IR 35

ประมวลสารสนเทศพรอมใช

สาหราย (Algae)

ส านกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กนยายน 2558

IR 35

ประมวลสารสนเทศพรอมใช

สาหราย (Algae)

ส านกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กนยายน 2558

ค าน า

ประมวลสารสนเทศพรอมใช เรอง “สาหราย (Algae)” ฉบบน ส านกหอสมดและศนยสารสนเทศ

วทยาศาสตรและเทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ ไดจดท าขนภายใตโครงการเครอขายหองสมดโครงการ

พฒนาคลงความรสารสนเทศดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปดจทล โครงการยอยท 2 โครงการเพม

ศกยภาพการเขาถงสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปแบบ Digital Library กจกรรมยอย 2.5 ประมวล

สารสนเทศพรอมใช (Information Repackaging) ในสวนของสาระนารดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยจาก

ตางประเทศ โดยมวตถประสงคเพอเผยแพรประมวลสารสนเทศพรอมใชนใหผใชไดเขาถงสารสนเทศ

วทยาศาสตรและเทคโนโลยในรปแบบทเขาใจไดงายและสะดวกพรอมใช เอกสารประมวลพรอมใชฉบบนให

ความรทวไปเกยวกบสาหราย ความส าคญของสาหรายตอระบบนเวศ การจดจ าแนกสาหราย ประโยชนของ

สาหรายดานการน ามาบรโภค และประโยชนของสาหรายดานอนๆ

คณะผจดท าหวงวา ประมวลสารสนเทศพรอมใชฉบบน จะเปนประโยชนตอผใชทสนใจศกษาคนควา

เกยวกบสาหราย โดยเอกสารฉบบเตมทใชในการเรยบเรยงประมวลสารสนเทศพรอมใชฉบบนไดรวบรวม

จดเกบ และใหบรการ ณ บรเวณหองอานชน 1

ศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ส านกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย

กนยายน 2558

สารบญ

หนา

บทคดยอ 1

ค าส าคญ 1

บทน า 2

ความรทวไปเกยวกบสาหราย 2

ความส าคญของสาหรายตอระบบนเวศ 6

การจดจ าแนกสาหราย 6

ประโยชนของสาหรายดานการน ามาบรโภค 8

ประโยชนของสาหรายดานอนๆ 21

บทสรป 24

เอกสารอางอง 25

1

สาหราย (Algae)

บทคดยอ

สาหราย (Algae) เปนกลมของสงมชวต สามารถพบแพรกระจายอยท วไปตามธรรมชาต สามารถอยไดทงในน าจด น าทะเล อากาศ หรอแมกระทงอยกบสงมชวตชนดอน ประกอบดวยโครงสราง 3 สวนทสาคญ ไดแก ผนงเซลล นวเคลยส และไซโตพลาสซม มรปรางลกษณะหลายแบบดวยกน สบพนธไดท งแบบไมอาศยเพศและอาศยเพศ มความสาคญตอระบบนเวศในฐานะเปนผผลตโดยเปนจดเรมตนของหวงโซอาหาร นอกจากน สาหรายยงเปนตวตรวจวดคณภาพน าทางชวภาพ ซงสามารถใชเปนตวดชนบงบอกคณภาพน าได สาหรายสามารถแบงออกไดเปน 9 ดวชน ไดแก Cyanophyta, Chlorophyta, Charophyta, Euglenophyta, Phaeophyta, Chrysophyta, Pyrrhophyta, Cryptophyta และ Rhodophyta โดยปจจบนนยมนาสาหรายมาบรโภคทงสาหรายทะเลและสาหรายน าจดเนองจากมคณคาทางโภชนาการสง ใหพลงงานนอย สวนใหญมปรมาณแคลอร โปรตน ไขมน และคารโบไฮเดรตไมสงมากนก แตมแรธาตและวตามนซงเปนประโยชนตอรางกาย นอกจากน ยงนาสาหรายมาใชประโยชนดานอนๆ เชน ใชในอตสาหกรรมผลตวน แอลจเนต และคารราจแนน ใชเปนยา บาบดคณภาพน าทงจากโรงงานอตสาหกรรม ใชเปนอาหารสตวหรอเปนสวนผสมในอาหารสตว ใชเปนปยชวภาพ ใชในการกาจดแมลงศตรพช และใชเพอประโยชนทางดานการเพาะเลยงสตวนา ค าส าคญ : สาหราย; สาหรายทะเล; สาหรายนาจด Keywords : Algae; Seaweed; Freshwater algae

2

สาหราย (Algae)

1. บทน า

สาหราย (Algae) เปนกลมของสงมชวตทพบแพรกระจายอยท วไปตามธรรมชาต จดเปนพชชนตา ไมมสวนทเปนราก ลาตน และใบทแทจรง (CHAPMAN, 1970) สาหรายดารงชวตอยไดหลายรปแบบ ไมวาจะเปนแพลงกตอนลองลอยอยในมวลนา หรอยดตดกบพนทะเลหรอวสดอนๆ เชน กลมของสาหรายหลายเซลลทเรยกรวมวา สาหรายทะเล (Seaweeds) นอกจากนยงอาจดารงชวตอยรวมกบสงมชวตอนๆ ในลกษณะความสมพนธแบบพงพา เชน ไลเคน ซงเปนสาหรายทดารงชวตรวมกบรา เปนตน (สรวศ, 2543)

สาหราย มประโยชนมากมาย โดยชาวจนเปนชนชาตแรกทรจกนาสาหรายมาใชประโยชนในการนามาประกอบเปนอาหาร และยงมประเทศอนๆ ทนยมนาสาหรายมาใชเปนอาหารกนมาก เชน ญปน เกาหล ฟลปปนส ฯลฯ นอกจากน สาหรายยงมประโยชนดานอนๆ เชน ยา อาหารสตว ปย และอตสาหกรรม ในปจจบน จะเหนไดวา สาหรายและผลตภณฑไดเขามามบทบาทในชวตประจาวนของคนไทยมากขน โดยเฉพาะดานอาหาร ไมวาจะเปนอาหารจน อาหารญปน วน คารราจแนน หรอแมกระทงการนามาผลตเปนผลตภณฑเสรมอาหาร นอกจากนยงมงานวจยตางๆ ทใหความสาคญกบสาหราย ไมวาจะเปนงานวจยดานความหลากหลายและนเวศวทยาหรอดานอาหาร ซงนาสาหรายมาพฒนาไปสการผลตในอตสาหกรรม

2. ความรทวไปเกยวกบสาหราย สามารถสรปไดดงตอไปน (กาญจนภาชน, 2527)

2.1 สวนประกอบของเซลลสาหราย ประกอบดวยโครงสราง 3 สวนทสาคญ ไดแก

ผนงเซลล (Cell wall)

ประกอบดวยสารจาพวกคารโบไฮเดรต บางชนดเปนพวกซลเกต บางชนดประกอบดวยโปรตน ซงมหนปน เหลก หรอไคตนหมอย สาหรายโดยทวไปจะมผนงเซลล 2 ชน โดยผนงชนนอกจะเปนสารพวกเพกตน มลกษณะออนนม เปนเมอก สวนผนงชนในเปนสารพวกเซลลโลส ทาหนาทใหความแขงแรงกบเซลล ทาใหเซลลคงรปอยได

นวเคลยส (Nucleous)

เปนสวนทสาคญทสดของเซลล สาหรายบางชนดเปนพวกโปรแครโอต (procaryote) เชน สาหรายสเขยวแกมน าเงน (Blue-green algae) ไมมนวเคลยสทแทจรง โดยเกบดเอนเอไวในนวคลอยด รเจยน (Nucleoid Region) และไมมออรแกแนลลทมเยอหมเมมเบรน สวนสาหรายบางชนดทเปนยแครโอต (Eukaryote) จะมนวเคลยสทแทจรง นนคอ ดเอนเอจะถกเกบไวในออรแกแนลลทหมดวยเยอเมมเบรน ทาให

3

โครโมโซมซงมอยเปนจานวนมากอยภายในนวเคลยส ไมออกมาปะปนกบออรแกเนลล (Organelle) อนๆ ทอยในไซโทพลาสซม

ไซโตพลาสซม (Cytoplasm)

ประกอบดวยน า สารประกอบเคมทจาเปน และออรแกเนลลตางๆ เชน พลาสตด (Plastid) ซงเปนแหลงรวมของรงควตถตางๆ ในเซลล หากพลาสตดมคลอโรฟลล (Chlorophyll) จะใหสเขยวเรยกคลอโรพลาสต (Chloroplast) แตถามแคโรทนอยด (Carotenoid) จะใหสเหลอง สม แดง เรยกโครโมพลาสต (Chromoplast) ไพรนอยด (Pyrenoid) ทาหนาทเกยวกบการสงเคราะหแปง สตกมา (Stigma) พบในเซลลทเคลอนไหวได แวควโอล (Vacuole) ทาหนาทขบนาและของเสยออกจากเซลล ฯลฯ

2.2 รปรางลกษณะ

สาหรายมรปรางลกษณะหลายแบบดวยกน เชน แบบเซลลเดยว แบบกลมเซลลซงมรปรางลกษณะเหมอนกน ทาหนาทอยางเดยวกนและมาอยรวมกน แบบเสนสาย ซงเปนการเรยงตวแบบเซลลตอเซลลไดเปนเสนสาย และแบบหลอดหรอทอ

2.3 การสบพนธ

การสบพนธของสาหรายม 2 แบบ ไดแก แบบไมอาศยเพศและอาศยเพศ

แบบไมอาศยเพศ (Asexual reproduction)

การสบพนธแบบไมอาศยเพศมหลายวธ ไดแก โดยการแบงเซลลจาก 1 เซลลเปน 2 เซลล การแตกตวของกลมเซลล ทาใหไดเซลลเลกๆ จานวนมาก การขาดทอน พบในพวกเสนสาย โดยแตละทอนทขาดออก สามารถเจรญเตบโตเปนสายใหมไดตอไป การสรางอะคนต (Akinete) พบเฉพาะในพวกเสนสาย เปนเซลลทงอกออกมา ซงอาจเปนตนใหมไดเลย และการสรางสปอร ซงมกเกดจากการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมกะทนหน

แบบอาศยเพศ (Sexual reproduction)

