ปัจจัยที่สัมพันธ์กับภาวะซึมเศร้าของผู้สูงอายุในชุมชนชาน ...jhhm.slc.ac.th/wp-content/uploads/2020/02/article-file-3-2.pdf ·

25

วารสารสขภาพกบการจดการสขภาพ ปท 3 ฉบบท 3 กนยายน-ธนวาคม 2559Journal of Health and Health Management Vol. 3 No.3 September-December 2016

ปจจยทสมพนธกบภาวะซมเศราของผสงอายในชมชนชานเมอง กรงเทพมหานคร

(The Related Factors of Depression among the Elderlyin Suburb Community, Bangkok)

อรพรรณ ลอบญธวชชย, ค.ด.*

สชาต พนธลาภ, พย.ม.**

Oraphun Lueboonthavatchai, Ph.D.,

Suchart PanLarp, M.S.N.,

บทคดยอ วตถประสงคของการวจยเชงบรรยายครงน เพอศกษาระดบภาวะซมเศราและปจจยทสมพนธกบภาวะซมเศรา

ของผสงอายในชมชนชานเมองกรงเทพมหานครกลมตวอยางเปนผสงอายทมารบบรการณหนวยงานสขภาพจตของ

โรงพยาบาลจตเวชแหงหนงและศนยบรการสขภาพจตชมชนชานเมองกรงเทพมหานครจ�านวน130รายเครองมอ

ทใชในการเกบรวบรวมขอมลไดแกแบบสอบถามขอมลสวนบคคลแบบประเมนภาวะซมเศราส�าหรบผสงอายไทยแบบ

ประเมนความรสกมคณคาในตนเองและแบบประเมนการสนบสนนทางสงคมแบบประเมนทกชดผานการพจารณาจาก

ผทรงคณวฒ3ทานและมคาความเทยงเทากบ0.81,0.63และ0.97ตามล�าดบด�าเนนการเกบขอมลโดยผวจยและ

ผชวยวจยวเคราะหขอมลดวยการหาคาความถรอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานการทดสอบคาทไครสแควร

และสหสมพนธของเพยรสน ผลการวจยสรปไดดงน คะแนนเฉลยภาวะซมเศราของผสงอายในชมชนชานเมอง

กรงเทพมหานครสวนใหญอยในระดบเลกนอยปจจยทสมพนธกบภาวะซมเศราอยางมนยส�าคญทางสถตท0.05ไดแก

1)การมประวตการเจบปวยดวยโรคทางจตเวชมความสมพนธทางบวกกบภาวะซมเศรา2)ความรสกมคณคาในตนเอง

และการไดรบการสนบสนนทางสงคมมความสมพนธทางลบกบภาวะซมเศราในระดบปานกลางท-0.567และ-0.454

ตามล�าดบ

ค�ำส�ำคญ: ภาวะซมเศรา, ผสงอาย, ชมชนชานเมองกรงเทพฯ

Abstract The objectives of this descriptive research were to study the depression level and to investigate

the factors that correlated with depression of the elderly person in suburb community, Bangkok.

Samples of this study were 130 persons who came in mental health clinic of psychiatric hospital and

public health center in suburb community, Bangkok. The instruments of this study were demographic

* รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพธนบร ** อาจารยคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพธนบร

26


data questionnaires, the Thai geriatric depression scale, Self-esteem scale, and Social support

questionnaires. All of these instruments were validated by three experts and tested for reliability by

Cronbach’s alpha coefficient. The reliability of the scales were 0.81, 0.63, and 0.97 respectively. Data were

analyzed with frequency, percentage, mean, standard deviation, t-test, Chi-square test, and Pearson

correlation coefficient. The results of this study revealed that the mean score of depression of the elderly

in suburb community, Bangkok were mild level. The factors that correlation significantly at 0.05 level

with depression were 1) the person who has been psychiatric history was positive correlation with

depression 2) self- esteem, and social support were negative correlation with depression at -0.567

and -0.454, respectively.

