1

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

คำ�นำ�

หนงสอคมอการจดการอาการหายใจล�าบากส�าหรบผปวยทไดรบการดแลแบบประคบประคอง จดท�าขนเพอใหขอมลและใหผ ปวยสามารถวางแผน การจดการอาการหอบดวยตนเอง หนงสอค มอนใชรวมกบกลองแหงความ สขสบายซงภายในกลองจะประกอบดวยอปกรณตางๆทใชในการจดการอาการหอบและฝกการผอนคลายไดแก พดลมมอถอ มาตรวดอาการหายใจไมอมหรออาการหอบ กงหนลมทใชในการฝกหายใจ ลกบอลบบเพอใชออกก�าลงและชวยในการผอนคลาย ปากกานวดตนคอ การดวดความเครยด คมอเลมนจดท�าโดยนางปารชาต เพยสพรรณ พยาบาลหนวยการณรกษโดยแปลและดดแปลงจาก Clinical PracticePalliativeCareService–Management of Breathlessness,Modbury Hospital. หวงวาคมอและอปกรณตางๆ ในกลองแหงความสขสบายจะชวยผปวยระยะทายทมอาการหายใจไมอมใหมคณภาพชวตทดขน

(รศ.พญ.ศรเวยง ไพโรจนกล)หวหน�หนวยก�รณรกษ โรงพย�บ�ลศรนครนทร

คณะแพทยศ�สตร มห�วทย�ลยขอนแกน

2

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

คลนก “รกษหายใจ” ชวยอะไรคณไดบาง อาการหายใจลำาบากหรอหายใจไมอมมกไมเปนอนตรายกบตวเรา แตอาจทำาใหเราตกใจกลวไมสขสบาย และสงผลใหการดำาเนนชวตประจำาวนของคนเรามความยากลำาบากมากขน ฉะนนจงมความจำาเปนทตองหาวธการหยดหรอชวยทำาใหอาการหายใจลำาบากลดลง เพอใหเราสามารถใชชวตไดอยางมความสขเทาทจะเปนไปได วธการทดทสดวธการหนงคอ การวางแผนการปฏบตกจวตรประจำาวนไวลวงหนาดวยการปรบเปลยนกจกรรมหรอวธการปฏบตตวเพอชวยสงวนพลงงานและลดการใชออกซเจนของรางกายลง การเขารวมกจกรรมกบคลนกรกษหายใจจะชวยทำาใหคณไดเรยนรเคลดลบ/วธการและไดรบเครองมอทเปนประโยชนในการควบคมอาการลำาบากหรอหายใจไมอมทเกดขนกบคณได

โปรแกรมในก�รเข�รวมกจกรรม:มทงหมด4ครงแตละครงควรมผดแลเขามามสวนรวมในการทำากจกรรมดวย

กจกรรมภ�ยในโปรแกรม:แตละครงใชเวลาประมาณ1ชวโมงประกอบดวยกจกรรมดงตอไปน

ครงท1 • เรยนรการทำาหนาทของปอด• ฝกเทคนคการหายใจ• การใชพดลมมอถอ(handheldfan)เพอชวยจดการอาการหายใจลำาบาก

ครงท2 • การเผชญและจดการกบภาวะตกใจกลวและความวตกกงวล

ครงท3• การจดการตนเองดานกจวตรประจำาวนในการดำาเนนชวต

การเคลอนยาย:ลกนงเดน การอาบนำาและแตงตว การนอน การขบถาย การจดทา

คลนกรกษห�ยใจ(BreathlessnessClinic)

3

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

ปอดของเราเปนอวยวะทนำาออกซเจนเขาไปในรางกาย ออกซเจนมอยในอากาศและ รางกายของเราตองไดรบออกซเจนอยางเพยงพอเพอการมชวตอย เรามปอดสองขาง อยบร เวณทรวงอก เมอไรทคณหายใจเขา อากาศจะไหลผานจมกของเราลงไปถง หลอดลมใหญ หลอดลมใหญถกแยกออกเปนสองทอใหญและแตกกงกานเปนหลอดลมฝอย ซงเชอมตอกบถงลมในปอดจำานวนมากเปนลานถงภายในมหลอดเลอดฝอยจำานวนมากซงทำาหนาทสำาคญในการแลกเปลยนกาซออกซเจนทไดจากการฟอกเลอดของปอดจะถกลำาเลยงผานหลอดเลอดแดงไปสรางพลงงานเพอเลยงเซลลสวนตางๆของรางกาย

ปอดของคณทำ�หน�ทอะไร

การดมและการรบประทานอาหาร การเดนเทยวซอของ การใชโทรศพท

ครงท4• การใชเทคนคการผอนคลายและการสรางจนตภาพ• การวางแผนสำาหรบภาวะฉกเฉน• เคลดลบสำาหรบผดแล

4

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

ในการสรางพลงงานจะเกดของเสยขนเรยกวา คารบอนไดออกไซด ซงจะถกลำาเลยง เขาสปอดขบออกจากรางกายพรอมกบการหายใจออก โดยปรมาณกาซคารบอนไดออกไซด ในเลอดจะเปนตวกำาหนดการหายใจเขา-ออก ดงนนถาเราหายใจเขาจะไดรบออกซเจน และถาหายใจออกจะขบคารบอนไดออกไซด