เปนการสรางเซลลสบพนธทเรยกวา แกมต (Gamete) แยกเปนเพศผและเพศเมย หากแกมตรวมตวกนจะไดไซโกต (Zygote) หลงจากน นจะสงเคราะหแสงและสะสมอาหารไวในรปของแปงแลวเปลยนเปนนามน เมอสภาวะเหมาะสมไซโกตจะงอกเปนตนได

4

2.4 แหลงทอย สาหรายมแหลงทอยตางๆ กน ไดแก

ในนา

เปนแหลงทอยทสาหรายสามารถเจรญไดดทสด มทงน าจดและน าเคม โดยอาจอยในรปแบบแพลงกตอนลองลอยอยในมวลนาหรออยในรปแบบยดเกาะกบสงตางๆ เชน หน โคลน ทราย พช สตว ฯลฯ

1) สาหรายทเจรญในนาจด (Freshwater algae)

สภาพของแหลงน าทแตกตางกน อาจทาใหพบชนดของสาหรายไดแตกตางกน ไดแก สาหรายทขนในสภาพทมนาไหล เชน แมนาลาคลองตางๆ มกมโครงสรางภายนอกไวยดเกาะไดด สาหรบแหลงน าทมสภาพน าคอนขางนง เชน ในบอน าและสระน า จะพบสาหรายไดหลายชนด ทงนขนอยกบอณหภมและ ความอดมสมบรณของอนทรยสารในแหลงน านน สวนแหลงน าขนาดใหญ เชน ทะเลสาบ ปรมาณแสง อณหภม และลม จะทาใหสภาพน าในทะเลสาบแตละฤดกาลแตกตางกน มผลทาใหประชากรสตวน าในทะเลสาบมปรมาณเปลยนแปลงในแตละฤดกาลแตกตางกนดวย ในบางครงเราอาจสงเกตเหนสาหรายรวมตวกนลอยเปนแพตามผวนา มลกษณะเปนเมอกๆ เรยกปรากฏการณนวา วอเตอรบลม (Water bloom) หรอพอนดสคม (Pond scum) (ภาพท 1) เกดจากสาหรายหลายๆ ชนดเจรญขนมากมากภายใตสภาวะทเหมาะสม (จงกล, 2552)

ภาพท 1 ปรากฏการณวอเตอรบลม (ทมา : http://www.geograph.org.uk/photo/2748561)

2) สาหรายทเจรญในนาทะเล (Seaweed)

สาหรายทเจรญในแตละบรเวณของทะเลจะแตกตางกน เชน สาหรายทเจรญเตบโตบรเวณชายฝง อาจมสวนทคลายรากฝงลงไปในพนทราย สวนบรเวณกลางทะเลและมหาสมทรจะมพวกแพลงกตอนพชลองลอยอยเปนจานวนมาก ในทะเลจะมปรากฏการณทเรยกวา เรดดชบลม (Reddish bloom) จากการเจรญเตบโตจานวนมากของสาหรายสเขยวแกมน าเงนจาพวก Oscillatoria เนองจากสภาพแวดลอมเหมาะสม ปรากฏการณอกประเภทหนงเรยกวา เรดไทด (Red tide) หรอขปลาวาฬ (ภาพท 2) เกดจากสาหราย

5

ไดโนแฟกเจลเลต Gonyaulax และ Gymnodinium เจรญขนจานวนมากแลวทาใหน าทะเลเปลยนสกลายเปนสแดง นาตาล หรอเขยว (จงกล, 2552; สรวศ, 2543)

ภาพท 2 ปรากฏการณเรดไทด (ทมา : https://en.wikipedia.org/wiki/Red_tide#)

ปรากฏการณดงกลาวไดสงผลกระทบตอการประมงและสภาวะแวดลอมทางทะเล สาหรบประเทศไทยสามารถพบไดเปนประจาในอาวไทย ซงหากพจารณาลกษณะของอาวไทยตอนบนจะเหนไดวา เปนแหลงทรบน าจากแมน าหลกสสาย ไดแก แมกลอง ทาจน เจาพระยา และบางปะกง โดยลกษณะการหมนเวยนของกระแสนาในอาวไทยตอนบนมผลทาใหของเสยจากแมน าคงอยบรเวณปากแมน าและชายฝงเปนเวลานาน เกดการยอยสลายของเสย ซงเปนสารอนทรยใหเปนสารอนนทรยทเปนสารอาหารสาหรบการเจรญของแพลงกตอนพช เมอสารอาหารเพมมากขนทาใหแพลงกตอนพชเพมจานวนขนอยางรวดเรวและเกดเปนปรากฏการณดงกลาวได (สรวศ, 2543)

ปรากฏการณวอเตอรบลม เรดดชบลม และเรดไทด เรยกรวมวา ยโทรพเคชน (Eutrophication) ซงปรากฏการณดงกลาวนทาใหเกดปญหาตอแหลงน า เชน ทาใหสตวน าตายหรออพยพไปอยทอน น าขาดออกซเจน ทาใหกลน รส และสของน าเปลยนแปลงไป แหลงน าตนเขนทาใหสญเสยทศนยภาพ และเปนการเพมมลพษของสงแวดลอมบรเวณนนดวย

แหลงอนๆ

สาหรายทเจรญเตบโตในแหลงอนๆ เชน ในอากาศ สวนมากเปนสาหรายเซลลเดยว หรอกลมเซลลทแหงและถกลมพดปลวมาในอากาศ ในทชนมกเปนสาหรายสเขยวแกมน าเงน ในดน ทงผวดนและใตดน มหลายชนดดวยกนทงสาหรายสเขยวแกมน าเงน สาหรายสแดง ฯลฯ สาหรายบางชนดสามารถเจรญเตบโตไดในสภาพอากาศเยนจด เชน บนหมะ บางชนดอยรวมแบบพ งพาอาศยกบสงมชวตชนดอน เชน ไลเคน อยรวมกบรา แตสาหรายบางชนดเมออยรวมกบสงมชวตชนดอนแลวกลบทาใหเกดโรคกบสงมชวตชนดนน

6

3. ความส าคญของสาหรายตอระบบนเวศ

สาหรายเปนผผลตของระบบนเวศในนา โดยสาหรายจะมการเจรญเตบโตเนองจากปจจยหลายประการ เชน แสง ปรมาณสารประกอบคารบอน สารอาหารอนๆ เปนตน แพลงกตอนสตวจะกนสาหรายเปนอาหาร ซงแพลงกตอนสตวเหลานจะกลายเปนอาหารของสตวน าอนๆ เปนทอดๆ ไป และเมอสาหรายตายลง มวลชวภาพของสาหรายยงเขาสวฏจกรการยอยสลายโดยแบคทเรยและจลชพอนๆ ทมในน า จงอาจกลาวไดวา สาหรายเปนผผลตทถายทอดพลงงานตอไปในหวงโซอาหาร (สรวศ, 2543)

นอกจากน สาหรายยงสามารถใชเปนตวดชนบงบอกคณภาพน า ซงถอเปนการตรวจวดคณภาพน าทางชวภาพ โดยสงมชวตทอาศยอยในแหลงนาสามารถทนตอปจจยสงแวดลอมในแหลงน าไดแตกตางกน บางชนดสามารถปรบตวในน าทมคณภาพน าด บางชนดสามารถปรบตวไดดในน าทมคณภาพน าเสย สตวน าสวนใหญตองการออกซเจนในการหายใจ สตวสวนมากชอบอาศยอยในแหลงน าทสะอาด มออกซเจนสง แตกมหลายชนดอยในทซงมออกซเจนนอยไดและบางชนดกทนอยไดในทเกอบไมมออกซเจนเลย แหลงน าทเกดการปนเปอนจะมปรมาณออกซเจนละลายน าลดลง เนองจากการใชออกซเจนของจลนทรย ดงนน สตวทตองการออกซเจนมากกจะตายหรอหนไป เหลอเฉพาะกลมสตวทอาศยอยไดในน าทมปรมาณออกซเจนนอย เราจงใชสตวเหลานตรวจคณภาพน าได โดยศนยวจยความหลากหลายทางชวภาพฯ มหาวทยาลยราชภฏยะลาไดยกตวอยางชนดของสาหรายทสามารถบงบอกคณภาพนาได ดงน

1) สาหรายทบอกคณภาพน าด ไดแก ยแอสตรม (Euastrum sp.) พนนลาเรย (Pinnularia sp.) คลอสทเรยม (Closterium sp.)

2) สาหรายทบอกคณภาพน าปานกลาง ไดแก เทตระอดอน (Tetraedron sp.) ซกเนมา (Zygnema sp.) เซอราเตยม (Ceratium sp.)

3) สาหรายทบอกคณภาพน าเสย ไดแก ฟากส (Phacus sp.) ออสซลาทอเรย (Oscillatoria sp.) ยกลนา (Euglena sp.)

