตภณฑจากมนสาปะหลงทไดจากการอดมนเสน โดย

ใชเครองอดภายใตสภาวะความรอนและความดน หลงจากอดแลวจะมลกษณะเปนทอนยาวประมาณ 2-3

เซนตเมตร (ภาพท 14B) เสนผานศนยกลางประมาณ 1 เซนตเมตร ความชนประมาณรอยละ 14 มนอดเมด

มกสงออกไปยงตางประเทศเพอใชเปนวตถดบสาหรบอาหารสตว เนองจากมปรมาณแปงสง เหมาะสาหรบใช

เปนแหลงอาหารใหพลงงานของสตว ปกตมนเสน 1 กโลกรม สามารถผลตเปนมนอดเมดไดประมาณ 0.89-0.93

กโลกรม

(ทมา : http://www.isangate.com/new/firstpage/

32-art-culture/knowledge/460-man-sam-pa-lang.html)

ภาพท 13 มนสาปะหลงใชเปนอาหารมนษย (A) และอาหารสตว (B)

(ทมา : http://m.matichon.co.th/

readnews.php?newsid=1441877315)

A B

(ทมา : http://www.ccetapioca.com/product.html)

ภาพท 14 ผลตภณฑมนเสน (A) และมนอดเมด (B)

A

B

21

ทงน มนเสนและมนอดเมดยงสามารถนามาผลตแอลกอฮอล เพอใชสาหรบการผลตสรา และ

ยาฆาเชอโรค รวมถงเปนวตถดบในการผลตเอทานอลอกดวย

(3) แปงมนสาปะหลง (Tapioca starch) ประเทศไทยเปนผผลตแปงมนสาปะหลงรายใหญทสด

ของโลก แปงมนสาปะหลงจงถอไดวาเปน “แปงไทย” เปนแปงของคนไทย เนองจากคนไทยสามารถผลตได

มากทสด มคณภาพสง และราคาถกทสด โดยผลตจากการใชหวมนสดมาลางน าทาความสะอาด แลวนาไปขด

เปลอกออกพรอมกบสบใหมขนาดเลกลง จากนนนาไปบดยอยจะไดน าแปงและกากมนสาปะหลง แยกทง

2 สวนนออกจากกน โดยนากากมนสาปะหลงทถกแยกออกมาไปตากใหแหง เพอนาไปจาหนาย หรอนาไป

ผสมกบมนเสนเพออดเปนมนอดเมด สวนน าแปงทแยกออกมาไดจะถกสงไปทาใหแหง เพอผลตเปน

แปงมนสาปะหลง ปกตหวมนสด 1 กโลกรม สามารถผลตเปนแปงมนสาปะหลงไดประมาณ 0.20 กโลกรม

และไดกากมนสาปะหลงประมาณ 0.40-0.90 กโลกรม โดยแปงมนสาปะหลงสามารถนามาใชประโยชนใน

ครวเรอน และในทางอตสาหกรรมตางๆ (ภาพท 16) ไดแก

• อตสาหกรรมอาหารและเครองดม แปงมนสาปะหลงสามารถนามาใชไดทงในรปของ

แปงแทๆ และแปงดดแปร (Modified starch) เชน ใชแปงมนสาปะหลงประกอบอาหารโดยตรง ผลตอาหารเดก

ขนมปง บะหมกงสาเรจรป กวยเตยว วนเสน (ภาพท 15A) สาค ซอสปรงรสตางๆ รวมถงใชเปนสารให

ความหวานในเครองดม

• สารใหความหวาน เชน นาตาลกลโคส นาเชอมฟรกโตส และใชแทนซโครส ใน

ผลไมกระปอง แยม และอนๆ

• อตสาหกรรมสงทอ ใชเคลอบเสนใยของผา เพอใหไมมขนเวลาทอ ทาใหเสนใย

แขงแรง ทนตอแรงเสยดสระหวางทอ

• อตสาหกรรมกระดาษ ใชในขนตอนการบดเยอกระดาษกอนทาเปนแผน เพอให

กระดาษมความเหนยว และใชในขนตอนการรดและขดมนหนากระดาษ รวมทงใชเปนตวยดและเพมความหนา

ของกระดาษบางประเภท (ภาพท 15B) เชน กระดาษปฏทน กระดาษกลอง

ภาพท 15 การใชแปงมนสาปะหลงเปนวตถดบในอตสาหกรรมอาหาร (A) และอตสาหกรรมกระดาษ (B)