Keyword: depression, elderly, suburb community

บทน�า ผ สงอาย หมายถงบคคลซงมอายเกนหกสบป

บรบรณขนไป ตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546

(กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย,

2557)อยางไรกตามอาจมการก�าหนดอายทแตกตางกน

บ าง เนองจากความเจรญกาวหนาทางการแพทย

เทคโนโลยและความกาวหนาทางดานสาธารณสขท�าให

ผสงอายมสขภาพดขนอายยนยาวขนและนบวนผสงอาย

ทวจ�านวนเพมมากขน จากขอมลของส�านกงานคณะ

กรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2552)

พบวาประเทศไทยเขาสสงคมผสงอายแลวตงแตป2548

เพราะมจ�านวนประชากรผสงอายเกนกวารอยละ10และ

เพมเปนรอยละ10.4,10.5และ10.7ในป2548,2549

และ2550ตามล�าดบและคาดวาอตราสวนผสงอายจะเพม

ขนถง10.7ลานคนหรอรอยละ15.28ในป2563และ

ในอก20ปขางหนาพ.ศ.2573จะเพมมากกวา2เทา

ตวเปนรอยละ25ซงถอวาเปนสงคมผสงอายอยางเตมตว

(มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2555) ซง

สงคมใดมประชากรผสงอาย 60 ปขนไป เปนสดสวน

มากกวารอยละ 10 ถอวาสงคมนนไดกาวเขาสสงคม

ผสงอาย(aging society)และจะเปนสงคมผสงอายโดย

สมบรณ เมอสดสวนประชากรอาย 60ปขนไป เพมเปน

รอยละ 20 (รศรนทร เกรย และคณะ, 2556) จ�านวน

ผสงอายทเพมขนท�าใหผสงอายกลายเปนประชากรกลม

ใหญทตองไดรบการดแลมากขนและมการเปลยนแปลงของ

สขภาวะทกดาน

การเปลยนแปลงในวยสงอายเปนการเปลยนแปลง

ทเปนไปในทางเสอมทงดานรางกายและจตใจท�าใหความ

ความสามารถในการด�าเนนชวตประจ�าวนลดลง เสยงตอ

การเกดโรคเรอรง(จราพรทองด,ดาราวรรณรองเมอง

และฉนทนานาคฉตรย,2555)โดยเฉพาะภาวะเสอมทาง

รางกายกอใหเกดการเจบปวยไมสขสบายสมรรถนะทาง

กายถดถอยหลงลมรสกไรคณคาท�าอะไรเองไดนอยลง

ท�าใหเกดความไมสบายใจวตกกงวลเครยดอารมณเศรา

อนสงผลตอสขภาพจต จากรายงานขอมลการส�ารวจ

สขภาพจตคนไทย3ปของกรมสขภาพจตและส�านกงาน

สถตแหงชาตพ.ศ.2551-2553พบวาผสงอาย60ปขน

ไปมคะแนนสขภาพจตต�าสดเมอเทยบกบประชากรกลม

อายอน(ส�านกงานสถตแหงชาต,2555)ซงถอเปนความ

เปราะบางดานจตใจของผสงอายเปนคนทไมมความสขม

สขภาพจตไมด ซงอาจมผลตอการด�าเนนชวตประจ�าวน

เชน เกดอาการนอนไมหลบ เสยสมาธ หดห เศราหมอง

ไมอยากท�าอะไรและไมอยากรบประทานอาหารซงสงผล

ตอสขภาพรางกายดวย ประกอบกบการเผชญการ

27


เปลยนแปลงทางสงคมท�าใหรสกไรคาวาเหวถกทอดทง

ซงสงผลตอความรสกและจตใจของผสงอายอยางมาก

ผสงอายตองปรบตวตอการเปลยนแปลงตางๆ ทเกดขน

สภาวการณเชนนสงผลกระทบตอผสงอายโดยเฉพาะภาวะ

ซมเศรา จากการศกษาสถานการณและภาวะสขภาพจต

ของผสงอายเชนผลการวจยปญหาสขภาพจตในประเทศ

ตะวนตกพบความชกของการเกดปญหาสขภาพจตใน

ผสงอาย พบความชกของโรคซมเศรามากทสด รอยละ

19.47 (Volkert, Schulz, Härter, Wlodarczyk, &

Andreas, 2013) ในประเทศองกฤษพบวาประชากรผสงอาย

มภาวะซมเศราถงรอยละ10-15 (Anderson, 2011)

