Embed Size (px)
Citation preview
การพฒนากระบวนการผลตผกของหมบานใหมนาแขม ภายใตโครงการยกระดบคณภาพชวตของชมชนแบบมสวนรวม Process Development of the Vegetable Production at
Baan Mai Nakham Village Under the Improving Quality of Life Project.
พงศยทธ นวลบญเรอง1* ชต ศรตนทพย2 ปรญญาวด ศรตนทพย1 นภา ขนสภา1 พทกษ พทธวรชย3 ภทราภรณ ศรสมรรถการ4 สภาวด แชม1 ยทธนา เขาสเมร1
Phongyuth Nualbunruang1* Chiti Sritontip2 Parinyawadee Sritontip1 Napa Khunsupa1 Pitak Puttawarachai3 Pattaraporn Srisamathakarn4 Supawadee Cham3 Yuttana Khaosumain1
1ผชวยศาสตราจารย สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา 2รองศาสตราจารย ดร. สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา 3อาจารย สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา 4อาจารย ดร. สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา 1Assistant Professor, Agricultural Technology Research Institute, Rajamangla University of Technology Lanna. 2Associate Professor, Dr., Agricultural Technology Research Institute, Rajamangla University of Technology Lanna. 3Lecturer, Agricultural Technology Research Institute, Rajamangla University of Technology Lanna. 4Lecturer. Dr., Agricultural Technology Research Institute, Rajamangla University of Technology Lanna. *E-mail : [email protected] เบอรโทรศพท 0817836212
บทคดยอ แตเดมหมบานใหมนาแขม อ าเภอแมเมาะ จงหวดล าปาง มกระบวนการปลกผกเพอผลตส าหรบบรโภคและ
จ าหนายเพอเปนการเพมรายไดใหกบครอบครว ซงตอมาสถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร ไดเขาไปพฒนาปรบปรงระบบการผลตผกใหแกกบชาวบาน ภายใตโครงการยกระดบคณภาพชวตของชมชนแบบมสวนรวมเพอพฒนาดานการปลกผกปลอดสารพษและพฒนาเรองการแปรรปผกและผลตภณฑอน ๆ เปนระยะเวลา 3 ป ระหวางป พ.ศ. 2558-2560 โดยใชวธกระบวนการถายทอดงานวจย การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม การจดการความรและ กระบวนการสรางเวทเพอเกดการเรยนรรวมกน โดยมวตถประสงคมงเนนใหมการผลตผก 3 ระบบคอ การปลกผกปลอดสารพษในแปลง การผลตผกเชยงดา และการผลตผกแบบไรดน ซงผลการด าเนนงาน เปนระยะเวลาพบวา 3 ป มการเปลยนแปลงขนในชมชนในดานการผลตผกปลอดสารพษ ไดแก ชมชนตนแบบทมความเขมแขงในการผลตผกมาตรฐานปลอดสารพษแบบครบวงจร ผกทปลกไดมาตรฐานการผลตแบบ GAP ไดเครองหมายรบรองคณภาพมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหาร Q และไดรบรองมาตรฐานการแปรรปผลตภณฑ อย. ผลของการศกษายงพบวามการบรณาการงานบรการวชาการกบการเรยนการสอน และการวจยของมหาวทยาลย มการสรางภาคเครอขายการด าเนนงานรวมกบหนวยงานตาง ๆ ทงภายในและภายนอกมหาวทยาลยรวมกบชมชน ซงมสวนรวมในการยกระดบคณภาพชวตของชมชนใหดยงขน
ค าส าคญ : หมบานใหมนาแขม การปลกผกปลอดสารพษ โครงการยกระดบคณภาพชวต Abstract In the past, traditional vegetable growing at Baan Mai Nakham Village, Mae Mo District, Lampang Province was to produce l for self consumption and earned for the family incomes. Later on, Agricultural Technology Research Institute has developed the project for improving the vegetable production system under the project of improving the quality of life in order to develop safety vegetable cultivation and development of vegetable processing and products for a period
วารสารวชาการรบใชสงคม มทร.ลานนาปท 3 ฉบบท 2 กรกฏาคม - ธนวาคม 2562 73
RMUTL Journal Socially of Engaged ScholarshipVol. 3 No. 2 July - December 201974
of 3 years during 2016-2018. The method of study including using the transfer process of research, participatory action research, mutual knowledge management and the process of creating a forum for mutual learning. For vegetable production were focused 3 systems including planting of safety vegetables in the plot, Chiangda (Gymnema inodorum) production and low cost soilless culture. The results of the study under the 3 years revealed that safety vegetables of the community was better, the prototype development community was stronger to complete cycle of the non-toxic standard vegetables production. GAP production standard, quality certification mark, agricultural and food products standard Q and certification of product FDA processing standards. Result of the study also indicated obviously that there were good integration among the academic and research works of the university. It also created the co-operative network closely among many agencies both inside and outside the university together with the commune activities in order to receive the better quality of life and enhanced the living standard of the villager in the community.
Keyword: Baan Mai Nakham, Safety vegetable, Improving quality of life project.