ในการหายใจปกตของคนเรากลามเนอกะบงลมและกลามเนอทรวงอกสวนลางเปนอวยวะทมบทบาทสำาคญเพอชวยในการหายใจ กะบงลมมขนาดใหญลกษณะรปโดมอยบรเวณฐานของปอดทงสองขาง ทำาหนาทดนอากาศเขาไปในปอดและเปนอวยวะหลกสำาคญในการหายใจตามปกตในสภาวะการหายใจทไมปกตเชนขณะออกกำาลงกายรางกายจะดงกลามเนออกสวนบนและ กลามเนอไหลเขามาชวยในการหายใจแทน ซงอวยวะเหลานไมไดถกออกแบบมาเพอทำางานได ในเวลานานๆ จงเกดความตงตวและออนลาไดงาย สงผลใหรางกายตองใชออกซเจนมากขน การหายใจมประสทธภาพลดลง การหายใจทผดปกต นอกจากสงผลใหรางกายมความตองการออกซเจนเพมมากขนแลว ยงนำาไปสอาการหายใจลำาบากหรอหายใจไมอมเพมมากขน มากไปกวานนถากลามเนอเหลาน เกดการตงตวเพมมากขนจะมผลทางดานอารมณกอใหเกดความรสกกลวและวตกกงวลอกดวย เมอคณรสกหายใจไมอมหรอหายใจลำาบาก วธการปฏบตทเหมาะสมคอใหสงบสตอารมณ ไมตกใจกบเหตการณทเกดขน สงเหลานในความเปนจรงอาจทำาไดยากแตตองทำาใหได เพราะการตกใจกลวหรอวตกกงวลจะทำาใหกลามเนอตงตวแขงเกรงและยงทำาใหหายใจลำาบากมากขนกวาเดม ดงนนถาคณมอาการหายใจลำาบากมากๆใหหยดทำากจกรรมทกำาลงทำาและนงตวตรงวธการนจะชวยใหไดรบออกซเจนเขาไปในปอดไดมากทสดเทาทจะเปนไปไดบอกกบตวเองวาอาการหายใจลำาบากจะดขนในไมชาและใหปฏบตดงตอไปนเลอกใชเทคนคก�รห�ยใจทจะชวยใหคณสบ�ยขนมใหเลอก2วธคอ 1. การหายใจแบบหอปาก(Pursed–lipbreathing) 2. การหายใจโดยใชทอง(Abdominalbreathing)

เทคนคก�รห�ยใจ

5

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

ทำ�ไมตองหอป�กของเร�ขณะห�ยใจออก?การหอปากขณะหายใจออกจะชวยเพมความดนภายในทางเดนหายใจของเราและชวยใหทางเดนหายใจเปดโลง วธการนจะทำาใหอากาศทคางในปอดระบายออกไดดขน มชองวางสำาหรบสดอากาศทมออกซเจนเขามาในปอดไดมากขนชวยใหเราสามารถควบคมภาวะการหายใจไดดขนลดภาวะหายใจไมอมได นอกจากน การหายใจแบบหอปากชวยปองกนภาวะหายใจไมอมไดโดยการทำาใหมอากาศเหลอคางในปอดของเรานอยทสดในชวงขณะหายใจออก และเมอเราหายใจเขาจะสามารถรบอากาศเขาปอดไดเตมท ลองฝกปฏบตตามขนตอนขางลาง จะเปนการชวยใหคณเรยนรวธการไดดวยตวเองและสามารถนำาไปปฏบตไดเมอตองการหรอเมอเกดภาวะหายใจลำาบากขน

1. หายใจเขาผานทางจมกของเราชาๆ จนกระทงมลมเตมปอด นบ 1....2... ในขณะท หายใจเขา 2. หอปากของเรา ใหเหมอนกบการใชปากเปาเทยน เปาเบาชาๆ เบาๆ เหมอนเปา เปลวเทยนใหโบกสะบดประคองโดยไมใหเปลวเทยนดบ

หายใจเขาผานทางจมกนบ1…2…. หายใจออกทางปากนบ3...4…5…6…

1.ก�รห�ยใจแบบหอป�ก(Pursed-lipbreathing)

ห�ยใจเข�ห�ยใจออก

6

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

3. หายใจออกชาๆ ในขณะทหอปากไวอยตลอดเวลา นบ3...4…5…6…ขณะทหายใจออก 4. ใหการหายใจออกนานกวาการหายใจเขาสองเทา 5. ไมควรบงคบการหายใจออกจนไมเหลออากาศคาง อยในปอดของเราเลย

3. หายใจออกชาๆ ในขณะทหอปากไวอยตลอดเวลา นบ3...4…5…6…ขณะทหายใจออก 4. ใหการหายใจออกนานกวาการหายใจเขาสองเทา 5. ไมควรบงคบการหายใจออกจนไมเหลออากาศคาง อยในปอดของเราเลย

หายใจออก

กะบงลมเปนกลามเนอขนาดใหญทแยกปอดออกจากชองทอง กะบงลมของเราเปนอวยวะสำาคญทใชในการหายใจสามารถทำางานหนกไดอยางไมออนลาผปวยบางรายทหายใจโดยใชกลามเนอทรวงอกแทนการใชกลามเนอกะบงลมในการหายใจจะสงผลใหเกดการออกแรงในการหายใจมากกวาปกตและเปนตนเหตใหเกดการออนลาและตงเครยดของกลามเนอขนตอไปนเปนวธการฝกปฏบตในการหายใจทถกตองโดยการใชกะบงลมของเราในการหายใจปฏบตไดดงน