(ทมา : http://www.goosiam.com/

health/html/0008561.html)

(ทมา : http://mediamonitor.in.th/archives/17382)

A B

22

• อตสาหกรรมกาว เปนวตถดบสาคญในการผลตกาว

• อตสาหกรรมไมอด ใชผสมกาว ซงเปนหวใจสาคญในการผลตไมอด โดยคณภาพ

ความแขงแรงทนทานของไมอดขนอยกบกาวเปนสาคญ

• วสดภณฑยอยสลายไดตามธรรมชาต นามาแปรสภาพคลายพลาสตก ซงเมอเตมสาร

โพลเมอรทยอยสลายไดตามธรรมชาต ทาใหเกดเปนสารผสมทสามารถนาไปใชเปนวสดภณฑ เพอใชทดแทน

พลาสตกได

• ยารกษาโรค ใชเปนตวเจอจางในยาประเภทแคปซล

• ผงชรสและไลซน เปนวตถดบสาคญในการผลตผงชรสและไลซน

• อตสาหกรรมกรดมะนาว ผลตกรดมะนาว ซงใชในอตสาหกรรมเครองดม เชน

นาอดลม นาผลไมกระปอง เครองดมชกาลง และใชในอตสาหกรรมยา เชน วตามนซ

• อตสาหกรรมพลงงานทดแทน ใชแปงมนสาปะหลงในการผลตเอทานอล เพอเปน

สวนผสมในการผลตแกสโซฮอลล

(ทมา : http://www.tapiocathai.org/O1.html)

ภาพท 16 ประโยชนของมนสาปะหลงในดานตางๆ

23

8. คณภาพตามมาตรฐานของผลตภณฑจากมนสาปะหลง

8.1 มาตรฐานของผลตภณฑมนสาปะหลง (ราชกจจานเบกษา, 2545)

ผลตภณฑมนสาปะหลง หมายถง ผลตภณฑทไดจากการแปรสภาพหวมนสาปะหลง ไมวาจะม

ลกษณะปน หรอเปนชน แผน กอน แทง เมด หรอลกษณะอนใดทไมใชสาหรบบรโภค และไมหมายความ

รวมถงแปงมนสาปะหลง กากมนสาปะหลง และมนสาปะหลงทปอกเปลอกใหสะอาด แลวบรรจในภาชนะท

เหมาะสมทแสดงใหเหนวาใชสาหรบบรโภค โดยประกาศกระทรวงพาณชย เรอง กาหนดใหผลตภณฑ

มนสาปะหลงเปนสนคามาตรฐาน และมาตรฐานสนคาผลตภณฑมนสาปะหลง (ฉบบท 4) พ.ศ. 2545 ไดกาหนด

คณภาพของผลตภณฑมนสาปะหลง ไวดงน

(1) มแปงไมนอยกวารอยละ 65.0 โดยนาหนก

(2) มเสนใยของหวมนสาปะหลงไมเกนรอยละ 5.0 โดยนาหนก

(3) มความชนไมเกนรอยละ 14.0 โดยน าหนก เวนแตในระหวางเดอนมถนายนถงกนยายน

ไมเกนรอยละ 14.3 โดยนาหนก

(4) ไมมวตถอนเจอปน เวนแตดนทรายทตดมากบหวมนสาปะหลงตามสภาพปกตไมเกน

รอยละ 3.0 โดยน าหนก หรอในกรณทมการผสมกากน าตาลหรอผสมน ามนพชหรอสงอนๆ ทไมเปนอนตราย

ตอสตวเลยงเปนสารตวเชอม (Binder) กากนาตาลหรอน ามนพชหรอสงอนๆ นน รวมกนหรออยางใดอยางหนง

ยกเวนสงอนๆ ตองมปรมาณไมเกนรอยละ 3.0 โดยน าหนก สาหรบสงอนๆ ไมวาจะผสมรวมกบสารตวเชอม

ชนดอนหรอไมกตามตองมปรมาณไมเกนรอยละ 0.5 โดยนาหนก

(5) ไมมกลนและสผดปกต

(6) ไมบด เนา หรอขนรา

(7) ไมมแมลงทยงมชวตอย

ในกรณทเปนผลตภณฑมนสาปะหลงเมดแขง นอกจากตองมคณภาพตามทกลาวมาแลวขางตน

จะตองมความแขงเฉลยไมนอยกวา 12.0 กโลกรม โดยเครองมอทดสอบความแขงของคาหล (Kahl hardness

tester) หรอเครองมออนทเปรยบเทยบคาความแขงกนได และมฝ นไมเกนรอยละ 8.0 โดยน าหนก รวมทงใน