ส�าหรบประเทศไทยจากรายงานของกรมสขภาพจต

ป2552พบวามผปวยดวยโรคซมเศราทงประเทศจ�านวน

25,053รายและผลการศกษาของวลยพรนนทศภวฒน

และคณะ(2552)พบวาผสงอายนาจะมภาวะซมเศราถง

รอยละ72.30และมภาวะซมเศราแนนอนรอยละ15.60

จากการศกษาของ นภา พวงรอด (2558) พบวา

ผสงอายมภาวะซมเศรารอยละ15.30และพบวาปจจย

ทมความสมพนธกบภาวะซมเศราของผ สงอายอยางม

นยส�าคญทางสถตทระดบ0.05ไดแกปจจยสวนบคคล

ดานเพศศาสนาเศรษฐกจการศกษาโดยพบวาเพศหญง

มภาวะซมเศรามากกวาเพศชายเพศหญงมภาวะซมเศรา

รอยละ18.60เพศชายรอยละ9.40ดานศาสนาพบวา

ผ สงอายทนบถอศาสนาครสตมภาวะซมเศรามากทสด

รอยละ75.00ศาสนาอสลามรอยละ16.60และศาสนา

พทธรอยละ14.60ผสงอายทอานหนงสอไมออกมภาวะ

ซมเศรามากทสด รอยละ 33.30 ปจจยดานเศรษฐกจ

พบวา ผ สงอายทมรายไดไมเพยงพอ มภาวะซมเศรา

มากกวาผมรายไดเพยงพอ รอยละ 21.80 และ 12.90

ตามล�าดบปจจยดานจตสงคมพบวาการอยอาศยกบญาต

มภาวะซมเศรามากกวาการอยอาศยกบคสมรสหรอบตร

และอยตามล�าพงรอยละ28.20,13.30ตามล�าดบและ

พบวา ผ สงอายทไมเปนสมาชกชมรมผสงอายมภาวะ

ซมเศรามากกวาผทเปนสมาชกชมรมผสงอาย รอยละ

21.80และ12.10ตามล�าดบปจจยดานชวภาพพบวา

ผสงอายมภาวะซมเศรารอยละ19.50มโรคประจ�าตวท

ท�าใหผสงอายมภาวะซมเศราไดแกโรคมะเรงโรคหลอด

เลอดสมองโรคเบาหวานรอยละ40,33.30และ23.50

ตามล�าดบและพบวาเหตการณเจบปวยตองพบแพทยใน

ชวง1ปทผานมาท�าใหความกงวลกบโรคหรอความเจบปวย

ระดบมาก สงผลใหผสงอายมภาวะซมเศรามากทสดถง

รอยละ50นอกจากนยงพบวาความชกของภาวะซมเศรา

ในกลมผสงอายมจ�านวนมากถงรอยละ 29.40-64.70

ในสตรวยทองและหลงคลอดพบรอยละ2.80-38.50โดย

พบ รอยละ 13.00-78.05 และผปวยโรคทางกายเรอรง

รอยละ 6.70-69.20 ตามล�าดบ (สทธานนท ชนแจม,

โสภณแตงออนและทศนาทวคณ;2554)