บทน า
หมบานใหมนาแขม หม ท 7 ต าบลแมเมาะ เปนหมบานทอพยพมาจากการขยายเหมองแมเมาะ แตเดมประกอบดวยบ านนาแขม บ านทาประตน บานนาปม ซงไดอพยพมาพรอมกนในป พ.ศ. 2525 ตอมาในป พ.ศ. 2530 มการอพยพหมบานเพมเตมอก 3 หมบานคอ บานเมาะหลวง บานหางฮง บานเวยงสวรรค มจ านวนครวเรอนเพ ม ขนประมาณ 3,500 ครวเรอน และมประชากรเพมขนอกหมนกวาคน อาศยอยในหมบานเดยวกนซงตอมาไดมการแยกหมบานและเปลยนชอเปน “บานใหมนาแขม” มพนทอยอาศย บรเวณหมบาน 445 ไร ท าสวน 20 ไร ภมประเทศเปนทราบเปนสวนใหญ ซงเปนทอยอาศยของประชากรในหมบาน มพนทสาธารณะส าหรบเพาะปลกพชผกสวนครวปลอดสารพษของชมชน โดยชมชนด าเนนการบรหารจดการกนเอง มศนยเรยนรของชมชน และไดรบการคด เล อก ให เป น ศ นย เร ยน ร อ น เน อ งมาจากพระราชด าร เนองจากไดนอมน าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงใชในชวตประจ าวนจนประสบผลส าเรจเปนรปธรรม สวนสภาพภมอากาศของชมชนมลกษณะ รอนถงรอนมากในฤดรอน มผลตภณฑชมชนและทองถน ไดแก พชผลทางการเกษตรปลอดสารพษ อาท พชผกสวนครวปลอดสารพษ กลมท าแหนม การท าขาวเกรยบจากผกปลอดสารพษ การท าการเกษตรอนทรยในศนยเรยนร อนเนองมาจากพระราชด าร การเพาะเหดนางฟา
การเลยงปลาในบอดน อาท ปลาดก ปลาทบทม การท าปยน าชวภาพ การปลกผกไรดน เปนตน
จากการทส านกงานพฒนาชมชนอ าเภอ แม เม าะ เทศบาลต าบลแม เมาะ และผ น า ชมชน ไดด าเนนการรวมกนท าการวเคราะหศกยภาพของหมบานใหมนาแขมดวยวธ SWOT (ภาพท 1)
จงเปนทมาของการรวมกนจดท าแผนชมชน/แนวทางการแกไข โดยไดบรรจไวในแผนการพฒนาชมชน เพอใชก าหนดทศทางของการพฒนาหมบาน โดยมรายละเอยดดงน แนวทางการพฒนาและแกไขปญหาชมชน
1) สงเสรมใหคนในชมชน มการออมทรพย ในครวเรอนในรปแบบตาง ๆ อาท การออมเงนวนละบาท กลมธนาคารรกษแมเมาะ กองทนสจจะบานใหมนาแขม กองทนออมเงนขยะรไซเคล เปนตน
2) สงเสรมและพฒนาอาชพใหยงยน จดใหมการสงเสรมความร ดานอาชพ
3) จดใหมรานคาชมชนและตลาด 4) การพฒนากลมอาชพในชมชน , การพฒนา
ผลตภณฑบรรจภณฑ 5) การสนบสนนใหหนวยงานในพนทชวยเหลอ
ทนการศกษาเดกทกคน 6) สนบสนนทนการศกษาเดกเรยนด และเดกทเรยน
ระดบสง
of 3 years during 2016-2018. The method of study including using the transfer process of research, participatory action research, mutual knowledge management and the process of creating a forum for mutual learning. For vegetable production were focused 3 systems including planting of safety vegetables in the plot, Chiangda (Gymnema inodorum) production and low cost soilless culture. The results of the study under the 3 years revealed that safety vegetables of the community was better, the prototype development community was stronger to complete cycle of the non-toxic standard vegetables production. GAP production standard, quality certification mark, agricultural and food products standard Q and certification of product FDA processing standards. Result of the study also indicated obviously that there were good integration among the academic and research works of the university. It also created the co-operative network closely among many agencies both inside and outside the university together with the commune activities in order to receive the better quality of life and enhanced the living standard of the villager in the community.
Keyword: Baan Mai Nakham, Safety vegetable, Improving quality of life project.