2.ก�รห�ยใจแบบใชทอง(Abdominalbreathing)

กระบงลม

ห�ยใจเข�

ห�ยใจออก

ภ�พแสดงก�รทำ�ง�นของกระบงลมขณะห�ยใจเข�และออก

7

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

1.นงตวตรงและผอนคลายไหลทงสองขาง2. ใชมอขางหนงวางบนอกและอกขางหนงวางบนทอง3.หายใจเขาลกๆผานจมกของเรา และใหความสนใจกบการ เคลอนไหวหรอการขยบของมอทงสองขางถาเปนการหายใจโดยใช กะบงลมในการหายใจ มอทวางอยบรเวณทองจะขยบแตถาใช กลามเนอหนาอกชวยในการหายใจมอทวางทอกจะขยบ ลองฝก การหายใจทงสองแบบและเปรยบเทยบกน

หายใจเขาใหเตมปอดโดยขณะหายใจเขาใหทองปองออกหายใจออกชาๆเตมทขณะหายใจออกเกรงกลามเนอหนาทองใหแฟบเขา การหายใจโดยใชทองจะชวยใหปอดของเราขยายตวไดเตมท ชวยใหรสกผอนคลาย สามารถควบคมการหายใจไดดวยตวเองและยงเปนการเบยงเบนความสนใจจากภาวะหายใจลำาบากทเกดขนไดสงทควรจำ�-เมอไรกตามทเรารสกหายใจไมทนเรามกจะสดหายใจเขาโดยไมปลอยลมหายใจออกใหนานพอ ดงนนควรจำาไวเสมอวา เราไมสามารถหายใจเขาไดด ถาไมหายใจออกกอน และควรหายใจออกใหเตมทกอนการหายใจเขาทกครง

ห�ยใจเข�

ทองปอง

ห�ยใจออกห�ยใจออก

ทองแฟบ

8

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

เทคนคเหลาน เปนการฝกวธการผอนคลายแบบงายๆ ชวงทเราหายใจออกพยายามผอนคลายกลามเนอไหล จะชวยไดอยางมากถาผดแลชวยนวดหรอกดบรเวณไหลในขณะททานฝกการหายใจถาเราสามารถปฏบตไดวนละ3-4ครงจะชวยใหการหายใจเขา-ออกไดลกกวาเดม

3.ก�รใชพดลมมอถอ(Handheldfan)ชวยจดก�รอ�ก�รห�ยใจลำ�บ�ก

ก�รใชพดลมชวยลดอ�ก�รห�ยใจลำ�บ�กไดอย�งไร ? ความเยนของแรงลมจากพดลมจะชวยใหรบรความรสกหายใจลำาบาก/หายใจไมอมไดลดลง

9

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

มวธก�รใชพดลมอย�งไร? 1.เมอเรารสกมอาการหายใจลำาบาก/หายใจไมอมใหปรบเปลยนทานงอยในทาทสบาย 2.ถอพดลมมอถอใหหางจากใบหนาประมาณ6นวหรอ15 เซนตเมตรหรอระยะใดกได ทคณคดวาจะชวยคณไดมากทสด 3.ใหแรงลมพดตรงมาทตรงกลางของใบหนา บรเวณรอบๆ จมกเหนอรมฝปากบน(บรเวณ ดงกลาวมตวรบรอณหภมและการสมผสของเสนประสาททมาเลยงบรเวณใบหนา)คณจะ รสกดขนไดภายในไมกนาท

ก�รใชพดลมปลอดภยหรอไม? คณสามารถใชพดลมเพอบรรเทาอาการหายใจลำาบาก/ไมอม ไดนานเทาไรกไดทคณตองการหรอไดบอยๆตามทตองการเชนกนจากการศกษาพบวาไมมอนตรายอะไรแตกลบพบวาเปนประโยชนมากกวาในการชวยหยดปญหาการหายใจไมอมหรอหายใจลำาบาก ไมวาจะใชในขณะเคลอนไหวรางกายขณะเดนหรอเมอเกดอาการหายใจไมออกเฉยบพลน

10

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

11

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

ปญห�อ�ก�รห�ยใจไมอมหรอห�ยใจลำ�บ�ก

และภ�วะวตกกงวล

เกดขนไดแตไมจำ�เปนตองหว�ดกลว!

12

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

13

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

ก�รห�ยใจเกยวของกบสมองและปอดของเร� ปกตความถและความลกของการหายใจเปนไปตามธรรมชาตและเปนปฏกรยาอตโนมตแตในคนทมอาการหายใจลำาบากจะหายใจแบบทเรยกวา “หวอากาศ” ซงสญชาตญาณของเรา สงสญญาณใหเราสดหายใจแรงขนเพอดงอากาศเขาสปอด และเตอนภยอยางฉกเฉน ทำาใหเกดภาวะตกใจกลว

