การศึกษาวิเคราะห์แห่งชาติ ตั้งแต่ฉบับที่ 3 (พ.ศ. 2515- 2519) เรื่อยมาจนถึงฉบับที่

การศกษาวเคราะห ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศ

จากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583

บรรณาธการ ปทมา วาพฒนวงศ ปราโมทย ประสาทกล

สรยพร พนพง

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล

เสนอส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

กมภาพนธ 2556

ขอมลทางบรรณานกรม

การศกษาวเคราะหผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

พ.ศ. 2553-2583 / ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต; ปทมา วาพฒนวงศ, ปราโมทย

ประสาทกล, สรยพร พนพง, บรรณาธการ. -- พมพครงท 1. -- กรงเทพมหานคร: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนา

การเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2556.

SBN 978 - 616 - 279 - 204 - 5

1. การคาดประมาณประชากร. 2. พยากรณประชากร – ไทย. 3. นโยบายประชากร – ไทย. 4. ไทย –

ประชากร. 5. การเปลยนแปลงประชากร – ไทย. I. ปทมา วาพฒนวงศ. II. ปราโมทย ประสาทกล.

III. สรยพร พนพง. IV. ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. V. มหาวทยาลย

มหดล. สถาบนวจยประชากรและสงคม.

HB849.53 ก522 2553/2583

การศกษาวเคราะหผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศ จากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2583 โดย สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดลเสนอ ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

พมพครงท 1 กมภาพนธ 2556

จ�านวน 200 เลม

จดพมพเผยแพร ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 962 ถนนกรงเกษม แขวงวดโสมนส เขตปอมปราบศตรพาย กรงเทพมหานคร 10100 โทรศพท: 0-2280-4085 โทรสาร: 0-2281-3938

สงวนลขสทธตามพระราชบญญตลขสทธ พ.ศ. 2537

ปกและรปเลม สกญญา พรหมทรพย www.facebook.com/KhunnaiPui.Phomsap

พมพท โรงพมพเดอนตลา 39/205-206 ซอยวภาวดรงสต 84 ถนนวภาวดรงสต แขวงสนามบน เขตดอนเมอง กรงเทพมหานคร 10210 โทรศพท: 0-2996-7392-4 โทรสาร: 0-2996-7395

ค�าน�า

ในรอบ 50 ปทผานมาน ประชากรของประเทศไทยไดเปลยนแปลงไปอยางมาก จ�านวนประชากรทอย

ในประเทศไทยไดเพมขนมากกวาเทาตวจากประมาณ 26 ลานคนทแจงนบไดใน พ.ศ. 2503 เพมเปน 66 ลานคน

ตามทส�ามะโนประชากรและเคหะแจงนบไดใน พ.ศ. 2553 ประชากรไทยสงวยขนอยางมาก จากทเคยมอาย

มธยฐานต�ากวา 20 ป เมอ 50 ปกอนกลายเปนประชากรสงวยทครงหนงของประชากร มอายสงกวา 35 ป

ในปจจบน ประชากรซงเคยอาศยในเขตชนบทเปนสวนใหญ คอมากกวารอยละ 80 อยนอกเขตเทศบาล

กลายเปนวาเกอบครงหนงของประชากรทงหมดเปนประชากรเมอง หรออาศยอยในเขตเทศบาลในปจจบน

นโยบายประชากรของประเทศไทยก�าลงปรบเปลยนใหเปนไปตามแนวโนมของการเปลยนแปลงประชากร

คณะรฐมนตรสมยจอมพลถนอม กตตขจร เปนนายกรฐมนตร ไดประกาศนโยบายประชากร เมอวนท 17 มนาคม

พ.ศ. 2513 โดยตงเปาหมายทจะลดอตราเพมประชากรซงขณะนนสงมากและถกมองวาเปนอปสรรคตอ

การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ นโยบายประชากรครงนนมงทจะลดปรมาณการเกด โดยใชโครงการ

วางแผนครอบครวแหงชาตเปนมาตรการสงเสรมใหคสมรสใชวธการคมก�าเนด แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ตงแตฉบบท 3 (พ.ศ. 2515 - 2519) เรอยมาจนถงฉบบท 6 (พ.ศ. 2530 - 2534) ไดก�าหนดเปาหมาย

ในการลดอตราเพมประชากรไวอยางชดเจน

โครงการวางแผนครอบครวแหงชาตของประเทศไทยประสบความส�าเรจอยางดมาก ภาวะเจรญพนธของ

ประชากรไทยไดลดต�าลงอยางรวดเรว อตราเจรญพนธรวมหรอจ�านวนบตรเฉลยตอสตรคนหนงตลอดวย

เจรญพนธ ซงเคยสงมากกวา 5 คน เมอกอนมโครงการวางแผนครอบครวแหงชาตไดลดลงเหลอเพยง 1.6 คน

ในปจจบน ภาวะเจรญพนธทลดลงไดท�าใหอตราเพมประชากรลดลงตามไปดวย อตราเพมประชากรทเคยสงมาก

เกนกวารอยละ 3 ตอปเมอ 50 ปกอน ไดลดลงเหลอเพยงรอยละ 0.5 ในปจจบน และทส�าคญคอประชากร

ไทยก�าลงมอายมากขน อนเปนผลมาจากภาวะเจรญพนธทลดต�าลงและอายคาดเฉลยของประชากรทยนยาวขน

ขณะนนบวาประเทศไทยไดกลายเปนสงคมสงวยแลว

คณะอนกรรมการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 ของส�านกงานคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดท�าการคาดประมาณประชากรในอก 30 ปขางหนา โดยใชประชากร

ทแจงนบไดในส�ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2553 เปนฐาน ผลของการคาดประมาณฯ ครงนไดแสดงวา

นบแตนเปนตนไป หากไมนบรวมผไมใชสญชาตไทยทไมมชออยในระบบทะเบยนบานแลว ประชากรของ

ประเทศไทยจะอยในสภาพคอนขางคงตว คอมจ�านวนอยทประมาณ 64 - 66 ลานคน ตลอดชวงเวลา 30 ป

ขางหนา อตราเพมประชากรไทยก�าลงเขาใกลอตราเพมทเปนศนย แตในขณะเดยวกนน โครงสรางอาย

ของประชากรจะเปลยนไปอยางมาก กลาวคอ ประชากรไทยจะมอายสงขนอยางรวดเรว สดสวนประชากรอาย

65 ปขนไปจะสงขนถงรอยละ 20 ในอกไมถง 30 ปขางหนา นอกจากนนประชากรไทยจะอาศยอยในเขตเมอง

มากขน อกเพยง 20 ปขางหนา คาดวาประชากรทอาศยอยในเขตเทศบาลจะมมากเกนกวาครงหนงของประชากร

ทงหมด เมอดแนวโนมของการเปลยนแปลงประชากรในอนาคตจากการคาดประมาณแลว เปนทแนชดวา นโยบาย

ประชากรของประเทศไทยจ�าเปนตองปรบทศทาง จากทเคยมงลดปรมาณการเกด โดยการสงเสรมการวางแผน

ครอบครว จะเปลยนมาเปนการใชโครงการวางแผนครอบครวเพอสงเสรมคณภาพของการเกด การเพมจ�านวน

ครและโรงเรยนในอดตเพอตามใหทนการเพมขนอยางตอเนองของประชากรวยเรยนในอดต จะตองปรบใหเปน

การเนนทคณภาพการศกษาใหสอดคลองกบการทจ�านวนประชากรวยเรยนไดลดลงหรอคงตวแลว จ�านวน

ประชากรวยแรงงานทอาจลดลงบางในอนาคต จะท�าใหประเทศไทยตองเปลยนยทธวธการใชแรงงานอยาง

เขมขน มาเปนการปรบปรงคณภาพของแรงงานดวยการเพมผลตภาพของแรงงาน และการประยกตใชเทคโนโลย

ในการผลต รวมทงการน�าเขาแรงงานบางประเภทจากตางประเทศ

การสงวยอยางรวดเรวของประชากรไทย ไดกระตนใหเกดนโยบายทมงพฒนาคณภาพชวตของประชากร

สงอาย นโยบายเกยวกบสวสดการทยงยนเพอผสงอายจะตองมงเนนการใหหลกประกนความมนคงในชวตของ

ผสงอาย ทงในดานรายไดทเพยงพอตอการยงชพ บรการสาธารณสขเพอสขภาพอนามยทด และการจดสรร

ทอยอาศยทปลอดภยเหมาะสมส�าหรบผสงอาย การคาดประมาณวาจะมประชากรเมองเพมมากขน ชทศทาง

วาประเทศตองมแนวทางและแผนในการพฒนาเมอง จะตองมการวางแผนพฒนาเมองทน�าไปสการปฏบตอยาง

จรงจง แผนพฒนาเมองจะตองเนนเรองคณภาพชวตของคนเมอง ศลปะวฒนธรรม รวมทงการรกษาคณภาพ

ของสงแวดลอมในเมอง

การศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงประชากรทน�าเสนอในรายงานฉบบน ไดจ�ากดการพจารณาอย

เฉพาะผลกระทบในดานแรงงาน การสาธารณสข การศกษา สงแวดลอม และสวสดการในสงคมสงวยเทานน

แททจรงแลวยงมเรองผลกระทบของการเปลยนแปลงประชากรตอการพฒนาดานตางๆ มาเปนประเดนให

พจารณาอกมากมาย ไมวาจะเปนเรองผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศ ธรกจการคา ศลปะ วฒนธรรม หรอ

ผลกระทบตอคณภาพชวตของประชากรเอง เราควรตองตระหนกวาสงคมไทยปจจบนนก�าลงยนหยดอยทามกลาง

กระแสโลกาภวตน และสถานการณทประชากรสามารถเคลอนยายขามพรมแดนระหวางประเทศไดงายขน

โดยเฉพาะเมอถงเวลาในการเปดประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (Asean Economic Community: AEC) ใน

พ.ศ. 2558 น ผลกระทบของการเปลยนแปลงประชากรยอมเกดขนไดในรปแบบทหลากหลาย อาจมรปแบบ

ของผลกระทบทเกนคาด อยางไรกตามผลกระทบของการเปลยนแปลงประชากรในอนาคต ทงทน�าเสนอไว

ในรายงานฉบบนและทนอกเหนอไปจากน เปนเรองทตองมการศกษาตดตามอยางใกลชดตอไป เพอจะไดม

การปรบแผนและนโยบายประชากรของประเทศ ใหเหมาะสมตอไป

กมภาพนธ 2556

สารบญ

ค�าน�า

บทสรปผบรหาร

บทท 1 ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานแรงงาน: ศกษาจาก ผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 1

1.1 แนวโนมก�าลงแรงงานจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย 1

1.2 แนวทางการเตรยมพรอมอนเนองจากการลดลงของประชากรในวยแรงงาน 3

1.3 การเตรยมตวก�าลงแรงงานเขาสสงคมผสงอายทมคณภาพ 8

บทท 2 ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานการศกษา: ศกษาจาก ผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 17

2.1 สถานการณและแนวโนมการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรวยเรยนของไทย 17

2.2 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรตอระบบการศกษาไทย 19

2.3 ขอเสนอแนวทางการพฒนาประชากรวยเรยนในอนาคต 25

บทท 3 ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานสขภาพอนามย: ศกษาจาก ผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 35

3.1 สถานการณดานสขภาพของประเทศไทยในระยะเปลยนผาน 35

3.2 สถานการณและปญหาทเกดจากการเปลยนแปลงประชากร 45

3.3 กฎหมาย นโยบาย ยทธศาสตร และการขบเคลอนงานดานสขภาพ

เพอรองรบการเปลยนแปลงประชากร 54

3.4 ขอเสนอเชงนโยบายและการก�าหนดมาตรการดานสขภาพ

เพอรองรบการเปลยนแปลงประชากร 59

3.5 บทสรป 64

บทท 4 ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานสงแวดลอม: ศกษาจาก

ผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2573 69

4.1 บทน�า 69

4.2 การเปลยนแปลงประชากร พ.ศ. 2553 - 2573 71

4.3 แนวทางการเตรยมความพรอมเนองมาจากการเพมขนของประชากรในเมอง 75

4.4 สรป 82

บทท 5 ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานสวสดการผสงอาย: ศกษาจาก ผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 87

5.1 แนวโนมประชากรสงอายจากการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย 87

5.2 ผลกระทบจากการเปลยนโครงสรางทางอายของประชากรและแนวทาง

การเตรยมความพรอมเพอรองรบสงคมสงวย 92

สารบญตาราง

ตาราง 1.1 อตราสวนพงพงรวม อตราสวนพงพงวยเดก และอตราสวนพงพงวยชรา พ.ศ. 2553 - 2583 10

ตาราง 2.1 จ�านวนและสดสวนประชากรวยเรยนจ�าแนกตามระดบการศกษา พ.ศ. 2523 - 2583 18

ตาราง 2.2 ประมาณการจ�านวนนกเรยน จ�าแนกตามระดบการศกษา พ.ศ. 2553 - 2583 19

ตาราง 2.3 จ�านวนก�าลงแรงงานจ�าแนกตามระดบการศกษา พ.ศ. 2549 - 2554 21

ตาราง 2.4 จ�านวนแรงงานทมงานท�า จ�าแนกตามระดบการศกษา พ.ศ. 2555 - 2565 22

ตาราง 2.5 ผลสมฤทธทางการเรยนระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษา ปการศกษา 2550 - 2554 23

ตาราง 2.6 ประมาณการจ�านวนนกเรยน จ�าแนกตามระดบการศกษา พ.ศ. 2553 - 2583 28

ตาราง 3.1 รายจายสขภาพรวม (total health expenditure: THE) และขอมลตวชวดทส�าคญดานรายจายสขภาพระหวาง พ.ศ. 2537 - 2553 (ราคาปปจจบน) 43

ตาราง 3.2 Top 10 causes of deaths in people aged > 60 years by disease and sex 48

ตาราง 3.3 ประมาณการรายจายดานสขภาพภายใตขอสมมต 3 แบบ 53

ตาราง 4.1 อตราการเพมประชากร (รอยละ) ของกรงเทพมหานครและจงหวดปรมณฑล 73

ตาราง 4.2 ปรมาณขยะมลฝอย/วน ทไดรบการเกบขนในป 2548 - 2551 และอตราการเปลยนแปลงจ�าแนกตามเขตทอยอาศย 80

ตาราง 4.3 รอยละของประชากรอาย 6 ปทใชคอมพวเตอร และโทรศพทมอถอ จ�าแนกตามเขตทอยอาศย พ.ศ. 2551 - 2555 81

ตาราง 5.1 ขอสมมตตางๆ ของอตราเจรญพนธรวม (TFR) และอายคาดเฉลยเมอแรกเกด (e0)

ของการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 258 88

ตาราง 5.2 ลกษณะของประชากรอาย 60 ปขนไป พ.ศ. 2553 - 2583 91

ตาราง 5.3 ดชนสงวย และอตราสวนศกยภาพเกอหนน พ.ศ. 2553 - 2583 92

สารบญรป

รป 1.1 อตราเจรญพนธรวม และรอยละประชากรวยแรงงาน (อาย 15 - 59 ป) พ.ศ. 2553 - 2583 2

รป 1.2 รอยละประชากรวยแรงงานอาย 20 - 24 และ 25 - 39 ป พ.ศ. 2553 - 2583 3

รป 1.3 ดชนผลตภาพแรงงานตอคนของประเทศไทยในไตรมาสท 3 พ.ศ. 2544 - 2554 4

รป 1.4 คาแรงขนต�าของประเทศในอาเซยน 7

รป 1.5 รอยละของประชากรวยตางๆ พ.ศ. 2553 - 2583 9

รป 1.6 จ�านวนและรอยละของประชากรสงอาย (60 ปขนไป) ของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 9

รป 2.1 สดสวนงบประมาณดานการศกษาตอ GDP และตองบประมาณรวม 24

รป 3.1 Health infrastructure and human resource trends in Thailand, 1962 - 2007 42

รป 3.2 รอยละของผสงอายทมความจ�ากดในการท�ากจวตรพนฐาน 47

รป 3.3 The disease and injury burden in people aged over 60 years by broad disease grouping 49

รป 3.4 การใชบรการสขภาพของผสงอายเทยบกบประชากรกลมอน 50

รป 3.5 Probability of being hospitalized and costs once in hospital by year from death random - effects panel data model 51

รป 4.1 จ�านวนประชากรในและนอกเขตเทศบาล พ.ศ. 2553 - 2573 71

รป 4.2 ประชากรในเขตเทศบาล จ�าแนกตามรายจงหวด ส�ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2523 2533 2543 และ 2553 72

รป 4.3 ประชากรในเขตเทศบาลจ�าแนกตามภาค พ.ศ. 2553 - 2573 73

รป 4.4 ประชากรอาย 0 - 14 ป และ 15 - 64 ป จ�าแนกตามเขตทอยอาศย พ.ศ. 2553 - 2573 74

รป 4.5 ประชากรสงอาย (65 ปขนไป) จ�าแนกตามเขตทอยอาศย พ.ศ. 2553 - 2573 75

รป 4.6 แผนทสภาพการใชทดน กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2554 77

รป 5.1 สดสวนประชากรสงอาย (60 ปขนไป 65 ปขนไป และ 80 ปขนไป) และอตราเจรญพนธรวม พ.ศ. 2553 - 2583 88

รป 5.2 รอยละของประชากรสงอาย เปรยบเทยบระหวางผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทยโดยส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และองคการสหประชาชาต 89

รป 5.3 อตราเพมประชากร (รอยละ) รวมทกกลมอายและวยสงอาย พ.ศ. 2553 - 2583 .. 90

รป 5.4 อายคาดเฉลย (LE) อายคาดเฉลยทดแลตนเองได (ALE) และจ�านวนปทอยอยางพงพา (LE - ALE) ของประชากรอาย 80 ป จ�าแนกตามเพศ พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2550 และ พ.ศ. 2554 93

รป 5.5 จ�านวนบตรทมชวตอยโดยเฉลย จ�าแนกตามกลมอาย พ.ศ. 2554 95

บทสรปผบรหาร

การศกษาวเคราะหผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศ จากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

พ.ศ. 2553 - 2583

ขอมลประชากรเปนขอมลพนฐานทจ�าเปนในการวางแผนและนโยบายทเกยวของกบการพฒนาทกระดบ

ตงแตระดบประเทศ ภมภาค จงหวด ลงไปถงระดบลางสด คอทองถนและชมชน แหลงขอมลประชากร

ของประเทศไทยทเปนหลก ไดแก ขอมลการทะเบยนราษฎรของกระทรวงมหาดไทย ขอมลการส�ารวจส�ามะโน

ประชากรและการส�ารวจตางๆ ของส�านกงานสถตแหงชาต และขอมลการส�ารวจสมตวอยางทางวชาการอนๆ

เฉพาะเรองของหนวยงาน

ส�านกงานสถตแหงชาตไดท�าส�ามะโนประชากรและเคหะในป 2553 ซงนบเปนส�ามะโนประชากร

ครงท 11 ของประเทศไทย ผลของส�ามะโนประชากรและเคหะแตละครงจะเปนขอมลพนฐานทจะแสดงขนาด

โครงสรางอายและเพศ ลกษณะทางเศรษฐกจสงคม และการเคลอนยายทอยอาศยของประชากรในระดบประเทศ

ภมภาคและจงหวดไดอยางชดเจน ส�ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2553 กเชนกนไดใหขอมลประชากรของ

ประเทศไทยทเปนปจจบนทสด

คณประโยชนอกประการหนงของขอมลจากส�ามะโนประชากรคอ การใชเปนประชากรฐานเพอท�า

การฉายภาพหรอคาดประมาณประชากรตอไปในอนาคต ซงจะชวยแสดงใหเหนภาพของประชากรทจะเกดขน

ในเวลาขางหนา ผลของการคาดประมาณประชากรจงเปนขอมลทจ�าเปนในการวางแผนและนโยบาย ตลอดจน

โครงการพฒนาตางๆ นอกจากนน ขอมลจากการคาดประมาณดงกลาวยงจะชวยใหนกวางแผนนโยบาย และ

ผท�างานเกยวของกบการพฒนาประเทศไดเตรยมลทางทจะรบมอกบสถานการณและการเปลยนแปลงทาง

ประชากรทเกดขนในอนาคตอกดวย

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดตระหนกถงความส�าคญของขอมล

จากส�ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2553 และการน�าขอมลประชากรจากแหลงนไปใชประโยชนในการ

คาดประมาณประชากร จงไดแตงตง “คณะอนกรรมการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583”

ขน ตามค�าสงลงวนท 22 สงหาคม 2554 โดยใหนายโฆสต ปนเปยมรฐ เปนประธาน คณะอนกรรมการฯ

ชดนมหนาทหลกคอ การสนบสนนการท�างานในเชงวชาการในการจดท�าการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

พ.ศ. 2553 - 2583 ระดบประเทศ ภาค จงหวด และเขตเมอง (ในเขตเทศบาล) และเขตชนบท (นอกเขต

เทศบาล) รวมทงใหขอเสนอแนะผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศจากผลการคาดประมาณน

คณะอนกรรมการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 ไดแบงหนาทออกเปน

คณะท�างาน 5 คณะ

1. คณะท�างานเตรยมฐานขอมลประชากรจากส�ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2553

2. คณะท�างานศกษาสถานการณและแนวโนมภาวะเจรญพนธ

3. คณะท�างานศกษาสถานการณและแนวโนมภาวะการตาย

4. คณะท�างานศกษาสถานการณและแนวโนมการยายถนระหวางภาค และในและนอกเขตเทศบาล

5. คณะท�างานคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583

คณะท�างานฯ ชดท 1 - 4 ไดเตรยมขอมลทจ�าเปนปอนใหคณะท�างานฯ ชดท 5 ท�าการคาดประมาณ

ประชากรของประเทศไทยไปอก 30 ป คอ ตงแตป 2553 ซงเปนปฐาน ตอไปจนถงป 2583 คณะท�างาน

คาดประมาณฯ ไดสงผลของการคาดประมาณประชากรในแบบท 3 ซงใชขอสมมตชดทคาดวาจะเปนไปได

มากทสดใหผทรงคณวฒท�าการศกษาผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศและใหขอเสนอแนะเปนล�าดบ

ตอไป

โดยแบงการศกษาผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศ จากผลการคาดประมาณประชากร

ของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 ออกเปน 5 ดาน ดงน

1. ผลการศกษาวเคราะหผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานแรงงาน

2. ผลการศกษาวเคราะหผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานการศกษา

3. ผลการศกษาวเคราะหผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานสขภาพอนามย

4. ผลการศกษาวเคราะหผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานสงแวดลอม

5. ผลการศกษาวเคราะหผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานสวสดการผสงอาย

ผลการศกษาผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศของแนวโนมประชากรในอนาคต

จากขอมลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย เหนไดวาประชากรของประเทศไทยก�าลงอยใน

สภาพ “คงตว” คอจ�านวนประชากรทไมนบรวมแรงงานยายถนจากประเทศเพอนบานจะไมเพมไปจากทมอย

ในปจจบน ประมาณ 64 ลานคนมากนก อตราเพมประชากรของประเทศไทยไดลดต�าลงใกลเคยงกบศนยเขาไป

ทกท ในอนาคตอกประมาณ 15 ปขางหนา ประชากรไทยจะมจ�านวนสงสดท 66.4 ลานคน ในป 2569

และหลงจากนน อตราเพมประชากรจะตดลบ หรออตราเพมต�ากวาศนย อก 30 ปขางหนา คาดประมาณวา

จ�านวนประชากรของประเทศไทยจะกลบลดลงเหลอ 64 ลานคน พอๆ กบทมอยในปจจบน

ในขณะทขนาดของประชากรไทยก�าลงเขาส สภาพคงตว โครงสรางอายของประชากรจะเปลยนไป

อยางมาก ประชากรไทยจะสงวยขนอยางเรวมาก ในป 2553 ประเทศไทยมประชากรอาย 65 ปขนไปคดเปน

รอยละ 9 แตสดสวนของประชากรสงอายกลมนจะเพมขนเปนรอยละ 14 ในป 2564 และเพมเปนรอยละ 20

ในป 2574 ซงเมอนนจะเรยกประเทศไทยวาเปน “สงคมสงวยระดบสดยอด” ไดแลว

เรองการกระจายตวของประชากร คาดประมาณวาจะมประชากรทอาศยอยในเมอง หรอในเขตเทศบาล

เปนสดสวนทเพมขนอก ในป 2553 มประชากรในเขตเมองรอยละ 43 คาดวาในป 2563 ประชากรในเขตเมอง

จะเพมเปนรอยละ 52 และในป 2578 จะเพมเปนรอยละ 60

1. ผลกระทบดานแรงงาน

ในอนาคต จ�านวนแรงงานไทยจะลดลง จงจ�าเปนทจะตองหานโยบายเพอรบมอกบสถานการณเชนน

ประเทศไทยจะเนนอตสาหกรรมและกจกรรมทางเศรษฐกจทอาศย “ปรมาณ” ของแรงงานไมไดอกตอไป

หากแตตองใชนโยบายทจะเพมผลตภาพของแรงงาน เนนการพฒนาทกษะแรงงาน ทงแรงงานใหมและแรงงาน

ทอยในตลาดแรงงานอยแลว

ประเทศไทยอาจตองพจารณาเรองนโยบายการเพมจ�านวนแรงงาน โดยการน�าเขาแรงงานจากประเทศ

เพอนบาน แรงงานจากประเทศเพอนบานจะชวยแกปญหาการขาดแคลนแรงงานระดบลางได อยางไรกตาม

การเปดประชาคมเศรษฐกจอาเซยนใน พ.ศ. 2558 จะท�าใหเกดการเคลอนยายแรงงานระหวางประเทศสมาชก

อาเซยนทคลองตวยงขน ประเทศไทยจงจ�าเปนทจะตองหามาตรการและแนวทางในการบรหารแรงงานตางดาว

ทดและมประสทธภาพใหได

เนองจากประชากรของประเทศไทยจะสงวยขนอยางรวดเรว ในอนาคตจะมผสงอายเปนสดสวนทสงมาก

การมนโยบายทจะสงเสรมการท�างานของผสงอายจงเปนเรองจ�าเปน อาท การเพมอายเกษยณ การสราง

ชองทางใหผสงอายเขามามสวนรวมในตลาดแรงงาน การปรบเปลยนทศนคตเกยวกบการจางงานผสงอาย

การเพมพนความรและทกษะใหแรงงานสงอาย การปรบปรงกฎหมายและระเบยบตางๆ ใหเออตอการท�างาน

ของผสงอาย เปนตน

2. ผลกระทบดานการศกษา

ผลจากการคาดประมาณประชากรแสดงใหเหนวา ประชากรวยเรยนมแนวโนมลดลงทงสดสวนและจ�านวน

การลดลงของประชากรวยเรยนเชนน ควรถอเปนโอกาสในการพฒนาคณภาพของคน รฐบาลตองมนโยบายปฏรป

การศกษาอยางจรงจง เพอพฒนาประชากรทมคณภาพ คอมความพรอมทจะยนหยดอยไดในกระแสโลกาภวตน

และพรอมทจะแขงขนกบแรงงานจากประเทศอนไดเมอเปดประชาคมเศรษฐกจอาเซยนในป 2558

การศกษาไทยจะตองเปนเครองมอพฒนาคณภาพประชากรใหไดผลตามแผนประชากรในแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 ทมงสงเสรมคณภาพประชากรทกวย ส�าหรบประชากรในวยเดก นอกจาก

ความรแลว การศกษาจะตองมงพฒนาระดบสตปญญา และอารมณของเดกดวย

ประเทศไทยควรมนโยบายสงเสรมอตราเรยนตอในสายอาชวศกษา เพอผลตแรงงานทมคณภาพให

สอดคลองกบตลาดแรงงานทงในประเทศและในประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

3. ผลกระทบดานสขภาพอนามย

ผลของการคาดประมาณประชากรของประเทศไทยแสดงใหเหนวา การทมเดกเกดนอยลง จะท�าให

โครงสรางอายทางประชากรเปลยนแปลงไป จ�านวนและสดสวนของประชากรวยเดกจะลดลง นโยบายของรฐบาล

ตงแตนตอไป จะตองเนนทคณภาพของการเกด ตางจากในอดตทนโยบายประชากรของประเทศไทยเคยเนน

ทการลดอตราเกดใหต�าลง คณภาพของการเกดตองเรมจากตงแตกอนการปฎสนธและทารกยงอยในครรภของ

มารดา รฐตองมนโยบายลดอตราการตงครรภทไมตงใจ และลดความเสยงตอสขภาพตางๆ ของทงแมและลก

ผลของการคาดประมาณประชากรทแสดงใหเหนวาประชากรไทยจะสงวยยงขนเรอยๆ การสงวย

ของประชากรจะท�าใหรปแบบของการเจบปวยของประชากรเปลยนไป ความชกของโรคทเกยวเนองกบ

ความเสอมถอยของอวยวะจะเพมขน โรคของผสงอายสวนใหญเปนโรคเรอรงทตองการการดแลระยะยาว

ในอนาคตการใหบรการดแลรกษาสขภาพอนามยในสงคมสงวยจะเปลยนรปไปอยางมาก นอกจากนน คาใชจาย

ของรฐในการดแลสขภาพ จะตองเพมสงขนตามการสงวยของประชากรดวย

การเคลอนยายแรงงงานระหวางประเทศ เมอเปดประชาคมเศรษฐกจอาเซยนในป 2558 นาจะมผลกระทบตอ

การใหบรการสขภาพอนามยของประชากรดวย แรงงานตางดาวทเขามาในประเทศไทย แมจะมผลกระทบดาน

บวกตอการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศ แตกสรางภาระในการจดบรการดานสขภาพ รฐจงตองวางนโยบาย

และก�าหนดยทธศาสตรทจะรองรบผลกระทบดานสขภาพอนามยซงเกดจากการเคลอนยายแรงงานระหวาง

ประเทศใหสอดคลองกบสถานการณ

4. ผลกระทบดานสงแวดลอม

ในอก 20 ปขางหนา ประชากรไทยรอยละ 60 จะอาศยอยในเขตเทศบาล โดยทกภมภาคมจ�านวน

ประชากรอาศยในเขตเทศบาลเพมขน ยกเวน กรงเทพมหานคร ทจ�านวนประชากรจะเรมลดลงตงแตป

พ.ศ. 2570 อยางไรกดการเพมขนของประชากรในกรงเทพมหานครอยางรวดเรวในอดตเมอประมาณ 20 ป

ทผานมาน ไดแสดงใหเหนถงผลกระทบของการยายถนตอการเพมขนของระดบความหนาแนนประชากร

และการบรโภคพลงงานตอหวประชากรอยางชดเจน สงเหลานกอใหเกดปญหามลพษทางอากาศ น�าเสย และ

อนตรายจากขยะมลฝอย มลพษทางอากาศในกรงเทพฯ เพมขนอยางรวดเรวในชวงทศวรรษ 1990s และประมาณ

60 - 70% ของมลพษเกดจากการจราจรและยานพาหนะทเพมขน และทเหลอคอ การเผาผลาญทเกดจาก

การอปโภคบรโภคและอตสาหกรรม รวมทงราคาทดนทสงขนในใจกลางเมอง กอใหเกดการขยายเมองไปยงพนท

รอบนอกเขตเมอง เพมความจ�าเปนในการเดนทางของประชากร นอกจากน ยงผลกดนใหชาวชมชนแออด

ตองออกไปอาศยในทๆ ซงไกลจากแหลงงาน และผทอาศยอยเดมของพนทรอบเขตเมอง ตองเผชญกบ

ความหนาแนนของประชากรทเพมมากขน และทส�าคญคอ มผลกระทบตอภาคการเกษตร เกษตกรถกเพม

ความเสยงตอการประกอบอาชพ และสภาพเศรษฐกจ - สงคมทถกเปลยนแปลงไปอยางไมมแผน โดยสรปปญหา

และแนวทางแกไขทเกยวของกบการจดการสงแวดลอมทเกดขนกบกรงเทพมหานครน นาจะเปนบทเรยนเพอ

การวางแผนรบมอกบการเพมขนของประชากรทจะอาศยในเขตเมองของภมภาคตางๆ ไดอยางเหมาะสม

กบบรบทการพฒนา และประชากร

5. ผลกระทบดานสวสดการผสงอาย

ผลของการคาดประมาณประชากรไดแสดงใหเหนวา ในเวลาตงแตบดนเปนตนไป ประชากรของประเทศ

จะสงวยขนอยางรวดเรว ประชากรสงอาย 60 ปขนไป จะเพมจาก 8.4 ลานคน ในป 2553 เปน 20.5 ลานคน

ในป 2583 ในชวงเวลาเดยวกนนน ประชากรสงอายวยปลายอาย 80 ปขนไป จะเพมขนจาก 1 ลานคน

เปน 4 ลานคน ในอก 30 ปขางหนา การเพมจ�านวนประชากรสงอายอยางรวดเรวเชนนเปนประเดนทาทาย

อยางยงตอการพฒนาคณภาพชวตของประชากรสงอาย และการพฒนาอยางยงยนของประเทศ

ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 ไดเนนการเตรยมความพรอมของประชากรไทย

สสงคมสงวยทมสวสดการทางสงคมอยางยงยน การใหสวสดการทยงยนในสงคมสงวย ประเทศไทยจะตองพฒนา

ระบบการดแลระยะยาวส�าหรบผสงอายทจ�านวนเพมมากขน ตองสรางระบบการใหหลกประกนทางเศรษฐกจ

แกประชากรสงอาย ทไมใชเปนการใหเปลา หรอใหรฐแบกรบภาระแตฝายเดยวทงหมด รฐจะตองมนโยบาย

สงเสรมคนรนใหมใหเตรยมความพรอมเพอยามสงวย ทงการเตรยมตวสรางหลกประกนทางเศรษฐกจใหกบตนเอง

การเตรยมตวดานการรกษาสขภาพ และทอยอาศย รวมทงการสงเสรมการศกษาและการเรยนรตลอดชวต

ในการเตรยมพรอมส�าหรบสงคมสงวย รฐจะตองมนโยบายรณรงคใหสงคมตระหนกถงคณคาและศกดศร

ของผสงอาย ขจดวยาคตตอผสงอายของคนในสงคมรวมทงการมมาตรการการคมครองและพทกษสทธของ

ผสงอาย ปองกนการเอารดเอาเปรยบ หลอกลวงฉอฉลตอผสงอาย รฐจะตองมนโยบายสงเสรมใหชมชนและ

ทองถนเขามามสวนรวมในการดแลผสงอาย สงเสรมบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนในการพฒนา

คณภาพชวตของประชากรสงอาย

สรป

ขอมลประชากรมความส�าคญและจ�าเปนอยางยงในการวางนโยบายและแผนทเกยวของกบการพฒนา

คณภาพชวตของประชากรในประเทศ ประเทศไทยนบวาโชคดทมระบบขอมลประชากรทเชอถอได แหลงขอมล

ประชากรของประเทศ ไมวาจะเปนส�านกงานสถตแหงชาต กระทรวงสาธารณสข หรอกระทรวงมหาดไทย

ตางผลตขอมลทมคณภาพส�าหรบใชในการวางแผนและนโยบายการพฒนาประเทศไดอยางถกทศทาง

ขอมลประชากรทมอยในปจจบนยงมประโยชนในการท�าใหสามารถคาดประมาณหรอฉายภาพประชากร

ในอนาคตได ซงจะชวยใหนกวางแผน/นโยบายมองเหนเปาของการพฒนาไดชดเจนและถกตอง อยางไรกตาม

ความถกตองของการคาดประมาณประชากรในอนาคตจะขนอยกบปจจยส�าคญสองประการ ประการแรก

คอ ประชากรฐานทเปนจดเรมตนทจะท�าการคาดประมาณตวเลขประชากรในเวลาตอไป ประการทสอง คอ

การตงขอสมมตทเกยวของกบการเปลยนแปลงของประชากร อนไดแก การเกด การตาย และการยายถน

ขอสมมตเหลานจะไดจากขอมลแนวโนมในอดตและจากการศกษาวจยทเกยวของกบสวนประกอบของ

การเปลยนแปลงเหลานน โชคดทประเทศไทยมทงขอมลและการศกษาเรองประชากรทพรอมและสมบรณ

มากพอทจะใชท�าใหการคาดประมาณประชากรในอนาคตมคณภาพ

การคาดประมาณประชากรเพอการพฒนาของประเทศ พ.ศ. 2553 - 2583 โดยใชป 2553 เปนปฐานน

ใหผลทแสดงใหเหนชดเจนวา ประชากรไทยในชวงเวลา 30 ป ขางหนาน จะมขนาดคงตวคอ ไมเพมหรอ

ลดไปจากขนาดทเปนอยในปจจบนมากนก นบจากวนนเปนตนไป ประชากรของประเทศไทยจะสงวยขนเรอยๆ

และการสงวยของประชากรไทยจะเปนไปอยางรวดเรว ประชากรในประเทศไทยจะอยอาศยในเขตเมอง

เปนสดสวน และจ�านวนทมากขน

ตวแปรส�าคญทจะมผลกระทบตอการพฒนาประเทศในอนาคต อาจจะอยทการยายถนของแรงงานจาก

ประเทศเพอนบาน โดยเฉพาะเมอเปดประชาคมเศรษฐกจอาเซยน และการเปดเครอขายความรวมมอกบประเทศ

ตางๆ ทวโลก ความกาวหนาทางเทคโนโลยในการอตสาหกรรมและเกษตรกรรม การพฒนาระบบโลจสตกและ

ความกาวหนาทางเทคโนโลยในการตดตอสอสารและคมนาคม การวางแผน/นโยบายพฒนาประเทศจะตอง

น�าตวแปรตางๆ เหลานมาพจารณารวมกบขอมลพนฐานทางประชากร

อยางไรกตาม การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย ใน 30 ปขางหนาของโครงการน ไดแสดง

ภาพประชากรไทยในอนาคตทชดเจน เราไดภาพประชากรทเปนเปาของการพฒนาแลว ซงเปนหนาทและ

ความรบผดชอบของรฐทจะตองพฒนาคณภาพชวตของประชากรไทยทกเพศทกวยใหดทสด

การศกษาวเคราะหผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2583 1

1ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานแรงงาน:ศกษาจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

พ.ศ. 2553 - 2583

ยงยØทธ แ©ลŒมวงษและคณะ∗

1.1 แนวโนมกาลงแรงงานจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

จากขอมลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย ระหวางป 2553 - 2583 โดย “คณะท�างานเพอ

คาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583” พบวา แนวโนมประชากรไทยจะลดลง โดยสดสวน

ประชากรในวยแรงงานมแนวโนมลดลงอยางตอเนองจากรอยละ 67.0 ในป 2553 เปนรอยละ 55.1 ในป 2583

ขณะทอตราเพมของประชากรลดลงโดยเฉลยรอยละ 0.6 ตอป เหตผลทส�าคญทท�าใหสดสวนประชากรวยแรงงาน

ลดลงนนสวนหนงมาจากอตราเจรญพนธรวม (total fertility rate: TFR) ลดลงตลอดชวงทท�าการคาดประมาณ

โดยลดลงจาก 1.6 ในป 2553 เปน 1.3 ในป 2583 ดงรป 1.1

∗ คณะผเขยนประกอบดวย รศ.ดร.ยงยทธ แฉลมวงษ ผอ�านวยการวจยดานการพฒนาแรงงาน นางสาวขนษฐา Îงประยร และ นางสาวลลตา ละสอน นกวจย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

การศกษาวเคราะหผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553-25832

รป 1.1 อตราเจรญพนธรวม และรอยละประชากรวยแรงงาน (อาย 15 - 59 ป) พ.ศ. 2553 - 2583

1

1 ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานแรงงาน:

ศกษาจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2583

ยงยทธ แฉลมวงษและคณะ*

1.1 แนวโนมก าลงแรงงานจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

จากขอมลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย ระหวางป 2553-2583 โดย “คณะท างานเพอคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2583” พบวา แนวโนมประชากรไทยจะลดลง โดยสดสวนประชากรในวยแรงงานมแนวโนมลดลงอยางตอเนองจากรอยละ 67.0 ในป 2553 เปนรอยละ 55.1 ในป 2583 ขณะทอตราเพมของประชากรลดลงโดยเฉลยรอยละ 0.6 ตอป เหตผลทส าคญทท าใหสดสวนประชากรวยแรงงานลดลงนนสวนหนงมาจากอตราเจรญพนธรวม (total fertility rate: TFR) ลดลงตลอดชวงทท าการคาดประมาณ โดยลดลงจาก 1.6 ในป 2553 เปน 1.3 ในป 2583 ดงรป 1.1

หมายเหต: ค านวณจากผลการคาดประมาณประชากรแบบท 3 แหลงขอมล: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2556. การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2583.

รป 1.1 อตราเจรญพนธรวม และรอยละประชากรวยแรงงาน (อาย 15-59 ป) พ.ศ. 2553-2583

* คณะผ เขยนประกอบดวย รศ.ดร.ยงยทธ แฉลมวงษ ผอ านวยการวจยดานการพฒนาแรงงาน นางสาวขนษฐา ฮงประยร และ นางสาวลลตา ละสอน นกวจย สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

0

10

20

30

40

50

60

70

80

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

1.4

1.6

1.8

2553 2558 2563 2568 2573 2578 2583

รอยละประชากร

อตราเจรญ

พนธรว

ม

พ.ศ.

อตราเจรญพนธรวม

ประชากร 15-59 ป

หมายเหตØ: ค�านวณจากผลการคาดประมาณประชากรแบบท 3

แหลงขŒอมล: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2556. การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583.

เมอพจารณาชวงอายของประชากรวยแรงงานพบวา กลมอาย 20 - 24 ป ซงถอเปนกลมอายเรมตนใน

วยแรงงาน มการเปลยนแปลงไมมากนก กลาวคอ คดเปนรอยละ 6.9 ของประชากรทงหมด ในป 2553 และ

ลดลงเหลอรอยละ 5.3 ของประชากรทงหมด ในป 2583 โดยอตราเพมของประชากรกลมดงกลาวลดลง

โดยเฉลยรอยละ 0.9 ตอป ในขณะทวยแรงงานทมอายระหวาง 25 - 39 ป ซงถอวาเปนกลมแรงงานหลกท

สรางมลคาเพมใหแกเศรษฐกจของประเทศมากทสดนน มแนวโนมทจะมจ�านวนลดลงตามทศทางของประชากร

ทลดลงเชนกน กลาวคอ ลดลงจากรอยละ 23.6 ของประชากรทงหมดในป 2553 เปนรอยละ 18.3 ในป 2583

โดยอตราเพมของประชากรกลมดงกลาวลดลงโดยเฉลยรอยละ 0.9 ตอปดงรป 1.2

จากผลการวจยของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยรวมกบส�านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม

กระทรวงอตสาหกรรมเกยวกบการคาดประมาณความตองการแรงงาน พบวา ความตองการแรงงานในป 2557

จะมประมาณ 41.3 ลานคน ส�าหรบการคาดประมาณในระยะสน สวนในระยะยาวนน (พ.ศ. 2558 - 2568)

พบวา ในกรณทผลตภาพแรงงานยงคงเพมขนตามแนวโนมปกตเหมอนเชนทกวนน ความตองการแรงงานเพอ

มาสนบสนนใหภาคอตสาหกรรมเตบโตไดตามเปาหมายการขยายตวเศรษฐกจทประมาณไวจะมมากกวาอปทาน

แรงงานคอนขางมาก ซงอาจสงผลใหเกดภาวะการขาดแคลนแรงงานอยางรนแรงขนได โดยเฉพาะในภาค

อตสาหกรรมและบรการทยงใชแรงงานแบบเขมขน (labor intensive industry) แตกคงมแรงงานนยมท�า

ไมมาก ทงน ความตองการแรงงานโดยรวมในป 2565 คาดวาจะมสงถง 48.9 ลานคน ในขณะทผลจาก

การคาดประมาณจ�านวนแรงงานในปดงกลาวนน พบวา มอปทานแรงงานเพยง 41.8 ลานคน (หรอมอปสงค

สวนเกนประมาณ 7.1 ลานคน) อกทงงานวจยตางๆ ในอดต พบวา โอกาสทองของการปนผลประชากรก�าลง

จะหมดลง กลาวคอ ประชากรวยแรงงานเหลานนจะมแนวโนมเพมขนจนถงป 2563 เทานน (สอดคลองกบ

การคาดประมาณทางประชากรของคณะท�างานฯ) ดงนน จงจ�าเปนตองหานโยบายในการรบมอกบการลดลง


ของประชากรดงกลาว ส�าหรบแนวทางในการบรรเทาปญหาการขาดแคลนแรงงานควรประกอบดวย 1) การเพม

ผลตภาพแรงงาน 2) การเพมจ�านวนแรงงานจากแรงงานในประเทศเพอนบาน และ 3) การเตรยมตวก�าลง

แรงงานเขาสสงคมผสงอายทมคณภาพ

รป 1.2 รอยละประชากรวยแรงงานอาย 20 - 24 และ 25 - 39 ป พ.ศ. 2553 - 2583

2

เมอพจารณาชวงอายของประชากรวยแรงงานพบวา กลมอาย 20-24 ป ซงถอเปนกลมอายเรมตนในวยแรงงาน มการเปลยนแปลงไมมากนก กลาวคอ คดเปนรอยละ 6.9 ของประชากรทงหมด ในป 2553 และลดลงเหลอรอยละ 5.3 ของประชากรทงหมด ในป 2583 โดยอตราเพมของประชากรกลมดงกลาวลดลงโดยเฉลยรอยละ 0.9 ตอป ในขณะทวยแรงงานทมอายระหวาง 25-39 ป ซงถอวาเปนกลมแรงงานหลกทสรางมลคาเพมใหแกเศรษฐกจของประเทศมากทสดนน มแนวโนมทจะมจ านวนลดลงตามทศทางของประชากรทลดลงเชนกน กลาวคอลดลงจากรอยละ 23.6 ของประชากรทงหมดในป 2553 เปนรอยละ 18.3 ในป 2583 โดยอตราเพมของประชากรกลมดงกลาวลดลงโดยเฉลยรอยละ 0.9 ตอปดง รป 1.2


รป 1.2 รอยละประชากรวยแรงงานอาย 20-24 และ 25-39 ป พ.ศ. 2553-2583

จากผลการวจยของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยรวมกบส านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรมเกยวกบการคาดประมาณความตองการแรงงาน พบวา ความตองการแรงงานในป 2557 จะมประมาณ 41.3 ลานคน ส าหรบการคาดประมาณในระยะสน สวนในระยะยาวนน (พ.ศ. 2558-2568) พบวา ในกรณทผลตภาพแรงงานยงคงเพมขนตามแนวโนมปกตเหมอนเชนทกวนน ความตองการแรงงานเพอมาสนบสนนใหภาคอตสาหกรรมเตบโตไดตามเปาหมายการขยายตวเศรษฐกจทประมาณไวจะมมากกวาอปทานแรงงานคอนขางมาก ซงอาจสงผลใหเกดภาวะการขาดแคลนแรงงานอยางรนแรงขนได โดยเฉพาะในภาคอตสาหกรรมและบรการทยงใชแรงงานแบบเขมขน (labor intensive industry) แตกคงมแรงงานนยมท าไมมาก ทงนความตองการแรงงานโดยรวมในป 2565 คาดวาจะมสงถง 48.9 ลานคน ในขณะทผลจากการคาดประมาณจ านวนแรงงานในปดงกลาวนน พบวามอปทานแรงงานเพยง 41.8 ลานคน (หรอมอปสงคสวนเกนประมาณ 7.1 ลานคน) อกทงงานวจยตางๆ ในอดตพบวา โอกาสทองของการปนผลประชากรก าลงจะหมดลง กลาวคอ ประชากรวย

0

5

10

15

20

25

2553 2558 2563 2568 2573 2578 2583

รอยละ

พ.ศ.

20 - 24 ป 25 - 39 ป



1.2 แนวทางการเตรยมพรอมอนเนองจากการการลดลงของประชากรในวยแรงงาน

1.2.1 การเพมผลตภาพแรงงาน

แนวทางการเพมผลตภาพแรงงานนนเปนวธทนอกจากจะเปนการลดภาวะการขาดแคลนแรงงาน เชน

ใชคนเทาเดมแตผลตไดมากขน การเพมผลตภาพแรงงานนนจะเปนกระบวนการส�าคญในการยกระดบศกยภาพ

การแขงขนในเชงเศรษฐกจของประเทศไดอกทางหนง เมอประเทศประกอบไปดวยแรงงานทมทกษะหรอสมรรถนะ

สงจะเปนขอไดเปรยบในการแขงขนโดยเฉพาะอยางยงในภาคธรกจซงหากมองในดานการพฒนาผลตภาพแรงงาน

แลว อาจมองไดทงในมมมองของภาครฐและภาคเอกชน ส�าหรบในภาครฐนน การใหความส�าคญกบโอกาส

ความเทาเทยมกนในดานการศกษา เนองจากขอบงชทางดานเศรษฐกจในอดตทผานมาทกลาววา การยกระดบ

การศกษาเปนหนงในเครองมอในการชวยใหหลดพนจากวงจรแหงความยากจนในระยะยาว การขาดการศกษา

อาจท�าใหประชากรตดอยในวงจรของแรงงานไรทกษะ หรอจ�าเปนตองท�างานอยในอตสาหกรรมทมการใชแรงงาน

แบบเขมขน สงผลใหเกดผลตภาพแรงงานทต�า และไดรบคาแรงทต�าตามไปดวย ไมกอใหเกดการรเรมในการ

ใชทกษะ เทคโนโลยและนวตกรรมเพอดงดดการลงทน อกทงการเพมผลตภาพแรงงานจากประสบการณของ

ประเทศทพฒนาแลว พบวา ยงชวยใหประเทศหลดพนจากกบดกของประเทศทมรายไดปานกลาง (middle

income trap) อกดวย


ขอคนพบจากงานวจยของ ปราณ ทนกร (2537) ในอดตพบวา ในระหวางป 2521 - 2533 นน ประเทศ

มอตราการขยายตวทางเศรษฐกจในอตรารอยละ 7.6 ตอป โดยมผลจากจ�านวนแรงงานรอยละ 26 และคณภาพ

ของแรงงาน (อาย เพศ และการศกษา) สงคดเปนรอยละ 20 ซงผลการวจยแสดงใหเหนวาการเพมผลตภาพ

ของแรงงานนนสงผลตอการเพมผลผลตโดยรวม ดงนนการศกษาจงเปนเครองมอส�าคญในการเพมคณภาพ

แรงงานอนรวมไปถงการเพมผลตภาพของแรงงาน ปจจบนพบวาดชนผลตภาพแรงงานของไทยนนแมวาจะ

เพมขนแตกมอตราการเพมขนทคอนขางต�า และมแนวโนมลดลงระหวางป 2552 แตกเรมมแนวโนมเพมขน

ในป 2553 โดยเปนทนาสงเกตวา แมวาจ�านวนแรงงานในภาคเกษตรมสดสวนทสงมาก แตดชนผลตภาพแรงงาน

ในภาคการเกษตรนนต�ากวาดชนผลตภาพแรงงานรวมและมชวงหางมากขนตลอดระยะเวลา 10 ปทผานมา

อกทงการศกษาของ นพดล โชตวรวรรณ (2554) พบวา ในชวงตงแตป 2520 - 2551 นนอตราการขยายตวทาง

เศรษฐกจโดยเฉลยรอยละ 3.8 ตอป แบงเปนทนทางกายภาพขยายตวรอยละ 2.0 ทนมนษยรอยละ 0.3 - 0.6

และการขยายตวของผลตภาพการผลตรอยละ 1.2 - 1.5 โดย นพดล ไดอธบายวาปจจยทนทางกายภาพยงคง

เปนปจจยทส�าคญทสงผลตออตราการขยายตวทางเศรษฐกจประมาณรอยละ 60 - 70 สวนอกรอยละ 10 - 20

นนเปนผลมาจากการสะสมทนมนษย สาเหตทท�าใหทนมนษยมบทบาทในประเทศก�าลงพฒนานอยเปนผล

มาจากคณภาพและการบรหารจดการทางการศกษาทขาดประสทธภาพ อกทงสภาพตลาดแรงงานทไมม

ความสมดล กอใหเกดอปทานสวนเกนในแรงงานระดบอดมศกษา อนเปนผลใหคาตอบแทนลดนอยลง สงผล

ตอเนองจากรายไดของแรงงานตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (gross domestic product: GDP) ลดลง

รป 1.3 ดชนผลตภาพแรงงานตอคนของประเทศไทยในไตรมาสท 3 พ.ศ. 2544 - 2554

4

สาเหตทท าใหทนมนษยมบทบาทในประเทศก าลงพฒนานอยเปนผลมาจากคณภาพและการบรหารจดการทางการศกษาทขาดประสทธภาพ อกทงสภาพตลาดแรงงานทไมมความสมดล กอใหเกดอปทานสวนเกนในแรงงานระดบอดมศกษา อนเปนผลใหคาตอบแทนลดนอยลง สงผลตอเนองจากรายไดของแรงงานตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (gross domestic product: GDP) ลดลง

แหลงขอมล: ธนาคารแหงประเทศไทย, 2555

รป 1.3 ดชนผลตภาพแรงงานตอคนของประเทศไทยในไตรมาสท 3 พ.ศ. 2544-2554

แนวทางการพฒนาการศกษาดงกลาวจะตองอยภายใตกรอบทกอใหเกดความสอดคลองทงทางดานอป

สงคและอปทาน จากการศกษาทผานมาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยรวมกบส านกงานคณะกรรมการสภาการศกษา (2553) พบวาจ านวนก าลงคนทขาดแคลน (skill shortage) ของประเทศไทยในปจจบนนนมมากกวาสามแสนคนซงสวนใหญเปนแรงงานในดานการผลต/แรงงานทวไป ในขณะทยงมจ านวนผวางงานอยอกมากเกอบทกระดบการศกษา อกทงแรงงานยงมปญหาในเรองคณภาพแรงงาน (skill gap) ทขาดแคลน อาท ความสามารถในดานคอมพวเตอร ภาษาตางประเทศ และทกษะในการวเคราะหแกไขปญหา ท าใหผประกอบการตองมการฝกอบรมเพมเตมในสถานประกอบการ ทงน ประเดนปญหาทส าคญทท าใหเกดการขาดแคลนแรงงานทงๆ ทยงมแรงงานทวางงานอยเปนจ านวนมากนน เกดจากการผลตก าลงคนสวนใหญไมไดองดานความตองการของภาคอปสงค (demand driven) แตกลบใหความส าคญกบการผลตก าลงคนตามขดความสามารถของทรพยากรทภาคการศกษามอย (supply driven) ซงแมวาความตองการแรงงานนนมความแตกตางกนไปตามแตละกลมจงหวด และ กลมอตสาหกรรม แตขอคนพบจากการศกษากลบพบวา การผลตก าลงคนในแตละสถาบนการศกษานน กลบด าเนนการเกอบจะไมแตกตางกนในแตละกลมจงหวด ไมวาจะเปนสาขาทเปดท าการสอนหรอคณะ และ/หรอภาควชาทเปดสอนตงแตระดบวทยาลยไปจนถงระดบอดมศกษา ท าใหเกดปญหาความไมสอดคลอง (mismatch) ของอปสงคและอปทานก าลงคนในระดบพนท ซงจะน ามาซงปญหา

66.0 67.6 76.0 75.3 74.8

80.4 78.2 79.4 80.5 77.8 76.4

102.0 105.6 108.4 107.9 112.7 116.9 120.6 123.3 116.0

121.8 125.2

93.1 96.2 101.4 104.6 108.5 113.5 117.3 118.6 113.7 120.1 122.6

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

140.0

2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 p 2554 pพ.ศ.