บทน า
หมบานใหมนาแขม หม ท 7 ต าบลแมเมาะ เปนหมบานทอพยพมาจากการขยายเหมองแมเมาะ แตเดมประกอบดวยบ านนาแขม บ านทาประตน บานนาปม ซงไดอพยพมาพรอมกนในป พ.ศ. 2525 ตอมาในป พ.ศ. 2530 มการอพยพหมบานเพมเตมอก 3 หมบานคอ บานเมาะหลวง บานหางฮง บานเวยงสวรรค มจ านวนครวเรอนเพ ม ขนประมาณ 3,500 ครวเรอน และมประชากรเพมขนอกหมนกวาคน อาศยอยในหมบานเดยวกนซงตอมาไดมการแยกหมบานและเปลยนชอเปน “บานใหมนาแขม” มพนทอยอาศย บรเวณหมบาน 445 ไร ท าสวน 20 ไร ภมประเทศเปนทราบเปนสวนใหญ ซงเปนทอยอาศยของประชากรในหมบาน มพนทสาธารณะส าหรบเพาะปลกพชผกสวนครวปลอดสารพษของชมชน โดยชมชนด าเนนการบรหารจดการกนเอง มศนยเรยนรของชมชน และไดรบการคด เล อก ให เป น ศ นย เร ยน ร อ น เน อ งมาจากพระราชด าร เนองจากไดนอมน าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงใชในชวตประจ าวนจนประสบผลส าเรจเปนรปธรรม สวนสภาพภมอากาศของชมชนมลกษณะ รอนถงรอนมากในฤดรอน มผลตภณฑชมชนและทองถน ไดแก พชผลทางการเกษตรปลอดสารพษ อาท พชผกสวนครวปลอดสารพษ กลมท าแหนม การท าขาวเกรยบจากผกปลอดสารพษ การท าการเกษตรอนทรยในศนยเรยนร อนเนองมาจากพระราชด าร การเพาะเหดนางฟา
การเลยงปลาในบอดน อาท ปลาดก ปลาทบทม การท าปยน าชวภาพ การปลกผกไรดน เปนตน
จากการทส านกงานพฒนาชมชนอ าเภอ แม เม าะ เทศบาลต าบลแม เมาะ และผ น า ชมชน ไดด าเนนการรวมกนท าการวเคราะหศกยภาพของหมบานใหมนาแขมดวยวธ SWOT (ภาพท 1)
จงเปนทมาของการรวมกนจดท าแผนชมชน/แนวทางการแกไข โดยไดบรรจไวในแผนการพฒนาชมชน เพอใชก าหนดทศทางของการพฒนาหมบาน โดยมรายละเอยดดงน แนวทางการพฒนาและแกไขปญหาชมชน
1) สงเสรมใหคนในชมชน มการออมทรพย ในครวเรอนในรปแบบตาง ๆ อาท การออมเงนวนละบาท กลมธนาคารรกษแมเมาะ กองทนสจจะบานใหมนาแขม กองทนออมเงนขยะรไซเคล เปนตน
2) สงเสรมและพฒนาอาชพใหยงยน จดใหมการสงเสรมความร ดานอาชพ
3) จดใหมรานคาชมชนและตลาด 4) การพฒนากลมอาชพในชมชน , การพฒนา
ผลตภณฑบรรจภณฑ 5) การสนบสนนใหหนวยงานในพนทชวยเหลอ
ทนการศกษาเดกทกคน 6) สนบสนนทนการศกษาเดกเรยนด และเดกทเรยน
ระดบสง
ภาพท 1 การวเคราะหศกยภาพของหมบานบานใหมนาแขมโดยวธ SWOT ANALYSIS
ภาพท 2 ผลการด าเนนงานตามแนวทางแกไขปญหาในพฒนาของชมชนหมบานบานใหมนาแขม
7) สนบสนนการจดตงโรงเรยนเทศบาล พรอมทง
เรยนฟร ชดนกเรยนฟร ชดกฬาฟร 8) สงเสรมสขภาพ 6 อ (อาหาร, อารมณ , ออก
ก าลงกาย, อโรคยา, อบายมข (ลด ละ เลก), อนามย สงแวดลอม)
9) ดแลสงแวดลอม, อนรกษสงแวดลอม, ปรบปรงภมทศน
10) สรางคณธรรมจรยธรรมใหราษฎรยดหลกทางศาสนา และกฎเกณฑในหมคณะ
11) ผน าตองเขมแขง กลมองคกรตองแขงแรง มความเสยสละ ชวยเหลอเกอกลกน ไมเหนแกตวยดถอมตทประชมประชาคมเปนหลก
การด า เนนการทจะสามารถท าให ชมชนสามารถบรรลตามวสยทศน พนธกจ วตถประสงค และเปาหมายของการพฒนาหมบานหรอชมชนได นน สงส าคญ คอ ประชาชนทกภาคสวนของชมชนตองมสวนรวมในการจดท า เสนอแนะ และคดหาแนวทางแกไขรวมกนมใหเกดการเอาเปรยบซงกนและกน
วารสารวชาการรบใชสงคม มทร.ลานนาปท 3 ฉบบท 2 กรกฏาคม - ธนวาคม 2562 75
RMUTL Journal Socially of Engaged ScholarshipVol. 3 No. 2 July - December 201976
และตองไดรบความรวมมอเปนอยางดจากเครอขาย ทงภาครฐและเอกชน วธการด าเนนงาน
1. คณะท างานไดเขารวมประชมกบชมชนและกลมการปลกผกปลอดสารพษ หรอ ผกอนทรยของหมบานบานใหมนาแขม เพอสอบถามถงแนวทางการแกไขปญหาทผานมา และท าการทวนสอบประเดนโจทยความตองการของชมชนในหมบานบานใหม นาแขม ซงพบวา มประเดนปญหา ดงน 1) อายของสมาชกมอายเพมมากขน 2) ขาดแรงงาน เนองจากเดมใชแรงงานในครวเรอน ไดแก บตรหลาน แตคนกลมนสวนใหญไปเรยน หรอท างานนอกพนท 3) คาแรงงานแพง เมอตองใชแรงงานนอกครวเรอน 4) คณ ภาพ ของผลผล ต ทลดลงจากการขาด องคความรททนสมย หรอเทคโนโลย นอกจากน การปลกซ าในพนทเดมเปนเวลานาน