ก�รต�นและปฏกรย�ตอบสนองตอก�รต�น การหายใจเรวเกดขนตามธรรมชาต การหายใจเรว เปนการตอบสนองทางธรรมชาตเพอชวยเราในขณะวงหรอขณะกำาลงตอส(สงเกตวานกวงเวลาวงหรอนกมวยเวลาขนชกจะหายใจเรว) หวใจเตนเรวและแรงขน เพราะตองทำางานหนกในการออกแรงสบฉดเลอดไปเลยงอวยวะสวนแขนและขา เพอเพมปรมาณออกซเจนอยางรวดเรวและตองขบคารบอนไดออกไซดออกอยางเรวดวยเหมอนกน ดงนนเราจำาเปนตองมพลงงานอยางเพยงพอในรางกายเพอตอสกบสงทเกดขน อะดรนาลนจะถกปลอยเขาไปในกระแสเลอดจนมปรมาณมากขนเปนสาเหตของการเกดความกงวลเหงอออกมากสนและชพจรเตนเรว

อะดรน�ลนเปนสารสำาคญทไมเพยงแตทำาใหเกดความหวาดกลวอยางกะทนหนเทานนแตยงเปนสาเหตของอาการดงตอไปน

1.เกดความรอนในรางกายมากเกนไป 2.เหงอออก 3.การสนของแขนและขา ดงนนการหายใจเรวโดยขาดการควบคมตนเอง พลงงานของเราจะถกนำาไปใชโดยเปลา

ประโยชนไมมผลตอบรบทดกลบมาคว�มหว�ดกลวทเกดขนอย�งกะทนหน เปนเพยงการเตอนภยฉกเฉนใหรางกายเตรยมรบสถานการณระบบฉกเฉนในรางกายเราสงสญญาณเตอนมาจากสมองของเรา(บอยครงพบวาเปนสญญาณปลอม)

ก�รห�ยใจและคว�มวตกกงวล

14

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

ทำ�ไมก�รห�ยใจเรวจงทำ�ใหเร�เกดคว�มรสกหว�ดกลวม�กกว�เดมก�รห�ยใจเรวเกนไป บางครงมผลเสยโดยเฉพาะถาเกดขนในผปวยทมภาวะปอดอดกน ซงจำาเปนตองใชเวลาในการหายใจออกใหนานขนเพอขบเอาอากาศทหายใจเขาไปใหออกมามากทสด การหายใจเรวทำาใหปอดไดรบอากาศจากการหายใจเขาไปมากและไมสามารถขบออกไดหมดดงนน อากาศเกาๆทคางอยในปอดและเปนอากาศเสยจงไมสามารถขบออกจากปอดไดภายในปอดเหลอทวางเพยงเลกนอยทจะใหอากาศดๆเขาไป

ก�รห�ยใจเรวเกนไปสงผลทำาใหรางกายไดรบออกซเจนนอยกวาความตองการรางกายจงพยายามอยางมากทจะทำาใหไดอากาศเขาไปในปอดมากกวาเดม โดยพยายามออกแรงในการหายใจเขามากขนโดยลมหายใจออกจนในทสดไมสามารถควบคมจงหวะการหายใจตวเองไดเกดการหายใจแบบทเรยกวา“หวอากาศ”และเปนจดเรมของการเกดความรสกหวาดกลวขน

การแกไขปญหาทดทสด คอ การควบคมการหายใจใหชาลง

คณอาจจะเกดความรสกตกใจกงวลหรอหวาดกลวการไมสามารถควบคมอารมณเหลานไดจะยงจะทำาใหภาวะหายใจลำาบากรนแรงกวาเดม ตามธรรมชาตเมอเกดอาการหายใจลำาบาก รางกายจะพยายามใชกลามเนอไหลและ กลามเนออกสวนบนมาชวยในการหายใจ ซงกลามเนอเหลานเกดการเหนอยลาและออนแรงไดงายการใชกลามเนอเหลานมาชวยหายใจจะสงเสรมใหภาวะหายใจลำาบากรนแรงกวาเดม

15

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

ก�รห�ยใจเรวเกนไปจะไมชวยอะไรเร�เลยแตจะทำ�ใหเร�ตองใชพลงง�นม�กกว�เดม!

ห�ยใจเรวตน

หว�ดกลวม�กขน

กล�มเนอออนล�

ห�ยใจเรวตน

ห�ยใจไมอม

กจกรรมถกจำ�กด

กงวลหว�ดกลว

ห�ยใจไมอมม�กขน

คว�มคดในท�งลบมผลทำ�ใหคณรสกห�ยใจไมอมได ความคดของเราเปนสงทเราคดอยางนนจรงๆ เชน จรงๆ แลวคณไมเหนเสอแตคณคดวาคณเหนความคดทคณคดวาคณเหนมนจะทำาใหคณหวาดกลวกระตนใหเกดการสงสญญาณฉกเฉนจากสมองใหรางกายตอบสนองโดยการตอสหรอตอตานกบสถานการณนนๆเปรยบเสมอนกบการหายใจลำาบากของคณ ถาคณหวาดกลว จะทำาใหเกดความเครยดมากขนและหายใจเรวและรสกหายใจลำาบากมากกวาเดม เราสามารถหยดการสงสญญาณทเลวรายททำาใหเราหวาดกลวจากสมองได โดยการเปลยนแปลงความคดของคณไปในทางทดเพอใหสถานการณดขน