กรณทสงผลตภณฑมนสาปะหลงออกโดยมการบรรจหรอหมหอ ภาชนะทใชในการบรรจหมหอผลตภณฑ

มนสาปะหลงตองอยในสภาพเรยบรอย แขงแรง ไมขาด ไมรว ไมมกลนเหมน เหมาะสาหรบการสงออก และ

ผทาการคาขาออกไดแจงรายละเอยดดงกลาวไวในคารองขอใหออกใบรบรองมาตรฐานสนคาแลว

24

8.2 มาตรฐานของแปงมนสาปะหลง (ราชกจจานเบกษา, 2549)

แปงมนสาปะหลง หมายถง แปงมนสาปะหลงประเภทสตารช (Tapioca starch) และ

แปงมนสาปะหลงประเภทโมดไฟดสตารช (Tapioca modified starch) ซงแปงมนสาปะหลงประเภทสตารชเปน

แปงทไดจากหวมนสาปะหลง เมอผานกระบวนการผลตมสขาวหรอสครมออน สวนแปงมนสาปะหลงประเภท

โมดไฟดสตารชเปนแปงทไดจากการนาแปงมนสาปะหลงมาเปลยนสมบตทางเคม และ/หรอทางฟสกส จากเดม

ดวยความรอน และ/หรอเอนไซม และ/หรอสารเคมชนดตางๆ เพอใหเหมาะสมกบการนาไปใช โดยประกาศ

กระทรวงพาณชย เรอง กาหนดใหแปงมนสาปะหลงเปนสนคามาตรฐาน และมาตรฐานสนคาแปงมนสาปะหลง

ลงวนท 29 กนยายน พ.ศ. 2549 ไดกาหนดคณภาพของแปงมนสาปะหลง ไวดงน

(1) แปงมนสาปะหลงประเภทสตารช ใหแบงมาตรฐานออกเปน 3 ชน ดงน

• แปงมนสาปะหลงประเภทสตารช ชน พเศษ (Tapioca starch premium grade)

• แปงมนสาปะหลงประเภทสตารช ชน 1 (Tapioca starch first grade)

• แปงมนสาปะหลงประเภทสตารช ชน 2 (Tapioca starch second grade)