2. คณะท างานลงพนท คนหาหมบานชมชนเปาหมาย ภายใตประเดนความตองการของชมชนทตองการจะปลกผกปลอดสารพษเพอใชในการบรโภคและจ าหนายเพอเปนการเพมรายไดใหกบครอบครว เปนประเดนหลก ในการคนหาพบวาพนทหมบาน บ านใหมนาแขม หม ท 7 ต .แม เม าะ อ .แม เมาะ จ.ล าปาง มประเดนของปญหาหลกและมความตองการแกไขทจะแกไขและพรอมด าเนนการอยางแทจรง
3. ก าหนดเปาหมายหลก และเปาหมายรอง และวางแผนวธการด าเนนกจกรรม ภายใตโครงการ
ยกระดบคณภาพชวตชมชนแบบมสวนรวม บนพนฐานการสรางความยงยนใหแกชมชน เปาหมายหลก
ไดชมชนตนแบบทมความเขมแขงในการผลตผกมาตรฐานปลอดสารพษแบบครบวงจร เปาหมายรอง
1) ไดชมชนตนแบบทมความเขมแขงในการผลตผกมาตรฐานปลอดสารพษแบบครบวงจร
2) ชมชนมรายไดเพมขน อยางต ารอยละ 10 จากรายไดเดม
4. ด าเนนกจกรรมภายใตแผนงานโครงการ โดยใชเครองมอ 6 ประการ และความรวมมอกบเครอขายตาง ๆ ดงน 1) การวจ ยทดลองทางวทยาศาสตร (ธรวลย ช า ญ ฤ ท ธ เส น แ ล ะ ป ท ม า ไท ย อ , 2552. , ช ต ศรตนทพย ,2554,2556., ชต ศรตนทพย และคณะ , 2552,2557,2558,2559) 2) การวจยเชงปฏบ ตการแบบมสวนรวม (PAR: Participatory Action Research) (ชชวาล ทตศรช , 2550., ชชร นฤทม, 2551) 3) การจดการความรรวมกน (KM: Knowledge management) (วจารณ พานช, 2548) 4) กระบวนการวจยเพอทองถน (เครองมอตาง ๆ) 5) กระบวนการสรางเวทเพอเกดการแลกเปลยนเรยนรแบบมสวนรวม (สภาวด โพธยะราช, 2551).
6) การบรณาการ การวจยรวมกบการเรยนการสอน
ตารางท 1 แผนการท างานในการด าเนนโครงการเปนเวลา 3 ป แผนงาน ปท 1 ปท 2 ปท 3
1.วางแผนและประชมท าความเขาใจ สรางความตระหนก บรณาการ ความรและการบรหารจดการดานตางๆ / / /
2. เวทการแลกเปลยนเรยนรรวมกนเพอการพฒนาและยกระดบคณภาพชวตชมชนในมตตางๆ 2.1 การปลกผกแบบไฮโดรโปนกส
- รปแบบการผลต ชนดของพช / - การขอ GAP การพฒนาผลตภณฑ / - มาตรฐาน Q และการท าแพคเกจสนคาของชมชน /
2.2 การปลกผกเชยงดาและผกพนบาน - การปลก ขยายพนธ และเพมพนทการปลก /
และตองไดรบความรวมมอเปนอยางดจากเครอขาย ทงภาครฐและเอกชน วธการด าเนนงาน
1. คณะท างานไดเขารวมประชมกบชมชนและกลมการปลกผกปลอดสารพษ หรอ ผกอนทรยของหมบานบานใหมนาแขม เพอสอบถามถงแนวทางการแกไขปญหาทผานมา และท าการทวนสอบประเดนโจทยความตองการของชมชนในหมบานบานใหม นาแขม ซงพบวา มประเดนปญหา ดงน 1) อายของสมาชกมอายเพมมากขน 2) ขาดแรงงาน เนองจากเดมใชแรงงานในครวเรอน ไดแก บตรหลาน แตคนกลมนสวนใหญไปเรยน หรอท างานนอกพนท 3) คาแรงงานแพง เมอตองใชแรงงานนอกครวเรอน 4) คณ ภาพ ของผลผล ต ทลดลงจากการขาด องคความรททนสมย หรอเทคโนโลย นอกจากน การปลกซ าในพนทเดมเปนเวลานาน
2. คณะท างานลงพนท คนหาหมบานชมชนเปาหมาย ภายใตประเดนความตองการของชมชนทตองการจะปลกผกปลอดสารพษเพอใชในการบรโภคและจ าหนายเพอเปนการเพมรายไดใหกบครอบครว เปนประเดนหลก ในการคนหาพบวาพนทหมบาน บ านใหมนาแขม หม ท 7 ต .แม เม าะ อ .แม เมาะ จ.ล าปาง มประเดนของปญหาหลกและมความตองการแกไขทจะแกไขและพรอมด าเนนการอยางแทจรง
3. ก าหนดเปาหมายหลก และเปาหมายรอง และวางแผนวธการด าเนนกจกรรม ภายใตโครงการ
ยกระดบคณภาพชวตชมชนแบบมสวนรวม บนพนฐานการสรางความยงยนใหแกชมชน เปาหมายหลก
ไดชมชนตนแบบทมความเขมแขงในการผลตผกมาตรฐานปลอดสารพษแบบครบวงจร เปาหมายรอง
1) ไดชมชนตนแบบทมความเขมแขงในการผลตผกมาตรฐานปลอดสารพษแบบครบวงจร
2) ชมชนมรายไดเพมขน อยางต ารอยละ 10 จากรายไดเดม
4. ด าเนนกจกรรมภายใตแผนงานโครงการ โดยใชเครองมอ 6 ประการ และความรวมมอกบเครอขายตาง ๆ ดงน 1) การวจ ยทดลองทางวทยาศาสตร (ธรวลย ช า ญ ฤ ท ธ เส น แ ล ะ ป ท ม า ไท ย อ , 2552. , ช ต ศรตนทพย ,2554,2556., ชต ศรตนทพย และคณะ , 2552,2557,2558,2559) 2) การวจยเชงปฏบ ตการแบบมสวนรวม (PAR: Participatory Action Research) (ชชวาล ทตศรช , 2550., ชชร นฤทม, 2551) 3) การจดการความรรวมกน (KM: Knowledge management) (วจารณ พานช, 2548) 4) กระบวนการวจยเพอทองถน (เครองมอตาง ๆ) 5) กระบวนการสรางเวทเพอเกดการแลกเปลยนเรยนรแบบมสวนรวม (สภาวด โพธยะราช, 2551).