จากการศกษาดงกลาว แสดงใหเหนวาวยสงอาย

เปนวยทมการเปลยนแปลงทงดานรางกาย จตใจ และ

สงคมไปในทางเสอม และสงผลใหผ สงอายสวนใหญ

มปญหาสขภาพจต โดยเฉพาะอยางยงการเกดภาวะซม

เศราในผสงอายเกดไดงายจากปญหาดานรางกายความ

เสอมสมรรถภาพทางกาย ท�าใหเกดความไมสขสบาย

สงผลตอสภาพอารมณของผสงอาย ประกอบกบบทบาท

ทางสงคมและอาชพการงานลดลงผสงอายรสกวาตนตอง

อยในภาวะพงพาลกหลาน จงท�าใหรสกวาตนไรคณคา

และซมเศราไดงายผลกระทบเมออารมณเศราเกดขนนาน

เปนภาวะซมเศราและเรอรงจนกระทงสงผลเสยตอรางกาย

จตใจและสงคมเกดเปนการเจบปวยโรคซมเศราหรอ

เปนโรคทางจตเวชในกล มอนๆ ทมความผดปกตทาง

อารมณ การเจบปวยดวยโรคดงกลาวท�าใหเกดความ

บกพรองในการด�าเนนชวตประจ�าวนสรางความเสยหาย

ตอคณภาพชวตไดสงกวาโรคอนๆ (พจนา เปลยนเกด,

2557)ซงสงผลกระทบทงตอตวผสงอายและภาระของ

ครอบครวทจะตองดแลเอาใจใสเพมขน ดงนน ผวจยจง

สนใจศกษาปจจยทสมพนธกบภาวะซมเศราในผสงอาย

28


ทชดเจน และหาตวแปรอนๆ ทสามารถพยากรณภาวะ

ซมเศราไดในปจจบน

วตถประสงค การวจยครงนมวตถประสงคเพอ

1. ศกษาระดบภาวะซมเศราของผ สงอาย

ในชมชนชานเมองกรงเทพมหานคร

2.ศกษาความสมพนธระหวางปจจยดานเพศ

อายสถานภาพสมรสระดบการศกษาการประกอบอาชพ

ความเพยงพอของรายไดการอยอาศยประวตการการเจบ

ปวยดวยโรคทางกายและโรคทางจตเวชการสญเสยบคคล

หรอสงของมคา ความรสกมคณคาในตนเอง และการ

สนบสนนทางสงคมกบภาวะซมเศราของผสงอายในชมชน

ชานเมองกรงเทพมหานคร

สมมตฐานการวจย 1. ภาวะซมเศราของผสงอายในชมชนชานเมอง

กรงเทพมหานครทมารบบรการดานสขภาพจตอยในระดบ

ปานกลางถงสง

2.เพศอายสถานภาพสมรสระดบการศกษาการ

ประกอบอาชพความเพยงพอของรายไดการอยอาศยโรค

ประจ�าตวประวตการเจบปวยดวยโรคทางกายและโรคทาง

จตเวชการสญเสยบคคลหรอสงของมคาความรสกมคณคา

ในตนเอง และการสนบสนนทางสงคมมความสมพนธกบ

ภาวะซมเศราของผสงอายในชมชนชานเมองกรงเทพมหานคร

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ0.05

ค�านยามในการวจย 1. ภาวะซมเศราของผสงอายไทย หมายถง

ความไมสขสบายดานอารมณ ความคด ความรสก และ

พฤตกรรมทแสดงออกในลกษณะเหนอยหนาย สลดหดห

ทอแทเศราหมองไรคณคาในตนเองของผสงอายทเปนคนไทย

อายตงแต 60 ปขนไป ทมารบบรการณแผนกผปวยนอก

โรงพยาบาลจตเวชแหงหนง และสถานบรการสขภาพจตใน

ชมชนชานเมองกรงเทพมหานครและไดรบการประเมนภาวะ

ซมเศราดวยแบบประเมนภาวะซมเศราส�าหรบผสงอายของกรม