(2) แปงมนสาปะหลงสตารชแตละชน ใหกาหนดมาตรฐานไว ดงน

(2.1) แปงมนสาปะหลงประเภทสตารช ชน พเศษ ตองม

• แปงไมนอยกวารอยละ 85 โดยนาหนก

• ความชนไมเกนรอยละ 13 โดยนาหนก

• เถาไมเกนรอยละ 0.20 โดยนาหนก

• เยอไมเกน 0.2 ลกบาศกเซนตเมตร ตอนาหนกแปง 50 กรม

• ความเปนกรด-ดาง ตงแต 4.5 ถง 7.0

• สวนของแปงทสามารถผานตะแกรงขนาด 150 ไมโครเมตร ไมนอยกวารอยละ 95

โดยนาหนก

(2.2) แปงมนสาปะหลงประเภทสตารช ชน 1 ตองม








25

(2.3) แปงมนสาปะหลงประเภทสตารช ชน 2 ตองม








(3) มาตรฐานแปงมนสาปะหลงประเภทโมดไฟดสตารช

แปงมนสาปะหลงประเภทโมดไฟดสตารช ตองผลตจากโรงงานทมเครองมอและอปกรณ

การผลตทเหมาะสมและเพยงพอตอการโมดไฟดแปง โดยกระบวนการผลตทไดรบการรบรองมาตรฐาน

ระบบบรหารคณภาพในระดบสากล และผลตภณฑมสมบตทางเคมหรอฟสกส ซงเปลยนแปลงไปจาก

แปงมนสาปะหลงประเภทสตารช อนเนองมาจากผลของการโมดไฟด

แปงมนสาปะหลงทกประเภททกชน ตองไมบด เนา หรอขนรา ไมมกลน และ/หรอสผดปกต

ไมมแมลงและวตถอน เวนแตวตถหรอสารอนจะพงมไดในกรรมวธการผลตแปงมนสาปะหลงตามปกตเทานน

รวมทง แปงมนสาปะหลงใหบรรจในภาชนะทเหมาะสม สะอาด และปดผนกภาชนะทบรรจใหเรยบรอย และ

ตองแสดงขอความ Product of Thailand หรอชอผผลต หรอเครองหมายการคาทไดจดทะเบยนไวแลวใน

ประเทศไทย เวนแตผซอไมตองการใหแสดงขอความดงกลาว

9. สถานการณและแนวโนมมนสาปะหลงในประเทศไทย (สานกงานเศรษฐกจการเกษตร สานกวจยเศรษฐกจ

การเกษตร, 2560)

9.1 สถานการณของมนสาปะหลง

มนสาปะหลงเปนพชอาหารทสาคญเปนอนดบ 5 ของโลก รองจากขาวสาล ขาวโพด ขาว และ

มนฝรง เปนพชอาหารทสาคญของประเทศในเขตรอน โดยเฉพาะประเทศในทวปแอฟรกา และอเมรกาใต

สวนในทวปเอเซยประเทศทมการบรโภคมนสาปะหลงเปนจานวนมาก ไดแก ประเทศอนโดนเซย และอนเดย

ในขณะทประเทศไทยใชมนสาปะหลงเพอบรโภคนอย แตเนนการสงออกไปตางประเทศเปนสาคญ โดย

สามารถสรางรายไดใหเกษตรกรมากเปนอนดบ 4 รองจากยางพารา ออย และขาว ทงน ประเทศไทยยงเปน

ประเทศ 1 ใน 5 ของผผลตมนสาปะหลงทสาคญของโลก แสดงดงตารางท 7

26

ตารางท 7 ประเทศผผลตมนสาปะหลงทสาคญของโลก 5 อนดบแรก ป พ.ศ. 2556-2560

2558 2559* 2560**

ไนจเรย 42.13 47.41 1,125 44.39 54.83 1,235 57.64 57.86 55.00

ไทย 8.66 30.23 3,492 8.43 30.02 3,561 32.36 31.16 30.94

อนโดนเซย 6.66 23.94 3,595 6.27 23.44 3,738 21.80 20.75 20.33

บราซล 9.54 21.48 2,252 9.80 23.24 2,372 23.06 23.71 20.11

กานา 5.47 15.99 2,923 5.56 16.52 2,971 17.21 17.80 19.14

โลก 147.02 261.10 1,776 149.17 268.28 1,798 277.00 278.75 277.96

ผลผลต

(ลานตน )

ผลผลต

ตอไร

(กก./ไร)

ประเทศ ผลผลต

(ลานตน )

ผลผลต

(ลานตน )

ผลผลต

(ลานตน )

ผลผลต

(ลานตน )

พนท

เกบเกยว

(ลานไร)

ผลผลต

ตอไร

(กก./ไร)

2556 2557

พนท

เกบเกยว

(ลานไร)

(1) การผลต ป พ.ศ. 2556-2560 เนอทเกบเกยว และผลผลตของมนสาปะหลง ขยายตว

เพมขนรอยละ 1.31 และรอยละ 0.84 ตอป ตามลาดบ (ตารางท 8) เนองจากราคามนสาปะหลงอยในเกณฑด

(ยกเวนในป พ.ศ. 2559-2560 ทราคามนสาปะหลงปรบตวลดลง) ประกอบกบภาครฐไดดาเนนมาตรการและ

โครงการตางๆ เพอชวยเหลอเกษตรกรผปลกมนสาปะหลงอยางตอเนอง ทาใหเกษตรกรขยายพนทปลก รวมถง

มการดแลรกษาดขน สงผลใหผลผลตขยายตวเพมขน สวนผลผลตตอไรลดลงรอยละ 0.47 ตอป เนองจากใน

ป พ.ศ. 2559-2560 เกดภาวะภยแลงสงผลใหผลผลตตอไรลดลง

ตารางท 8 เนอทเกบเกยว ผลผลต และผลผลตตอไรของมนสาปะหลงในประเทศไทย ป พ.ศ. 2559-2561

เนอทเกบเกยว (ลานไร) 8.657 8.431 8.961 9.065 8.91 1.31 8.074

ผลผลต (ลานตน) 30.228 30.022 32.358 31.161 30.936 0.84 28.566

ผลผลตตอไร (กโลกรม) 3,492 3,561 3,611 3,437 3,472 -0.47 3,538

2561*อตราเพม

(รอยละ)รายการ 2556 2557 2558 2559 2560

หมายเหต : * FAO Estimate และ ** FAO Forecast

(ทมา : สานกงานเศรษฐกจการเกษตร สานกวจยเศรษฐกจการเกษตร, 2560)