4. การจดจ าแนกสาหราย (กาญจนภาชน, 2527)

ในปจจบนนยมแบงสาหรายออกเปน 9 ดวชน ไดแก

4.1 Division Cyanophyta ไดแก สาหรายสเขยวแกมนาเงน (Blue-green algae, Cyanobacteria)

เปนสงมชวตชนตาจาพวกโปรคารโอตทมขนาดเลก จงไมมนวเคลยสและผนงเซลล พบไดทวไปทงในน า บนดน บรเวณชนแฉะ จดเปนแบคทเรยแตมลกษณะแตกตางจากแบคทเรยตรงทมคลอโรฟลลเอจงสามารถสงเคราะหแสงไดและใหออกซเจน โดยจากการศกษาซากดกดาบรรพหรอฟอสซล ( Fossil) และหลกฐานอนๆ อาจกลาวไดวา สาหรายสเขยวแกมน าเงน เปนสงมชวตพวกแรกทกาเนดขนบนโลกและผลต

7

ออกซเจนใหแกบรรยากาศ สามารถพบไดทวไปไมวาจะในเขตรอน เขตหนาว ในน าหรอบนบก ทแหงแลงหรอแมกระทงยอดเขาสง

4.2 Division Chlorophyta ไดแก สาหรายสเขยว (Green algae)

มสเขยวเหมอนหญา สวนประกอบของรงควตถจะเปนเชนเดยวกบทพบในพชช นสง คอมคลอโรฟลลเอ คลอโรฟลลบ แคโรทน และแซนโทฟลล พบไดทวไปทงในทะเล นาจด นากรอย หรอแมแตบนดน

4.3 Division Charophyta ไดแก สาหรายไฟ (Stoneworts, Brittleworts)

เปนสาหรายสเขยวทมลกษณะคลายพชชนสง มสวนคลายลาตนซงเหนเปนขอและปลองไดชดเจน มรงควตถ คอคลอโรฟลลเอและบอยในคลอโรพลาสต สาหรายไฟยงมชอทชาวบานเรยกกนทวไปวา มาดไฟหรอสายรอน เนองจากเชอวาสาหรายไฟจะใหความรอนสงทาใหน าบรเวณน นรอน สาหรายไฟมการแพรกระจายกวางขวางทงในน าจดและน ากรอย ขนอยไดในน าทเปนพชทรายหรอโคลน โดยมรากยดเกาะ บางชนดขนในบรเวณทเปนหนปน สามารถเจรญเตบโตไดรวดเรวมากจงอาจปดกนทางเดนของน าได แตมประโยชนคอเพมออกซเจนใหแกแหลงน าและทาใหน าใส โดยสาหรายไฟสามารถดกตะกอนไวได นอกจากนยงใหรมเงาแกสตวนาและเปนทยดเกาะของสงมชวตเลกๆในนา ซงเปนอาหารของปลา

4.4 Division Euglenophyta ไดแก สาหรายยกลนอยด (Euglenoids)

แตเดมรวมอยใน Division Chlorophyta เนองจากมคลอโรฟลลเอและบเหมอนกน แตภายหลงพบวามบางอยางแตกตางไปจากสาหรายสเขยวประเภทอนๆ เชน อาหารสะสมจะอยในรปของแปงทไมละลายน า สามารถพบยกลนอยดไดทวไปทงในน าจด น ากรอย และน าเคม หรอตามทชนแฉะ และจะยงพบมากในแหลงนาจดทมพวกสารอนทรยอดมสมบรณ บางชนดขนอยบนสาหรายหรอซากเนาเปอยของพช บางชนดอาศยอยในหนอนตวกลม ตวแบน และสตวครงบกครงนา

4.5 Division Phaeophyta ไดแก สาหรายสนาตาล (Brown algae)

สาหรายสน าตาลมสตงแตสเขยวมะกอก (Olive green) ถงสน าตาลเขม (Dark brown) โดยม รงควตถคอ ฟวโคแซนทน (Fucoxanthin) อยางไรกตาม กลมสาหรายสนาตาลนมลกษณะคลายกบสาหรายชนดอนๆ โดยเฉพาะกลมสาหรายสแดงทบางชนดมสน าตาลเชนกน ดงนน หากมองเพยงผวเผน จะพบวามความคลายคลงกนมาก (DUDDINGTON, 1966) สาหรายสน าตาลชอบขนในเขตอบอนและเขตหนาวมากกวาเขตรอน อาจพบวาขนบนกอนหนหรอบนสาหรายบางชนด

8

4.6 Division Chrysophyta ไดแก สาหรายสน าตาลแกมทอง (Golden-brown Algae) สาหรายสเขยวแกมเหลอง (Yellow-green algae) และไดอะตอม (Diatom)

สาหรายทงสามพวกนมลกษณะเหมอนกนหลายอยาง เชน มรงควตถจาพวกแคโรทนอยดมากกวาคลอโรฟลล แตมสวนประกอบของรงควตถ ผนงเซลลทแตกตางกน

4.7 Division Pyrrhophyta ไดแก สาหรายไดโนแฟกเจลเลต (Dinoflagellates)

สามารถพบไดทงในนาจด นากรอย และนาเคม ในลกษณะเปนแพลงกตอน บางชนดสามารถเรองแสงในเวลากลางคน บางชนดทาใหเกดปรากฏการณเรดไทดในทะเล ซงเปนอนตรายตอสตวน าและมนษยทบรโภคสตวน านนๆ โดยสาหรายไดโนแฟกเจลเลตทเปนอาหารของหอย ไดแก สกล Gonyaulax เมอมการบลมทาใหเกดกระแสน าแดงและสะสมอยในหอย และเมอคนนาหอยมารบประทาน จงทาใหเกดอาการชาตามลน รมฝปาก และสวนตางๆของรางกาย จนทาใหรางกายเปนอมพาต และอาจรายแรงถงขนทาใหเสยชวตได

4.8 Division Cryptophyta ไดแก สาหรายครปโตโมแนส (Cryptomonas)

เปนดวชนเลกๆ มลกษณะแบนจากบนลงลาง รปรางรๆ ลกษณะไมสมมาตร พบในน าจดและน าเคม บางชนดมความทนทานตอการเปลยนแปลงความเคมไดด ปกตเปนเซลลเดยว หรออาจสรางระยะทมเมอกหม อยเปนอสระ แตมบางชนดอยในเนอเยอของสตวไมมกระดกสนหลง โดยสาหรายดวชนนมสวนทาใหเกดปรากฏการณเรดไทดเมอมการบลมขน

4.9 Division Rhodophyta ไดแก สาหรายสแดง (Red algae)

มจานวนมากกวาสาหรายชนดอนๆ สวนใหญเปนสาหรายทะเล เจรญเตบโตอยแถบชายฝงหรออยใตทะเลลกทแสงแดดสองถง มขนาดตงแตเลกไปจนถงใหญ ขนอยกบลกษณะทางภมศาสตร โดยพวกทมขนาดใหญมกขนอยในเขตอบอนและเขตหนาว สวนในเขตรอนมกมขนาดเลก สาหรายสแดงมกขนตดพนหรอขนบนสาหรายชนดอน พวกทขนในนาจด มกขนในทนาไหลโดยยดเกาะกบพน กงไม รากไม หรอกอนหน

5. ประโยชนของสาหรายดานการน ามาบรโภค

สาหรายมประโยชนหลายดานซงมความสาคญทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยง การนามาใชเปนอาหาร ประเทศทนยมนาสาหรายมาใชเปนอาหารกนมาก เชน จน ญปน เกาหล ฯลฯ สาหรายนนจดเปนอาหารทใหพลงงานนอย สวนใหญมปรมาณแคลอร โปรตน ไขมน และคารโบไฮเดรตไมสงมากนก แตมแรธาตและวตามนซงเปนประโยชนตอรางกาย เชน ไอโอดน วตามนเอ วตามนบ วตามนซ เปนตน โดยประเภทของสาหรายทนยมนามาบรโภค มดงน

9

5.1 สาหรายทะเล

สาหรายทะเลทเปนทรจกและนยมบรโภค สวนใหญจะเปนสาหรายทะเลขนาดใหญหรอทเรยกทวไปวา Seaweed ยกตวอยางดงน

กลมสาหรายสแดง (Rhodophyta, Red algae)

1) พอไฟรา (Porphyra spp.)

รจกกนทวไปในชอสายใบ (ภาษาไทย) หรอโนร (ภาษาญปน) หรอจฉาย (ภาษาจน) จดเปนสาหรายทนยมบรโภคอยางมาก ทาใหมการเพาะเลยงพอไฟรากนอยางกวางขวาง โดยเฉพาะในประเทศญปน พอไฟราจดเปนสาหรายทมคณคาทางอาหารสง มปรมาณโปรตนสง และอดมไปดวยวตามนบและซ (DUDDINGTON, 1966) แตถงแมพอไฟราจะมปรมาณโปรตนสง แตมปรมาณการบรโภคนอย จงไมถอวาเปนอาหารทใหโปรตนไดอยางเพยงพอ

พอไฟราจะจาหนายในรปของผลตภณฑทเปนแผนแหง ซงอาจนามายางไฟใหเกดกลนหอมกอนนาไปปรงอาหาร เชน ใสในนาซปหรอซอสตางๆ โดยอาหารทรจกกนเปนอยางด คอ สาหรายทใชหอขาวในขาวหอสาหราย (Sushi) (ภาพท 3) ซงเปนอาหารญปนทนยมบรโภคกนทวไป นอกจากน ในปจจบนยงสามารถพบพอไฟราในรปแบบสาหรายทะเลแผนปรงรสอบกรอบ ใชทานเปนขนมขบเคยว (ภาพท 4) อยางไรกตาม ตองระมดระวงการบรโภคสาหรายปรงรสดวยเชนกน เนองจากสาหรายจะมรสเคมตามธรรมชาตอยแลว เมอนามาปรงรสจะทาใหปรมาณโซเดยมเพมสงขน ซงอาจเปนสาเหตใหรางกายไดรบไอโอดนมากเกนความตองการและสงผลใหตอมไทรอยดทางานผดปกต

ภาพท 3 ขาวหอสาหราย (ซช) ภาพท 4 สาหรายโนรชนดแผน (ทมา : https://pl.wikipedia.org/wiki/Maki_(sushi)) (ทมา : https://en.wikipedia.org/wiki/Nori#)

จะเหนไดวา สามารถนาสาหรายพอไฟรามาบรโภคในรปแบบตางๆ สาหรบประเทศไทย พบวา สาหรายพอไฟราทนามาบรโภคได ม 2 ชนด (กาญจนภาชน, 2521) ไดแก

10

- Porphyra vietnamensis Tanaka et Pham-Hoang Ho สามารถพบไดแถบจงหวดสงขลาและนราธวาส มชอพนเมองวา สายหรอสายใบ อาจพบการวางขายในรปแบบสดหรอเปนแผนกลมตากแหง คนในชมชนมกนามาประกอบอาหาร เชน แกงจด หรอใสในกวยเตยว เปนตน

- Porphyra crispata Kjellman สามารถพบไดแถบจงหวดประจวบครขนธและภเกต มชอพนเมองวา สาย นามาใชประกอบอาหารเชนเดยวกบสาหราย Porphyra vietnamensis Tanaka et Pham-Hoang Ho แตไมคอยเปนทนยม เนองจากมขนาดเลกและพบไมมาก

นอกจากประเทศญปน เกาหล จนและไทย ซงเปนประเทศแถบเอเชยทนยมบรโภคสาหรายพอไฟราแลว ประเทศชาวตะวนตกกบรโภคสาหรายพอไฟราเชนเดยวกน เชน ชาวนวซแลนดทนาพอไฟรา มาตมแลวรบประทานพรอมมนฝรงบด ทอดดวยเนย หรอชาวองกฤษทบรโภคพอไฟราโดยการทอดกบเนยหรอนามาเปนสวนผสมในการทาขนมปง

2) กราซลาเรย (Gracilaria spp.)