6) การบรณาการ การวจยรวมกบการเรยนการสอน
ตารางท 1 แผนการท างานในการด าเนนโครงการเปนเวลา 3 ป แผนงาน ปท 1 ปท 2 ปท 3
1.วางแผนและประชมท าความเขาใจ สรางความตระหนก บรณาการ ความรและการบรหารจดการดานตางๆ / / /
2. เวทการแลกเปลยนเรยนรรวมกนเพอการพฒนาและยกระดบคณภาพชวตชมชนในมตตางๆ 2.1 การปลกผกแบบไฮโดรโปนกส
- รปแบบการผลต ชนดของพช / - การขอ GAP การพฒนาผลตภณฑ / - มาตรฐาน Q และการท าแพคเกจสนคาของชมชน /
2.2 การปลกผกเชยงดาและผกพนบาน - การปลก ขยายพนธ และเพมพนทการปลก /
แผนงาน ปท 1 ปท 2 ปท 3 - การแปรรปผกเชยงดา (ชา แคปซล ) / - มโรงงาน ของมาตรฐาน อย. สรางแพคเกจเปนเอกลกษณ
ของชมชน โลโกสนคา / 2.3 การปลกผกปลอดสารพษ
- การจดการระบบเรยนร / - ขอ GAP / - มาตรฐาน Q และการท าแพคเกจสนคาของชมชน /
2.4 การเพมทกษะความรในดานการผลต - การท าปยหมก / - การใชสารชวภณฑ / - การผลตเมลดพนธชมชน / -การตรวจสอบดนและน า /
-บญชครวเรอน / 3. การสงเคราะห สรปบทเรยน และจดการองคความร ตามความตองการของชมชน / / / 4.การตดตามประเมนผลการด าเนนงาน / / / 5. การจดนทรรศการแสดงผลงานและเวทคนขอมล / / / 6.การจดท ารายงาน / / / 7.จดต งโครงการ “หมบานน มรกษ ปลกผกปลอดภย” /
ภาพท 3 แผนภาพกจกรรมการด าเนนงานของโครงการโดยใชเครองมอ 6 ประการ และความรวมมอกบเครอขายตาง ๆ
วารสารวชาการรบใชสงคม มทร.ลานนาปท 3 ฉบบท 2 กรกฏาคม - ธนวาคม 2562 77
RMUTL Journal Socially of Engaged ScholarshipVol. 3 No. 2 July - December 201978
ภาพท 4 แผนภาพการท างานของเครอขายหนวยงานทรวมโครงการและการบรณาการศาสตรตาง ๆ
ของการท างานทเกดขนในโครงการ
(ก) (ข) ภาพท 5 กจกรรมการถายทอดองคความรเรองการขยายพนธผกเชยงดา
(ก) (ข)
ภาพท 6 การจดท าเวทรวบรวมองคความรเรอง การปลกผกเชยงดา การปลกผกปลอดสารพษ และ การปลกผกไรดน
ภาพท 4 แผนภาพการท างานของเครอขายหนวยงานทรวมโครงการและการบรณาการศาสตรตาง ๆ
ของการท างานทเกดขนในโครงการ
(ก) (ข) ภาพท 5 กจกรรมการถายทอดองคความรเรองการขยายพนธผกเชยงดา
(ก) (ข)
ภาพท 6 การจดท าเวทรวบรวมองคความรเรอง การปลกผกเชยงดา การปลกผกปลอดสารพษ และ การปลกผกไรดน
(ก) (ข) ภาพท 7 การถายทอดองคความรเรองการปลกผกปลอดสารพษ
(ข) (ข)
ภาพท 8 การถายทอดองคความรเรองการปลกผกไรดน
(ก) (ข) (ค) ภาพท 9 ผลตภณฑของชมชนทไดจากผลการศกษา
วารสารวชาการรบใชสงคม มทร.ลานนาปท 3 ฉบบท 2 กรกฏาคม - ธนวาคม 2562 79
RMUTL Journal Socially of Engaged ScholarshipVol. 3 No. 2 July - December 201980
ผลการด าเนนงาน ผลการด าเนนการพฒนากระบวนการผลตผกของหมบานใหมนาแขมภายใตโครงการยกระดบคณภาพชวตของชมชนแบบมสวนรวม มผลท าใหเกดประโยชนตอชมชนในมตดานตาง ๆ โดยสามารถจ าแนกรายละเอยดไดดงน 1. ดานอาชพ
ชมชนบานใหมนาแขมเปนชมชนทเขมแขง ชาวบานมผลผลตทมคณภาพดมากขนทงในดานปรมาณและคณภาพ มทงระบบการจดการผลตทถกตองไดมาตรฐานสามารถจดการบรหารการผลตผกปลอดสารพษในรปแบบตางๆ รวมถงการแปรรปผลตภณฑ และการจดจ าหนายไดเอง หลงจากผานโครงการ 3 ป ไดรบการรบรองมาตรฐานตางๆทง GAP, Q และ อย. ดงน
1) ไดรบรองมาตรฐานการผลต GAP ในรปแบบของ กลมผปลกผกปลอดสารเคมบานใหมนาแขม ชนดพช พชตระกลกะหล า (กะหล าปล)
2) ไดรบรองมาตรฐาน GAP GAP ในรปแบบของ กลมกระบวนการปลกพชไรดน (คะนา ผกบงจน ผกสลด)
3) ไดรบรองมาตรฐาน GAP รายเดยวจ านวน 2 ราย ประเภทผกบง กยชาย ผกปลง และคะนา
