IR 37

ประมวลสารสนเทศพรอมใช

เรอง รงนก

(Edible bird’s nest)

สานกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย

กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

กนยายน 2559

IR 37

ประมวลสารสนเทศพรอมใช

เรอง รงนก

(Edible bird’s nest)

สานกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย

กรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

กนยายน 2559

คานา

ประมวลสารสนเทศพรอมใช เรอง “รงนก (Edible bird’s nest)” ฉบบน สานกหอสมดและศนย

สารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ ไดจดทาขนภายใตโครงการพฒนาเครอขาย

สารสนเทศดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปดจทล โครงการยอยท 2 โครงการเพมศกยภาพการเขาถง

สารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปแบบ Digital Library กจกรรมยอย 2.5 ประมวลสารสนเทศพรอม

ใช (Information Repackaging) โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรประมวลสารสนเทศพรอมใชนใหผใชไดเขาถง

สารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปแบบทเขาใจไดงายและสะดวกพรอมใช เอกสารประมวลพรอมใช

ฉบบนใหความรเกยวกบประวตความเปนมาของรงนก ความหมายของรงนก ลกษณะของรงนก ชนดของรงนก

แหลงของรงนก การเกบรงนก สรรพคณของรงนก สวนประกอบและคณคาทางโภชนาการของรงนก และ

คณภาพของรงนก เปนตน

คณะผจดทาหวงวา ประมวลสารสนเทศพรอมใชฉบบน จะเปนประโยชนตอผใชทสนใจศกษาคนควา

เกยวกบรงนก (Edible bird’s nest) โดยเอกสารฉบบเตมทใชในการเรยบเรยงประมวลสารสนเทศ

พรอมใชฉบบนไดรวบรวม จดเกบ และใหบรการ ณ บรเวณหองอานชน 1 และสามารถดาวนโหลดไดท

http://siweb.dss.go.th/repack/repack_list.asp

ศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย

สานกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย

กนยายน 2559

สารบญ หนา

บทคดยอ 1

คาสาคญ 1

1. บทนา 2

2. ประวตความเปนมาของรงนก 2

3. ลกษณะของรงนก 6

4. ชนดของรงนก 7

5. แหลงของรงนก 8

6. การเกบรงนก 8

7. สรรพคณของรงนก 9

8. สวนประกอบและคณคาทางโภชนาการของรงนก 10

9. คณภาพของรงนก 14

10. รงนกปลอม 16

11. การตรวจสอบคณภาพของรงนก 18

12. ผลตภณฑจากรงนก 20

13. บทสรป 21

เอกสารอางอง 22

รงนก

(Edible bird’s nest)

บทคดยอ

รงนก (Edible bird’s nest) เปนผลผลตทไดมาจากน าลายของนกแอนกนรง (Edible-nest swiftlet) มชอ

ทางวทยาศาสตรวา Aerodramus fuciphagus มโปรตนเปนสวนประกอบหลกประมาณรอยละ 50-60 ผบรโภค

นยมรบประทานกนอยางแพรหลาย เพราะเชอวารงนกมสรรพคณในการรกษาโรคและบารงรางกาย รงนกถอ

เปนทรพยากรธรรมชาตทมความสาคญและมคณคาทางเศรษฐกจของประเทศ เปนสนคาสงออกทชวยสราง

รายไดใหกบประเทศเปนมลคาหลายรอยลานบาทตอป แตเมอความนยมบรโภครงนกเพมมากขน รงนกแทตาม

ธรรมชาตมปรมาณไมเพยงพอกบความตองการของตลาดและมราคาแพง ทาใหมผผลตรงนกปลอมเลยนแบบ

รงนกแทและนามาจาหนายในทองตลาด ผบรโภคอาจเขาใจผดและหลงเชอ เนองจากรงนกแทและรงนกปลอม

มลกษณะภายนอกทคลายคลงกนมากจนไมสามารถแยกความแตกตางไดจากการสงเกตดวยตาเปลา

การทดสอบรงนกในหองปฏบตการดวยวธทางเคมและเทคนคอนฟราเรดสเปกโทรสโกป (Infrared

spectroscopy) ถกนาใชเพอตรวจสอบรงนกแท อยางไรกตาม จากกรณประเทศจนสงหามนาเขารงนกจาก

ประเทศคคา เนองจากตรวจพบสารปนเปอนไนไตรทในรงนกสแดงจากประเทศมาเลเซยเกนคามาตรฐานท

กาหนด สงผลใหปรมาณการสงออกรงนกของไทยตกตาไปดวย กรมวทยาศาสตรบรการจงไดดาเนนการลง

พนทในภาคใต โดยนาองคความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการชวยปรบปรงและพฒนาคณภาพรงนก

เพอยกระดบผลตภณฑใหมคณภาพ ปลอดภย และไดมาตรฐานการสงออกมากขน เพอสรางความเชอมนใน

รงนกไทยใหกบตลาดตางประเทศอกดวย

คาสาคญ : รงนก; นกแอนกนรง

Keywords : Edible bird’s nest; Edible-nest Swiftlet

1

รงนก

(Edible bird’s nest)

1. บทนา

รงนก (Edible bird’s nest) เปนผลผลตทไดมาจากน าลายของนกแอนกนรง (Edible-nest swiftlet)

ปจจบนจดอยในสกล Aerodramus มชอทางวทยาศาสตรวา Aerodramus fuciphagus เดมใชชอทางวทยาศาสตร

วา Collocalia fuciphaga รงนกไดรบความนยมบรโภคกนอยางแพรหลาย โดยเฉพาะชาวจนรบประทานมานาน

กวา 1000 ป เพราะเชอวารงนกมสรรพคณในการรกษาโรคและบารงรางกาย ในประเทศไทยรงนกถอเปน

ทรพยากรธรรมชาตทมความสาคญและมคณคาทางเศรษฐกจ พบไดตามถาในเกาะตางๆ บรเวณรมชายฝงทะเล

อาวไทยและทะเลอนดามน เปนสนคาสงออกตงแตสมยอยธยาจนถงปจจบน ปรมาณการสงออกอยในอนดบ

สองรองจากประเทศอนโดนเซย ทาใหสามารถสรางรายไดใหกบประเทศเปนมลคาหลายรอยลานบาทตอป

(บงอร, 2547) แตปรมาณรงนกตามธรรมชาตมไมเพยงพอกบความตองการของตลาดและมราคาแพง ทาใหม

ผผลตรงนกปลอมเลยนแบบรงนกแทและนามาจาหนายในทองตลาดทงรปแบบรงนกแหง และแบบสาเรจรป

พรอมดม ซงจะมราคาถกกวารงนกแท ทาใหผบรโภคหลายรายเขาใจผด เนองจากรงนกแทและรงนกปลอมม

ลกษณะภายนอกทคลายคลงกนมาก ไมสามารถแยกความแตกตางไดจากการสงเกตดวยตาเปลา การทดสอบ

รงนกในหองปฏบตการดวยวธทางเคมและเทคนคอนฟราเรดสเปกโทรสโกป (Infrared spectroscopy) ถก

นามาใชเพอตรวจสอบรงนกแท เนองจากวธนสามารถแยกความแตกตางระหวางรงนกแทและรงนกปลอมได

อยางมประสทธภาพ อกทง ผประกอบการไทยยงไดรบผลกระทบจากปญหาการสงออกรงนกไปยงประเทศจน

เพราะตรวจพบสารปนเปอนไนไตรทในรงนกสแดงจากประเทศมาเลเซยเกนคามาตรฐานทจนกาหนด

กรมวทยาศาสตรบรการไดดาเนนการลงพนทในภาคใต โดยนาองคความรทางวทยาศาสตรมาปรบปรงและ

พฒนาคณภาพสนคารงนก เพอหาแนวทางในการปรบปรงและพฒนารงนกของประเทศไทย รวมถงสงเสรม

และฟนความเชอมนในการเปดตลาดรงนกทงภายในและตางประเทศตอไป (กรมวทยาศาสตรบรการ, 2556)