สขภาพจตตงแตระดบเลกนอยขนไปซงภาวะซมเศราแบงได

เปน4ระดบไดแกภาวะซมเศราระดบปกต เปนภาวะซมเศรา

ทเกดขนไดในคนปกตเมอเผชญกบเหตการณทไมพงพอใจหรอ

เกดการสญเสยบางอยาง แตกสามารถปรบตวไดในเวลาไม

นานนก สวนภาวะซมเศราระดบเลกนอย เปนภาวะซมเศราท

สงขนกวาปกต และปรบตวไดยากขน ตองใชเวลา หรอมท

ปรกษาส�าหรบภาวะซมเศราระดบปานกลาง เปนภาวะซมเศรา

ทเพมสงขนตองการทปรกษาหรอไดรบการบ�าบดทถกวธกจะ

สามารถหายไดในเวลาอนรวดเรว ส�าหรบภาวะซมเศราระดบ

รนแรงเปนภาวะซมเศราทสงมากและตองการการบ�าบดโดย

จตแพทย ตองใชการบ�าบดดวยยาตานเศรา บางรายอาการ

รนแรงอาจตองรบไวรกษาในโรงพยาบาลเฉพาะทาง

2. ชมชนชานเมองกรงเทพมหานครหมายถง

ชมชนทอยบรเวณรอบนอกของกรงเทพมหานครไดแกแผนก

ผปวยนอกของโรงพยาบาลจตเวชแหงหนง ศนยบรการ

สขภาพจตทตงอยบรเวณรอบนอกของกรงเทพมหานคร

3.ปจจยทสมพนธกบภาวะซมเศราหมายถง

สงทมความสมพนธกบภาวะซมเศราจากแนวคดทฤษฎและ

การทบทวนวรรณกรรมเกยวกบภาวะซมเศรา ไดแก ขอมล

สวนบคคลดานเพศอายสถานภาพสมรสระดบการศกษา

การประกอบอาชพ ความเพยงพอของรายได การอยอาศย

ประวตการเจบปวยดวยโรคทางกายและโรคทางจตเวช

การสญเสยบคคลหรอสงของมคาความรสกมคณคาในตนเอง

การสนบสนนทางสงคม

วธด�าเนนการวจย

1. รปแบบการวจย เปนการวจยเชงบรรยาย

เพอศกษาระดบภาวะซมเศราในผสงอาย และศกษาความ

สมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ความรสกมคณคาใน

ตนเองและการสนบสนนทางสงคมกบภาวะซมเศราของ

29


ผสงอายในชมชนชานเมองกรงเทพมหานคร

2. ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร เปนผ สงอายทมารบบรการดาน

สขภาพจตในเขตชมชนชานเมองกรงเทพมหานคร

กลมตวอยาง เปนผสงอายทมอายตงแต60 ป

ขนไป ทมารบบรการ ณ แผนกจตเวชผปวยนอกของ

โรงพยาบาลจตเวชแหงหนง และศนยบรการสขภาพจต

ชมชนชานเมองกรงเทพมหานครจ�านวน130 รายทม

ภาวะซมเศราทกระดบ โดยประเมนจากแบบวดภาวะ

ซมเศราส�าหรบผสงอายของกรมสขภาพจต(2557)

การคดเลอกกลมตวอยาง(inclusion criteria)

ผวจยคดเลอกกลมตวอยางทเปนผทมอายตงแต60ปขนไป

และมารบบรการณแผนกผปวยนอกของโรงพยาบาลจตเวช

แหงหนง และศนยบรการสขภาพจตในเขตชมชนชานเมอง

กรงเทพมหานคร ทไดรบการวนจฉยจากแพทยวามภาวะ

ซมเศรา หรอมประวตการเจบปวยดวยโรคซมเศราทกราย

ดวยการประเมนจากแบบประเมนภาวะซมเศราส�าหรบ

ผสงอาย(กรมสขภาพจต2557)จ�านวน130ราย(ตาม

ชวงเวลาทก�าหนดระหวางเดอนมถนายน-ธนวาคม2559)