ในประเทศไทยรจกกนทวไปในชอวา วน ขอ เขากวาง ผมนาง หรอสาย โดยจากการศกษาคณคาทางอาหารของสาหรายกราซลาเรยพบวา มปรมาณไขมนนอยมาก และมโปรตน แปง เสนใย ไอโอดน และวตามนเอ เปนองคประกอบ โดยคณคาทางอาหารเหลานจะเปลยนแปลงไปขนอยกบสภาพแวดลอม เชน ความเคม ความขน หรอปรมาณสารไนเตรทของนาทะเล ซงสงผลตอการเจรญเตบโตของสาหรายทงสน

สาหรายกราซลาเรยทบรโภคไดในประเทศไทยพบวาม 3 ชนด (กาญจนภาชน, 2521) ไดแก

- Gracilaria verrucosa (Hudson) Papenfuss พบไดแถบจงหวดตราด จนทบร ระยอง ชลบร ประจวบครขนธ ชมพร สงขลา สราษฎรธาน ปตตาน และระนอง คนในชมชนนามารบประทานสด ปรงอาหารประเภทยา ลวกจมนาพรก หรอนามาสกดทาเปนวนได

- Gracilaria salicornia (Ag.) Dawson พบไดแถบจงหวดตราด ระยอง และชลบร นามาบรโภคในลกษณะเดยวกนกบสาหราย Gracilaria verrucosa (Hudson) Papenfuss แตไมคอยนยม วนทไดจากสาหรายชนดนมคณภาพไมคอยดนก โดยมคาความแขงของเจล (Gel strength) ตามาก

- Gracilaria crassa J.G. Agardh พบไดแถบจงหวดตราด ระยอง ชลบร ประจวบครขนธ สราษฎรธาน และภเกต นามาบรโภคในลกษณะเดยวกนกบสาหราย Gracilaria verrucosa (Hudson) Papenfuss

นอกจากน การนาสาหรายกราซลาเรยมาบรโภค ยงมอกหลายรปแบบทแตกตางกน เชน นามาผด ทาเปนสลด หรอปรงรสดวยเครองปรงรส สาหรบประเทศไทยไดทาการพฒนาแปรรปอาหารจากสาหรายผมนางเปนผลตภณฑตางๆ ตวอยางเชน การพฒนาคณคาทางโภชนาการของอาหารวางไทยเสรมสาหรายผมนาง

11

ของจราพร และคณะ (2554) โดยมวตถประสงคเพอพฒนาอาหารวางไทยใหมคณคาทางโภชนาการเพมขน โดยอาหารวางไทย 3 ชนด ไดแก หมกรอบ ขาวเกรยบปลาท และขนมทองมวน พบวา การเสรมสาหรายผมนางทาใหผลตภณฑหมกรอบมใยอาหารเพมขน สวนขาวเกรยบปลาทและขนมทองมวนมโปรตน ใยอาหารและเหลกเพมขน

3) ดลส (Dulse; Palmaria palmata)

สาหรายดลสนน บรโภคกนมากในแถบยโรป แคนาดา ไอรแลนด สกอตแลนด ท งในรปแบบอาหารและยา มโปรตน วตามน และเกลอแรสง โดยเฉพาะไอโอดน สามารถนามารบประทานเปนอาหารไดในหลายรปแบบ เชน อบกบเนยแขง ทาซป สลด แซนวช ฯลฯ หากนามาใชเปนยา สามารถใชเปนยาถายพยาธ แกอาการทองผก ลดไข รกษาเลอดออกกตามไรฟน บารงสายตา บาบดโรคทเกยวกบตอมไทรอยดเนองจากมไอโอดนสง

ปจจบน มสาหรายดลสพนธใหมทไดรบการพฒนาสายพนธและจดสทธบตรโดยนกวจยมหาวทยาลยแหงรฐโอเรกอน สหรฐอเมรกา (ภาพท 5) โดยไดพฒนาใหมรสชาตคลายเบคอน แตใหคณคาทางโภชนาการคลายกบผก อดมดวยแรธาต วตามน และสารตานอนมลอสระ บรโภคกนมากในแถบยโรป แคนาดา ไอรแลนด ฯลฯ (สถานโทรทศนไทยพบเอส, 2558; Oregon State University, 2015)

ภาพท 5 สาหรายเบคอน (ทมา : http://oregonstate.edu/ua/ncs/sites/default/files/

imagecache/scale-crop-300-450/dulse_langdon_003sw.jpg)

กลมสาหรายสน าตาล (Phaeophyta, Brown algae)

1) ลามนาเรย (Laminaria spp.)

รจกทวไปในชอภาษาญปนวา สาหรายคอมบ (Kombu) มการเจรญเตบโตมากบรเวณฝงทะเลของเกาะฮอกไกโด มขนาดยาวประมาณ 2 เมตร โดยการเกบเกยวจะเกบตงแตบรเวณรากของสาหราย แลวนามาตากแหง

12

สาหรายคอมบไดรบความนยมในการบรโภคมากในประเทศญปน โดยถกใชเปนวตถดบในการปรงแตงอาหารใหมรสชาตกลมกลอม (ภาพท 6) นยมใสในนาซป (ภาพท 7) มคณคาทางโภชนาการสง อดมไปดวยเสนใยและสารอาหารทมประโยชนตอรางกาย เชน ธาตเหลก และแคลเซยม (สานกขาวสารญปนฯ, 2557) นอกจากนยงมการบรโภคในอกหลายรปแบบ เชน ปรงรสดวยซอสถวเหลอง นาไปหอปลาแหงแลวปรงรส บดเปนผง ชงเหมอนชา หออาหารกอนนาไปยาง ฯลฯ นอกจากน สาหรายคอมบยงเปนทนยมทวโลกในการนามารบประทาน เชน สกอตแลนด ทวปอเมรกาเหนอ ยโรป (อาภารตน, 2547)

ภาพท 6 สาหรายคอมบ ภาพท 7 ซปมโซะใสสาหรายคอมบ (ทมา : https://en.wikipedia.org/wiki/Kombu) (ทมา : https://en.wikipedia.org/wiki/Miso_soup#)

2) อนดาเรย (Undaria spp.)

รจ กทวไปในชอภาษาญปนวา สาหรายวากาเมะ (Wakame) (ภาพท 8) โดยพบวา ในสาหรายวากาเมะนนมสารอาหารตางๆ มากมายทงโปรตน โพลแซคคาไรด เกลอแร วตามน และยงมไขมนในปรมาณนอย ในปจจบนมการศกษาถงผลของสารฟวโคแซนทน (Fucoxanthin) ในสาหรายวากาเมะ ซงใชเปนสารออกฤทธตานความอวน แตยงไมสามารถสรปไดวา สาหรายวากาเมะนนชวยลดความอวนในคนไดจรงหรอไม เนองจากมการศกษาในสตวทดลองเทานน อยางไรกตาม สามารถรบประทานสาหรายวากาเมะไดเพราะเปนแหลงอาหารทด มไขมนนอย หากรบประทานควบคกบการควบคมอาหารและออกกาลงกายกจะชวยควบคมนาหนกได (ธรภทร, 2557) นอกจากการศกษาดานการลดความอวนแลว ยงมการศกษาดานการปองกนมะเรง โดยเฉพาะมะเรงเตานมในผหญง ซงมขอมลวา สาหรายวากาเมะสามารถลดการกลายเซลลและลดการขยายตวของเซลลมะเรงเตานมได (ศลยา, 2556) สาหรายอนดาเรย หรอวากาเมะสามารถรบประทานไดในหลายรปแบบ เชน การนาไปใสในซปซงเปนทนยมมาก เนองจากสามารถบรโภครวมกบอาหารอนไดทกมอ นามายางไฟ หรออาจนามาปรงเปนสลดผก

ภาพท 8 สาหรายวากาเมะ (ทมา : https://en.wikipedia.org/wiki/Wakame)

13

กลมสาหรายสเขยว (Chlorophyta, Green Algae)

1) ดนาลเอลลา (Dunaliella salina)

ดนาลเอลลาเปนสาหรายทะเลขนาดเลก และถงแมจะอย ในกลมสาหรายสเขยว แตสามารถผลตรงควตถในกลมแคโรทนอยดซงเปนรงควตถทมสเหลอง สม แดง และสม-แดงได โดยชนดทสาคญคอเบตา-แคโรทน (β-carotene) โดยไดมการพฒนาเทคโนโลยเพาะเลยงสาหรายชนดนเพอนาไปใชเปนอาหารสขภาพในดานตางๆ โดยสวนใหญจะนามาผลตเปนผลตภณฑเสรมอาหารซงมผบรโภคสนใจกนมาก

เมอเบตา-แคโรทนถกยอยสลายทตบแลว จะไดวตามนเอ ซงรางกายสามารถนาไปใชประโยชนไดตอไป วตามนเอเปนวตามนทสาคญตอพฒนาการของรางกาย การเจรญเตบโตและการมองเหน นอกจากนยงมคณสมบตเปนสารตานอนมลอสระ (Antioxidant) ซงชวยปองกนโรคมะเรง โรคหวใจ โรคจอประสาทตาเสอม และความชรา (BURRI, 1997) นอกจากสารเบตา-แคโรทนจะพบในสาหรายดนาลเอลลาแลว ยงพบในพช ผก ผลไมอนๆ เชน มนเทศ แครอท ผกโขม ฟกบตเตอรนท คะนา มะเขอเทศ บรอคโคล แอปรคอต ลกพช ลกพรน เปนตน (NULL, 2009)