ดงนน การเลอกซอรงนกและผลตภณฑรงนก ผบรโภคจงควรพจารณาใหรอบคอบจากการดฉลาก

ซงระบผผลตจาหนายทชดเจน มเครองหมายรบรองของสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) และมราคา

ทเหมาะสม เพอผบรโภคจะไดรบประโยชนคมคาจากการรบประทานรงนกแท

2. ประวตความเปนมาของรงนก (จรรยา, 2540)

รงนก (Edible bird’s nest) เปนอาหารบารงรางกายชนดหนงทชาวจนและกลมคนทมฐานะดนยม

รบประทานกนอยางแพรหลาย เพราะเปนของหายากและมราคาแพง จนถกขนานนามวา ทองคาขาวแหงทอง

ทะเล หรอ คารเวยแหงตะวนออก โดยในอดตรงนกทตมกบน าตาลกรวดไดรบการยกยองวาเปนอาหารบารงชน

ยอดของฮองเต ตลอดจนกลมชนชนสงของจน วฒนธรรมการรบประทานรงนกในประเทศตางๆ ทงไทย ญปน

สงคโปร รวมถงประเทศอนๆ จงไดรบการถายทอดวฒนธรรมนมาจากชาวจนดวย และยงพบวา ในราชวงศ

2

หมงตอนปลาย เมอแพทยเขยนใบสงยามกจะมรงนกเปนสวนประกอบเสมอ เนองจากแพทยจนเชอวา รงนก

สามารถรกษาโรคทางเดนหายใจ ชวยบารงสขภาพเดก สตรและคนชรา บารงผวพรรณของสตรใหมความ

นมนวลออนเยาว บารงปอดและเลอด และบารงสขภาพของผปวยในระยะพกฟน รวมทงสตรหลงคลอดบตร

โดยรายละเอยดความเปนมาของรงนกมดงน

2.1 ความหมายของรงนก

รงนก หมายถง รงของนกอแอนหรอนกแอนกนรงทสามารถนามาบรโภค (Edible-nest swiftlet) ไดจาก

สารคดหลงจากตอมน าลาย (Salivary glands) ของนกอแอนหรอนกแอนกนรง (สานกงานมาตรฐานสนคา

เกษตรและอาหารแหงชาต, 2557) มลกษณะเปนสขาว เหนยว เกาะตดตามซอกหนหรอ หนาผาไดด รงนกแหง

จงมคณคาทางอาหารสง เนองจากน าลายนกมเอนไซม ซงเปนสารในกลมโปรตนเปนองคประกอบหลก

ปจจบนนกแอนกนรงจดอยในสกล Aerodramus มชอวทยาศาสตรวา Aerodramus fuciphagus เดมใชชอ

วทยาศาสตรวา Collocalia fuciphaga ในประเทศไทยมนกแอนกนรงทสาคญอย 3 ชนด คอ นกแอนกนรง

นกแอนกนรงตะโพกขาว และนกแอนหางสเหลยมหรอนกแอนรงดา (ภาพท 1) โดยนกแอนกนรง และนกแอน

กนรงตะโพกขาวจะใหรงสขาว สวนนกแอนหางสเหลยมหรอนกแอนรงดาจะใหรงสดา เนองจากมกมขนนก

เปนสวนผสมดวย

ภาพท 1 นกแอนกนรงทพบในประเทศไทย 3 ชนด

(ทมา : http://www.actsthai.com/default.asp?content=contentdetail&id=891)

(1) นกแอนกนรง (2) นกแอนกนรงตะโพกขาว

(3) นกแอนหางสเหลยม

3

2.2 นกแอนกนรง (Edible-nest swiftlet)

(1) การจาแนกชนทางวทยาศาสตร

อาณาจกร (Kingdom) : Animalia

ไฟลม (Phylum) : Chordata

ชน (Class) : Aves

อนดบ (Order) : Apodiformes

วงศ (Family) : Apodidae

สกล (Genus) : Aerodramus

ชนด (Species) : Aerodramus fuciphagus

ภาพท 2 การแพรกระจายของนกแอนกนรงในฝงอาวไทยและฝงอนดามนของประเทศไทย

(ทมา : https://en.wikipedia.org/wiki/Edible-nest_swiftlet)

(2) ลกษณะของนกแอนกนรง

นกแอนกนรงเปนนกขนาดเลก มขนาดลาตวยาว 3 นวครง ถง 6 นว หนกประมาณ 15-18 กรม

ชอบทารงอยรวมกนเปนกลมๆ (ภาพท 3) ภายในถาบนเกาะกลางทะเลทหางไกลผคน เชน เกาะตางๆทเรยงราย

อยในนานน าทงฝงอาวไทยและฝงอนดามน ในพนทจงหวดพงงา กระบ โดยเฉพาะเกาะส เกาะหาของหมเกาะ

ในทะเลสาบสงขลา (ภาพท 2 ) เวลาบนออกจากถาในตอนเชา เพอไปหากนแมลงตางๆ จะเหนเปนกอนสดายาว

ยดออกมาเปนเวลาหลายนาทกวาจะหมด ซงจะบนมไดหยดพกตามตนไมหรอพนดนเหมอนนกอนๆ นานถง

40 ชวโมง และมความเรวเฉลย 140 กโลเมตรตอชวโมง พอตกเยนจะกลบมานอนในถ าและเกาะประจาทเดม

หมายถง ถนอาศย

4

โดยนกจะสงเสยงรองดวยความถสงถง 1,500-5,500 เฮรตซ เสยงสะทอนจากผนงถากลบสโสตประสาทอนยอด

เยยมนจะเปนเครองชนาทางใหมนกลบรงไดอยางคลองแคลวและแมนยา นกชนดนจงเปนคนละชนดกบ

นกแอนบาน (Barn swallow) ทเหนอยตามสายไฟ ซงจะสรางรงดวยเศษหญาและโคลน ไมสามารถนามา

รบประทานได (บงอร,2547)

(ทมา : http://www.tlcthai.com)

ภาพท 3 ลกษณะทวไปของนกแอนกนรง

(3) วงจรชวตและการสบพนธ

นกแอนกนรงจะใชน าลายทารงเพอวางไข ฤดสบพนธพบไดในชวงเดอนมกราคมถงเมษายน

ของทกป และอาจแตกตางกนไปในแตละพนทขนอยกบฤดมรสมทมอทธพลตอการทารงของนกแอนกนรง

โดยในฤดผสมพนธอวยวะทผลตวสดสรางรงหรอตอมน าลาย (Sublingual saliva glands) จะขยายขนาดใหญ

ในชวงผสมพนธ และพฒนาจนโตในระหวางเดอนธนวาคมถงมถนายน ปกตเพศเมยจะเปนผสรางรงโดยลาพง

ยกเวนรงทสามทเพศผและเพศเมยจะชวยกนสราง นกจะสรางรงในเวลากลางคน น าลายของนกเมอแหงและ

แขงตวจะมลกษณะคลายกบวนเสนทอดตวกนแนน รงมลกษณะเปนรปเปลหรอรปถวยครงซก ตวรงจะถกตรง

ตดกบผนงถาหรอผนงภายในอาคารสงกอสรางทนกอาศยอย (ภาพท 4)

ภาพท 4 วงจรชวตและการสบพนธของนกแอนกนรง

นกแอนกนรงเปนสตวทมพฤตกรรมสรางรงทดแทน (Re-nest) คอ นกจะสรางรงใหมทดแทน

รงทถกเกบเกยวหรอรงทถกทาลายกอนทจะวางไข แตหลงจากทนกวางไขแลวแมรงจะถกทาลายหรอถกเกบ

เกยวไปนกจะไมสรางรงทดแทนอก โดยทวไปรงแรกจะเรมสรางประมาณเดอนมกราคม ใชเวลาสรางประมาณ

30-40 วน รงท 2 สรางประมาณกลางเดอนมนาคม ใชเวลาสรางประมาณ 20-25 วน และรงท 3 สรางประมาณ