4) ไดรบรองมาตรฐาน GAP รายเดยวจ านวน 2 ราย ชนดกระบวนการปลกพชไรดน ประเภทผกสลด ผกบง ผกคะนา และคนฉาย
ผลตภณฑอาหารของชมชน - ชาวบานไดเรยนรกระบวนการขอรบรองสถานท
ผลต ผลลพธ (Outcome) ทเกดขนจากการท าโครงการคอ ผล ตภณ ฑ อ าหารของชมชน ท เก ย ว ขอ งก บกระบวนการผลตผกปลอดสารพษ ไดรบการรบรองจากก ระ ท รว งส าธารณ ส ข ได แก ค ก ก ผ ก เช ย งด า เลขทะเบยน อย. 52-2-02960-6-0004 2. ดานรายได
การทมผลผลตตาง ๆทมคณภาพไดมาตรฐานและมการรบรองมาตรฐานจากทางราชการท าใหสนคามชองทางจดจ าหนายมากขน ท าใหรายไดมากขน ชมชนมรายไดเพมขน ตงแตรอยละ 5 - 36 เพมขนหลงจากไดท าโครงการ
3. ดานสาธารณสข การผลตผกปลอดสารพษ ท าใหชาวบานไมได
รบอนตรายจากสารเคมตาง ๆท าใหสขภาพดขน อกทงผบรโภคทไดรบสนคาไปจากกลมชาวบานนกไดสนคาทปลอดภย ไดรบรองมาตรฐาน 4. ดานการมสวนรวม
การท างานของโครงการยกระดบฯน มสวนรวมจากหลายหนวยงาน คอ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ส านกงานสาธารณสข จงหวดล าปาง การไฟฟาฝายผลตจงหวดล าปาง ส า นกงานเกษตรจงหวดล าปาง กรมวชาการเกษตร เทศบาลต าบลแมเมาะ และกลมเครอขายชาวบานในภาคสมาชกโครงการตาง ๆ ของสถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร 5. ดานสงแวดลอม
เปนการลดการใชสารเคมทอนตรายกบผผลตและผบรโภค
การน าไปใชประโยชน
จากการด าเนนงานโครงการตอเนองเปนระยะเวลา 3 ป ท าไหไดซง ผลลพธ ของการด าเนนการแกชมชนดงน
1) ไดชมชนตนแบบทมความเขมแขงในการผลตผกมาตรฐานปลอดสารพษแบบครบวงจร
2) ไดมาตรฐานการผลตแบบ GAP Q และ อย. 3) ชมชนเกดการสรางงานสรางรายได แกคนใน
ชมชนทเพมขนและยงยน 4) เกดการบรณาการงานบรการวชาการกบการ
เรยนการสอน และการวจยของมหาวทยาลย 5) สรางภาค เครอ ขายการด า เนนงานรวมกบ
หนวยงานตาง ๆ ทงภายในและภายนอกมหาวทยาลย 6) การปลกผกปลอดสารพษ ไดรบรองมาตรฐาน
การปฏบตการทดทางการเกษตรสาหรบพชอาหาร 7) ผลตภณฑ คกก ไดรบรองสถานทผลต และ
มาตรฐาน อย. อภปรายผล จากการด าเนนการพฒนากระบวนการผลตผกของหมบานใหมนาแขม ภายใตแผนการด าเนนงาน 7 ขนตอน ไดแกบนแนวทางการพฒนางานบนหลกวชาการทสรางความตอเนองในระยะ 3 ป กอเกดการพฒนาชมชนบนการมสวนรวม ท าใหไดซงชมชนทม
ผลการด าเนนงาน ผลการด าเนนการพฒนากระบวนการผลตผกของหมบานใหมนาแขมภายใตโครงการยกระดบคณภาพชวตของชมชนแบบมสวนรวม มผลท าใหเกดประโยชนตอชมชนในมตดานตาง ๆ โดยสามารถจ าแนกรายละเอยดไดดงน 1. ดานอาชพ
ชมชนบานใหมนาแขมเปนชมชนทเขมแขง ชาวบานมผลผลตทมคณภาพดมากขนทงในดานปรมาณและคณภาพ มทงระบบการจดการผลตทถกตองไดมาตรฐานสามารถจดการบรหารการผลตผกปลอดสารพษในรปแบบตางๆ รวมถงการแปรรปผลตภณฑ และการจดจ าหนายไดเอง หลงจากผานโครงการ 3 ป ไดรบการรบรองมาตรฐานตางๆทง GAP, Q และ อย. ดงน
1) ไดรบรองมาตรฐานการผลต GAP ในรปแบบของ กลมผปลกผกปลอดสารเคมบานใหมนาแขม ชนดพช พชตระกลกะหล า (กะหล าปล)
2) ไดรบรองมาตรฐาน GAP GAP ในรปแบบของ กลมกระบวนการปลกพชไรดน (คะนา ผกบงจน ผกสลด)
3) ไดรบรองมาตรฐาน GAP รายเดยวจ านวน 2 ราย ประเภทผกบง กยชาย ผกปลง และคะนา
4) ไดรบรองมาตรฐาน GAP รายเดยวจ านวน 2 ราย ชนดกระบวนการปลกพชไรดน ประเภทผกสลด ผกบง ผกคะนา และคนฉาย
ผลตภณฑอาหารของชมชน - ชาวบานไดเรยนรกระบวนการขอรบรองสถานท
ผลต ผลลพธ (Outcome) ทเกดขนจากการท าโครงการคอ ผล ตภณ ฑ อ าหารของชมชน ท เก ย ว ขอ งก บกระบวนการผลตผกปลอดสารพษ ไดรบการรบรองจากก ระ ท รว งส าธารณ ส ข ได แก ค ก ก ผ ก เช ย งด า เลขทะเบยน อย. 52-2-02960-6-0004 2. ดานรายได