ปจจบนมการเพาะเลยงสาหรายดนาลเอลลาเพอผลผลตเบตา-แคโรทนในระดบอตสาหกรรมอยหลายประเทศ เชน อสราเอล อเมรกา ออสเตรเลย จน สเปน โดยขอไดเปรยบของการเลยงสาหรายดนาลเอลลา คอ สารเบตา-แคโรทนทไดจากสาหรายชนดนมราคาสงและมความตองการของตลาดมาก ซงนอกจากสารเบตา-แคโรทนทไดแลวยงมกลเซอรอลและโปรตน ซงสามารถนาไปใชประโยชนไดตอไป สาหรายดนาลเอลลายงสามารถเจรญไดในน าทะเลทมความเคมสง ทาใหลดโอกาสปนเปอนจากสงมชวตอนๆ ทมผลกระทบตอผลผลต และสาหรายชนดนไมมผนงเซลล ดงนน ระบบยอยอาหารของมนษยและสตวสามารถยอยไดโดยตรง จงนาไปใชผลตเปนอาหารโดยไมจาเปนตองผานกรรมวธททาใหผนงเซลลแตกออกกอน (สรวศ, 2543)

2) สาหรายพวงองน (Caulerpa lentillifera J. Agardh)

มลกษณะคลายองน สเขยวสด พบไดในประเทศอนโดนเซย ฟลปปนส เวยดนาม ญปน สาหรบประเทศไทยจะเจรญตามแนวชายฝงอนดามน มคณคาทางโภชนาการสง (ตารางท 1) โดยเฉพาะโปรตน มวตามนหลายชนด อดมดวยแรธาตและไอโอดน ชาวบานนยมนามาทาเปนอาหารจาพวกยา ผด ตมจมน าพรก นอกจากน ยงเปนทนยมรบประทานในหมชาวฟลปปนส จน เกาหล ญปน โดยรบประทานเปนสลด หรอรบประทานกบซช ใชเปนสวนประกอบใน salmon roll และอาหารทะเลตาง ๆ รบประทานกบมนฝรง ปรงเหมอนไขปลาคารเวยร (ภาพท 9) และไดกลายเปนอาหารสขภาพนองใหมทกาลงไดรบความนยม (ปรญญ, 2557)

14

ภาพท 9 การรบประทานสาหรายพวงองนในรปแบบสลดกบซช (ทมา: http://www.fisheries.go.th/cf-coastal_feed/images/stories/pdf/

การเพาะเลยงสาหรายพวงองนเชงพาณชย.pdf)

ตารางท 1 คณคาทางโภชนาการของสาหรายพวงองน

องคประกอบทางเคมอยางหยาบ มลลกรม/100 กรม น าหนกแหง โปรตน 12.49 ไขมน 0.86 เยอใย 3.17 เถา 24.2 คารโบไฮเดรต 59.27 ความชน 25.31 เกลอแร มลลกรม/100 กรม น าหนกแหง ฟอสฟอรส 1030 โปแตสเซยม 970 แคลเซยม 780 แมกนเซยม 630 สงกะส 2.6 แมงกานส 7.9 เหลก 9.3 เกลอแร ไมโครกรม/100 กรม น าหนกแหง

ทองแดง 2200 ไอโอดน 1424

15

ตารางท 1 คณคาทางโภชนาการของสาหรายพวงองน (ตอ)

วตามน มลลกรม/100 กรม น าหนกสด วตามนอ 2.22 วตามนซ 1.00 ไทอะมน 0.05 ไรโบฟลาวน 0.02 ไนอะซน 1.09 ทมา : สพล และคณะ (2556)

ในประเทศไทยไดมการนาสาหรายทะเลชนดตางๆ มาพฒนาเปนผลตภณฑอาหาร สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (สมอ.) กระทรวงอตสาหกรรม จงไดพฒนาและจดทามาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช.) ทเกยวของกบผลตภณฑอาหารประเภทสาหรายขน เพอชวยใหผลตภณฑมคณภาพเปนทยอมรบและสรางความมนใจใหกบผบรโภคในการเลอกซอผลตภณฑ โดยมาตรฐานผลตภณฑชมชนทเกยวของกบผลตภณฑอาหารประเภทสาหรายทะเล ไดแก มผช. 515/2547 สาหรายทะเลอบ ซงหมายถง ผลตภณฑทไดจากการนาสาหรายทะเลสดหรอสาหรายทะเลตากแหงชนดทบรโภคได เชน สาหรายสแดง สาหรายสน าตาลมาตากหรออบใหแหง อาจทาหรอควหรอทอดน ามนและอาจปรงรสดวยเครองปรงรส เชน เกลอ น าตาล ซอว กระเทยม พรก ขา หอมหวใหญ หอมแดง และอาจเตมสวนประกอบอน เชน งา สมนไพร มขอบขายครอบคลมสาหรายทะเลทอบแหงแลว อาจปรงรสหรอไมกได บรรจในภาชนะบรรจ

5.2 สาหรายน าจด

กลมสาหรายสน าเงนแกมเขยว (Cyanophyta, Blue-green algar, Cyanobacteria)

1) สไปรไลนา (Spirulina spp. หรอ Arthrospira spp.)

รจกทวไปในชอภาษาไทยวา สาหรายเกลยวทอง สาหรายสไปรไลนาไดถอกาเนดบนโลกมาเปนเวลาหลายลานป แตเพงไดรบความสนใจในการนามาทาเปนอาหารในปจจบน โดยเปนแหลงอาหารทมคณคาทางโภชนาการสง มโปรตนถงรอยละ 55-70 โดยน าหนกแหง โดยสารอาหารทสาคญในสาหรายสไปรไลนา (HABIB et al., 2008) มดงน

- กรดอะมโน (Amino acids) สาหรายสไปรไลนามกรดอะโมทจาเปนอยอยางครบถวน และถงแมวาจะมกรดอะมโนทจาเปนบางชนดในปรมาณนอย ไดแก เมไธโอนน (Methionine) ซสเตอน (Cystine) และไลซน (Lysine) เมอเปรยบเทยบกบแหลงโปรตนมาตรฐาน เชน เนอสตว ไข หรอนม แตกจดไดวามโปรตนเหนอกวาพชชนดอน เชน ถว เปนตน

16

- กรดไขมนจาเปน (Essential fatty acids) สาหรายสไปรไลนาประกอบดวยกรดไขมนชนดไมอมตว (Polyunsaturated fatty acids; PUFAs) ในปรมาณสง โดยในปรมาณไขมนทงหมดประมาณรอยละ 5-6 มกรดไขมนไมอมตวทงสนอยรอยละ 1-2 โดยชนดของกรดไขมนไมอมตวทพบมากคอ γ-กรดไลโนเลนก (γ-Linolenic acid; ALA) γ-กรดไลโนเลอก (Linoleic acid; LA) กรดสเตยรโดนก (Stearidonic acid; SDA) และกรดอโคซะเพนตะอโนอก (Arachidonic acid; AA)

- วตามน (Vitamims) สาหรายสไปรไลนาประกอบดวยวตามนบ1 (Thiamine) บ2 (Riboflavin) บ3 (Ncotinamide) บ6 (Pyridoxine) บ9 (Folic acid) บ12 (Cyanocobalamin) ซ ด และอ

- เกลอแร (Minerals) สาหรายสไปรไลนาเปนแหลงของเกลอแรตางๆ โดยเฉพาะ โพแทสเซยม (Potassium) นอกจากนยงมแคลเซยม (Calcium) โครเมยม (Chromium) ทองแดง (Copper) เหลก (Iron) แมกนเซยม (Magnesium) แมงกานส (Manganese) ฟอสฟอรส (Phosphorus) ซลเนยม (Selenium) โซเดยม (Sodium) และสงกะส (Zinc)

- รงควตถสงเคราะหแสง (Photosynthetic pigments) สาหรายสไปรไลนาประกอบดวยรงควตถหลายชนด ประกอบดวยคลอโรฟลลเอ (Chlorophyll a) แซนโทฟล (Xanthophyll) เบตา-แคโรทน (Beta-carotene) เอคนโนน (Echinenone) ไมโซแซนโทฟล (Myxoxanthophyll) ซแซนทน (Zeaxanthin) แคนทาแซนทน (Cnthaxanthin) ไดอะโตแซนธน (Diatoxanthin) 3-ไฮดรอกซเอคนโนน (3-Hydroxyechinenone) เบตา-ครปโทแซนทน (Beta-cryptoxanthin) ออสซลลาแซนทน (Oscillaxanthin) และย งมฟโคบลโปรตน (Phycobiliproteins) ซ-ไฟโคไซยานน (C-Phycocyanin) และ อลโลไฟโคไซยานน (Allophycocyanin)

อยางไรกตาม ผลการวเคราะหสารอาหารดงกลาว เปนผลการวเคราะหจากสาหรายสไปรไลนาทเลยงและเจรญเตบโตในหองแลปโดยจาลองสภาพธรรมชาต

สาหรายสไปรไลนาไดถกนามาผลตเชงการคาในหลายแหงทวโลก โดยประเทศทมการผลตมาก ไดแก อเมรกา เมกซโก ญปน จน และไทย โดยนามาผลตเปนผลตภณฑเสรมอาหาร ไมวาจะในรปแบบของผง เมด แคปซล หรอสารสกด รวมทงไดมการนาไปดดแปลงเปนสวนประกอบของอาหารเสรมสขภาพชนดตางๆ เชน เวเฟอร เสนหม เสนพาสตา ลกอม เนยแขง โยเกรต เตาห ฯลฯ นอกจากการนามาบรโภคเปนอาหารคนแลว ยงมการนาสาหรายสไปรไลนาไปเปนสวนผสมในอาหารสตว ตลอดจนนามาเปนสวนประกอบของผลตภณฑบารงผวและเครองสาอางอกดวย

สาหรบประเทศไทยไดมการนาสาหรายสไปรไลนามาพฒนาเปนผลตภณฑอาหารรปแบบตางๆ สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (สมอ.) กระทรวงอตสาหกรรม จงไดพฒนาและจดทามาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช.) ทเกยวของกบผลตภณฑอาหารประเภทสาหรายสไปรไลนาขน ดงน

17

- มผช.482/2547 น าสาหรายสไปรไลนา หมายถง เครองดมทไดจากการนาสาหราย สไปรไลนาทสดหรอแหงและอยในสภาพดมาตมกบน า อาจปรงแตงกลนรสดวยเครองปรงแตงกลนรส เชน น าตาล น าผง ใบเตย นาไปใหความรอนทอณหภมและระยะเวลาท เหมาะสม มขอบขายครอบคลมเฉพาะ นาสาหรายสไปรไลนาพรอมดม บรรจในภาชนะบรรจ

- มผช.540/2549 สาหรายสไปรไลนาผงสาเรจรป หมายถง ผลตภณฑทไดจากการนา น าสกดจากสาหรายสไปรไลนาสดหรอแหงไปใหความรอนจนเขมขน นาไปผสมกบน าตาลแลวทาใหแหงทอณหภมและระยะเวลาทเหมาะสม มขอบขายครอบคลมสาหราย สไปรไลนาผสมน าตาลททาใหแหงแลวและบดเปนผงหรอทาเปนเกลด พรอมชงดม บรรจในภาชนะบรรจ

- มผช.542/2549 สาหรายสไปรไลนาแหง หมายถง ผลตภณฑทไดจากการนาสาหราย สไปรไลนาสดมาลางใหสะอาด ทาใหแหงโดยใชความรอนจากแสงอาทตยหรอแหลงพลงงานอน แลวบดเปนผง มขอบขายครอบคลมสาหรายสไปรไลนาททาใหแหงและบดเปนผง อาจบรรจในซองเยอกระดาษ บรรจในภาชนะบรรจใชสาหรบชงเปนเครองดม

2) นอสตอค (Nostoc spp.)