(ทมา : http://www.pacificnorthwestbirds.com) (ทมา : http://www.manager.co.th)

5

กลางเดอนเมษายน ใชเวลาสรางประมาณ 15-17 วน นกบางตวเทานนทจะสรางรงท 4 แมจะเกบเกยวหรอไมก

ตาม แตถามการเกบเกยวรงท 4 กสามารถสรางรงท 5 และ 6 ทดแทนได รงแรกของนกแอนกนรงจะมสขาว แต

รงตอไปมสคอนไปทางเหลอง และรงท 3 จะมสออกแดงเรอๆจนกระทงเปนสแดง ซงมกมคาพดวา นกตอง

กระอกเลอดออกมาสรางรง แตการทเหนเปนสออกแดงหรอสแดงนน เนองจากมสสนมของแรเหลกตามผนงถา

เจอปน ทงน นกแอนกนรงจะมอายประมาณ 6-7 ป เชอกนวานกทมอาย 3 ป จะสรางรงทดทสด ในประเทศไทย

รงของนกแอนกนรงชนดรงสขาวมปรมาณประมาณ 60-100 รงตอ 1 กโลกรม ราคากโลกรมละ 70,000-100,000

บาท สวนชนดรงสดาจะมปรมาณประมาณ 20-30 รงตอ 1 กโลกรม มราคาอยระหวาง 6,000-20,000 บาท

ตอกโลกรม

3. ลกษณะของรงนก (บงอร, 2557)

รงนกนบเปนทรพยากรธรรมชาตทมความสาคญและมคณคาของประเทศไทย โดยเฉพาะบรเวณถาตาม

เกาะตางๆ ของชายฝงทะเลอาวไทยและทะเลอนดามน เนองจากเปนสนคาสงออกตงแตสมยอยธยาจนถง

ปจจบน สามารถชวยสรางรายไดมลคาหลายรอยลานบาทตอปใหกบประเทศ ปรมาณการสงออกอยในอนดบ

สองรองจากประเทศอนโดนเซย นกแอนกนรงสรางรงจากน าลายทขบออกมาเปนเสนบางๆ คลายวน สานทอ

เปนรงรปครงถวยยดตดกบผนงถ าหรอผนงบานหรอเพดานของอาคารเหมอนซเมนตทแหงเรว ลกษณะรง

เมอรงแหงจะแขง มรพรน มเศษขนละเอยดบางไมมาก เมอมผเกบรงแรกไป นกจะสรางรงใหมเพอใหทน

การวางไข การสรางรงเรวขน ทาใหมเศษเลอดปะปน และรงมขนาดเลกลง ซงมขนาดเลกกวาครงแรก และถา

รงนกถกเกบไปนกจะรบทารงใหมอกครง ทาใหคณภาพของรงยงตาลง โดยรงนกทมคณภาพดมลกษณะเปน

รงสขาว ขนาดใหญ มนาหนกประมาณ 6-8 กรม ลก 2 นว สวนรงเลกกวามนาหนกประมาณ 3-7 กรม (ภาพท 5)

(ทมา : http://www.108trips.com)

(ทมา : http://www.quinl.com)

ภาพท 5 ลกษณะของรงนกแอนกนรง

6

4. ชนดของรงนก

รงนกสามารถแบงออกเปนหลายชนด ตามลกษณะเหลาน

(1) แบงตามสธรรมชาตของรงนก โดยไมผานกระบวนการฟอกหรอยอมสใดๆ สามารถแบงรงนก

ออกเปน 4 ชนด คอ รงนกสขาว รงนกสแดง รงนกสเหลอง และรงนกสเหลองทอง (สานกงานมาตรฐานสนคา

เกษตรและอาหารแหงชาต, 2557)

(2) แบงตามลกษณะการเกบรงนก สามารถแบงออกเปน 2 ชนด คอ

รงนกถา เปนรงนกทอาศยในถา ในเขตปาสงวน สวนสาธารณะแหงชาต และตามเกาะชายฝง

ทะเล รงนกชนดนไดรบความนยมมากในประเทศไทย เนองจากเปนรงนกไดจากนกทหากนตามธรรมชาต

ซงอดมไปดวยสารอาหารและมราคาสงกวารงนกบาน ตวอยางรงนกถาทพบมากในประเทศไทย ไดแก

จงหวดพทลง รงนกคณภาพดทสดของไทยเกบจากเกาะส เกาะหา หรอเรยกกนวา เกาะรงนก

อยในทะเลสาบสงขลา-พทลง เปนเกาะทงดงามมากแหงหนงของจงหวดพทลง

จงหวดชมพร ไดรบอากรรงนกแอนจากสวนทองถนตางๆ พบมากทเกาะเวยง เกาะงามใหญ

เกาะงามนอย เกาะมะพราว และเกาะรงกาจว

จงหวดพงงา นกแอนกนรงพบมากทเกาะตางๆในอาวพงงา ฤดการเกบรงนก คอ ชวงเดอน

พฤศจกายนถงเดอนเมษายน

รงนกบาน เปนรงทนกมาสรางไวตามชายคาบานหรออาคารทมนษยสรางใหนกอาศยอยทารง

และออกไขทงป รงนกชนดนมสขาวจด ขนาดเลก และบาง ไมเปนทนยมของผบรโภคจงมราคาถกกวารงนก

ตามธรรมชาต (ภาพท 6)

ภาพท 6 ชนดของรงนก

(ทมา : http://www.vcharkarn.com/varticle/43171)

7

5. แหลงของรงนก

ในประเทศไทยรงนกทมคณภาพดทสดอยทภาคใตตามเกาะแกงตาง ๆ ตงแตเขตชมพรลงไปถงจงหวด

สตล โดยแหลงรงนกทสาคญ ไดแก

(1) อทยานชมชนเกาะไข ตงอยในหมท 6 บานบอเมา ตาบลชมโค อาเภอปะทว จงหวดชมพร เปนเกาะ

ทเงยบสงบ คงความเปนธรรมชาต เปนแหลงชมปะการงน าตนนานาชนด มถาชมคางคาว รงนกแอนกนรง และ

ปไก อยหางจากชายฝงระยะทาง 4.5 กโลเมตร

(2) เกาะส เกาะหา เปนหมเกาะหนปนอยในทะเลสาบสงขลา สภาพภมประเทศทวไปเปนเนนเขา เนอท

รวมทงหมดประมาณ 1,400 ไร ปจจบนอยในเขตการปกครองของตาบลเกาะหมาก อาเภอปากพะยน จงหวด

พทลง หางจากเกาะหมากไปทางทศตะวนตกประมาณ 1.6 กโลเมตร ตามเกาะตางๆ มโพรงถาอยมากมาย ถ า

เหลานเปนทอยอาศยของนกแอนกนรง รงนกถอวามคณภาพดทสดในประเทศไทย เนองจากหมเกาะนตงอย

กลางทะเลสาบ ทาใหรงนกขาวสะอาด และมขนาดใหญ เกาะส เกาะหา จงเปนแหลงทมคณคาทางเศรษฐกจอก

แหงหนงในประเทศไทย (ภาพท 7)

(ทมา : http://www.muanglung.com)