หมายเหต : * ประมาณการ ณ กนยายน 2560


27

(2) การตลาด ผลผลตมนสาปะหลงเขาสกระบวนการแปรรปทงหมด โดยแปรรปเปนมนเสน

มนอดเมด แปงมนสาปะหลง และเอทานอล เพอใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมตอเนอง เชน อาหาร อาหารสตว

สารใหความหวาน ผงชรส กระดาษ สงทอ เปนตน ซงความตองการใชภายในประเทศในแตละปประมาณ

รอยละ 20-25 ทเหลอรอยละ 75-80 เปนการสงออก

• ความตองการใชในประเทศ ป พ.ศ. 2556-2560 ความตองการใชมนสาปะหลงม

แนวโนมขยายตวเพมขนทกป โดยเฉพาะความตองการใชเพอผลตเอทานอล สาหรบความตองการใชเพอผลต

แปงมนสาปะหลงมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง สวนความตองการใชเพอผลตมนเสนสาหรบเปนวตถดบ

อาหารสตวมแนวโนมลดลง ซงลดลงมากตงแตป พ.ศ. 2557 เนองจากผประกอบการอาหารสตวหนไปใชกาก

มนสาปะหลง หรอพชทดแทนอนๆ เชน ขาวสาล เนองจากราคาตากวามนเสน

• การสงออก ป พ.ศ. 2556-2560 ปรมาณการสงออกผลตภณฑมนสาปะหลง ไดแก

มนเสน มนอดเมด และแปงมนสาปะหลง ขยายตวเพมขนรอยละ 2.93 ตอป (ตารางท 9) โดยการสงออกมนเสน

และแปง มนสาปะหลงมแนวโนมเพมสงขน สวนการสงออกมนอดเมดมแนวโนมลดลงมาก เนองจากราคา

มนอดเมดของประเทศไทยไมสามารถแขงขนกบธญพชของสหภาพยโรปได สงผลใหการสงออกไปสหภาพ

ยโรปลดลง สาหรบมลคาการสงออกผลตภณฑมนสาปะหลงลดลงรอยละ 1.43 ตอป เนองจากราคาสงออกม

แนวโนมลดลง โดยเฉพาะในป พ.ศ. 2556-2560 ราคาสงออกผลตภณฑมนสาปะหลงปรบตวลดลงมาก

เนองจากจนซงเปนประเทศคคาหลก ลดการนาเขามนเสนจากไทย ประกอบกบประเทศคแขงทสาคญ คอ

เวยดนาม ขายผลตภณฑมนสาปะหลงในราคาทตากวาประเทศไทย ทงน ตลาดหลกทสาคญของผลตภณฑ

มนสาปะหลงสวนใหญอยในทวปเอเชย คอ มนเสน ไดแก ประเทศจน มนอดเมด ไดแก ประเทศตรก และญปน

แปงมนสาปะหลงดบ ไดแก ประเทศจน อนโดนเซย ไตหวน และมาเลเซย สวนแปงมนสาปะหลงดดแปร ไดแก

ประเทศญปน จน อนโดนเซย และเกาหลใต

28

ตารางท 9 ปรมาณ และมลคาการสงออกผลตภณฑมนสาปะหลงของประเทศไทย ป พ.ศ. 2556-2560

ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา

2556 5.755 39,515 0.059 407 2.446 34,880 0.897 20,038 9.157 94,840

2557 6.777 48,873 0.022 142 3.012 41,053 0.947 21,626 10.758 111,694

2558 7.260 51,869 0.039 291 2.923 41,167 0.905 21,447 11.127 114,774

2559 6.422 39,133 0.012 81 3.277 39,995 0.948 21,245 10.659 100,454

2560* 6.400 36,600 0.040 235 3.200 35,600 0.990 20,600 10.630 93,035

6.42

รวมผลตภณฑป

แปงมนสาปะหลงมนเสน มนอดเมด

แปงดบ แปงดดแปร

0.15 1.99 0.38 2.93 -1.43อตราเพม

(รอยละ)1.60 -3.69 -12.82 -15.33

• การนาเขา ป พ.ศ. 2556-2560 การนาเขามนสาปะหลงและผลตภณฑ ไดแก

มนสาปะหลงสด มนเสน/มนฝาน และแปงมนสาปะหลง มปรมาณ และมลคาการนาเขาขยายตวเพมขนรอยละ

61.88 และรอยละ 54.79 ตอป ตามลาดบ (ตารางท 10) โดยปรมาณการนาเขาแปงมนสาปะหลงใกลเคยงกนทกป