การทมผลผลตตาง ๆทมคณภาพไดมาตรฐานและมการรบรองมาตรฐานจากทางราชการท าใหสนคามชองทางจดจ าหนายมากขน ท าใหรายไดมากขน ชมชนมรายไดเพมขน ตงแตรอยละ 5 - 36 เพมขนหลงจากไดท าโครงการ
3. ดานสาธารณสข การผลตผกปลอดสารพษ ท าใหชาวบานไมได
รบอนตรายจากสารเคมตาง ๆท าใหสขภาพดขน อกทงผบรโภคทไดรบสนคาไปจากกลมชาวบานนกไดสนคาทปลอดภย ไดรบรองมาตรฐาน 4. ดานการมสวนรวม
การท างานของโครงการยกระดบฯน มสวนรวมจากหลายหนวยงาน คอ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ส านกงานสาธารณสข จงหวดล าปาง การไฟฟาฝายผลตจงหวดล าปาง ส า นกงานเกษตรจงหวดล าปาง กรมวชาการเกษตร เทศบาลต าบลแมเมาะ และกลมเครอขายชาวบานในภาคสมาชกโครงการตาง ๆ ของสถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร 5. ดานสงแวดลอม
เปนการลดการใชสารเคมทอนตรายกบผผลตและผบรโภค
การน าไปใชประโยชน
จากการด าเนนงานโครงการตอเนองเปนระยะเวลา 3 ป ท าไหไดซง ผลลพธ ของการด าเนนการแกชมชนดงน
1) ไดชมชนตนแบบทมความเขมแขงในการผลตผกมาตรฐานปลอดสารพษแบบครบวงจร
2) ไดมาตรฐานการผลตแบบ GAP Q และ อย. 3) ชมชนเกดการสรางงานสรางรายได แกคนใน
ชมชนทเพมขนและยงยน 4) เกดการบรณาการงานบรการวชาการกบการ
เรยนการสอน และการวจยของมหาวทยาลย 5) สรางภาค เครอ ขายการด า เนนงาน รวมกบ
หนวยงานตาง ๆ ทงภายในและภายนอกมหาวทยาลย 6) การปลกผกปลอดสารพษ ไดรบรองมาตรฐาน
การปฏบตการทดทางการเกษตรสาหรบพชอาหาร 7) ผลตภณฑ คกก ไดรบรองสถานทผลต และ
มาตรฐาน อย. อภปรายผล จากการด าเนนการพฒนากระบวนการผลตผกของหมบานใหมนาแขม ภายใตแผนการด าเนนงาน 7 ขนตอน ไดแกบนแนวทางการพฒนางานบนหลกวชาการทสรางความตอเนองในระยะ 3 ป กอเกดการพฒนาชมชนบนการมสวนรวม ท าใหไดซงชมชนทม
ความเขมแขง เปนชมชนทสามารถด าเนนการจดการและบรหารการผลตผกปลอดสารพษในรปแบบตางๆ ทไดมาตรฐานขน เชน ไดรบการรบการรบรองมาตรฐาน GAP Q และ อย. รวมถงการแปรรปผลตภณฑ ทมคณภาพและการจดจ าหนายไดดวยตวชมชนเอง กอเกดการสรางองคความรและสรางงาน สรางรายไดมากถงรอยละ 5 - 36 ใหแกคนในชมชนกอเกดความมนคง ยงยน และความมคณภาพชวตทดขนในมตตางๆ รวมถงสามารถเปนหมบานตนแบบทมความเขมแขงในการผลตผกมาตรฐานปลอดสารพษแบบครบวงจร ทสามารถสงตอความรและแนวปฏบตใหกลมชมชนผสนใจอนๆ ใหสามารถน าไปศกษาตอยอดและเพอการพฒนาตอไปไดอยางมประสทธภาพ
แนวทางการขยายผลการด าเนนงานใหเกดความส าเรจ 1) ความเขมแขงของผน า ชมชน ทนตอเหตการณ ตดสนใจรวดเรว สามารถเชอมโยงและรวมมอกบหนวยงานอนๆได เปนทยอมรบและเปนทรจก 2) ความเขมแขงของชมชน สมาชกในชมชนรวมแรงรวมใจกน พรอมทกาวไปกบผน าและทมนกวชาการของมหาวทยาลยฯเพอเดนใหถงเปาหมายทวางไว 3) มภาคเครอขายความรวมมอทดและเขมแขง สามารถทจะเขามาชวยใหแผนการด าเนนงานทวางไวสามารถบรรลวตถประสงคได 4) ไดรบการสนบสนนงบประมาณจากแหลงทนอนๆนอกเหนอจากงบประมาณของโครงการยกระดบฯ กตตกรรมประกาศ
งานวจยนไดรบการสนบสนนงบประมาณจากมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ภายใต “โครงการยกระดบคณภาพชวตของหมบาน ชมชน แบบมสวนรวมกรณหมบานใหมนาแขม หม 7 ต าบล แมเมาะ อ าเภอแมเมาะ จงหวดล าปาง” เปนเวลา 3 ป ระหวางป พ.ศ. 2558-2560 เอกสารอางอง ชชวาล ทตศรช. (2550). “การวจยเชงปฏบตการ
แ บ บ ม ส ว น ร ว ม (Participatory Action Research-PAR) : มตใหมของรปแบบวธวจยเพ อ ก ารพ ฒ น าช ม ช น ร ะด บ ท อ ง ถ น ” [http://www.polpacon7.ru.ac.th].