ภาพท 7 เกาะส เกาะหา แหลงรงนกทสาคญในประเทศไทย

6. การเกบรงนก

ผทจะเกบรงนกไดตองไดรบสมปทานจากกระทรวงการคลงกอน และมสทธเกบรงนกจากเกาะนน ๆ

ไดปละ 3 ครง (ภาพท 8) ในชวงเวลาทเหมาะสม (ภาสกจ, 2554) ดงน

• ครงท 1 อยในชวงปลายเดอนมกราคมถงตนเดอนกมภาพนธ รงนกทเกบในชวงเวลานจะเปน

รงนกทมคณภาพดทสด เนองจากสภาพรางกายของนกมการสะสมอาหารบารงในชวงเวลาทยาวนานมากอน

นาลายทสารอกออกมาจงมสขาว เหนยวขน มกไมมขนนกเจอปน และมคณคาทางอาหารครบถวน

• ครงท 2 อยในชวงประมาณกลางเดอนมนาคม โดยหลงจากคนเกบรงนกไปทาใหนกตองรบเรง

ในการสรางรงใหม สภาพรางกายของนกกไมสมบรณเหมอนรงแรก น าลายทสารอกออกมาความเหนยวขนจง

นอยกวาเดม และยงมขนออนของนกเจอปน รงนกจงมลกษณะหยาบและมสวนประกอบของขนออน

8

• ครงท 3 อยในชวงประมาณเดอนกรกฎาคมจนกระทงเดอนธนวาคม เนองจากตองทอดระยะ

ใหนกไดสรางรง วางไข และเลยงดลกนกจนโตพรอมทจะบนจากไป นกจะบนกลบมาสรางรงใหมอก และ

มกจะมาทารงอยทเดมไมเคยคลาดเคลอน รวมถงเรมทารงพรอมกนหมดทกป รงนกทเกบไดในครงทายนกจะม

คณภาพลดลงตามลาดบ (จรรยา, 2540)

ภาพท 8 การเกบรงนกสามารถเกบไดปละ 3 ครง

ทงน ผไดรบสมปทานจะตองดแลไมใหมการรบกวนนก และดแลสภาพแวดลอมอยางเขมงวด เพอ

ไมใหมผลกระทบตอจานวนนกแอนกนรง เพราะอาจสงผลตอปรมาณรายไดในปตอๆ ไป

7. สรรพคณของรงนก

แพทยแผนจนเชอวารงนกสามารถชวยรกษาโรคตางๆ ไดดงน

(1) ชวยใหผปวยฟนจากไข ตวรอน ไขหวด ปอดอกเสบ ความดนสง ประสาทพการ ธาตพการ โลหต

จาง เบาหวาน วงเวยนศรษะ โรคปวดเมอยบนเอว เปนลมหนามด ออนเพลย

(2) ทาใหรางกายแขงแรง ตอตานเชอโรค เสรมภมคมกน บารงทารกในครรภมารดา เหมาะสาหรบ

ผปวยโรคปอด บรรเทาอาการของระบบยอยอาหาร

(3) บารงรางกายใหสดชน แขงแรง แกอาการออนเพลย แกไอ ขบเสมหะ ไอเปนเลอด ฟอกปอด ยบย ง

การตดเชอไขหวดยบย งการเกดโรคมะเรง บารงผวพรรณใหออนกวาวย ชะลอความแก ทาใหอายยน

(4) รกษาโรคทางเดนหายใจ บารงปอด เพมโลหต บารงพลงทางเพศ มคณสมบตยบย ง การตกตะกอน

ของเมดเลอดซงลดโอกาสการอดตนในเสนเลอด

แตในมมมองของแพทยแผนปจจบนมความเหนทแตกตางจากความเชอดงกลาว ตวอยางเชน

ในการศกษาวจยเกยวกบคณคาของรงนก 1 ขวด ทมวางจาหนายทวไปในทองตลาด พบวา มปรมาณโปรตน

นอยมาก เมอเทยบกบไขไก 1 ฟอง (มโปรตน 6.5 กรม) หรอนมหนงกลอง (8.5 กรม) จะพบวาการกนรงนก

1 ขวดจะไดปรมาณโปรตนเทากบการดมนม 1/64 กลองเทาน น ซงไมค มคาท งในแงคณภาพและราคา

ตอการบารงสขภาพ เพราะรงนกมราคาแพงมาก ในทางกลบกน แพทยแผนจนมมมมองทตางจากแพทยแผน

(ทมา : http://www.prachachat.net) (ทมา : http://www.matichon.co.th/online)

9

ปจจบนในการมองสรรพคณของรงนก หรอสมนไพร อาหารตางๆ ไมไดยดถอเอาเฉพาะสวนประกอบทาง

โภชนาการของตวอาหารหรอสมนไพรมาชขาดคณสมบตและประโยชนเทานน แตยงอธบายตวฤทธรอน เยน

รสชาต การเขาสอวยวะอะไร และสามารถปรบสมดลกลไกไดอยางไร (ภาสกจ, 2554)

8. สวนประกอบและคณคาทางโภชนาการของรงนก (บงอร, 2547)

รงนกแหงมคณคาทางโภชนาการสง เนองจากเปนผลตผลจากน าลายนกทมเอนไซมซงเปนโปรตน

ประเภทหนงเปนสวนประกอบหลก รงนกจงเปนอาหารในกลมโปรตนทมคณประโยชนตอรางกาย โดยพบ

ปรมาณโปรตนสงถงรอยละ 50-60 และมแรธาตหลายชนด (จรรยา, 2540) การวเคราะหสวนประกอบและคณคา

ทางโภชนาการของรงนกสามารถสรปไดดงน

(1) การสารวจโภคกจ เมอป พ.ศ. 2473-2474 โดย ดร.คารล ซ. ซมเมอรแมน รายงานผลการวเคราะห

สวนประกอบของรงนกจากจงหวดชมพร พบวา สวนประกอบของรงนกมเถาปนอยเปนจานวนมาก โปรตน

รอยละ 49.8 ความชนรอยละ 16.3 และไขมนรอยละ 0.06

(2) การวเคราะหรงนก ในป พ.ศ.2479 โดยบรษทไทยรงนก ถนนราชวงศ กรงเทพมหานคร สงรงนก

ใหนกเคมชาวเยอรมนวเคราะห พบวา สวนประกอบของรงนกมโปรตนเปนสวนประกอบหลกรอยละ 53.69

และความชนรอยละ 10.4

(3) การวเคราะหรงนก ในป พ.ศ.2543 โดยสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย

พบวา สวนประกอบของรงนกประกอบดวย ความชนรอยละ 5.11 โปรตนรอยละ 60.9 แคลเซยมรอยละ 0.85

และโพแทสเซยมรอยละ 0.03 สวนรงนกสาเรจรปพรอมบรโภคทมจาหนายในทองตลาดประกอบดวย

รงนกรอยละ 1 และนาตาลกรวดประมาณรอยละ 12

(4) การวเคราะหรงนก ในป พ.ศ.2545 โดยกรมวทยาศาสตรบรการ ไดนารงนกถ าจากบรษทรงนก

แหลมทองสยาม ซงเปนรงนกจากภาคใตมาวเคราะหสวนประกอบ แสดงผลดงตารางท 1

10

ตารางท 1 การวเคราะหสวนประกอบของรงนก

รายการ หนวย *รงนก รงสขาว **รงนก รงสแดง ***รงนก รงสแดง

ความชน รอยละ 17.8 18.2 18.1

คารโบไฮเดรต รอยละ 22.3 22.7 21.0

(โดยการคานวณ)

โปรตน รอยละ 52.8 56.9 56.6

ไขมน รอยละ ไมพบ ไมพบ ไมพบ

เถา รอยละ 7.03 8.08 1.02

กาก รอยละ 0.08 0.08 0.07

โซเดยม มลลกรม/100กรม 1 572.1 1 282.5 1 182.9

โพแทสเซยม มลลกรม/100กรม 11.5 28.7 60.1

แคลเซยม มลลกรม/100กรม 814.0 1 569.4 2 115.2

ฟอสฟอรส มลลกรม/100กรม 9.04 8.50 13.8

เหลก มลลกรม/กโลกรม 11.7 36.8 56.3

ทองแดง มลลกรม/กโลกรม 3.81 4.52 5.48

สงกะส มลลกรม/กโลกรม 1.60 2.58 2.71

ตะกว มลลกรม/กโลกรม ไมพบ 0.04 ไมพบ

สารหน มลลกรม/กโลกรม 0.07 0.07 0.21

แมงกานส มลลกรม/กโลกรม 1.47 11.6 5.51

แคดเมยม มลลกรม/กโลกรม ไมพบ ไมพบ ไมพบ

หมายเหต *รงนก รงสขาว จงหวดชมพร

**รงนก รงสแดง จงหวดชมพร

***รงนก รงสแดง จงหวดสงขลา

(ทมา : บงอร, 2547)