16

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

ตวอย�งคว�มคดทเปนปญห�กบตวเร�ไดแก

ดงนนตวเร�จงควรเปลยนคว�มคดไปในท�งบวกหรอท�งทดดงน

**เขยนความคดเชงบวก ทคดวาจะชวยทำาใหตวคณจดการกบปญหาการหายใจทเกดขนไดลงในกลองขางลางน

“ฉนจะเสยชวตจากการขาดอากาศกอนทจะมใครมาเหน”“หวใจฉนจะหยดเตนกอนทจะไปถงโรงพยาบาล”“ฉนไมสามารถควบคมการหายใจของตวเองได”“ฉนกำาลงสญเสยการควบคมตนเอง”“ฉนจะไปโรงพยาบาลไมทน”“ฉนสญเสยการควบคมตนเองอยางสนเชง”“ฉนไมสามารถหยดสถานการณทเกดขนไดตลอดไป”

“คนบางคนอาจมปญหาการหายใจลำาบากและพวกเขาจะจดการปญหาเหลานออกไปได”“ถงแมวาฉนจะมปญหาการหายใจลำาบากแตฉนยงคงอยกบมนได”“ฉนสามารถควบคมอาการหายใจลำาบากทเกดขนได”“คนอนๆกตองพบสถานการณหรออาการหายใจทเปนปญหาเหมอนกบฉน และพวกเขายง ดำารงชวตตอไปได”“การหายใจของฉนจากทเรวจะคอยๆชาลง”“ฉนมปญหาการหายใจแตฉนจะพยายามสงบสตอารมณ”“ฉนจะเรมการหายใจแบบหอปากทไดรบการฝกสอนไว มนจะชวยใหลมทคางอยในปอดได ระบายออก”“ฉนจะคอยๆบรรเทาลง”“ฉนจะสามารถควบคมมนไดเพราะเคยควบคมมนไดมาแลวกอนหนาน”

17

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

เมอคณไดรบการฝกฝนใหมทกษะททำาใหการหายใจของคณชาลงและเปนปกตมากขนรวมทงใชวธเปลยนความคดทเปนปญหากบตวเราใหเปนไปในเชงบวก จะชวยทำาใหการหายใจลำาบากของคณสามารถลดความรนแรงลงได

ขนตอนในก�รลดปญห�อ�ก�รห�ยใจไมอมหรอห�ยใจลำ�บ�ก การฝกการหายใจทถกตองเปนทกษะทตองฝกฝนใหทำาได ซงจะชวยใหคณจตใจสงบและควบคมสถานการณไดการทำาใหการหายใจกลบไปสภาวะปกตถอเปนขนตอนแรกทตองทำาเพราะถาเราสามารถทำาใหการหายใจชาลงและสามารถหายใจออกไดเตมทสวนอนของรางกายทเปนปญหากจะเรมบรรเทาลงดวย ถาเรานำาเอาเทคนคการควบคมการหายใจไปใชไดสำาเรจการหายใจทชาลงและเบาลงจะลดวงจรของภาวะหวาดวตกลดอตราการเตนของหวใจและอตราการหายใจกจะลดลงไปดวย

1. เรมก�รห�ยใจแบบหอป�ก เมอคณสงเกตตวเองพบวากำาลงจะหายใจเรว และอตราการเตนของหวใจกำาลงเรวขน จดประสงคของการหายใจแบบหอปาก เพอทำาใหการหายใจทเรวใหชาลง และสามารถนำาเอาอากาศทคางอยในปอดมากเกนไปออกมา ควรมการฝกหายใจแบบหอปากทกวนจนเกดความชำานาญ เพราะเมอเกดปญหาการหายใจขน คณสามารถนำามาใชในการแกไขสถานการณไดทนทและไดอยางมประสทธภาพ2.มงเนนหรอเบยงเบนก�รสนใจไปทอน มงสนใจไปทบางสงบางอยางมากกวาทจะสนใจกบความหวาดกลวทเกดขนโดยเฉพาะอยางยงใจกลางบางสงบางอยางเชนลวดลายบนผนงหองลวดลายบนเสอผาทเราสวมใสหรออะไรกตามทเราสนใจจองมองกบสงนนไดอยางตอเนอง คณอาจจะเลยงความสนใจโดยหาอะไรบางอยางทำา เชน การใชมอดดยางทรดบนขอมอใหเกดเสยงเบาๆและสนใจอยกบสงททำารบรความรสกทเกดขนบนขอมอเราเองอยางตอเนอง จดประสงคของการทำาในลกษณะขางตน เพอหาวธการนำาพาเอาใจของเราสนใจไปท บางสงบางอยาง ใหออกจากความรสกวตกกงวลกบการหายใจทเปนปญหา เรยกวธการนวา “ก�รเบยงเบนคว�มสนใจ”(Mentaldistraction)

18

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

3.กำ�หนดจตใจของเร�ใหสงบลงโดยการเปลยนความคดของตวเราไปในทางทดขนตอนก�รกำ�หนดจตใจใหสงบลง• หายใจเขาอยางสบายและหายใจเอาความตงเครยดออกไป• ในขณะทหายใจเขาจนตนาการวาจตใจและรางกายของเราผอนคลาย• ในขณะทหายใจออกจนตนาการวาความตงเครยดและความคดวตกกงวลทงหมดทมอยในสวนบนถกขบออกจากตวเราไปสวนลางทเทาของเรา

• พดกบตวเองวา “ฉนหายใจเขาเอาความผอนคลายเขาไปในตวฉนและหายใจออกเอาความตงเครยดออกไปจากตวเอง”