สาหรายนอสตอค รจกทวไปในชอภาษาไทยวา ไขหน ดอกหน หรอเหดลาบ เปนสาหรายสนาเงนแกมเขยวทมการเจรญเตบโตแบบเปนเสนสายมเมอกหอหม ชนดทนยมบรโภคมาก คอ Nostoc commune มการบรโภคในหลายประเทศทวโลก เชน ญปน จน ฯลฯ รวมถงประเทศไทย ซงอาจพบไดแถบภาคอสาน เชน ในจงหวดมหาสารคาม สามารถเจรญเตบโตไดดในฤดฝน คนในชมชนเกบมารบประทานโดยเชอวามสรรพคณทางยาในการชวยรกษาระบบกระเพาะอาหารและลาไส สาหรายนอสตอคมคณคาทางอาหารสง โดยพบวา สาหรายนอสตอคจากแหลงธรรมชาตมโปรตนรอยละ 20 ซงมกรดอะมโนจาเปนอยครบถวน ในขณะทมไขมนตาเพยงรอยละ 0.02 และทนาสนใจ คอ มใยอาหารสงถงรอยละ 43 ดวยการทสาหรายชนดนมคณคาทางอาหารสง จงสามารถนามาพฒนาเปนผลตภณฑอาหารสขภาพในรปแบบตางๆ ทสามารถรบประทานในชวตประจาวนได (อาภารตน และคณะ, 2549)

กลมสาหรายสเขยว (Chlorophyta, Green Algae)

1) คลอเรลลา (Chlorella spp.)

สาหรายคลอเรลลาจดเปนแหลงของโปรตน วตามน และเกลอแร โดยมโปรตนทอยในรปของกรดนวคลอกคอ อารเอนเอ (RNA) สงมาก คลอเรลลาไดรบความสนใจเปนอยางมากเนองจากเจรญเตบโตงายและมคณคาทางอาหารสง ประกอบไปดวยโปรตนรอยละ 55.5 ของน าหนกแหง ไขมน รอยละ 7.5 คารโบไฮเดรต รอยละ 17.8 และอนๆ (กาญจนภาชน, 2527) นอกจากน ยงมวตามนหลากหลาย คอ วตามนซ

18

เบตา-แคโรทน บ1 บ2 บ6 บ12 ไนอาซน กรดโฟลก ไบโอตน โคลน อนโนซทอล พเอบเอ อ และเค เกลอแร ไดแก ฟอสฟอรส โพแทสเซยม แมกนเซยม กามะถน เหลก แคลเซยม แมงกานส ทองแดง สงกะส ไอโอดน และโคบอลต รวมทงมกรดไขมนไลโปอกดวย (อาภารตน, 2547)

สาหรายคลอเรลลาไดรบความสนใจอยางมากในหลากหลายมมมอง โดยเปนสาหรายชนดหนงทพยายามนามาผลตเพอเปนอาหาร สามารถเจรญเตบโตไดอยางรวดเรว เพาะเลยงในถงขนาดใหญได และเนองจากสาหรายคลอเรลลามผนงเซลลทหนาและแขง ทาใหรางกายมนษยและสตวไมสามารถยอยและดดซมไดโดยตรง การผลตสาหรายคลอเรลลาผงแหงจงตองผานกระบวนการพเศษททาใหผนงเซลลแตกออกกอน

2) คลาโดฟอรา (Cladophora spp.)

สาหรายคลาโดฟอรา รจกกนทวไปในชอภาษาไทยวา ไก และชอภาษาญปนวา มารโมะ (Marimo) เปนสาหรายสกลใหญ พบไดทวไปทงในน าจด น ากรอย และน าเคม เจรญเตบโตในแหลงน าตามธรรมชาตโดยยดเกาะกบหนและขนปกคลมเปนแผนหนา อาจพบในลกษณะเปนกอนกลม เรยกวา “Lake ball” หรอ “Cladophora ball” (ภาพท 10) บางครงมลกษณะคลายผาหมขนสตว เรยกวา “Blanket weed” (ภาพท 11)

ภาพท 10 สาหรายคลาโดฟอราลกษณะเปนกอนกลม ภาพท 11 สาหรายคลาโดฟอราลกษณะคลายผาหมขนสตว (https://en.wikipedia.org/wiki/Marimo) (https://de.wikipedia.org/wiki/Cladophora)

สาหรบประเทศไทยจะพบสาหรายชนดนไดทางภาคเหนอโดยเฉพาะจงหวดนานและเชยงราย โดยการเกบสาหรายไกของคนในชมชนจะเรยกวา “จกไก” ซงจะรอใหสาหรายเจรญเตมท มขนาดยาวตงแต 0.5 เมตร ไปจนถง 4-5 เมตร การจกไก คอการดงสาหรายทมขนาดยาวพอเหมาะออกจากกอนหนแลวสายไปมาในนาใหดนหรอสงทเกาะมาหลดออกไป พาดไวบนทอนแขน สะสมไปเรอยๆ จนมากพอกจะมวนใหเปนกลมกอน นาไปทาเปนเมนอาหารพนบานตางๆ หรอนาไปตากแหงหรอแปรรปเปนอาหารชนดตางๆ ตอไป เชน สาหรายไกแผนปรงรส คกกไก ขนมปงไก เสนบะหมไก หมยอสาหรายไก ลกชนหมสาหรายไก ไสกรอกเปรยวผสมสาหรายไก แครกเกอรหนาไกย และไกแผนชบแปงทอด (ยวด, ม.ป.ป.) สาหรายไกมคณคาทางโภชนาการ ดงแสดงในตารางท 2

19

ตารางท 2 คณคาทางโภชนาการของสาหรายไก

สารอาหารพนฐาน กรม/100 กรม น าหนกแหง ไขมน 3.12

โปรตน (Nx6.25) 19.3

กาก (ใยอาหาร) 21.9

เถา 19.6

คารโบไฮเดรต (โดยการคานวณ) 30.34

วตามน ไมโครกรม/100 กรม น าหนกแหง

วตามนเอ ไมพบ

วตามนบ 1 169.5

วตามนบ 2 541.1

กรดโฟลก 136.3

กรดแพนโทธนก 263.2

วตามน มลลกรม/100 กรม น าหนกแหง ไนอะซน 4.20

วตามนซ 6.78

เกลอแร ไมโครกรม/100 กรม น าหนกแหง

ซลเนยม 460.4

ทองแดง 310.0

เกลอแร มลลกรม/100 กรม น าหนกแหง แคลเซยม 943.9

โซเดยม 716.9

แมกนเซยม 170.5

20

ตารางท 2 คณคาทางโภชนาการของสาหรายไก (ตอ)

เกลอแร มลลกรม/100 กรม น าหนกแหง แมงกานส 5.36

เหลก 162.0

สงกะส 0.65

เกลอแร กรม/100 กรม น าหนกแหง

โพแทสเซยม 4.62

คลอไรด 1.56

ทมา : ยวด (ม.ป.ป.)

สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (สมอ.) กระทรวงอตสาหกรรม ไดพฒนาและจดทามาตรฐานผลตภณฑชมชน (มผช.) ทเกยวของกบผลตภณฑอาหารประเภทสาหรายไกขน ไดแก มผช. 516/2547 สาหราย น าจดอบ ซงหมายถง ผลตภณฑทไดจากการนาสาหรายน าจดสเขยวหรอทเรยกวา “ไก” ทตากแหงแลวหรอไกสดทฉก ลางทาความสะอาดและสะบดน าออกแลวมาตากหรออบใหแหง อาจทาหรอควหรอทอดน ามน อาจปรงรสดวยเครองปรงรส เชน เกลอ น าตาล ซอว กระเทยม พรก ขา หอมหวใหญ หอมแดง และอาจเตมสวนประกอบอน เชน งา สมนไพร มขอบขายครอบคลมสาหรายน าจดสเขยวทอบแหงแลว อาจปรงรสหรอไมกไดบรรจในภาชนะบรรจ

นอกจากการนาสาหรายไก หรอสาหรายมารโมะมารบประทานเปนอาหารแลว เมอไมนานมานยงมกระแสการเลยงสาหรายมารโมะเปนเครองรางนาโชคอกดวย โดยนยมเลยงสาหรายมารโมะทมลกษณะเปนกอนกลม ชาวญปนเชอวา การเลยงสาหรายมารโมะจะนาพาความโชคด ความรกและความสขมาใหกบคนทเลยง จงไดรบความนยมมากในหมวยรน โดยอาจนามาตกแตงในขวดแกวเพอความสวยงามและขายไดราคามากยงขน ซงเทคนคการเลยงสาหรายมารโมะมบางประการ ดงน

ควรเลยงในน าทมความกระดางเลกนอย โดยอาจใสกรวดปะการงซงทาใหคาพเอชสงขนและทาใหสาหรายโตเรวยงขน

อณหภมของน าไมจาเปนตองเยน แตถาเปนน าเยนจะโตเรวยงขน โดยสาหรายมารโมะสามารถทนอณหภมไดถง 30 องศาเซลเซยส

หากเลยงสาหรายมารโมะทมลกษณะเปนกอนกลม ควรเลยงในน าไหลวน เพอใหเปนกอนกลมๆ ไดดยงขน

หามใชสารเคมสาหรบกาจดสาหราย เชน คอปเปอร เปนตน การขยายพนธ ตองปลอยใหสาหรายสรางกอนเลกๆ ขนมาเอง แลวหลดออกมา

21

ไมควรเลยงในสภาวะทมแสงมาก สาหรายมารโมะตองการปยคารบอนเหมอนไมนาทวไป แตไมแนะนาใหใชคารบอนนา หากขนของสาหรายเปนสเหลองหรอน าตาล เกดจากการผดสมดลของเกลอแรและ

แบคทเรย แกไขโดยถสวนทเปลยนสออกเบาๆ แลวเตมเกลอทะเลลงไปความเขมขนรอยละ 5 (กฤษณา, 2557)

3) สไปโรไจรา (Spirogyra spp.)