11

ทงน กองวทยาศาสตรชวภาพไดทาการวเคราะหเครองดมรงนกสาเรจรป พบโปรตน รอยละ 0.53-1.45

และเปนโปรตนขนาดใหญไมละลายนา เมอทาการยอยโปรตนในเครองรงนกเชนเดยวกบกระบวนการยอยของ

รางกาย แลววเคราะหชนดและปรมาณกรดอะมโนจาเปนในเครองดมรงนกสาเรจรป และนามาเปรยบเทยบกบ

กรดอะมโนจาเปนทกาหนดการจดรปแบบโดยคณะกรรมการรวม FAO/WHO ดงตารางท 2

ตารางท 2 การวเคราะหชนดและปรมาณกรดอะมโนจาเปนในเครองดมรงนกสาเรจรปเปรยบเทยบกบ

กรดอะมโนจาเปนทกาหนดการจดรปแบบโดย FAO/WHO

กรดอะมโนจาเปน FAO/WHO, 1973 เครองดมรงนกสาเรจรป

มลลกรม/กรมโปรตน มลลกรม/กรมโปรตน Amino acid score

ไอโซลวซน 40 21.78 54

ลวซน 70 57.86 83

ไลซน 55 25.61 47

เมโทโอนน + ซสตน 35 42.52 121

(5-containing amino acids)

ฟนลอะลานน + ไทโรซน 60 137.02 228

(Aromatic amino acids)

ทรโอนน 40 53.33 133

ทรพโตเฟน 10 13.55 136

วาลน 50 47.62 95

รวม 360 399.28 111

จากตารางจะเหนไดวา เครองดมรงนกสาเรจรปมกรดอะมโนจาเปนหลายชนดทมปรมาณสงกวาคา

อางอง ไดแก ทรโอนน ทรพโตเฟน เมไทโอนน ซสตน ฟนลอะลานน และไทโรซน สวนกรดอะมโนจาเปนทม

ปรมาณตากวาคาอางอง ไดแก ไอโซลวซน ลวซน และไลซน สวนวาลนมคาใกลเคยงกน นนคอ รงนกให

โปรตนไมสมบรณเทากบโปรตนจากไข

นอกจากน ยงมการวเคราะหเปรยบเทยบระหวางสารอาหารในรงนกสาเรจรป 2 ยหอ กบไขไกและนม

โดยสถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล ไดผลดงตารางท 3

(ทมา : จรรยา และคณะ, 2540)

12

ตารางท 3 การเปรยบเทยบสารอาหารระหวางรงนก ไขไก และนม

สารอาหาร ยหอท 1 ยหอท 2 ไขไก นม

(70 มลลลตร) (75 มลลลตร) (1 ฟอง) (250 มลลลตร)

พลงงาน (กโลแคลอร) 52 52 81 155

ความชน (%) 57 62 37 88

โปรตน (กรม) 0.28 0.22 6.5 8.5

ไขมน (กรม) 0.01 0.02 5.8 8

คารโบไฮเดรต (กรม) 11.8 12.6 0.4 12.2

เถา (กรม) 0.18 0.19

วตามน

บ 1 (มลลกรม) 0.001 0.001 0.05 0.1

บ 2 (มลลกรม) 0.018 0.014 0.19 0.4

แรธาต

แคลเซยม (มลลกรม) 17.0 23.8 30 29.5

ฟอสฟอรส

(มลลกรม) 2.3 1.5 111 248

เหลก (มลลกรม) 0.06 0.05 1.6 0.25

จากตารางท 3 จะเหนไดวา พลงงานทไดจากรงนกสาเรจรปทไดจากนาตาลกรวดนน มปรมาณนอยกวา

ไขไก 1 ฟอง หรอประมาณ 1 ใน 3 ของนม 1 กลอง และถาตองการไดโปรตนจากรงนกสาเรจรปเทากบ ไขไก

1 ฟอง และนม 1 กลอง จะตองรบประทานรงนกมากถง 296 ขวด และ 34 ขวด ตามลาดบ นนคอ ปรมาณ

โปรตนในรงนกสาเรจรป 1 ขวด (70-75 มลลลตร) เทากบนมคดเปนประมาณครงชอนโตะ หรอถวลสง 2 เมลด

(ประไพศร, 2554)

(ทมา : ประไพศร, 2554)

13

9. คณภาพของรงนก

รงนกทมคณภาพดทสดพบอยตามเกาะตางๆ ในภาคใตของประเทศไทย นบเปนทรพยากรทาง

ธรรมชาตทมคณคาและเปนสนคาสงออกทสาคญตงแตอดตจนถงปจจบน สามารถสรางรายไดใหกบประเทศ

หลายรอยลานบาทตอป รงนกและผลตภณฑรงนกมจาหนายในทองตลาดหลายรปแบบ โดยรงนกทมคณภาพด

ไดมาตรฐาน และเปนทตองการของผบรโภคมลกษณะ คอ

9.1 รงนก เปนรงนกทผานกระบวนการเตรยมขนตน ไดแก คดแยกรง ทาความสะอาด ทาใหแหง โดย

อาจมการขนรป พรอมจาหนายเพอการบรโภค มาตราสนคาเกษตร รงนก มาตรฐานเลขท มกษ. 6705-2557

(สานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต, 2557) ไดกาหนดคณภาพของรงนกไว ดงน

(1) เปนรงนกแท

(2) มสและกลนตามธรรมชาตของรงนก ไมมสหรอกลนผดปกต

(3) สะอาด ปราศจากสงแปลกปลอมทมองเหนไดดวยตาเปลา

(4) มปรมาณความชน ไมเกน 15% โดยนาหนก

(5) วตถเจอปนอาหาร หามใชวตถเจอปนอาหารและสารปรงแตงกลนรส

(6) สารพษตดคาง ชนดและปรมาณสารพษตกคางในรงนก ใหเปนตามขอกาหนดในกฎหมาย

ทเกยวของ มกษ. 9002 มาตรฐานสนคาเกษตร เรองสารพษตกคาง : ปรมาณสารตกคางสงสด และ มกษ. 9003

มาตรฐานสนคาเกษตร เรองสารพษตกคาง: ปรมาณสารพษตกคางสงสดทปนเปอนจากสาเหตทไมอาจหลกเลยง

ได

(7) สารปนเปอน

(7.1) ชนดและปรมาณสารปนเปอนในรงนก ใหเปนไปตามขอกาหนดในกฎหมายท

เกยวของ

(7.2) ไนไตรท (Nitrite) ทเกดขนเองตามธรรมชาต (คานวณเปนโซเดยมไนไตรท

(Sodium nitrite)) พบได ไมเกน 30 มลลกรมตอกโลกรม

(8) จลนทรย

(8.1) จานวน Escherichia coli ไมเกน 100 cfu/g

(8.2) จานวน Bacillus cereus ไมเกน 1,000 cfu/g

(8.3) จานวน Staphylococcus aureus ไมเกน 1,000 cuf/g

(8.4) จานวนเชอรา ไมเกน 1,000 cfu/g

9.2 นารงนก หมายถง เครองดมทไดจากการนารงนกทอยสภาพดมาลางใหสะอาด แชน า แยก

สงสกปรกออก ทาใหสก เตมน าเชอมทอาจมสวนประกอบอน เชน น าใบเตย น าดอกคาฝอย น าเกกฮวย

ในอตราสวนทเหมาะสม นาไปใหความรอนทอณหภม และระยะเวลาทเหมาะสม บรรจในภาชนะบรรจ

ขณะรอน แลวทาใหเยนทนท มาตรฐานผลตภณฑชมชน น ารงนก มาตรฐานเลขท มผช.1083/2552 (สานกงาน

มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม, 2552) ไดกาหนดคณลกษณะทตองการของรงนกไว ดงน

14

(1) ลกษณะทวไป ตองเปนของเหลวใส มเนอรงนกปนอยในสดสวนทเหมาะสม อาจ

ตกตะกอนเมอตงทงไว

(2) ส ตองมสทดตามธรรมชาตของนารงนก และสวนประกอบทใช

(3) กลน ตองมกลนทดตามธรรมชาตของน ารงนก และสวนประกอบทใช ปราศจากกลนอนท

ไมพงประสงค เชน กลนบด

(4) กลนรส ตองมกลนรสทดตามธรรมชาตของน ารงนก และสวนประกอบทใชปราศจากกลน

รสอนทไมพงประสงค เชน กลนรสเปรยวบด

(5) สงแปลกปลอม ตองไมพบสงแปลกปลอมทไมใชสวนประกอบทใช เชน เสนผม ดน ทราย

กรวด ชนสวนหรอสงปฏกลจากสตว

(6) โปรตน ตองไมนอยกวารอยละ 0.9 โดยนาหนก

(7) นาหนกเนอ ( Drained weight) ตองไมนอยกวา 1 กรมตอ 100 มลลลตร

(8) วตถเจอปนอาหาร

(8.1) หามใชสสงเคราะหทกชนด

(8.2) หากมการใชสารใหความหวานแทนน าตาลและวตถกนเสย ใหใชไดตามชนด

และปรมาณทกฎหมายกาหนด

(9) จลนทรย

(9.1) จลนทรยทงหมด ตองไมเกน 1x104 โคโลนตอตวอยาง 1 มลลลตร

(9.2) ซาลโมเนลลา ตองไมพบในตวอยาง 25 มลลลตร

(9.3) สตาฟโลคอกคส ออเรยส ตองไมพบในตวอยาง 0.1 มลลลตร

(9.4) บาซลลส ซเรยส ตองไมเกน 100 โคโลนตอตวอยาง 1 มลลลตร

(9.5) คลอสตรเดยม เพอรฟรงเจนส ตองไมเกน 1,000 โคโลนตอตวอยาง 1 มลลลตร

(9.6) โคลฟอรม โดยวธเอมพเอน ตองไมนอยกวา 2.2 ตอตวอยาง 100 มลลลตร

(9.7) เอสเชอรเชย โคไล ตองไมพบในตวอยาง 100 มลลลตร

(9.8) ยสตและรา ตองไมพบในตวอยาง 1 มลลตร

นอกจากน ยงมกฎหมายทเกยวกบการเกบรงนกและผลตภณฑรงนกอนๆ ไดแก

(1) พระราชบญญตสงวนและคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 นกอแอน หรอนกแอนกนรง ถอเปนสตว

คมครองในกลมของสตวปก ถกจดไวในบญชสตวปาคมครอง ลาดบท 97

(2) พระราชบญญตอากรรงนกอแอน พ.ศ. 2540 มผลบงคบใชเมอ 15 ตลาคม พ.ศ. 2540 โดยปรบปรง

ใหราชการสวนทองถนเขามาดแลและจดการการเกบรงนกอแอนอนเปนทรพยากรธรรมชาตทมอยในทองถน

และใหเงนอากรรงนกอแอนตกเปนรายไดของทองถนทมรงนกอย และปรบปรงหลกเกณฑและวธการทจะให

เอกชนดาเนนการเกบรงนกอแอนอยางเหมาะสม

15

(3) เครองดมรงนกสาเรจรป ตองขนทะเบยนอาหารตามประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 356 พ.ศ.

2556 เรอง เครองดมในภาชนะบรรจทปดสนท ซงจดเปนอาหารทกาหนดคณภาพหรอมาตรฐาน (ประกาศ

กระทรวงสาธารณสข, 2556) อยในกลมผลตภณฑจากสตว ตามคมอประชาชนสาหรบการตดตอของอนญาต

ผลตภณฑสขภาพ ไดแก อาหาร ยา เครองสาอาง วตถอนตราย ตองสงตวอยางตรวจวเคราะหคณภาพมาตรฐาน

ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข และตองขออนญาตใชฉลากอาหารจากสานกงานคณะกรรมการอาหาร

และยา (อย.)

10. รงนกปลอม

รงนกเปนผลตภณฑไดรบความนยมจากผบรโภคเพมมากขน แตปรมาณรงนกตามธรรมชาตมไม

เพยงพอกบความตองการของตลาดและมราคาแพง รงนกแหงมราคาหลายหมนบาทถง 1 แสนบาทตอกโลกรม

ขนอยกบคณภาพ ทาใหมผผลตรงนกปลอมเลยนแบบรงนกแทและนามาจาหนายในทองตลาด ทงรปแบบท

เปนรงนกแหง และแบบสาเรจรปพรอมดม ซงรงนกปลอมมราคาถกกวารงนกแทมาก ประมาณกโลกรมละ

2,000-4,000 บาท

10.1 รงนกปลอมคออะไร (บงอร, 2547)

รงนกปลอมสวนใหญผลตมาจากยางคารายา (Gum karaya) เปนยางจากไมยนตนชอ Sterculia urens ม

ถนกาเนดในประเทศอนเดย ยางคารายามสขาว สเหลองอมชมพ จนถงสน าตาลเขม (ภาพท 9) มกลนคลาย

นาสมสายช รปรางไมแนนอน ไมละลายนา แตดดซบนาและพองตวคลายรงนก เมอนามาตมจะคลายรงนก แตม

สขาวกวา และมความกระดางไมออนตวเทารงนกแท

ภาพท 9 ยางคารายา

ยางคารายาเปนวตถดบทใชในอตสาหกรรมหลายชนด เชน การทาฟน ยา อาหาร สงทอ กระดาษ

ยางชนดนใชในอาหารไดอยางปลอดภย เมอยอยแลวจะไดกรดกาแลคทโรนค (Galacturonic acid) น าตาล

กาแลคโทส (Galactose) นาตาลแรมโนส (Rhamnose) รงนกปลอมจากยางคารายาแมไมเปนอนตรายตอสขภาพ

แตกไมเกดประโยชน เมอนามาผลตเปนเครองดมจะมราคาถกกวาเครองดมจากรงนกแทมาก (สวรรณ และ

อมา, 2553) (ภาพท 10)

(ทมา : http://th.openrice.com)

16

10.2 ความแตกตางระหวางรงนกแทและรงปลอม

รงนกแทและรงนกปลอมมลกษณะภายนอกทคลายคลงกนมาก ไมสามารถแยกความแตกตางไดจาก

การสงเกตดวยตาเปลา (ภาพท 11) ทาใหผบรโภคหลายคนเขาใจผดได ซงรงนกปลอมทผลตจากยางคารายาม

ลกษณะเหนยวหนดคลายวน เมอนาไปตมจะมลกษณะคลายรงนกแทมาก แตจะไมมกลนคาวตามธรรมชาต

เหมอนรงนกแท ยางคารายาจะใหสารอาหารประเภทคารโบไฮเดรต ชนดทรางกายไมสามารถดดซมได ซง

แตกตางจากรงนกแทอยางสนเชง เพราะในรงนกแทจะใหสารอาหารประเภทโปรตนสงถง 50-60 เปอรเซนต

รองลงมาคอคารโบไฮเดรต ทาใหรงนกแทกลายเปนอาหารชนสงเทยบเทากบโสม ปลงทะเล และหฉลาม

(ทมา : http://www.thaieditorial.com)