ภาคการเกษตร นอกภาคการเกษตร รวม

แหลงขŒอมล: ธนาคารแหงประเทศไทย, 2555

แนวทางการพฒนาการศกษาดงกลาวจะตองอยภายใตกรอบทกอใหเกดความสอดคลองทงทางดานอปสงค

และอปทาน จากการศกษาทผานมาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยรวมกบส�านกงานคณะกรรมการ

สภาการศกษา (2553) พบวาจ�านวนก�าลงคนทขาดแคลน (skill shortage) ของประเทศไทยในปจจบนนน


มมากกวาสามแสนคนซงสวนใหญเปนแรงงานในดานการผลต/แรงงานทวไป ในขณะทยงมจ�านวนผวางงาน

อยอกมากเกอบทกระดบการศกษา อกทงแรงงานยงมปญหาในเรองคณภาพแรงงาน (skill gap) ทขาดแคลน

อาท ความสามารถในดานคอมพวเตอร ภาษาตางประเทศ และทกษะในการวเคราะหแกไขปญหา ท�าให

ผ ประกอบการตองมการฝƒกอบรมเพมเตมในสถานประกอบการ ทงน ประเดนปญหาทส�าคญทท�าใหเกด

การขาดแคลนแรงงานทงๆ ทยงมแรงงานทวางงานอยเปนจ�านวนมากนน เกดจากการผลตก�าลงคนสวนใหญ

ไมไดองดานความตองการของภาคอปสงค (demand driven) แตกลบใหความส�าคญกบการผลตก�าลงคน

ตามขดความสามารถของทรพยากรทภาคการศกษามอย (supply driven) ซงแมวาความตองการแรงงานนน

มความแตกตางกนไปตามแตละกลมจงหวด และ กลมอตสาหกรรม แตขอคนพบจากการศกษากลบพบวา

การผลตก�าลงคนในแตละสถาบนการศกษานน กลบด�าเนนการเกอบจะไมแตกตางกนในแตละกลมจงหวด

ไมวาจะเปนสาขาทเปดท�าการสอนหรอคณะ และ/หรอภาควชาทเปดสอนตงแตระดบวทยาลยไปจนถงระดบ

อดมศกษา ท�าใหเกดปญหาความไมสอดคลอง (mismatch) ของอปสงคและอปทานก�าลงคนในระดบพนท

ซงจะน�ามาซงปญหาการวางงานเชงโครงสราง (structured unemployment) อนเปนผลเสยตอการพฒนา

การศกษาและการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ

นโยบายการพฒนาทกษะแรงงานควรสนองเปาหมาย 4 ประการ คอ 1) การท�าใหอปสงคและอปทาน

ของแรงงานสอดคลองกน 2) การรกษาสภาพการจางงาน 3) การอยรอดของธรกจ และ 4) การท�าให

กระบวนการการพฒนาทเปนพลวตรมความยงยน ทงนกระบวนการพฒนาทเปนพลวตรจะท�าใหมการเตรยมตว

ส�าหรบงานในอนาคต ภาคเอกชนกมสวนส�าคญในการเพมผลตภาพของแรงงาน การใหความส�าคญในการจบค

อปสงคและอปทานแรงงานโดยการรวมมอกนระหวางภาคการศกษาและภาคเอกชนในการรวมก�าหนดทศทาง

สมรรถนะหลก (core competency) ของแรงงาน อนไดแก ความร ทกษะ และคณลกษณะของแรงงาน

ทจ�าเปนในอตสาหกรรม โดยภาคการศกษาจ�าเปนตองมการจดท�าหลกสตรหรอท�าการปรบปรงหลกสตรทมอย

ใหสอดคลองกบทศทางความตองการ (สมรรถนะแรงงาน) ของภาคธรกจ อนเปนการชวยลดชองวางระหวาง

สมรรถนะของแรงงานทภาคธรกจตองการกบสมรรถนะทแรงงานมอยจรง

ส�าหรบแรงงานทอยในตลาดแรงงานอยแลวจ�าเปนตองใหความส�าคญกบการปรบปรงทกษะแรงงาน

ผานรปแบบตางๆ อาท การผลกดนใหเกดกรอบคณวฒวชาชพ หรอการทดสอบทกษะฝมอแรงงานในลกษณะ

ตางๆ อนเปนการก�าหนดมาตรฐานวชาชพของแรงงาน การลงทนในดานเทคโนโลย นวตกรรม การพฒนาและ

วจย เพอสรางรปแบบการเรยนรตลอดชวตเพอสรางความกระตอรอรนแกก�าลงแรงงานอยางสม�าเสมอ อยางไร

กตามสงส�าคญทสดกคอ การก�าหนดแนวทางในการพฒนาประเทศของภาครฐนนจ�าเปนตองมความชดเจน

เพอใหทศทางการพฒนาเศรษฐกจชดเจนตามไปดวย อนจะเปนผลใหภาคเอกชนสามารถวางแผนทศทาง

ในการผลตและการลงทนเชงธรกจในอนาคตได

ผลจากการพฒนาผลตภาพแรงงานนน ขอคนพบจากงานวจยของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

และ ส�านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม (2555) ชใหเหนอยางชดเจนวา การเพมผลตภาพแรงงานรวมไปถง

การพฒนาเทคโนโลยในการผลตและการบรการทสามารถเขามาทดแทนแรงงานคนโดยเฉพาะในกลมแรงงาน

ระดบลางได อนเปนแนวทางในการแกไขปญหาการขาดแคลนแรงงานทจะเกดขนในอนาคต ทงนในกรณ

ทสามารถเพมผลตภาพแรงงานไดอกอยางนอยรอยละ 15 ภายในป 2565 (เพม GDP ตอแรงงาน 1 คน


ในป 2565 จาก 2.9 แสนบาทตอคนตอป ตามแนวโนมปกต ใหเปน 3.5 แสนบาทตอคนตอป) กจะสงผลให

ความตองการแรงงานโดยรวมในอนาคตลดลงเหลอไมเกน 42 ลานคน (41.8 ลานคน จากการคาดประมาณ)

ซงอยในระดบใกลเคยงกบอปทานแรงงานในอนาคตป 2565 สงผลใหภาวะขาดแคลนแรงงานในภาพรวมลดลงได

1.2.2 การเพมจานวนแรงงานจากแรงงานในประเทศเพอนบาน

แมวาประชากรวยแรงงานจะมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง แตกลบพบวาความตองการแรงงานในภาค

อตสาหกรรมการผลตเชงปรมาณกลบไมไดลดลงตามแนวโนมประชากร นอกจากนแลวการพฒนาทางดานการ

ศกษาของประเทศท�าใหประชากรมจ�านวนปเฉลยของการศกษาเพมขน สาเหตนเองจงท�าใหเกดการขาดแคลน

แรงงานเนองจากก�าลงแรงงานสวนหนงยงอยในภาคการศกษา และมแนวโนมวาจะอยในภาคการศกษานานขน

ตามจ�านวนปเฉลยของการศกษาทรฐบาลก�าหนดเปนเปาหมายเอาไว อกทงแรงงานทมการศกษาสงขนนน

มกไมอยากท�างานทสกปรก ยากล�าบาก และเสยงอนตราย หรองานประเภท 3D (dirty, difficult and

dangerous) การน�าเขาแรงงานจากประเทศเพอนบานจงดเหมอนจะเปนวธทเพมอปทานแรงงานไดรวดเรวทสด

ประเทศไทยไดเปดจดทะเบยนแรงงานตางดาว 3 สญชาตคอ พมา ลาว และกมพชามาตงแตป 2539

ตลอดชวงเวลา 16 ปทผานมาไดเปดจดทะเบยนมากกวา 6 ครง สงผลใหจ�านวนแรงงานตางดาวจาก 3 ประเทศ

เพอนบานเพมขนจาก 3 แสนคนเศษเมอป 2539 เพมเปน 1.31 ลานคน ในป 2552 โดยประเทศไทยไดเปด

ชองทางรบแรงงานตางดาวเขามาท�างานกรรมกรและงานรบใชในบาน ทงในรปแบบท 1 คอ การผอนผนให

ผเขาเมองผดกฎหมายขณะทถกด�าเนนคดแลวรอกลบประเทศ สามารถใหนายจางรบเขาไปท�างานได ซงกลมน

มจ�านวนมากทสด รปแบบท 2 เปนกลมทน�าเขาตามบนทกความเขาใจ (memorandum of understanding:

MoUs) จ�านวน 43,032 คน ในป 2553 และกลมท 3 เปนการปรบเปลยนสถานะของแรงงานผอนผนใหท�างาน

ในกลมท 1 โดยใหพสจนสญชาตมหนงสอเดนทางชวคราวและสามารถขอใบอนญาตไดครงละ 2 ป (ตออาย

ทกป) มจ�านวน 228,411 คน ในป 2553 รวมในป 2553 นนมแรงงานตางดาวจากทง 3 รปแบบทงสน

932,255 คน

จากการทประเทศไทยใชแรงงานระดบลางจากประเทศเพอนบานจ�านวนมาก จากการศกษาโดย

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยรวมกบธนาคารโลกในป 2553 พบวา แรงงานตางดาวเพมขนนนอาจจะ

มผลท�าใหคาจางของแรงงานไทยเพมขนชาและอาจจะท�าใหประเทศไทยมการเลอนก�าหนดการปรบเปลยนไปใช

เทคโนโลยการผลตทสงขนเปนเวลานบ 10 ป ซงอาจจะสงผลใหผลกระทบโดยรวมใหผลตภาพของแรงงานไทย

เพมชาตามไปดวย

อยางไรกตามการทแรงงานจากประเทศเพอนบานหลงไหลเขามาท�างานในประเทศในสวนหนงซงเปน

ผลจากการขาดแคลนแรงงานระดบลางอยางรนแรงโดยเฉพาะแรงงานในภาคเกษตร (ทงเพาะปลก ปศสตว

และประมง) กจการกอสราง อตสาหกรรมแปรรปอาหาร และผชวยแมบานเปนตน คาจางทแตกตางกนดงดด

ใหแรงงานขามชาตเหลานเขามาท�างานในประเทศไทย ซงเมอพจารณาจากรป 1.4 แลว พบวาคาจางแรงงาน

รายวนในประเทศไทยนน สงกวา 3 เทาของคาจางแรงงานในประเทศลาวและกมพชา อกทงนโยบายคาแรง

ขนต�า 300 บาทยงคงดงดดแรงงานจากประเทศเพอนบานใหเขามาท�างานในประเทศไทยอกดวย


รป 1.4 คาแรงขนต�าของประเทศในอาเซยน

7

หมายเหต: ขอมล ณ วนท 28 ตลาคม 2554 มาเลเซยและสงคโปรไมมคาแรงขนต า คาแรงทแสดงของสองประเทศนเปนการค านวณจาก

เงนเดอนเฉลยของแรงงานไรฝมอ แหลงขอมล: เกยรตอนนต ลวนแกว, 2555

รป 1.4 คาแรงขนต าของประเทศในอาเซยน

ธนาคารแหงประเทศไทย (2555) ไดท าการส ารวจผประกอบการทใชแรงงานตางดาว พบวากวารอยละ

54.0 ของผประกอบการทตอบแบบสอบถามนนจางแรงงานตางดาวเพอแกปญหาในดานการขาดแคลนแรงงาน รองลงมาเปนเพอใหคงก าลงการผลตไว (รอยละ 46.0) และ บรหารจดการตนทนใหอยในระดบต า (รอยละ 14.6) สอดคลองกบ สรพล ศรเฮอง (2555) ทไดท าการศกษาแบบจ าลอง EMOT-2011 ภายใตขอจ ากดทวา เปนแบบจ าลองดลยภาพทวไปขนาด 25 สาขาการผลต ทก าหนดใหตลาดสนคามการแขงขนอยางสมบรณ ตลาดปจจยแรงงานเปนแบบคาจางทแทจรงคงท ตลาดปจจยทนคงทในระยะสนและเรมผอนคลายใหมความยดหยนในระยะยาว ซงพบวา ประเทศไทยมความตองการแรงงานในประเทศและพงพาแรงงานประเทศเพอนบาน โดยเฉพาะอยางยงแรงงานไรฝมอ โดยความตองการแรงงานไทยในอก 10 ปขางหนา (ราวป 2565) นน จะสงถง 46.5 ลานคน ซงในจ านวนดงกลาวมแรงงานจากประเทศเพอนบานถง 5.4 ลานคน

อยางไรกด แรงงานขามชาตเหลานมาจากประเทศทเปนสมาชกอาเซยนทงสนเชนเดยวกบประเทศไทย ดงนนหากมการเปดประชาคมอาเซยน ในป 2558 โดยเฉพาะประชาคมเศรษฐกจทเกยวของกบดานการคาและการลงทน ซงสวนหนงมการรวมลงทนโครงการขนาดใหญ (mega-projects) กบประเทศเพอนบาน สงผลใหแรงงานบางสวนอาจกลบบานและเคลอนยายกลบประเทศตามผลตอบแทนปจจยแรงงาน นอกจากนวกฤตมหา

2.0 2.5 3.0 5.0 8.4 9.6 9.7

61.7

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

กมพชา

เวยดนาม

ลาว

อนโดน

เซย

มาเลเซย

ไทย

ฟลปป

นส

สงคโป

ร

คาจาง (ดอลลารส

หรฐตอวน)

หมายเหตØ: ขอมล ณ วนท 28 ตลาคม 2554 มาเลเซยและสงคโปรไมมคาแรงขนต�า คาแรงทแสดงของสองประเทศนเปนการค�านวณจากเงนเดอนเฉลยของแรงงานไรฝมอ

แหลงขŒอมล: เกยรตอนนต ลวนแกว, 2555

ธนาคารแหงประเทศไทย (2555) ไดท�าการส�ารวจผประกอบการทใชแรงงานตางดาว พบวา กวารอยละ

54.0 ของผประกอบการทตอบแบบสอบถามนน จางแรงงานตางดาวเพอแกปญหาในดานการขาดแคลนแรงงาน

รองลงมาเพอใหคงก�าลงการผลตไว (รอยละ 46.0) และ บรหารจดการตนทนใหอยในระดบต�า (รอยละ 14.6)

สอดคลองกบ สรพล ศรเÎอง (2555) ทไดท�าการศกษาแบบจ�าลอง EMOT - 2011 ภายใตขอจ�ากดทวา

เปนแบบจ�าลองดลยภาพทวไปขนาด 25 สาขาการผลต ทก�าหนดใหตลาดสนคามการแขงขนอยางสมบรณ

ตลาดปจจยแรงงานเปนแบบคาจางทแทจรงคงท ตลาดปจจยทนคงทในระยะสนและเรมผอนคลายใหม

ความยดหยนในระยะยาว ซงพบวา ประเทศไทยมความตองการแรงงานในประเทศและพงพาแรงงานประเทศ

เพอนบาน โดยเฉพาะอยางยงแรงงานไรฝมอ โดยความตองการแรงงานไทยในอก 10 ปขางหนา (ราวป 2565)

นน จะสงถง 46.5 ลานคน ซงในจ�านวนดงกลาวมแรงงานจากประเทศเพอนบานถง 5.4 ลานคน

อยางไรกด แรงงานขามชาตเหลานมาจากประเทศทเปนสมาชกอาเซยนทงสนเชนเดยวกบประเทศไทย

ดงนน หากมการเปดประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ในป 2558 โดยเฉพาะประชาคมเศรษฐกจทเกยวของกบดาน

การคาและการลงทน ซงสวนหนงมการรวมลงทนโครงการขนาดใหญ (mega - projects) กบประเทศเพอนบาน

สงผลใหแรงงานบางสวนอาจกลบบานและเคลอนยายกลบประเทศตามผลตอบแทนปจจยแรงงาน นอกจากน

วกฤตมหาอทกภยในป 2554 ทผานมา และความยากล�าบากและซบซอนในกระบวนการพสจนสญชาตกเปน

สาเหตทท�าใหแรงงานขามชาตเหลานนกลบประเทศเพมขน


แนวทางการบรหารแรงงานตางดาวทดและมประสทธภาพในภาครฐ ทตองสรางความเขาใจและชดเจน

แกผประกอบการเพอหลกเลยงการใชแรงงานตางดาวทผดกฎหมาย รวมถงการขจดกระบวนการนายหนาแรงงาน

ทมอยใหหมดสนไป จงเปนสงทจ�าเปนอยางยงเพอรกษาใหประเทศมแรงงานในภาคการผลตทพอเพยง นอกจากน

ยงคงตองค�านงถงระบบสวสดการทแรงงานตางดาวเหลานพงม โดยอาศยหลกสทธมนษยชนขนพนฐาน กฎหมาย

และพระราชบญญตทเกยวของกบการท�างานของผทไมไดถอสญชาตไทย และอนสญญาตางๆ ขององคการ

แรงงานระหวางประเทศทประเทศไทยไดลงนามในสตยาบนเอาไวแลว

1.3 การเตรยมตวกาลงแรงงานเขาสสงคมผสงอายทมคณภาพ

การเปลยนผานโครงสรางอายประชากรนมผลตอการเปลยนแปลงในสงคมอยางหลกเลยงไมได โดยเฉพาะ

การทสงคมไทยทเคยเปนสงคมของเดกและคนหนมสาวก�าลงเปลยนไปเปนสงคมของผสงอาย การเปลยนแปลง

ดงกลาวนยอมมผลตอเศรษฐกจในภาพรวมของประเทศ อาท รายไดตอหวประชากร ก�าลงการผลต (ถาไมม

การทดแทนดวยแรงงานยายถนจากตางประเทศ) การปรบเปลยนพระราชบญญตและกฏหมายตางๆ รวมทง

การบรหารจดการการเงนการคลงของประเทศใหสอดรบกบการปรบเปลยนระบบสวสดการของรฐ โดยเฉพาะ

สวสดการเกยวกบสขภาพ การจดการการศกษา การจางแรงงาน หรอแมกระทงการลงทนในทรพยากรมนษย

1.3.1 โครงสรางประชากรในแตละชวงวย

จากผลการศกษาทผานมาจะเหนไดวามการเปลยนแปลงโครงสรางของประชากรอยางเหนไดชด

จากสดสวนประชากรวยเดก (ต�ากวา 15 ป) ในชวงป 2553 - 2583 จะมจ�านวนลดลงจาก 12.4 ลานคน

(รอยละ 19.8 ของประชากรทงหมด) เหลอ 8.1 ลานคน (รอยละ 12.8) สวนประชากรวยแรงงาน (อาย

15 - 59 ป) นนมการเปลยนแปลงจ�านวนลดลงเลกนอยเชนเดยวกนโดยในป 2553 - 2558 จ�านวนประชากร

วยแรงงานเพมขนจาก 42.7 ลานคน เปน 43 ลานคน หลงจากนนลดจ�านวนลงเหลอ 35.2 ลานคน ในป 2583

อาจกลาวไดวาจ�านวนประชากรวยแรงงานในอนาคตอก 30 ปขางหนาเกอบไมมการเปลยนแปลงเพมขน ส�าหรบ

ประชากรกลมสดทาย คอกลมผสงอาย (อาย 60 ป ขนไป) ในกลมนมจ�านวนเพมขนอยางเหนไดชดเมอ

เปรยบเทยบกบกลมอนๆ ในป 2553 มประชากกรสงอายอย 8.4 ลานคน (รอยละ 13.2) เมอถงป 2583

จ�านวนประชากรผสงอายจะเพมขนเปน 19.3 ลานคน (รอยละ 32.1) ซงหากพจารณาจากสดสวนประชากร

ในวยตางๆ จะเหนไดสดสวนประชากรในวยสงอายมการเปลยนแปลงอยางเหนไดชดในชวง 30 ปทผานมา

อยางไรกตามประเทศไทยไดกาวเขาสสงคมสงอาย (aging society) มาตงแต พ.ศ. 2547 และจะเปนสงคม

สงอายโดยสมบรณ (aged society) ในป 2567 (ไพโรจน, 2552) ดงนนควรเรงเตรยมการเพอรองรบ

การเขาสสงคมสงอายโดยสมบรณในอก 12 ปขางหนา (รป 1.5)


รป 1.5 รอยละของประชากรวยตางๆ พ.ศ. 2553 - 2583

9


รป 1.5 รอยละของประชากรวยตางๆ พ.ศ. 2553-2583


รป 1.6 จ านวนและรอยละของประชากรสงอาย (60 ปขนไป) ของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2583

8,408

9,517

10,78

3

12,14

4

13,60

6

15,12

6

16,65

0

17,99

4

19,05

3

19,91

8

20,51

9 13.2 14.7

16.5 18.4

20.5 22.8

25.1 27.2

29.1 30.7 32.1

-

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

2553 2556 2559 2562 2565 2568 2571 2574 2577 2580 2583

จ านวนป

ระชากรอาย 60

+ (พน

คน)

รอยล

ะประ

ชากร

อาย

60+

ประชากร 60+ %Pop.60+

19.8 18.8 17.8 17.0 16.4 15.8 15.2 14.6 14.0 13.4 12.8

67.0 66.5 65.7 64.5 63.1 61.4 59.7 58.2 57.0 55.9 55.1

13.2 14.7 16.5 18.4 20.5 22.8 25.1 27.2 29.1 30.7 32.1

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

2553 2556 2559 2562 2565 2568 2571 2574 2577 2580 2583

รอยละ

วยสงอาย วยแรงงาน วยเดก



รป 1.6 จ�านวนและรอยละของประชากรสงอาย (60 ปขนไป) ของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583

9


รป 1.5 รอยละของประชากรวยตางๆ พ.ศ. 2553-2583


รป 1.6 จ านวนและรอยละของประชากรสงอาย (60 ปขนไป) ของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2583

8,408

9,517

10,78

3

12,14

4

13,60

6

15,12

6

16,65

0

17,99

4

19,05

3

19,91

8

20,51

9 13.2 14.7

16.5 18.4

20.5 22.8

25.1 27.2

29.1 30.7 32.1

-

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

2553 2556 2559 2562 2565 2568 2571 2574 2577 2580 2583

จ านวนป

ระชากรอาย 60

+ (พน

คน)

รอยล

ะประ

ชากร

อาย

60+

ประชากร 60+ %Pop.60+

19.8 18.8 17.8 17.0 16.4 15.8 15.2 14.6 14.0 13.4 12.8

67.0 66.5 65.7 64.5 63.1 61.4 59.7 58.2 57.0 55.9 55.1

13.2 14.7 16.5 18.4 20.5 22.8 25.1 27.2 29.1 30.7 32.1

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

2553 2556 2559 2562 2565 2568 2571 2574 2577 2580 2583

รอยละ

วยสงอาย วยแรงงาน วยเดก




1.3.2 ภาวะการพงพงทเปลยนแปลงไป

การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทคาดวาจะเกดขนในอนาคตนน สะทอนใหเหนลกษณะการพงพง

ทเปลยนแปลงไป การแสดงระดบการพงพงระหวางประชากรกลมตางๆ ดวยอตราสวนพงพง (dependency

ratio) ซงหมายถง อตราสวนระหวางประชากรวยเดกและประชากรวยสงอาย ตอประชากรวยท�างาน 100 คน

โดยดชนนมขอสมมตวาประชากรวยเดกและวยสงอายตองพงพง (ทางเศรษฐกจ) ประชากรวยแรงงาน โดยจะ

เหนไดวาคาของอตราสวนพงพงเพมสงขนเมอเทยบกบประชากรวยท�างาน จากงานศกษาทผานมากพบแนวโนม

เชนเดยวกน ซงแตกตางจากในอดตทประเทศไทยเคยประสบปญหาสถานการณทมประชากรวยเดกจ�านวนมาก

เมอเทยบกบประชากรวยท�างาน (ปทมา และ ปราโมทย, 2549) โดยในป 2553 คาอตราสวนพงพงรวมเทากบ

49.3 แสดงใหเหนวามผตองพงพง (เดกและผสงอาย) 49 คนตอผทอยในวยท�างาน (วยแรงงาน) 100 คน (หรอ

ประชากรวยท�างาน 1 คน ตองเลยงดเดกและผสงอาย 0.5 คน) โดยเปนอตราสวนพงพงวยเดกมากกวา

วยสงอาย จากนนคาอตราสวนพงพงเรมเปลยนแปลงในป 2562 โดยอตราสวนพงพงรวมเทากบ 55.0

ในอตราสวนนจะเหนไดวา อตราสวนพงพงวยสงอาย (28.6 หรอประชากรวยท�างาน 1 คน ตองเลยงดผสงอาย

0.3 คน) มคามากกวาวยเดก (26.4 หรอประชากรวยท�างาน 1 คน ตองเลยงดวยเดก 0.3 คน) และในป 2583

อตราสวนพงพงรวมสงถง 78.3 โดยเปนอตราสวนพงพงวยสงอายถง 55.0 (หรอประชากรวยท�างาน 1 คน

ตองเลยงดผสงอาย 0.6 คน) และเปนอตราสวนพงพงวยเดกเพยง 23.2 (หรอประชากรวยท�างาน 1 คน

ตองเลยงดวยเดก 0.2 คน) (ตาราง 2.1)

อตราสวนพงพงทเปลยนแปลงไปจะสงผลกระทบในอนาคตอนใกล กลาวคอศกยภาพของแรงงาน

ในการสนบสนนผสงอายทลดลงจะสงผลใหความมนคงโดยรวมของสงคมลดลงดวย ผทอยในวยแรงงานจะตอง

รบภาระการเลยงดและดแลผสงอายเพมมากขน สงผลตอการด�าเนนนโยบายตางๆ และกระทบตอเศรษฐกจ

โดยรวมของประเทศในทสด

ตาราง 1.1 อตราสวนพงพงรวม อตราสวนพงพงวยเดก และอตราสวนพงพงวยชรา พ.ศ. 2553 - 2583

พ.ศ. อตราสวนพงพง

รÇม วยเดçก วยสงอายØ2553 49.3 29.6 19.72556 50.3 28.2 22.12559 52.3 27.1 25.12562 55.0 26.4 28.62565 58.5 25.9 32.62568 62.9 25.8 37.12571 67.6 25.5 42.12574 71.9 25.1 46.82577 75.5 24.5 51.02580 78.9 23.9 54.92583 78.3 23.2 55.0




1.3.3 การเตรยมการชวยเหลอผสงอาย

การแปลยนแปลงโครงสรางประชากรไทยในอนาคตอนใกล รวมถงภาวะพงพงทเปลยนแปลงไปไดกอ

ใหเกดนยยะเชงนโยบายหลายประการ โดยมหนวยงานหลายภาคสวนไดตระหนกถงความส�าคญของภาวะ

การเพมขนอยางรวดเรวของประชากรผสงอาย ซงรวบรวมไดดงน

จากการศกษาเรองการประมาณการงบประมาณส�าหรบผสงอายและแหลงทมาของเงน (สถาบนวจยเพอ

การพฒนาประเทศไทย ส�านกสงเสรมและพทกษผสงอาย (สทส.) และส�านกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษ

เดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.), 2555) ไดมการเสนอ 3 ชดทางเลอกสวสดการส�าหรบผสงอาย

ไดอยางทวถง ยงยน และไมซ�าซอน โดยเนนสวสดการพนฐานเพยงพอตอการด�ารงชพและเพมเตมพเศษให

กลมยากจน และ/หรออยในภาวะพงพง โดยเสนอแนวทางการสรางความยงยนของการจดสวสดการผสงอาย

ดวยการหาแหลงเงนเพมเตมจากการปฏรประบบภาษ ปรบปรงการบรหารจดการใหมประสทธภาพ และเปด

โอกาสใหภาคภายนอกภาครฐเขามามบทบาทรวมดวย โดยงานศกษาดงกลาวไดเสนอแนะแนวทางการสงเสรม

การมงานท�าของผสงอายไว 12 แนวทาง ดงน

(1) ¡ÒÃ Ñ´·íÒ¢ŒÍÁÙÅ¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ เนองจากขอมลทไดจะเปนสวนส�าคญยงตอการวางแผนก�าหนดนโยบาย

การสงเสรมการจางงานผสงอายทมประสทธภาพตอไป โดยควรจ�าแนกขอมลผสงอายดงกลาวออกเปน 3 กลม

ไดแก กลมผสงอายทมศกยภาพ กลมทพอชวยเหลอตนเองได และกลมทตองการความชวยเหลอ

(2) ¡ÒÃ·º·Ç¹à¡³±�¡ÒÃà¡ÉÕÂ³ÍÒÂØ โดยในชวงแรกอาจก�าหนดเปนโครงการขยายเกณฑอายเกษยณ

ตามความสมครใจ เพอใหหนวยงานทมผสงอายท�างานอยไดมโอกาสปรบตว และก�าหนดระยะเวลาขยายเกณฑ

อายเกษยณเปนชวงเวลาสนๆ และสามารถประเมนความเหมาะสมและผลกระทบ

(3) ¡ÒÃ¡íÒË¹´ÅÑ¡É³Ð»ÃÐàÀ·¢Í§§Ò¹áÅÐÍÑµÃÒ¤‹Ò¨ŒÒ§·ÕèàËÁÒÐÊÁ เนองจากผสงอายเปนผทม

ความพรอมในการท�างานนอยกวาแรงงานปกต ทงดานสขภาพรางกาย และดานการศกษาและเรยนร ดงนน

ภาครฐจ�าเปนตองก�าหนดลกษณะประเภทงานและอตราคาจางทเหมาะสมส�าหรบการจางงานผสงอาย

(4) ¡ÒÃà¾ÔèÁâÍ¡ÒÊã¹¡ÒÃ·íÒ§Ò¹á¡‹¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ เพอสรางชองทางในการเขามามสวนรวมในตลาดแรงงาน

ของผสงอาย โดยการท�างานของผสงอายสวนใหญ เปนการท�างานนอกระบบทมหลากหลายรปแบบ อกทง

ผสงอายมความพรอมทแตกตางกนตอการท�างาน

(5) ¡ÒÃàµÃÕÂÁ¤ÇÒÁ¾ÃŒÍÁ ŒÒ¹ÊØ¢ÀÒ¾ ÊÀÒ¾áÇ´ÅŒÍÁã¹·Õè·íÒ§Ò¹ áÅÐºÃÔ¡ÒÃµ‹Ò§æ โดยในดานมาตรการ

ดานสขภาพ ภาครฐอาจมมาตรการสนบสนนการจดโครงการบรการดานการรกษาสขภาพและการรกษาพยาบาล

แกแรงงานผสงอายในหนวยงาน ส�าหรบมาตรการดานสภาพแวดลอมในทท�างาน โดยจดเตรยมสภาพแวดลอม

ของทท�างานใหมความปลอดภยจะท�าใหผสงอายสามารถท�างานไดอยางมประสทธภาพ สวนมาตรการดาน

การใหบรการตางๆ ทเกยวของ เชน การบรการดานการคมนาคม การสนบสนนทางการตลาด เปนตน

(6) ¡ÒÃ Ñ µÑé§ÈÙ¹Â�ºÃÔ¡ÒÃ·Ò§ÊÑ§¤Á เปนการเตรยมความพรอมเพอรองรบการเปนสงคมสงอายทมคณภาพ

ของไทย อกทงเปนการสนบสนนและชวยเหลอใหประชากรสงอายสามารถด�าเนนชวตไดอยางมคณภาพ ซงควร

มลกษณะเปนศนยบรการครบวงจรแบบเบดเสรจ (one stop service) ซงใหทงบรการและความชวยเหลอ

ครอบคลมทกดาน


(7) ¡ÒÃ»ÃÑºà»ÅÕèÂ¹·ÑÈ¹¤µÔ¡ÒÃ¨ŒÒ§áÃ§§Ò¹¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ เนองจากทศนคตของนายจางตอแรงงานผสงอาย

เปนปจจยส�าคญทสงผลตอการตดสนใจจางงานประชากรกลมน จงตองหามาตรการสงเสรมใหเกดการเปลยนแปลง

ทศนคตและสรางความเขาใจทถกตองใหแกครอบครวและสงคมตอการสงเสรมการท�างานในผสงอาย

(8) ¡ÒÃÊÃŒÒ§áÃ§¨Ù§ã¨ รปแบบการสรางแรงจงใจอาจเปนไปใน 2 ลกษณะ คอ มาตรการสรางแรงจงใจ

ส�าหรบผสงอายดวยผลประโยชนทางการเงน (เชน การยกเวนเบยประกนสงคมส�าหรบแรงงานผสงอาย) และ

ผลประโยชนดานสวสดการส�าหรบแรงงานผสงอาย (เชน การรกษาพยาบาลในสถานพยาบาลของรฐโดย

ไมเสยคาใชจาย) และมาตรการสรางแรงจงใจส�าหรบหนวยงานภาครฐและภาคเอกชน เชน การใหสทธลดหยอน

ภาษส�าหรบสถานประกอบการทจางแรงงานผสงอาย การลดเบยประกนสงคมในสวนทนายจางจะตองจายสมทบ

ใหแกลกจางทเปนแรงงานผสงอาย

(9) ¡ÒÃà¾ÔèÁ¾Ù¹¤ÇÒÁÃÙŒáÅÐ·Ñ¡ÉÐ ซงแบงออกไดเปนมาตรการเพมพนความรและทกษะ การสงเสรม

ใหมการจดหลกสตรการเรยนรตลอดชพ จะชวยใหแรงงานผสงอายมโอกาส¿„น¿และพฒนาทกษะทมอยควบค

กบการเรยนรทกษะใหมๆ ทจ�าเปนตอการท�างานในสภาพทเปลยนแปลงไป มาตรการใหความชวยเหลอทาง

การเงนเพอการเพมพนความรและทกษะ อาจท�าไดโดยการจดสรรงบประมาณเพอจดตงเปนกองทนในหนวยงาน

ทเกยวของ เชน กระทรวงแรงงาน และกระทรวงศกษาธการ

(10) ¡ÒÃÊ‹§àÊÃÔÁ¡ÒÃÁÕ§Ò¹·íÒáººÁÕÊ‹Ç¹Ã‹ÇÁ เปนมาตรการทเปดโอกาสใหชมชนและองคกรปกครอง

สวนทองถนเขามามบทบาทตอการสนบสนนการจางงานผสงอาย เนองจากหนวยงานระดบทองถนจะสามารถ

เขาถงและรบทราบความตองการของประชากรผสงอายในพนทไดด ซงเปนกระบวนการสรางงานใหแกประชากร

ผสงอายโดยอาศยกระบวนการสหกรณ ระบบวสาหกจชมชน

(11) ¡ÒÃ»ÃÑº»ÃØ§¡®ËÁÒÂáÅÐÃÐàºÕÂºµ‹Ò§æ เปนอกมาตรการทส�าคญ แตอาจตองใชระยะเวลาในการ

ด�าเนนการ โดยภาครฐจ�าเปนตองปรบปรง กฎ ระเบยบทเกยวของกบการคมครองแรงงานและสวสดการใหแก

แรงงานผสงอายเชนเดยวกน

(12) Ø´à¹Œ¹¢Í§ÁÒµÃ¡ÒÃÊ‹§àÊÃÔÁ¡ÒÃÁÕ§Ò¹·íÒã¹¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØà©¾ÒÐ¡ÅØ‹Á ส�าหรบผสงอายกลมทมศกยภาพ

ควรเนนทการทบทวนเกณฑเกษยณอาย การก�าหนดประเภทของงานและอตราคาจางทเหมาะสม สวนผสงอาย

กลมทพอชวยเหลอตนเองได ควรเนนทการเพมโอกาสในการท�างาน และการเตรยมความพรอมดานสขภาพ

สภาพแวดลอมในทท�างาน และการใหบรการตางๆ และส�าหรบผสงอายกลมทตองการความชวยเหลอ ควรเนน

ทการสงเสรมการมงานท�าแบบมสวนรวมทใหชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนเขามามบทบาทตอ

การสนบสนนการจางงาน

อกหลกประกนหนงทส�าคญตอผสงอายในการด�ารงชวตในชวงสงวยนอกเหนอจากการมงานท�ากคอ

หลกประกนดานรายได ซงผสงอายจะไดน�ามาใชจายใหสามารถมชวตความเปนอยทไมตกต�าถงขนยากล�าบาก

และยอมชวยใหสขภาวะทางกายไมถดถอยเรวเกนไป ซงจากการศกษาเรอง “หลกประกนดานรายไดส�าหรบ

ผสงอายไทย” ของวรวรรณ ชาญดวยวทย และคณะ (2551) พบวา หลกประกนดานรายไดส�าหรบผสงอาย

ของประเทศไทยแบงเปนสองลกษณะคอ หลกประกนทมการจดการอยางเปนระบบและมกฎหมายรองรบ ส�าหรบ


ผสงอายทเคยเปนก�าลงแรงงานในภาคทางการ เชน ระบบบ�าเหนจบ�านาญขาราชการ กองทนประกนสงคม

รวมถงระบบการสงเคราะหเบยยงชพผสงอาย ปญหาของหลกประกนลกษณะน คอ บคคลแตละกลมยงคง

ไดรบผลประโยชนไมเทาเทยมกน และไมสามารถเขาถงกลมผสงอายทยากจนไดอยางแทจรง หลกประกนทสอง

เปนหลกประกนทมการจดการแบบไมเปนทางการ มการบรหารจดการกนเองภายในชมชน เชน กลมออมทรพย

ทมแนวความคดทจะจดสวสดการใหแกสมาชกในชมชน ซงมขอดคอ สามารถเขาถงผสงอายทดอยโอกาส

ในชมชนนนๆ ได แตขอเสยของหลกประกนประเภทนคอ กลมออมทรพยเหลานมกจะเกดขนเฉพาะในชมชน

เขมแขงและมผน�ากลมทมคณธรรม

ผลการส�ารวจความคดเหนของประชาชนเกยวกบความรและทศนคตในการเตรยมการเพอยามสงอาย

พบวา คนวยหนมสาวมการเตรยมการเพอยามสงวยต�า เนองจากคนกลมนยงเหนวาเปนเรองไกลตว และ

เมอพจารณาการศกษาเรองการเตรยมการเขาสวยสงอายในแตละเรอง พบวามความแตกตางกนไมมาก

อยางไรกตาม การมมาตรการสงเสรมหลกประกนรายไดภายใตยทธศาสตรสงเสรมการเตรยมความพรอมของ

ประชากรเพอสงอายทมคณภาพในแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 อาจชวยกระตนหรอสงเสรมใหประชาชน

ตระหนกถงความจ�าเปนของการเตรยมการเพอยามสงแตเนนๆ และอาจชวยอธบายวาท�าไมดานการเงนจงเปน

เรองทคนหนมสาวรายงานวามการเตรยมการสงกวาการเตรยมการดานอนๆ (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตและกองทนประชากรแหงสหประชาชาต (UNFPA) ประเทศไทย, 2554)

กลาวโดยสรปแมผลตภาพของแรงงานไทยจะเพมสงขน แตเปนในอตราทคอนขางต�า โดยเฉพาะ

ภาคเกษตรกรรม ซงมการจางงานจ�านวนมาก ประเดนนเปนเรองทนาหวงใยเพราะในอนาคตอนใกลประชากร

จ�านวนมากจะเขาสวยสงอาย สดสวนประชากรวยแรงงานจะลดลง อกทงก�าลงแรงงานทมอยกจะมอายโดยเฉลย

เพมมากขน การเรงเสรมพฒนาเพอพฒนาศกยภาพการท�างานและผลตภาพของแรงงานจงเปนเรองทม

ความส�าคญเชนเดยวกบการพจารณานโยบายทางเลอกอนๆ เพอสงเสรมการท�างานหลงเกษยณ หรอขยายอาย

การท�างานของผสงอายใหยาวนานขน ซงจะเปนประโยชนตอเศรษฐกจของประเทศในภาพรวมและตอผสงอาย

เองใหยงคงมสวนรวมในกจกรรมทางเศรษฐกจ ลดการพงพงและมรายไดเพยงพอตอการด�ารงชพในวยชรา

(ชนฤทย และคนอนๆ, 2555)


เอกสารอางอง

ภาษาไทยกรมพฒนาฝมอแรงงาน. 2553. àÍ¡ÊÒÃ»ÃÐ¡Íº¡ÒÃ»ÃÐªØÁÇÔªÒ¡ÒÃ¹Ò¹ÒªÒµÔàÃ×èÍ§ Mega - Trend in Human

Capital and Labor Productivity towards Global Integration «Öè§à»š¹Ê‹Ç¹Ë¹Öè§¢Í§â¤Ã§¡ÒÃ

¡ÒÃÈÖ¡ÉÒáÅÐ Ñ´·íÒÂØ·¸ÈÒÊµÃ�¡ÒÃ¾Ñ²¹Ò¡íÒÅÑ§¤¹¢Í§»ÃÐà·ÈÍÑ¹à¹×èÍ§ÁÒ¨Ò¡¼Å¡ÒÃ»ÃÐªØÁÇÔªÒ¡ÒÃ

¹Ò¹ÒªÒµÔã¹¡ÃÍº·Ø¹Á¹ØÉÂ�áÅÐ¼ÅÔµÀÒ¾áÃ§§Ò¹. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (พฤศจกายน)

กระทรวงแรงงาน. 2555. àÍ¡ÊÒÃ»ÃÐ¡Íº¡ÒÃ»ÃÐªØÁ¤³ÐÍ¹Ø¡ÃÃÁ¡ÒÃ¾Ô¨ÒÃ³Ò Ñ´·íÒ¢ŒÍàÊ¹ÍàÃ×èÍ§ÊÑ§¤Á

¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ ¤ÃÑé§·Õè 3/2555. ÇÑ¹ÈØ¡Ã�·Õè 14 ¡Ñ¹ÂÒÂ¹ 2555. ส�านกงานสภาทปรกษาเพอพฒนาแรงงาน

แหงชาต, ส�านกเศรษฐกจการแรงงาน และส�านกงานปลดกระทรวงแรงงาน.

เกยรตอนนต ลวนแกว. 2555. Ù¡Ñ¹¨Ð¨Ð¤‹ÒáÃ§¢Ñé¹µíèÒ 300 ºÒ· à·ÕÂº¡Ñº¤‹ÒáÃ§ã¹ÍÒà«ÕÂ¹. การเมอง: ทศนะ

วจารณ, หนงสอพมพกรงเทพธรกจ (ออนไลน), 6 เมษายน. สบคนไดจาก http://bit.ly/HSekV6

ชนฤทย กาญจนะจตรา และคนอนๆ. 2555. ÊØ¢ÀÒ¾¤¹ä·Â 2555: ¤ÇÒÁÁÑè¹¤§·Ò§ÍÒËÒÃ à§Ô¹·Í§¢Í§ÁÒÂÒ

¢ŒÒÇ»ÅÒÊÔ¢Í§¨ÃÔ§. นครปฐม : สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.ธนาคารแหงประเทศไทย. 2555. Ñª¹Õ¼ÅÔµÀÒ¾áÃ§§Ò¹µ‹Í¤¹. สบคนไดจาก http://www2.bot.or.th/

statistics/ReportPage.aspx?reportID=634&language=th

นพพล โชตวรวรรณ. 2554. ·Ø¹Á¹ØÉÂ�¡Ñº¡ÒÃàµÔºâµ·Ò§àÈÃÉ°¡Ô¨¢Í§»ÃÐà·Èä·Â. วทยานพนธมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร

ปทมา วาพฒนวงศ และปราโมทย ประสาทกล. 2549. »ÃÐªÒ¡Ãä·Âã¹Í¹Ò¤µ. ใน ประชากรและสงคม 2549 ภาวะการตาย: ภาพสะทอนความมนคงทางประชากร. กฤตยา อาชวนจกล และ วรชย ทองไทย

(บรรณาธการ). สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

ประดษฐ ชาสมบต และ อนเทพ กจประทาน. 2539. ผลตภาพแรงงานในสาขาอตสาหกรรมการผลต

ของประเทศไทย. ÇÒÃÊÒÃàÈÃÉ°ÈÒÊµÃ� ÁËÒÇÔ·ÂÒÅÑÂà¡ÉµÃÈÒÊµÃ�, 3(1): หนา 1 - 13.

ปราณ ทนกร. 2537. ประสทธภาพการผลตในประเทศไทย. ÇÒÃÊÒÃàÈÃÉ°ÈÒÊµÃ�¸ÃÃÁÈÒÊµÃ�, 12(4):

หนา 5 - 41.

ไพโรจน วงศวฒวฒน. 2552. àÃÒ¨ÐàµÃÕÂÁÃÑºÁ×Í¡Ñ¹ÍÂ‹Ò§äÃ? ..... ÊÑ§¤Á¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ. หนงสอพมพมตชนออนไลน, 27 กมภาพนธ. สบคนจาก http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1235709146

&grpid=01&catid=04

วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ. 2551. ÃÒÂ§Ò¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒâ¤Ã§¡ÒÃÊÃŒÒ§ÃÐºº¡ÒÃµÔ´µÒÁáÅÐ»ÃÐàÁÔ¹¼Å:

á¼¹¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØáË‹§ªÒµÔ ©ºÑº·Õè 2 (¾.È. 2545 - 2564). กรงเทพฯ: ธนวาพรêนตง.

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย ส�านกสงเสรมและพทกษผสงอาย (สทส.) และส�านกงานสงเสรม

สวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.). 2555. ¡ÒÃ»ÃÐÁÒ³¡ÒÃ§º»ÃÐÁÒ³

ÊíÒËÃÑº¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØáÅÐáËÅ‹§·ÕèÁÒ¢Í§à§Ô¹. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, รายงานการวจย. สบคน

ไดจาก http://tdri.or.th/research/elderly - budget


เสาวณ จนทะพงษ. 2555. àÍ¡ÊÒÃ»ÃÐ¡Íº¡ÒÃÊÑÁÁ¹ÒàÃ×èÍ§ “µÅÒ´áÃ§§Ò¹ä·Â ¤‹Ò¨ŒÒ§ áÅÐ¹ÑÂµ‹Í¹âÂºÒÂ

àÈÃÉ°¡Ô¨ÁËÀÒ¤”. วนท 23 มนาคม 2555 ณ ธนาคารแหงประเทศไทย.

สรพล ศรเÎอง. 2555. ¤ÇÒÁàÊÕèÂ§¡ÒÃ¢Ò´á¤Å¹»˜¨¨ÑÂáÃ§§Ò¹ã¹ÀÒ¤¡ÒÃ¼ÅÔµ¢Í§ä·Â ËÅÑ§à»�´àÊÃÕ»ÃÐªÒ¤Á

àÈÃÉ°¡Ô ÍÒà«ÕÂ¹. เอกสารประกอบการสมมนาเรอง การบรหารจดการความเสยงเพอสรางความเขมแขงของระบบเศรษฐกจไทย วนท 28 กนยายน 2555 ณ โรงแรมอมพเรยล ควนสปารค.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2556. ¡ÒÃ¤Ò´»ÃÐÁÒ³»ÃÐªÒ¡Ã¢Í§

»ÃÐà·Èä·Â ¾.È. 2553 - 2583. กรงเทพมหานคร: โรงพมพเดอนตลา.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และกองทนประชากรแหงสหประชาชาต

(UNFPA) ประเทศไทย, 2554. ¼Å¡ÃÐ·º¢Í§¡ÒÃà»ÅÕèÂ¹á»Å§·Ò§»ÃÐªÒ¡Ãã¹»ÃÐà·Èä·Â.ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา. 2553. â¤Ã§¡ÒÃ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¤ÇÒÁµŒÍ§¡ÒÃ¡íÒÅÑ§¤¹à¾×èÍÇÒ§á¼¹¡ÒÃ¼ÅÔµáÅÐ

¾Ñ²¹Ò¡íÒÅÑ§¤¹¢Í§»ÃÐà·È. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

ส�านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม. 2555. (Ã‹Ò§) ÃÒÂ§Ò¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ©ºÑºÊÁºÙÃ³� â¤Ã§¡ÒÃÇÔ ÑÂ¡ÒÃ Ñ ·íÒÂØ·¸ÈÒÊµÃ�

¡ÒÃ¼ÅÔµáÅÐ¾Ñ²¹Ò¡íÒÅÑ§¤¹ãËŒÊÍ´¤ÅŒÍ§¡Ñº¤ÇÒÁµŒÍ§¡ÒÃ¢Í§ÀÒ¤ÍØµÊÒË¡ÃÃÁ. สถาบนวจยเพอ

การพฒนาประเทศไทย. (กนยายน) วรวรรณ ชาญดวยวทย และคณะ. 2551. ËÅÑ¡»ÃÐ¡Ñ¹´ŒÒ¹ÃÒÂä´Œ

ÊíÒËÃÑº¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØä·Â. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, รายงานการวจย.

ภาษาองกฤษLathapipat D. 2009. The Absorption of Immigrants and its Effects on the Thai Wage

Structure. World Bank.

Pholphirul P., et. al. 2009. Do Immigrants Improve Thailand’s Competitiveness?. World Bank.


2ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานการศกษา:ศกษาจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

พ.ศ. 2553 - 2583

จระพนธ กลลประวทย∗

2.1 สถานการณและแนวโนมการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรวยเรยนของไทย

จากคว ามส�าเรจของการด�าเนนนโยบายวางแผนประชากรในชวง 30 - 40 ปทผานมา ประกอบกบ

ความกาวหนาของการพฒนาเศรษฐกจและสงคมไดสงผลตอรปแบบการด�าเนนชวตของประชาชน โดยเฉพาะ

อยางยงในกลมสตรซงไดรบการศกษาสงขน มครอบครว/แตงงานชาลง และท�างานนอกบานมากขน รวมทง

การด�าเนนชวตทมความเครงเครยดมากขน จงท�าใหอตราเจรญพนธรวมลดลงตามล�าดบจาก 6.3 ในป 2508

เปน 1.6 ในป 2553 และมแนวโนมลดลงเหลอ 1.3 ในป 2583 รวมถงความส�าเรจจากการพฒนา

ระบบสาธารณสขทสามารถลดการตายของมารดาและทารก การสงเสรมสขภาพและการรกษาพยาบาลทเออ

ตอการมสขภาพด สงผลใหคนไทยมอายยนยาวขน ท�าใหโครงสรางประชากรเดกและประชากรวยเรยนของไทย

มแนวโนมลดลง โดย

∗ ผอ�านวยการส�านกยทธศาสตรและการวางแผนพฒนาทางสงคม ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต


• »ÃÐªÒ¡ÃÃÇÁà¾ÔèÁ¢Öé¹ä»¨¹¶Ö§»‚ 2569 ¨Ò¡¹Ñé¹àÃÔèÁÅ´Å§ ประชากรจาก 44.8 ลานคน ในป 2523 เพมขนเปน 63.8 ลานคน ในป 2553 และมจ�านวนสงสดในป 2569 เปน 66.4 ลานคน จากนน

เรมลดลงเหลอ 63.9 ลานคน ในป 2583 โดย ประชากรวยเดก (0 - 14 ป) มสดสวนลดลงอยาง

ตอเนอง จากรอยละ 38.3 ในป 2523 เปนรอยละ 24.7 ในป 2543 และรอยละ 19.8 ในป 2553 และจากการคาดประมาณประชากร พบวา ประชากรวยเดกจะลดลงตามล�าดบ เหลอเพยงรอยละ

12.9 ในป 2583 ซงจะเปนขอจ�ากดตอการขยายตวของสดสวนก�าลงแรงงานในอนาคต 10 - 20 ป

ขางหนา ประชากรวยแรงงาน (15 - 59 ป) เรมลดลงตงแตป 2553 จะกระทบศกยภาพการผลตของ

ประเทศและในขณะเดยวกนกท�าใหภาระในการดแลผสงอายเพมขน ประชากรวยแรงงานมสดสวน

เพมขนจากรอยละ 56.3 ในป 2523 เปนรอยละ 65.9 ในป 2543 และเพมขนสงสดเปนรอยละ 67.0

ในป 2553 จากนนจะเรมลดลงเปนรอยละ 55.1 ในป 2583 สวนประชากรวยสงอาย (60 ปขนไป)

เพมขนอยางตอเนอง ประชากรวยสงอาย 60 ปขนไป มสดสวนเพมขนอยางตอเนองจากรอยละ 5.5 ของจ�านวนประชากรรวมในป 2523 เปนรอยละ 9.4 ในป 2543 รอยละ 13.2 ในป 2553 และ

รอยละ 31.1 ในป 2583

• »ÃÐªÒ¡ÃÇÑÂàÃÕÂ¹ (0 - 21 »‚) มสดสวนลดลงจากรอยละ 62.3 ตอประชากรรวมในป 2523 เหลอรอยละ 29.8 ในป 2553 และมแนวโนมลดลงเหลอรอยละ 20.0 ในป 2583 โดยแบงเปนชวงอาย

ดงน เดกแรกเกดจนถงกอนเขาเรยนในระดบอนบาล (อาย 0 - 2 ป) เดกกอนปฐมวยหรอในระดบ

อนบาล (3 - 5 ป) ประถมศกษา (6 - 11 ป) มธยมศกษาตอนตน (12 - 14 ป) มธยมศกษาตอนปลาย

(15 - 17 ป) และอดมศกษา (18 - 21 ป) ตามรายละเอยดดงตาราง 2.1

ตาราง 2.1 จ�านวนและสดสวนประชากรวยเรยนจ�าแนกตามระดบการศกษา พ.ศ. 2523 - 2583

จ�านวนและสดสวน 2523 2533 2543 2553 2563 2573 2583¨íÒ¹Ç¹»ÃÐªÒ¡ÃÇÑÂàÃÕÂ¹ (¾Ñ¹¤¹) 44.825 54,549 60,916 63,790 65,996 66,174 63,864

เดกแรกเกดถงกอนอนบาล (0 - 2 ป) 6,663 2,593 2,581 2,279 2,097 1,776 1,443

อนบาล (3 - 5 ป) 3,327 2,913 3,057 2,409 2,171 1,871 1,534

ประถมศกษา (6 - 11 ป) 7,091 6,840 6,132 5,203 4,462 4,016 3,362

มธยมศกษาตอนตน (12 - 14 ป) 3,511 3,601 3,074 2,750 2,351 2,138 1,831

มธยมศกษาตอนปลาย (15 - 17 ป) 3,393 3,403 3,153 2,781 2,482 2,196 1,927

อดมศกษา (18 - 21 ป) 3,928 4,574 4,252 3,577 3,500 2,970 2,703

รวมประชากรวยเรยน 0 - 21 ป 27,913 23,924 22,249 19,000 17,063 14,966 12,800

รวมประชากรวยเรยน 3 - 21 ป 21,250 21,331 19,668 16,721 14,966 13,190 11,357

ÃŒÍÂÅÐ»ÃÐªÒ¡ÃÇÑÂàÃÕÂ¹ 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

เดกแรกเกดถงกอนอนบาล (0 - 2 ป) 14.9 4.8 4.2 3.6 3.2 2.7 2.3

อนบาล (3 - 5 ป) 7.4 5.3 5.0 3.8 3.3 2.8 2.4

ประถมศกษา (6 - 11 ป) 15.8 12.5 10.1 8.2 6.8 6.1 5.3

มธยมศกษาตอนตน (12 - 14 ป) 7.8 6.6 5.1 4.3 3.6 3.2 2.9

มธยมศกษาตอนปลาย (15 - 17 ป) 7.6 6.2 5.2 4.4 3.8 3.3 3.0


จ�านวนและสดสวน 2523 2533 2543 2553 2563 2573 2583อดมศกษา (18 - 21 ป) 8.8 8.4 7.0 5.6 5.3 4.5 4.2

รวมประชากรวยเรยน 0 - 21 ป 62.3 43.9 36.5 29.8 25.9 22.6 20.0

รวมประชากรวยเรยน 3 - 21 ป 47.4 39.1 32.3 26.2 22.7 20.0 17.8

แหลงขŒอมล: ป 2523 - 2543 ค�านวณจากส�ามะโนประชากรและเคหะ ส�านกงานสถตแหงชาต ป 2553 - 2583 ค�านวณจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 ส�านกงานคณะกรรมการพฒนา

การเศรษฐกจ

2.2 ผลกระทบจากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรตอระบบการศกษาไทย

การทอตราเพมประชากรสงมากในอดต พบวา หลงสงครามโลกครงท 2 ระหวางป พ.ศ. 2506 - 2526

การเกดของเดกไทยมจ�านวนเกน 1 ลานคนตอป สงผลตอความตองการทางการศกษาในชวงป 2512 - 2532

ทเดกวยเรยนทยอยเขาเรยนในระดบประถมศกษาปละมากกวา 1 ลานคน มากกวา 10 ปกอนหนานถง

2 เทาตว ประกอบกบนโยบายการศกษาเพอปวงชนทเปนกระแสทวโลก ท�าใหประชากรวยเรยนหรอประชากร

ทมอายในชวงวยเรยนระดบตางๆ ความตองการครและสถานศกษาเพมขน รฐบาลในอดตไดก�าหนดนโยบาย

ทจะตอบสนองตอประชากร โดยขยายการศกษาระดบประถมศกษาถวนหนาในชวงป 2503 ขยายระดบประถม

ศกษาไปจนถงระดบมธยมศกษาในชวงป 2533 และการเปลยนแปลงสถานะวทยาลยครเปนมหาวทยาลยในชวง

ป 2543 เพอเพมคณภาพประชากร

นบตงแตป 2527 เปนตนมา ปรมาณการเกดของเดกต�ากวาปละ 1 ลานคน และลดลงเรอยมาจนถง

ปจจบน เมอจ�านวนเดกเกดนอยลง ท�าใหเดกทยอยเขาระบบการศกษาลดลงตามไปดวย โดยในป 2540

มจ�านวนนกเรยนทอยในระบบการศกษาทงสน 13.8 ลานคน หรอคดเปนสดสวนรอยละ 72.5 ของประชากร

อาย 3 - 21 ป เดกวยประถมศกษา (อาย 6 - 11 ป) ซงเปนกลมเดกมจ�านวนมากทสดประมาณ 5.9 ลานคน

ลดลงเหลอ 5.1 ลานคน ในป 2552 แตในอก 20 - 30 ปขางหนาเดกกลมนจะลดลงเหลอ 4.0 ลานคน ในป

2573 และเหลอ 3.4 ลานคน ในป 2583 หรอเทากบลดลงประมาณรอยละ 35 ของเดกกลมน ส�าหรบกลมเดก

กอนประถมศกษา (อาย 3 - 5 ป) มธยมศกษาตอนตน (อาย 12 - 14 ป) มธยมศกษาตอนปลาย (อาย 15 - 17 ป)

และอดมศกษา (อาย 18 - 21 ป) ในป 2553 มประมาณ 2.4 2.7 2.8 และ 3.6 ลานคนตามล�าดบ มแนวโนม

ลดลงเชนกน ซงจะสงผลตอขนาดของโรงเรยนทอาจจะตองลดจ�านวนและขนาดของโรงเรยนลง

ตาราง 2.2 ประมาณการจ�านวนนกเรยน จ�าแนกตามระดบการศกษา พ.ศ. 2553 - 2583

2553 2554 2555 2560 2565 2570 2575 2580 2583

กอนประถมศกษา (3 - 5 ป) 1,797 1,806 1,897 2,226 2,116 1,967 1,803 1,633 1,534

ประถมศกษา (6 - 11 ป) 5,067 4,992 4,872 4,324 4,163 3,943 3,661 3,351 3,159

มธยมศกษาตอนตน (12 - 14 ป) 2,802 2,662 2,511 2,239 1,945 1,897 1,793 1,664 1,579

มธยมศกษาตอนปลาย (15 - 17 ป) 2,068 2,107 2,105 2,093 1,915 1,747 1,693 1,581 1,509

สายสามญ 1,314 1,368 1,390 938 747 682 660 617 589

ตาราง 2.1 (ตอ)


2553 2554 2555 2560 2565 2570 2575 2580 2583

สายอาชวศกษา 754 739 715 1,154 1,169 1,065 1,032 964 921

ระดบ ปวส. 400 381 335 592 754 708 661 617 592

อดมศกษา (18 - 21 ป) 1,757 1,812 2,170 2,258 2,245 2,186 2,208 2,199 2,165

อดมศกษาปท 1 (18 ป) 578 793 790 807 784 750 731 691 662

อดมศกษาปท 2 - 4 (19 - 21 ป) 1,179 1,019 1,380 1,451 1,461 1,436 1,478 1,508 1,503

รวมอาย (3 - 21 ป) 17,717 17,679 18,165 18,082 17,299 16,381 15,719 14,825 14,213

แหลงขŒอมล: ป 2553 - 2554 จากสถตการศกษา กระทรวงศกษาธการ ป 2555 - 2583 ค�านวณจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 ส�านกงานคณะกรรมการพฒนา

การเศรษฐกจ

จากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 น�ามาใชประมาณการจ�านวน

นกเรยนตามระดบการศกษา โดยไดก�าหนดใหมขอสมมตดงตอไปน

1) íÒ¹Ç¹»ÃÐªÒ¡Ã¨Ò¡ การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 ส�านกงาน

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.)

2) ÃÐ´Ñº¡‹Í¹»ÃÐ¶ÁÈÖ¡ÉÒ ใหอตราสวนจ�านวนนกเรยนตอประชากร โดยมเปาหมาย 100% ในป 2559

3) ÃÐ´Ñº»ÃÐ¶ÁÈÖ¡ÉÒ อตราสวน นกเรยนประถมศกษาปท 1 ตอประชากรอาย 6 ป เปน 100 %

ในป 2555

4) ÃÐ´ÑºÁÑ¸ÂÁÈÖ¡ÉÒµÍ¹µŒ¹ ใหอตราการเรยนตอ เปน 100% ตงแตป 2555 เปนตนไป

5) ÃÐ ÑºÁÑ ÂÁÈÖ¡ÉÒµÍ¹»ÅÒÂÃÇÁ ใหอตราการเรยนตอ เปน 100% ในป 2559 โดยใหอตราสวนระดบ

อาชวะ:สามญ เพมขนไปจนถง 60:40 ในป 2561 จากนนคงทไปจนถงป 2583

6) ÃÐ´Ñº»ÃÐ¶ÁÈÖ¡ÉÒ - ÁÑ¸ÂÁÈÖ¡ÉÒµÍ¹»ÅÒÂ·Ø¡ÃÐ´Ñº´Ñº ใชอตราการเลอนชนเมอป 2553/2554

7) ÃÐ´Ñº »ÇÊ. ใชผลการคาดประมาณของคณะกรรมการการอาชวศกษา

8) ÃÐ´ÑºÍØ´ÁÈÖ¡ÉÒ ใชสดสวนจ�านวนนกเรยนตอประชากร โดย อดมศกษาปท 1 ใหอตราสวนนกเรยน

ตอประชากรอาย 18 ป เพมขนเปน 100% ในป 2570 อดมศกษาปท 2 - 4 ใหอตราสวนนกเรยนตอประชากร

อาย 19 - 21 ป คอยๆ เพมขนตามแนวโนม

ผลการคาดประมาณจ�านวนนกเรยนรวมทกระดบชน (อาย 3 - 21 ป) ในป 2555 มจ�านวน 18.2 ลานคน

ลดลงเหลอ 14.2 ลานคน ในป 2583 ซงเปนไปตามโครงสรางประชากรวยเดกทมแนวโนมลดลง โดยม

รายละเอยดตามระดบชน ดงน

• จ�านวนนกเรยนกอนประถมศกษา (อาย 3 - 5 ป) เพมขนจาก 1.9 ลานคน ในป 2555 เปน 2.2 ลานคน

ในป 2560 จากนนจะคอยๆ ลดลง เหลอ 1.5 ลานคน ในป 2583 ตามโครงสรางทางประชากร

ทมจ�านวนเดกเกดลดลง

• จ�านวนนกเรยนระดบการศกษาขนพนฐาน แบงเปนระดบประถมศกษา (อาย 6 - 11 ป) มจ�านวน

ลดลงจาก 4.9 ลานคน ในป 2555 เหลอ 3.2 ลานคน ในป 2583 ซงนกเรยนกลมนมสดสวน



มากทสดของนกเรยนทงหมด ระดบมธยมศกษาตอนตน (อาย 12 - 14 ป) ในป 2555 มจ�านวน

2.5 ลานคน ลดลงเหลอ 1.6 ลานคน ในป 2583

• จ�านวนนกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลาย (อาย 15 - 17 ป) ในป 2555 มจ�านวน 2.1 ลานคน

ลดลงเหลอ 1.5 ลานคน ในป 2583 ระดบนแบงเปนสายสามญ (ม.4 - ม.6) มจ�านวนลดลงจาก

1.3 ลานคน ในป 2555 เหลอเพยง 6 แสนคน ในป 2583 สวนระดบอาชวศกษา ในป 2555 ม

เพยง 7 แสนคน เพมขนเปน 1.2 ลานคน ในป 2565 จากนนลดลงเหลอ 9 แสนคน ในป 2583

ตามนโยบายการผลตก�าลงคน ในระดบกลางของส�านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ทจะเพม

สดสวนการผลตก�าลงคน ในระดบอาชวะ: สายสามญ เปน 60:40 ใหสอดคลองกบความตองการ

ก�าลงคนระดบกลางของตลาดแรงงานในประเทศ

• ระดบ ปวส. จากผลการประมาณการของส�านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา โดยในป 2555

มจ�านวน 3.3 แสนคน เพมขนเปน 7.5 แสนคน ในป 2565 และลดลงเหลอ 5.9 แสนคน ในป 2583

• ระดบอดมศกษา (อาย 18 - 21 ป) ในป 2555 - 2583 มประมาณปละ 2.2 ลานคน เนองจากประชากร

ไทยเหนความส�าคญของการศกษาจงตองการใหบตรมการศกษาทสงขนจงอยในระบบการศกษาสงขน

ดงรายละเอยดในตาราง 2.3

ตาราง 2.3 จ�านวนก�าลงแรงงานจ�าแนกตามระดบการศกษา พ.ศ. 2549 - 2554หนวยเปนพนคน

ระดบการศกษา 2549 2550 2551 2552 2553 2554รวม 36,429 36,942 37,700 38,427 38,643 38,922

ประถมศกษาและต�ากวา 21,743 21,560 21,443 21,364 21,268 20,661

มธยมตน 5,205 5,459 5,764 5,948 6,087 6,241

มธยมปลาย (สายสามญ) 3,177 3,404 3,625 3,816 4,018 4,141

อาชวศกษา 1,192 1,221 1,241 1,333 1,333 1,341

วชาชพชนสง 1,386 1,470 1,566 1,661 1,701 1,795

อดมศกษา 3,726 3,827 4,061 4,304 4,238 4,742

แหลงขŒอมล: การส�ารวจภาวะการท�างานของประชากร ส�านกงานสถตแหงชาต

จากการส�ารวจภาวะการท�างานของประชากร พบวา ในป 2554 มก�าลงแรงงานจ�านวน 38.9 ลานคน

แบงเปนผทมระดบการศกษาระดบประถมศกษาและต�ากวา 20.7 ลานคน คดเปนรอยละ 53.8 รองลงมา

เปนมธยมศกษาตอนตน 6.2 ลานคน คดเปนรอยละ 16.0 อดมศกษา 4.7 ลานคน รอยละ 12.2 มธยมศกษา

ม 4.1 ลานคน ในขณะทก�าลงแรงงานระดบกลาง ระดบอาชวะศกษา และวชาชพชนสง มเพยง 3.1 ลานคน

หรอรอยละ 8.1 ของก�าลงแรงงานทงหมด


ตาราง 2.4

จ�านว

นแรงงานท

มงาน

ท�า จ

�าแนก

ตามร

ะดบก

ารศก

ษา พ

.ศ. 25

55 - 2

565

หนวย

เปนพ

นคน

ระดบ

การศ

กษา

2555

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

ต�ากว

าประ

ถม20

,084

.319

,958

.819

,834

.019

,710

.119

,586

.919

,464

.419

,342

.819

,221

.919

,101

.818

,982

.418

,863

.7

มธยม

ตน5,50

7.7

5,48

2.8

5,45

8.2

5,43

4.0

5,41

0.0

5,38

6.3

5,36

2.5

5,33

8.6

5,31

4.6

5,29

0.4

5,26

6.1

มธยม

ปลาย

5,08

3.3

5,19

6.7

5,23

2.1

5,20

5.4

5,17

8.9

5,15

2.7

5,12

6.8

5,10

1.2

5,07

5.7

5,05

0.2

5,02

4.8

ปวช.

2,31

5.7

2,38

7.5

2,41

2.9

2,40

1.4

2,39

0.0

2,37

8.7

2,36

7.6

2,35

6.6

2,34

5.6

2,33

4.7

2,32

3.8

วทยา

ศาสต

รและ

เทคโนโลย

65

0.6

690.9

719.2

737.3

755.8

774.77

794.3

814.3

834.8

855.9

877.4

ไมใชวท

ยาศา

สตรแ

ละเทคโนโลย

1,66

5.1

1,69

6.6

1,69

3.7

1,66

4.1

1,63

4.2

1,60

3.9

1,57

3.3

1,54

2.3

1,51

0.8

1,47

8.8

1,44

6.3

ปวส.

4,39

1.8

4,81

1.02

5,13

3.7

5,32

0.5

5,43

0.7

5,59

1.7

5,89

3.3

6,33

9.6

6,73

9.9

7,03

2.2

7,07

0.2

วทยา

ศาสต

รและ


2,15

1.0

2,28

0.7

2,38

2.8

2,44

2.3

2,47

7.3

2,53

2.1

2,64

1.3

2,80

9.6

2,96

5.4

3,08

2.5

3,09

7.5

ไมใชวท

ยาศา

สตรแ


2,24

0.8

2,53

0.4

2,75

0.9

2,87

8.2

2,95

3.5

3,05

9.6

3,25

2.1

3,53

0.0

3,74

.53,94

9.6

3,97

2.7

ปรญญาต

ร4,95

5.8

5,15

7.7

5,29

6.5

5,36

1.2

5,38

8.2

5,43

5.0

5,54

0.8

5,70

6.1

5,85

2.7

5,95

0.6

5,94

3.9

วทยา

ศาสต

รและ


85

9.7

938.1

995.6

1,02

6.7

1,04

4.0

1,07

0.1

1,12

1.7

1,20

0.5

1,27

3.6

1,32

6.9

1,33

2.9

ไมใชวท

ยาศา

สตรแ


4,09

6.1

4,21

9.6

4,30

0.9

4,33

4.5

4,34

4.1

4,36

4.9

4,41

9.1

4,50

5.6

4,57

9.1

4,62

3.7

4,61

0.9

สงกว

าปรญ

ญาต

ร53

2.5

550.2

562.2

567.6

569.5

573.2

582.2

596.7

609.4

617.8

616.6

แหลง

ขŒอมล

: รายง

านกา

รศกษ

าตลา

ดแรงงานเพอ

รองรบส

งคมผ

สงอา

ย, ส

ศช.


จากรายงานการศกษาตลาดแรงงานเพอรองรบสงคมผสงอายของ สศช. ทประมาณการจ�านวนแรงงาน

ทมงานท�าตามระดบการศกษา ในชวงป 2555 - 2565 ทสามารถสะทอนถงความตองการแรงงานในอนาคต

ของตลาดแรงงานไทย พบวา แนวโนมความตองการก�าลงคน ในระดบประถมศกษาและต�ากวา มธยมตน

และมธยมปลาย มแนวโนมลดลง ในขณะท ความตองการแรงงานในแรงงานระดบกลาง (ปวช. และ ปวส.)

และระดบสงมแนวโนมสงขนเรอยๆ ซงเมอน�ามาเปรยบเทยบกบการผลตก�าลงคนในปจจบนแลว ในแตละป

จะมผส�าเรจในระดบอาชวศกษาและเขาสตลาดแรงงานเปนจ�านวนทนอยมาก เมอเปรยบเทยบกบความตองการ

ของตลาดแรงาน ซงในอนาคตอาจจะท�าใหขาดแคลนแรงงานในระดบนกเปนได

อยางไรกตาม คณภาพของการจดการศกษาและการพฒนาประชากรชวงวยเรยน ทผานมา รฐบาลไดม

การลงทนในดานการศกษาสง แตในทางกลบกนคณภาพทางการศกษากลบดอยลง พบไดจาก ผลการพฒนา

ตามชวงวย พบวา ¡ÅØ‹ÁÇÑÂà´ç¡ ระดบเชาวนปญญามคาเฉลยลดลงจาก 91 เปน 88 ในชวงป 2540 - 2552

(องคการอนามยโลกก�าหนดไวท 90 - 110) เดกอาย 0 - 5 ปทมพฒนาการสมวยมสดสวนลดลงจากรอยละ 72.0

เหลอเพยงรอยละ 67.0 à ç¡ÇÑÂàÃÕÂ¹ ระดบเชาวนปญญาของนกเรยนไทยทวประเทศมคาเฉลยอยท 98.6

ซงถอวาเปนคาระดบสตปญญาทอยในเกณฑปกตแตคอนไปในทางต�า เมอพจารณาจากคาเฉลยปกตท 90 - 109

โดยมเดกวยเรยนเกอบครงหนง (รอยละ 48.5) ทมปญหาระดบสตปญญาอยในเกณฑต�ามเดกกลมทมปญหา

ระดบสตปญญาบกพรอง (ระดบเชาวนปญญาต�ากวา 70) รอยละ 6.5 ซงเมอเทยบกบมาตรฐานสากล (ไมควร

เกนรอยละ 2) (กรมสขภาพจต, 2554) นอกจากน ผลสมฤทธทางการเรยนของเดกวยเรยนอยทระดบต�ากวา

รอยละ 50.0 (ดตาราง 2.5) สงผลตอมาตรฐานความสามารถของผเรยนในเรองการคดวเคราะห สงเคราะห

มวจารณญาณและคดสรางสรรคคอนขางต�าในเกอบทกระดบ

ตาราง 2.5 ผลสมฤทธทางการเรยนระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษา ปการศกษา 2550 - 2554

วชา/ชนคะแนนเ©ลยรŒอยละ

2550 2551 2552 2553 2554»ÃÐ¶ÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè 3

ภาษาไทย 47.9 51.6 45.6 50.9 54.8

คณตศาสตร 44.7 48.4 47.7 52.7 49.2

วทยาศาสตร ไมมขอมล 47.9 39.0 49.2 39.5

»ÃÐ¶ÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè 6

ภาษาไทย 36.6 42.0 38.6 31.2 50.0

คณตศาสตร 47.6 43.8 35.9 34.9 52.4

ภาษาองกฤษ 38.7 37.8 31.8 21.0 38.4

วทยาศาสตร 49.6 51.7 38.7 41.6 40.8

ทกษะการคด ไมมขอมล 37.5 ไมมขอมล ไมมขอมล ไมมขอมล

สงคมศกษา ไมมขอมล ไมมขอมล 33.9 47.1 52.2

สขศกษา ไมมขอมล ไมมขอมล 64.8 54.3 58.9

ศลปะ ไมมขอมล ไมมขอมล 42.5 41.1 46.8

การงานอาชพและเทคโนโลย ไมมขอมล ไมมขอมล 51.7 52.5 55.4


วชา/ชนคะแนนเ©ลยรŒอยละ

2550 2551 2552 2553 2554ÁÑ¸ÂÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè 3

ภาษาไทย 48.1 41.0 35.4 42.8 48.1คณตศาสตร 34.7 32.6 26.1 24.2 32.1ภาษาองกฤษ 28.7 34.6 22.5 162 30.5วทยาศาสตร 35.2 39.4 29.2 29.2 32.2สงคมศกษา 41.8 41.4 39.7 40.9 42.7สขศกษา ไมมขอมล ไมมขอมล 56.7 72.0 50.9ศลปะ ไมมขอมล ไมมขอมล 33.0 28.5 43.5การงานอาชพและเทคโนโลย ไมมขอมล ไมมขอมล 33.9 47.1 47.3

ÁÑ¸ÂÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè 6 ภาษาไทย 50.7 46.4 46.5 42.6 41.9คณตศาสตร 32.5 36.0 28.6 15.0 22.7ภาษาองกฤษ 30.9 30.6 24.0 19.2 21.8สงคมศกษา 37.8 34.7 36.0 46.5 33.4วทยาศาสตร 34.6 33.7 29.1 30.9 27.9สขศกษา ไมมขอมล 56.8 45.4 62.9 54.6ศลปะ ไมมขอมล 43.2 37.8 32.6 28.5การงานอาชพและเทคโนโลย ไมมขอมล 40.0 33.0 43.7 48.7

แหลงขŒอมล: สถตการศกษา, กระทรวงศกษาธการ

รป 2.1 สดสวนงบประมาณดานการศกษาตอ GDP และตองบประมาณรวม

25

แหลงขอมล: 1) ส านกงบประมาณ 2) ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

รป 2.1 สดสวนงบประมาณดานการศกษาตอ GDP และตองบประมาณรวม

ในขณะทประเทศไทยไดมการลงทนดานการศกษาสง โดยพบวา จากงบประมาณรายจายดานการศกษาตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ในชวงป 2535-2554 มสดสวนเพมขนจากรอยละ 3.0 ในป 2535 เพมสงสดในป 2543 เปนเกอบรอยละ 5 หรอประมาณ 1 ใน 4 ของงบประมาณรายจายทงประเทศ เนองจากเรมประกาศใช พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต ซงในปจจบน ป 2555 เหลอประมาณรอยละ 3.8 หรอประมาณรอยละ 19 ของงบประมาณรายจายทงประเทศ ซงมากกวารอยละ 70 เปนการลงทนดานการจดการศกษาขนพนฐาน

จากการเปลยนแปลงทงในดานโครงสรางและจ านวนประชากรทมแนวโนมลดลง โดยเฉพาะประชากร วยเรยนทจะลดลงในอนาคตคอนขางมาก จะสงผลกระทบตอการศกษาไทยในอนาคต ภาระของรฐทจะลงทนทางการศกษาดานปรมาณลดลงภาครฐควรหนมามงเนนดานคณภาพใหมากขน ทงคณภาพครคณภาพผ เรยนและคณภาพของระบบการจดการศกษา ทงประสทธภาพและประสทธผลในการบรหารจดการ เพอใหประชากรไทยเปนคนทมคณภาพและเปนศนยกลางการพฒนาอนจะเปนกลไกน าไปสการพฒนาประเทศไดอยางแทจรง ทงน จะตองปรบปรงเปลยนแปลงและลดขนาดของสถานศกษา เพอรองรบคณภาพปรบเปลยนสดสวนการจดสรรงบประมาณ เพอการศกษาทมงเนนคณภาพทน าไปสการพฒนาผ เรยน รวมทงใหความส าคญตอการพฒนาครและหองเรยนใหมากขน

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

2535 2537 2539 2541 2543 2545 2547 2549 2551 2553 2555

รอยละ

งบประมาณดานการศกษาตอ GDP งบประมาณดานการศกษาตองบประมาณรวม

แหลงขŒอมล: 1) ส�านกงบประมาณ 2) ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต



ในขณะทประเทศไทยไดมการลงทนดานการศกษาสง โดยพบวา จากงบประมาณรายจายดานการศกษา

ตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ในชวงป 2535 - 2554 มสดสวนเพมขนจากรอยละ 3.0 ในป 2535

เพมสงสดในป 2543 เปนเกอบรอยละ 5 หรอประมาณ 1 ใน 4 ของงบประมาณรายจายทงประเทศ เนองจาก

เรมประกาศใช พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต ซงในปจจบน ป 2555 เหลอประมาณรอยละ 3.8 หรอประมาณ

รอยละ 19 ของงบประมาณรายจายทงประเทศ ซงมากกวารอยละ 70 เปนการลงทนดานการจดการศกษา

ขนพนฐาน

จากการเปลยนแปลงทงในดานโครงสรางและจ�านวนประชากรทมแนวโนมลดลง โดยเฉพาะประชากร

วยเรยนทจะลดลงในอนาคตคอนขางมาก จะสงผลกระทบตอการศกษาไทยในอนาคต ภาระของรฐทจะลงทน

ทางการศกษาดานปรมาณลดลงภาครฐควรหนมามงเนนดานคณภาพใหมากขน ทงคณภาพครคณภาพผเรยน

และคณภาพของระบบการจดการศกษา ทงประสทธภาพและประสทธผลในการบรหารจดการ เพอใหประชากร

ไทยเปนคนทมคณภาพและเปนศนยกลางการพฒนาอนจะเปนกลไกน�าไปสการพฒนาประเทศไดอยางแทจรง

ทงน จะตองปรบปรงเปลยนแปลงและลดขนาดของสถานศกษา เพอรองรบคณภาพปรบเปลยนสดสวนการจดสรร

งบประมาณ เพอการศกษาทมงเนนคณภาพทน�าไปสการพฒนาผเรยน รวมทงใหความส�าคญตอการพฒนาคร

และหองเรยนใหมากขน

2.3 ขอเสนอแนวทางการพฒนาประชากรวยเรยนในอนาคต

ตามแนวทางการพฒนาคณภาพคนสสงคมแหงการเรยนรอยางยงยนตามแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559) และยทธศาสตรการพฒนาคณภาพประชากรไทยทกชวงวย

เพอเปนพลงตอการเจรญเตบโตของประเทศ ตามแผนประชากรในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559) เพอพฒนาการดานการเรยนรและพฒนาการดานตางๆ คณธรรม จรยธรรม

ตลอดจนศลธรรมจรรยา อยางตอเนอง ตอยอด เชอมโยง ตงแตในชวงวยแรกเกดและวยทารก ประชากร

วยเรยน เพอสวยท�างานและวยสงอายไดรบการพฒนาอยางเตมศกยภาพของตน สามารถบรหารจดการชวต

ของตนเพอใหมชวตยนยาวดวยคณภาพชวตทดขน พงพาตนเองได สรางความมนคงในชวตใหแกตนเองได

ปรบตวเพอรบโอกาสและพฒนาภมคมกนตนเองตอผลกระทบจากการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจสงคมภายใน

และภายนอกประเทศไดทนการณเตมท สามารถแขงขนไดในภมภาคอาเซยนและตลาดโลก รวมทงการใช

ประโยชนจากการเคลอนยายประชากรอยางเสรในภมภาคอาเซยนในป 2558 โดยมแนวทางดงน

1) à¾ÔèÁÍÑµÃÒ¡ÒÃàÃÕÂ¹µ‹Íã¹ÃÐ´ÑºÍÒªÕÇÈÖ¡ÉÒãËŒä´ŒµÒÁà»‡ÒËÁÒÂ»¯ÔÃÙ»¡ÒÃÈÖ¡ÉÒã¹·ÈÇÃÃÉ·Õè 2 โดยใหอตราสวนระดบอาชวะ : สามญเปน 60 : 40 ในป 2561 เนองจากความตองการก�าลงแรงงานระดบกลาง

(ปวช. และปวส.) มแนวโนมสงขนเรอยๆ ในขณะทปจจบนผส�าเรจการศกษาในระดบอาชวะศกษาเขาส

ตลาดแรงงานจ�านวนนอยมาก

2) ¾Ñ²¹Òà ç¡ÇÑÂàÃÕÂ¹ãËŒÁÕ¤ÇÒÁÃÙŒ·Ò§ÇÔªÒ¡ÒÃ áÅÐÊµÔ»˜ÞÞÒ·Ò§ÍÒÃÁ³� ทเขมแขงสามารถศกษา

หาความรและตอยอดองคความรไดดวยตนเอง โดย


• à´ç¡»°ÁÇÑÂ (เดกแรกเกดจนถงกอนเขาประถมศกษาปท 1 ตามนโยบายรฐบาล) โดยสงเสรมพฒนา

การดานการเรยนรและพฒนาดานตางๆ ตงแตในชวงวยแรกเกดซงเปนชวงการสรางรากฐานชวตและ

การเตรยมความพรอมของเดก ใหมพฒนาการทเหมาะสมตามวย ทงทางรางกาย จตใจ สตปญญา

อารมณ บคลกภาพและ การอยรวมกนในสงคม

• ÃÐ Ñº»ÃÐ¶ÁÈÖ¡ÉÒáÅÐÃÐ ÑºÁÑ¸ÂÁÈÖ¡ÉÒµÍ¹µŒ¹ ซงเปนการศกษาภาคบงคบ โดยมงวางรากฐาน

เพอใหผเรยนไดพฒนาคณลกษณะทด ทงในดานคณธรรม จรยธรรม ความร และความสามารถ

ขนพนฐาน ใหมรความตองการและความสนใจของตนเองทงในดานวชการและวชาชพตามความถนด

เพอเปนแนวทางในการศกษาตอและการประกอบอาชพในอนาคต

• ÃÐ ÑºÁÑ¸ÂÁÈÖ¡ÉÒµÍ¹»ÅÒย โดยมงใหผเรยนไดศกษาตามความถนดและความสนใจ ศกยภาพ

และความสามารถพเศษเฉพาะดาน เพอเปนพนฐานส�าหรบการศกษาตอในระดบอดมศกษา รวมทง

สอดแทรกความรเรองตลาดแรงงานและสถานการณการจางงานของประเทศเพอเปนแนวทางการศกษา

ตอและการประกอบอาชพเมอจบการศกษาเขาสตลาดแรงงานอยางมคณภาพ

• ÃÐ ÑºÍÒªÕÇÈÖ¡ÉÒ มงพฒนาความรและทกษะในการประกอบอาชพ ใหเปนก�าลงแรงงานทมฝมอ

มศกยภาพ สงเสรมและสนบสนนและสรางทศนคตทดตอการเรยนในสายวชาชพใหมผเรยนเพมขน

ซงจะเปนแรงงานในระดบกลางทส�าคญทจะเขาสตลาดแรงงานทภาคการผลตมความตองการแรงงาน

ในระดบนสง นอกจากนจะตองผลตก�าลงคนระดบกลางใหสอดคลองกบความตองการของตลาด

แรงงาน โดยยกระดบคณภาพมาตรฐานอาชวศกษาใหผเรยนมสมรรถนะในการประกอบอาชพทเชอม

โยงกบกลมอตสาหกรรมเปาหมาย และสอดคลองกบความเชยวชาญของสถานศกษา รวมทงสราง

เครอขายการผลตและพฒนาก�าลงแรงงานกบภาคสวนตางๆ โดยเฉพาะสถานประกอบการ สถาบน

เฉพาะทาง ควบคกบการสรางเครอขายการเรยนรนานาชาต

• ÃÐ ÑºÍØ´ÁÈÖ¡ÉÒ สงเสรมใหผเรยนไดพฒนาความรความสามารถในสาขาวชาตางๆ ในระดบสง

โดยเฉพาะการประยกตทฤษฎไปสการปฏบต การรเรมพฒนาทงทางวชาการ และวชาชพการสรางสรรค

และเผยแพรความร การรเรมพฒนาประเทศทงในดานเศรษฐกจ สงคม การเมองและวฒนธรรม

สงแวดลอม นอกจากน ควรผลตก�าลงคนในระดบสงใหสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงาน

ทงในประเทศ เพอรองรบการเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน โดยเฉพาะควรใหความส�าคญกบ

การผลตก�าลงคนในสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพมขน ซงจะเปนความตองการดานของก�าลง

คนของประเทศเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนกบประชาคมโลก

• ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¹Í¡ÃÐººáÅÐ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒµÒÁÍÑ¸ÂÒÈÑÂ สงเสรมการจดการศกษาแกก�าลงแรงงานปจจบน

เพอเพมศกษภาพของก�าลงแรงงานใหมทกษะทสงขนและสอดคลองกบความตองการของสถาน

ประกอบการ ซงจะเปนการเพมผลตภาพแรงงานไทยใหสามารถแขงขนกบประเทศอนๆ ได โดย

การรวมมอกนระหวาง สถานประกอบการและสถานศกษา จดการศกษาใหมความยดหยนโดยมเนอหา

และหลกสตรทเหมาะสมสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของผประกอบการ


3) ¾Ñ²¹ÒËÅÑ¡ÊÙµÃáÅÐ»ÃÑº¡ÃÐºÇ¹¡ÒÃàÃÕÂ¹¡ÒÃÊÍ¹·ÕèàÍ×éÍµ‹Í¡ÒÃ¾Ñ²¹Ò¼ÙŒàÃÕÂ¹ÍÂ‹Ò§ÃÍº´ŒÒ¹·Õè

àª×èÍÁâÂ§¡ÑºÀÙÁÔÊÑ§¤Á โดยบรณาการการเรยนรใหหลากหลายทงดานวชาการ ทกษะชวต และนนทนาการ

ทครอบคลมทงศลปะ ดนตร กÌา วฒนธรรม ศาสนา ประชาธปไตย ความเปนไทย และเรองอาเซยนศกษา

ใหความส�าคญกบการเรยนรในหองเรยนและการเรยนรนอกหองเรยน และสรางนสยใฝร มทกษะในการคด

วเคราะห แกปญหาเฉพาะหนาและรบ¿งความเหนของผอน และการตอยอดสความคดสรางสรรค ตลอดทง

การจดกจกรรมอาสาสมครเพอสาธารณะประโยชน โดยเฉพาะกจกรรมลกเสอ เนตรนาร และอาสาสมครดแล

ผสงอายในชมชน เปนตน

4) Ê‹§àÊÃÔÁ¤ÃÙ¼ÙŒÊÍ¹ãËŒÁÕÇØ²ÔµÃ§µÒÁÇÔªÒ·ÕèÊÍ¹ ÁÕÃÐºº ¡ÃÐºÇ¹¡ÒÃ¼ÅÔµáÅÐ¾Ñ²¹Ò¤ÃÙ·ÕèÁÕ¤Ø³ÀÒ¾ สามารถดงดดคนเกงและด มจตวญญาณความเปนคร โดยใหทกภาคสวนมสวนรวมในการสนบสนนและยกยอง

ครเพอศษยและหรอครสอนด เพอเปนตนแบบใหแกครอนๆ จดใหมระบบจงใจใหครพฒนาตนเองอยางตอเนอง

ควบคกบการปรบวธประเมนสมรรถนะทสะทอนประสทธภาพในการจดการเรยนการสอนและการพฒนาคณภาพ

ผเรยนเปนส�าคญ รวมทงปรบระบบการสงเสรมบทบาทภาคเอกชนในการจดการศกษาทเนนคณภาพ มาตรฐาน

อยางจรงจง

5) ¾Ñ²¹Ò Ñ´·íÒ°Ò¹¢ŒÍÁÙÅ´ŒÒ¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ เพอเปนศนยรวมของขอมลการศกษาไทย ทงในดานจ�านวน

นกเรยน บคลากรทางการศกษา สถานศกษา ผจบการศกษารายสาขา ใหสามารถน�ามาใชในการวางแผนผลต

ก�าลงคนใหสอดคลองกบความตองการของประเทศ เพอเปนฐานขอมลทใชในการบรหารจดการใหเกด

ความสมดลระหวางก�าลงแรงงานทจะเขาสตลาดแรงงานกบความตองการในตลาดแรงงาน รวมทงเปนฐานขอมล

ประกอบการตดสนใจเชงนโยบายการศกษาของไทยใหสามารถแขงขนกบตางประเทศได


ตาราง 2.6

ประม

าณกา

รจ�าน

วนนก

เรยน

จ�าแ

นกตา

มระด

บการศก

ษา พ

.ศ. 25

53 - 2

583

ระดบ

การศ

กษา

2553

2554

2555

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

กอนป

ระถม

ศกษา

(3 - 5

ป)

1,796

,941

1,806

,042

1,897

,390

1,959

,081

2,039

,499

2,137

,531

2,245

,397

2,225

,908

2,208

,123

2,191

,859

อนบา

ล 1

(หลก

สตร 3

ปของ

สช.)

218,6

93

240,7

27

338,8

42

432,5

15

547,4

91

645,7

37

742,6

37

736,6

99

731,2

79

726,2

97

อนบา

ล 2

(สช.)/อน

บาล

178

9,937

79

4,114

77

1,814

75

5,538

73

7,222

75

5,288

74

8,190

74

1,712

73

5,803

73

0,411

อนบา

ล 3

(สช.)/อน

บาล

278

8,311

77

1,201

78

6,734

77

1,028

75

4,786

73

6,506

75

4,570

74

7,496

74

1,040

73

5,152

ประถ

มศกษ

า (6 - 1

1 ป)

5,066

,745

4,991

,835

4,871

,676

4,753

,905

4,655

,468

4,543

,089

4,427

,359

4,324

,226

4,274

,045

4,231

,834

ประถ

มศกษ

าปท

185

9,181

86

7,826

80

1,440

78

6,138

77

0,457

75

4,240

73

5,985

75

4,050

74

6,992

74

0,552

ประถ

มศกษ

าปท

283

4,405

82

0,478

82

8,734

76

5,338

75

0,725

73

5,751

72

0,264

70

2,832

72

0,082

71

3,343

ประถ

มศกษ

าปท

382

0,171

81

9,639

80

5,958

81

4,068

75

1,794

73

7,440

72

2,730

70

7,518

69

0,394

70

7,340

ประถ

มศกษ

าปท

484

5,172

81

1,144

81

0,618

79

7,088

80

5,108

74

3,519

72

9,324

71

4,776

69

9,731

68

2,795

ประถ

มศกษ

าปท

585

0,019

83

5,623

80

1,979

80

1,459

78

8,082

79

6,012

73

5,119

72

1,083

70

6,700

69

1,825

ประถ

มศกษ

าปท

685

7,797

83

7,125

82

2,947

78

9,814

78

9,302

77

6,128

78

3,937

72

3,968

71

0,145

69

5,980

มธยม

ศกษา

ตอนต

น (12 - 1

4 ป)

2,802

,213

2,662

,270

2,510

,756

2,397

,868

2,332

,611

2,287

,514

2,243

,823

2,238

,508

2,174

,454

2,110

,451

มธยม

ศกษา

ปท 1

938,1

43

851,8

08

831,2

80

817,2

02

784,3

00

783,7

91

770,7

09

778,4

64

718,9

13

705,1

87

มธยม

ศกษา

ปท 2

954,1

91

903,8

76

820,6

95

800,9

17

787,3

52

755,6

52

755,1

62

742,5

58

750,0

29

692,6

54

มธยม

ศกษา

ปท 3

909,8

79

906,5

86

858,7

81

779,7

50

760,9

59

748,0

71

717,9

52

717,4

87

705,5

11

712,6

10


ตาราง 2.6

(ตอ) ป

ระมา

ณกา

รจ�าน

วนนก

เรยน

จ�าแ

นกตา

มระด

บการศก

ษา พ

.ศ. 25

53 - 2

583

ระดบ

การศ

กษา

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

กอนป

ระถม

ศกษา

(3 - 5

ป)

2,17

1,23

82,14

6,03

02,11

5,97

02,08

6,42

92,05

7,09

52,02

7,67

21,99

7,87

81,96

7,45

01,93

6,16

41,90

3,93

5

อนบา

ล 1

(หลก

สตร 3

ปของ

สช.)

716,00

670

5,99

669

6,15

668

6,38

667

6,58

866

6,66

165

6,52

264

6,09

163

5,30

962

4,22

7

อนบา

ล 2

(สช.)/อน

บาล

172

5,45

471

5,19

470

5,21

269

5,40

168

5,65

867

5,88

566

5,98

365

5,87

064

5,46

263

4,70

4

อนบา

ล 3

(สช.)/อน

บาล

272

9,77

872

4,84

071

4,60

270

4,64

269

4,85

068

5,12

667

5,37

266

5,48

965

5,39

364

5,00

4

ประถ

มศกษ

า (6 - 1

1 ป)

4,19

8,55

64,17

5,07

94,16

3,39

64,12

5,71

14,08

5,20

74,04

1,55

33,99

4,33

53,94

3,09

93,88

7,39

23,83

1,78

7

ประถ

มศกษ

าปท

173

4,67

872

9,31

972

4,39

471

4,17

170

4,22

669

4,44

968

4,74

067

4,99

966

5,12

965

5,04

7

ประถ

มศกษ

าปท

270

7,19

270

1,58

469

6,46

669

1,76

368

2,00

167

2,50

366

3,16

765

3,89

564

4,59

363

5,16

8

ประถ

มศกษ

าปท

370

0,71

969

4,67

868

9,16

868

4,14

167

9,52

166

9,93

266

0,60

365

1,43

164

2,32

363

3,18

6

ประถ

มศกษ

าปท

469

9,55

469

3,00

768

7,03

268

1,58

367

6,61

167

2,04

266

2,55

865

3,33

264

4,26

163

5,25

3

ประถ

มศกษ

าปท

567

5,08

169

1,65

168

5,17

767

9,27

067

3,88

266

8,96

766

4,44

965

5,07

264

5,95

063

6,98

2

ประถ

มศกษ

าปท

668

1,33

166

4,84

168

1,15

967

4,78

466

8,96

666

3,66

065

8,81

965

4,37

064

5,13

663

6,15

2

มธยม

ศกษา

ตอนต

น (12 - 1

4 ป)

2,02

8,64

71,98

7,98

31,94

4,71

51,93

1,82

61,92

6,11

91,92

9,07

51,91

2,44

51,89

7,27

31,88

3,40

11,86

5,57

4

มธยม

ศกษา

ปท 1

691,12

167

6,57

466

0,19

967

6,40

367

0,07

266

4,29

565

9,02

765

4,21

964

9,80

164

0,63

1

มธยม

ศกษา

ปท 2

679,42

966

5,87

765

1,86

163

6,08

465

1,69

764

5,59

764

0,03

163

4,95

563

0,32

362

6,06

6

มธยม

ศกษา

ปท 3

658,09

764

5,53

263

2,65

661

9,33

960

4,35

061

9,18

361

3,38

860

8,09

960

3,27

759

8,87

6


ตาราง 2.6

(ตอ) ป

ระมา

ณกา

รจ�าน

วนนก

เรยน

จ�าแ

นกตา

มระด

บการศก

ษา พ

.ศ. 25

53 - 2

583

ระดบ

การศ

กษา

2573

2574

2575

2576

2577

2578

2579

2580

2581

2582

2583

กอนป

ระถม

ศกษา

(3 - 5

ป)

1,87

0,84

01,83

7,10

11,80

2,99

81,76

8,82

11,73

4,70

01,70

0,68

01,66

6,75

21,63

3,01

01,59

9,53

41,56

6,38

01,53

3,60

5

อนบ

าล 1

(หล

กสตร

3 ป

ของ สช

.)61

2,93

260

1,50

659

0,06

457

8,69

756

7,33

055

5,99

054

4,71

753

3,53

752

2,46

651

1,51

650

0,71

7

อนบ

าล 2

(สช

.)/อน

บาล

162

3,64

661

2,37

360

0,96

958

9,54

857

8,20

056

6,85

355

5,53

254

4,27

753

3,11

452

2,06

051

1,12

6

อนบ

าล 3

(สช

.)/อน

บาล

263

4,26

362

3,22

161

1,96

560

0,57

658

9,16

957

7,83

756

6,50

355

5,19

654

3,95

453

2,80

452

1,76

2

ประถ

มศกษ

า (6 - 1

1 ป)

3,77

5,74

93,71

8,79

13,66

0,57

63,60

0,94

33,53

9,90

23,47

7,64

53,41

4,52

83,35

0,86

93,28

6,97

23,22

3,09

53,15

9,44

6

ประ

ถมศก

ษาปท

164

4,67

063

3,94

162

2,91

261

1,66

660

0,28

958

8,89

357

7,57

156

6,24

855

4,95

054

3,71

853

2,57

7

ประ

ถมศก

ษาปท

262

5,53

961

5,63

060

5,38

459

4,85

258

4,11

357

3,24

856

2,36

655

1,55

454

0,74

152

9,95

251

9,22

6

ประ

ถมศก

ษาปท

362

3,92

761

4,46

960

4,73

559

4,67

158

4,32

557

3,77

656

3,10

455

2,41

454

1,79

353

1,17

152

0,57

4

ประ

ถมศก

ษาปท

462

6,21

761

7,06

060

7,70

659

8,07

958

8,12

657

7,89

456

7,46

155

6,90

654

6,33

453

5,83

052

5,32

5

ประ

ถมศก

ษาปท

562

8,07

661

9,14

261

0,08

960

0,84

059

1,32

258

1,48

157

1,36

556

1,05

055

0,61

454

0,16

152

9,77

6

ประ

ถมศก

ษาปท

662

7,32

061

8,54

960

9,75

060

0,83

459

1,72

658

2,35

257

2,66

156

2,69

755

2,53

954

2,26

253

1,96

8

มธยม

ศกษา

ตอนต

น (12 - 1

4 ป)

1,84

3,77

31,81

8,01

31,79

2,68

71,76

7,53

01,74

2,28

51,71

6,71

21,69

0,58

51,66

3,71

41,63

6,02

71,60

7,59

71,57

8,61

6

มธย

มศกษ

าปท

163

1,71

062

2,94

061

4,23

060

5,49

359

6,63

958

7,59

557

8,28

656

8,66

355

8,76

954

8,68

253

8,47

6

มธย

มศกษ

าปท

261

7,23

160

8,53

660

0,18

659

1,79

558

3,37

657

4,84

656

6,13

255

7,16

454

7,89

153

8,35

952

8,64

0

มธย

มศกษ

าปท

359

4,83

258

6,43

757

8,27

157

0,24

256

2,27

055

4,27

154

6,16

753

7,88

852

9,36

752

0,55

751

1,50

0


ตาราง 2.6

(ตอ) ป

ระมา

ณกา

รจ�าน

วนนก

เรยน

จ�าแ

นกตา

มระด

บการศก

ษา พ

.ศ. 25

53 - 2

583

ระดบ

การศ

กษา

2553

2554

2555

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

มธยม

ศกษา

ตอนป

ลาย

(15 - 1

7 ป)

2,06

8,17

12,10

7,42

22,10

4,85

12,14

6,92

82,14

4,75

62,13

9,53

62,11

3,93

62,09

2,75

82,07

1,25

82,03

3,83

2

ÊÒÂÊ

ÒÁÑÞ

1,31

3,88

41,36

8,26

71,38

9,65

11,36

0,78

91,26

2,46

31,13

6,60

61,02

9,37

093

8,32

186

7,52

481

2,78

6

มธย

มศกษ

าปท

448

8,43

751

0,27

449

8,74

446

1,48

940

7,27

036

3,37

134

3,36

530

8,72

028

6,99

528

2,20

4

มธย

มศกษ

าปท

543

3,47

544

7,11

046

7,09

945

6,54

542

2,44

237

2,81

033

2,62

631

4,31

228

2,59

926

2,71

2

มธย

มศกษ

าปท

639

1,97

241

0,88

342

3,80

744

2,75

543

2,75

140

0,42

535

3,38

031

5,29

029

7,93

126

7,87

0

ÊÒÂÍ

ÒªÕÇÈ

Ö¡ÉÒ

754,28

773

9,15

571

5,20

078

6,13

988

2,29

31,00

2,92

91,08

4,56

61,15

4,43

71,20

3,73

41,22

1,04

5

ปวช

. 1

290,55

329

3,07

426

4,65

733

6,83

533

5,92

337

9,71

940

4,70

640

9,23

343

0,49

242

3,30

7

ปวช

. 2

226,70

921

6,08

423

4,45

923

8,19

132

0,08

831

9,12

736

0,73

338

4,47

138

8,77

140

8,96

7

ปวช

. 3

237,02

522

9,99

721

6,08

421

1,01

322

6,28

230

4,08

431

9,12

736

0,73

338

4,47

138

8,77

1

ระด

บ ปว

ส.40

0,27

938

0,62

533

5,15

433

7,29

638

5,23

449

6,60

856

7,99

459

2,29

862

8,53

367

7,39

2

อดมศ

กษา

(18 - 2

1 ป)

1,75

7,30

21,81

1,73

32,17

0,38

42,20

4,15

62,23

0,75

22,23

7,96

72,26

8,90

52,25

8,00

72,26

3,80

52,26

3,77

8

อดม

ศกษา

ปท 1

578,15

679

2,90

479

0,33

579

5,65

680

0,12

680

4,71

980

6,97

580

6,69

180

4,20

280

0,12

1

อดม

ศกษา

ปท 2

- 41,17

9,14

61,01

8,82

91,38

0,04

91,40

8,50

01,43

0,62

51,43

3,24

81,46

1,93

01,45

1,31

61,45

9,60

31,46

3,65

7


ตาราง 2.6

(ตอ) ป

ระมา

ณกา

รจ�าน

วนนก

เรยน

จ�าแ

นกตา

มระด

บการศก

ษา พ

.ศ. 25

53 - 2

583

ระดบ

การศ

กษา

2563

2564

2565

2566

2567

2568

2569

2570

2571

2572

มธยม

ศกษา

ตอนป

ลาย

(15 - 1

7 ป)

2,03

1,06

51,97

2,21

61,91

5,12

81,84

0,49

71,80

3,60

31,76

4,33

91,75

2,92

71,74

7,27

21,75

0,16

21,73

5,07

3

ÊÒÂÊ

ÒÁÑÞ

792,39

176

9,02

874

6,50

671

7,83

570

3,43

368

8,09

268

3,91

568

1,82

668

2,73

767

6,86

0

มธย

มศกษ

าปท

428

5,04

426

3,23

925

8,12

325

3,06

224

7,73

624

1,74

024

7,67

324

5,35

524

3,24

024

1,31

1

มธย

มศกษ

าปท

525

8,32

726

0,92

624

0,96

623

6,36

523

1,65

122

6,77

522

1,28

622

6,71

722

4,59

622

2,65

9

มธย

มศกษ

าปท

624

9,02

024

4,86

324

7,32

722

8,40

722

4,04

621

9,57

721

4,95

520

9,75

321

4,90

121

2,89

0

ÊÒÂÍ

ÒªÕÇÈ

Ö¡ÉÒ

1,23

8,67

51,20

3,18

71,16

8,62

21,12

2,66

21,10

0,17

11,07

6,24

71,06

9,01

21,06

5,44

61,06

7,42

51,05

8,21

4

ปวช

. 1

427,56

639

4,85

838

7,31

937

9,59

437

1,60

436

2,61

037

1,51

036

8,03

336

4,86

036

1,96

6

ปวช

. 2

402,14

140

6,18

837

5,11

536

7,95

336

0,61

435

3,02

334

4,47

935

2,93

434

9,63

134

6,61

7

ปวช

. 3

408,96

740

2,14

140

6,18

837

5,11

536

7,95

336

0,61

435

3,02

334

4,47

935

2,93

434

9,63

1

ระด

บปวส

.70

3,39

373

3,86

475

4,05

477

3,45

376

0,73

672

7,37

571

7,45

170

7,69

469

8,06

968

8,57

5

อดมศ

กษา

(18 - 2

1 ป)

2,26

0,06

22,25

3,28

12,24

5,15

32,23

5,73

22,22

5,85

02,21

4,51

92,20

2,08

92,18

5,66

62,15

8,81

32,18

3,03

8

อดม

ศกษา

ปท 1

795,26

078

9,98

078

4,41

477

8,72

177

2,80

476

6,35

875

9,29

174

9,63

073

1,58

474

9,64

1

อดม

ศกษา

ปท 2

- 41,46

4,80

21,46

3,30

11,46

0,73

81,45

7,01

21,45

3,04

61,44

8,16

11,44

2,79

91,43

6,03

61,42

7,22

91,43

3,39

8


ตาราง 2.6

(ตอ) ป

ระมา

ณกา

รจ�าน

วนนก

เรยน

จ�าแ

นกตา

มระด

บการศก

ษา พ

.ศ. 25

53 - 2

583

ระดบ

การศ

กษา

2573

2574

2575

2576

2577

2578

2579

2580

2581

2582

2583

มธยม

ศกษา

ตอนป

ลาย

(15 - 1

7 ป)

1,72

1,30

81,70

8,72

11,69

2,50

51,67

2,77

11,64

9,40

01,62

6,42

21,60

3,59

71,58

0,69

31,55

7,49

21,53

3,78

71,50

9,40

8

ÊÒÂÊ

ÒÁÑÞ

671,49

866

6,59

566

0,22

965

2,48

564

3,37

063

4,40

762

5,50

261

6,56

560

7,50

959

8,25

758

8,73

9

มธย

มศกษ

าปท

423

9,55

023

7,93

323

4,57

523

1,30

822

8,09

722

4,90

822

1,70

921

8,46

721

5,15

521

1,74

720

8,22

3

มธย

มศกษ

าปท

522

0,89

321

9,28

221

7,80

121

4,72

721

1,73

720

8,79

820

5,87

820

2,95

019

9,98

219

6,95

119

3,83

1

มธย

มศกษ

าปท

621

1,05

420

9,38

120

7,85

320

6,45

020

3,53

620

0,70

219

7,91

519

5,14

819

2.37

218

9,55

918

6,68

6

ÊÒÂÍ

ÒªÕÇÈ

Ö¡ÉÒ

1,04

9,81

01,04

2,12

61,03

2,27

61,02

0,28

61,00

6,02

999

2,01

497

8,09

596

4,12

894

9,98

293

5,53

192

0,66

9

ปวช

. 1

359,32

635

6,89

935

1,86

234

6,96

334

2,14

533

7,36

233

2,56

332

7,70

032

2,73

331

7,62

031

2,33

4

ปวช

. 2

343,86

834

1,35

933

9,05

433

4,26

932

9,61

432

5,03

832

0,49

431

5,93

531

1,31

530

6,59

630

1,73

9

ปวช

. 3

346,61

734

3,86

834

1,35

933

9,05

433

4,26

932

9,61

432

5,03

832

0,49

431

5,93

531

1,31

530

6,59

6

ระด

บปวส

.67

9,21

166

9,97

366

0,86

265

1,87

464

3,00

963

4,26

462

5,63

861

7,12

960

8,73

660

0,45

759

2,29

1

อดมศ

กษา (18 - 2

1 ป)

2,18

5,98

72,19

3,98

92,20

8,48

42,21

1,68

62,21

6,05

62,21

2,87

22,20

7,45

02,19

9,41

62,18

8,38

22,17

7,01

92,16

5,01

6

อดม

ศกษา

ปท 1

742,71

773

6,40

273

0,64

772

5,39

972

0,57

871

0,48

470

0,66

269

1,00

368

1,40

767

1,77

766

2,01

5

อดม

ศกษา

ปท 2

- 41,44

3,27

01,45

7,58

61,47

7,83

71,48

6,28

71,49

5,47

81,50

2,38

71,50

6,78

81,50

8,41

31,50

6,97

51,50

5,24

21,50

3,00

1

แหลง

ขŒอมล

: ป 2

553 - 2

554

จากส

ถตกา

รศกษ

า กร

ะทรวงศ

กษาธ

การ

ป

2555

- 258

3 ค�า

นวณจา

กผลก

ารคา

ดประ

มาณปร

ะชาก

รของ

ประเทศ

ไทย

พ.ศ. 2

553 - 2

583

ส�านก

งานค

ณะก

รรมก

ารพฒ

นากา

รเศร

ษฐกจ



กรมสขภาพจต. 2554. สถานการณระดบสตปญญาเดกนกเรยนไทย 2554. สบคนไดจาก http://www.

smartteen.net/iqeq/situation.html

ส�านกงบประมาณ. 2555. §º»ÃÐÁÒ³´ŒÒ¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ. สบคนไดจาก http://www.bb.go.th

ส�านกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา. 2555. ¹âÂºÒÂ à»‡ÒËÁÒÂ ÂØ·¸ÈÒÊµÃ� ¡ÒÃ¼ÅÔµáÅÐ¾Ñ²¹Ò¡íÒÅÑ§¤¹

ÍÒªÕÇÈÖ¡ÉÒÊÙ‹ÊÒ¡Å ¾.È. 2555 - 2569. กรงเทพมหานคร.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2529. ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¡ÒÃ¡íÒË¹´¢ŒÍÊÁÁµÔ

à¾×èÍãªŒã¹¡ÒÃ¤Ò´»ÃÐÁÒ³»ÃÐªÒ¡ÃáÅÐ¼Å¡ÒÃ¤Ò´»ÃÐÁÒ³»ÃÐªÒ¡Ã¢Í§»ÃÐà·Èä·Â 2523 - 2558.

กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจ�ากดภาพพมพ.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2551. ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒµÅÒ´áÃ§§Ò¹à¾×èÍÃÍ§ÃÑº

ÊÑ§¤Á¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ. กรงเทพมหานคร.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2554. á¼¹¾Ñ²¹ÒàÈÃÉ°¡Ô áÅÐÊÑ§¤ÁáË‹§ªÒµÔ

©ºÑº·Õè 11 (¾.È. 2555 - 2559). กรงเทพมหานคร: สหมตรพรนตงพบลสชง จ�ากด.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2555. á¼¹»ÃÐªÒ¡Ã ã¹ª‹Ç§á¼¹¾Ñ²¹Ò

àÈÃÉ°¡Ô¨áÅÐÊÑ§¤ÁáË‹§ªÒµÔ ©ºÑº·Õè 11 (¾.È. 2555 - 2559). กรงเทพมหานคร.



ส�านกงานปลดกระทรวงศกษา. 2554. Ê¶ÔµÔ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ©ºÑºÂ‹Í 2553. กรงเทพมหานคร: ชมนมสหกรณการเกษตร

แหงประเทศไทย จ�ากด.

ส�านกงานปลดกระทรวงศกษา. 2555. Ê¶ÔµÔ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ©ºÑºÂ‹Í 2554. กรงเทพฯ. ชมนมสหกรณการเกษตร

แหงประเทศไทย จ�ากด.

ส�านกงานสถตแหงชาต. 2545. ÊíÒÁÐâ¹»ÃÐªÒ¡ÃáÅÐà¤ËÐ 2543. สบคนไดจาก http://www.nso.go.th

ส�านกงานสถตแหงชาต. 2555. ÊíÒÁÐâ¹»ÃÐªÒ¡ÃáÅÐà¤ËÐ 2553. สบคนไดจาก http://www.nso.go.th

ส�านกงานสถตแหงชาต. 2555. ¡ÒÃÊíÒÃÇ¨ÀÒÇÐ¡ÒÃ·íÒ§Ò¹¢Í§»ÃÐªÒ¡Ã. สบคนไดจาก http://www.nso.go.th


3ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศ

ดานสขภาพอนามย: ศกษาจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583

ศØÀกจ ศรลกษณ∗

3.1 สถานการณดานสขภาพของประเทศในระยะเปลยนผาน

ระบบสขภาพของประเทศมพฒนาการมาโดยตลอด สถานะสขภาพโดยรวมของคนไทยดขน แตยงคง

มปญหาทรอการแกไขอกมาก หลายปญหายงไมมมาตรการทมน�าหนกพอ แมหลายนโยบายมาถกทศทาง

แตยงตองการมาตรการทมคณภาพ การเปลยนแปลงประชากรเปนปจจยหนงทส�าคญทมผลตอระบบสขภาพและ

ตองการนโยบายทชดเจน และมงเปา

3.1.1 สถานการณดานการปฏรประบบสขภาพ

1) ¡ÒÃ¡ÃÐ¨ÒÂÍíÒ¹Ò¨´ŒÒ¹ÊØ¢ÀÒ¾â´Â¡ÒÃ¶‹ÒÂâÍ¹ä»äÁ‹¶Ö§äË¹ ผานมาเกอบสบป ไมสามารถ

ด�าเนนการไปไดมากเทาทควร สาเหตส�าคญคอแนวคดทยงตองการรกษาอ�านาจสวนกลางเอาไว ท�าใหไมม

ความตอเนองในการด�าเนนการ รวมทงความไมแนใจตอรปแบบการถายโอน ไมมความชดเจนของทศทาง

และนโยบายการด�าเนนการของสวนกลาง ท�าใหองคกรปกครองสวนทองถนกวารอยแหงไมตองการรอ

การถายโอนและไดด�าเนนการจดตงสถานบรการสาธารณสขของตนเองในพนท ซงเปนการลงทนทซ�าซอน

ขาดประสทธภาพ

∗ ทปรกษากระทรวงระดบทรงคณวฒ กระทรวงสาธารณสข


2) ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑµÔÊØ¢ÀÒ¾áË‹§ªÒµÔ ¾.È. 2550 ¡®ËÁÒÂÊØ¢ÀÒ¾áË‹§ªÒµÔ©ºÑºáÃ¡ áÅÐ¡ÃÐºÇ¹¡ÒÃ

¹âÂºÒÂÊÒ¸ÒÃ³Ðª‹Í§·Ò§ãËÁ‹ การประกาศใช พรบ.สขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 นบเปนการเปลยนแปลง

ครงใหญของระบบสขภาพไทย โดยมสาระส�าคญทเปนสงใหม คอ 1) มการนยามความหมายของสขภาพ

ไวอยางชดเจนวาหมายถง “ภาวะของมนษยทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางปญญา และทางสงคม เชอมโยง

กนเปนองครวมอยางสมดล” ท�าใหหลกคดหรอการแกไขปญหาสขภาพกวางขวางเปนองครวมมากขน 2) มการ

จดตงองคกรทเรยกวาคณะกรรมการสขภาพแหงชาตซงประกอบดวยผแทนจาก 3 ภาคสวนคอภาครฐ ภาค

วชาชพวชาการ และภาคประชาสงคมอยางละ 13 คนเทาๆ กน โดยมนายกรฐมนตรเปนประธาน มบทบาท

ในการเสนอแนะหรอใหค�าปรกษา ตอคณะรฐมนตรเกยวกบนโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพ และการจด

ใหมกระบวนการตางๆ ทก�าหนดไว เชน จดท�าธรรมนญสขภาพ จดใหมสมชชาสขภาพเปนตน 3) ธรรมนญ

วาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2552 มกรอบเวลาถง พ.ศ. 2563 เพอใชเปนกรอบและแนวทางในการ

ก�าหนดนโยบาย ยทธศาสตร และการด�าเนนงานดานสขภาพของประเทศ 4) มกลไกทเรยกวาสมชชาสขภาพ

(Health Assembly) ซงเปนการหาฉนทามตในการแกไขปญหาสขภาพโดยหลกการมสวนรวม ใชขอมล

หลกฐานทางวชาการ รวมพจารณากนอยางสมานฉนทจนไดขอยตอยางเปนเอกฉนท โดยมสมชชา 3 ประเภท

คอ สมชชาสขภาพเฉพาะพนท สมชชาสขภาพเฉพาะประเดน และสมชชาสขภาพแหงชาต 5) มการก�าหนด

กระบวนการไดมาของนโยบายสาธารณะเพอสขภาพ โดยผานกลไกสมชชาสขภาพแลวผานความเหนชอบของ

คณะกรรมการสขภาพแหงชาต แลวเสนอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบ ตางจากอดตทนโยบายสาธารณะก�าหนด

โดยรฐแตฝายเดยว 6) การประเมนผลกระทบตอสขภาพ (health impact assessment: HIA) กอนม พรบ.

สขภาพแหงชาต การท�า HIA เปนสวนหนงของการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอม (environmental impact

assessment: EIA) คออะไร และมกจะถกละเลยไมใหความส�าคญ จนกระทงเกดผลกระทบรายแรงตอสขภาพ

ของประชาชน

3) ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑµÔ¡Í§·Ø¹Ê¹ÑºÊ¹Ø¹¡ÒÃÊÃŒÒ§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾ ÊÃŒÒ§ÁÔµÔãËÁ‹ã¹¡ÒÃãªŒ¡ÒÃà§Ô¹¨Ò¡ÀÒÉÕºÒ»

ã¹¡ÒÃÊÃŒÒ§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾ จากกระบวนการขบเคลอนรณรงคเพอการไมสบบหรทตอเนองมาจากทศวรรษกอนหนา

ไดกาวไปสการเสนอใหมกฎหมายเกบเงน รอยละ 2 จากภาษสรรพสามตบหรและสรา ตงเปนกองทนสนบสนน

การสรางเสรมสขภาพ โดยมส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ท�าหนาทสนบสนนให

ทกภาคสวนท�างานเชงรกเพอสรางเสรมสขภาพโดยลดขอจ�ากดกรอบวธการ และเปดรบแนวทางใหมๆ ทเปน

ความคดสรางสรรคสามารถน�าไปสการขยายคานยมและการสรางพฤตกรรมสรางเสรมสขภาพแกประชาชน

ไดอยางมประสทธผล

4) ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑµÔ»ÃÐ¡Ñ¹ÊØ¢ÀÒ¾áË‹§ªÒµÔ ¾.È. 2545 ·íÒãËŒ¤¹ä·ÂÁÕËÅÑ¡»ÃÐ¡Ñ¹ÊØ¢ÀÒ¾¶ŒÇ¹Ë¹ŒÒáÅÐ

à»š¹¡ÒÃ»¯ÔÃÙ»ÃÐºº¡ÒÃà§Ô¹¡ÒÃ¤ÅÑ§´ŒÒ¹ÊØ¢ÀÒ¾¢Í§»ÃÐà·È นบตงแต พ.ศ. 2544 เปนตนมา นโยบายรฐบาลไดใหความส�าคญตอการใหสทธแกคนไทยทกคนในการเขาถงการบรการสขภาพ โดยไมตองค�านงถงคาใชจาย

เปนการชวยเหลอผทมฐานะยากจนไดมากในโครงการสรางหลกประกนสขภาพ จงเปนผลท�าใหระบบการบรหาร

การเงนการคลงดานสขภาพเปลยนแปลงไปในลกษณะคาใชจายแบบเหมาจายรายหว แยกผซอออกจาก

ผใหบรการแมวาคาใชจายของกองทนจะสงขนมากกวาเดมถงกวา 2 เทา ในระยะเวลาเพยง 10 ปทผานมา

(1,202.4 บาท/คน ใน พ.ศ. 2545 เปน 2,755.60 บาท/คน ใน พ.ศ. 2555)


5) ¹âÂºÒÂÂ¡ÃÐ ÑºÊ¶Ò¹ÕÍ¹ÒÁÑÂà»š¹âÃ§¾ÂÒºÒÅÊ‹§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾µíÒºÅ Ø à»ÅÕèÂ¹ÃÐºººÃÔ¡ÒÃÊØ¢ÀÒ¾

ä·Â ซงด�าเนนการมาตงแตปลายป 2552 นโยบายโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ�าต�าบลเปนนโยบายทมความแรง เปนความเปลยนแปลงส�าคญทจะสรางความเขมแขงของระบบบรการปฐมภมของประเทศ

การยกระดบสถานอนามยเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล (รพ.สต.) มงเนนไปทการสงเสรมสขภาพและ

ปองกนโรค โดยใหบรการเชงรกเชอมโยงกบชมชน ซงเปนการพฒนาบรการดานหนาทใกลชดประชาชนทสด

ใหมคณภาพ อนจะท�าใหสามารถรองรบการเปลยนแปลงของภาระโรคทมโรคเรอรงเพมขนและโครงสรางอาย

ทมการชราภาพมากขน การลงทนในระบบบรการปฐมภมจงนาจะคมคามากทสด นโยบาย รพ.สต. ยงถอเปน

การกระจายอ�านาจ และการสรางการมสวนรวมในการแกไขปญหาสขภาพขององคกรปกครองทองถน (อปท.)

รวมถงภาคทเกยวของไปจนถงประชาชน ผานกระบวนการจดท�าแผนพฒนาสขภาพต�าบล ซงเปนการรวมกน

วเคราะหปญหาและวางแผนแกไขโดยความเหนชอบและเปนเจาของรวมกน ระดมทรพยากรจากภาครฐสวนกลาง

และทองถนเพอขบเคลอนแผนพฒนาสขภาพดงกลาว

6) ¹âÂºÒÂ¡ÒÃÊ‹§àÊÃÔÁÍÒÊÒÊÁÑ¤ÃÊÒ¸ÒÃ³ÊØ¢»ÃÐ íÒËÁÙ‹ºŒÒ¹ (ÍÊÁ.) เรมการเบกจายคาสนบสนนการด�าเนนการของอาสาสมครสาธารณสขประจ�าหมบาน (อสม.) พ.ศ. 2552 คนละ 600 บาทตอเดอน ท�าให

ระบบสขภาพไดรบประโยชนสามารถพงพา อสม. ในการแกไขปญหาไดมากขน มการตดตามและรายงาน

ผลการด�าเนนงานดานสาธารณสขของ อสม. เงนคาปวยการเปนเงนอดหนนเฉพาะกจตงไวท อปท. แตการใหเงน

สนบสนนดงกลาวตองสรางความเขาใจวาไมใชเงนเดอน หรอคาตอบแทนการปฏบตงานซงจะท�าลายหลกการ

ของ “อาสาสมคร” และเกดผลเสยตอระบบในระยะยาว

7) ¹âÂºÒÂÃÑ°ÊÇÑÊ Ô¡ÒÃ (welfare state) ส�าหรบประเทศไทยมการด�าเนนงานจดสวสดการสงคม

ตามองคประกอบ 4 ดานหลก ประกอบดวย การบรการสงคม การชวยเหลอทางสงคม การประกนสงคม

การชวยเหลอเกอกลของภาคประชาชน รฐบาลไดมนโยบาย เชน หลกประกนดานสขภาพถวนหนา ทกคน

มสทธไดรบบรการสขภาพ¿ร หลกประกนดานการศกษา ทกคนมโอกาสไดเรยน¿ร 15 ป ยกระดบการพฒนา

ศนยเดกเลกในชมชน ใหสทธคนพการไดรบการศกษาโดยไมเสยคาใชจาย จดตงกองทนเงนใหกยมเพอการศกษา

จดบรการสงอ�านวยความสะดวกใหกบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา เบยยงชพผสงอาย เปนตน

3.1.2 สถานการณดานสงคมทสงผลตอสขภาพ

1) à´ç¡ä·Â©ÅÒ´¹ŒÍÂÅ§ จากการส�ารวจสถานการณระดบสตปญญาเดกนกเรยนไทยทวประเทศ อาย

6 - 15 ป พ.ศ. 2554 พบวา เดกนกเรยนไทยมคะแนนสตปญญาเฉลยเทากบ 98.6 ซงถอเปนคาระดบสตปญญา

ทอยในเกณฑปกตแตคอนไปทางต�ากวามาตรฐานสากลในยคปจจบน (คากลาง IQ = 100) เมอดภาพรวมของ

ประเทศ พบวา มเดกทม IQ ต�ากวาเกณฑปกต (IQ<90) ถงรอยละ 28.4 จะเหนไดวา ในระบบการศกษาของ

ประเทศไทยยงมนกเรยนทมความบกพรองทางระดบสตปญญา (IQ<70) อยรอยละ 6.5 ซงสงกวาทมาตรฐาน

สากลก�าหนดไว คอ ไมควรเกนรอยละ 2 และ มชองวาง (gap) ของสตปญญาระหวางกลมทมสตปญญาดกบ

กลมทมปญหาสตปญญา (กรมสขภาพจต, 2554)

2) »ÞËÒáÁ‹ÇÑÂÃØ‹¹à¾ÔèÁÊÙ§¢Öé¹áÅÐ»ÞËÒ·ŒÍ§äÁ‹¾ÃŒÍÁà»š¹ÇÔ¡Äµ»ÞËÒÊÑ§¤Á¢Í§»ÃÐà·Èä·Â สถานการณการตงครรภของหญงไทยอายต�ากวา 20 ป เพมขนตามล�าดบ จากสถตสาธารณสข พบวา จ�านวนการตงครรภ

ของวยรนอาย 15 - 19 ป เพมสงขน จาก 123,447 คน ใน พ.ศ. 2548 เปน 131,748 คน ใน พ.ศ. 2552


นอกจากนยงพบวา ใน พ.ศ. 2552 มแมวยรนอายต�ากวา 20 ป คลอดบตรจ�านวน 106,726 คน คดเปน

รอยละ 13.5 ของจ�านวนมารดาทกชวงอาย ซงสงกวาคาเฉลยมาตรฐานทองคการอนามยโลกก�าหนดไวท

รอยละ 10 และสตรทท�าแทง รอยละ 46.8 เปนผทมอายต�ากวา 25 ป สาเหตส�าคญทท�าใหแมวยรนตงครรภ

สงขนเนองมาจากคานยมทางเพศทเปลยนไป เดกมเพศสมพนธเรวขน ขาดความนบถอ ขาดความรกในตวเอง

ตองการความรก จากการเปลยนแปลงของวยรนทวโลกทเรยกวา global trend ท�าใหวยรนเกดเงอนไขในการ

ตดสนใจมเพศสมพนธ และน�าไปสปญหาความไมพรอมในการตงครรภของวยรน

3) »˜ÞËÒâÃ¤µÔ´µ‹Í·Ò§à¾ÈÊÑÁ¾Ñ¹¸�ã¹ÇÑÂÃØ‹¹áÅÐàÂÒÇª¹à¾ÔèÁÊÙ§¢Öé¹ พบวา วยรนและเยาวชน อาย 15 - 24 ป มอตราปวยดวยโรคตดตอทางเพศสมพนธเพมขน จาก 41.5 ราย ตอ 100,000 คน ใน พ.ศ. 2548

เปน 76.5 ราย ตอ 100,000 คน ใน พ.ศ. 2552 เนองจาก สวนใหญไมใชถงยางอนามยและมพฤตกรรม

การแลกเปลยนคนอน

4) ¡ÒÃá¾Ã‹ÃÐºÒ´¢Í§ HIV/AIDS ¢ÂÒÂä»ã¹¡ÅØ‹Á»ÃÐªÒ¡Ã·ÑèÇä» จากขอมลส�านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค รายงานวาตงแต พ.ศ. 2527 ถง พ.ศ. 2553 ประเทศไทยมผปวยเอดสรวมทงสน 366,945 ราย

และมผเสยชวต 97,179 ราย ผตดเชอสะสมกวา 1 ลานคน โดยพบมากทสดในกลมวยท�างานทมอายระหวาง

30 - 34 ป (รอยละ 25.1) ขอมลจากระบบเฝาระวงการตดเชอ เอช ไอ ว สะทอนใหเหนวาแบบแผนการระบาด

ของการตดเชอเปนลกษณะของ generalized and concentrated epidemic แมแนวโนมของความชก

การตดเชอลดลงในเกอบทกกลมประชากร แตยงคงมอตราความชกการตดเชอฯ สงในกลมผฉดสารเสพตดและ

มแนวโนมสงขนในกลมชายทมเพศสมพนธกบชาย (MSM) และ มสญญาณใหประเทศตองเฝาระวงการระบาด

ของการตดเชอ เอช ไอ ว อกครง

5) »˜ÞËÒÂÒàÊ¾µÔ´ÂÑ§á¡ŒäÁ‹µ¡áÅÐá¹Çâ¹ŒÁà¾ÔèÁÁÒ¡¢Öé¹ ในระหวาง พ.ศ. 2549 - 2553 มผเขารบการบ�าบดรกษายาเสพตดรวมทงสน 468,170 คน โดยเฉพาะในกลมเดกและเยาวชน สวนใหญจะเปนผเสพ

รายใหม การใชสารเสพตดในกลมเยาวชนในสถานศกษาเพมขนถง 7.5 เทาในชวง 14 ปทผานมา ใน พ.ศ. 2553

มผเขารบการบ�าบดรกษายาเสพตดรวมทงสน 114,074 ราย (ขอมลจากระบบรายงาน บสต.) ซงเปนผเสพ

รอยละ 61 ผตด รอยละ 36 ผเสพตดรนแรง รอยละ 3 ยาเสพตดทเปนปญหามากทสด คอ ยาบา รองลงมา

เปนกญชา สารระเหย เÎโรอน กระทอม ตามล�าดบ คดยาเสพตดยงพงสงขนในรอบ 8 ป ใน พ.ศ. 2553 ม

การจบกมสงถง 266,010 คด เพมขนจากปทผานมารอยละ 11.6 โดยเยาวชนวย 20 - 24 ป ถกจบกมมากทสด

6) Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�¤¹¾Ô¡ÒÃÂÑ§¹‹Òà»š¹Ë‹Ç§ สดสวนผพการ มแนวโนมเพมขนจากรอยละ 0.5 ใน พ.ศ. 2517

เปนรอยละ 1.7 ใน พ.ศ. 2545 และเพมเปนรอยละ 2.9 ใน พ.ศ. 2550 ในจ�านวนนยงไมรวมความผดปกต

หรอพการทางจตและสตปญญา ซงหากคดรวมทงหมดโดยการประมาณการแลวผพการจะมความชกเทากบ

รอยละ 8.1 ของประชากรทงหมด

7) »ÞËÒ¡ÒÃà¢ŒÒÁÒ¢Í§áÃ§§Ò¹¢ŒÒÁªÒµÔÂÑ§ Ñ ¡ÒÃäÁ‹Å§µÑÇ ทงทเขามาอยางถกกฎหมายและผดกฎหมาย

ซงเพมสงขน จาก 797,113 คน ในป พ.ศ. 2551 เปน 1,300,281 ในป 2553 เพมโอกาสของการปวย

ดวยโรคตดตอทมาจากแรงงานขามชาต เชน วณโรคทมอาการดอยารกษา (MDR และ XDR TB) โรคเทาชาง

ไขกาÌหลงแอน และโรคมาลาเรย การประกนสขภาพยงไมครอบคลมท�าใหการเขาถงบรการต�าโดยเฉพาะ

กลมทผดกฎหมาย


3.1.3 สถานะสขภาพคนไทย

1) ¤¹ä·ÂÍÒÂØÂ×¹ÂÒÇ¢Öé¹ ผชายจะมอายคาดเฉลยแรกเกด 70.4 ป ใน พ.ศ. 2553 เพมเปน 75.3 ป

ใน พ.ศ. 2583 และผหญงจะมอายคาดเฉลย 77.5 ป เพมเปน 81.9 ป ตามล�าดบ (ส�านกงานคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2556) ส�าหรบอายคาดเฉลยของการมสขภาวะ (health adjusted

life expectancy: HALE) มแนวโนมเพมขน พ.ศ. 2545 ผชายเทากบ 57.7 ป เพมเปน 59 ป ใน พ.ศ. 2552

และผหญงกบ 62.4 ป เพมเปน 68 ป ตามล�าดบ (คณะท�างานศกษาภาระโรคและปจจยเสยง พ.ศ. 2547)

อยางไรกตามจ�านวนปทแตกตางระหวางปทมสขภาพดกบอายคาดเฉลยยงมากอย แสดงวา อายยนยาวแตม

ความเจบปวย

2) ÊÒàËµØ¡ÒÃµÒÂÁÒ¨Ò¡âÃ¤·Õè»‡Í§¡Ñ¹ä Œ áÅÐ¡ÒÃÊÙÞàÊÕÂ»‚ÊØ¢ÀÒÇÐ (disability adjusted life years:

DALYs) à»ÅÕèÂ¹¨Ò¡âÃ¤µÔ´àª×éÍä»à»š¹âÃ¤äÁ‹µÔ´µ‹ÍàÃ×éÍÃÑ§ จากการคาดประมาณแนวโนมการตายดวยโรคตางๆ

ของประชากรไทย ใน พ.ศ. 2537 - 2552 โดยใชสาเหตการตายโดยตรงจากมรณบตร พบวา ในอก 10 ป

ขางหนา (พ.ศ. 2562) อบตเหตจราจร มะเรงตบ และหลอดเลอดสมอง เปนสาเหตการตายทพบสงสดใน

ผชายไทย ขณะทเบาหวาน หลอดเลอดสมอง และมะเรงตบ เปนสาเหตการตายทพบสงสดในผหญงไทย

จะเหนไดวา โรคไมตดตอโดยเฉพาะกลมโรคหวใจและหลอดเลอด มะเรง และเบาหวาน เปนปญหาส�าคญ

ทท�าใหคนไทยเสยชวตเพมขนใน 2 ทศวรรษทผานมา ผชายไทยสญเสยปสขภาวะสงสดจากการตดสรา อบตเหต

จราจรและโรคหลอดเลอดสมอง ซงมการเปลยนแปลงอนดบแรกของการสญเสยปสขภาวะจากการตดเชอ

เอชไอว/เอดส ใน พ.ศ. 2547 เปนการตดสรา ใน พ.ศ. 2552 ส�าหรบผหญงไทยมการสญเสยปสขภาวะสงสด

จากโรคเบาหวาน โรคหลอดเลอดสมอง และภาวะซมเศรา

3) ¡ÒÃ¦‹ÒµÑÇµÒÂÁÕá¹Çâ¹ŒÁÅ´Å§ ตงแต พ.ศ. 2544 จนถง พ.ศ. 2553 พบวา อตราการฆาตวตายในประเทศไทย จาก พ.ศ. 2544 มอตราการฆาตวตาย 7.7 ตอประชากรแสนคน ลดลงอยางตอเนองเปนล�าดบ

จนถง พ.ศ. 2553 มอตราการฆาตวตาย 5.9 ตอประชากรแสนคน อยางไรกตามยงพบวา การฆาตวตาย

เปนปญหามากในบางพนท เชน ภาคเหนอตอนบน

4) ¤¹ä·ÂÂÑ§äÁ‹»ÅÍ´ÀÑÂ¨Ò¡âÃ¤µÔ´àª×éÍÍØºÑµÔãËÁ‹ (emerging infectious diseases: EID) มแนวโนมทวความรนแรงมากขนและมผลกระทบตอระบบเศรษฐกจและสขภาพของประชาชนทวโลกอยาง

มหาศาล ครงหลงสดคอ การระบาดของไขหวดใหญสายพนธใหม H1N1 2009 ใน พ.ศ. 2552 มคนไทยชวต

กวา 200 คน ในสามทศวรรษทผานมา โรคตดเชออบตใหมทเกดขนสวนใหญรอยละ 75 เปนโรคตดตอจาก

สตวสคน ปจจบนทวโลกใหความสนใจเกยวกบความสมพนธสงมชวตในระบบนเวศ (ecological health)

5) âÃ¤·Õèà¡Ô´¨Ò¡¡ÒÃ»ÃÐ¡ÍºÍÒªÕ¾áÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ¶Ö§àÇÅÒ·ÕèµŒÍ§ãÊ‹ã¨ ปญหามลพษสงแวดลอม

ไดสงผลกระทบตอสขภาพของประชาชนเพมสงขน จากรายงานของส�านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค ใน พ.ศ.

2550 - 2552 มการรายงานผปวยดวยโรคสารเคมจากการประกอบอาชพเพมขน สวนใหญมสาเหตมาจากพษ

สารเคมก�าจดศตรพชและสตวทใชภาคเกษตรกรรม จากพษสารเคมในภาคอตสาหกรรม

6) Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�¤ÇÒÁÃØ¹áÃ§¢Í§âÃ¤äÁ‹µÔ´µ‹ÍàÃ×éÍÃÑ§¨Ò¡ÇÔ¶ÕªÕÇÔµ·Õèà»ÅÕèÂ¹á»Å§ä» อนเปนผลมาจาก

การเผชญกบกระแสโลกาภวตน ระบบทนนยมทใหความส�าคญกบการพฒนา ทางดานวตถ เกดความเสอมถอย


และลมสลายของสถาบนครอบครว สถาบนทางสงคม การด�าเนนธรกจทขาดความรบผดชอบ เกดคานยม

วฒนธรรม วถการด�าเนนชวตทไมพอเพยงและขาดความสมดล ขาดการใสใจดแลควบคมปองกนปจจยเสยง

ทสงผลกระทบตอสขภาพ อยในสภาพแวดลอมทไมเออตอการสรางสขภาพด โดยเฉพาะอยางยงพฤตกรรมเสยง

ทส�าคญจากการบรโภคหวานมนเคมมาก บรโภคผกและผลไมนอย สบบหร ดมสรา ขาดการออกก�าลงกาย

เกดความเครยด ท�าใหมภาวะน�าหนกเกน อวนลงพง ความดนโลหตสง ไขมนคลอเรสเตอรอลในเลอดสง น�าตาล

ในเลอดสง และภาวะเมตาบอลกซนโดรม ซงเปนปจจยเสยงหลกทส�าคญของโรคไมตดตอเรอรงทสามารถ

ปองกนไดหรอโรควถชวตททวความรนแรงแพรระบาดไปทวโลก ซงประเทศไทยกก�าลงเผชญกบปญหาทวกฤต

เชนกน จากขอมลเชงประจกษ พบความชกของภาวะน�าหนกเกนและอวน (body mass index: BMI > 25

กก./ตร.ม) ในคนไทยอาย 15 ปขนไป พ.ศ. 2551 - 2552 รอยละ 34.7 (17.6 ลานคน) ความชกของภาวะ

อวนลงพง (รอบเอว > 90 ซม. ในชาย และ > 80 ซม. ในหญง) รอยละ 32.1 (16.2 ลานคน) ความชกของ

โรคเบาหวาน รอยละ 6.9 โรคความดนโลหตสง 21.4 และภาวะไขมนในเลอดสง รอยละ 19.4 เกดการเจบปวย

จากโรคมะเรง หวใจ หลอดเลอดสมอง เบาหวาน ความดนโลหตสงเขารบการรกษาเปนผปวยในในชวง พ.ศ.

2548 - 2551 เพมขน 1.2 - 1.6 เทา คดเปนอตรา 505 684 257 845 และ 1,149 ตอประชากร 100,000 คน

ตามล�าดบ หากไมสามารถสกดกนหรอหยดยงปญหาไดจะท�าใหเกดการเจบปวย มภาวะแทรกซอน พการ และ

เสยชวตกอนวยอนควร สงผลใหภาระคาใชจายทางดานสขภาพและการสญเสยทางเศรษฐกจตามมาอยางมหาศาล

3.1.4 สถานการณระบบบรการสขภาพ

ระบบบรการสขภาพของประเทศไทยมการพฒนาเรอยมาในทกมต มหนวยบรการครอบคลม

ทกพนท โครงสรางระบบบรการสขภาพมองคประกอบทส�าคญประกอบดวย บรการปฐมภม บรการทตยภม

บรการตตยภม บรการเฉพาะทางและระบบสงตอ นอกจากน ยงมระบบสนบสนนทส�าคญ คอ ระบบก�าลงคน

ระบบการเงนการคลง ยาและเทคโนโลยทางการแพทย และระบบขอมลขาวสาร

1) Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃÊØ¢ÀÒ¾Ê‹Ç¹ãËÞ‹à»š¹¢Í§ÀÒ¤ÃÑ°áÅÐÊÑ§¡Ñ´¡ÃÐ·ÃÇ§ÊÒ¸ÒÃ³ÊØ¢ พบวา

- สถานพยาบาลภาครฐ มจ�านวนเตยงรวม 109,161 เตยง ซงในเขตกรงเทพมหานคร มโรงเรยน

แพทย 5 แหง โรงพยาบาลทวไป 26 แหง โรงพยาบาลเฉพาะโรคและสถาบนเฉพาะโรค 13 แหง และสวน

ภมภาค มโรงเรยนแพทย 6 แหง โรงพยาบาลเฉพาะทาง 48 แหง โรงพยาบาลศนย 25 แหง โรงพยาบาล

ทวไป 70 แหง โรงพยาบาลชมชนครอบคลมทกอ�าเภอ รวม 748 แหง ศนยบรการสาธารณสขเทศบาล

284 แหง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล (สถานอนามยเดม) 9,750 แหง สถานบรการสาธารณสขชมชน

ในทหางไกล 151 แหง

- สถานพยาบาลภาคเอกชน มจ�านวนเตยงรวม 32,872 เตยง โรงพยาบาลเอกชนม 316 แหง คลนก 18,505 แหง สถานประกอบการเพอสขภาพ 1,268 แหง รานขายยาแผนปจจบน 11,603 แหง ราน

ขายยาแผนปจจบนเฉพาะยาบรรจเสรจทไมใชยาอนตราย 3,838 แหง และรานขายยาแผนโบราณ 2,022 แหง

2) ÃÐººÊ‹§µ‹Í¼ÙŒ»†ÇÂ การพฒนาระบบสงตอในภาพรวมของประเทศ ซงทกจงหวดไดด�าเนนการพฒนา

ระบบสงตอผปวยอยางตอเนองและเปนรปธรรม ท�าใหการประสานการสงตอผปวยมประสทธภาพยงขน

แตการปฏเสธการสงตอผปวยขามเขตพบไดเสมอ โดยเฉพาะในกรงเทพมหานครพบการปฏเสธคอนขางสง


3) ¡ÒÃÁÕËÅÑ¡»ÃÐ¡Ñ¹ÊØ¢ÀÒ¾·íÒãËŒãªŒºÃÔ¡ÒÃä´ŒÁÒ¡¢Öé¹ คนไทยมหลกประกนสขภาพเพมขนจากรอยละ 92.5 ใน พ.ศ. 2545 เปนรอยละ 99.9 ใน พ.ศ. 2554 ท�าใหประชาชนเขาถงบรการมากขน โดยผปวยนอก

ในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาใชบรการสขภาพเพมขนจาก 102.9 ลานครง ใน พ.ศ. 2545 เปน

153.4 ลานครง ใน พ.ศ. 2553 และผปวยในใชบรการสขภาพเพมขนจาก 3.4 ลานคน ใน พ.ศ. 2545 เปน

5.6 ลานคน ใน พ.ศ. 2553 (ส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต, 2554) การใชบรการสขภาพของประชาชน

ในสถานพยาบาลทมเตยงไวรบผปวย มแนวโนมเพมขน จาก 1.8 ครงตอคนตอปใน พ.ศ. 2544 เปน 3.4 ครง

ตอคนตอป ใน พ.ศ. 2552 โดยใน พ.ศ. 2544 - 2552 อตราการใชบรการผปวยนอกสงสดทกรงเทพมหานคร

(4 - 6 ครง) และต�าสดทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (1.2 - 3 ครง) และอตราการใชบรการผปวยในเพมขนจาก

รอยละ 10 ใน พ.ศ. 2538 เปนรอยละ 14.7 ใน พ.ศ. 2550 โดยสงสดทกรงเทพมหานครและต�าสดทภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ในชวง พ.ศ. 2545 - 2552 สดสวนผปวยนอกจ�าแนกตามสงกดของโรงพยาบาล พบสงสด

ในโรงพยาบาลสงกดกระทรวงสาธารณสข ประมาณ 2 ใน 3 เชนเดยวกบสดสวนผปวยในรอยละ 73

3.1.5 ก�าลงคนดานสขภาพยงมความขาดแคลนแมจะเรงผลตเพม

1) Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�¡íÒÅÑ§¤¹´ŒÒ¹ÊØ¢ÀÒ¾

- ÊÒ¢Òá¾·Â� พ.ศ. 2552 พบวา มแพทยขนทะเบยนทส�านกงานเลขาธการคณะกรรมการ

แพทยสภา จ�านวน 39,187 คน คาดวาจะมแพทยปฏบตงานในประเทศ จ�านวน 35,789 คน หรอคดเปน

อตราสวนตอประชากร 1 : 1,773 แตจากการส�ารวจทรพยากรสาธารณสขของส�านกนโยบายและยทธศาสตร พบ

วา ใน พ.ศ. 2553 มแพทยปฏบตงานในสถานบรการสาธารณสข เพยง 26,162 คน หรอคดเปนสดสวนตอ

ประชากรเทากบ 1 : 2,428 ในขณะทความตองการของประเทศ ควรเปน 1 : 1,500 - 1,800 นอกจากปญหาการ

ขาดแคลนแลว ยงมปญหาดานการกระจาย จากขอมลพบวา มสดสวนแพทยอยในกระทรวงสาธารณสขเพยง

รอยละ 50.4 ของจ�านวนแพทยทงหมด ในขณะทตองรบภาระดแลประชาชนกวารอยละ 80 ในปจจบนสามารถ

รบนกศกษาแพทยไดกวา 2,300 คน

- ÊÒ¢Ò·Ñ¹µá¾·Â� พ.ศ. 2552 มทนตแพทยปฏบตงาน จ�านวน 10,571 คน (ทนตแพทยสภา, 2553) พบวา ใน พ.ศ. 2553 มทนตแพทยปฏบตงานในสถานบรการสาธารณสข เพยง 5,112 คน หรอคดเปน

สดสวนตอประชากรเทากบ 1 : 12,427 ปจจบนสามารถผลตทนตแพทยไดปละ 600 คน และไดรบนกศกษา

เพมตงแต พ.ศ. 2548 อกปละ 200 คน

- ÊÒ¢ÒàÀÊÑª¡Ã พ.ศ. 2552 มปฏบตงานใหบรการจ�านวน 24,401 คน (สภาเภสชกรรม, 2553)

ใน พ.ศ. 2553 มเภสชกรทปฏบตงานในสถานบรการสาธารณสข เพยง 8,134 คน หรอคดเปนสดสวนตอ

ประชากรเทากบ 1 : 7,810 ปจจบนมการผลตประมาณปละ 1,950 คน จากสถาบนการผลตทงรฐและเอกชน

16 แหง พบวาเพยงพอกบความตองการ

- ¾ÂÒºÒÅÇÔªÒªÕ¾ พ.ศ. 2552 มจ�านวนทปฏบตงานใหบรการ 120,948 คน (สภาการพยาบาล,

2553) พบวา ใน พ.ศ. 2553 มพยาบาลทปฏบตงานในสถานบรการสาธารณสข เพยง 138,710 คน หรอ

คดเปนสดสวนตอประชากรเทากบ 1 : 458 ปจจบนมการผลตทงภาครฐทกสงกดและเอกชนประมาณปละ

8,300 คน โดยก�าลงหลกทผลตพยาบาลอยในสถาบนการศกษาของกระทรวงสาธารณสข ปละ 2,500 คน


- ¡íÒÅÑ§¤¹à¾×èÍ¡ÒÃºÃÔ¡ÒÃÃÐ Ñº»°ÁÀÙÁÔ ในระดบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล (รพ.สต.)

ไดก�าหนดอตราสวนก�าลงคนตอประชากร เปน 1 : 1,250 ซงตองการก�าลงคนเพอการจดบรการใน รพ.สต. ใน

ลกษณะ skill mixed จ�านวนกวา 40,000 คน (ปจจบนมเพยง 30,635 คน) ซงในจ�านวนดงกลาวตองการ

พยาบาลวชาชพอยางนอยแหงละ 1 - 2 คน โดยตองการพยาบาลวชาชพใน รพ.สต. ประมาณ 13,500 คน

(ปจจบนมเพยง 6,399 คน)

มความพยายามในการปรบคาตอบแทนแกบคลากรสาขาหลกทปฏบตงานในโรงพยาบาลชมชน แตก

แกปญหาความขาดแคลนไดเพยงระดบหนง แตสงผลใหคาใชจายดานบคลากรสงขนและการเรยกรองของ

บคลากรกลมอนๆ

รป 3.1 Health infrastructure and human resource trends in Thailand, 1962 - 2007

45

แหลงขอมล: Patcharanarumol et al (2011). Why and how did Thailand achieve good health at low cost?

รป 3.1 Health infrastructure and human resource trends in Thailand, 1962-2007

2) สถานการณการฟองรองแพทย

สถตการฟองรองแพทยของประเทศไทยเพมขนอยางตอเนอง ในขณะทภาระงานของแพทยเพมขน โดยเฉพาะในโรงพยาบาลของรฐ คดประวตศาสตรทศาลมค าพพากษาใหจ าคกแพทยประจ าโรงพยาบาลชมชนแหงหนงเปนเวลา 3 ปโดยไมรอลงอาญาในป 2550 ในขอหากระท าการโดยประมาทเลนเลอเปนเหตใหผ ปวยเสยชวตจากการฉดยาชาเขาไขสนหลงระหวางผาตดไสตงเมอป 2545 ถงแมศาลอทธรณไดยกฟองในป 2551 ท าใหแพทยไมมความผดกตาม คดดงกลาว สงผลใหแพทยโรงพยาบาลชมชนสวนหนงไมเสยงท าการผาตด แตสงผ ปวยไปทโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป ซงในระยะยาวอาจท าใหอตราความพการและอตราปวยตายจากการสงตอมมากขน

3.1.6 สถานการณการเงนการคลง

1) ครวเรอนไทยรบภาระคาใชจายดานสขภาพในสดสวนทลดลง รฐจายมากขน ขอมลจากบญชรายจายสขภาพแหงชาตของประเทศไทย พ.ศ. 2552-2553 บงชวา รายจายดานสขภาพรวม (total health expenditure: THE) เพมขน 2.3 เทาจาก 170,203 ลานบาท (ราคาปปจจบน) คดเปนรอยละ 3.3 ของรายไดประชาชาต หรอเฉลย 2,732 บาทตอคน ในป พ.ศ. 2544 กอนมหลกประกนสขภาพถวนหนา เปน 392,368 ลานบาท คดเปนรอยละ 3.9 ของรายไดประชาชาต หรอเฉลย 6,142 บาทตอคน ในป พ.ศ. 2553 ในรายงานการสาธารณสขไทย พ.ศ. 2551-2553 ชวา รายจายดานสขภาพเพมในอตราทเรวกวาการเพมของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ

แหลงขŒอมล: Patcharanarumol et al (2011). Why and how did Thailand achieve good health at low cost?

2) Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�¡ÒÃ¿‡Í§ÃŒÍ§á¾·Â�

สถตการ¿องรองแพทยของประเทศไทยเพมขนอยางตอเนอง ในขณะทภาระงานของแพทยเพมขน

โดยเฉพาะในโรงพยาบาลของรฐ คดประวตศาสตรทศาลมค�าพพากษาใหจ�าคกแพทยประจ�าโรงพยาบาลชมชน

แหงหนงเปนเวลา 3 ปโดยไมรอลงอาญาในป 2550 ในขอหากระท�าการโดยประมาทเลนเลอเปนเหตใหผปวย

เสยชวตจากการฉดยาชาเขาไขสนหลงระหวางผาตดไสตงเมอป 2545 ถงแมศาลอทธรณไดยก¿องในป 2551

ท�าใหแพทยไมมความผดกตาม คดดงกลาว สงผลใหแพทยโรงพยาบาลชมชนสวนหนงไมเสยงท�าการผาตด

แตสงผปวยไปทโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป ซงในระยะยาวอาจท�าใหอตราความพการและอตราปวย

ตายจากการสงตอมมากขน


3.1.6 สถานการณการเงนการคลง

1) ¤ÃÑÇàÃ×Í¹ä·ÂÃÑºÀÒÃÐ¤‹ÒãªŒ¨‹ÒÂ´ŒÒ¹ÊØ¢ÀÒ¾ã¹ÊÑ´Ê‹Ç¹·ÕèÅ´Å§ ÃÑ°¨‹ÒÂÁÒ¡¢Öé¹ ขอมลจากบญช

รายจายสขภาพแหงชาตของประเทศไทย พ.ศ. 2552 - 2553 บงชวา รายจายดานสขภาพรวม (total health

expenditure: THE) เพมขน 2.3 เทาจาก 170,203 ลานบาท (ราคาปปจจบน) คดเปนรอยละ 3.3 ของ

รายไดประชาชาต หรอเฉลย 2,732 บาทตอคน ในป พ.ศ. 2544 กอนมหลกประกนสขภาพถวนหนา

เปน 392,368 ลานบาท คดเปนรอยละ 3.9 ของรายไดประชาชาต หรอเฉลย 6,142 บาทตอคน ในป

พ.ศ. 2553 ในรายงานการสาธารณสขไทย พ.ศ. 2551 - 2553 ชวา รายจายดานสขภาพเพมในอตราทเรวกวา

การเพมของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ กลาวคอ รายจายดานสขภาพเพมขนโดยเฉลยรอยละ 7.6

ตอปในมลคาจรง ในขณะทผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศเพมขนโดยเฉลยรอยละ 5.6 ตอป สดสวนคาใชจาย

ดานสขภาพทมาจากภาครฐเพมจากรอยละ 56 ของรายจายสขภาพรวม ใน พ.ศ. 2544 เปนรอยละ 75

ใน พ.ศ. 2553 ในปเดยวกน รายจายครวเรอนลดลงจากรอยละ 33.1 ของรายจายสขภาพรวม เปนรอยละ

13.9 ท�าใหครวเรอนมภาระลดลง แตยงเปนสดสวนทคอนขางสงเมอเปรยบเทยบกบรายไดหรอรายจายทงหมด

ของครวเรอนทมฐานะยากจน

ตาราง 3.1 รายจายสขภาพรวม (total health expenditure: THE) และขอมลตวชวดทส�าคญดานรายจาย

สขภาพ ระหวาง พ.ศ. 2537 - 2553 (ราคาปปจจบน)

ตวชวด 2537 2541 2544 2549 2553

รายจายสขภาพรวม (ลานบาท) 127,655 172,811 170,203 274,055 392,368

สดสวนรายจายสขภาพรวมตอรายไดประชาชาต (%) 3.5 3.7 3.3 3.5 3.9

รายจายสขภาพรวม ภาครฐ (ลานบาท) 56,885 94,656 95,779 198,407 293,378

รายจายสขภาพรวม ภาคเอกชน (ลานบาท) 70,771 78,155 74,424 75,648 98,990

สดสวนรายจายสขภาพรวม ภาครฐ (%) 45 55 56 72 75

สดสวนรายจายสขภาพรวม ภาคเอกชน (%) 55 45 44 28 25

รายจายสขภาพรวม/คน/ป (บาท/คน/ป) 2,160 2,811 2,732 4,362 6,142

แหลงขŒอมล: บญชรายจายสขภาพแหงชาตของประเทศไทย พ.ศ. 2552 - 2553 ส�านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ (IHPP), กระทรวงสาธารณสข.