แตการนาเขามนสาปะหลงสด และมนเสน/มนฝานมแนวโนมเพมขนทกป เนองจากผลผลตมนสาปะหลง

ภายในประเทศไมเพยงพอสาหรบการแปรรปเพอสงออก สงผลใหผ ประกอบมนเสนไทยตองนาเขา

มนเสน/มนฝานจากประเทศเพอนบาน สาหรบมนสาปะหลงสด สวนใหญจะนาเขาโดยผประกอบการโรงงาน

แปงมนสาปะหลง เพอนามาแปรรปเปนแปงมนสาปะหลง

ปรมาณ : ลานตน มลคา : ลานบาท

หมายเหต : * ประมาณการ ณ ตลาคม 2560


29

ตารางท 10 ปรมาณ และมลคาการนาเขาผลตภณฑมนสาปะหลงของประเทศไทย ป พ.ศ. 2556-2560

ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา ปรมาณ มลคา

2556 0.010 18 0.462 1,908 0.002 31 0.016 722 0.490 2,679

2557 0.008 14 0.641 2,709 0.004 52 0.018 778 0.671 3,553

2558 0.032 55 1.661 6,941 0.003 50 0.016 735 1.713 7,781

2559 0.159 267 2.372 10,926 0.001 18 0.015 719 2.547 11,930

2560* 0.380 850 2.400 11,400 0.002 30 0.015 710 2.797 12,990

-12.94

ปหวมนสด มนเสน/มนฝาน

แปงมนสาปะหลงรวมผลตภณฑ

แปงดบ แปงดดแปร

-10.65 -3.45 -1.12 61.88 54.79อตราเพม

(รอยละ)179.15 190.31 58.47 64.37

• ราคา ป พ.ศ. 2556-256

• ราคา ป พ.ศ. 2556-2560 ราคามนสาปะหลงทเกษตรกรขายได ราคาสงออกมนเสน

ราคาสงออกมนอดเมด และราคาสงออกแปงมนสาปะหลง ลดลงรอยละ 9.41, 5.29, 3.72 และ 5.84 ตอป

ตามลาดบ (ตารางท 11) เนองจากในป 2554-2558 ประเทศคคามความตองการใชผลตภณฑมนสาปะหลงของ

ประเทศไทยเพมขนอยางตอเนอง สงผลใหราคามนสาปะหลงทเกษตรกรขายได และราคาสงออกผลตภณฑ

มนสาปะหลงอยในเกณฑด แตในป พ.ศ. 2559-2560 ประเทศคคาหลกอยางจน ลดการนาเขามนเสนจาก

ประเทศไทย และพยายามกดดนดานราคา เพอใหไดราคามนเสน และแปงมนสาปะหลงทตาทสด ทาใหราคา

มนสาปะหลงลดตาลงมาก นอกจากน ราคามนสาปะหลงและผลตภณฑยงขนอยกบราคาพชทดแทน เชน ขาว

สาล และขาวโพดเลยงสตว เปนตน

ตารางท 11 ราคาผลตภณฑมนสาปะหลงในประเทศไทย ป พ.ศ. 2556-2560

ราคาหวมนสดทเกษตรกรขายได 2.10 2.18 2.13 1.59 1.50 -9.41

ราคาสงออกมนเสน 6.90 7.19 7.24 6.12 5.70 -5.29

ราคาสงออกมนอดเมด 7.51 7.61 8.13 7.64 6.20 -3.72

ราคาสงออกแปงมนสาปะหลง 14.26 13.67 14.19 12.32 11.12 -5.84

อตราเพม

(รอยละ)รายการ 2556 2557 2558 2559 2560*

ปรมาณ : ลานตน มลคา : ลานบาท



หนวย : บาท/กก.