ภาพท 11 รงนกแทและรงนกปลอมมลกษณะภายนอกมากคลายคลงกน

นอกจากน ประเทศไทยยงประสบปญหาการสงออกรงนกไปยงประเทศจน เนองจากตรวจพบสาร

ปนเปอนไนไตรทในรงนกสแดงจากประเทศมาเลเซยเกนคามาตรฐานทจนกาหนด จงหามการนาเขารงนกจาก

ประเทศคคาทงหมด จงตองมการเพมการควบคมคณภาพรงนกใหมความปลอดภยตอผบรโภคและไดมาตรฐาน

เพอการสงออกตอไป

(ทมา : http://www.manager.co.th) ภาพท 10 รงนกปลอมจากยางคารายา

17

11. การตรวจสอบคณภาพของรงนก

การผลตรงนกปลอมเลยนแบบรงนกแทจาหนายในทองตลาด ทาใหผบรโภคหลายรายหลงเชอวาเปน

รงนกแทจากธรรมชาต เนองจากมลกษณะภายนอกทคลายคลงกนมากจนไมสามารถแยกความแตกตางระหวาง

รงนกแทและรงนกปลอมจากการสงเกตดวยตาเปลา จงจาเปนตองอาศยการตรวจสอบในหองปฏบตการดวย

วธการทเหมาะสม ถกตอง และเปนทนาเชอถอ เพอชวยควบคมคณภาพของผลตภณฑใหไดตามมาตรฐาน และ

เพอคมครองผบรโภค การตรวจสอบคณภาพรงนก มรายละเอยดดงน

11.1 การตรวจสอบรงนกแท

กรมวทยาศาสตรบรการใหบรการตรวจสอบคณภาพผลตภณฑและวตถดบตางๆ มากมาย รวมทงรงนก

และผลตภณฑจากรงนกดวยเทคนคและเครองมอททนสมย โดยการทดสอบรงนกในหองปฏบตการใชวธทาง

เคมและเทคนคอนฟราเรดสเปกโทรสโกป (Infrared spectroscopy) เพอพสจนความเปนรงนกแท สามารถบอก

ไดวารงนกแททามาจากรงนกแอนกนรง เนองจากมสวนประกอบหลกเปนโปรตน และมคารโบไฮเดรตเปน

สวนประกอบรอง (ภาพท 12)

ภาพท 12 การตรวจสอบรงนกแทในหองปฏบตการ

รงนกแอนกนทกชนดจะมลกษณะพเศษคอ มรปแบบของลายพมพอนฟราเรดสเปกตรม (Infrared

spectrum) และสวนประกอบของกรดอะมโน (Amino acids profile) ทมเอกลกษณเฉพาะตวทแตกตางจากวตถ

ชนดอนอยางชดเจน (บงอร, 2547) ทาใหสามารถแยกความแตกตางของรงนกแทและรงนกปลอมไดอยางม

ประสทธภาพ (ภาพท 13)

(ทมา : http://www.manager.co.th)

(ทมา : บงอร, 2547)

ภาพท 13 แสดงอนฟราเรดสเปกตรมของรงนกแท 18

นอกจากน การตรวจสอบคณภาพเครองดมรงนกสาเรจรป ใชหลกเกณฑตามประกาศกระทรวง

สาธารณสข ฉบบท 356 พ.ศ. 2556 เรอง เครองดมในภาชนะบรรจทปดสนท เพอตรวจสอบคณภาพของ

เครองดมรงนกใหไดตามมาตรฐานทกาหนด หากผประกอบการจะผลตเครองดมรงนกเพอจาหนายจะตองขอ

อนญาตกอนใหถกตอง โดยอาหารสตรทมการใสรงนกตองมผลวเคราะหปรมาณโปรตน ชนดและปรมาณ

กรดอะมโน และผลวเคราะหทแสดงวาผลตภณฑนนมรงนกเปนสวนประกอบอยจรง หากฝาฝนโดยไมขอ

อนญาตกอนจะถกดาเนนการตามกฎหมายรวมทง หากตรวจพบวา มคณภาพทเขาขายลกษณะอาหารปลอม

จะตองถกระวางโทษจาคกตงแต 6 เดอน ถง 10 ป และปรบตงแต 5,00 บาท ถง 100,000 บาท (กองพฒนา

ศกยภาพผบรโภค, 2553)

11.2 การควบคมการปนเปอนสารไนไตรท (กรมวทยาศาสตรบรการ, 2556)

ผประกอบการรงนกในประเทศไทยไดรบผลกระทบจากกรณปญหาทประเทศจนหามนาเขารงนก

เนองจากตรวจพบสารปนเปอนไนไตรทในรงนกสแดงจากประเทศมาเลเซยเกนคามาตรฐานทจนกาหนด

(ภาพท 14) จงประกาศหามนาเขารงนกจากประเทศคคาทงหมด เปนการชวคราว ไดแก ประเทศเวยดนาม

อนโดนเซย มาเลเซย และไทย โดยประเทศจนไดกาหนดมาตรฐานชวคราวของปรมาณไนไตรททพบในรงนก

ไมเกน 30 มลลกรมตอกโลกรม และประเทศมาเลเซยกาหนดใหรงนกทไมผานการทาความสะอาดมปรมาณ

ไนไตรทไมเกน 70 มลลกรมตอกโลกรม และกาหนดใหรงนกทผานการทาความสะอาดมปรมาณไนไตรทไม

เกน 30 มลลกรมตอกโลกรม สาหรบประเทศไทยยงไมมเกณฑกาหนดนน ในเบองตน การบรโภครงนกสแดงท

ปนเปอนสารไนไตรทจะทาใหเกดภาวะขาดออกซเจน สงผลใหรมฝปากและผวหนงเปนสฟาหรอสมวง คลนไส

อาเจยน ปวดทอง ทองรวง อจจาระเปนสเลอด ปวดศรษะ และไตวายในทสด ซงองคการอนามยโลก (WHO)

ไมใหเดกทารกตงแตแรกเกดถง 3 เดอน บรโภครงนก สงผลใหราคารงนกสแดงลดลงจากเดมกโลกรมละ

60,000-90,000 บาท เหลอเพยงกโลกรมละ 10,000-20,000 บาท

ภาพท 14 การปนเปอนสารไนไตรทในรงนกสแดง

กรมวทยาศาสตรบรการไดดาเนนการแกไขปญหาดงกลาว โดยลงพนทในภาคใตเพอนาองคความรทาง

วทยาศาสตรมาปรบปรงและพฒนาคณภาพสนคารงนก จดประชมเชงปฏบตการ เรอง การสงเสรมคณภาพ

สนคาเพอคมครองผบรโภคในการรบรองการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนในจงหวดภาคใต โดยม

ผประกอบการรงนกบาน ตงแต ผสรางบานสาหรบนก ผทาธรกจทาความสะอาดรงนก ผสงออกรงนก ผผลต

(ทมา : http://www.sptn.dss.go.th)

19

เครองดมรงนก จากจงหวดจนทบร ตราด ประจวบครขนธ ชมพร นครศรธรรมราช สราษฎรธาน พทลง กระบ

สตล พงงา ตรง นราธวาส และปตตาน เพอรวมกนหาแนวทางในการปรบปรงและพฒนารงนกของประเทศไทย

รวมถงสงเสรมและฟนความเชอมนในการเปดตลาดรงนกทงภายในและตางประเทศ นอกจากน ยงสมเกบ

ตวอยางรงนกและผลตภณฑเครองดมรงนกในพนทมาตรวจสอบปรมาณไนไตรท จานวน 27 ตวอยาง พบวา

รงนกและผลตภณฑเครองดมรงนกสวนใหญอยในเกณฑมาตรฐาน ยกเวนรงนกสแดงทไมไดผานการทา

ความสะอาด มปรมาณไนไตรทเกนเกณฑ 42.3-1,574 มลลกรมตอกโลกรม เกนคามาตรฐานของประเทศจนท

กาหนด

12. ผลตภณฑจากรงนก

ปจจบนผบรโภคนยมรบประทานรงนกกนมากขน ทาใหผประกอบการนารงนกมาผลตเปนผลตภณฑ

สาเรจรปออกมาจาหนายในทองตลาดหลายรปแบบ เพอใหตรงตามความตองการของผบรโภค โดยตวอยาง

ผลตภณฑจากรงนกเหลาน ไดแก รงนกแหง รงนกแหงกงสาเรจรป รงนกสดพรอมปรง เครองดมรงนก

สาเรจรป รงนกแคปซล และเครองสาอางจากรงนก (ภาพท 15)