2) ¡ÒÃ»ÃÐ¡Ñ¹ÊØ¢ÀÒ¾¢Í§·Ñé§ 3 ¡Í§·Ø¹ÂÑ§ÁÕ¤ÇÒÁàËÅ×èÍÁÅíéÒ ระบบประกนสขภาพภาครฐทง 3 กองทนมแหลงทมาของการคลงสขภาพ ชดสทธประโยชน จ�านวนเงนทภาครฐใหการสนบสนน และวธการจายเงน

ใหกบสถานพยาบาลทแตกตางกน

- สวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ มแหลงการคลงสขภาพจากภาษทวไป และมวธการจายเงน

แบบตามเรยกเกบ (fee - for - service) ส�าหรบการใหบรการผปวยนอก และวนจฉยโรครวมแบบมเพดาน

(diagnosis - related group (DRG) with global budget) ส�าหรบกรณผปวยใน


- ประกนสงคม มแหลงการคลงสขภาพจากเงนสมทบของลกจาง นายจาง และรฐบาล โดยใช

วธการจายเงนแบบเหมาจายรายหวทงกรณผปวยนอกและผปวยใน รวมกบการจายเพมเตมกรณมการใหบรการ

ผปวยโรคเรอรง

- บตรประกนสขภาพถวนหนามแหลงการคลงสขภาพจากภาษทวไป และมวธการจายเงนแบบ

เหมาจายรายหวกรณผปวยนอก และ วนจฉยโรครวมแบบมเพดานกรณผปวยใน

หลกฐานเชงประจกษบงชความไมเสมอภาคในการเขาถงและไดรบบรการสขภาพ และคณภาพการบรการ

รกษาพยาบาล รวมทงยา/เวชภณฑทประชาชนไดรบระหวาง 3 กองทน คาใชจายตอคนตอปส�าหรบ

สทธสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ (12,000 บาท) สงเปน 4 เทาของสทธหลกประกนสขภาพถวนหนา

(3,000 บาท รวมกองทนเฉพาะ)

3) ¡ÒÃÅ§·Ø¹ ŒÒ¹¡ÒÃÊÃŒÒ§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾áÅÐ»‡Í§¡Ñ¹âÃ¤áÅÐÀÒÃÐâÃ¤ÁÕÊÑ Ê‹Ç¹¤‹Í¹¢ŒÒ§¹ŒÍÂ โดยเฉพาะการเจบปวยทเกดจากโรคไมตดตอเรอรงทส�าคญของประเทศ เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง ภาวะน�าหนกเกน

การบรโภคบหรและสรา มะเรงปากมดลก มะเรงตบ และมะเรงเตานม รวมทงโรคตดตอทส�าคญ คอ การตดเชอ

ไวรสเอดส จากขอมลการศกษาบญชรายจายดานสขภาพ พ.ศ. 2552 - 2553 แสดงวาประเทศไทยมคาใชจาย

เพอการสรางเสรมสขภาพและปองกนโรคเพยงรอยละ 10.8 ของคาใชจายดานสขภาพรวม และสวนใหญเปน

การใหบรการในโรงพยาบาล

4) ¤‹ÒãªŒ¨‹ÒÂ´ŒÒ¹ÂÒÂÑ§¤‹Í¹¢ŒÒ§ÊÙ§ ÂÑ§ÁÕ¡ÒÃãªŒÂÒ»¯ÔªÕÇ¹ÐÍÂ‹Ò§äÁ‹àËÁÒÐÊÁáÅÐ¢Ò´»ÃÐÊÔ·¸ÔÀÒ¾ ประเทศไทยมคาใชจายดานยาเพมขนจาก 52,823 ลานบาทใน พ.ศ. 2537 เปน 120,290 ลานบาท ใน

พ.ศ. 2545 หรอมอตราเพมเฉลยรอยละ 6.8 ตอป ซงสงกวาอตราการเพมของ GDP ของประเทศ นอกจากนน

แนวโนมการดอยาปฏชวนะรนแรงมมากขน

3.1.7 สถานการณและปญหาดานระบบขอมลขาวสารสขภาพ

ทส�าคญคอ 1) กลไกนโยบายและทรพยากรเพอสนบสนนการด�าเนนงานยงไมเพยงพอและขาดความ

ตอเนอง 2) การมระบบขอมลขาวสาร สขภาพทยงขาดคณภาพ ไมครอบคลม ยงมความซ�าซอน และปญหา

การขาดกระบวนการตรวจสอบคณภาพของขอมล 3) การขาดระบบจดการขอมลทมประสทธภาพ และ

4) ปญหาการเขาถงขอมลและการใชประโยชนจากขอมล

3.1.8 ความรวมมอในการใหบรการสขภาพระหวางภาครฐและเอกชน (public and private partnership: PPPs) ยงมขอจากด

การด�าเนนการในเรอง PPPs ดานบรการสขภาพ เพอปรบเปลยนการบรหารจดการภาครฐ ลดภาระ

งบประมาณของรฐในการลงทน ในชวงระยะเวลาทผานมามการด�าเนนงานในรปแบบความรวมมอ (การเชา/

จางเหมา) ดานเครองมอและอปกรณการแพทยทมราคาแพง การจางเหมาบรการ เชน การซก¿อก การรกษา

ความปลอดภย การท�าอาหาร การเชาอาคาร/สถานท ตลอดจนความรวม มอในดานเทคโนโลยสารสนเทศและ

การสอสาร ซงสวนใหญยงมปญหาอปสรรคในเรองของกฎ/ระเบยบ และวธปฏบตของทางราชการ รวมถงนโยบาย

ทจะก�าหนดแนวทางการด�าเนนการเพอใหเกดความโปรงใสและเปนประโยชนกบระบบบรการอยางแทจรง ส�าหรบ


การด�าเนนงานทเปนการลงทนในโครงการใหญๆ เชน การกอสรางอาคารโรงพยาบาลและบรหารโครงการ

โดยเอกชนยงอยระหวางการศกษาหารปแบบทเหมาะสม

3.1.9 ภาคสขภาพ ผเลนทตองเดนไปทางเดยวกน

การเพมขนของหนวยงานทเกยวของกบการจดการระบบสขภาพทงภาครฐ ภาคเอกชน และองคกรเอกชน

ท�าใหมความหลากหลายทงภารกจและระดบในการจดการสขภาพ มผลตอบทบาทและภารกจของกระทรวง

สาธารณสขทตองเปลยนแปลงไป อาท ÊíÒ¹Ñ¡§Ò¹¤³Ð¡ÃÃÁ¡ÒÃÊØ¢ÀÒ¾áË‹§ªÒµÔ (Êª) มบทบาทพฒนานโยบาย

และเคลอนไหวสงคม ÊíÒ¹Ñ¡§Ò¹ËÅÑ¡»ÃÐ¡Ñ¹ÊØ¢ÀÒ¾áË‹§ªÒµÔ (Ê»Êª) เปนผซอบรการเพอใหประชาชนไทยในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา มสทธไดรบบรการสาธารณสขทมมาตรฐานอยางถวนหนา ÊíÒ¹Ñ¡§Ò¹¡Í§·Ø¹Ê¹ÑºÊ¹Ø¹¡ÒÃÊÃŒÒ§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾ (ÊÊÊ) ท�าหนาทสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ เปนน�ามนหลอลน Ê¶ÒºÑ¹ÇÔ ÑÂÃÐººÊÒ¸ÒÃ³ÊØ¢ (ÊÇÃÊ) ท�าหนาทบรหารการสรางความร และสนบสนนการวจยสาธารณสข

เชงระบบ Ê¶ÒºÑ¹¡ÒÃá¾·Â�©Ø¡à©Ô¹áË‹§ªÒµÔ (Ê¾©) ท�าหนาทในการบรหารจดการ การประสานระหวางหนวยงานทเกยวของ เพอใหเกดความรวมมอในการปฏบตงานดานการแพทยฉกเฉนรวมกน Ê¶ÒºÑ¹ÃÑºÃÍ§¤Ø³ÀÒ¾Ê¶Ò¹¾ÂÒºÒÅ (ÊÃ¾) ท�าหนาทเกยวกบการประเมนและรบรองคณภาพสถานพยาบาล เปนตน

3.2 สถานการณและปญหาทเกดจากการเปลยนแปลงประชากร

จากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร ตามรายงานคาดประมาณการน พบวา ประชากรวยเดกลดลง

จาก 12,641,653 คน (19.8%) ในป 2553 เปน 7,163,434 คน (11.2%) ในป 2583 ผสงอาย (60 ปขนไป)

เพมขนจาก 8,407,965 คน (13.2%) เปน 20,519,373 คน (32.1%) และประชากรในวยท�างานตองแบกภาระ

เพมมากขนเรอยๆ (ภาวะพงพงจาก 0.41 ใน พ.ศ. 2553 เปน 0.59 ใน พ.ศ. 2583) คณภาพของประชากร

ในวยเดก อนจะสงผลถงคณภาพของประชากรในวยผใหญทเปนก�าลงผลตส�าคญ ตลอดจนภาวะความเจบปวย

และคณภาพชวตของประชากรในวยสงอายจะเปนปจจยส�าคญในการพฒนาประเทศและความอยรอดในอนาคต

ภาพรวมการเปลยนแปลงทางสงคมและแนวโนมในอนาคต (2555) พบวา โครงสรางครอบครวทเปนครอบครว

เดยวสวนใหญจะมขนาดเลกลง ท�าใหสมพนธภาพของคนในครอบครวและปฏสมพนธครอบครวตอชมชน

นอยลง การหยารางสงขน ท�าใหมครอบครวทพอหรอแมเลยงลกตามล�าพงมากขน โครงสรางครอบครวทประกอบ

ดวยบคคลสองวย คอ ผสงอายและเดกจะมมากขน ผสงอายในชนบทจะถกปรบเปลยนบทบาทและรบภาระแทน

พอแมมากขน มกลมผดอยโอกาสยงไมสามารถเขาถงบรการทางสงคมไดอยางทวถง

3.2.1 สขภาพและพฒนาการเดกไทยเมอจานวนลดลงคณภาพจงเป�นตวแปรสาคญ

สขภาพเดกอาจตองเรมจากการตงครรภของมารดาซงใน พ.ศ. 2552 มแมวยรนอายต�ากวา 20 ป

คลอดบตรจ�านวน 106,726 คน คดเปนรอยละ 13.5 ของจ�านวนมารดาทกชวงอาย ซงสงกวาคาเฉลยมาตรฐาน

ทองคการอนามยโลกก�าหนดไวทรอยละ 10 และมแนวโนมมากขนเรอยๆ การตงครรภอายนอยท�าใหเกด

ความเสยงตอสขภาพของแมและลกหลายประการ อาท ขาดสารอาหาร ความดนสงจากการตงครรภ ลกคลอด

กอนก�าหนดและน�าหนกตวนอย เปนตน แมจะมความครอบคลมการของฝากครรภและการคลอดเพมมากขน

แตยงคงมปญหาส�าคญ คอ การคดกรองโรคธาลาสซเมย ภาวะพรองÎอรโมนธยรอยด และกลมอาการดาวน


ซงจะสงผลกระทบโดยตรงตอทารก ท�าใหยงพบภาวะธาลาสซเมยชนดรนแรง 5.4 ตอการเกดมชพ 1,000 ราย

ภาวะพรองÎอรโมนธยรอยดและ phenylketonuria (PKU) 0.7 ตอการเกดมชพ 1,000 ราย และกลม

อาการดาวน 1 ตอการเกดมชพ 800 ราย

ในดานความพการ พบวา การสญเสยการไดยนทารกแรกเกดในโรงพยาบาลรามาธบด 1.7 ตอการเกด

มชพ 1,000 ราย ถาหากไมไดรบการแกไขตงแตวยกอนหดพดจะท�าใหเกดปญหาการสอสารอยางรนแรง

ความพการจากการมองเหน พบวา เดกวยเรยนอาย 6 - 12 ป ในเขตกรงเทพมหานครมสายตาผดปกตรอยละ

12 หากแกไขไมทนกจะท�าใหพฒนาการและการเรยนรเสยไปดวย

ในดานพฒนาการเดก พบวา เดกแรกเกดถงอาย 5 ป มพฒนาการสมวยเพยงรอยละ 67 มภาวะโลหต

จางในเดกอาย 6 - 11 เดอนสงถงรอยละ 56.3 สวนเดกอาย 1 - 5 ป พบภาวะโลหตจางรอยละ 25.9 เกดจาก

การขาดธาตเหลกในเดกแรกเกดจนถงกอนวยเรยน นอกจากนในเดกทมภาวะโลหตจางมกจะพบการขาดแรธาต

สงกะส และวตามนเอ การดแลในศนยเดกเลก ขาดความพรอม มของเลนไมเพยงพอกบจ�านวนเดก (รอยละ 40)

มสภาพช�ารด รอการซอมแซม (รอยละ 37) หองน�ามสภาพช�ารด (รอยละ 24) การด�าเนนงานในศนยเดกเลก

ไมไดมาตรฐานพบอบตเหตพลดตกหกลม (รอยละ 38) อบตเหตจากเครองเลนสนาม (รอยละ 29) มเดก¿นผ

(รอยละ 92)

ความชกภาวะน�าหนกเกนและอวนในเดกไทยในวยเรยน (อาย 6 - 14 ป) เพมขน 1.7 เทาในรอบ 14 ป

ขอมลจากการส�ารวจสภาวะสขภาพของประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551 - 2552 พบวา

ความชกน�าหนกเกนและอวน ทวประเทศคดเปน 9.7% โดยเขตเมองมความชก 13.1% และเขตชนบท 8.2%

จากการส�ารวจสถานการณระดบสตปญญาเดกนกเรยนไทยทวประเทศ อาย 6 - 15 ป พ.ศ. 2554 พบวา

เดกนกเรยนไทยมคะแนนสตปญญาเฉลยเทากบ 98.6 ซงถอเปนคาระดบสตปญญาทอยในเกณฑปกตแตคอน

ไปทางต�ากวามาตรฐานสากลในยคปจจบน (คากลาง IQ = 100) เมอดภาพรวมของประเทศ พบวา มเดกทม

IQ ต�ากวาเกณฑปกต (IQ<90) ประมาณรอยละ 28.4 จะเหนไดวา ในระบบการศกษาของประเทศไทยยงม

นกเรยนทมความบกพรองทางระดบสตปญญา (IQ<70) อยรอยละ 6.5 ซงสงกวาทมาตรฐานสากลก�าหนดไว

คอ ไมควรเกนรอยละ 2

ศกยภาพและสมรรถนะของเดกไทยเปนปจจยส�าคญในการเตบโตเปนผใหญทมคณภาพของประเทศ

หากการเตรยมตวไมดยงมปญหาดานสขภาพทมผลกระทบตอพฒนาการทงโดยตรงและทางออมกจะสงผลให

เดกทมจ�านวนนอยลงไมอาจแบกรบกลมคนในวยพงพง เมอเดกเหลานนตองเคลอนไปเปนคนในวยท�างาน

3.2.2. สขภาพและคณภาพชวตของผสงอายไทย

จากขอมลการส�ารวจสขภาพคนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551 - 2552 พบวา ผสงอาย

มภาวะสขภาพดงน

1) ¡ÒÃ¾Öè§¾Ô§ã¹¡Ô ÇÑµÃ»ÃÐ íÒÇÑ¹ ซงประเมนจากการท�ากจวตรประจ�าวนพนฐาน (activities of daily

livings: ADL) และ การท�ากจวตรดานการท�างาน การเดนทาง และการสอสาร (instrumental activities of

daily livings: IADL) พบวา ผสงอายรอยละ 0.6 ถง 11.9 มขอจ�ากดในการท�ากจวตรประจ�าวนพนฐาน (ADL)


และรอยละ 4 ถง 36.5 มขอจ�ากดการท�ากจวตรดานการท�างาน การเดนทาง และการสอสาร (IADL) ความ

ชกของภาวะทตองพงพงในการท�ากจวตรพนฐาน หมายถงไมสามารถท�ากจกรรมพนฐาน 2 กจกรรมขนไป

รอยละ 15.5 ซงสงกวาการส�ารวจรอบท 3 รอยละ 12.8 ทงขอจ�ากดในการท�ากจวตรประจ�าวนพนฐานและ

ขอจ�ากดการท�ากจวตรดานการท�างาน การเดนทาง และการสอสาร เพมสงขนตามอาย

รป 3.2 รอยละของผสงอายทมความจ�ากดในการท�ากจวตรพนฐานรป 3.2 รอยละของผสงอายทมความจ ากดในการท ากจวตรพนฐาน

แหลงขอมล: การส ารวจสขภาพคนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551-2552

0.8 1.4 0.6 1 1.7 1.7

9 8.5

1 0.8 0.7 1.2 1.9 2.3

14.2

10.5

02468

10121416รอยละ

ชาย หญง

แหลงขŒอมล: การส�ารวจสขภาพคนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551 - 2552

2) ÀÒÇÐÊÁÍ§àÊ×èÍÁ พบวาความชกของภาวะสมองเสอมในผสงอายมอยรอยละ 12.4 (หญง 15.1

ชาย 9.8) ความชกเพมขนตามอาย โดยอาย 80 ป ขนไป พบภาวะสมองเสอมถงหนงในสาม และพบมากกวา

ในผทมการศกษานอย

3) ¤ÇÒÁàÊ×èÍÁ¶ÍÂ¢Í§ÍÇÑÂÇÐ พบผสงอายไทยเปนตอกระจกทไดรบการวนจฉยจากแพทย รอยละ 21.1

โดยไดรบการรกษาแลวรอยละ 52.8 มผสงอายทมปญหาการไดยน คดเปนรอยละ 28.0 มการใชเครองชวย¿ง

กรณไมไดยนทง 2 ขาง รอยละ 22.3

4) ¡ÒÃË¡ÅŒÁ การหกลมเปนปญหาส�าคญในผสงอายซงอาจน�าไปสการบาดเจบรนแรงหรอเสยชวต

ได ในรอบ 6 เดอนกอนการส�ารวจ พบวามความชกของการหกลมคดเปนรอยละ 18.5 (หญง 21.9 ชาย 14.4)

กวาครงของผสงอายหญงเกดการหกลมในบาน ซงแตกตางจากผสงอายชายทหกลมนอกบานมากกวา สาเหต

ส�าคญของการหกลม คอ พนลน สะดดสงกดขวาง เสยการทรงตว ผลจากการหกลมท�าใหเกดอาการ¿กช�า

และปวดหลง มผสงอายรอยละ 1 - 2 ทเกดกระดกหกหลงจากหกลม และรอยละ 5.1 ตองเขารบการรกษา

ในโรงพยาบาลแบบผปวยใน


5) âÃ¤àÃ×éÍÃÑ§ พบภาวะซมเศรารอยละ 4.6 โดยพบในผสงอายหญงมากกวาชาย 2 เทา โรคขอเสอม

พบถงรอยละ 19.8 ท�าใหประมาณการไดวาจะมผสงอาย กวา 1 ลาน 4 แสนคนทมปญหาขอเสอม ยงพบ

โรคความดนสงรอยละ 48 เบาหวาน รอยละ 15.9 สงกวาคาเฉลยทกกลมอายท 21.4 และ 6.9 ตามล�าดบ

และโรคอวน (BMI > 25 กก./ตร.ม) รอยละ 29.9

จากรายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2553 แสดงสถานการณดานสขภาพของผสงอายไทย

พบความเปราะบางทางรางกาย จากการส�ารวจความพการของส�านกงานสถตแหงชาตพบผสงอายทมความพการ

1,058,885 คน คดเปนรอยละ 15 ของผสงอาย ผสงอายหนงในส มความยากล�าบากในการดแลตนเอง ยงม

ความเปราะบางดานจตใจถงหนงในสาม ท�าใหมผลตอชวตประจ�าวนเชน นอนไมหลบ เสยสมาธ ไมอยากกน

อาหารไมอยากท�างาน และพฤตกรรมสขภาพดขนโดยแนวโนมผสงอายไทยดมสราและสบบหรนอยลง กนผก

ผลไมเพมมากขน การออกก�าลงกายเพมขนจนกระทงถงหนงในสามในระยะสบป

ขอมลโครงการพฒนาเครองชวดภาระโรคและปจจยเสยงของประเทศไทย พ.ศ. 2552 พบสาเหตการตาย

ในผสงอาย จากโรคเสนเลอดสมองสงสดทงในผหญงและผชาย โรคปอดอดกนเรอรง (chronic obstructive

pulmonary disease: COPD) โรคหลอดเลอดหวใจตบ มะเรงตบ มะเรงปอด และเบาหวานเปนโรคในล�าดบ

ตนๆ ในผสงอายชาย และโรคหลอดเลอดหวใจตบ เบาหวาน โรคไต โรคมะเรงตบ และโรคตดเชอในทางเดน

หายใจสวนลางเปนล�าดบตนๆ ในผสงอายหญง

ตาราง 3.2 Top 10 causes of deaths in people aged > 60 years by disease and sex

RankMale Female

RankDisease Deaths % % Death Disease

1 Stroke 18372 14.3 18.1 23707 Stroke 1

2 COPD 13452 10.4 11.1 14536 Ischaemic heart disease 2

3 Ischaemic heart disease 12356 9.6 10.3 13482 Diabetes 3

4 Liver cancer 8590 6.7 4.6 6073 Nephritis & Nephrosis 4

5 Bronchus & Lung cancer 7328 5.7 3.7 4894 Liver cancer 5

6 Diabetes 6835 5.3 3.7 4810 Lower respiratory tract

infections

6

7 Lower respiratory tract

infections

4367 3.4 3.2 4228 COPD 7

8 Tuberculosis 4303 3.3 2.5 3280 Colon & Rectum cancer 8

9 Nephritis & Nephrosis 3755 2.9 2.4 3133 Diarrhoea 9

10 Colon & Rectum cancer 3285 2.5 2.2 2911 Bronchus & Lung cancer 10

Top 10 82644 64.1 62.0 81052 Top 10

All causes 128901 100.0 100.0 130644 All causes

แหลงขŒอมล: โครงการพฒนาเครองชวดภาระโรคและปจจยเสยงของประเทศไทย พ.ศ. 2552


ขณะทการสญเสยปสขภาวะของผสงอายไทย (DALYs) พ.ศ. 2552 รวมทงหมด 3,551,729 ป (ชาย

1,655,623 ปและหญง 1,896,106 ป) โดยมกลมโรคหวใจและหลอดเลอด 22% มะเรง 15% ความผดปกต

ของการรบสมผส 13% เบาหวาน 9% โรคทางเดนหายใจเรอรง 7%

รป 3.3 The disease and injury burden in people aged over 60 years by broad disease groupingรป 3.3 The disease and injury burden in people aged over 60 years by broad disease grouping

แหลงขอมล: โครงการพฒนาเครองชวดภาระโรคและปจจยเสยงของประเทศไทย พ.ศ. 2552

0% 50% 100%

TotalOthers

Chronic respiratory dis.Diabetes

Sensory disorderCancer

Cardiovascular diseasesMale Female

Cardiovascular diseases

22%

Cancer 15%

Sensory disorders

13%

Diabetes 9%

Chronic respiratory diseases

7%

Others 34%

แหลงขŒอมล: โครงการพฒนาเครองชวดภาระโรคและปจจยเสยงของประเทศไทย พ.ศ. 2552

3.2.3 การใช�บรการดานสขภาพของผสงอายไทย

เมอพจารณาดานการใชบรการสขภาพของกลมผสงอาย จากการศกษาวจยเกยวกบผลสมฤทธการใชบรการ

สขภาพในกลมผสงอาย และผลกระทบตอคาใชจายสขภาพของภาครฐ ในชวงป 2554 - 2564 โดยนายแพทย

ถาวร สกลพานชย และคณะ พบวา ในป 2553 การใชบรการดานสขภาพในกลมผสงอาย โดยเฉพาะระบบ

บรการปฐมภมมแนวโนมดขน ผสงอายสามารถเขาถงบรการสงเสรมสขภาพปองกนโรค และบรการรกษาพยาบาล

ไดมากขน รวมทงผสงอายมความตองการระบบบรการ¿„น¿สภาพและการดแลระยะยาวมากขน ตามรายงาน

สถานการณผสงอายไทย 2553 ดงน

1) ¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØãªŒºÃÔ¡ÒÃÊ‹§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾áÅÐºÃÔ¡ÒÃÃÑ¡ÉÒ¾ÂÒºÒÅÁÒ¡¡Ç‹Ò¡ÅØ‹ÁÍ×è¹ โดยผสงอายเขาถงบรการ

สงเสรมสขภาพมากกวาประชากรวยหนมสาวและวยกลางคน เมอดจากอตราการการใชบรการตรวจรางกาย

ประจ�าป ซงด�าเนนการโดยส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงเปนอตราทสงกวาอตราการใชบรการ

ประชากรวยแรงงาน (15 - 59 ป) เลกนอย โดยผสงอายไดรบการตรวจรางกายประจ�าปรอยละ 25 ของผสงอาย

ทงหมด แตโดยรวมความครอบคลมการคดกรองโรคเรอรง เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ตงแตยงไมม

อาการและอาการแสดงยงต�าอย แสดงใหเหนวาผสงอายจ�านวนมาก ยงคงมความเสยงในการเจบปวยจาก


โรคเรอรง และโรคแทรกซอน ส�าหรบบรการรกษาพยาบาล ผสงอายมอตราการใชบรการทงผปวยนอกและผปวย

ในสงกวาประชากรกลมอนๆ โดยมอตราการใชบรการผปวยนอก 6.2 ครงตอคนตอป ในขณะทอตรา

การใชบรการผปวยนอกกลมวยแรงงานอยท 2.8 ครงตอคนตอป สวนอตราการใชบรการผปวยในของผสงอาย

อยท 0.2 ครงตอคนตอป สงเปนสามเทาของอตราการใชบรการผปวยในส�าหรบกลมวยแรงงาน

รป 3.4 การใชบรการสขภาพของผสงอายเทยบกบประชากรกลมอน

53

3.2.3 การใชบรการดานสขภาพของผสงอายไทย

เมอพจารณาดานการใชบรการสขภาพของกลมผสงอาย จากการศกษาวจยเกยวกบผลสมฤทธการใชบรการสขภาพในกลมผสงอาย และผลกระทบตอคาใชจายสขภาพของภาครฐ ในชวงป พ.ศ.2554-2564 โดยนายแพทยถาวร สกลพานชย และคณะ พบวา ในป พ.ศ.2553 การใชบรการดานสขภาพในกลมผสงอาย โดยเฉพาะระบบบรการปฐมภมมแนวโนมดขน ผสงอายสามารถเขาถงบรการสงเสรมสขภาพปองกนโรค และบรการรกษาพยาบาลไดมากขน รวมทงผสงอายมความตองการระบบบรการฟนฟสภาพและการดแลระยะยาวมากขน ตามรายงานสถานการณผสงอายไทย 2553 ดงน

1) ผสงอายใชบรการสงเสรมสขภาพและบรการรกษาพยาบาลมากกวากลมอน โดยผสงอายเขาถงบรการสงเสรมสขภาพมากกวาประชากรวยหนมสาวและวยกลางคน เมอดจากอตราการการใชบรการตรวจรางกายประจ าป ซงด าเนนการโดยส านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ซงเปนอตราทสงกวาอตราการใชบรการประชากรวยแรงงาน (15-59 ป) เลกนอย โดยผสงอายไดรบการตรวจรางกายประจ าปรอยละ 25 ของผสงอายทงหมด แตโดยรวมความครอบคลมการคดกรองโรคเรอรง เชน โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ตงแตยงไมมอาการและอาการแสดงยงต าอย แสดงใหเหนวาผสงอายจ านวนมาก ยงคงมความเสยงในการเจบปวยจากโรคเรอรง และโรคแทรกซอน ส าหรบบรการรกษาพยาบาล ผสงอายมอตราการใชบรการทงผ ปวยนอกและผ ปวยในสงกวาประชากรกลมอนๆ โดยมอตราการใชบรการผ ปวยนอก 6.2 ครงตอคนตอป ในขณะทอตราการใชบรการผ ปวยนอกกลมวยแรงงานอยท 2.8 ครงตอคนตอป สวนอตราการใชบรการผ ปวยในของผสงอายอยท 0.2 ครงตอคนตอป สงเปนสามเทาของอตราการใชบรการผ ปวยในส าหรบกลมวยแรงงาน

แหลงขอมล: ฐานขอมลผ ปวยนอก ปงบประมาณ 2553 ของสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ กองทนประกนสงคม และหลกประกนสขภาพแหงชาต ในการส ารวจสขภาพคนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551-2552

รป 3.4 การใชบรการสขภาพของผสงอายเทยบกบประชากรกลมอน

แหลงขŒอมล: ฐานขอมลผปวยนอก ปงบประมาณ 2553 ของสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการ กองทนประกนสงคม และหลกประกนสขภาพแหงชาต ในการส�ารวจสขภาพคนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551 - 2552

2) ¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØÁÕÍÑµÃÒ¡ÒÃãªŒºÃÔ¡ÒÃÃÑ¡ÉÒ¾ÂÒºÒÅÊÙ§¢Öé¹ โดยมความแตกตางทงการใชบรการในแตละชวง

อาย ประเภทสทธหลกประกนสขภาพ และพนท โดยอตราการใชบรการแบบผปวยนอก เพมขนอยางชดเจนในกลมผสงอายเมอเปรยบกบสถานการณในปงบประมาณ 2552 แตอตราการใชบรการของผปวยในกลม

ผสงอายใกลเคยงกบปงบประมาณกอน เมอพจารณาในระดบกลมอายพบวาอตราการใชบรการผปวยในสงทสด

ในกลมอาย 70 - 79 ป ทงโรคเฉยบพลน โรคเรอรง โรคจากความเสอมและอบตเหต แตแนวโนมในการ

เปลยนแปลงอตราการใชบรการผปวยในแตกตางกนไปในแตละกลมโรค

ผสงอายทอายมากกวา 80 ป พบวา ผมสทธสวสดการรกษาพยาบาลขาราชการมอตราการใชบรการ

แบบผปวยในสงกวาผมสทธหลกประกนสขภาพถวนหนา ในขณะทอตราการใชบรการดงกลาวในกลมผสงอาย

60 - 69 ป แมวาจะมความแตกตางกน แตอยในระดบใกลเคยงกน แสดงใหเหนวานาจะมปจจยอนนอกเหนอ

จากความแตกตางระหวางสทธประโยชนของหลกประกนสขภาพ เชน ความล�าบากในการเดนทางของผสงอาย

ทมอายมากขน เจตคตทไมคดวาจ�าเปนตองรบบรการ หรอการรกษาเกนความจ�าเปน เปนตน

3) ¼ÅÊÑÁÄ· Ôì¢Í§ÃÐºººÃÔ¡ÒÃ»°ÁÀÙÁÔã¹¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØÁÕá¹Çâ¹ŒÁ Õ¢Öé¹ ใชการวเคราะหขอมลผมารบบรการ

รกษาแบบผปวยในตามกลมโรคทจดไดวาเปน “การนอนโรงพยาบาลในกลมโรคทไมจ�าเปนตองรกษาแบบ

ผปวยใน” ตงแตปงบประมาณ 2551 - 2553 พบวา มแนวโนมลดลงทงกรณโรคเฉยบพลนและโรคเรอรง


4) ¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØÁÕ¤ÇÒÁµŒÍ§¡ÒÃÃÐºººÃÔ¡ÒÃ¿„œ¹¿ÙÊÀÒ¾áÅÐ¡ÒÃ´ÙáÅÃÐÂÐÂÒÇÁÒ¡¢Öé¹ แมวาปจจบนยงไมม

ขอมลแสดงความตองการบรการ¿„น¿สภาพ และการดแลระยะยาวในผสงอายโดยตรง แตจากการวเคราะห

ขอมลการรกษาพยาบาลแบบผปวยในนน แสดงโดยออมใหเหนความตองการบรการดงกลาวโดยดจากจ�านวน

ผทตองนอนโรงพยาบาลนานเกน 2 เดอนขนไป ซงเปนผสงอายในสดสวนทสงขนถงเกอบรอยละ 40

3.3.4 คาใช�จายในการดแลสขภาพจากการเปลยนแปลงประชากร

รายงานวจยจ�านวนมากแสดงใหเหนวา ปจจยส�าคญทท�าใหคาใชจายทางสขภาพเปลยนแปลง คอ อาย

เพศ เทคโนโลย และภาวะสขภาพ (health status) และมขอมลชดเจนวา คาใชจายทางสขภาพเพมสงขนตาม

ลกษณะอาย เปนลกษณะตวอกษร “J” ในภาษาองกฤษ (J curve) โดยจะสงในชวงวยแรกเกด จากนนจะ

ลดต�าทสดในชวงหนมสาว จากนนจะกลบสงในวยกลางคน และสงทสดในวยสงอาย พบวา ในแตละกลมอาย

นนคาใชจายสขภาพของกลมทเสยชวตตางจากกลมทยงมชวตรอดอยางมนยส�าคญทางสถต ท�าใหเกดแนวคด

วา การทคาใชจายทางสขภาพของผสงอายสงกวากลมอนนน เกดจากประชากรกลมนมโอกาสเสยชวตในชวง

อายนนสงกวา ไมใชเปนเพราะอายมากกวา นอกจากนนจากการวเคราะหยงพบวา คาใชจายทางสขภาพทเพม

สงขนน มาจากความกาวหนาทางเทคโนโลยทางการแพทยมากกวาภาวะชราภาพอยางชดเจน

รป 3.5 Probability of being hospitalized and costs once in hospital by year from death random - effects panel data model

55

แหลงขอมล: Seshamani, M. and A. M. Gray (2004). ใน ขอเสนอเพอการเพมคณภาพการจดบรการส าหรบผ ปวยระยะสดทาย.

รป 3.5 Probability of being hospitalized and costs once in hospital by year from death random-effects panel data model

จากรายงานสถานการณผสงอายไทย 2553 ประมาณคาใชจายในการบรการสขภาพในกลมผสงอายของกองทนหลกประกนสขภาพภาครฐในป 2565 จะมสดสวนเพมขนเปนรอยละ 1.1 ของ GDP จากรอยละ 0.64 ในป 2553 จากการคาดการคาใชจายดานสขภาพในป 2565 ถาระบบบรการสขภาพยงมการด าเนนการในการตงรบและแยกสวนเชนลกษณะในปจจบน เมอเปรยบเทยบคาใชจายในแบบจ าลองนกบการคาดการณ GDP ของประเทศไทย พบวา สดสวนคาใชจายดานบรการสขภาพภายใตการดแล 3 กองทน ตอ GDP เพมจากรอยละ 2.2 ของ GDP ใน พ.ศ. 2553 เปนรอยละ 2.8 ของ GDP ใน พ.ศ. 2565 ทงนภาระคาใชจายบรการสขภาพกลมผสงอายเพมจากรอยละ 0.6 ของ GDP ใน พ.ศ. 2553 เปนรอยละ 1.1 (0.8-1.5) ของ GDP ใน พ.ศ. 2565 ขนกบการเขาถงบรการเพมขน แนวทางลดคาใชจายสขภาพตอหนวย และ การเปลยนแปลงสถานะทางสขภาพของประชาชน โดยปจจยหลกมาจากการเพมอตราการใชบรการ อตราคาบรการและคายา โดยโครงสรางประชากรทเขาสภาวะผสงอายมผลอยบางแตไมมากนก คาใชจายทสงขนนเกดจากปจจยรวมทส าคญ 2 ปจจย คอ คาใชจายทางสขภาพทสงขนตามอาย และคาใชจายดานสขภาพกอนการเสยชวต โดยคาใชจายดานสขภาพของคนตลอดชวงอายขยจะกระจกตวอยทระยะเวลากอนเสยชวต โดยไมเกยวกบวาจะเสยชวตเมออายเทาใด ผสงอายมอตราตายรายอาย (age-specific mortality rate) สงกวากลมอายอน จงมคาใชจายดานสขภาพกอนการเสยชวตมากกวากลมอายอน เปนสาเหตหลกทท าใหคาใชจายดานบรการสขภาพทสงขนในกลมผสงอาย

การมอายคาดเฉลยยนยาวขนนนไมไดเปนปจจยส าคญใหเกดคาใชจายดานสขภาพสงขน โดยอตราการเพมขนของผ สงอายกบคาใชจายสขภาพในประเทศกลมองคกรความรวมมอและพฒนาทางเศรษฐกจ

แหลงขŒอมล: Seshamani, M. and A. M. Gray (2004). ใน ขอเสนอเพอการเพมคณภาพการจดบรการส�าหรบผปวยระยะสดทาย.

จากรายงานสถานการณผสงอายไทย 2553 ประมาณคาใชจายในการบรการสขภาพในกลมผสงอาย

ของกองทนหลกประกนสขภาพภาครฐในป 2565 จะมสดสวนเพมขนเปนรอยละ 1.1 ของ GDP จากรอยละ

0.64 ในป 2553 จากการคาดการคาใชจายดานสขภาพในป 2565 ถาระบบบรการสขภาพยงมการด�าเนนการ

ในการตงรบและแยกสวนเชนลกษณะในปจจบน เมอเปรยบเทยบคาใชจายในแบบจ�าลองนกบการคาดการณ


GDP ของประเทศไทย พบวา สดสวนคาใชจายดานบรการสขภาพภายใตการดแล 3 กองทน ตอ GDP

เพมจากรอยละ 2.2 ของ GDP ใน พ.ศ. 2553 เปนรอยละ 2.8 ของ GDP ใน พ.ศ. 2565 ทงน ภาระ

คาใชจายบรการสขภาพกลมผสงอายเพมจากรอยละ 0.6 ของ GDP ใน พ.ศ. 2553 เปนรอยละ 1.1 (0.8 - 1.5)

ของ GDP ใน พ.ศ. 2565 ขนกบการเขาถงบรการเพมขน แนวทางลดคาใชจายสขภาพตอหนวย และ

การเปลยนแปลงสถานะทางสขภาพของประชาชน โดยปจจยหลกมาจากการเพมอตราการใชบรการ อตราคา

บรการและคายา โดยโครงสรางประชากรทเขาสภาวะผสงอายมผลอยบางแตไมมากนก คาใชจายทสงขนน

เกดจากปจจยรวมทส�าคญ 2 ปจจย คอ คาใชจายทางสขภาพทสงขนตามอาย และคาใชจายดานสขภาพ

กอนการเสยชวต โดยคาใชจายดานสขภาพของคนตลอดชวงอายขยจะกระจกตวอยทระยะเวลากอนเสยชวต

โดยไมเกยวกบวาจะเสยชวตเมออายเทาใด ผสงอายมอตราตายรายอาย (age - specific mortality rate)

สงกวากลมอายอน จงมคาใชจายดานสขภาพกอนการเสยชวตมากกวากลมอายอน เปนสาเหตหลกทท�าให

คาใชจายดานบรการสขภาพทสงขนในกลมผสงอาย

การมอายคาดเฉลยยนยาวขนนนไมไดเปนปจจยส�าคญใหเกดคาใชจายดานสขภาพสงขน โดยอตรา

การเพมขนของผสงอายกบคาใชจายสขภาพในประเทศกลมองคกรความรวมมอและพฒนาทางเศรษฐกจ

(Organization for Economic Cooperation and Development: OECD) และสหรฐอเมรกา

ไมมความสมพนธกนอยางมนยส�าคญทางสถต (Bolnick, 2004 อางในรายงานสถานการณผสงอายไทย)

โดยเมอวเคราะหลกลงไป พบวา ปจจยผลกดนตนทนทส�าคญกลบเปนการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยและ

การเปลยนแปลงของรายได (Jacobzone, 2002 อางในรายงานสถานการณผสงอายไทย) ท�าใหในแตละกลม

อาย คาใชจายสขภาพของกลมทเสยชวตตางจากกลมทยงมชวตรอดหลายเทา เนองจากการใชยาและบรการ

ทางการแพทยทมเทคโนโลยสงและแพงถกใชในกลมผปวยกอนเสยชวตเปนหลก ถาอายคาดเฉลยเพมขน

ในลกษณะ morbidity disability compression คอ ท�าใหปทสขภาพไมดจากการเจบปวยหรอพการแคบลง

คารกษาพยาบาลมแนวโนมจะลดลงได ในท�านองกลบกน ถาอายคาดเฉลยเพมขนในลกษณะ morbidity

disability expansion หรอปทสขภาพไมดจากการเจบปวยหรอพการกวางขน จะท�าใหคารกษาพยาบาล

เพมสงขน บทเรยนจากประเทศญปนซงมผสงอายกวา 20% ในปจจบน ท�าใหมหนสาธารณะตอ GDP สงถง

204% (2012) ทยงอยไดกเพราะหนทงหมดเปนการกภายในประเทศญปนเอง

3.2.5 ประมาณการลงทนดานสขภาพข�นกบเงอนไขการยกระดบการลงทน

ในรายงานฉบบสดทาย โครงการวจยการลงทนดานสงคม ของส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) พ.ศ. 2552 ประมาณการรายจายในอก 20 ป บนขอสมมต 3 แบบ

คอ S0 มการด�าเนนการอยางทเปนไปในปจจบน S1 มการยกระดบการลงทนสขภาพตามมาตรฐานขนกลาง

และ S2 มการยกระดบการลงทนสขภาพตามมาตรฐานขนสง โดยก�าหนดเงอนไขใน S1 และ S2 เชน

ความครอบคลมการใชสทธ ชดสทธประโยชน การปรบปรงคณภาพบรการ การสงเสรมสขภาพและปองกนปจจย

เสยง ในกรณ S0 ในป พ.ศ. 2571 จะตองลงทน 1,125,114 ลานบาท (4.3 ของ GDP) กรณ S1 ลงทน

1,363,736 ลานบาท (5.3 ของ GDP) กรณ S2 ลงทน 1,628,925 ลานบาท (6.3 ของ GDP) ซงเมอเทยบ

กบประเทศทพฒนาแลวกยงลงทนต�ากวาเมอเทยบกบ GDP


ตาราง 3.3 ประมาณการรายจายดานสขภาพภายใตขอสมมต 3 แบบ

รายการป‚งบประมาณ

2556 2561 2566 2571

แนวโนมปกต (Senario 0)

รายจายสขภาพ (ลานบาท) 395,409 558,642 791,556 1,125,114

สดสวนตอ GDP (%) 3.63 3.84 4.06 4.31

มาตรฐานขนกลาง (Senario 1)

รายจายสขภาพ (ลานบาท) 430,964 641,986 942,885 1,363,736

สดสวนตอ GDP (%) 3.96 4.41 4.84 5.23

มาตรฐานขนสง(Senario 2)

รายจายสขภาพ (ลานบาท) 464,260 731,405 1,113,161 1,628,925

สดสวนตอ GDP (%) 4.27 5.02 5.71 6.25

แหลงขŒอมล: รายงานฉบบสดทาย โครงการศกษาวจยการลงทนดานสงคม ภายใตเงอนไขการเปลยนแปลงทางสงคม และการปรบตวสสงคม - เศรษฐกจฐานความร.

3.2.6 การประกนสขภาพทวหนาทเป�นระบบการเงนการคลงดานสขภาพสาคญและผลกระทบ

ประเทศไทยไดเขาสยคทการปฏรประบบสขภาพทส�าคญ เมอรฐบาลมนโยบาย 30 บาท รกษาทกโรคในป

2545 ซงขยายความครอบคลมหลกประกนสขภาพใหแกคนสวนใหญทอยนอกเหนอจากผทไดรบสทธสวสดการ

รกษาพยาบาลขาราชการจ�านวนประมาณ 6 ลานคน และกลมประกนสงคมอกเกอบ 10 ลานคน ในขณะท

ถกมองวา ตองใชงบประมาณจ�านวนมหาศาลและไมสามารถมความยงยนได แตจากการประเมนระบบ

หลกประกนสขภาพถวนหนาในชวงทศวรรษแรก (พ.ศ. 2544 - 2553) โดยทมนกวชาการไทยและตางประเทศ

ใชเวลารวมป พบวา ระบบหลกประกนสขภาพถวนหนาท�าใหประชาชนเขาถงบรการสขภาพทมคณภาพมากขน

อตราการใชบรการผปวยนอกและผปวยในเพมขนอยางตอเนอง อตราการเขาไมถงบรการสขภาพทจ�าเปน

(unmet need) อยในระดบต�ามาก ลดภาระรายจายดานรกษาพยาบาลของครวเรอนทยากจนอนเนองมาจาก

การจายคารกษาพยาบาลลดลงจากรอยละ 2.7 ในป 2543 เหลอรอยละ 0.5 ในป 2552 ปองกนการลมละลาย

ไดกวา 60,000 ครวเรอนหากไมมระบบประกนสขภาพดงกลาว และผลการส�ารวจความพงพอใจของผรบบรการ

ตอระบบดงกลาวอยในระดบสง และเพมขนจนเปนรอยละ 90 ในป 2553 และแมในกลมผใหบรการจะม

ความพงพอใจต�าในชวงแรก คดเปนรอยละ 39 ใน พ.ศ. 2547 กเพมจนเปนรอยละ 79 ใน พ.ศ. 2553

ปจจยแหงความส�าเรจทส�าคญคอ ประเทศไทยมโครงสรางพนฐานทจ�าเปนลงไปถงระดบอ�าเภอ ต�าบล

มหนวยงานวจยนโยบายและระบบสาธารณสขทมศกยภาพ ระบบการบรหารสาธารณสขทเขมแขงและมระบบ

ฐานขอมลทะเบยนราษฎรทพรอมใชงาน และทส�าคญ คอ มนโยบายทเขมแขงจากรฐบาล

3.2.7 การเคลอนยายประชากรและการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

แมในขอสมมตของการคาดประมาณการประชากรนจะไมไดค�านงถงผลกระทบจากการเคลอนยาย

ประชากร แตในขอเทจจรงทมคนตางดาวอาศยในประเทศไทยกวา 3 ลานคน จากการส�ารวจส�ามะโนประชากร

ในป 2553 โดยเฉพาะแรงงาน 3 สญชาต คอ พมา กมพชา ลาว ซงอาจมตวเลขทสงกวาทเหน และการเขาส


ประชาคมเศรษฐกจอาเซยนเตมตวกมการคาดการณกนวา อาจมการเคลอนยายของประชากรมากขนเนองจาก

มการลดเงอนไขการเขาเมอง และนอกจากแรงงานและประชาชนทวไปแลว กลมวชาชพซงรวมถงวชาชพดาน

สขภาพ ซงขณะนรฐบาลของประเทศในอาเซยนลงนามในขอตกลงยอมรบรวม(MRA: Mutual Recognition

Arrangement) แลว 3 สาขาวชาชพ พยาบาล (2549) แพทย และทนตแพทย (2552) แมวาโดยเนอหาของ

ขอก�าหนดใน MRA ฉบบปจจบน และ พรบ.วชาชพยงมเงอนไขทท�าใหการเคลอนยายบคลากรทางการแพทย

ไมอาจท�าไดงายนกเพราะจะตองไปสอบใบอนญาตประกอบวชาชพโดยขอสอบยงเปนของประเทศปลายทาง

แตขอจ�ากดเหลานนกตองถกปรบแกใหการเคลอนยายเสรมากขน ซงอาจออกมาในรปการใหใบอนญาตประกอบ

วชาชพชวคราวโดยมเงอนไขนอยกวาทมอย

การเขามาของแรงงานตางดาวมผลกระทบทงดานบวกและลบตอฉากทศนของการเปลยนแปลงของ

ประชากรไทย ในดานบวกคอ คนเหลานเขามาชวยสรางมลคาทางเศรษฐกจ โดยปจจบนมการศกษาท

ประมาณการวา แรงงานตางดาวมสวนชวยสราง GDP ของประเทศไทย 5% และชวยท�างานในประเภทงาน

ทคนไทยปฏเสธหรอไมนยมท�า เชน คนรบใชตามบาน การประมง กรรมกร ในขณะทผลกระทบดานลบ คอ

เปนภาระในการจดหาบรการ ซงสวนส�าคญ คอ บรการดานสขภาพ โดยกลมทมประกนสขภาพกไมเปนภาระ

ทางการเงนการคลงมากนก แตกยงเปนภาระในการจดการบรการใหพอเพยงไมเกดผลกระทบกบบรการคนไทย

แตกลมทไมมประกนสขภาพเนองจากหลบหนเขาเมอง และไมอยในขายการผอนผน หรอกลมทพสจนสญชาต

แลวแตท�างานอยใน informal sector เชน คนรบใชตามบาน ประมงทะเลฯลฯ ซงตามกฎหมายไมสามารถ

เขาสระบบประกนสงคมได หากไมซอประกนสขภาพกท�าใหมปญหาการเจบปวยทตองจายเงนเองและแรงงาน

เหลานจ�านวนมากไมมความสามารถพอทจะจาย จงเปนภาระทางการเงนของสถานพยาบาลของรฐ โดยเฉพาะ

ในบรเวณชายแดน

3.3 กฎหมาย นโยบาย ยทธศาสตร และการขบเคลอนงานดานสขภาพเพอรองรบ

การเปลยนแปลงประชากร

3.3.1 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 เป�นหลกประกนสทธในการรบบรการจากรฐ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ก�าหนดในมาตรา 80 วา รฐตองด�าเนนการตามแนวนโยบาย

ดานสงคม การสาธารณสข การศกษา และวฒนธรรม โดยคมครองและพฒนาเดกและเยาวชน สนบสนน

การอบรมเลยงดและใหการศกษาปฐมวย สงเสรมความเสมอภาคของหญงและชายเสรมสรางและพฒนา

ความเปนปƒกแผนของสถาบนครอบครวและชมชน รวมทงตองสงเคราะหและจดสวสดการใหแกผสงอาย ผยากไร

ผพการหรอทพพลภาพและผอยในสภาวะยากล�าบาก ใหมคณภาพชวตทดขนและพงพาตนเองได และสงเสรม

สนบสนน และพฒนาระบบสขภาพทเนนการสรางเสรมสขภาพอนน�าไปสสขภาวะทยงยนของประชาชน รวมทง

จดและสงเสรมใหประชาชนไดรบบรการสาธารณสขทมมาตรฐานอยางทวถงและมประสทธภาพ และสงเสรม

ใหเอกชนและชมชนมสวนรวมในการพฒนาสขภาพ


3.3.2 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 ตระหนกถงปญหาและพยายามเสนอทางออก

ใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยประเมนความเสยงจากการเปลยนแปลงสสงคมสงอาย และคณภาพ

ของเดกไทยลดลงโดยสรางภมคมกน และก�าหนดเปนยทธศาสตรขอ 5.2 ยทธศาสตรการพฒนาคนสสงคม

แหงการเรยนรตลอดชวตอยางยงยน โดยมสาระหลกคอ

1) การปรบโครงสรางและการกระจายตวประชากรใหเหมาะสม โดยสงเสรมคสมรสทพรอม ใหมบตร

รกษาอตราเจรญพนธไมใหต�ากวาปจจบน

2) การพฒนาคณภาพคนไทยใหมภมคมกนตอการเปลยนแปลง

ก. พฒนาเดกปฐมวยอยางเปนองครวมทงดานสตปญญา อารมณ คณธรรมและจรยธรรม โดย

• เตรยมความพรอมของพอแมและผดแลในการเลยงดเดก

• สงเสรมและพฒนาคณภาพศนยเดกเลก

ข. พฒนาเดกวยเรยนใหมความรทางวชาการ และสตปญญาทางอารมณทเขมแขง

• การพฒนาหลกสตรและปรบกระบวนการเรยนการสอน

• เสรมสรางทกษะชวตและพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมและถกตองใหแกเดก

ค. พฒนาก�าลงแรงงานใหมความรและสมรรถนะ

ง. พฒนาผสงอาย

• สงเสรมการสรางรายไดและการมงานท�าในผสงอาย

• สงเสรมและสนบสนนใหมการน�าความรและประสบการณของผสงอายทเปนคลงสมอง

ของชาต

• พฒนาระบบการดแลผสงอายในรปแบบทหลากหลาย

3) การลดปจจยเสยงดานสขภาพอยางเปนองครวม

4) การสงเสรมการเรยนรตลอดชวต

3.3.3 แผนพฒนาสขภาพ ฉบบท 11 และแผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทย พ.ศ. 2554 - 2563

แผนพฒนาสขภาพแหงชาตเปนแผนระยะกลาง (5 ป) ด�าเนนการมาควบคกบแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ซงปจจบนเปนแผนฉบบท 11 ไดมการทบทวนสถานการณสขภาพของประเทศและมงพฒนา

ภายใตหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง สรางเอกภาพและธรรมาภบาลในการอภบาลระบบสขภาพ ใหความส�าคญ

กบการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม โดยก�าหนดวสยทศนวา “ประชาชนทกคนมสขภาพด รวมสรางระบบ

สขภาพพอเพยงเปนธรรม น�าสสงคมสขภาวะ” มยทธศาสตรทจะสรางความเขมแขงของปจเจกชน ชมชน

ทองถนและภาคสขภาพมงระบบสขภาพเชงรกในการสงเสรมสขภาพ ปองกนและควบคมโรค หรอลดโรคเรอรง

มมาตรการภายใตยทธศาสตร การพฒนาระบบบรการในการพฒนาระบบการดแลระยะยาวเพอรองรบสงคม

ผสงอาย รวมถงยทธศาสตรการจดการทมมาตรการวางแผนผลตและพฒนาก�าลงคนรองรบ


แผนยทธศาสตรสขภาพดวถชวตไทยเกดจากส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต สถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล และกระทรวงสาธารณสข รวมกนรางและผลกดนใหเกด

การเคลอนไหวอยางเปนรปธรรมในระดบชาต โดยแผนแรกเรมใชตงแต พ.ศ. 2550 - 2559 และมการทบทวน