(ทมา : สานกงานเศรษฐกจการเกษตร สานกวจยเศรษฐกจการเกษตร, 2560) 30

9.2 แนวโนมของมนสาปะหลง

(1) การผลต ป พ.ศ. 2561 คาดวา จะมเนอทเกบเกยว และผลผลตลดลง เนองจากราคา

มนสาปะหลงทเกษตรกรขายไดลดตาอยางตอเนอง สงผลใหเกษตรกรปรบเปลยนไปปลกพชชนดอนทให

ผลตอบแทนดกวา เชน ออยโรงงาน และขาวโพดเลยงสตว รวมถงบางพนทปลอยพนทวางเปลา สาหรบผลผลต

ตอไรจะเพมขน เนองจากสภาพภมอากาศเอออานวย ทาใหตนมนสาปะหลงเจรญเตบโตด

(2) การตลาด

• ความตองการใชในประเทศ ป พ.ศ. 2561 คาดวาความตองการใชในประเทศจะ

เพมขนจากป พ.ศ. 2560 โดยความตองการใชมนสาปะหลงเพอผลตเอทานอล และความตองการใชเพอผลตแปง

มนสาปะหลงมแนวโนมเพมขนเลกนอย สวนความตองการใชเพอผลตมนเสนใกลเคยงเดม

• การสงออก ป พ.ศ. 2561 คาดวาการสงออกผลตภณฑมนสาปะหลงใกลเคยงกบป

พ.ศ. 2560 เนองจากประเทศคคามความตองการผลตภณฑใกลเคยงเดม ท งในรปของมนเสน และแปง

มนสาปะหลง ทงน ประเทศจนยงคงเปนประเทศผนาเขาผลตภณฑมนสาปะหลงทสาคญของไทย

• การนาเขา ป พ.ศ. 2561 คาดวาการนาเขามนสาปะหลงและผลตภณฑใกลเคยงกบป

พ.ศ. 2560 เนองจากมนสาปะหลงและผลตภณฑภายในประเทศไมเพยงพอตอความตองการใชของ

ผประกอบการ และผสงออกมนสาปะหลง สงผลใหมการนาเขามนสาปะหลงและผลตภณฑจากประเทศ

เพอนบาน โดยเฉพาะกมพชา และลาว สาหรบนามาแปรรปเพอสงออกไปตางประเทศ

• ราคา ป พ.ศ. 2560 คาดวาราคามนสาปะหลงทเกษตรกรขายได ราคาสงออกมนเสน

ราคาสงออกมนอดเมด และราคาสงออกแปงมนสาปะหลง จะเพมขนจากป พ.ศ. 2560 เนองจากผลผลต

มนสาปะหลงของประเทศไทยและประเทศเพอนบานลดลงจากปทผานมา แตประเทศคคามความตองการใช

มนสาปะหลงอยางตอเนอง

31

10. บทสรป

มนสาปะหลงเปนพชเศรษฐกจทสาคญของประเทศไทย เปนพชทปลกงาย ทนแลง สามารถเจรญเตบโต

ไดดในดนทมความอดมสมบณตา และใหผลผลตเรว โดยพนททมการปลกมนสาปะหลงมากทสด คอ ภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ รองลงมา คอ ภาคกลาง และภาคเหนอ ตามลาดบ และจงหวดทมการปลกมนสาปะหลง

มากทสด คอ จงหวดนครราชสมา มนสาปะหลงเปนแหลงคารโบไฮเดรตทใหพลงงานกบคนและสตวไดด แตม

ปรมาณโปรตน และไขมนนอย สามารถนามาใชประโยชนไดทกสวนทง หวสด ใบ ลาตน และเมลด นยมนามา

บรโภคเปนอาหารโดยตรง และนามาแปรรปเปนผลตภณฑจากมนสาปะหลง ไดแก มนเสน (Tapioca chips)

มนอดเมด (Tapioca pellets) และแปงมนสาปะหลง (Tapioca starch) เพอใชเปนวตถดบในอตสาหกรรมตางๆ

โดยเฉพาะผลตภณฑจากมนสาปะหลง พบวา เปนสนคาสงออกทมความตองการสงในตลาดตางประเทศ

โดย มปรมาณการสงออกมากเปนอนดบ 1 ของโลก สงผลใหสามารถสรางรายไดเปนจานวนมาก และสงเสรม

การขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศใหดยงขน และในอนาคตคาดวาความตองการใชมนสาปะหลงใน

ประเทศจะมแนวโนมสงขน เนองจากมการนามนสาปะหลงมาผลตเอทานอลในอตสาหกรรมพลงงานทดแทน

เพมมากขนดวย

32

เอกสารอางอง

กรมพฒนาทดน สานกวจยและพฒนาการจดการทดน กลมอนรกษดนและนา. (2559).