• ปลดปลอยความตงเครยดของกลามเนอ• นำาพารางกายของเราทงหมดไปสความผอนคลายเบาสบาย• นำาเอาความตงเครยดของกลามเนอออกไป• ใหความสนใจเปนพเศษถงความรสกผอนคลายทใบหนาคอศรษะและไหล

คว�มคดในท�งลบมผลทำ�ใหคณรสกห�ยใจไมอมได• ยงคณฝกปฏบตไดบอยเทาไรยงจะทำาใหเกดทกษะและนำาไปใชในการชวยผอนคลายไดดยงขน• การปฏบตใหไดเปนประจำาจะชวย “ตดไฟแตตนลม” สำาหรบอาการหวาดกลว (panic) หรอความวตกกงวลในอนาคตทคาดวาจะเกดขนได

• การปฏบตใหไดอยางเครงครด จะเปนประโยชนเมอคณมความจำาเปนตองนำามนมาใชในเวลาฉกเฉน

• คณจะสามารถควบคมภาวะหวาดกลวทเกดขนอยางเฉยบพลนได และชวยใหคณกลบเขาสสภาวะการหายใจทเปนปกตไดอยางรวดเรว

19

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

มวธก�ร

จดกจวตรประจำ�วน

ใหเหม�ะสมไดอย�งไร

20

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

21

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

ก�รเคลอนไหว/ปรบเปลยนท� การเคลอนยายรางกายจากเตยงนอนไปทำากจกรรมตางๆ อาจเปนภาวะททำาไดลำาบากมากขนเมอคณมปญหาการหายใจลำาบาก มกจกรรมบางอยางทคณสามารถทำาได เพอหลกเลยงการใชพลงงานมากเกนไปไดแก

ก�รอ�บนำ�และแตงตว ถาคณมปญหาการหายใจลำาบาก การอาบนำาแตงตวจะกลายเปนกจกรรมททำาไดยากและใชเวลานานถาคณปฏบตตามเคลดลบเหลานอาจจะชวยทำาใหคณรสกเหนอยนอยกวาทควรจะเปน

• ลกออกจากเตยงชาๆเคลอนตวมานงทปลายเตยงสกครกอนทจะลกขนยน• ควรมเกาอหลายๆตววางไวทวบานเพอใชเปนจดนงพก• หลกเลยงการออกแรงทมากเกนไปโดยควรมการวางแผนในการทำากจกรรมไวลวงหนา-เกบขาวของ

เครองใชไวใกลตวสามารถหยบจบไดงาย• ใชรถเขนลอเลอนในการขนสงสงของแทนการหวถอ• พจารณาใชอปกรณชวยเดน(wheelwalker)• อยาพยายามกมโคงมากเกนไปในการหยบจบสงของ เพราะจะทำาใหหายใจลำาบากมากกวาเดม

พยายามหาสงยดเกาะโคงทเขาและใหหลงตรงจะชวยใหทรวงขยายและชวยใหคณหายใจไดงายขนใหเวลาในการทำาสงตางๆอยาเรงรบ

• คณสามารถฝกตวเองในการหายใจใหเปนจงหวะสมพนธกบจงหวะการกาวเดนหายใจเขา1กาวหายใจออกสองกาว

22

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

ก�รอ�บนำ�

ก�รแตงตว

ก�รนอน บางครงการนอนเปนสงทนากลวสำาหรบผทมปญหาการหายใจลำาบาก การพยายามผอนคลายจงมความสำาคญอาจจะทำาไดดวยวธการดงน

• ใชเวลานานตามสมควรในการอาบนำาและแตงตวไมควรเรงรบ• ใชเกาอในการนงอาบนำาแทนการยนอาบ• ควรมราวจบในหองนำาเพอชวยใหเคลอนไหวไดงาย• ใชฝกบวในการอาบนำาชำาระรางกายแทนการใชขนตก• ไมควรอาบนำาทรอนเกนไปเพราะจะทำาใหอาการหายใจลำาบากเปนมากขนกวาเดม• เปดประตและหนาตางในขณะอาบนำาเพราะจะทำาใหไมเกดความชนและความอบอาวภายในหอง

นำาและสงผลใหการหายใจลำาบากขน• ถาคณจำาเปนตองใชออกซเจนตลอดเวลาในขณะเขาไปอาบนำากควรนำาออกซเจนไปใชดวยเพราะเวลา

คณอาบนำารางกายจะตองการออกซเจนมากกวาเดม ไมตองกงวลเรองสายออกซเจนเปยก เพราะจะไมมอนตรายใดๆ

• หลงจากอาบนำาเสรจ หอตวดวยผาเชดตวหรอใสเสอคลมอาบนำา วธการนจะชวยใหตวแหงได โดยไมตองออกแรงเชดนงพกเอาแรง

• เตรยมเสอผาใหพรอมกอนทจะอาบนำาและวางไวใกลๆตว• ใชรองเทาทมสายรด• ใชตวชวยในการแตงตว(เชนใชชอนรองเทาเวลาสวมรองเทา)• ใสชดชนในเขาไปในเสอผาแลวสวมพรอมกน เชน ใสกางเกงในไวในกางเกงแลวสวมพรอมกน