รจกกนทวไปในชอภาษาไทยวา “เตา” หรอ “เทาน า” มกพบลอยเปนแพหรอตดกบวตถ มลกษณะเปนเสนสายไมแตกแขนง มสเขยวสด มเมอกปกคลม เมอจบดจะรสกลนมอ และเนองจากมคลอโรพลาสตจงสามารถสรางอาหารไดเองโดยอาศยกระบวนการสงเคราะหแสง มกพบอยในแหลงน าตามธรรมชาตซงเปนนานงหรอนาไหลเออยๆ และพบมากในฤดฝน

สาหรายชนดนนยมบรโภคเปนอาหารในหลายประเทศแถบอนโดจน เชน พมา ลาว ไทย ซงสาหรบประเทศไทยนนจะเปนอาหารพนเมองของภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยนามาปรงเปนอาหารประเภทยา ลาบ น าพรก ตมจด เจยวไข แกงสม โดยมคณคาทางโภชนาการโดยคดเปนรอยละของน าหนกแหงประกอบดวยโปรตนรอยละ 18.63-23.76 ไขมนรอยละ 2.86-5.21 คารโบไฮเดรตรอยละ 53.98-56.31 เสนใยรอยละ 6.24-7.66 และเถารอยละ 11.78 (ภณฑลา, 2557) นอกจากจะเปนอาหารพนบานแลว ยงมนกวจยสนใจนาสาหรายสไปโรไจรามาพฒนา โดยชวนพศ (2555) ไดศกษาผลของสภาวะการอบแหงตอการเปลยนแปลงคณภาพและกจกรรมตานอนมลอสระของสาหรายเทาน าอบแหงปรงรส โดยมจดมงหมายเพอศกษาการใชประโยชนจากสาหรายเทาน าทมราคาถกเพอเพมมลคา โดยพบวากระบวนการทาแหงและอณหภมมผลตอการเปลยนแปลงคณภาพและฤทธตานอนมลอสระของสาหรายเทาน า ดงนน ควรศกษาสภาวะดงกลาวใหดกอนการผลต ผลการศกษายงรายงานวาผบรโภคสวนใหญชอบสาหรายอบแหงรสดงเดม (ซอวขาว น าตาล) มากทสดรอยละ 33.16 โดยสวนใหญตองการใหเสรมพรกไทยลงไปและตองการใหบรรจในถงอลมเนยมฟอยล

6. ประโยชนของสาหรายดานอนๆ

นอกจากการนาสาหรายมาใชประโยชนในการนามาเปนอาหาร ดงทกลาวไปขางตนแลว สาหรายยงมประโยชนในดานอนๆ ยกตวอยางดงตอไปน

6.1 การใชสาหรายในอตสาหกรรม นอกจากการนาสาหรายมาบรโภคเปนอาหารหรอใชเปนสวนประกอบของอาหารโดยตรงแลว ยงนยมนาสารสกดจากสาหรายมาใชในอตสาหกรรมการผลตวน แอลจเนต และคารราจแนนอกดวย

วน (Agar) เปนสารจาพวกโพลแซคคาไรด สกดไดจากสาหรายสแดง องคประกอบทสาคญของวนคอ อะกาโรส (Agarose) และอะกาโรเพคตน (Agaropectin) โดยปรมาณและคณภาพของวนจะขนอยกบ

22

ชนดของสาหราย ซงอาจเปลยนแปลงไปตามฤดกาล สามารถนาวนจากสาหรายมาประกอบอาหาร ใชเปนอาหารเลยงจลนทรยในหองปฏบตการจลชววทยา ใชเปนสารคงรป (Stabilizer) หรอใชเปนสวนผสมของเครองสาอางบารงผว ฯลฯ

แอลจเนต (Alginate) สกดไดจากสาหรายสน าตาล ปกตเมออยในเซลลจะอยในรปของกรดแอลจนกซงไมละลายนา แตเมอสกดออกมาแลวจะอยในรปของเกลอแอลจเนตซงละลายน าได เมอละลายน าจะไดสารละลายขน เหนยว นยมใชในอตสาหกรรมอาหาร เชน นม ไอศกรม ฯลฯ นอกจากนยงใชในอตสาหกรรมผลตกระดาษ และเครองสาอางอกดวย

คารราจแนน (Carrageenan) สกดไดจากสาหรายสแดง สามารถละลายนาไดด ม 2 ชนด 1) แคปปา คารราจแนน (Kappa Carrageenan) ละลายไดในน ารอน ตกตะกอนไดใน

สารละลายทมโปตสเซยม ถามแคปปาคารราจแนนมากจะมความแขงสง 2) แลมบดา คารราจแนน (Lambda Carrageenan) ละลายไดในน าเยน ไมตกตะกอนใน

สารละลายทมโปตสเซยม คารราจแนนใชเปนสารคงรปในผลตภณฑอาหาร เชน ไอศกรม และผลตภณฑขนม นอกจากน

ยงใชในอตสาหกรรมผลตกระดาษ และเครองสาอาง

6.2 การใชสาหรายเปนยา

สาหรายบางชนดมสรรพคณทางยา เชน สาหรายสนาตาลบางชนดสามารถรกษาคอพอก แกรอนในได สาหรายสเขยวแกมนาเงนบางชนดใหสารออกฤทธรกษามะเรง นอกจากน สาหรายทะเลบางชนดยงสามารถรกษาอาการทองรวง โรคทางเดนปสสาวะ และลาไสอกเสบได

6.3 การใชสาหรายเพอบ าบดคณภาพน าทงจากโรงงานอตสาหกรรม การใชสาหรายบาบดนาทงนนมมานานแลว โดยเฉพาะการใชสาหรายสไปรไลนาซงเมอเลยงในน าทงของการเกษตรและอตสาหกรรมทมปรมาณไนเตรท แอมโมเนย และฟอสเฟตสง นอกจากจะชวยบาบดคณภาพนาแลว ผลผลตของสาหรายทไดยงสามารถนามาใชประโยชนไดอกและมราคาด

6.4 การใชสาหรายเปนอาหารสตวหรอเปนสวนผสมในอาหารสตว ในประเทศแถบยโรป นยมใชสาหรายทะเลเปนอาหารสตว เชน กระบอ โค แพะ แกะ เนองจาก สตวพวกนมน ายอยพเศษสามารถยอยสลายผนงเซลลของสาหรายซงเปนพวกเซลลโลสได นอกจากนยงมกใชสาหรายสไปรไลนาเปนสวนผสมในอาหารสตวนาเพอเรงส เนองจากสทเกดขนบนตวปลาโดยทวไปจะเปนสของรงควตถทเปนสารกลมแคโรทนอยด และเนองจากสตวไมสามารถสงเคราะหแคโรทนอยดไดเอง จงจาเปนตองไดรบจากอาหารเทานน ดงนน ความเขมของสทปรากฏบนผวปลาจะขนอยกบปรมาณแคโรทนอยดทไดจากอาหารนนเอง

23

6.5 การใชสาหรายเปนป ยชวภาพ สาหรายทะเลทถกพดมากองบรเวณชายหาดในบางฤดกาลสามารถนามาตากแหงและใชเปนปยคณภาพดได เนองจากมคณสมบตในการอมน าทาใหดนชมชนอยเสมอ นอกจากน สาหรายสเขยวแกมน าเงนหลายชนดยงมความสามารถในการตรงไนโตรเจนจากอากาศเพอใชในกระบวนการทางชวเคมภายในเซลล ทาใหไมจาเปนตองใหสารอาหารอนนทรยไนโตรเจนแกสาหรายชนดน สาหรายสเขยวแกมน าเงนสามารถพบไดในดนทวไปโดยเฉพาะในทชนแฉะ เชน ในนาขาว จงไดมงานวจยมากมายทมแนวคดทจะนาสาหรายสเขยวแกมน าเงนนมาเปนปยชวภาพใหนาขาว เพอลดปรมาณการใชปยเคมไนโตรเจนซงมราคาแพง โดยขอมลเกยวกบประโยชนของการใชปยชวภาพจากสาหรายสเขยวแกมนาเงน (สรวศ, 2543) สรปไดดงน 1) ปยชวภาพชวยพฒนาคณภาพดน โดยไมเพยงแตจะใหธาตอาหารไนโตรเจนเทานน แตยงมธาตอาหารหลกและรองอนๆ ดวย โดยชวยเพมอนทรยวตถใหดน 2) ชวยประหยดการใชปยเคมลงไดครงหนงหรอหนงในสามของทเคยใช เปนการลดตนทน 3) ชวยผลตและใหออกซเจนแกรากขาวในสภาพน าขง ชวยปองกนและลดปญหารากขาวเนาเนองจากแบคทเรยและราในสภาพขาดออกซเจน 4) สามารถปลดปลอยฮอรโมนพชและกรดแอสคอรบกลงในนาขาว ชวยใหขาวมการเจรญเตบโตดขนและตานทานโรคมากขน 5) สาหรายในปยชวภาพจะสรางสปอรเพอขยายพนธโดยฝงตวปะปนอยในดน ซงจะสามารถงอกเจรญขนเพอตรงไนโตรเจนไดใหมในฤดฝนของปตอๆ ไป 6) สาหรายในนาขาวจะเปนอาหารใหปลาในโครงการเลยงปลาในนาขาวไดอก