ปรบปรงเปนแผนท 2 พ.ศ. 2554 - 2563 ผานความเหนชอบจากคณะรฐมนตร มยทธศาสตรส�าคญ คอ

1) นโยบายสาธารณะสรางสข 2) การขบเคลอนทางสงคมและสอสาธารณะ 3) การพฒนาศกยภาพชมชน

4) การพฒนาระบบเฝาระวงและการจดการโรค 5) การสรางความเขมแขงของระบบสนบสนนยทธศาสตร

มกลไกขบเคลอนแผนทมนายกรฐมนตรเปนประธานกรรมการอ�านวยการเพอใหทกภาคสวนน�าไปด�าเนนการ

โดยมงหวงจะลดปญหาจากความเจบปวย พการและเสยชวตจากโรคไมตดตอเรอรง รวมถงการลดภาระคาใชจาย

ของประเทศในระยะยาวอกดวย

3.3.4 พระราชบญญตผสงอาย

พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 มวตถประสงคเพอใหการด�าเนนงานเกยวกบการคมครอง การสงเสรม

และการสนบสนนตอสทธและประโยชนของผสงอายเปนไปอยางมประสทธภาพ และสอดคลองกบบทบญญตของ

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย โดยมาตรา 11 ผสงอายมสทธไดรบการคมครอง การสงเสรมและการสนบสนน

ดานตางๆ รวม 13 ดาน

1) á¼¹¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØÃÐÂÐÂÒÇ มคณะกรรมการผสงอายแหงชาต (กผส.) ทตงขนเมอป 2549 ตามแนวทาง

การพฒนานโยบายแบบบรณาการระหวางหนวยงานตางๆ ปจจบนประเทศไทยอยในชวงของการใชแผนผสงอาย

แหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545 - 2564) ทมปรชญาหลกทเกยวของกบการดแลผสงอาย คอ “สรางหลกประกน

ในวยสงอาย โดยเรมจากประชากรชวยตนเอง ครอบครวใหการเกอหนน ชมชนใหความชวยเหลอ และสดทาย

สงคม - ภาครฐใหการเกอหนนตามล�าดบ และมวสยทศน คอ “ผสงวยเปนหลกชยของสงคม” โดยมการก�าหนด

ยทธศาสตรไว 5 ดานดวยกน คอ 1) ดานการเตรยมความพรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ

2) ดานการสงเสรมผสงอาย 3) ดานระบบคมครองทางสงคมส�าหรบผสงอาย 4) ดานการบรหารจดการ

เพอการพฒนางานดานผสงอายระดบชาต และการพฒนาบคลากรดานผสงอาย และ 5) ดานการประมวลและ

พฒนาองคความรดานผสงอาย และการตดตามประเมนผล

การด�าเนนการตามแผนผสงอายแหงชาต โดยในยทธศาสตรท 3 นน ไดก�าหนดมาตรการทางดานคมครอง

ดานรายได หลกประกนดานสขภาพ ดานครอบครว ผดแล และการคมครอง และมาตรการระบบบรการและ

เครอขายการเกอหนน โดยมงเนนการสรางหลกประกนผสงอาย สงเสรมใหผสงอายอยในชมชน โดยมครอบครว

ชมชนสงคมและภาครฐ ใหการเกอหนนผสงอาย

2) »¯ÔÞÞÒ¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØä·Â ในป 2542 เปนปทองคการสหประชาชาตไดประกาศใหเปนปสากลวาดวยผสงอาย และเปนปทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเจรญพระชนมายครบ 72 พรรษา ไดมการประกาศ

ปฏญญาผสงอายไทย เปนพนธกรณ เพอใหผสงอายไดมคณภาพชวตทด ไดรบการคมครองและพทกษสทธ

โดยมสาระส�าคญ 9 ประการ สาระในดานสขภาพคอ การไดเรยนรในการดแลสขภาพอนามยของตนเอง มหลก

ประกนและสามารถเขาถงบรการดานสขภาพอนามย


3) ¡Í§·Ø¹¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 มาตรา 13 ก�าหนดใหมการจดตง “กองทน

ผสงอาย” กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เพอเปนทนใชจายเกยวกบการคมครองการสงเสรม

และการสนบสนนผสงอาย ใหมศกยภาพ ความมนคง และมคณภาพชวตทดรวมทงสนบสนนกจกรรมขององคกร

ทด�าเนนงานเกยวของกบการสงเสรมสนบสนนผสงอายใหมความเขมแขงอยางตอเนอง

3.3.5 นโยบายรฐบาล (นางสาวยงลกษณ ชนวตร) ดานสขภาพ ขอท 4.3.5 มงเนนพฒนาคณภาพชวตของประชาชนตามกลมวย

ตงแตในชวงตงครรภ วยเดก วยเจรญพนธ วยบรรลนตภาวะ วยชรา และผพการ สนบสนนโครงการ

สงเสรมเชาวนปญญาของเดก และใหความชวยเหลอ แนะน�า ฝƒกอบรม ผปฏบตงานศนยพฒนาเดกกอนวยเรยน

สนบสนนโครงการพฒนาศนยสงเสรมสขภาพสตรเพอดแลสขภาพของสตรและเดกอยางบรณาการทวประเทศ

รวมทงเผยแพรใหความรและดแลปองกนการตงครรภในวยรนและการตงครรภทไมพงประสงค และลดความรนแรง

ตอเดกและสตร สนบสนนโครงการจดตงศนยสงเสรมคณภาพชวตผสงอายและผพการเพอดแลผสงอายและ

ผพการใหมคณภาพชวตทด โดยใหไดเขาถงการบรการอยางมศกดศรมคณภาพ และเปนธรรม รวมทงใหมระบบ

การ¿„น¿สขภาพในชมชน จดการประชาสมพนธเชงรกเพอเผยแพรความรดานสขภาพผานสอแขนงตางๆ

อยางเปนระบบ

รฐบาลนายกรฐมนตรยงลกษณ ชนวตร ไดจดเตรยมระบบดแลผสงอายโดยเฉพาะเปนพเศษตามยทธศาสตร

6 ประการ ดงน

1) ปรบโครงสรางการบรการใหรองรบผสงอายรวมทงผพการ เชน หองน�าหองสวม บนได ทางลาดชน

โดยจดท�าปายมองเหนไดงาย

2) จดระบบบรการผสงอายแบบเบดเสรจทจดเดยว ใหโรงพยาบาลเปดชองทางดวนผสงอายทอาย 70 ป

ขนไป และผสงอายทปวยหนก และชวยเหลอตนเองไมได

3) สนบสนนใหผสงวยมสวนรวมในการดแลสขภาพตนเอง โดยรวมตวเปนชมรม เชน ชมรมผสงอาย

4) สนบสนนใหผสงอายท�ากจกรรมทเปนประโยชนในลกษณะจตอาสา เชน การดแลเดก

5) จดสรรงบประมาณสนบสนนดานสวสดการสงคมแกผสงอายเชนเบยยงชพผสงอาย ดแลผสงอาย

ทอยคนเดยว ไมมลกหลาน

6) ผลกดนการบรณาการดแลผสงอายในชมชนรวมกนทงหนวยบรการองคกรปกครองสวนทองถน ชมชน

เพอใหผสงอายมสขภาพดและคณภาพชวตด

3.3.6 แนวทางกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถน

การกระจายอ�านาจสงผลดตอประชาชนในพนทคอ องคกรปกครองสวนทองถนอยใกลชดประชาชน

สามารถตอบสนองความตองการและแกปญหาทางดานบรการสาธารณะในพนทใหกบประชาชนไดอยาง

มประสทธภาพ ประชาชนมสวนรวมในการแสดงความตองการ การก�ากบ และเรยนรทจะรวมกนพฒนาพนท


ของตนเอง สรางความรสกเปนเจาของ ทองถนจะมบทบาทมากขนเรอยๆ ในการดแลพฒนาการเดกเนองจาก

เปนเจาของศนยเดกเลกกวา 20,000 แหง แตคณภาพการดแลยงไมมมาตรฐาน และในการดแลผสงอาย

มากขน เพราะประเทศไทยไมสามารถใชแนวทางการดแลในรปแบบสถาบนหรอสถานพยาบาลดแลขนาดใหญ

(institutional care) เนองจากคาใชจายสง แตตองใชรปแบบการดแลโดยศกยภาพของชมหรอสถานบรการ

ขนาดเลกทมตนทนต�ากวา

3.3.7 แผนยทธศาสตรการพฒนาสขภาพผสงอายกระทรวงสาธารณสข

ยทธศาสตรการพฒนาสขภาพผสงอายของกระทรวงสาธารณสข (พ.ศ. 2552 - 2554) ใหความส�าคญ

กบการพฒนาผสงอายโดยมยทธศาสตรทส�าคญประกอบดวย 1) การพฒนาระบบบรการสขภาพผสงอาย

2) การสรางและพฒนาศกยภาพก�าลงคนดานการดแลสขภาพผสงอาย 3) การสรางความเขมแขง และการม

สวนรวมของชมชนและภาคเครอขายดานผสงอาย 4) การบรหารจดการเชงบรณาการสขภาพผสงอาย และ

5) การพฒนาองคความรและการศกษาวจยสขภาพผสงอาย โดยเนนทวาประชากรทมอาย 60 ปขนไป มการ

เตรยมความพรอม มการตรวจสขภาพเมอถงวยผสงอาย ไดรบการคดกรองเพอการรกษาทสถานบรการสาธารณสข

ตามขนตอน และมหนวยงานในกระทรวงสาธารณสขทรบผดชอบในเรองของผสงอายหลายกรม ซงการจดบรการ

ดานสขภาพส�าหรบผสงอายสามารถแบงออกเปน 3 รปแบบทส�าคญ

1) ¡ÒÃÊ‹§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾áÅÐ»‡Í§¡Ñ¹âÃ¤ โดยการสนบสนนใหมการจดตงกลม/ชมรมผสงอายในหมบาน และฝƒกอบรมอาสาสมครสาธารณสข เพอใหความรในการดแลสขภาพเบองตนแกผสงอาย การใหบรการในการ

ตรวจคดกรองสขภาพเบองตน ก�าหนดเปนกลมเปาหมายใน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพประจ�าต�าบล นอกจากน

ยงมการจดตงคลนกสงเสรมสขภาพ ในศนยสงเสรมสขภาพเขต ตลอดจนการด�าเนนโครงการวดสงเสรมสขภาพ

2) ¡ÒÃÃÑ¡ÉÒ¾ÂÒºÒÅáÅÐ¿„œ¹¿ÙÊÀÒ¾ มการสนบสนนใหโรงพยาบาลในทกระดบ เปดคลนกผสงอายขน และใหบรการรกษาพยาบาลแกผสงอาย การด�าเนนโครงการ home health care เปนการบรการสาธารณสข

โดยทมสหวชาชพ และอาสาสมครในการชวยเหลอดแลผสงอายทบาน ตอเนองการดแลสขภาพจากโรงพยาบาล

สบาน ตลอดจนการ¿„น¿สภาพส�าหรบผสงอายในชมชนโดยการมสวนรวมของทกภาคสวน

3) ¡ÒÃ ÙáÅÃÐÂÐÂÒÇÊíÒËÃÑº¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ เปนการจดบรการทจ�าเปนแกผสงอายทไมสามารถชวยเหลอตนเองในการด�าเนนชวตประจ�าวน อนมสาเหตมาจากการเสอมสภาพของรางกายหรอเกดจากภาวะการเจบปวยเรอรง

หรอพการ โดยเนนการดแลดานชวตประจ�าวน ดานทอยอาศย และดานอนๆ ทจ�าเปนกบการด�ารงชวตของ

ผสงอายโดยการจดบรการมทงรปแบบการจดบรการบนพนฐานของการดแลผสงอายในครอบครว (home care)

การจดบรการดแลผสงอายในสถาบนประเภทตางๆ (Institutional care) การจดบรการดแลผสงอายในชมชน

และการจดบรการดแลผสงอายในสถานการณพเศษ (วรเวศม สวรรณระดา และคณะ. 2552 อางใน

รายสถานการณผสงอายไทย) ซงการจดบรการในสถาบนสวนใหญเปนการใหบรการของภาคเอกชนในรปแบบ

การบรการในโรงพยาบาล สถานบรบาลผสงอาย (สถานพยาบาลผสงอาย) และการจดสงผดแลไปใหบรการถง

ทพกส�าหรบผอาย

เมอพจารณาจ�านวนของสถานบรการดแลผสงอายระยะยาว จากผลการส�ารวจตามรายงานการวจยของ

ศรพนธ สาสตยและคณะ (2553) พบวา ประเทศไทยมสถานบรการดแลผสงอายระยะยาวจ�านวนทงสน


138 แหง พบมากทสดในเขตกรงเทพมหานคร 68 แหง (รอยละ 49.3) และเมอแบงประเภทของสถานบรการ

พบวา มสถานบรบาลมากทสด 60 แหง (รอยละ 43.5) รองลงมา คอ สถานสงเคราะหคนชรา สถานดแล

ระยะยาวในโรงพยาบาล สถานทใหการชวยเหลอในการด�ารงชวต และสถานดแลผปวยระยะสดทาย

นอกจากนการจดบรการดแลระยะยาวส�าหรบผสงอายโดยครอบครวและชมชน ไดมการด�าเนนโครงการ

รวมกบประเทศญปนพฒนารปแบบบรการสขภาพและสวสดการสงคมเชงบรณาการโดยชมชนส�าหรบผสงอาย

ในประเทศไทย (CTOP) ในพนทน�ารอง 4 จงหวด ไดแก จงหวดเชยงราย ขอนแกน นนทบร และสราษฎธาน

เพอเปนตนแบบในการดแลผสงอายทสอดคลองกบความตองการ และบรบทของชมชน

กระทรวงสาธารณสขไดเลงเหนความส�าคญของคณภาพชวตของผสงอาย จงไดออกประกาศกระทรวง

สาธารณสข เรองกจการทเปนอนตรายตอสขภาพ (ฉบบท 6) ประกาศ ณ วนท 12 พฤศจกายน พ.ศ. 2552

เพอก�าหนดใหกจการทใหบรการดแลผสงอายเปนกจการทตองควบคมตามพระราชบญญตการสาธารณสข

พ.ศ. 2535 โดยคาดหวงวาจะเปนมาตรการทางกฎหมายทจะใชในการควบคมก�ากบการด�าเนนการของผประกอบ

การกจการใหบรการดแลผสงอายทบาน ซงเปนแนวทางส�าหรบองคกรปกครองทองถนน�าไปประกาศใช

เพอควบคมก�ากบกจการดงกลาว ตลอดจนผใหบรการดแลผสงอายอยางมมาตรฐาน นอกจากนยงใหความส�าคญ

ในการขบเคลอนการด�าเนนงาน โดยก�าหนดใหเปนตวชวดส�านกตรวจราชการ ตวชวดท 0308 ใหด�าเนนงาน

ตามกระบวนการต�าบลตนแบบดานการดแลผสงอายระยะยาว ทงนในป 2554 มจ�านวน 118 ต�าบล และม

เปาหมายทจะขยายใหครอบคลมทกจงหวดในป 2555 ทงนองคประกอบการด�าเนนงานต�าบลตนแบบดาน

การดแลสขภาพผสงอายระยะยาว ประกอบดวย

1) มขอมลผสงอายตามกลมศกยภาพตามความสามารถในการประกอบกจวตรประจ�าวนโดยใชดชน

บารเธลเอดแอล (Barthel ADL index) ซงประยกตโดยกรมอนามย

2) มชมรมผสงอายทบานทมคณภาพผานเกณฑชมรมผสงอายคณภาพ

3) มอาสาสมครดแลผสงอายในชมชน

4) มบรการการดแลสขภาพผสงอายทบานทมคณภาพโดยบคลากรสาธารณสข

5) มบรการสงเสรมปองกนทนตสาธารณสขในระดบต�าบล

6) มระบบการดแลผสงอายกลมท 2 (ตดบาน) และกลมท 3 (ตดเตยง)

3.4 ขอเสนอเชงนโยบายและการกาหนดมาตรการดานสขภาพเพอรองรบการเปลยนแปลงประชากร

1) ËÂØ ¡ÒÃÅ´Å§¢Í§ÍÑµÃÒà¨ÃÔÞ¾Ñ¹ �ãËŒä Œ¼Å โดยมมาตรการทเปนรปธรรมและจรงจง ในการสงเสรม

ไมใหอตราเจรญพนธต�าลงไปกวาน โดยการสนบสนน สรางแรงจงใจ หรอเงอนไขทมประสทธผลใหคสมรสทม

ศกยภาพในการดแลเดกใหมการเตบโตอยางมคณภาพ มลกเพมมากขน


2) ¾Ñ²¹Ò¤Ø³ÀÒ¾à´ç¡ä·ÂÍÂ‹Ò§àÃ‹§´‹Ç¹ 6 àÃ×èÍ§

2.1) ลดการตงครรภทไมพรอม

ขบเคลอนสงคมใหตระหนกถงความส�าคญของปญหาการตงครรภในวยรนโดยใหนายก

รฐมนตรเปนผมบทบาทส�าคญในการขบเคลอน ประสานนโยบายและการบรณาการหลายภาคสวน

ทเกยวของท�างานรวมกนอยภายใตคณะกรรมการระดบชาตหลายคณะ ใหสามารถท�างานไดอยาง

มประสทธภาพ สงเสรมบทบาทของผปกครอง โรงเรยน และชมชน ในการแกปญหา ใหความร

เกยวกบผลกระทบและวธปองกนการตงครรภ (และโรคตดตอทางเพศสมพนธ) ปรบเปลยนทศนคต

และคานยมในการมเพศสมพนธในวยรน รวมถงจดใหมการเขาถงมาตรการปองกนการตงครรภ

ซงมประสทธภาพสง ในราคาทไมแพง

2.2) ปองกนภาวะความผดปกตแตก�าเนด

ก�าหนดใหการตรวจกรองความผดปกตแตก�าเนดทง ธาลสซเมย ภาวะพรองÎอรโมนไทรอยด

และกลมอาการดาวน เปนหนงในขอบงชส�าคญของความกาวหนาในการแกไขปญหาความผดปกต

แตก�าเนดของเดกไทย ทจะน�ามาใชในการตดตามการด�าเนนงาน ประเมนผลสมฤทธ และรายงาน

ตอผบรหารระดบสงและสงคมทกป

2.3) ประเมนและแกไขพฒนาการผดปกต

ก�าหนดใหมนโยบายและมาตรการระดบชาต และพฒนาระบบสารสนเทศเพอการตดตาม

ประเมนสถานการณและแกไขปญหาพฒนาการของเดกอยางมประสทธภาพ สรางความตระหนก

และใหความรแกผปกครองในเรองพฒนาการของเดก และสามารถตดตามประเมนพฒนาการโดย

จดใหมเครองมออยางงาย จดบรการ “คลนกสขภาพเดกดคณภาพ” ใหบรการคดกรองโรคออทสตก

และโรคปญญาออน โดยใชเครองมอทมมาตรฐาน มระบบการรกษา การตดตามและประเมนผล

อยางจรงจงสนบสนนใหโรงเรยนคดกรองโรคสมาธสน (ADHD) และภาวะบกพรองทางการเรยนร

(LD) โดยท�าตงแตระดบประถมศกษาตอนตน และมระบบทสามารถเชอมตอกบระบบบรการสขภาพ

เพอการวนจฉยและรกษา

2.4) ลดภาวะพรองโภชนาการ ภาวะโภชนาการเกน

• ÀÒÇÐ¾Ã‹Í§âÀª¹Ò¡ÒÃ ก�าหนดตวชวดผลการด�าเนนงานดานโภชนาการ โดยใชเกณฑความชก

โรคโลหตจาง ภาวะเตยกวาเกณฑและน�าหนกนอยกวาเกณฑในเดกไทย รวมทงไอโอดนในหญง

มครรภเปนส�าคญ พฒนาระบบการตดตามประเมนผลในระดบชาต ทงเรองการใหยาน�าวตามน

เสรมธาตเหลก การใหยาเมดเสรมไอโอดน โ¿ลก และธาตเหลก แกหญงตงครรภและให

นมบตร และภาวะโภชนาการโดยรวม มการส�ารวจและประเมนสภาพเครองมอทใชประเมนการ

เจรญเตบโตของเดก และปรบปรงใหมความถกตองแมนย�าอยางสม�าเสมอ วจยและพฒนา

มาตรการเสรมสารอาหารอนๆ กลม micronutrients ในอาหารตามวยและอาหารของเดก

• ÀÒÇÐâÀª¹Ò¡ÒÃà¡Ô¹ มการก�าหนดนโยบายและเปาหมายในการลดความชกของภาวะน�าหนก

เกนและโรคอวนในเดกอาย 0 - 5 ป จากรอยละ 8 ใหเหลอรอยละ 5 ใน 5 ป สนบสนน


“คลนกสขภาพเดกดคณภาพ” ใหความรผปกครองในเรองโภชนาการและเฝาระวงภาวะโภชนาการ

ของเดกอยางจรงจง สนบสนนใหเกดมาตรการเพอสขภาวะดานโภชนาการของเดกไทย ตาม

มตของสมชชาสขภาพแหงชาตครงท 2 เรองการจดการปญหาภาวะน�าหนกเกนและโรคอวน

เชน การใชมาตรการดานกฎหมายในการควบคมการโฆษณา การควบคมฉลากผลตภณฑอาหาร

บรรจภณฑ และหบหอบรรจ หรอควบคมการตลาดอาหารส�าหรบทารกและเดกเลก เปนตน

2.5) ลดภาวะผดปกตทางสายตาและการไดยน

• ÀÒÇÐ¼Ô´»¡µÔ·Ò§¡ÒÃä´ŒÂÔ¹ วจยและพฒนาระบบการคดกรอง การตดตาม และการสงตอเดก

ทมความผดปกตทางการไดยนทมประสทธภาพ

• ÀÒÇÐ¼Ô »¡µÔ·Ò§¡ÒÃÁÍ§àËç¹ ก�าหนดนโยบายการคดกรองความผดปกตทางการมองเหนส�าหรบ

เดกอาย 3 - 5 ป ในศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนอนบาลทกแหง เมอพบความผดปกต

มการสงตอเพอการตรวจวนจฉยในสถานพยาบาลโดยจกษแพทยใหการรกษาดวยการให

แวนสายตา¿รหรอผาตดในกรณสายตาเอยงหรอเข ให สปสช. บรรจในชดสทธประโยชน

2.6) พฒนาคณภาพของศนยพฒนาเดกเลก

อปท. ปรบการจดสรรงบประมาณ โดยก�าหนดเปนจ�านวนเงนขนต�า ท อบต.ทกแหงจะตอง

จดสรรใหแกศนยเดกเลกในสงกดของตนอางองตามจ�านวนเดกในศนย สนบสนนมาตรการทาง

กฎหมายทมอยแลวตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ใหมผลในทางปฏบต

หนวยงานตนสงกดมมาตรการเดดขาดในการควบคมก�ากบการด�าเนนงานใหไดมาตรฐาน และ

มการพฒนามาตรฐานศนยพฒนาเดกเลกและโรงเรยนอนบาลอยางรอบดาน ทงดานโครงสราง

เชน สถานท และอปกรณทจ�าเปน บคลากร การดแลเดก และการบรหารจดการ

3) ¾Ñ²¹ÒÊØ¢ÀÒ¾¢Í§¡ÅØ‹Á¤¹ã¹ÇÑÂ·íÒ§Ò¹ ทก�าลงเขาสวยสงอาย ใหปลอดจากโรคเรอรง หรอยดเวลาทจะเกดโรคและผลแทรกซอน จากโรคดงกลาวใหนานทสด โดยรฐตองเขมแขงในการก�าหนดมาตรการทไดผล

และคมคา (Best buy intervention) ในการขจดหรอลดปจจยเสยง ซงหลายมาตรการตองอาศยความกลา

หาญทางการเมอง เชน ปญหาบหร สรา อาหารทเปนอนตรายตอสขภาพ ขบเคลอนแผนยทธศาสตรสขภาพด

วถชวตไทย พ.ศ. 2554 - 2563 ใหเกดผลเปนรปธรรมโดยเรว การลงทนดานสขภาพตองใหความส�าคญกบ

การสงเสรมสขภาพและปองกนโรคมากขน

4) ¡íÒË¹´ÁÒµÃ¡ÒÃÊ‹§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾áÅÐ»ÃÑººÃÔ¡ÒÃÊØ¢ÀÒ¾ÊíÒËÃÑº»ÃÐªÒ¡ÃÇÑÂÊÙ§ÍÒÂØ พฒนาศกยภาพ

ในการดแลตนเองเพอการสงวยอยางมสขภาวะของผสงอายในชมชน สงเสรมการใชศกยภาพทมอยในตวของ

ผสงอาย เสรมพลง และใชทนทางสงคมทมอยในชมชน สามารถชวยใหผสงอายดแลตนเองในชมชนได น�าไปส

การมสขภาวะทด การมเครอขายเพอนชวยเหลอเกอกลกนของผสงอายในชมชน มอทธพลตอความรการปรบ

เปลยนทศนคต การปฏบต พฤตกรรมสรางเสรมสขภาพ และภาวะสขภาพของผสงอาย ระบบประกนสขภาพ

และบรการสขภาพตองสามารถท�าผสงอายเขาถงบรการไดโดยมขอจ�ากดนอยทสด การคดกรองโรคเพอคนหา

และใหการรกษาแตแรกเรมจะชวยลดภาวะแทรกซอน ทนอกจากจะท�าใหสขภาวะดแลวยงลดภาระการบรการ

และคาใชจายจ�านวนมหาศาลของประเทศดวย บรการปฐมภมจงตองไดรบการพฒนาใหมความเขมแขง

ครอบคลม


5) ¾Ñ²¹ÒÃÐºº¡ÒÃ ÙáÅÃÐÂÐÂÒÇ (long term care) ÊíÒËÃÑº¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ·ÕèµŒÍ§¾Öè§¾Ô§ โดยหนวยงานตางๆ ทเกยวของ ประกอบดวย

5.1) องคกรปกครองสวนทองถน

• เปนเจาภาพประสานหนวยงานระดบทองถน เพอจดตงคณะกรรมการพฒนาระบบการดแล

ระยะยาวส�าหรบผสงอายทอยในภาวะพงพงในชมชน โดยใหมผสงอายเปนกรรมการอยดวย

และใหมผรบผดชอบโดยตรง พรอมทงระบภารกจการดแลระยะยาว ในการจดท�าเทศบญญต

ขอบญญตทองถน แผนพฒนาทองถน 3 ป และแผนพฒนาทองถนประจ�าป รวมทงใหจดท�า

แผนพฒนาบคลากรทรบผดชอบการดแลผสงอายระยะยาว

• จดท�าฐานขอมลผสงอายใหครอบคลมโดยแบงประเภทตามกลมภาวะพงพงในทกต�าบล/ทองท

• พจารณาจดสวสดการสงคมใหกบครอบครวทดแลผสงอายทอยในภาวะพงพง

• จดใหมศนยดแลผสงอายกลางวน ศนยดแลพกพงและ¿„น¿ส�าหรบผสงอายในชมชน

• สงเสรม สนบสนนใหเกดอาสาสมครชมชนดแลผสงอาย (อผส.) ทอยในภาวะพงพงในชมชน

5.2) กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย รวมกบกระทรวงทเกยวของ องคกร

วชาชพ และภาคเครอขายทเกยวของ

• รวมกนพฒนาศกยภาพองคกรปกครองสวนทองถนโดยใหความรตางๆ เชน เรองการดแลสขภาพ

ผสงอาย การจดการดแล การพฒนาบคลากร งบประมาณใหสามารถจดบรการดแลระยะยาว

ส�าหรบผสงอายทอยในภาวะพงพงในครอบครวและชมชน

• ใหสถานดแลผสงอายระยะยาวทตองการบรการทางการแพทย/การพยาบาลขนทะเบยนกบ

กองประกอบโรคศลปะ เพอการก�ากบการดแลใหไดตามมาตรฐาน

• สงเสรม สนบสนนการฝƒกอบรมความรและทกษะ และสรางจตส�านกในการดแลผสงอาย

ทงดานสขภาพ เศรษฐกจและสงคม ใหแกญาตและบคลากรกลมทไมใชวชาชพ เชน อาสาสมคร

สมาชกชมรมผสงอาย เปนตน สวนผดแลทไดรบการวาจางไดรบการพฒนาใหปฏบตงาน

ภายใตการก�ากบดแลขององคกรวชาชพนนๆ

• จดใหมบคลากรทจะท�าหนาทเปนผจดการการบรการดแลระยะยาว (care manager)

โดยค�านงถงความแตกตาง และความตองการทหลากหลาย

• สนบสนนใหหนวยบรการสขภาพปฐมภมด�าเนนการดแลสขภาพ ¿„น¿สภาพ ผสงอายทบาน

สนบสนนอปกรณการแพทยทจ�าเปน รวมทงบรการเคลอนยายผปวยเมอจ�าเปน

• พฒนาศนยพฒนาการจดสวสดการผสงอายใหจดบรการการดแลระยะยาว ทงบรการดานสขภาพ

และสงคม ใหมมาตรฐาน

• ศกษาผลกระทบจากนโยบายหรอมาตรการทเกยวของกบผสงอายทอยในภาวะพงพง


5.3) กระทรวงศกษาธการรวมกบกระทรวงสาธารณสข และองคกรปกครองสวนทองถน

ผลตและธ�ารงรกษาบคลากรวชาชพทเกยวของ ไดแก นกกายภาพบ�าบด นกอาชวบ�าบด

พยาบาลดานเวชปฏบตชมชน พยาบาลดานผ สงอาย แพทยผ เ ชยวชาญดานผ สงอาย

นกสงคมสงเคราะห นกจตวทยา และบคลากรระดบผชวยวชาชพ

5.4) กระทรวงสาธารณสข สภาการพยาบาล กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

และกระทรวงมหาดไทย

รวมกนจดท�ามาตรฐานและกลไกระดบชาต ในการดแลผสงอายทอยในภาวะพงพงแบบ

มสวนรวมจากชมชน ทองถนและผสงอาย ตลอดจนการก�ากบมาตรฐานดงกลาวใหครอบคลม

ทงภาครฐ และภาคเอกชน

6) ¾Ñ²¹ÒáÅÐ»ÃÑºÃÐºº¡ÒÃà§Ô¹¡ÒÃ¤ÅÑ§´ŒÒ¹ÊØ¢ÀÒ¾ãËŒÁÕ¤Ø³ÀÒ¾áÅÐÂÑè§Â×¹ ÊÃŒÒ§ÃÐººÃ‹ÇÁ¨‹ÒÂ

(copayment) ·ÕèàËÁÒÐÊÁà»š¹¸ÃÃÁ¨Ðª‹ÇÂÅ´ÀÒÃÐ·Ò§¡ÒÃà§Ô¹¢Í§»ÃÐà·È

6.1) ควรมการปฏรประบบสขภาพทรอบดานมากกวาเพยงการปฏรปการเงนการคลงเพยง

อยางเดยวเชนการบรหารจดการก�าลงคนในระบบบรการสขภาพ การปฏรปบทบาทกระทรวง

สาธารณสข

6.2) การผสาน (harmonization) เพอการลดความเหลอมล�าระหวางกองทน โดยลดความ

ไมเปนธรรม และปรบใหมลกษณะใกลเคยงกนเชนชดสทธประโยชนระบบขอมลสารสนเทศและ

วธการจายคาบรการ (payment mechanism)

6.3) ควรเปดโอกาสใหภาคเอกชนเขามามบทบาทในการใหบรการเพมมากขน โดยการก�ากบ

มาตรฐาน ซงควรเปนมาตรฐานเดยวเพอการพฒนาในระยะยาว

6.4) จ�าเปนตองมการพฒนานวตกรรมใหมในการดแลสขภาพของประชากรไทย จากการทระบาด

วทยาของโรคเปลยนไป รวมถงการเปลยนโครงสรางประชากรทมการชราภาพมากขน โดยลด

การพงพาโรงพยาบาลขนาดใหญและเทคโนโลยราคาแพงไปเปนบรการนอกโรงพยาบาล หรอ

ในชมชน ตลอดจนการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคโดยเฉพาะการปองกนปจจยเสยงท

เปนสาเหตส�าคญ

6.5) ควรมการพฒนาและใชประโยชนจากขอมลสขภาพมากขน รวมถงการประเมนความคมคา

ของเทคโนโลยทใชในระบบบรการสขภาพดวย


3.5 บทสรป

การเปลยนแปลงสถานการณใดของประเทศยอมสงผลตอการก�าหนดนโยบายในการพฒนาประเทศ และ

การเปลยนแปลงในระยะหลงมความรนแรงและรวดเรว การคาดการณภาพทจะเกดขนในอนาคตในมตของ

ประชากร ซงเปนปจจยส�าคญตอการก�าหนดนโยบายสาธารณะ กเปนประเดนทตองใหความส�าคญอยางจรงจง

มาตรการทจะไดผลชดเจนทสามารถด�าเนนการไดทนท หรอตองลงทนเตรยมการระยะยาว การพฒนาสขภาพ

และคณภาพเดก ตงแตแมตงครรภ คลอด และพฒนาการเดกตงแตปฐมวย จะท�าใหประชากรเดกทมจ�านวน

ลดลงเตบโตไปเปนประชากรวยแรงงาน ทมศกยภาพเพยงพอทจะสรางผลผลตในการแบกรบภาระดแลประชากร

ในกลมทตองพงพง การศกษาและก�าหนดมาตรการเรองการเพมอตราการเจรญพนธในกลมทมคณภาพเปนเรอง

ทตองเรมตนโดยเรว และการเตรยมตวใหกลมคนในวยแรงงานทจะไปเปนกลมผสงอายมสขภาพดมากทสด

ไมเจบปวยหรอมภาวะแทรกซอนจากการเจบปวยทจะท�าใหปทมสขภาวะลดลงและซ�าเตมปญหาของระบบสขภาพ

ของประเทศ ทงในเรองการจดบรการและคาใชจายในกลมประชากรผสงอาย จ�าเปนตองสงเสรมสขภาพและ

ปองกนโรคเพอชะลอความเจบปวย ในขณะทบรการระยะยาว ส�าหรบผทอยในภาวะพงพงกมความจ�าเปนทตอง

มมาตรฐาน มการลงทน พฒนาการจดบรการใหทวถงเปนธรรม โดยมงเนนการดแลโดยชมชนและสถานบรการ

ขนาดเลกในชมชนทมตนทนนอยกวา และมระบบประกนสขภาพทมการรวมจายอยางเหมาะสม ตองระลกเสมอ

วา ชวงเวลานเปนชวงเวลาทมประชากรวยแรงงานสงทเรยกวาระยะปนผลประชากร (population dividend)

มทรพยากรมากพอ หากเลยเวลานไป ประเทศกจะมความยากล�าบากและอาจถงจดทไมทนการณ (point of

no return)



ภาษาไทย กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. 2554. ¤Ù‹Á×ÍÃ‹ÇÁÊÃŒÒ§ÊÁÍ§à´ç¡ä·ÂãËŒ©ÅÒ´.

กลมประกนสขภาพ แผนพฒนาการคลงและเศรษฐกจสขภาพ. 2553. ÃÒÂ§Ò¹Ê¶Ò¹Ð¡ÒÃà§Ô¹Ë¹‹ÇÂºÃÔ¡ÒÃÊÑ§¡Ñ

ÊíÒ¹Ñ¡§Ò¹»ÅÑ´¡ÃÐ·ÃÇ§ÊÒ¸ÒÃ³ÊØ¢.

กลมภารกจดานพฒนานโยบายและยทธศาสตรดานสขภาพ ส�านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข.

2552. ¡ÒÃà»�´àÊÃÕ¡ÒÃ¤ŒÒáÅÐºÃÔ¡ÒÃÊØ¢ÀÒ¾¢Í§ÍÒà«ÕÂ¹. กรงเทพฯ: บรษทสามเจรญพาณชย จ�ากด.

คณะกรรมการผสงอายแหงชาต กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. 2552. á¼¹¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØáË‹§ªÒµÔ

©ºÑº·Õè 2 (¾.È. 2545 - 2564) ©ºÑº»ÃÑº»ÃØ§ ¤ÃÑé§·Õè 1 ¾.È. 2552. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: โรงพมพ

เทพเพญวานสย.

คณะกรรมาธการการพฒนาสงคมและกจการเดก เยาวชน สตร ผสงอาย คนพการและผดอยโอกาส วฒสภา.

¡ÒÃÊÑÁÁ¹Ò àÃ×èÍ§ “ÁØÁÁÍ§¢Í§¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ¡Ñº¡ÒÃ»¯ÔÃÙ»»ÃÐà·Èä·Â”. วนท 20 กนยายน 2553.

คณะท�างานจดท�าบญชรายจายสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2552 - 2553. บญชรายจายสขภาพแหงชาตของ

ประเทศไทย พ.ศ. 2552 - 2553 (National Health Accounts of Thailand 2009 - 2010).

โครงการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดานสขภาพและคณะ. 2555. ¢ŒÍàÊ¹Íá¹ÐàªÔ§¹âÂºÒÂ â¤Ã§¡ÒÃ

“Í¹Ò¤µä·Â” à¾×èÍ¡ÒÃÊÃŒÒ§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒÇÐà´ç¡ÍÒÂØ 0 - 5 »‚.

โครงการพฒนาเครองชวดภาระโรคและปจจยเสยงของประเทศไทย พ.ศ. 2552. เอกสารประกอบค�าบรรยาย.

โครงการพฒนารปแบบบรการสขภาพและสวสดการสงคมเชงบรณาการโดยชมชนส�าหรบผสงอายในประเทศไทย.

¤Ù‹Á×Íâ¤Ã§¡ÒÃ CTOP. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: บรษทสหมตรพรนตงแอนดพบลสชง จ�ากด.

จอมขวญ โยธาสมทร และคณะ. 2555. ÃÒÂ§Ò¹¼Å¡ÒÃ·º·Ç¹¹âÂºÒÂ´ŒÒ¹¡ÒÃÊÃŒÒ§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾áÅÐ»‡Í§¡Ñ¹

âÃ¤ã¹¡ÅØ‹Áà´ç¡ÍÒÂØ 0 - 5 »‚ ã¹»ÃÐà·Èä·Â. พมพครงท 1. โครงการประเมนเทคโนโลยและนโยบายดาน

สขภาพ.

ถาวร สกลพาณชย. 2551. »˜¨¨ÑÂ¼ÅÑ¡´Ñ¹ÃÐºº·ÕèÊíÒ¤ÑÞ¢Í§ËÅÑ¡»ÃÐ¡Ñ¹ÊØ¢ÀÒ¾¶ŒÇ¹Ë¹ŒÒ. ใน เอกสารประกอบ

การศกษาโครงการศกษาภาพอนาคตและเสนทางสหลกประกนสขภาพถวนหนาทยงยนของประเทศไทย

นยม/ปจจยผลกดนระบบทส�าคญ/ความไมแนนอน (Values/Key System Drivers/Uncertainty

Factors) ของการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา. ส�านกงานวจยเพอการพฒนาหลกประกนสขภาพ

ไทย พฤษภาคม 2551.

วชย เอกชยพลากร และคณะ (บรรณาธการ). 2553. ¡ÒÃÊíÒÃÇ¨ÊØ¢ÀÒ¾»ÃÐªÒª¹ä·Ââ´Â¡ÒÃµÃÇ¨Ã‹Ò§¡ÒÂ

¤ÃÑé§·Õè 4 ¾.È. 2551 - 2. นนทบร: เดอะ กรา¿โก ซสเตมส จ�ากด.

ศรพนธ สาสตย และคณะ. 2553. ÃÒÂ§Ò¹¼Å¡ÒÃÇÔ¨ÑÂ©ºÑºÊÁºÙÃ³� â¤Ã§¡ÒÃÇÔ¨ÑÂàÃ×èÍ§ ÃÙ»áºº¡ÒÃ»¯ÔºÑµÔ¡ÒÃ

´ÙáÅ¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØÃÐÂÐÂÒÇã¹Ê¶Ò¹ºÃÔ¡ÒÃã¹»ÃÐà·Èä·Â. กรงเทพฯ: บรษท มสเตอรก�อปป (ประเทศไทย)

จ�ากด.


สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต. 2552. ÊØ¢ÀÒ¾¤¹ä·Â 2552. กรงเทพฯ: บรษทอมรนทร

พรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน).

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต. 2554. ÊØ¢ÀÒ¾¤¹ä·Â 2554. กรงเทพฯ: บรษท อมรนทรพรน

ตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน).

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. 2552. ÃÒÂ§Ò¹©ºÑºÊØ´·ŒÒÂ â¤Ã§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÇÔ¨ÑÂ¡ÒÃÅ§·Ø¹´ŒÒ¹ÊÑ§¤Á

ÀÒÂãµŒà§×èÍ¹ä¢¡ÒÃà»ÅÕèÂ¹á»Å§·Ò§ÊÑ§¤Á áÅÐ¡ÒÃ»ÃÑºµÑÇÊÙ‹ÊÑ§¤Á - àÈÃÉ°¡Ô °Ò¹¤ÇÒÁÃÙŒ. เสนอส�านกงาน

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

สถาบนวจยระบบสาธารณสข. 2553. á¼¹ÂØ·¸ÈÒÊµÃ�Ê¶ÒºÑ¹ÇÔ ÑÂÃÐººÊÒ¸ÒÃ³ÊØ¢ »‚ 2554 - 2558: ¡ÒÃ Ñ ¡ÒÃ

¤ÇÒÁÃÙŒÊÙ‹ÃÐººÊØ¢ÀÒ¾·Õèà»š¹¸ÃÃÁáÅÐÂÑè§Â×¹. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: หางหนสวนจ�ากด สหพฒนไพศาล.

สมศกด ชณหรศม และกองบรรณาธการ. 2555. ÃÒÂ§Ò¹»ÃÐ íÒ»‚Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØä·Â ¾.È. 2553.

พมพครงท 1. กรงเทพฯ: บรษท ท คว พ จ�ากด.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส�านกนายกรฐมนตร. 2554. á¼¹¾Ñ²¹Ò

àÈÃÉ°¡Ô¨áÅÐÊÑ§¤Á áË‹§ªÒµÔ ©ºÑº·Õè 11 ¾.È. 2555 - 2559. กรงเทพฯ: บรษทสหมตรพรนตงแอนด

พบลสชง จ�ากด.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2553. ÃÒÂ§Ò¹¼ÅµÒÁà»‡ÒËÁÒÂ¡ÒÃ¾Ñ²¹Ò

áË‹§ÊËÑÊÇÃÃÉ¢Í§»ÃÐà·Èä·Â ¾.È. 2552. กรงเทพฯ: บรษทสหมตรพรนตงแอนดพบลสชง จ�ากด.


»ÃÐà·Èä·Â ¾.È. 2553 - 2583. กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา.

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต. 2553. ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑµÔÊØ¢ÀÒ¾áË‹§ªÒµÔ ¾.È. 2550 áÅÐ ¸ÃÃÁ¹ÙÞ

Ç‹Ò´ŒÇÂ ÃÐººÊØ¢ÀÒ¾áË‹§ªÒµÔ ¾.È. 2552. พมพครงท 2. พมพท บรษท วก จ�ากด.

ส�านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต. 2553. ÃÇÁÁµÔÊÁÑªªÒÊØ¢ÀÒ¾áË‹§ªÒµÔ ¤ÃÑé§·Õè 2 ¾.È 2552.

พมพครงท 1. บรษทศรวฒนาอนเตอรพรนท จ�ากด มหาชน.

ส�านกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (สพช.) สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน. 2552. ¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒÃÐºº

¡ÒÃ´ÙáÅ¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ. ในรายงานการประชมโครงการประชมวชาการบรการปฐมภม เรอง การพฒนาระบบ

ดแลผสงอาย วนท 22 - 23 มกราคม 2552 ณ โรงแรมมราเคล แกรนด คอนเวนชน กรงเทพมหานคร.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. 2552. ÃÒÂ§Ò¹ÊÒÃÐÊØ¢ÀÒ¾ àÃ×èÍ§à´‹¹»ÃÐ íÒÊÑ»´ÒË�

»‚§º»ÃÐÁÒ³ 2551. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. 2553. ÃÒÂ§Ò¹ÊÒÃÐÊØ¢ÀÒ¾ àÃ×èÍ§à´‹¹»ÃÐ íÒÊÑ»´ÒË�

»‚§º»ÃÐÁÒ³ 2552. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. 2550. á¼¹¾Ñ²¹ÒÊØ¢ÀÒ¾áË‹§ªÒµÔ ã¹ª‹Ç§

á¼¹¾Ñ²¹ÒàÈÃÉ°¡Ô¨áÅÐÊÑ§¤ÁáË‹§ªÒµÔ ©ºÑº·Õè 10 ¾.È. 2550 - 2554 á¼¹ÂØ·¸ÈÒÊµÃ�ÊØ¢ÀÒ¾¾Íà¾ÕÂ§.

พมพครงท 2 กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. 2553. ÊÃØ»ÃÒÂ§Ò¹¡ÒÃ»†ÇÂ ¾.È. 2552.

กรงเทพฯ: ส�านกงานกจการโรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก ในพระบรมราชปถมภ.


ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. 2554. á¼¹ÂØ·¸ÈÒÊµÃ�ÊØ¢ÀÒ¾´ÕÇÔ¶ÕªÕÇÔµ

ä·Â ¾.È. 2554 - 2563. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพส�านกพระพทธศาสนาแหงชาต.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. 2554. ¡ÃÍºÂØ·¸ÈÒÊµÃ�§Ò¹ÊÃŒÒ§àÊÃÔÁ

ÊØ¢ÀÒ¾ áÅÐ§Ò¹»‡Í§¡Ñ¹âÃ¤ÃÐ´ÑºªÒµÔ »‚ 2554 - 2558. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: บรษทสามเจรญพาณชย

(กรงเทพ) จ�ากด

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. 2554. ¡ÒÃÊÒ¸ÒÃ³ÊØ¢ä·Â 2551 - 2553.

กรงเทพฯ: โรงพมพ องคการสงเคราะหทหารผานศก.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. 2554. ¤Ù‹Á×ÍºÃÔËÒÃ Ñ´¡ÒÃâÃ§¾ÂÒºÒÅ

Ê‹§àÊÃÔÁÊØ¢ÀÒ¾µíÒºÅ. กรงเทพฯ: โรงพมพ องคการสงเคราะหทหารผานศก.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร ส�านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. 2555. ÃÒÂ§Ò¹¼Å¡ÒÃ´íÒà¹Ô¹§Ò¹ µÒÁ

¹âÂºÒÂÃÑ°ºÒÅ ¹Ò§ÊÒÇÂÔè§ÅÑ¡É³� ªÔ¹ÇÑµÃ ¹ÒÂ¡ÃÑ°Á¹µÃÕ ÃÐËÇ‹Ò§à´×Í¹ ÊÔ§ËÒ¤Á 2554 - 30 àÁÉÒÂ¹

2555 ¢Í§¡ÃÐ·ÃÇ§ÊÒ¸ÒÃ³ÊØ¢.

ส�านกโรคไมตดตอ กรมควบคมโรค. 2554. ¡ÒÃÊ×èÍÊÒÃàªÔ§¹âÂºÒÂ àÃ×èÍ§»˜ÞËÒáÅÐ¡ÒÃ»‡Í§¡Ñ¹¤Çº¤ØÁâÃ¤

äÁ‹µÔ´µ‹ÍàÃ×éÍÃÑ§. กรงเทพฯ: โรงพมพต�ารวจ.

ส�านกเลขาธการคณะรฐมนตร. 2554. ¤íÒá¶Å§¹âÂºÒÂ¢Í§¤³ÐÃÑ°Á¹µÃÕ ¹Ò§ÊÒÇÂÔè§ÅÑ¡É³� ªÔ¹ÇÑµÃ ¹ÒÂ¡

ÃÑ°Á¹µÃÕ á¶Å§µ‹ÍÊÀÒ. พมพครงท 1 : ส�านกพมพคณะรฐมนตรและราชกจจานเบกษา.

เอกสารประกอบการประชมคณะกรรมการอ�านวยการจดท�าแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ.

2555 - 2559). ในวนท 1 มถนายน 2555. ณ หองประชมชยนาทนเรนทร ชน 2 อาคาร 1 ตกส�านกงาน

ปลดกระทรวงสาธารณสข. เอกสารอดส�าเนา.

ภาษาองกฤษSeshamani, M. and Gray, A.M. 2004. A longitudinal study of the effects of age and time

to death on hospital costs. Journal of Health Economics, 23: 217 - 235.

Patcharanarumol et al. 2011. Why and how did Thailand achieve good health at low

cost? In “Good health at low cost” What makes a successful health system? London

School of Hygiene & Tropical Medicine. November 04, 2011. pp.193 - 233. (http://ghlc.

lshtm.ac.uk /files/2011/10/GHLC - book_Chapter - 7.pdf).


4ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศดานสงแวดลอม:ศกษาจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

พ.ศ. 2553 - 2573

รศ.ดร.สØรยพร พนพง∗

ธรนงค สกØลศร∗∗

4.1 บทนา

การเปลยนแปลงประชากรทงในดานจ�านวน โครงสรางอาย และการกระจายตว ณ พนทใดพนทอาจ

กอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอม ซงหมายถง ทรพยากรธรรมชาต ความหลากหลายทางชววทยา ระบบนเวศน

มลภาวะ และสารพษอนตราย และหากไมมการจดการดานสงแวดลอมทเหมาะสม ความเสอมโทรมของ

สงแวดลอมนสามารถสงผลตอภาวะสขภาพ และคณภาพชวตของประชากรอยางหลกเลยงไมไดเชนกน

โดยทวไป หากจ�านวนประชากรมแนวโนมทจะเพมขน ความตองการในการใชทรพยากรตางๆ กจะเพมมากขน

ดวย ในขณะททรพยากรธรรมชาตมอยอยางจ�ากด โดยเฉพาะทรพยากรทไมสามารถสรางขนทดแทนใหมได

ซงน�าไปสปญหาการขาดแคลนหรอความเสอมโทรมของทรพยากร และการเพมขนของประชากรยงหมายถง

การเพมปรมาณการผลตของเสยทเกดจากการด�ารงชวตดวย ซงผลลพธออกมาในรปของมลภาวะ และมลพษ

ชนดตางๆ รวมทงเพมโอกาสทจะมนษยจะเขาไปการแทรกแซง ระบบนเวศวทยา และความหลากหลายของพช

และสตวในธรรมชาตมากขนอกดวย

∗ ผอ�านวยการสถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล∗∗ นกวจย สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล


ในความสมพนธระหวางประชากรและสงแวดลอมนน (Commoner, 1972; Ehrlich and Holdren,

1971) ไดค�านวณ ปรมาณผลกระทบสงแวดลอม วาจะมากนอยเพยงใดนนขนอยกบจ�านวนประชากร การบรโภค

ตอคน และระดบของเทคโนโลยทน�ามาจดการกบผลกระทบทเกดจากการบรโภค (I=PAT) เชน ระดบของ

มลภาวะทางอากาศ ขนอยกบ จ�านวนประชากร ระดบมลภาวะทปลอยออกมาจากพฤตกรรมการบรโภคตอหว

และความสามารถของเทคโนโลยทจดการกบมลภาวะทางอากาศ ซงไมวาการเปลยนแปลงประชากรจะเปลยนแปลง

ในลกษณะเพมขนหรอลดลงกตาม ท�าใหองคประกอบใดองคประกอบหนงไมสมดล ความสมพนธระหวาง

ประชากรกบสงแวดลอมกจะสงผลกระทบในดานลบตอกนและกน

ส�าหรบประเทศไทย ปญหาสงแวดลอมทพบในภาพรวม คอ การลดลงของพนทปาไม การเสอมโทรม

ของดน ทรพยากรชายฝง ทรพยากรทางทะเล และแหลงน�าจด การลดลงของความหลากหลายทางชวภาพ

ปญหามลพษทางอากาศและทางน�า สารพษตกคางในอาหารและสงแวดลอม และปญหาขยะมลฝอยทเกดขน

ตามเมองใหญ ซงปญหาสงแวดลอมนมความแตกตางกนตามระดบความรนแรงในแตละภาคของประเทศไทย

คอ ภาคกลางมปญหาจากการใชทดน ทรพยากรน�า และการหนนของน�าทะเล ภาคเหนอและภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ มปญหาคลายกน คอการบกรกท�าลายปา การพงทลายของดน การขาดแคลนทดนท�ากน/น�า และ

การขยายตวของสงคมเมองเปนอนดบตนๆ ภาคตะวนออก เผชญกบปญหาการบกรกพนทปาไมและปาชายเลน

การพงทลายของดน การขาดแคลนน�าจด ภาคตะวนตกมปญหาเรองการถกบกรกท�าลายปาไม การพงทลาย

ของดน การขาดแคลนน�า ปญหาน�าเนาเสยในแมน�าสายหลก และสารพษตกคาง และภาคใตมปญหาเรอง

การบกรกท�าลายพนทปาชายเลน ดนเคม เหมองแร ความขดแยงระหวางการใชพนทส�าหรบนาขาวหรอเลยงกง

และความเสยงตอภยธรรมชาตรายแรง เชน พาย และสนาม มากทสด (คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร

มหาวทยาลยมหาสารคาม, 2553)

จากการฉายภาพประชากรโดยใชขอมลจากการส�ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2553 เปนปฐาน

และมขอสมมตวา ภาวะเจรญพนธของประเทศไทยทเทากบ 1.6 นนคงทในชวงการฉายภาพประชากร ระหวาง

พ.ศ. 2553 จนถงป 2558 หลงจากนน ภาวะเจรญพนธจะลดลงอยางปกต จนถง 1.3 ในป 2578 ซงเปน

ปสดทายของการฉายภาพประชากร ในครงน พบวาในอกประมาณ 20 ปขางหนา คอในป 2573 ประเทศไทย

จะมประชากร 66.2 ลานคน ซงผลการฉายภาพประชากรครงนแสดงใหเหนวาขนาดประชากรของประเทศไทย

มการเพมขนอยางชาๆ และเรมลดลงตงแตป 2570

แนวโนมประชากรอาศยในพนททเรยกวา “ในเขตเทศบาล” เพมขนตลอดเวลา ซงเปนสดสวนผกผนกบ

ขนาดประชากรอาศย “นอกเขตเทศบาล” โดยพบวาในชวงแรกประชากรของการฉายภาพประชากรน ประชากร

ทอาศยอยในเขตเทศบาลมนอยกวาประชากรทอาศยอยนอกเขตเทศบาล แตตงแต พ.ศ. 2561 จ�านวนประชากร

ทอาศยอยในเขตเทศบาลจะมมากกวาประชากรทอาศยอยนอกเขตเทศบาล และในป 2573 ประเทศไทยจะม

ประชากรทอาศยอยในเขตเทศบาลเพมขนเปนรอยละ 60 หรอ 39.7 ลานคน และในทางกลบกน ประชากร

นอกเขตเทศบาล หรอคอเขตชนบทจะเหลอเพยงรอยละ 40 หรอ 26.5 ลานคน ในปเดยวกนน (รป 4.1)


รป 4.1 จ�านวนประชากรในและนอกเขตเทศบาล พ.ศ. 2553 - 2573

75

แหลงขอมล: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2556

รป 4.1 จ านวนประชากรในและนอกเขตเทศบาล พ.ศ. 2553-2573

บทความนมวตถประสงคเพอวเคราะหความสมพนธของการเปลยนแปลงประชากรและสงแวดลอม โดยเนนการศกษาการเปลยนแปลงประชากรและสงแวดลอมในเขตเมอง ระหวาง ป พ.ศ. 2553-2573

4.2 การเปลยนแปลงประชากร พ.ศ. 2553-2573

4.2.1 ขนาดประชากรเมอง

“เมอง” โดยทวไปหมายถง สถานทเปน ศนยกลางของ การปกครอง เศรษฐกจ การศกษา ศลปวฒนธรรม การคมนาคม ส าหรบประเทศไทย ตงแตพ.ศ. 2542 ทรฐบาลไดออกพระราชบญญตเปลยนแปลงฐานะของสขาภบาลเปนเทศบาลทงหมดนน “เมอง” ในบรบทของการศกษาน หมายถง พนททเรยกตามเขตการปกครองวา “เขตเทศบาล” ซงประกอบดวยเทศบาลนคร เทศบาลเมอง และเทศบาลต าบล โดยทการเตบโตของพนท “เมอง” ในประเทศไทยมสาเหตหลกมาจากการยายถนเขาของประชากรทงภายในประเทศ และขามพรมแดน การเปลยนแปลงค าจ ากดความใหม ท าใหพนททเคยเปนเขตกงชนบท เชน สขาภบาล กลายเปน พนท “เมอง”

ขอมลจากส ามะโนประชากรและเคหะในรอบ 40 ป ทผานมา แสดงวา ทงจ านวนและสดสวนประชากรในเขตเทศบาลเพมขนตลอดเวลาเชนกน คอ จากรอยละ 26.4 ในปส ามะโน พ.ศ. 2523 เปน รอยละ 29.4 ในปส ามะโน พ.ศ. 2533 รอยละ 31.11 ในปส ามะโน พ.ศ. 2543 และ รอยละ 44.1 ในปส ามะโน พ.ศ. 2553

1 ส านกงานสถตแหงชาตปรบตวเลขสดสวนของประชากรในเขตเทศบาลของปส ามะโน พ.ศ. 2523 และ 2533 เพอใหสอดคลองกบค าจ ากด

ความของเมองทเปลยนแปลงในปส ามะโนตอๆ มา คอ ป พ.ศ. 2543 และ 2553 ทงนเนองจากในป พ.ศ. 2542 เมอมการยกระดบ “สขาภบาล” เปน “เทศบาล”

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

2553 2555 2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573

จ านวน (พนคน)

เขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล

แหลงขŒอมล: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2556

บทความนมวตถประสงคเพอวเคราะหความสมพนธของการเปลยนแปลงประชากรและสงแวดลอม

โดยเนนการศกษาการเปลยนแปลงประชากรและสงแวดลอมในเขตเมอง ระหวาง ป พ.ศ. 2553 - 2573

4.2 การเปลยนแปลงประชากร พ.ศ. 2553 - 2573

4.2.1 ขนาดประชากรเมอง

“เมอง” โดยทวไปหมายถง สถานทเปน ศนยกลางของ การปกครอง เศรษฐกจ การศกษา ศลปวฒนธรรม

การคมนาคม ส�าหรบประเทศไทย ตงแต พ.ศ. 2542 ทรฐบาลไดออกพระราชบญญตเปลยนแปลงฐานะของ

สขาภบาลเปนเทศบาลทงหมดนน “เมอง” ในบรบทของการศกษาน หมายถง พนททเรยกตามเขตการปกครองวา “เขตเทศบาล” ซงประกอบดวยเทศบาลนคร เทศบาลเมอง และเทศบาลต�าบล โดยทการเตบโตของพนท

“เมอง” ในประเทศไทยมสาเหตหลกมาจากการยายถนเขาของประชากรทงภายในประเทศ และขามพรมแดน

การเปลยนแปลงค�าจ�ากดความใหม ท�าใหพนททเคยเปนเขตกงชนบท เชน สขาภบาล กลายเปน พนท “เมอง”

ขอมลจากส�ามะโนประชากรและเคหะในรอบ 40 ป ทผานมา แสดงวา ทงจ�านวนและสดสวนประชากร

ในเขตเทศบาลเพมขนตลอดเวลาเชนกนคอ จากรอยละ 26.4 ในปส�ามะโน พ.ศ. 2523 เปนรอยละ 29.4

ในปส�ามะโน พ.ศ. 2533 รอยละ 31.11 ในปส�ามะโน พ.ศ. 2543 และรอยละ 44.1 ในปส�ามะโน พ.ศ. 2553

1 ส�านกงานสถตแหงชาตปรบตวเลขสดสวนของประชากรในเขตเทศบาลของปส�ามะโน พ.ศ. 2523 และ 2533 เพอใหสอดคลองกบค�าจ�ากดความของเมองทเปลยนแปลงในปส�ามะโนตอๆ มา คอ ป พ.ศ. 2543 และ 2553 ทงนเนองจากในป พ.ศ. 2542 เมอมการยกระดบ “สขาภบาล” เปน “เทศบาล”


รป 4.2 ประชากรในเขตเทศบาล จ�าแนกตามรายจงหวด ส�ามะโนประชากรและเคหะ

แหลงขŒอมล: ส�านกงานสถตแหงชาต, 2554 พ.ศ. 2523 2533 2543 และ 2553

76

แหลงขอมล: ส านกงานสถตแหงชาต, 2554

รป 4.2 ประชากรในเขตเทศบาล จ าแนกตามรายจงหวด ส ามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2523 2533 2543 และ 2553


เมอประมาณ 40 - 50 ทผานมา ประเทศไทยมการยายถนภายในประเทศจากชนบทสเมอง และมการตง

ถนฐานในพนทปลายทางในอตราสง ซงถอวาเปนเหตการณปกต ทงน สวนหนงเนองมาจากความกดดนดาน

ประชากรทมจ�านวนเดกและวยแรงงานลนเกนในชนบท ผลของความไมเทาเทยมในการพฒนาชนบทและเมอง

ความไมแนนอนของการเกษตร และการพฒนาอตสาหกรรม ซงท�าใหเกดการขยายตวของภาคเศรษฐกจทไมใช

การเกษตรอนๆ เชน ภาคการกอสรางและการบรการ กรงเทพเปนจดหมายปลายทางทส�าคญของผยายถน

จนกระทงเกดปรากฏการณทประชากรของกรงเทพฯ ลนออก (spill over) ไปส 5 จงหวดปรมณฑล ตงแต

ประมาณ ป 2523 - 2533 อยางไรกตามการอตราเพมขนของประชากรใน 5 จงหวดปรมณฑล กลดลงตงแต

ชวงป 2533 - 2543 จนถงปจจบน (ตาราง 1) ซงนาจะมสาเหตมาจากการทประชากรขยายถนปลายทางของ

การยายถนไปสเมองหลกตามภมภาคตางๆ ซงสอดคลองกบผลการฉายภาพ (ระหวาง พ.ศ. 2553 - 2573)

ทพบวาในแนวโนมประชากรอาศยในเขตเทศบาลเพมขนยกเวนประชากรของกรงเทพมหานครทมแนวโนมลดลง

ตลอดเวลา และเมอเปรยบเทยบรายภาค พบวา ภาคอสานหรอภาคตะวนออกเฉยงเหนอจะมจ�านวนประชากร

ในเขตเทศบาลมากทสด (และมากกวากรงเทพมหานคร) ในป 2571 รองลงมาคอภาคเหนอ 5 จงหวดปรมณฑล

ภาคใต ภาคตะวนออก ภาคตะวนตก และภาคกลาง (ไมรวมกรงเทพฯ) ตามล�าดบ

ตาราง 4.1 อตราการเพมประชากร (รอยละ) ของกรงเทพมหานครและจงหวดปรมณฑล

ชวงเวลา กรØงเทพมหานคร 5 จงหวดปรมณ±ลกรØงเทพมหานคร และ5 จงหวดปรมณ±ล

2503 - 2513 3.46 2.27 3.07

2513 - 2523 4.22 2.93 3.83

2523 - 2533 2.26 3.29 2.57

2533 - 2543 1.95 3.00 2.29

2543 - 2553 1.10 2.25 1.50

แหลงขŒอมล: กาญจนา ตงชลทพย 2550 (ปรบจาก ตาราง 4 ใน Punpuing, 1999)

รป 4.3 ประชากรในเขตเทศบาลจ�าแนกตามภาค พ.ศ. 2553 - 2573

78


รป 4.3 ประชากรในเขตเทศบาลจ าแนกตามภาค พ.ศ. 2553-2573

4.2.2 โครงสรางทางอายประชากรเมอง

การเปลยนแปลงโครงสรางทางอายประชากรมความส าคญตอระดบการใชทรพยากร การบรโภค และการท าใหเกดมลภาวะแตกตางกนออกไป โครงสรางทางอายของประชากรไทยจะเปลยนจาก พระมดฐานแคบ กลายเปนกลองทมสดสวนของประชากรในกลมอายตางๆ เกอบเทากน โดยในป 2553 ซงเปนปฐานของการฉายภาพประชากรนน ประเทศไทยมผสงอาย (อาย 65 ปขนไป) ประมาณ 5.8 ลานคน หรอ รอยละ 9 ในขณะทมประชากรเดก (อายต ากวา 15 ป) 12.6 ลานคน คดเปนรอยละ 20 และมประชากรวยแรงงาน (อาย 15-64 ป ) 45.4 ลานคน หรอรอยละ 71 ของประชากรทงหมด คอ 63.4 ลานคน และในอก 20 ปขางหนาคอ ในป 2573 ประเทศไทยจะมทงจ านวนและสดสวน ผสงอาย (อาย 65 ปขนไป) เพมขน เปนประมาณ 12.7 ลานคน หรอ รอยละ 19.1 ในขณะทประชากรเดก (อายต ากวา 15 ป) และประชากรวยแรงงาน (อาย 15-64 ป ) มทงจ านวนและสดสวนลดลงอยางชดเจน คอจะมประชากรเดก 9.8 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 14.8 และประชากรวยแรงงาน 43.7 ลานคน หรอรอยละ 66.1 ของประชากรทงหมด คอ 66.2 ลานคน (รป 4 และ 5)

ในป 2560 ประเทศไทยมประชากรวยแรงงาน (อาย 15-64 ป) อาศยอยในเขตเทศบาลมากกวาอยนอกเขตเทศบาล และในป 2564 ประเทศไทยจะมประชากรวยเดก อาย 0-14 ป อาศยอยในเขตเทศบาลมากกวาอยนอกเขตเทศบาล (รป 4) และทตองใหความส าคญคอ ประชากรผ สงอาย ทงกลมอาย 65 ปขนไป และ ประชากรสงอายระดบสดยอด (อาย 80 ปขนไป) มแนวโนมของการเพมผ ทอาศยอยในเขตเทศบาลมากกวาอยนอกเขตเทศบาล (รป 5)

01,0002,0003,0004,0005,0006,0007,0008,0009,000

10,000

2553 2555 2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573

จ านวน (พนคน)

กรงเทพมหานคร

ปรมณฑล

กลาง-ไมรวมกทม.

ตะวนออก

ตะวนตก

เหนอ

ตะวนออกเฉยงเหนอ

ใต



4.2.2 โครงสรางทางอายประชากรเมอง

การเปลยนแปลงโครงสรางทางอายประชากรมความส�าคญตอระดบการใชทรพยากร การบรโภค และ

การท�าใหเกดมลภาวะแตกตางกนออกไป โครงสรางทางอายของประชากรไทยจะเปลยนจาก พระมดฐานแคบ

กลายเปนกลองทมสดสวนของประชากรในกลมอายตางๆ เกอบเทากน โดยในป 2553 ซงเปนปฐานของ

การฉายภาพประชากรนน ประเทศไทยมผสงอาย (อาย 65 ปขนไป) ประมาณ 5.8 ลานคน หรอรอยละ 9

ในขณะทมประชากรเดก (อายต�ากวา 15 ป) 12.6 ลานคน คดเปนรอยละ 20 และมประชากรวยแรงงาน (อาย

15 - 64 ป) 45.4 ลานคน หรอรอยละ 71 ของประชากรทงหมด คอ 63.4 ลานคน และในอก 20 ปขางหนา

คอ ในป 2573 ประเทศไทยจะมทงจ�านวนและสดสวน ผสงอาย (อาย 65 ปขนไป) เพมขน เปนประมาณ 12.7

ลานคน หรอรอยละ 19.1 ในขณะทประชากรเดก (อายต�ากวา 15 ป) และประชากรวยแรงงาน (อาย 15 - 64 ป)

มทงจ�านวนและสดสวนลดลงอยางชดเจน คอจะมประชากรเดก 9.8 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 14.8 และ

ประชากรวยแรงงาน 43.7 ลานคน หรอรอยละ 66.1 ของประชากรทงหมด คอ 66.2 ลานคน (รป 4 และ 5)

ในป 2560 ประเทศไทยมประชากรวยแรงงาน (อาย 15 - 64 ป) อาศยอยในเขตเทศบาลมากกวา

อยนอกเขตเทศบาล และในป 2564 ประเทศไทยจะมประชากรวยเดก อาย 0 - 14 ป อาศยอยในเขตเทศบาล

มากกวาอยนอกเขตเทศบาล (รป 4) และทตองใหความส�าคญคอ ประชากรผสงอาย ทงกลมอาย 65 ปขนไป

และประชากรสงอายระดบสดยอด (อาย 80 ปขนไป) มแนวโนมของการเพมผทอาศยอยในเขตเทศบาลมากกวา

อยนอกเขตเทศบาล (รป 5)

รป 4.4 ประชากรอาย 0 - 14 ป และ 15 - 64 ป จ�าแนกตามเขตทอยอาศย พ.ศ. 2553 - 2573

79


รป 4.4 ประชากรอาย 0-14 ป และ 15-64 ป จ าแนกตามเขตทอยอาศย พ.ศ. 2553-2573


รป 4.5 ประชากรสงอาย (65 ปขนไป) จ าแนกตามเขตทอยอาศย พ.ศ. 2553-2573

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

2553 2555 2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573

จ านวน (พนคน) นอกเขตเทศบาล 0-14 นอกเขตเทศบาล 15-64 ในเขตเทศบาล 0-14 ในเขตเทศบาล 15-64

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

2553 2555 2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573

จ านวน (พนคน) นอกเขตเทศบาล 65+ นอกเขตเทศบาล 80+ ในเขตเทศบาล 65+ ในเขตเทศบาล 80+



รป 4.5 ประชากรสงอาย (65 ปขนไป) จ�าแนกตามเขตทอยอาศย พ.ศ. 2553 - 2573

79


รป 4.4 ประชากรอาย 0-14 ป และ 15-64 ป จ าแนกตามเขตทอยอาศย พ.ศ. 2553-2573


รป 4.5 ประชากรสงอาย (65 ปขนไป) จ าแนกตามเขตทอยอาศย พ.ศ. 2553-2573

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

2553 2555 2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573

จ านวน (พนคน) นอกเขตเทศบาล 0-14 นอกเขตเทศบาล 15-64 ในเขตเทศบาล 0-14 ในเขตเทศบาล 15-64

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

2553 2555 2557 2559 2561 2563 2565 2567 2569 2571 2573

จ านวน (พนคน) นอกเขตเทศบาล 65+ นอกเขตเทศบาล 80+ ในเขตเทศบาล 65+ ในเขตเทศบาล 80+


4.3 แนวทางการเตรยมความพรอมเนองมาจาการเพมข�นของประชากรในเมอง

4.3.1 การต �งถนฐานของประชากร

ประชากรมกจะอาศยอยรวมกนตามสภาพแวดลอมทมความเหมาะสมตอการด�าเนนชวต ซงนอกจาก

สงแวดลอมทางธรรมชาตจะเปนเครองก�าหนดลกษณะการตงถนฐานของประชากรแลว สงแวดลอมทมนษย

สรางขนยงเปนตวก�าหนดลกษณะการตงถนฐานทส�าคญดวยเชนกน ดงนนแนวโนมทประชากรจะเขามาอาศย

ในเมองจงเพมสงขน เนองมาจากการมระบบสาธารณปโภค เชน ถนน น�า ไ¿ บรการทางการแพทย การศกษา

เศรษฐกจ วฒนธรรมทหลากหลาย และทส�าคญคอเปนแหลงงาน ซงเปนสงทดงดดใหประชากรเขามาอยอาศย

ในเขตเมอง องคการสหประชาชาตคาดประมาณวาใน พ.ศ. 2593 จะมประชากรอาศยในเมองสงถงรอยละ 70

(United Nations, 2010)

การเพมขนของประชากรในเขตเมองยอมหมายถงการเพมความหนาแนนของประชากรตอพนท เชน

กรงเทพมหานครมพนทเพยง 1,568.7 ตารางกโลเมตร หรอคดเปนรอยละ 3 ของพนททงหมดของประเทศ

(513,155 ตารางกโลเมตร) ซงหากจดอนดบเรยงตามขนาดพนท กรงเทพมหานคร จะมขนาดพนทอาศยอย

อนดบท 68 ของประเทศ แตมความหนาแนนของประชากรโดยเฉลยประมาณ 3,634 คนตอตารางกโลเมตร

และพบวา สวนใหญมความหนาแนนของประชากรสงในเขตเมองชนใน ทเปนเขตทมพนทนอย แตเปนยาน

การคาธรกจ และบรการ ซงน�าไปสการเกดสภาพชมชนแออด เนองจากผอพยพจากชนบทสวนใหญตองการ

อาศยในพนทใกลกบแหลงงานใหมากทสด


การเกดสภาพชมชนแออด โดยเฉพาะชมชนแออดทเกดจาการบกรกทดนในเมองน ไดน�าไปสปญหา

การจดการกบระบบบ�าบดน�าเสย การก�าจดขยะ และมลภาวะ ทสงผลกระทบตอสงแวดลอมในรปของน�าเนาเสย

มลภาวะทางอากาศและเสยง ความสะอาดและภมทศน ซงสงเหลานไดเพมความเสยงตอการเกดโรคตดเชอ

ชนดตางๆ ในชมชน

ในป 2556 ส�านกพฒนาสงคม กรงเทพมหานคร ใหขอมลวา ชมชนทมาจดทะเบยนของบประมาณ

สนบสนนจากกรงเทพมหานคร มทงหมด 2,054 ชมชน จ�าแนกเปนชมชนแออด จ�านวน 784 ชมชน เคหะ

ชมชน 121 ชมชน หมบานจดสรร 418 ชมชน ชมชนชานเมอง 432 ชมชน และ 299 ชมชนเมอง ครอบคลม

1.5 แสนครวเรอน และประชากร 7.6 แสนคน ในขณะทประชากรในกรงเทพมมากกวา 5 ลานคน ดงนน

จงคาดวายงมชมชนแออดอกจ�านวนมากทไมมาขอทนสนบสนน เนองจากยงคงมปญหาการบกรกทดนทงทเปน

ของทางการและเอกชน (กองนโยบายและแผน กทม. 2550 และ 2552)

องคกรทงภาครฐ เอกชน และภาคประชาชน ท�างานเพอปรบปรงคณภาพชวตของประชากรในชมชน

ลกษณะตางๆ ซงเมอวเคราะหในรายละเอยดพบวาความเขมแขงของชมชนสวนมากเกดจากคณลกษณะของผน�า

ชมชนและการมสวนรวมของสมาชกในชมชน สมาชกในชมชนทมความสามารถในการพงพาตนเองได และ

สามารถท�างานไดอยางตอเนอง แตชมชนแออดไมมคณลกษณะเหลาน เนองจากประการแรก เกดจากการไมม

ความรสกเปนเจาของท โดยเฉพาะชมชนทเกดจากการบกรกทดน เนองจากประชากรสวนใหญเปนคนยากจน

มการศกษาและสถานภาพการท�างานต�ากวาประชากรของชมชนลกษณะอนๆ ทใชเวลาสวนใหญในการท�างาน

เพอการยงชพ ในขณะทการจะไดรบความชวยเหลองบประมาณเพอการปรบปรงชมชนนนตองเกดจากผน�า และ

การมสวนรวมของสมาชกในชมชน ซงยงจะท�าใหชมชนแออดเหลานมปญหาสงแวดลอมเพมมากขน จนถง

ขนทแกไขไมไดในบางชมชน (ส�านกสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน, 2555; อดมศร ศรลกษณาพร, 2555;

กองผงเมอง 2550)

ดงนนรฐบาลตองมนโยบายทมการจดการสงแวดลอมในชมชนแออดทแตกตางจากชมชนลกษณะอนๆ

(เชน ชมชนบานจดสรร เคหะชมชน ชมชนเมอง ชมชนชานเมอง) โดยเฉพาะการมมาตรการ/โครงการ/กจกรรม

เพอการจดการน�าเสยในชมชนอยางครบวงจร และมการปองกน/ควบคม/จ�ากด มลภาวะทางอากาศ เสยง และ

เหตร�าคาญอนๆ รวมทงมการจดการใหประชากรมทรายไดนอย หรอคนยายถน ไดมโอกาสเปนเจาของทอย

อาศยทใกลแรงงานทสวนมากอยในเมองใหญ โดยเฉพาะเมองใหญในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทมแนวโนม

การเพมจ�านวนประชากรในเขตเทศบาลสงกวาพนทอนๆ ในประเทศไทย

4.3.2 แผนการใช�ทดน

การใชทดนเพอชมชนและสงปลกสรางของกรงเทพมหานครเพมขนทงในดานสดสวนและจ�านวนทดน

ในเวลาเพยง 4 ป ระหวาง พ.ศ. 2550 ถง 2554 มการใชทดนส�าหรบเปนพนทชมชนและสงปลกสรางเพมขน

ประมาณ 64,687 ไร คอเพมจากรอยละ 57 ของพนททงหมด (560,861 ไร) ในป 2550 เปนรอยละ 63

(620,652 ไร) ในป 2552 และรอยละ 63.9 (625,548 ไร) ในป 2554 ในขณะทพนทเกษตรกรรมในกรงเทพฯ

ถกลดลงในจ�านวนเกอบเทาๆ กน คอประมาณ 66,112 ไร หรอลดลงจาก รอยละ 33 ของพนททงหมด

(322,004 ไร) ในป 2550 เปนรอยละ 27 (262,566 ไร) ในป 2552 และรอยละ 26.2 (255,892 ไร) ในป

2554 ซงคาดไดวาพนทเกษตรเหลานนาจะถกเปลยนเปนพนทชมชนและสงปลกสรางเปนสวนใหญ (รป 4.6)


รป 4.6 แผนทสภาพการใชทดน กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2554

82

แหลงขอมล: ส านกนโยบายและแผนการใชทดน กรมพฒนาทดน, 2554

รป 4.6 แผนทสภาพการใชทดน กรงเทพมหานคร พ.ศ. 2554

เมอพจารณาในรายละเอยด พบวา จ านวนบานของกรงเทพมหานครไดเพมจาก 1.2 ลานหลงในป 2534 เปน 1.9 ลานหลงในป 2543 ซงคดเปนการเพมโดยเฉลย 60,000 หลงตอป และพบวาระหวาง พ.ศ. 2529-2538 การใชทดนเพออตสาหกรรมในกรงเทพฯ ไดเพมขนจาก 14,759 ไร เปน 18,371 ไร หรอเพมขนประมาณรอยละ 24.5 และการส ารวจเมอป 2543 พบวา มโรงงานอตสาหกรรมทจดทะเบยนในเขตกรงเทพมหานคร จ านวน 20,711 แหง เปนโรงงานอตสาหกรรมประเภทท 3 ซงเปนกจกรรมขนาดใหญ มจ านวนแรงมาของเครองจกรและแรงงานสง จ านวนถง 10,137 แหง กระจายตวอยในพนทเขตบางบอน เขตบางขนเทยน เขตจอมทอง เขตราษฎรบรณะทางฝงตะวนตก และในพนทเขตยานนาวา เขตบางคอแหลม และเขตบางซอ ในเขตฝงตะวนออกของเมอง (ส านกนโยบายและแผนการใชทดน กรมพฒนาทดน, 2554)

การผสมผสานการใชทดนโดยการบกรกของสงปลกสราง ทงเพอการประกอบธรกจ การคา สถานทท างาน โรงงานอตสาหกรรม และทอยอาศย ตอพนทเกษตรกรรมเดมน ท าใหเกดการสญเสยทดนท ากนของเกษตรกร และลดความสามารถในการผลตอาหารส าหรบประชากรเมอง เพมความเสยงตอปญหาสงแวดลอม โดยเฉพาะความไมสมบรณของระบบบ าบดน าเสย ทภาคเกษตรกรรมตองไดรบผลกระทบจากคณภาพน าทน ามาใชส าหรบการเกษตรทปนเปอนสารเคม จากกระบวนการผลตในภาคอตสาหกรรมและครวเรอน การเพม

แหลงขŒอมล: ส�านกนโยบายและแผนการใชทดน กรมพฒนาทดน, 2554

เมอพจารณาในรายละเอยด พบวา จ�านวนบานของกรงเทพมหานครไดเพมจาก 1.2 ลานหลงในป 2534

เปน 1.9 ลานหลงในป 2543 ซงคดเปนการเพมโดยเฉลย 60,000 หลงตอป และพบวาระหวาง พ.ศ. 2529 - 2538

การใชทดนเพออตสาหกรรมในกรงเทพฯ ไดเพมขนจาก 14,759 ไร เปน 18,371 ไร หรอเพมขนประมาณรอย

ละ 24.5 และการส�ารวจเมอป 2543 พบวา มโรงงานอตสาหกรรมทจดทะเบยนในเขตกรงเทพมหานคร จ�านวน

20,711 แหง เปนโรงงานอตสาหกรรมประเภทท 3 ซงเป นกจกรรมขนาดใหญ มจ�านวนแรงมา

ของเครองจกรและแรงงานสง จ�านวนถง 10,137 แหง กระจายตวอยในพนทเขตบางบอน เขตบางขนเทยน

เขตจอมทอง เขตราษฎรบรณะทางฝงตะวนตก และในพนทเขตยานนาวา เขตบางคอแหลม และเขตบางซอ

ในเขตฝงตะวนออกของเมอง (ส�านกนโยบายและแผนการใชทดน กรมพฒนาทดน, 2554)

การผสมผสานการใชทดนโดยการบกรกของสงปลกสราง ทงเพอการประกอบธรกจ การคา สถานทท�างาน

โรงงานอตสาหกรรม และทอยอาศย ตอพนทเกษตรกรรมเดมน ท�าใหเกดการสญเสยทดนท�ากนของเกษตรกร

และลดความสามารถในการผลตอาหารส�าหรบประชากรเมอง เพมความเสยงตอปญหาสงแวดลอม โดยเฉพาะ

ความไมสมบรณของระบบบ�าบดน�าเสย ทภาคเกษตรกรรมตองไดรบผลกระทบจากคณภาพน�าทน�ามาใชส�าหรบ

การเกษตรทปนเป„อนสารเคม จากกระบวนการผลตในภาคอตสาหกรรมและครวเรอน การเพมความแออด

ของการจราจร สงผลใหเกษตรกรมคาใชจายในการขนสงผลตภณฑทางการเกษตรเพมมากขน ในขณะเดยวกน


การมสงกอสรางทขดขวางทางทศทางลมหรอแดด การเปลยนแปลงวถชวตทประชากรดงเดมถกเปลยนวถชวต

ใหตองพงพงตลาด และการท�างานเพอรายไดเปนหลก การเพมขนของแหลงพกผอน/บนเทง และการตดตอ

สอสาร มสวนท�าใหเกษตรกรหรอประชากรทองถนเดมมความเสยงตอสขภาพกายในดานของโรคภยตางๆ

สขภาพจตใจ เพมมากขนดวย

ปรากฏการณการบกรกทดนเพอการเกษตร นอกจากจะท�าใหประชากรเมองขาดแหลงผลตอาหารเพอเลยง

ตวเองแลว ยงท�าใหเกดปญหาสงแวดลอมโดยเฉพาะ คณภาพน�าเพอการเกษตร มลภาวะทางอากาศและเสยง

ทเกดจากความตองการการเดนทางของประชากรทเพมขนแลวนน พบวาการบกรกทดนนสวนมากเปนการบกรก

ทดนของพนททอยตดกบศนยกลางเมอง เชนในจงหวดหรออ�าเภอใกลเคยง ประชากรทท�างานหรอเรยนหนงสอ

ในกรงเทพฯ กลบมทอยอาศยในจงหวดใกลเคยง เชน นนทบร สมทรปราการ และนครปฐม ในขณะทแผน

การใชทดนในประเทศไทยสวนมากเนนการวางแผนการใชทดนภายในจงหวด หรออ�าเภอ แตขาดความเชอมโยง

กบพนทใกลเคยง และทยงไปกวานนพบวา สวนมากไมมการปฏบตตามแผนการใชทดนอยางเครงครด เนองจาก

เหตผลหลกของการพฒนาเศรษฐกจ ซงตองการการขยายพนทเพอสงปลกสรางและอตสาหกรรม (Punpuing,

1999)

ดงนนรฐบาลตองเปนผน�าในการก�าหนดทศทางการใชทดน และใหความส�าคญตอแผนการใชทดนท

เปนแผนเฉพาะพนท และใหมการเชอมโยงกบพนทอนๆ โดยรวมปจจยดานแนวโนมขนาดของประชากร

การเคลอนยายประชากร และระดบการพฒนาเศรษฐกจสงคม ในการวเคราะหแผนการใชทดน และใหม

การลงโทษทเหมาะสมกบขนาดความเสยหาย ถาไมปฏบตตามแผนการใชทดนอยางเครงครด

4.3.3 มลภาวะทางอากาศ

จากการวดคณภาพอากาศบรเวณทวพนทของกรงเทพมหานครระหวางป 2551 - 2552 พบวา คาสงสด

ของปรมาณฝนขนาดเลกกวา 10 ไมครอน โดยเฉลยเพมขน และมประมาณรอยละ 10 ของจ�านวนครงท

วดคณภาพอากาศ มคาปรมาณฝนขนาดเลกกวา 10 ไมครอน สงกวามาตรฐานทก�าหนด ซงปรมาณสงสดและ

ทศทางการเพมขนของมลพษทางอากาศส�าหรบสารอนๆ คอ ก�าซคารบอนมอนอกไซด ก�าซซลเ¿อรไดออกไซด

ก�าซไนโตรเจนไดออกไซด และก�าซโอโซน เปนไปในทศทางเดยวปรมาณฝนขนาดเลกกวา 10 ไมครอน

ซงมลภาวะนสวนหนงเปนผลมาจากการคมนาคมขนสง (กรมควบคมมลพษ, 2555)

การเพมของประชากรในเขตเมองหมายถง การเพมความตองการการเดนทางทงไปท�างาน เรยนหนงสอ

การรบบรการดานสขภาพและกจธระสวนตว และเพอการพกผอน/บนเทง จากขอมลในป 2554 พบวา ความ

ตองการเดนทางของประชากรในกรงเทพฯ ทมประมาณเกอบ 8 ลานคน มสงถง 18 ลานเทยวตอวน (กลม

สถตการขนสง กรมการขนสงทางบก, 2554) เมอผนวกกบ ในปจจบน ทใชการคมนาคมทางบกเปนหลก

โดยเฉพาะการเดนทางในกรงเทพฯ ทตองพงพาพาหนะสวนบคคลเปนหลก ซงอตราสวนการใชรถยนตสวนบคคล

มถงรอยละ 53 ในขณะทสดสวนการใชรถขนสงมวลชนมเพยงรอยละ 47

พนทถนนในเขตกรงเทพมหานคร มความยาวรวมทงสน 2,812 กโลเมตร พนทถนนมทงหมดประมาณ

38.5 ตารางกโลเมตร หรอคดเปนรอยละ 2.5 ของพนทกรงเทพมหานคร ซงพนทถนนของกรงเทพฯ มสดสวน

ต�ากวาเกณฑมาตรฐาน (พนทจราจรทไมมปญหาจราจรของประเทศพฒนาจะตองไมต�ากวารอยละ 15) และ


การเพมขนของรถยนตสวนบคคลในกรงเทพฯ ในป 2554 มสดสวนการเพมขนมากกวาพนทถนนถง 17.5 เทา

พนทถนนของกรงเทพฯ สามารถรองรบปรมาณรถได 1,600,000 คน แตในป 2554 มรถจดทะเบยนสะสม

ในกรงเทพมหานครถง 7,000,000 คน หรอคดเปน 4.4 เทาของถนน (กลมสถตการขนสง กรมการขนสง

ทางบก, 2554) แสดงใหเหนวาขดความสามารถของถนนในการรองรบปรมาณการจราจรลดลงตลอดเวลา

ในขณะทรฐบาลไมสามารถพฒนาระบบโครงขายการขนสงทมประสทธภาพโดยเฉพาะการเชอมโยงระบบ

การขนสงทางบก โดยรถยนตสวนบคคล รถยนตสาธารณะ รถไ¿ และการขนสงทางน�าคอ เรอโดยสารชนด

ตางๆ ยงไปกวานน การเปลยนแปลงโครงสรางทางอายของประชากรท�าใหความตองการการเดนทางทงเพมขน

และเปลยนแปลงไปจากแผนเดมๆ เชน การเพมขนของประชากรทงประชากรวยแรงงาน และโดยเฉพาะประชากร

สงอายในเขตเมอง หมายถงการเพมความตองการความหลากหลายของพาหนะในการเดนทาง และการปรบปรง

ทางเดนเทาใหเหมาะสมมากยงขน ท�าใหกรงเทพมหานครเผชญกบปญหาจราจรตดขดอยางหลกเลยงไมได และ

เพมความรนแรงขนตลอดเวลา

นโยบายของรฐบาลทกระตนการพฒนาอตสาหกรรมผลตรถยนตในประเทศไทย ซงมมาตงแตรฐบาล

ชดกอนๆ จนกระทงเขมขนมากยงขนเมอรฐบาลในป 2554 ออกนโยบายลดภาษใหรถคนแรก สงผลใหจ�านวน

รถบนถนนเพมเปนจ�านวนมากถงประมาณ 3 ลานคน ในเวลาเพยง 2 ป ซงการเพมนไมเพยงแตใน

กรงเทพมหานครเทานน แตในเขตเมองในทกภมภาคของประเทศไทยทสวนมากไมไดมการจดการใหมพนทถนน

ใหเหมาะสมกบพนททงหมดของเมอง และไมมระบบการขนสงสาธารณะทมประสทธภาพ ซงสงเหลานยอมสงผล

ใหเกดปญหาจราจร ทท�าใหเกดปญหาดานมลพษทางอากาศและเสยงตามมาอยางหลกเลยงไมได

เพอใหรองรบกบการเพมขนของประชากรทอาศยอยในเขตเทศบาล ในเมองตางๆ ของประเทศไทยในอก

10 - 20 ปขางหนาน รฐบาลตองใหความส�าคญกบการแกไขปญหาจราจรเฉพาะหนา ซงไมเพยงแตท�าใหเกด

ปญหามลภาวะทางอากาศแลว ยงท�าใหเกดผลเสยหายตอเศรษฐกจของประเทศ รวมทงสขภาพของประชากร

ในเมอง ดวยการ 1) ลดจ�านวนการใชรถยนตสวนบคคล 2) การปรบปรงระบบขนสงสาธารณะ และ

3) มแผนการใชทดนทมประสทธภาพและมผลในทางปฏบต

4.3.4 การจดการขยะและขยะอเลกทรอนกส

ใน พ.ศ. 2553 ประเทศไทยมปรมาณขยะ 15,159,180 ตน หรอคดเปน 41,532 ตน/วน เพมขนจาก

พ.ศ. 2552 ทมขยะ 41,410 ตนตอวน และ พ.ศ. 2551 ทมขยะ 41,064 ตน/วน โดย ระหวางป 2550 - 2551

ปรมาณขยะมลฝอยในกรงเทพฯ เพมขนรอยละ 2.9 ในเขตเทศบาลและเมองพทยาเพมขนถงรอยละ 9.7

แตปรมาณขยะตอวนนอกเขตเทศบาลกลบลดลงรอยละ 4.6 (กรมควบคมมลพษ 2553 และ 2555) อตรา

การผลตขยะมลฝอยโดยเฉลยทวประเทศในป 2551 อยท 0.6 กโลกรมตอคนตอวน

ตาราง 4.2 แสดงปรมาณขยะตอวนจ�าแนกตามเขตทอยอาศย พบวา ระหวาง ป 2548 - 2551 ปรมาณ

ขยะมลฝอยของทงประเทศเพมขนรอยละ 5 ในกรงเทพฯ เพมขนรอยละ 6 และในเขตเทศบาลของทงประเทศ

เพมขนถงรอยละ 18 ในขณะทปรมาณขยะตอวนของประชากรนอกเขตเทศบาลลดลงรอยละ 5 ส�าหรบในเขต

เทศบาลของทกภาค ยกเวนภาคกลางและภาคตะวนออก มปรมาณขยะเพมขน โดยเฉพาะภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

มปรมาณขยะในเขตเทศบาลเพมขนมากทสดคอรอยละ 47 รองลงมาคอภาคเหนอ รอยละ 36 ทงน สวนหนง


นาจะมาจากจ�านวนประชากรในเขตเทศบาลทงใน 2 ภาคนเพมขนอยางรวดเรวในชวงเกอบ 10 ปทผานมา

และทจะตองสงเกตในทนคอ การทปรมาณขยะ/วนของภาคกลางลดลงถงรอยละ 4 ทงๆ ทเทศบาลเมองพทยา

ซงมปรมาณขยะเพมขนมาในชวงป 2551 - 2552 รวมอยในภาคนดวย ซงถาปรมาณขยะในเมองพทยาไดเพม

เหมอนกบระหวางป 2551 - 2552 แสดงวาปรมาณขยะในเขตเทศบาลของจงหวดในภาคกลางนนตองลดลง

มากกวาอตราในการศกษาน

ตาราง 4.2 ปรมาณขยะมลฝอย/วน ทไดรบการเกบขนในป 2548 - 2551 และอตราการเปลยนแปลงจ�าแนก

ตามเขตทอยอาศย

พ×นทปรมาณขยะ/วน (ตน) การเปลยนแปลง

(%) 2548 - 25512548 2549 2550 2551

ทวประเทศ 39,221 40,012 40,332 41,064 4.7

กรงเทพมหานคร 8,291 8,403 8,532 8,780 5.9

à¢µà·ÈºÒÅ∗ 12,635 12,912 13,600 14,915 18.1

- ภาคกลางและภาคตะวนออก 5,499 5,619 5,780 5,258 - 4.4

- ภาคเหนอ 2,148 2,195 2,346 2,931 36.5

- ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2,906 2,970 3,167 4,267 46.8

- ภาคใต 2,082 2,128 2,307 2,459 18.1

¹Í¡à¢µà·ÈºÒÅ 18,295 18,697 18,200 17,369 - 5.1

หมายเหตØ: ∗พ.ศ. 2551 ขอมลเขตเทศบาลรวมเมองพทยา จ�านวน 1,620 แหง และขอมลนอกเขตเทศบาลจ�านวน 6,157 แหงแหลงขŒอมล: ส�านกงานสถตแหงชาต 2553 ค�านวณจาก กรมควบคมมลพษ, 2553 และกรงเทพมหานคร

ในป 2551 ถงแมวากรงเทพมหานครจะมปรมาณขยะตอวนสงทสดเมอเทยบกบภาคอนๆ ของประเทศไทย

แตกรงเทพฯ สามารถจดการขยะอยางถกตองตามหลกวชาการไดทงหมด (100%) ในขณะทเขตเทศบาลอนๆ

และเมองพทยา รวมทงองคการบรหารสวนต�าบลสามารถก�าจดขยะอยางถกตองตามหลกวชาการ ไดเพยง

รอยละ 36 และ 8 ตามล�าดบ (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2553)

ใน พ.ศ. 2593 ธนาคารโลกประเมนวา จ�านวนประชากรในเมองจะเพมขนเปน 4,300 ลานคน และ

แตละคนจะสรางขยะประมาณวนละ 1.4 กโลกรม หรอรวมแลวประมาณ 2,200 ลานตนตอป และปรมาณ

ขยะมลฝอยทเกดขนและไดรบการจดการอยางถกตองตามหลกวชาการ จะมตนทนการจดการขยะเพมจากปละ

205,000 เปน 375,000 ลานเหรยญสหรฐ ในระหวางป 2546 - 2553 โดยประเทศยากจนจะใชเงนเพอการก�าจด

ขยะในชมชนเมองเพมขนอยางมาก (Hoornweg & Perinaz, 2012) ส�าหรบประเทศไทย กรมควบคมมลพษ

ไดประมาณการมลคาความเสยหายทเกดจากความไมสามารถจดการกบสงแวดลอมดานตางๆ ไดอยาง

มประสทธภาพ เชน ตนทนความเสยหายจากมลพษจากขยะทภาครฐไมสามารถจดการไดมคาเทากบ 4,797

ลานบาท/ป (คาเฉลย 5 ป ระหวาง พ.ศ. 2542 - 2546) มลคาความเสยหายหรอตนทนการก�าจดของเสย

อนตรายจากชมชนมคาเฉลยปละ 5,550 ลานบาทตอป ความเสยหายทเกดจากอบตภยจากสารอนตราย


มคาเฉลยปละ 374 ลานบาทและมลคาความเสยหายดานสขภาพจากมลพษทางอากาศเฉลยเทากบ 5,866

ลานบาทตอป (ฝายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย, 2549)

สาเหตหนงของการเพมขนของขยะคอ การเปลยนแปลงโครงสรางทางอาย และลกษณะครวเรอน

ของประชากรไทยมผลตอความตองการการอปโภค บรโภคเพมมากขน ในขณะทการเลยงดเดกในสภาวะของ

การพฒนาเศรษฐกจสงคมอยางตอเนอง และการเพมขนของประชากรสงวยทมความเสอมถอยของการท�างาน

ของอวยวะตางๆ ของรางกายลงไป ท�าใหมความตองการของใชทมแนวโนมเพมปรมาณขยะ เชน ผาออมส�าหรบ

เดก และผใหญ แผนรองซบ เปนตน นอกจากนการเปลยนแปลงครอบครว/ครวเรอนของประชากรไทย ประกอบ

กบการเพมความสามารถในการซอเพมขน ขนาดครอบครวทเลกลง และการเพมขนของครวเรอนทอยคนเดยว

สงผลใหมการครอบครองเครองใชไ¿¿า ซงสะทอนจากคาใชจายเกยวกบสงอ�านวยความสะดวกในบาน โดยเฉพาะ

การซอเครองใชไ¿¿าของครวเรอน เชน โทรทศน ตเยน เครองซกผา ไมโครเว¿ ซงผลจากการส�ารวจภาวะ

เศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2554 พบวา คาใชจายเกยวกบทอยอาศยและเครองใชภายในบานเพมขน

จากรอยละ 19.3 ในป 2551 เปนรอยละ 20.4 ในป 2554 (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2554; ส�านกงานเศรษฐกจ

อตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม, 2553) และในป 2556 คาดวาความตองการในการใชไ¿¿าจะปรบขน

ตามภาวะเศรษฐกจ หรอเตบโตเพมขน รอยละ 5 - 6 จากความตองการใชไ¿¿าในป 2555 ทอยระดบ 26,774

เมกะวตต จากปจจบนทประเทศไทยผลตไ¿¿าไดกวา 30,000 เมกะวตต (ชนชม สงาราศ กรเซน และ ครส

กรเซน, 2555)

ยงไปกวานนพบวา ประชากรมการใชคอมพวเตอรและโทรศพทมอถอเพมขนอยางชดเจนทงในเขตและ

นอกเขตเทศบาล โดยทประชากรในเขตเทศบาลทมสดสวนการใชคอมพวเตอร ประมาณ 2 เทาของประชากร

ทอาศยอยนอกเขตเทศบาล ในชวงระหวางป 2551 - 2555 แตเมอวเคราะหอตราการการเปลยนแปลง กลบพบ

วา ประชากรนอกเขตเทศบาลมอตราเพมขนของการใชคอมพวเตอร และโทรศพทมอถอ มากกวาประชากร

ในเขตเทศบาล คอเพมขนรอยละ 18 และ 41 ตามล�าดบ (ตาราง 4.3) ซงการเพมขนของการใชอปกรณ

อเลกทรอนกส เหลาน หมายถงการเพมขยะทท�าลายไมได

ตาราง 4.3 รอยละของประชากรอาย 6 ปขนไปทใชคอมพวเตอร และโทรศพทมอถอ จ�าแนกตามเขตทอยอาศย พ.ศ. 2551 - 2555

ป‚คอมพวเตอร โทรศพทม×อถ×อ

ãนเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล ãนเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล2551 39.2 23.3 65.7 47.1

2552 42.0 23.6 68.9 51.5

2553 43.4 25.2 72.2 57.0

2554 44.3 25.5 74.8 62.0

2555 45.4 27.5 77.7 66.2

ÍÑµÃÒà¾ÔèÁ 2551 - 2555 15.8 18.0 18.3 40.6

แหลงขŒอมล: ส�านกงานสถตแหงชาต, 2555


ปญหาขยะในประเทศไทยนนเกดขนอยางตอเนอง ซงสวนใหญมสาเหตมาจากการเพมขนของประชากร

ซงเปนสดสวนโดยตรงกบการปรมาณขยะ อยางไรกดพฤตกรรมการบรโภค รวมทงลกษณะการผลตผลตภณฑ

ทไมเปนมตรกบสงแวดลอม มผลอยางชดเจนตอความสามารถของธรรมชาต ทไมสามารถยอยสลายขยะ

นานาชนดไดทนกบปรมาณขยะ และในอนาคตการคาดวาจะตองมการเตบโตทางเศรษฐกจและมการพฒนา

เทคโนโลยทมสวนส�าคญทเสรมใหมการน�าทรพยากรมาใชไดงายและมากขน มการบรโภคทรพยากรพนฐานของ

ชวตเกนความจ�าเปน ท�าใหมาตรฐานในการด�ารงชวตสงขน และสงผลใหตองมการผลตขยะทไมสามารถท�าลาย

ไดเพมขนตามไปดวย

รฐบาลทงในระดบประเทศและระดบทองถน โดยเฉพาะกรงเทพมหานคร ไดมโครงการตางๆ ทพยายาม

ลดปรมาณขยะ น�าขยะมาใชใหม และใชประโยชนจากขยะ แตนนกลบไมไดชวยใหปรมาณขยะลดลงไป และ

บางครงการลดขยะประเภทหนง กลบไปเพมปรมาณขยะอกประเภทหนงขนมา การรณรงคใหลดปรมาณขยะ

และการแยกขยะทถกตองควรตองเปนสงทรฐควรจดการใหเกดขนเปนอนดบแรกๆ ในขณะน การใชนโยบาย

ดานภาษในการใหการสนบสนนตอผผลตหรอใชผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอมเปนความส�าคญเรงดวนรอง

ลงมา และการรณรงคใหเกดการปรบเปลยนทศคตการด�ารงชวตของประชากร ทไมเบยดเบยนสงแวดลอมตาม

ธรรมชาต หรอระบบนเวศน ใหประชาชนรจกและบรโภคสนคาและบรการทเปนมตรตอสงแวดลอม เปนสงท

จ�าเปนทตองท�าอยางตอเนองในระยะยาว ในขณะทการศกษาเกยวกบความคมทนของการจ�ากดขยะทถกตอง

ตามหลกวชาการนนตองท�าควบคกบการมาตรการระยะยาวตางๆ อยางเรงดวน เพอรองรบกบการจดการกบ

ปญหาขยะลนเมอง ทอาจจะเกดขนในอนาคตอนใกลน

4.4 สรป

ในอก 20 ปขางหนา ประชากรไทยรอยละ 60 จะอาศยอยในเขตเทศบาล โดยทกภมภาคมจ�านวน

ประชากรอาศยในเขตเทศบาลเพมขน ยกเวน กรงเทพมหานครทจ�านวนประชากรจะเรมลดลงตงแตป 2571

อยางไรกด การเพมขนของประชากรในกรงเทพมหานครอยางรวดเรวในอดตเมอประมาณ 20 ปทผานมาน

ไดแสดงใหเหนถงผลกระทบของการยายถนตอการเพมขนของระดบความหนาแนนของประชากร และ

การเปลยนแปลงการใชทดน ซงสงเหลานกอใหเกดปญหามลพษทางอากาศ น�า เสยง และขยะมลฝอย

ในการด�าเนนนโยบายดานสงแวดลอมนน พบวายงขาดความเชอมโยงปญหาสงแวดลอมกบปจจยภายนอก

อนๆ โดยเฉพาะตวแปรดานประชากรทงขนาดและการกระจายตว การพฒนาเศรษฐกจสงคม ท�าใหนโยบาย

การจดการสงแวดลอมบางอยาง กลบมผลกระทบดานสงแวดลอมอนๆ ตามมาอกมากมาย ซงหากการบรหาร

จดการโดยภาครฐมประสทธภาพและมการเตรยมความพรอมจะเปนโอกาสส�าคญในการลดความกดดนตอ

การใชทรพยากรธรรมชาตและทดนในเขตเมองในระยะยาวไดเปนอยางด และปญหาสงแวดลอมทเกดขนกบ

กรงเทพมหานครน นาจะเปนบทเรยนเพอการวางแผนรบมอกบการเพมขนของประชากรทจะอาศยในเขตเมอง

ไดอยางเหมาะสมกบบรบทการพฒนาเศรษฐกจสงคม และประชากรของภมภาคตางๆ ไดเปนอยางด


ขอเสนอแนะทส�าคญของการศกษาน ไมไดมงเนนทการลดการประชากรทอยในเขตเมอง เนองจากเรา

ไมสามารถตอตานกระแสการพฒนาเศรษฐกจ และสทธสวนบคคลในการเดนทางหรอยายถนเขามาอาศยหรอ

ท�างานในเมอง แตมงเนนทการบรหารจดการสงแวดลอมทด รวมทงการเสนอแนะใหมโครงการ/กจกรรม รณรงค

ใหประชากรมการปรบเปลยนทศนคตและวถการด�ารงชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม ซงเปนสงทตองใชเวลาและ

ตองท�าอยางตอเนอง โดยตองเรมตงแตขณะน กอนทประเทศไทยจะมจ�านวนประชากรในเมองเพมขนเรอยๆ

จนกระทงมจ�านวนมากกวาประชากรในชนบทภายในอกเพยง 5 ปขางหนานคอ ภายใน พ.ศ. 2561

นอกจากนยงมขอทาทายดานผลกระทบของการเปลยนแปลงประชากรตอสงแวดลอมเมองทตองพจารณา

ไดแก นโยบายของประเทศเศรษฐกจเกดใหมและกรอบความตกลงทวภาคตางๆ ทจะเพมการผกขาด

ทรพยากรธรรมชาต และความสามารถในเคลอนยายแรงงานฝมอ การน�าเขาแรงงาน โดยเฉพาะเมอประเทศไทย

เขาสสงคมผสงอายเตมรปแบบ คอมสดสวนผสงอายประมาณ 1 ใน 5 ของประชากรทงประเทศ ในอกประมาณ

20 ปขางหนา


เอก สารอางอง

ภาษาไทยกาญจนา ตงชลทพย. 2550. ¡ÃØ§à·¾ÁËÒ¹¤Ã: àÁ×Í§âµà´ÕèÂÇµÅÍ´¡ÒÅ¢Í§»ÃÐà·Èä·Â. ใน ประชากรและ

สงคม 2550 นคราภวตนและวถชวตเมอง, วรชย ทองไทย และ สรยพร พนพง (บรรณาธการ).