แตงตวในขณะนงแทนการยน• เลอกเสอผาทไมคบแนนหรอมกระดมเลอกเสอผาทงายตอการถอดหรอสวมใส

• คณจะหายใจไดคลองขนถาจดทาศรษะสงเลกนอยจดหมอนหนนสงและใชหมอนหนนแขนสองขาง• ถาคณไมสามารถหลบไดหรอมอาการหายใจลำาบากรนแรงเมอคณตนใหผอนคลายใชวธการหายใจ แบบหอปากประมาณ2-3นาทจะชวยทำาใหคณรสกควบคมการหายใจของคณเองไดดขน• จดใหมมานงหรอเกาอและโตะเลกๆในหองนอน• ถาการหายใจคณมปญหามากในชวงกลางคนลกนงขางเตยงและวางเทาบนมานงหรอเกาอ

หลงจากนนฟบลงไปบนหมอนทวางบนโตะเลกๆทจดไวโดยวางแขนยนไปขางหนา• เปดหนาตางหรอเปดพดลมระดบความแรงตำาๆ ตลอดทงคน วางพดลมมอถอไวขางเตยงใกลๆ

ตวเพอใหงายตอการเขาถงไดตลอดคน

23

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

• หลกเลยงการรอคอยเพอทจะเขาหองนำา เพราะอาจจะเปนสาเหตของการเกดความเรงรบและความวตกกงวลได

• ปองกนการเกดอาการทองผกเพราะการออกแรงเบงทำาใหตองใชพลงงานมากและกอใหเกดภาวะหายใจไมอม

• พจารณาใชอปกรณชวยเชนหองนำาเคลอนท

ก�รเข�หองนำ�

ก�รจดท� หาทาทคดวาตวคณเองสบายทสดใชหมอนชวยหนนไหลและนอนศรษะสงคณคงมทาทชวยลดอาการหายใจลำาบากของคณ มความสำาคญในการมองหาทาทคณคดวาชวยใหคณสบายทสด

ตวอย�งก�รจดท� ดงภ�พ 1.ท�นอน

2.ท�นง

24

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

ก�รรบประท�นอ�ห�ร การเคยวและการกลนอาหารจะเปนไปดวยความยากลำาบากถาคณรสกหายใจลำาบากขณะเดยวกนคณจะสญเสยนำาออกจากรางกายเปนจำานวนมากเมอคณหายใจเรว การมอาหารเตมกระเพาะอาหารมากเกนไปอาจจะมผลทำาใหกระบงลมเคลอนไหวไดยากลองพยายามใชวธการดงน

ก�รไปจบจ�ยซอของ การไปจบจายซอของกอใหเกดความเครยดกบคณไดโดยเฉพาะการซอของจำานวนมากและตองตอควรอการจายคาสนคาเปนเวลานาน ถาเกดการหายใจลำาบากขนมผลทำาใหคณไมสามารถเผชญกบสถานการณไดวธการตอไปนอาจจะชวยคณในการจบจายซอของไดงายขน

• รบประทานทละนอยแตบอยครงแทนการรบประทาน3มอแตปรมาณมากๆ• รบประทานคำาเลกๆไมควรรบประทานคำาโตเตมปาก• รบประทานชาๆไมควรเรงรบดวยบรรยากาศทผอนคลาย• หลกเลยงอาหารทเคยวยากและตองออกแรงเคยว• หลกเลยงการมกจกรรมทตองใชพลงงานภายหลงมออาหาร1ชวโมง• ควรจดใหมเครองดมทชวยใหพลงงานอยใกลๆตวโดยการจบตลอดทงวน• มขวดนำาใกลตวตลอดเวลา

• ชวนเพอนหรอบคคลในครอบครวไปเปนเพอนอาทตยละครง ขนสนคาทจะซอโดยเลอกใช รถเขนมลอหรอกระเปาเปสะพายหลง

• พยายามเลอกเวลาในการไปซอสนคาในชวงทเหมาะสม-คนไมเยอะและไมตองไปตอควนานๆเพราะอาจจะทำาใหคณรสกเหนอยและวตกกงวล

• ถาคณมคอมพวเตอรทบาน การสงซอสนคาทางอนเตอรเนตจะเปนวธการชวยสงวนพลงงานและเปนสงทดถามบรการสงสนคาใหถงบาน

• ตดตอกบองคกรหรอจตอาสาทยนดใหความชวยเหลอคณในการพาไปจบจายซอของและ กจกรรมอนๆทจำาเปนคนหาหางสรรพสนคาทอยใกลบานและยนดบรการสงสนคาทตองการ ใหถงบาน

• วางแผนการทำากจกรรมในแตละวนและในแตละสปดาห ถาตองมกจกรรมในชวงเชาควรเขา นอนแตเชาและวางแผนนอนพกในชวงบาย

25

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

ก�รโทรศพท

เทคนคก�รผอนคล�ย เทคนควธฝกการหายใจสามารถชวยใหเกดการผอนคลายได ผปวยบางคนอาจจะคนหาเทคนควธการทชวยทำาใหตวเองผอนคลายดวยวธอนๆเชนการจนตนาการใหเหนภาพตามทตนเองตองการการทำาสมาธวธการเหลานมประโยชนดงน คลายความเครยดและลดความวตกกงวล บรรเทาอาการหายใจลำาบากได ชวยใหนอนหลบไดด ชวยใหเกดความรสกผาสกมคณภาพชวตทด เมอไหรกตามทคณเรยนรเทคนควธการเหลานคณสามารถนำาไปใชไดทนทเมอคณเรมมความวตกกงวล ก�รสร�งจนตภ�พเปนวธก�รผอนคล�ยทจำ�เปนตองมก�รฝกฝนสกระยะหนง เปนเครองมอทมค�อย�งม�กในก�รนำ�ไปใชควบคมอ�ก�รห�ยใจลำ�บ�กและชวยลดคว�ม วตกกงวลทเกดขน