6.6 การใชสารสกดจากสาหรายในการก าจดแมลงศตรพช ไดมการศกษาสารออกฤทธทางชวภาพของสาหราย โดยพบวา สาหรายมทงสารออกฤทธตานจลชพ (แบคทเรย ยสต และรา) สารออกฤทธตานราทกอโรคพช และสารออกฤทธตานสตวในกลมแมลง อยางไรกตาม อาจมการศกษาใหมากขน รวมถงมการพฒนารปแบบและวธการใชใหเหมาะสม เพอใหสามารถนาไปใชงานจรงไดอยางมประสทธภาพ

6.7 การใชสาหรายเพอประโยชนทางดานการเพาะเลยงสตวน า สาหรายเปนอาหารตามธรรมชาตของสตวทะเลโดยเปนจดเรมตนของการถายทอดพลงงานในหวงโซอาหาร ดงน น ในการเพาะเลยงสตวน าจงจาเปนตองใชสาหรายเพอเปนอาหารสตวน าท งในทางตรงและทางออม โดยในทางตรงคอ การใชเปนอาหารของลกสตวนา โดยเฉพาะลกกง หรอหอยสองฝา และทางออมคอการใชสาหรายเปนอาหารของแพลงกตอนสตว แลวนาแพลงกตอนสตวไปเปนอาหารของลกปลาอกทหนง

24

7. บทสรป

สาหรายเปนกลมของสงมชวตทสามารถพบไดทวไปในธรรมชาต ไมวาจะเปนในแหลงน าจด น าเคม ในอากาศ ดน หมะ หรอแมกระทงพบอยกบสงมชวตชนดอน สบพนธไดทงแบบอาศยเพศและไมอาศยเพศ มความสาคญตอระบบนเวศในฐานะเปนผผลต และยงเปนดชนบงบอกคณภาพน าอกดวย เนองจากสาหรายใหคณคาทางโภชนาการสง โดยใหพลงงานนอย มปรมาณแคลอร โปรตน ไขมน และคารโบไฮเดรตไมสงมากนก แตมแรธาตและวตามนซงเปนประโยชนตอรางกาย จงกลายเปนอาหารอกชนดหนงทนยมนามาบรโภคในปจจบน และนอกจากจะมประโยชนทางดานการบรโภคแลว สาหรายยงมประโยชนในดานอนๆ อกมากมาย ไดแก การใชบาบดคณภาพนาทงจากโรงงานอตสาหกรรม การใชเปนอาหารสตวหรอเปนสวนผสมในอาหารสตว การใชเปนปยชวภาพ การใชสารสกดจากสาหรายในการกาจดแมลงศตรพช และการใชเพอประโยชนทางดานการเพาะเลยงสตวนา จากประโยชนเหลานทาใหเหนวา สาหรายอาจเปนอกหนงตวเลอกในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศใหดยงขนตอไป

25

เอกสารอางอง

กาญจนภาชน ลวมโนมนต. สาหราย (Algae). กรงเทพฯ : คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 2527, หนา 11,

16-17, 28-35, 39.

กาญจนภาชน ลวมโนมนต. สาหรายบางชนดของไทยทรบประทานได (Some Edible Algae of Thailand).

วทยาสารเกษตรศาสตร, 2521, 12(2), หนา 119-129.

กฤษณา องอาจ. “Marimo” สาหรายใหมทคนไทยแหเลยง [ออนไลน]. สถาบนวจยการเพาะเลยงสตวน าชายฝง

สงขลา กรมประมง, 2557. [อางถงวนท 17 สงหาคม 2558]. เขาถงไดจาก:

http://www.nicaonline.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1514:marimo-

&catid=39:2012-02-20-02-59-03&Itemid=121

จราพร ศรสายะ และคณะ. รายงานวจยเรองการพฒนาคณภาพทางโภชนาการของผลตภณฑอาหารวางไทยเสรม

สาหรายผมนาง. มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย, 2554, 127 หนา.

จงกล พรมยะ. การเพาะเลยงสาหราย [ออนไลน]. คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน า มหาวทยาลย

แมโจ, 2552. [อางถงวนท 7 สงหาคม 2558]. เขาถงไดจาก: http://www.fishtech.mju.ac.th/

e-learning/FA422/

ชวนพศ เรองพนธ. วทยานพนธเรองผลของสภาวะการอบแหงตอการเปลยนแปลงคณภาพและกจกรรมตาน

อนมลอสระของสาหรายเทาน าอบแหงปรงรส. สาขาวชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร

มหาวทยาลยนเรศวร, 2555, 156 หนา.

ธรภทร เสนะเปรม. สาหรายวากาเมะ ลดความอวนไดจรงหรอ? [ออนไลน]. คณะเภสชศาสตร

มหาวทยาลยมหดล, 2557. [อางถงวนท 7 สงหาคม 2558]. เขาถงไดจาก:

http://www.pharmacy.mahidol.ac.th/dic/knowledge_full.php?id=11

ปรญญ วรณราช. องน.....บ าบดน า. ศนยศกษาการพฒนาอาวคงกระเบน อนเนองมาจากพระราชด าร, สงหาคม

2557, 2 หนา.

ภณฑลา อดร. สไปโรไจรา (เทาน า) [ออนไลน]. สาขาชววทยา สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย, 2557. [อางถงวนท 17 สงหาคม 2558]. เขาถงไดจาก: http://biology.ipst.ac.th/?p=971

26

ยวด พรพรพศาล. ศกยภาพของสาหรายน าจดขนาดใหญ. วารสารนานาสตวน า, ม.ป.ป., 8(2). หนา 20-21.

ศลยา คงสมบรณเวช. สาหรายวากาเมะกบการปองกนมะเรงเตานม. Cerebos Nutrition Update, กรกฎาคม -

กนยายน, 2556, 15(84). หนา 1.

ศนยวจยความหลากหลายทางชวภาพ เฉลมพระเกยรต 72 พรรษา บรมราชนนาถ. ระบบนเวศแหลงน ากบ

สาหราย [ออนไลน]. มหาวทยาลยราชภฏยะลา. [อางถงวนท 11 สงหาคม 2558]. เขาถงไดจาก:

http://lumphaya.stkc.go.th/pdf/ebook/014.pdf

สถานโทรทศนไทยพบเอส. นกวจยสหรฐฯ พฒนาสาหรายทะเลพนธใหม รสเหมอน "เบคอน" คณคาเหมอน

"ผก" [ออนไลน]. กรกฎาคม, 2558. [อางถงวนท 12 พฤศจกายน 2558]. เขาถงจาก:

http://news.thaipbs.or.th/content/นกวจยสหรฐฯ-พฒนาสาหรายทะเลพนธใหม-รสเหมอน-เบคอน-

คณคาเหมอน-ผก

สพล ตนสวรรณ และคณะ. สาหรายพวงองน “Green Caviar” [ออนไลน]. สถาบนวจยอาหารสตวน าชายฝง

กรมประมง, 2556. [อางถงวนท 17 พฤศจกายน 2558]. เขาถงไดจาก: http://www.fisheries.go.th/cf-

coastal_feed/images/stories/pdf/การเพาะเลยงสาหรายพวงองนเชงพาณชย.pdf

สรวศ เผาทองสข. สาหราย ศกยภาพการวจยและพฒนาเพอการใชประโยชนจากสาหรายในประเทศไทย.

กรงเทพฯ : ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2543, หนา 1, 7, 112, 115, 151, 153.

ส านกขาวสารญปน สถานเอกอครราชทตญปนประจ าประเทศไทย. วฒนธรรมอาหารของญปนวะโชค.

จากญปน, 2557, ฉบบท 2, 16 หนา.

ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. มาตรฐานผลตภณฑชมชน [ออนไลน]. [อางถงวนท 4 พฤศจกายน 2558].

เขาถงจาก: http://app.tisi.go.th/otop/otop.html

ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. มผช. 482/2547, มาตรฐานผลตภณฑชมชนน าสาหรายสไปรไลนา.

กรงเทพ: สมอ. 2557, หนา 1.

ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. มผช. 515/2547, มาตรฐานผลตภณฑชมชนสาหรายทะเลอบ.

กรงเทพ: สมอ. 2557, หนา 1.

27

ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. มผช. 516/2547, มาตรฐานผลตภณฑชมชนสาหรายน าจดอบ.

กรงเทพ: สมอ. 2557, หนา 1.

ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. มผช. 540/2549, มาตรฐานผลตภณฑชมชนสาหรายสไปรไลนาผง

ส าเรจรป. กรงเทพ: สมอ. 2557, หนา 1.

ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. มผช. 542/2549, มาตรฐานผลตภณฑชมชนสาหรายสไปรไลนาแหง.

กรงเทพ: สมอ. 2557, หนา 1.

อาภารตน มหาขนธ. สาหราย...มากคณคา...โอชารส. กรงเทพฯ : สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหง

ประเทศไทย, 2547, 50 หนา.

อาภารตน มหาขนธ และคณะ. การศกษาคณสมบตดานอาหารของสาหราย “เหดลาบ”. วทยาศาสตรและ

เทคโนโลย, มกราคม-มนาคม, 2549, 20(1), 69-73.

BURRI, B. J. Beta-carotene and human health : a review of current research. Nutrition research, 1997, 17(1),

547-580.

CHAPMAN, V. J. Occurrence and distribution of seaweeds. In: Seaweeds and their uses, 2nd ed. London :

Methuen & Co. Ltd., 1970, pp. 1-2.

DUDDINGTON, C. L. The brown seaweeds. In: Seaweeds and other algae. London : Faber and Faber Limited., 1966, pp. 104.

HABIB, M. A. B., PARVIN, M., HUNTINGTON, T. C. and HASAN, M. R. A review on culture, production and use of spirulina as food humans and feeds for domestic animals and fish. Food and agriculture organization of the united nations, 2008, 41p.

NULL, G., Beta-carotene : powerful antioxidant. Share guide : Holistic Health Magazine & Resource

Directory [Online]. July/August, 2009. [Cited 14 August 2015]. Available from:

http://www.encognitive.com/files/Beta-Carotene:%20Powerful%20Antioxidant.pdf

28

Oregon State University. OSU researchers discover the unicorn – seaweed that tastes like bacon! [online].

July, 2015. [Cited 12 November 2015]. Available from:

http://oregonstate.edu/ua/ncs/archives/2015/jul/osu-researchers-discover-unicorn-–-seaweed-tastes-

bacon