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. นครปฐม. บทท 2 หนา 18 - 35.

กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2555. ÃÒÂ§Ò¹Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�ÁÅ¾ÔÉ

ã¹»ÃÐà·Èä·Â 2554. กรงเทพมหานคร.

กรมควบคมมลพษ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 2554. ÃÒÂ§Ò¹Ê¶Ò¹¡ÒÃ³�ÁÅ¾ÔÉ

ã¹»ÃÐà·Èä·Â 2553. กรงเทพมหานคร.

กองนโยบายและแผน ส�านกผงเมอง กรงเทพมหานคร. 2550. ÃÒÂ§Ò¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒªØÁª¹ã¹à¢µ¡ÃØ§à·¾ÁËÒ¹¤Ã

2548. กรงเทพมหานคร.

กองนโยบายและแผน ส�านกผงเมอง กรงเทพมหานคร. 2552. Ê¶ÔµÔ íÒ¹Ç¹ªØÁª¹ã¹à¢µ¡ÃØ§à·¾ÁËÒ¹¤Ã 2551

¨íÒá¹¡µÒÁ»ÃÐàÀ·ªØÁª¹áÅÐà¢µ¡ÒÃ»¡¤ÃÍ§. กรงเทพมหานคร.

คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม. 2553. »˜ÞËÒÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁã¹ÀÒ¤µ‹Ò§æ ¢Í§

»ÃÐà·Èä·Â. สบคนไดจาก website: http://www. notto.igetweb.com/?mo=3&art=446989

วนท 28 มกราคม, 2556.

ชม สงาราศ กรเซน และ ครส กรเซน. 2555. ¢ŒÍàÊ¹Íá¼¹¾Ñ²¹Ò¡íÒÅÑ§¡ÒÃ¼ÅÔµä¿¿‡Ò 2555 - 2573 (á¼¹¾Õ

Õ¾Õ 2012) áÅÐ¡ÃÍºà¾×èÍ¡ÒÃ¾Ñ²¹Ò¤ÇÒÁÃÑº¼Ô´ªÍºµÃÇ¨ÊÍºä´Œ¢Í§¡ÒÃÇÒ§á¼¹ÀÒ¤¾ÅÑ§§Ò¹ä¿¿‡Ò.

¡ÒÃä¿¿‡Ò½†ÒÂ¼ÅÔµáË‹§»ÃÐà·Èä·Â. สบคนไดจาก website: http://www.palangthai.org/docs/

PDP2012 - Thai.pdf วนท 28 มกราคม, 2556.

ฝายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. 2549. ¼Å¡ÒÃ¨Ñ´ÅíÒ´Ñº¤ÇÒÁ

ÊíÒ¤ÑÞ¢Í§»˜ÞËÒ·ÃÑ¾ÂÒ¡Ã¸ÃÃÁªÒµÔáÅÐÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ. สบคนไดจาก http://www.thaienvimonitor.

net/Concept/order.htm วนท 28 มกราคม, 2556

สถตการขนสง กองแผนงาน กรมการขนสงทางบก. 2555. ÃÒÂ§Ò¹Ê¶ÔµÔ¡ÒÃ¢¹Ê‹§»ÃÐ¨íÒ»‚ 2554.ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2556. ¡ÒÃ¤Ò´»ÃÐÁÒ³»ÃÐªÒ¡Ã¢Í§


ส�านกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. 2554. ¼Å¡ÒÃÊíÒÃÇ¨Ê¶ÔµÔÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ

¢Í§»ÃÐà·Èä·Â ¾.È. 2553. กรงเทพมหานคร.

ส�านกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. 2554. ¼Å¡ÒÃÊíÒÃÇ¨ÀÒÇÐàÈÃÉ°¡Ô¨

áÅÐÊÑ§¤Á¢Í§¤ÃÑÇàÃ×Í¹ ¾.È. 2554. กรงเทพมหานคร.

ส�านกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. 2555. ¼Å¡ÒÃÊíÒÃÇ¨¡ÒÃãªŒà·¤â¹âÅÂÕ

ÊÒÃÊ¹à·ÈáÅÐ¡ÒÃÊ×èÍÊÒÃã¹¤ÃÑÇàÃ×Í¹ ¾.È. 2555. กรงเทพมหานคร.

ส�านกนโยบายและแผนการใชทดน กรมพฒนาทดน. 2554. á¼¹·ÕèÊÀÒ¾¡ÒÃãªŒ·Õè´Ô¹ ¡ÃØ§à·¾ÁËÒ¹¤Ã »‚ ¾.È.

2554. กระทรวงมหาดไทย.


ส�านกสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม. 2555. ¤Ù‹Á×ÍªÕéá¨§ÃÒÂÅÐàÍÕÂ´¡ÒÃ Ñ ·íÒàÍ¡ÊÒÃ ¡ÒÃ»ÃÐàÁÔ¹à·ÈºÒÅ¹‹ÒÍÂÙ‹ÍÂ‹Ò§ÂÑè§Â×¹ »ÃÐ íÒ

»‚ 2555. กรงเทพมหานคร.

อดมศร ศรลกษณาพร. 2555. ªØÁá¾àÁ×Í§¨Ñ´¡ÒÃµ¹àÍ§: µŒ¹áºº¡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒªØÁª¹áÍÍÑ´ÍÒà«ÕÂ¹. ศนยขาว

เพอชมชน ส�านกขาวอศรา. สบคนไดจาก http://www.isranews.org/community - วนท 31 มกราคม,

2556

ภาษาองกฤษCommoner, B. 1972. The environmental cost of economic growth. Chemistry in Britain,

8(2): pp. 52 - 65.

Ehrlich, Paul R. and Holdren, John P. 1971. Impact of population growth. Science, New

Series, 171(3977): pp. 1212 - 1217.

Hoornweg, D. and Perinaz, B - Tata. 2012. What a waste: a global review of solid waste

management. Urban Development & Local Government Unit, World Bank.

Punpuing, S. 1999. Bangkok and its environment as the context of commuting. Journal of

Population and Social Studies, 7(2): pp. 33 - 69.

United Nations, Population Division. 2010. 2009 revision of world urbanization prospects. New

York, USA.


5ผลกระทบเชงนโยบายตอการพฒนาประเทศ

ดานสวสดการผสงอาย: ศกษาจากผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583

รศ.ดร.วพรรณ ประจวบเหมาะ และ ชลธชา อศวนรนดร∗

5.1 แนวโนมประชากรสงอายจากการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

5.1.1 แนวโนมประชากรสงอายและปจจยกาหนด

จากการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 ซงมขอสมมตวาภาวะเจรญพนธของ

ประเทศไทยยงคงลดลงโดยตลอดในชวง 30 ปขางหนา จากทสตรคนหนงมบตรโดยเฉลย 1.6 คน ในชวงป

2553 - 2558 ลดลงเหลอเพยง 1.3 คน ในป 2583 การลดภาวะเจรญพนธอยางตอเนองดงกลาว สงผลให

สดสวนประชากรวยสงอาย (อาย 60 ปขนไป) ยงคงเพมสงขนอยางตอเนองและรวดเรวมากจากรอยละ 13.2

ของประชากรทงหมดในป 2553 เปนรอยละ 32.1 ในป 2583 การเพมขนอยางรวดเรวนใหภาพทคลายคลงกน

เมอพจารณาจากสดสวนประชากรอาย 65 ปขนไป และเปนทนาสงเกตวาภายในป 2573 สดสวนของประชากร

สงอายไทยไมวาจะพจารณาทอาย 60 ปขนไป หรอ 65 ปขนไปจะเพมขนเปนเทาตวจากปฐาน (พ.ศ. 2553)

นอกจากนนประชากรสงอายวยปลาย (อาย 80 ปขนไป) มแนวโนมเพมขนเชนกนจากรอยละ 1.7 ของประชากร

ทงหมดในป 2553 เปนรอยละ 6.1 ในป 2583 (รป 5.1)

∗ วทยาลยประชากรศาสตร จÌาลงกรณมหาวทยาลย


รป 5.1 สดสวนประชากรสงอาย (60 ปขนไป 65 ปขนไป และ 80 ปขนไป) และอตราเจรญพนธรวม พ.ศ. 2553-2583

92


รป 5.1 สดสวนประชากรสงอาย (60 ปขนไป 65 ปขนไป และ 80 ปขนไป) และอตราเจรญพนธรวม พ.ศ. 2553-2583

ตาราง 5.1 แสดงขอสมมตแนวโนมการลดลงของภาวะเจรญพนธและการลดลงของภาวะการตาย ซงวดจากความยนยาวของชวตหรออายคาดเฉลยเมอแรกเกดทใชในการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ.2553-2583 ของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) (2556) และการคาดประมาณประชากรขององคการสหประชาชาต (2011) กลาวคอ ระดบการตายมแนวโนมลดลงทงเพศชายและเพศหญง โดยการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553-2583 ก าหนดใหอายคาดเฉลยเมอแรกเกดของเพศชาย ในชวง พ.ศ. 2553-2583 เพมจาก 70.4 ป เปน 75.2 ป ขณะทเพศหญงในชวงเวลาเดยวกนจะเพมจาก 77.5 ป เปน 81.9 ป การลดลงของภาวะการตายในปจจบนจนไปถง 20-30 ปขางหนา นาจะเปนผลจากการลดการตายในกลมประชากรวยแรงงานและวยสงอาย การลดภาวะการตายหรอการเพมขนของอายคาดเฉลย จงนาจะเปนปจจยส าคญอกปจจยหนงทชวยเสรมผลกระทบจากการลดลงอยางตอเนองของภาวะเจรญพนธ ทอยในระดบทต ามาก น าไปสการเพมขนของสดสวนประชากรสงอายและเรงใหสงคมไทยสสงคมสงวยอยางเตมรปแบบ

0.00.20.40.60.81.01.21.41.61.8

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

2553 2558 2563 2568 2573 2578 2583

อตราเจรญพนธรวม สดสวนป

ระชากร (รอยละ)

60 ปขนไป 65 ปขนไป 80 ปขนไป อตราเจรญพนธรวม


ตาราง 5.1 แสดงขอสมมตแนวโนมการลดลงของภาวะเจรญพนธและการลดลงของภาวะการตาย

ซงวดจากความยนยาวของชวตหรออายคาดเฉลยเมอแรกเกดทใชในการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

พ.ศ. 2553 - 2583 ของส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) (2556) และ

การคาดประมาณประชากรขององคการสหประชาชาต (2011) กลาวคอ ระดบการตายมแนวโนมลดลงทง

เพศชายและเพศหญง โดยการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583 ก�าหนดใหอาย

คาดเฉลยเมอแรกเกดของเพศชาย ในชวง พ.ศ. 2553 - 2583 เพมจาก 70.4 ป เปน 75.2 ป ขณะทเพศหญง

ในชวงเวลาเดยวกนจะเพมจาก 77.5 ป เปน 81.9 ป การลดลงของภาวะการตายในปจจบนจนไปถง 20 - 30

ปขางหนา นาจะเปนผลจากการลดการตายในกลมประชากรวยแรงงานและวยสงอาย การลดภาวะการตายหรอ

การเพมขนของอายคาดเฉลย จงนาจะเปนปจจยส�าคญอกปจจยหนงทชวยเสรมผลกระทบจากการลดลงอยาง

ตอเนองของภาวะเจรญพนธทอยในระดบทต�ามาก น�าไปสการเพมขนของสดสวนประชากรสงอายและเรงใหสงคม

ไทยสสงคมสงวยอยางเตมรปแบบ

ตาราง 5.1 ขอสมมตตางๆ ของอตราเจรญพนธรวม (TFR) และอายคาดเฉลยเมอแรกเกด (e0) ของการ

คาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2553 - 2583

พ.ศ.

ขŒอสมมØตอตราเจรญพนธØรวม (TFR) ขŒอสมมØตอายØคาดเ©ลยเม×อแรกเกด (e0)

องคการสหประชาชาต สศช.ขŒอสมมØตแบบท 3

องคการสหประชาชาต สศช. ระดบต�า ระดบกลาง ระดบสง ชาย หญง ชาย หญง

2553 1.28 1.53 1.78 1.62 71.1 77.8 70.4 77.5

2558 1.06 1.46 1.86 1.62 72.0 78.5 71.6 78.4


พ.ศ.

ขŒอสมมØตอตราเจรญพนธØรวม (TFR) ขŒอสมมØตอายØคาดเ©ลยเม×อแรกเกด (e0)

องคการสหประชาชาต สศช.ขŒอสมมØตแบบท 3

องคการสหประชาชาต สศช. ระดบต�า ระดบกลาง ระดบสง ชาย หญง ชาย หญง

2563 0.94 1.44 1.94 1.55 72.9 79.3 72.6 79.32568 0.97 1.47 1.97 1.49 73.8 80.0 73.4 80.12573 1.03 1.53 2.03 1.43 74.5 80.6 74.1 80.82578 1.09 1.59 2.09 1.36 75.3 81.3 74.7 81.32583 1.15 1.65 2.15 1.30 75.9 81.9 75.2 81.9

แหลงขŒอมล: 1. ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2556 2. United Nations, 2011

เมอเปรยบเทยบกบขอสมมตแนวโนมของภาวะเจรญพนธทใชในการคาดประมาณประชากรขององคการ

สหประชาชาต ในป 2553 (ตาราง 5.1) พบวา มการตงขอสมมตดานภาวะเจรญพนธทแตกตางจากขอสมมต

ทใชโดยส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต คอ การคาดประมาณประชากรของ

องคการสหประชาชาตก�าหนดขอสมมตของภาวะเจรญพนธเปน 3 ระดบ (สง กลาง ต�า) และภาวะเจรญพนธ

ของทงสามระดบมแนวโนมทจะเปนเสนโคง (curvilinear) อตราเจรญพนธรวมคอยลดลงจากปฐานแลวกลบเพม

ขนสงใหม ในขณะทขอสมมตของการคาดประมาณประชากรของส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ม 4 แบบ และเลอกใชขอสมมตแบบท 3 คอ ภาวะเจรญพนธลดลงโดยตลอดชวงของ

การคาดประมาณ เมอน�าผลจากการคาดประมาณทง 2 ชดมาเปรยบเทยบกนจะเหนไดวา สดสวนของประชากร

สงอายจากการคาดประมาณประชากรของส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

มสดสวนสงกวาการคาดประมาณประชากรขององคการสหประชาชาตทง 3 ระดบ แตมสดสวนทใกลเคยงกบ

การคาดประมาณประชากรขององคการสหประชาชาตทใชขอสมมตของภาวะเจรญพนธในระดบต�า (รป 2)

รป 5.2 รอยละของประชากรสงอาย เปรยบเทยบระหวางผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย

โดยส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและองคการสหประชาชาต

94

แหลงขอมล: 1. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2556 2. United Nations, 2011

รป 5.2 รอยละของประชากรสงอาย เปรยบเทยบระหวางผลการคาดประมาณประชากรของประเทศไทยโดยส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและองคการสหประชาชาต

5.1.2 องคประกอบทางอายและเพศของประชากรสงอาย

การเขาสสงคมสงวยของประชากรไทยนน เกดขนเมออตราเพมประชากรสงอายของประเทศไทยสงกวาอตราเพมของประชากรรวม จากรป 5.3 แสดงใหเหนชดเจนวา ขอมลจากการคาดประมาณประชากรใน พ.ศ.2553 อตราเพมประชากรรวมของประเทศอยในระดบต าทงยงมแนวโนมลดลงจนกลายเปนตดลบหลงจากชวง พ.ศ. 2568-2573 ในขณะทอตราเพมของประชากรวยสงอายอยในระดบทสงกวามากตลอดชวง 30 ป แมวาจะมความแปรผนในระดบการเพมของประชากรสงอายของแตละกลมประชากรสงอาย เนองจากความแปรผนของอตราเกดในอดต แตจะเหนไดวา อตราเพมของกลมประชากรสงอายวยปลาย (อาย 80 ปขนไป) และประชากรสงอายวยกลาง (อาย 70 ปขนไป) สงกวาประชากรในกลมอายวยตนหรออาย 60 ปขนไปมาก การลดลงของอตราเพมประชากรสงอายวยกลาง ในชวง พ.ศ. 2553-2558 และการลดของอตราเพมประชากรสงอายวยปลายในชวง พ.ศ. 2558-2568 นาจะเนองมาจากระดบภาวะเจรญพนธ ทต าในชวงสงครามโลกทงท 2 (Knodel and Chayovan, 2008)

2553 (2010) 2558 (2015) 2563 (2020) 2568 (2025) 2573 (2030) 2578 (2035) 2583 (2040)

รอยละของประชากรอาย 60 ปขนไป

UN Low variant UN Medium variantUN High variant NESDB assumption 3

2553 (2010) 2558 (2015) 2563 (2020) 2568 (2025) 2573 (2030) 2578 (2035) 2583 (2040)

รอยละของประชากรอาย 65 ปขนไป

UN Low variant UN Medium variantUN High variant NESDB assumption 3

แหลงขŒอมล: 1. ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2556 2. United Nations, 2011



5.1.2 องคประกอบทางอายและเพศของประชากรสงอาย

การเขาสสงคมสงวยของประชากรไทยนน เกดขนเมออตราเพมประชากรสงอายของประเทศไทยสงกวา

อตราเพมของประชากรรวม จากรป 5.3 แสดงใหเหนชดเจนวา ขอมลจากการคาดประมาณประชากรใน พ.ศ.

2553 อตราเพมประชากรรวมของประเทศอยในระดบต�าทงยงมแนวโนมลดลงจนกลายเปนตดลบหลงจากชวง

พ.ศ. 2568 - 2573 ในขณะทอตราเพมของประชากรวยสงอายอยในระดบทสงกวามากตลอดชวง 30 ป แมวา

จะมความแปรผนในระดบการเพมของประชากรสงอายของแตละกลมประชากรสงอาย เนองจากความแปรผน

ของอตราเกดในอดต แตจะเหนไดวา อตราเพมของกลมประชากรสงอายวยปลาย (อาย 80 ปขนไป)

และประชากรสงอายวยกลาง (อาย 70 ปขนไป) สงกวาประชากรในกลมอายวยตนหรออาย 60 ปขนไปมาก

การลดลงของอตราเพมประชากรสงอายวยกลาง ในชวง พ.ศ. 2553 - 2558 และการลดของอตราเพมประชากร

สงอายวยปลายในชวง พ.ศ. 2558 - 2568 นาจะเนองมาจากระดบภาวะเจรญพนธทต�าในชวงสงครามโลก

ครงท 2 (Knodel and Chayovan, 2008)

รป 5.3 อตราเพมประชากร (รอยละ) รวมทกกลมอายและวยสงอาย พ.ศ. 2553 - 2583

95

หมายเหต: อตราเพมประชากรตอป (r) = ln (pt/p0)/t แหลงขอมล: ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2556

รป 5.3 อตราเพมประชากร (รอยละ) รวมทกกลมอายและวยสงอาย พ.ศ. 2553-2583

การทอตราเพมประชากรสงอายวยกลางและวยปลายสงกวาประชากรในวยสงอายตอนตนอยางชดเจนน ท าใหประชากรไทยไมเพยงแตเปลยนโครงสรางเปนประชากรสงวยเทานน แตประชากรสงอายของไทยก าลงสงอายขนดวยเชนกน หากพจารณาจ านวนประชากรสงอายจะเหนไดชดเจนวา ภายในชวง 30 ปของการคาดประมาณประชากร จ านวนประชากรอาย 60 ปขนไปจะเพมประมาณ 2.5 เทา กลาวคอ จาก 8.4 ลานคนในป 2553 เปน 20.5 ลานคนในป 2583 และเปนทนาสงเกตวาภายในชวงเดยวกนประชากรสงอาย 70 ปขนไป และอาย 80 ปขนไปจะเพมจ านวนเกอบ 4 เทาตว นอกจากนเมอพจารณา สดสวนของประชากรวยปลาย (อาย 80 ปขนไป) ตอประชากรอาย 60 ปขนไป จะมแนวโนมเพมสงขนอยางชดเจน กลาวคอสดสวนของผสงอายวยปลายจะเพมจากประมาณรอยละ 13 ของประชากรสงอายทงหมดเปนเกอบ 1 ใน 5 ของประชากรสงอาย (ตาราง 5.2) การเพมขนของประชากรสงอายวยปลายนนาจะสะทอนถงการเพมขนของประชากรทอยในวยพงพงทงในเชงเศรษฐกจ สงคม และสขภาพ

-1

0

1

2

3

4

5

6

7

2553-2558 2558-2563 2563-2568 2568-2573 2573-2578 2578-2583

อตราเพม

(รอยละ)

รวม 60 ปขนไป 65 ปขนไป 70 ปขนไป 80 ปขนไป

หมายเหตØ: อตราเพมประชากรตอป (r) = ln (pt/p

0)/t


การทอตราเพมประชากรสงอายวยกลางและวยปลายสงกวาประชากรในวยสงอายตอนตนอยางชดเจนน

ท�าใหประชากรไทยไมเพยงแตเปลยนโครงสรางเปนประชากรสงวยเทานน แตประชากรสงอายของไทยก�าลง

สงอายขนดวยเชนกน หากพจารณาจ�านวนประชากรสงอายจะเหนไดชดเจนวา ภายในชวง 30 ปของการคาด

ประมาณประชากร จ�านวนประชากรอาย 60 ปขนไปจะเพมประมาณ 2.5 เทา กลาวคอ จาก 8.4 ลานคน

ในป 2553 เปน 20.5 ลานคน ในป 2583 และเปนทนาสงเกตวาภายในชวงเดยวกนประชากรสงอาย 70 ป


ขนไป และอาย 80 ปขนไปจะเพมจ�านวนเกอบ 4 เทาตว นอกจากนเมอพจารณา สดสวนของประชากร

วยปลาย (อาย 80 ปขนไป) ตอประชากรอาย 60 ปขนไป จะมแนวโนมเพมสงขนอยางชดเจน กลาวคอ สดสวน

ของผสงอายวยปลายจะเพมจากประมาณรอยละ 13 ของประชากรสงอายทงหมดเปนเกอบ 1 ใน 5 ของ

ประชากรสงอาย (ตาราง 5.2) การเพมขนของประชากรสงอายวยปลายนนาจะสะทอนถงการเพมขนของ

ประชากรทอยในวยพงพงทงในเชงเศรษฐกจ สงคม และสขภาพ

ตาราง 5.2 ลกษณะของประชากรอาย 60 ปขนไป พ.ศ. 2553 - 2583

ลกษณะ 2553 2563 2573 2583

¨íÒ¹Ç¹¨íÒá¹¡µÒÁ¡ÅØ‹ÁÍÒÂØ

- อาย 60 ปขนไป 8,407,965 12,621,655 17,578,929 20,519,373

- อาย 70 ปขนไป 3,778,297 5,366,052 8,318,501 11,560,886

- อาย 80 ปขนไป 1,070,178 1,689,474 2,420,579 3,921,450

¡ÒÃ¡ÃÐ¨ÒÂÃŒÍÂÅÐµÒÁª‹Ç§ÇÑÂ

- ผสงอายวยตน (อาย 60 - 69 ป) 55.1 57.5 52.7 43.7

- ผสงอายวยกลาง (อาย 70 - 79 ป) 32.2 29.1 33.6 37.2

- ผสงอายวยปลาย (อาย 80 ปขนไป) 12.7 13.4 13.8 19.1

รวม 100.0 100.0 100.0 100.0

ÃŒÍÂÅÐ¢Í§ÊµÃÕ¨íÒá¹¡µÒÁ¡ÅØ‹ÁÍÒÂØ

- อาย 60 ปขนไป 55.1 55.4 56.0 56.8

- อาย 70 ปขนไป 57.2 57.7 58.1 59.0

- อาย 80 ปขนไป 60.2 61.5 62.4 63.3

¨íÒ¹Ç¹¨íÒá¹¡µÒÁà¾È

- ชาย 3,776,249 5,624,276 7,739,575 8,874,288

- หญง 4,631,716 6,997,379 9,839,355 11,645,085


5.1.3 การเปลยนแปลงโครงสรางทางประชากร

ดชนสงวย (aging index) เปนดชนทใชแสดงถงการเปลยนโครงสรางทางประชากรจากประชากร

เยาววยเปนประชากรสงวย โดยค�านวณจากจ�านวนของประชากรวยสงอาย (อาย 60 ปขนไป) หารดวยจ�านวน

ประชากรวยเดก (อาย 0 - 14 ป) คณดวย 100 ดงนนหากคาของดชนมากกวา 100 แสดงวา มประชากร

สงอายมากกวาประชากรวยเดก ตาราง 3 แสดงใหเหนวา ภายใน พ.ศ. 2563 หรออกประมาณ 6 - 7 ปขาง

หนา ประชากรวยสงอายจะเรมมากกวาประชากรวยเดกและจะเพมขนไปกวา 2 เทาใน พ.ศ. 2583 โดยเพม

จากผสงอายประมาณ 114 คน ตอเดก 100 คน เปนผสงอายประมาณ 251 คนตอเดก 100 คน


อตราสวนศกยภาพเกอหนน (potential support ratio) ใชแสดงถง จ�านวนประชากรวยแรงงาน

ทจะเกอหนนผสงอายไมโดยทางตรงในฐานะบตรหลานหรอผดแลผสงอาย กโดยทางออมในฐานะประชากร

ในวยแรงงานหรอผเสยภาษ จากขอมลพบวา ในป 2553 มประชากรในวยแรงงาน 7 คนรองรบประชากรวย

สงอาย 1 คน ตอมาในป 2563 ลดเหลอเพยงประมาณ 5 ตอ 1 และในป 2583 เหลอเพยง 2.5 ตอ 1

ตาราง 5.3 ดชนสงวย และอตราสวนศกยภาพเกอหนน พ.ศ. 2553 - 2583

พ.ศ. จ�านวนประชากร ดชน

ประชากรสงอายØ∗อตราสวนศกยÀาพ

เก×อหนØน∗∗อายØ 0 - 14 ป‚ อายØ 15 - 59 ป‚ อายØ 60 ป‚ขนไป2553 12,641,653 42,739,938 8,407,965 66.5 7.8

2558 11,792,805 42,960,517 10,351,093 87.8 6.7

2563 11,081,419 42,293,164 12,621,655 113.9 5.4

2568 10,505,707 40,738,925 15,126,047 144.0 4.3

2573 9,800,353 38,795,010 17,578,929 179.4 3.5

2578 8,996,653 36,992,797 19,360,613 215.2 2.8

2583 8,169,543 35,175,226 20,519,373 251.2 2.5

หมายเหตØ: ∗ ดชนสงวย (aging index) = (ประชากรอาย 60 ปขนไป/ประชากรอาย 0 - 14 ป) X 100

∗∗ อตราสวนศกยภาพเกอหนน (potential support ratio) = (ประชากรอาย 15 - 64 ป/ประชากรอาย 65 ปขนไป)


5.2 ผลกระทบจากการเปลยนโครงสรางทางอายของประชากรและแนวทางการเตรยมความพรอมเพอรองรบสงคมสงวย

จากแนวโนมของประชากรสงอายในภาพรวม ประชากรสงอายจะเพมขนอยางรวดเรวทงจ�านวนและสดสวน

ไมวาจะพจารณาจากประชากรสงอายทอาย 60 ปขนไปหรออาย 65 ปขนไปกตาม ประกอบกบประชากร

สงอายวยกลางและวยปลายมแนวโนมเพมขนอยางรวดเรว ขณะทประชากรในวยเดกจะลดลงเปนล�าดบจน

นอยกวาประชากรวยสงอาย และอตราสวนของประชากรวยแรงงานทจะมาเกอหนนประชากรสงอายจะลดลง

อยางมาก ซงจะเปนประเดนทาทายอยางยงตอคณภาพชวตของประชากรสงอายและการพฒนาอยางยงยน

ของประเทศ

จากขอมลและผลการศกษาวจยทมมาอยางตอเนองในชวงทศวรรษทผานมา สงผลตอสงคมไทยทใหความ

สนใจกบประเดนเรองผสงอายและสงคมสงวยเพมขนจากในอดตมาก โดยเฉพาะอยางยงภาครฐ ไดมการก�าหนด

นโยบายและแผนดานผสงอายทชดเจนขน มกฎหมายตางๆ ออกมาเพอคมครองพทกษสทธผสงอาย อาทเชน

แผนประชากรใน “แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 - 2559)” ทเนน¡ÒÃàµÃÕÂÁ

¤ÇÒÁ¾ÃŒÍÁ»ÃÐªÒ¡Ãä·ÂÊÙ‹ÊÑ§¤ÁÊÙ§ÍÒÂØ·ÕèÁÕÊÇÑÊ´Ô¡ÒÃ·Ò§ÊÑ§¤ÁÍÂ‹Ò§ÂÑè§Â×¹ “แผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2

(พ.ศ. 2545 - 2564)” ซงเปนแผนระยะยาว 20 ป มงใหผสงวยเปนหลกชยของสงคม ดวยยทธศาสตรการเตรยม


ความพรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ การสงเสรมและพฒนาผสงอาย ระบบคมครองทางสงคม

ส�าหรบผสงอาย การบรหารจดการเพอการพฒนางานดานผสงอายอยางบรณาการระดบชาต และการพฒนา

บคลากรดานผสงอาย และการประมวล พฒนา และเผยแพรองคความรดานผสงอายและการตดตามประเมนผลฯ

และการตรา “พระราชบญญตผสงอายแหงชาต พ.ศ. 2546” เปนตน ซงอาจกลาวไดวาประเทศไทยมนโยบาย

และแผนดานผสงอายทมความกาวหนากวาประเทศทก�าลงพฒนาหลายประเทศ อยางไรกตามแมจะมนโยบาย

และแผน แตการน�าแผนไปสการปฏบตนนยงท�าไดไมเตมศกยภาพและยงคอนขางชาเมอเทยบกบอตราความเรว

ในการเขาสสงคมสงวยของประเทศไทย ดวยเหตนจงยงมประเดนทาทายทส�าคญอกหลายประการทตองเรง

ด�าเนนการแกไขหรอเตรยมการเพอรองรบ ซงแนวทางการเตรยมการเพอรองรบประเดนทาทายจากแนวโนม

ของประชากรสงอายในชวง 30 ป ขางหนา ไดแก

1) การพฒนาระบบการดแลระยะยาวแบบองครวม

จากการคาดประมาณประชากรเหนวา ทงจ�านวนและสดสวนของผสงอายมแนวโนมเพมขน โดยเฉพาะ

ประชากรสงอายวยปลาย (ประชากรอาย 80 ปขนไป) จะมจ�านวนกวาลานคนภาย ในป 2583 จากการตดตาม

ประเมนผลแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 ทง 2 รอบแสดงใหเหนวา ประชากรสงอายวยปลายมโอกาสทจะอย

ในภาวะพงพาหรอมภาวะทพพลภาพเพมสงขน (รป 5.4) ดวยเหตดงกลาว การดแลระยะยาวเพอประคบประคอง

หรอ¿„น¿สขภาพของผสงอายจงเปนเรองส�าคญ

รป 5.4 อายคาดเฉลย (LE) อายคาดเฉลยทดแลตนเองได (ALE) และจ�านวนปทอยอยางพงพา (LE - ALE) ของประชากรอาย 80 ป จ�าแนกตามเพศ พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2550 และ พ.ศ. 2554

รป 5.4 อายคาดเฉลย (LE) อายคาดเฉลยทดแลตนเองได (ALE) และจ านวนปทอยอยางพงพา (LE-ALE) ของประชากรอาย 80 ป จ าแนกตามเพศ พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2550 และ พ.ศ. 2554

แหลงขอมล: วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ, 2551; 2556

6.40

6.70 6.94

5.52 5.53 5.70

4.44.64.85.05.25.45.65.86.06.26.46.66.87.0

2545 2550 2554

LEALE

0.88 1.17

1.24

พ.ศ.

5.32

5.76 5.84

4.82

5.14 5.19

4.44.64.85.05.25.45.65.86.06.26.46.66.87.0

2545 2550 2554

LEALE

0.5

0.62 0.65

พ.ศ.

ชาย หญง

จ านวนปทอยอยางพงพา

แหลงขŒอมล: วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ, 2551; 2556


การตดตามและประเมนแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 ฉบบปรบปรง ครงท 1 พ.ศ. 2552 ระยะท 2

(พ.ศ. 2550 - 2554) ชใหเหนวา หนวยงานภาครฐทงในสวนของกระทรวงสาธารณสขและกระทรวงการพฒนา

สงคมและความมนคงของมนษยไดพยายามทจะพฒนาตนแบบของระบบการดแลระยะยาวโดยการมสวนรวม

ของชมชน แตยงอยในระยะเรมตนหรอเปนโครงการน�ารอง ซงดเหมอนวาจะไมสามารถตอบสนองตอความ

ตองการการดแลระยะยาวในกลมผสงอายวยปลายทเพมขนอยางรวดเรวมากไดอยางครอบคลม ดวยเหตน

จงควรเรงผลกดนใหมการถอดบทเรยนจากตนแบบทประสบความส�าเรจ และขยายการด�าเนนงานไปยงพนท

อนๆ (วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ, 2556) การดแลระยะยาวในปจจบนสวนใหญยงเนนการมสวนรวม

ของชมชนในบรบทของสงคมชนบท อยางไรกตามเพอใหครอบคลมประชากรทกกลม ควรมการพฒนารปแบบ

การดแลทเหมาะสมกบบรบทชมชนเมองดวย ซงความเขมแขงของชมชนเมองมนอยกวาชมชนในชนบทมาก

นอกจากนควรมการพฒนาระบบการดแลระยะกลางซงเปนการดแลระยะเปลยนผานระหวางการดแลในสถาน

พยาบาลกบการดแลทบาน เชน ชวงระยะรอยตอของการออกจากโรงพยาบาลทตองการการดแลเปนพเศษ

กอนกลบไปบาน (สทธชย จตะพนธกล, สวณ ววฒนวณช และจราพร เกศพชญวฒนา, 2555)

2) ควรเรงดาเนนการเรองการสรางหลกประกนทางเศรษฐกจในสงคมสงวยดวยการสรางหลกประกนในหลายรปแบบ

จากขอมลทางประชากรชชดวา ประชากรสงอายจะเพมขนดวยอตราทรวดเรวมาก ในขณะทประเทศไทย

เปนประเทศก�าลงพฒนา ซงยงมขอจ�ากดทางดานการเงนการคลง การทจะใหหลกประกนทางเศรษฐกจแก

ประชากรสงอาย โดยการใหเปลาหรอใหรฐแบกรบภาระทงหมดแตฝายเดยวคงจะไมยงยน และนาจะกอใหเกด

ความไมเปนธรรมขนได

ผลการตดตามและประเมนผลการด�าเนนงานตามแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 ระยะท 2 พบวา

ประชากรสงอายยงขาดหลกประกนทางเศรษฐกจ แมแตในกลมประชากรวยแรงงานอาย 30 - 59 ปซงจะเปน

ผสงอายในอนาคตอนใกล มเพยงรอยละ 26.3 เทานนทมหลกประกนยามชราภาพ โดยทสวนใหญกยงคงไมม

หลกประกนดงกลาว (วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ, 2556) ทงนเนองจากระบบประกนทางเศรษฐกจท

จดไวใหเปนระบบส�าหรบแรงงานภาคในระบบ สวนแรงงานภาคนอกระบบยงขาดหลกประกน ทผานมาแมจะม

การเปลยนแปลงโดยการจดเบยยงชพใหเปนสวสดการพนฐานขนต�าแกผสงอาย โดยสามารถครอบคลมผสงอาย

ไดกวารอยละ 80 และมประมาณรอยละ 11.4 ทรายงานวาเบยยงชพเปนแหลงรายไดหลก ในผสงอายกลมน

มรอยละ 36.1 ทรายงานวาเบยยงชพทไดไมเพยงพอตอการด�ารงชพ และรอยละ 42.5 ไมพงพอใจกบแหลง

รายไดหลกดงกลาว ซงผสงอายทมเบยยงชพเปนแหลงรายไดหลกน นาจะเปนกลมผสงอายทยากจน ไมมรายได

จากแหลงอนๆ เพราะฉะนนจะเหนไดวาการพงพาแตเบยยงชพเพยงอยางเดยวไมนาจะเพยงพอในการด�ารงชพ

แตประชากรทจะเปนผสงอายในอนาคตควรมการเตรยมตวสรางหลกประกนดานเศรษฐกจทมนคงใหกบตนเอง

ทผานมา บตรเปนแหลงหลกประกนทางเศรษฐกจทส�าคญส�าหรบผสงอายไทย แตจากขอสมมตระดบ

เจรญพนธทใชการคาดประมาณประชากรชดน จะเหนไดวาอตราเจรญพนธรวมมแนวโนมลดเปนล�าดบ และเมอ

พจารณาจากขอมลการส�ารวจประชากรสงอายไทยในป 2554 จะพบภาพทสอดคลองกน คอผทจะเปนผสงอาย

ในอนาคตจะมจ�านวนบตรทยงมชวตอยโดยเฉลยลดลงเปนล�าดบ (รป 5.5) และจากขอมลการคาดประมาณ

ประชากรทแสดงถงภาวะเจรญพนธรวมทอยในระดบต�ามากในอนาคต แสดงวา ผทจะเปนผสงอายจ�านวน

ไมนอยนาจะไมมบตร ดวยเหตนการหวงใหบตรเปนหลกประกนในการเกอหนนยามสงวยคงท�าไดยาก


รป 5.5 จ�านวนบตรทมชวตอยโดยเฉลย จ�าแนกตามกลมอาย พ.ศ. 2554

101

แหลงขอมล: ส านกงานสถตแหงชาต, 2555

รป 5.5 จ านวนบตรทมชวตอยโดยเฉลย จ าแนกตามกลมอาย พ.ศ.2554

จากเหตผลดงกลาวขางตน การเรงสรางหลกประกนทางเศรษฐกจทมนคงในหลากหลายรปแบบเปนอกประเดนในการเตรยมความพรอมเพอรองรบสงคมสงวย ซงการออมนบเปนมาตรการประการหนงทเนนใหประชากรมสวนในการสรางหลกประกนดวยตนเอง ในชวงทผานผานมา รฐไดมการประกาศใชพระราชบญญตกองทนการออมแหงชาต และจดตงส านกงานไปแลว เพอใหเกดผลอยางจรงจงจงควรเรงด าเนนงานใหเกดผลอยางเปนรปธรรมโดยเรวทสด ทงนเพอคณภาพชวตของผสงอายและการพฒนาอยางยงยนของประเทศ

3) การเรงรดใหคนรนใหมเตรยมความพรอมเพอยามสงอาย

จากขอมลการคาดประมาณประชากรทน าเสนอขางตน จะเหนไดวา ในอก 20-30 ปขางหนา ประชากรสงอายจะเพมจ านวนและสดสวนอยางมาก ผ สงอายเหลานน คอประชากรในวยแรงงานในปจจบน ผลการตดตามประเมนการด าเนนงานตามแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 ทงในรอบท 1 และรอบท 2 พบวา การเตรยมตวของผ ทจะเปนผ สงอายในอนาคตยงมนอยมาก ซงสะทอนจากยทธศาสตรดานการเตรยมความพรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ ยงไมบรรลผลตามเปาประสงคทก าหนดไวในแผน การด าเนนการอยในระดบทต ากวาเปาหมายอยางมาก ทงสงคมไทยและคนไทยยงขาดการเตรยมความพรอมเพอสงคมสงวย ไมวาจะเปนการสรางหลกประกนดานรายไดเพอวยสงอาย การใหการศกษาและการเรยนรตลอดชวต การเตรยมตวดาน สขภาพ หรอทอยอาศย (วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ, 2551 และ วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ, 2556)

การทจะลดผลกระทบตางๆ ทจะเกดขน ไมวาจะเปนการขาดความมนคงทางเศรษฐกจในยามสงอาย หรอปญหาสขภาพอนเนองมาจากโรคเรอรงและภาวะทพพลภาพ จ าเปนอยางยงทจะตองเตรยมประชากรสวนใหญในปจจบนทอยในวยแรงงานและวยเดก ใหพรอมทจะเขาสวยสงอายอยางมคณภาพชวตทด กระบวนการใหการศกษาทงในระบบและนอกระบบเปนเรองส าคญตอการสรางความตระหนก และความเขาใจเกยวกบ

0.00.51.01.52.02.53.03.54.04.55.0

50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80+

2.1 2.4 2.9

3.3 3.8

4.3 4.6

จ านวนบ

ตรโดย

เฉลย

อาย

แหลงขŒอมล: ส�านกงานสถตแหงชาต, 2555

จากเหตผลดงกลาวขางตน การเรงสรางหลกประกนทางเศรษฐกจทมนคงในหลากหลายรปแบบเปน

อกประเดนในการเตรยมความพรอมเพอรองรบสงคมสงวย ซงการออมนบเปนมาตรการประการหนงทเนน

ใหประชากรมสวนในการสรางหลกประกนดวยตนเอง ในชวงทผานผานมา รฐไดมการประกาศใชพระราชบญญต

กองทนการออมแหงชาต และจดตงส�านกงานไปแลว เพอใหเกดผลอยางจรงจงจงควรเรงด�าเนนงานใหเกดผล

อยางเปนรปธรรมโดยเรวทสด ทงนเพอคณภาพชวตของผสงอายและการพฒนาอยางยงยนของประเทศ

3) การเรงรดใหคนรนใหมเตรยมความพรอมเพอยามสงอาย

จากขอมลการคาดประมาณประชากรทน�าเสนอขางตน จะเหนไดวา ในอก 20 - 30 ปขางหนา ประชากร

สงอายจะเพมจ�านวนและสดสวนอยางมาก ผสงอายเหลานน คอประชากรในวยแรงงานในปจจบน ผลการตดตาม

ประเมนการด�าเนนงานตามแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 ทงในรอบท 1 และรอบท 2 พบวา การเตรยมตว

ของผทจะเปนผสงอายในอนาคตยงมนอยมาก ซงสะทอนจากยทธศาสตรดานการเตรยมความพรอมของประชากร

เพอวยสงอายทมคณภาพ ยงไมบรรลผลตามเปาประสงคทก�าหนดไวในแผน การด�าเนนการอยในระดบทต�ากวา

เปาหมายอยางมาก ทงสงคมไทยและคนไทยยงขาดการเตรยมความพรอมเพอสงคมสงวย ไมวาจะเปนการสราง

หลกประกนดานรายไดเพอวยสงอาย การใหการศกษาและการเรยนรตลอดชวต การเตรยมตวดาน สขภาพ

หรอทอยอาศย (วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ, 2551 และ วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ, 2556)

การทจะลดผลกระทบตางๆ ทจะเกดขน ไมวาจะเปนการขาดความมนคงทางเศรษฐกจในยามสงอาย

หรอปญหาสขภาพอนเนองมาจากโรคเรอรงและภาวะทพพลภาพ จ�าเปนอยางยงทจะตองเตรยมประชากรสวน

ใหญในปจจบนทอยในวยแรงงานและวยเดก ใหพรอมทจะเขาสวยสงอายอยางมคณภาพชวตทด กระบวนการ

ใหการศกษาทงในระบบและนอกระบบเปนเรองส�าคญตอการสรางความตระหนก และความเขาใจเกยวกบ

กระบวนการเปลยนแปลงในชวงวยตางๆ จนถงบนปลายของชวต ตลอดจนแนวทางในการเตรยมตวใหพรอมทง

ในดานสขภาพ เศรษฐกจ และสงคม


4) การรณรงคใหสงคมตระหนกถงคณคาและศกดศรของผสงอาย

การทจะใหผสงอายอยดมสขไดนน สงคมตองตระหนกและยอมรบถงคณคาของผสงอายในการมสวนรวม

ในการพฒนาสงคม ปจจบนดเหมอนวากระแสโลกาภวตน และการบรโภคนยม ท�าใหคณคาของผสงอายลดลง

เมอเปรยบเทยบกบในอดต ขอมลจากการส�ารวจความคดเหนของประชาชนเกยวกบความรและทศนคตทมตอ

ผสงอาย พ.ศ. 2550 และ พ.ศ. 2554 ทใชประกอบการตดตามและประเมนผลแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2

บงชวา สดสวนของประชากรรนหนมสาวและวยแรงงานมทศนคตในทางบวกตอผสงอายลดลงเปนล�าดบ จาก

รอยละ 62 ในป 2550 เหลอ รอยละ 57 ในป 2554

ดวยเหตผลดงกลาวขางตน จงควรมการณรงคใหสงคมตระหนกถงคณคาผสงอาย ในฐานะภมปญญา

หรอผทสามารถถายทอดความรหรอประสบการณอนมคาใหแกคนรนหลง หรอสามารถรวมกบคนรนหลงในการ

พฒนาประเทศในมตตางๆ และทส�าคญคอตองรณรงคใหสงคมเขาใจวา ผสงอายไมใชภาระ ไมใชผพงพง หรอ

รอรบแตการชวยเหลอ แตผสงอายสามารถพงตนเองได สามารถเปนผใหกบครอบครว กบชมชน และสงคม

เพอใหผสงอายใชชวตอยอยางมคณคาและศกดศร

นอกจากระบบการศกษาแลว สอมวลชนนาจะมบทบาทอยางส�าคญในการรณรงคใหสงคมตระหนก

ถงคณคาของผสงวย สอตางๆ ควรเสนอภาพผสงอายในเชงบวก เนนใหเหนศกยภาพและพลงของผสงอาย

รวมทงควรเนนการสรางความเขาใจและความสมพนธทดในครอบครวและชมชนทประกอบไปดวยคนหลายรน

หลายวย

5) การสงเสรมบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนในการดแลและพฒนาคณภาพชวตประชากรสงอาย

การทจะใหผสงอายใชชวตอยในครอบครวและในชมชนไดอยางดและนานทสด จ�าเปนอยางยงทชมชน

โดยเฉพาะอยางยง องคกรปกครองสวนทองถนซงอยใกลชดผสงอาย ตองเขามามบทบาทในการดแลเกอหนน

ผสงอายและครอบครว การสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถนตดตามสถานการณดานผสงอายในทองถนของ

ตน โดยจดท�าเปนฐานขอมลเพอใชประกอบในการวางแผน และด�าเนนงานเพอพฒนาคณภาพชวตใหสอดคลอง

กบความตองการและสภาพปญหาของผสงอายในพนท ผลการตดตามและประเมนการด�าเนนงานตามแผน

ผสงอายแหงชาตฉบบท 2 ระยะท 2 พบวา องคกรปกครองสวนทองถนใหความสนใจกบการพฒนาคณภาพชวต

ประชากรสงอายเพมขน แตในการด�าเนนงานประสบกบอปสรรคอนเนองมาจากการขาดบคลากรทเชยวชาญดาน

ผสงอาย และขอบญญตไมไดเปดชองใหใชงบประมาณเพองานดานผสงอาย (วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ,

2556) ดงนนจงควรมการพฒนาศกยภาพของบคลากรในพนทโดยหนวยงานหลกดานผ สงอายควรชวย

ในการสนบสนนหรอท�าหนาทเปนผชแนะใหแกทองถน รวมทงควรมการแกขอกฎหมายของทองถนทไมเออ

ตอการด�าเนนงานดานผสงอาย


6) การพทกษและคมครองสทธผสงอาย

ในปจจบนพระราชบญญตผสงอายไดใหสทธตางๆ แกผสงอาย อยางไรกตาม การทผสงอายเพมจ�านวนขน

อยางรวดเรวท�าใหผสงอายกลายเปนเปาหมายดานการตลาดมากขน อนอาจน�าไปสการถกเอารดเอาเปรยบ

หรอเสยสทธประโยชนอนพงไดจากผใหบรการ หรอถกหลอกลวงหรอฉอฉลจากมจฉาชพมากขน ดงนน จงควร

เพมการคมครองและพทกษสทธในทางกฎหมายใหแกผสงอายดวย

7) การเพมกาลงบคลากรดานผสงอาย

ผลการตดตามประเมนการด�าเนนงานตามแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 ฉบบปรบปรง ครงท 1 พบวา

ประเทศไทยยงขาดก�าลงคนดานผสงอาย อาทเชน บคลากรทางการแพทย พยาบาล ผดแลผสงอายทไดรบ

การอบรม นกกายภาพบ�าบด นกสงคมสงเคราะห และยงอยในระหวางการพฒนาแผนดานก�าลงคน การเพม

ก�าลงบคลากรดานผสงอายเพอใหทนกบอตราการเพมของประชากรสงอายเปนอกประเดนหนงทตองเรงด�าเนนการ



ภาษาไทย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. 2553. ¾ÃÐÃÒªºÑÞÞÑµÔ¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØáË‹§ªÒµÔ ¾.È. 2546

(©ºÑºá¡Œä¢ ¾.È. 2553). กรงเทพฯ: โรงพมพเทพเพญวานสย.

คณะกรรมการผสงอายแหงชาต. 2553. á¼¹¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØáË‹§ªÒµÔ ©ºÑº·Õè 2 (¾.È. 2545 - 2564) ©ºÑº»ÃÑº»ÃØ§

¤ÃÑé§·Õè 1 ¾.È. 2552. กรงเทพฯ: โรงพมพเทพเพญวานสย.



วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ. 2551. ÃÒÂ§Ò¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒâ¤Ã§¡ÒÃÊÃŒÒ§ÃÐºº¡ÒÃµÔ´µÒÁáÅÐ»ÃÐàÁÔ¹¼Å

á¼¹¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØáË‹§ªÒµÔ©ºÑº·Õè 2 (¾.È. 2545 - 2564). สนบสนนโดยส�านกสงเสรมและพทกษผสงอาย

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. กรงเทพฯ: วทยาลยประชากรศาสตร จÌาลงกรณ

มหาวทยาลย.

วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ. 2556. ÃÒÂ§Ò¹¡ÒÃµÔ´µÒÁáÅÐ»ÃÐàÁÔ¹¼Å¡ÒÃ´íÒà¹Ô¹§Ò¹µÒÁá¼¹¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ

áË‹§ªÒµÔ©ºÑº·Õè 2 (¾.È. 2545 - 2564) ÃÐÂÐ·Õè 2 (¾.È. 2550 - 2554). สนบสนนโดยส�านกสงเสรมและ

พทกษผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. กรงเทพฯ: วทยาลยประชากรศาสตร

จÌาลงกรณมหาวทยาลย. (อยระหวางการจดพมพ)

สทธชย จตะพนธกล สวณ ววฒนวณช และจราพร เกศพชญวฒนา. 2555. ÃÐºººÃÔ¡ÒÃÊØ¢ÀÒ¾ÃÐÂÐ¡ÅÒ§:

ÃÐºº·Õè¢Ò´ËÒÂä». กรงเทพฯ: มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย.(http://www.thaitgri.org/

images/stories/Document2/PB_Document/fs - imc.pdf)

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2555. á¼¹¾Ñ²¹ÒàÈÃÉ°¡Ô áÅÐÊÑ§¤ÁáË‹§ªÒµÔ

©ºÑº·Õè 11 (¾.È. 2555 - 2559). กรงเทพฯ: ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

ส�านกงานสถตแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และวทยาลยประชากรศาสตร

จÌาลงกรณมหาวทยาลย. 2550. ÃÒÂ§Ò¹â¤Ã§¡ÒÃÊíÒÃÇ¨¤ÇÒÁ¤Ô´àËç¹¢Í§»ÃÐªÒª¹à¡ÕèÂÇ¡Ñº¤ÇÒÁÃÙŒáÅÐ

·ÑÈ¹¤µÔ·ÕèÁÕµ‹Í¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ ¾.È. 2550. กรงเทพฯ: ส�านกงานสถตแหงชาต.

ส�านกงานสถตแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และวทยาลยประชากรศาสตร

จÌาลงกรณมหาวทยาลย. 2554. ÃÒÂ§Ò¹â¤Ã§¡ÒÃÊíÒÃÇ¨¤ÇÒÁ¤Ô´àËç¹¢Í§»ÃÐªÒª¹à¡ÕèÂÇ¡Ñº¤ÇÒÁÃÙŒáÅÐ

·ÑÈ¹¤µÔ·ÕèÁÕµ‹Í¼ÙŒÊÙ§ÍÒÂØ ¾.È. 2554. กรงเทพฯ: ส�านกงานสถตแหงชาต.

ส�านกงานสถตแหงชาต. 2555. ÃÒÂ§Ò¹â¤Ã§¡ÒÃÊíÒÃÇ¨»ÃÐªÒ¡ÃÊÙ§ÍÒÂØ»ÃÐà·Èä·Â ¾.È. 2554. กรงเทพฯ:

ส�านกงานสถตแหงชาต. (อยระหวางการจดพมพ)

ภาษาองกฤษ Knodel, John and Napaporn Chayovan. 2008. Population aging and the well - being of

older persons in Thailand. Report 08 - 659. Michigan: University of Michigan, Ann Arbor.

United Nations Department of Economic and Social Affairs/Population Division. 2011. World

Population Prospects: The 2010 Revision. New York: United Natio ns.

Documents

การศึกษาวิเคราะห์แห่งชาติ ตั้งแต่ฉบับที่ 3 (พ.ศ. 2515- 2519) เรื่อยมาจนถึงฉบับที่