เอกสารวชาการมนสาปะหลง. สบคน 2560, พฤศจกายน 21,

จาก http://www.ldd.go.th/Lddwebsite/web_ord/Technical/pdf/P_Technical06013.pdf

คณาจารยภาควชาพชไรนา ภาควชาพชไรนา คณะเกษตร กาแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วทยาเขตกาแพงแสน. (2547). พชเศรษฐกจ (พมพครงท 2). กรงเทพฯ : สานกพมพ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. (633 ก 58 2547)

ประกาศกระทรวงพาณชย เรอง กาหนดใหผลตภณฑมนสาปะหลงเปนสนคามาตรฐาน และมาตรฐานสนคา

ผลตภณฑมนสาปะหลง (ฉบบท 4) พ.ศ. 2545. (2545). ราชกจจานเบกษา. เลมท 119 ตอนพเศษ 21 ง,

น. 1-3.

ประกาศกระทรวงพาณชย เรอง กาหนดใหแปงมนสาปะหลงเปนสนคามาตรฐาน และมาตรฐานสนคา

แปงมนสาปะหลง. (2549). ราชกจจานเบกษา. เลมท 123 ตอนท 125 ง, น. 1-4.

มลนธสถาบนพฒนามนสาปะหลงแหงประเทศไทย. (2543). ขอมลทวไป และการปลกมนสาปะหลงทด.

สบคน 2560, พฤศจกายน 21, จาก http://www.tapiocathai.org/Mainpage.html

ศนยรวมขอมลอตสาหกรรมแปงมนสาปะหลงไทย. (2553). การแปรรปและการใชประโยชนจาก

มนสาปะหลง. สบคน 2560, พฤศจกายน 22,

จาก http://www.thailandtapiocastarch.net/download/download-th-17.pdf

ศนยสารสนเทศ กรมวชาการเกษตร. (2551). การจาแนกพนธมนสาปะหลง. สบคน 2560, พฤศจกายน 22,

จาก http://at.doa.go.th/mealybug/download/การจาแนกพนธ.pdf

ศนยสารสนเทศ กรมวชาการเกษตร. (2551). ดน นา และการจดการการปลกมนสาปะหลง.

สบคน 2560, พฤศจกายน 22,

จาก http://at.doa.go.th/cassfer/ดนนาและการจดการปลกมนสาปะหลง.pdf

สถาบนวจยพชไรและพชทดแทนพลงงาน. (2552). องคประกอบทางเคมของหวมนสาปะหลงและผลตภณฑ.

สบคน 2560, พฤศจกายน 21, จาก http://www.doa.go.th/fcri/images/files/casava/p001.pdf

สถาบนวจยและพฒนาแหงมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. (2560). มนสาปะหลง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สบคน 2560, พฤศจกายน 21, จาก http://www3.rdi.ku.ac.th/?tag=มนสาปะหลง-มหาวทยาลย

33

สานกงานเศรษฐกจการเกษตร. (2560). มนสาปะหลงโรงงาน : เนอทเพาะปลก เนอทเกบเกยว ผลผลต

ผลผลตตอไร รายจงหวด ป 2559. สบคน 2560, พฤศจกายน 21,

จาก http://www.oae.go.th/download/prcai/DryCrop/casava/2-59.pdf

สานกงานเศรษฐกจการเกษตร สานกวจยเศรษฐกจการเกษตร. (2560). สถานการณสนคาเกษตรทสาคญและ

แนวโนม ป 2561. สบคน 2561, มนาคม 14,

จาก http://www.oae.go.th/download/document_tendency/agri_situation2561.pdf

อนชต ชมใจ. (2560). การเพมผลผลตมนสาปะหลง. สบคน 2560, พฤศจกายน 22,

จาก http://www.agriman.doae.go.th/home/Research/FieldCrop/Cassava.pdf

34

Documents

ประมวลสารสนเทศพร้อมใช้ เรื่องมันสําปะหลังและผลิตภัณฑ์siweb.dss.go.th/repack/fulltext/IR44.pdf ·