ก�รว�งแผนในภ�วะฉกเฉนเมอเกดอ�ก�รห�ยใจลำ�บ�กเฉยบพลน ควรปฏบตดงตอไปน 1.หยดการทำากจกรรมทกอยางนงพกเอาขอศอกสองขางวางบนหนาขาหยอนไหลลง

• ควรมโทรศพทแบบไรสายทคณสามารถถอไปตำาแหนงไหนกไดทวบาน–วธการนจะชวยใหคณ ไมตองรบไปรบโทรศพทและขณะเดยวกนกรณมเรองเรงดวนสามารถโทรขอความชวยเหลอไดทนท• พจารณาการมโทรศพทมอถอจะชวยไดกรณมเหตฉกเฉนโดยเฉพาะการออกไปนอกบานคนเดยว

จะชวยสรางความมนใจใหคณได–โทรไดขอความชวยเหลอไดตลอดเวลาทตองการ• ใชระบบบรการตอบรบอตโนมตบรการฝากขอความเพอจะไดไมกงวลวาเราไมไดรบโทรศพท• มโปรแกรมเบอรโทรศพททสามารถขอความชวยเหลอดวนไวในระบบโทรศพทและโทรศพทมอถอ

เพอใชในภาวะฉกเฉนและชวยลดความวตกกงวลของคณ

26

ค การจ การ าการหายใจลา าก าหร ย ร การ ล ร ค ร ค

2. ใชเทคนคการบรหารการหายใจมาใชอยางรวดเรวอาจใชวธการหายใจแบบหอปากหรอการหายใจแบบใชทองกไดแลวแตความชอบของเราเอง

3. ใชพดลมหรอพดลมมอถอเปามาทใบหนารวมกบใชผาเยนเชดทหนา 4. ควบคมความคดไปในทางทดวาเราจะไมตกใจหรอลนลาน เหตการณนจะผานไปใหไดดวยด 5. ถาสถานการณนไมดขนภายใน 5 นาท ฉนจะใชยาฉกเฉนทแพทยสงใหตามแผนการจดการอาการดงน

• รบประทานมอรฟนนำาเชอมหรอมอรฟนเมดทออกฤทธเรวตามแผนการรกษาของแพทย

• อาการจะดขนภายใน20-30นาท

• ถาอาการหายใจลำาบากยงไมดขนใหใชยาคลายกงวลชนดเมดสำาหรบสำาหรบอมใตลนตามแผนการรกษาของแพทย

• ถามอาการปากแหงรวมดวยควรใชนำาแตะเมดยาใหเปยกกอนวางใตลน

• อาการหายใจลำาบากจะดขนภายใน5-10นาท

27

คลนกรกษหายใจ (Breathlessness Clinic)

6. ฉนจะไปพบแพทยหรอตดตอพยาบาลทมดแลแบบประคบประคอง ถาฉนมอาการ ดงตอไปน

• จดการอาการหายใจลำาบากเฉยบพลนดวยตนเองไมได• มไขมากกวา37.5องศา• ไอมเสมหะสเหลอง• เสมหะมเลอดปน• เจบแนนหนาอก• ขอเทาบวมมากขน

เคลดลบสำ�หรบผดแล ผปวยทไดรบการดแลแบบประคบประคองทมปญหาการหายใจลำาบาก มกจะกงวลกลววาตวเองจะหยดหายใจ โดยไมมใครรบร สมาชกในครอบครวและผดแลหลกมกจะกงวล ตามผปวยไปดวยยงทำาใหภาวะหายใจลำาบากของผปวยแยลงไปกวาเดม

ผดแลมสวนสำ�คญในก�รชวยดงน• พยายามอยเปนเพอนเพอลดความกงวลและชวยใหผปวยเกดความมนใจ• ชวยคนหาวธการใหผอนคลายและชวยจดทาทสบายใหผปวยสามารถหลบพกได• ชวยนวดเบาๆทไหลเพอใหกลามเนอผอนคลายลง• พาผปวยฝกการหายใจอยางสมำาเสมอทกวน และกระตนใหใชเทคนคนเมอมอาการ หายใจลำาบากเฉยบพลน

• ชวยเหลอในการใชพดลมเปาทหนาเมอมอาการหายใจลำาบากเฉยบพลน• พดสอสารกบผปวยดวยนำาเสยงออนโยนในชวงทมอาการหายใจลำาบากเฉยบพลน• ชวยนำาวธการเบยงเบนความสนใจมาใชเพอออกจากสภาวะคบขน เชน ชวนคย ดทว หรอฟงเพลงเปนตน

• ชวยจดสงแวดลอมใหผปวยอย ในหองทการระบายอากาศด โดยการเปดหนาตาง หรอพดลม

• ดแลจดยาใหผปวยไดรบยาตามแผนการรกษาของแพทยทกวนอยางตอเนอง• ชวยปอนยาในกรณฉกเฉนตามแผนการรกษาของแพทย

พมพท : หจก.โรงพมพคลงนานาวทยา 232/199 ถ.ศรจนทร ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000Tel. 0-4332-8589-91 Fax. 0-4332-8592 E-mail : klungpress@hotmail.com 2558