ชชร นฤทม. 2551. การพฒนาการเกษตรแบบมสวนรวม. มหาวทยาลยเกษตรศาสตรก าแพงแสน, นครปฐม.
ชต ศรตนทพย. สนต ชางเจรจา ยทธนา เขาสเมรพทกษ พทธวรชย และ สญชย พนธโชต. 2552. เอกสารประกอบการฝกอบรมโครงการตนกลาอาชพหลกสตรการผลตพชผกทปลอดภยแบบไรดนเพอการคารน 3 ระหวางวนท 8 มถนายน - 4 กรกฎาคม 2552 สถาบนวจยและฝกอบรมการเกษตรล าปาง. มหาวทยาลยเทคโนโลย ราชมงคลลานนา. ล าปาง.
ชต ศรตนทพย . 2554. การปลกพชโดยไม ใชดน (Soilless culture). ในเอกสารประกอบการฝกอบรมเชงปฏบตการ เทคโนโลยการเกษตรเพ อประยกตใชดานการเรยนการสอนในโรงเรยน . ระหวางวนท 28-29 กรกฎาคม 2554. คณะเกษตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏล าปาง. ล าปาง.
ชต ศรตนทพย. 2556. เอกสารประกอบค าสอนวชาการปลกพชโดยไมใชดน . สถาบนวจยเทคโนโลยเกษตร. มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา. ล าปาง. 247 หนา.
ชต ศรตนทพย สนต ชางเจรจา ยทธนา เขาสเมร และ ธนานนท บญเขตร. 2557. การพฒนาสตรสารละลายธาตอาหารตอการเจรญเตบโตและตนทนของผกขนฉาย. วารสารวทยาศาสตรเกษตร 45 (3 (พเศษ)): 223-228.
ชต ศรตนทพย สนต ชางเจรจา ยทธนา เขาสเมร และสญชย พนธโชต. 2558. ผลของวสดปลกตอการเจรญเตบโตของพรกหนม. การประชมวชาการพชสวนแหงชาต ครงท 14 ระหวาง 18-20 พฤศจกายน 2558 ณ สวนนงนช พทยา จงหวดชลบร จดประชมโดย ภาควชาเทคโนโลยการผลตพช คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเท ค โน โล ย พ ระ จ อ ม เก ล า เจ า ค ณ ท ห า รลาดกระบง รวมกบกรมสงเสรมการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ.
ชต ศรตนทพย สนต ชางเจรจา ยทธนา เขาสเมร ปรญญาวด ศรตนทพยและ วชดา วกาหะ . 2559. ผลของกรดฮวมคตอการเจรญเตบโตและผลผลตของผกสลดในระบบไฮโดรโปนกส . ใน
วารสารวชาการรบใชสงคม มทร.ลานนาปท 3 ฉบบท 2 กรกฏาคม - ธนวาคม 2562 81
RMUTL Journal Socially of Engaged ScholarshipVol. 3 No. 2 July - December 201982
การประชมวชาการ The 8th Rajamangala University of Technology National Conference (RMUTNC). ระหวางวนท 24 - 26 สงหาคม 2559. ณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลกรงเทพ. กรงเทพฯ.
ธรวลย ชาญฤทธเสน และปทมา ไทยอ . 2552. ผลของชนดผกเชยงดา (Gymnema inodorum Decne.) และอณหภมการอบแหงตอคณภาพและฤทธการตานอนมลอสระ. การประชม
วชาการป ระจ าป อ ทยาน วทยาศาสต รภาคเหนอครงท 1. 138 หนา
วจารณ พานช. 2548. องคการแหงการเรยนรและการจดการความร. จาก http://nokkrob.org/.
สภาวด โพธยะราช. (2551). “การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม: การจดประชมระดมความคดเหน (Focus group)”. [http://blog.spu. ac.th].