รงนกแหง รงนกสดพรอมปรง

ภาพท 15 ผลตภณฑชนดตางๆ จากรงนก

(ทมา : http://www.birdnestthai.net) (ทมา : http://www.stampbirdnest.com)

เครองดมรงนกสาเรจรป

(ทมา : http://www.tops.co.th)

ผลตภณฑรงนกแคปซล

(ทมา : http://www.paochin.com)

20

นอกจากน การเลอกซอรงนกและผลตภณฑจากรงนกเพอใหเกดประโยชนสงสดตอสขภาพ ผบรโภค

ควรคานงและพจารณาความเหมาะสม ดงน

(1) เลอกซอรงนกหรอผลตภณฑรงนกจากกลมผผลตทไดมาตรฐาน ซงจะผานการรบรองใน

การตรวจสอบรงนกแท

(2) สงเกตฉลากวา มการระบผผลตจาหนาย เครองหมายรบรองของสานกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา (อย.)

(3) มราคาทเหมาะสม ไมควรเลอกซอรงนกทมราคาถกเกนไป เพราะผลตภณฑรงนกแทมกม

ราคาสง

13. บทสรป

รงนกเปนผลตภณฑทมคณคาทางโภชนาการสง เนองจากมโปรตนเปนสวนประกอบหลก ผบรโภค

นยมรบประทานกนอยางแพรหลาย เพราะเชอวามสรรพคณในการรกษาโรคและบารงรางกาย รวมถงเปนสนคา

สงออกทชวยสรางรายไดมลคาสงใหกบประเทศไทย แตเมอความนยมรบประทานรงนกเพมมากขน รงนกแท

ตามธรรมชาตมปรมาณไมเพยงพอกบความตองการของตลาดและมราคาแพง ทาใหมผผลตรงนกปลอม

เลยนแบบรงนกแทและนามาจาหนายในทองตลาด ผบรโภคหลายรายอาจหลงเชอ เนองจากรงนกแทและรงนก

ปลอมมลกษณะภายนอกทคลายคลงกนมากจนไมสามารถแยกความแตกตางไดจากการสงเกต การทดสอบ

รงนกในหองปฏบตการดวยวธทางเคมและเทคนคอนฟราเรดสเปกโทรสโกป (Infrared spectroscopy) ถกนาใช

เพอตรวจสอบรงนกแท และจากกรณประเทศจนสงหามนาเขารงนกจากประเทศคคา เนองจากตรวจพบสาร

ปนเปอนไนไตรทในรงนกสแดงจากประเทศมาเลเซยเกนคามาตรฐานทกาหนด สงผลใหปรมาณการสงออก

รงนกของไทยตกตา กรมวทยาศาสตรบรการไดดาเนนการลงพนทในภาคใต โดยนาองคความรทางวทยาศาสตร

มาชวยปรบปรงและพฒนาคณภาพรงนก เพอยกระดบผลตภณฑใหมคณภาพ ปลอดภย และไดมาตรฐาน

การสงออกมากขน เพอสรางความเชอมนในรงนกไทยใหกบตลาดตางประเทศอกดวย ดงนน ในการเลอกซอ

รงนกผบรโภคควรพจารณาฉลากใหละเอยดและรอบคอบ เพอประโยชนอนคมคาจากการบรโภครงนกแท

21

เอกสารอางอง

กองพฒนาศกยภาพผบรโภค สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา. จรนทร สงจดการเครองดมรงนกปลอม.

[ออนไลน] [อางถงวนท 10 พฤศจกายน 2558] เขาถงจาก :

http://www.fda.moph.go.th/www_fda/data_center/ifm_mod/nw/%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%

B8%87%E0%B8%99%E0%B8%81_1_.pdf

จรรยา วฒนทวกล และคณะ. เครองดมรงนกสาเรจรป. วารสารกรมวทยาศาสตรบรการ, พฤษภาคม, 2540,

ปท 46, ฉบบท 144, หนา 25-28. (แฟมประมวลสารสนเทศเฉพาะเรอง (CF 57), A2)

บงอร บญช. การตรวจพสจนรงนกแท. เอกสารผลงานทเสนอใหประเมนเพอแตงตงใหดารงตาแหนง

นกวทยาศาสตร 8 ว. โครงการวทยาศาสตรชวภาพ กรมวทยาศาสตรบรการ, 2547, หนา 1-11.

(วศ วช อว 4)

บงอร บญช. รงนกอแอน และการตรวจสอบ. วารสารกรมวทยาศาสตรบรการ, กนยายน, 2547,

ปท 52, ฉบบท 166, หนา 1-4. (แฟมประมวลสารสนเทศเฉพาะเรอง (CF 57), A7)

ประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 356) พ.ศ. 2556. เรอง เครองดมในภาชนะบรรจทปดสนท. [ออนไลน]

[อางถงวนท 10 พฤศจกายน 2558] เขาถงจาก :

http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2556/E/087/93.PDF

ประไพศร ศรจกรวาล. รงนก. หมอชาวบาน, กนยายน, 2554, ปท 33, ฉบบท 389, หนา 16-18.

(แฟมประมวลสารสนเทศเฉพาะเรอง (CF 57), A8)

ภาสกจ วณนาวบล. รงนก ทรรศนะแพทยแผนจน. หมอชาวบาน, กนยายน, 2554, ปท 33, ฉบบท 389,

หนา 10-13. (แฟมประมวลสารสนเทศเฉพาะเรอง (CF 57), A12)

สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. มาตรฐานผลตภณฑชมชน นารงนก มผช.1083/2552. [ออนไลน]

[อางถงวนท 23 ตลาคม 2558] เขาถงจาก : http://tcps.tisi.go.th/pub/tcps1083_52.pdf

สานกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต. มาตรฐานสนคาเกษตร รงนก Bird’s nest

มกษ.6705-2557. [ออนไลน] [อางถงวนท 23 ตลาคม 2558] เขาถงจาก :

http://www.acfs.go.th/standard/download/BIRDS_NEST.pdf

สวรรณ ธรภาพธรรมกล และ อมา บรบรณ. รงนกแท : รงนกปลอม. จดหมายขาวกรมวทยาศาสตรการแพทย,

พฤษภาคม, 2553, ปท 24, ฉบบท 5, หนา 8. (แฟมประมวลสารสนเทศเฉพาะเรอง (CF 57), A14)

22

หนงสอพมพขาวสด. เตอนภย “รงนกสแดง” ปนสารไนไตรต เรงลงพนทเผยแพรขอมล-พลกวกฤต

จนยกเลกนาเขา. [ออนไลน] [อางถงวนท 18 พฤศจกายน 2558] เขาถงจาก :

http://www.sptn.dss.go.th/project/index.php?option=com_content&view=article&id=145%3A2013 -

07-19-16-24-00&catid=89%3Anew&Itemid=123&lang=th

หนงสอพมพประชาชาตธรกจ. เรงพสจน “สารไนไตรท” ในรงนกสรางความเชอมนแกปญหาจน-มาเลเซย

หามนาเขา. [ออนไลน] [อางถงวนท 18 พฤศจกายน 2558] เขาถงจาก :

http://www.sptn.dss.go.th/project/index.php?option=com_content&view=article&id=143%3A-qq---

&catid=89%3Anew&Itemid=123&lang=th

23