การคดออกจากกล มตวอยาง (exclusion

criteria) เมอผเขารวมวจยขอถอนตวออกจากการเขารวม

วจย หรอผเขารวมวจยแสดงทาทปฏเสธการตอบค�าถาม

และไมสามารถตอบค�าถามไดดวยวธตางๆ แมผวจยจะ

พยายามอธบายและชแจงขอมลแลวกตาม

3. เครองมอวจย

เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล ประกอบ

ดวยแบบสอบถาม4สวนดงน

สวนท 1 เปนแบบสอบถำมขอมลสวน

บคคล ทผวจยสรางขน ประกอบดวยขอมลดาน เพศอาย

สถานภาพสมรส ระดบการศกษาการประกอบอาชพ ความ

เพยงพอของรายไดการอยอาศยประวตการเจบปวยดวยโรค

ทางกาย และโรคทางจตเวช การสญเสยบคคลหรอสงของ

ทมคา

สวนท2เปนแบบประเมนภำวะซมเศรำ

ในผสงอำยของกรมสขภาพจต(2557)ประกอบดวย

ขอค�าถามเกยวกบความรสกพงพอใจในการด�าเนนชวต

และสถานการณตางๆทเกดขนกบตนเองในชวง1สปดาห

ทผานมาจ�านวน30ขอคะแนนเตม30คะแนนโดยให

เลอกตอบวาใชหรอไมใชการคดคะแนนคดเปน1และ0

คะแนน เกณฑการตดสนคะแนนคดจากคะแนนรวมจาก

30คะแนนหากผตอบไดคะแนน 0-12ถอวามระดบภาวะ

ซมเศราเปนปกตหากผตอบมคะแนนรวมตงแต 13 ขน

ไป ถอวามภาวะซมเศราโดยพจารณาดงนคะแนน 13-18

มภาวะซมเศราระดบเลกนอย,คะแนน 19-24มภาวะซม

เศราระดบปานกลางคะแนน 25 ขนไปถอวามภาวะซม

เศราระดบรนแรง เครองมอชดน ไดหาคาความเทยงได

เทากบ0.81

สวนท3เปนแบบประเมนควำมรสกม

คณคำในตนเองของRosenberg (1965)ประกอบ

ดวยขอค�าถามจ�านวน15ขอเปนแบบมาตรประเมนคา

0-3 เปนการถามเกยวกบความรสกเหนคณคาในตนเอง

วาตนเปนคนมคณคามากนอยเพยงใดโดยใหผตอบเลอก

ตอบตามความรสกในสถานการณตางๆวาผตอบรสกเปน

จรงเกยวกบตนมากนอยเพยงใด เกณฑการคดคะแนน

คะแนนรวมมาก ถอวาผ ตอบเหนคณคาในตนเองมาก

คะแนนรวมนอย ถอวาผตอบเหนคณคาในตนเองนอย

เครองมอชดนไดหาคาความเทยงไดเทากบ0.63

สวนท4เปนแบบประเมนกำรสนบสนน

ทำงสงคมของHouse (1981)ประกอบดวยขอค�าถาม

แบบมาตรประเมนคา5ระดบจ�านวน16ขอดานอารมณ

7ขอดานขอมลขาวสาร4ขอและดานทรพยากรและวตถ

5 ขอ มลกษณะเปนขอค�าถามเกยวกบความคดเหนและ

ความรสกของผตอบวาตนไดรบการสนบสนนดานอารมณ

ดานขอมลขาวสารและดานทรพยากรและวตถมากนอย

เพยงใดผตอบสามารถเลอกตอบไดตงแตมากทสดจนถง

นอยทสด เกณฑการคดคะแนน คะแนนรวมมาก ถอวา

30


ไดรบการสนบสนนทางสงคมมากคะแนนรวมนอยถอวา

ไดรบการสนบสนนทางสงคมนอย เครองมอชดน หาคา

ความเทยงไดเทากบ0.97

4. การเกบรวบรวมขอมล

เมอไดรบการอนมตจากคณะกรรมการจรยธรรม

การวจยในมนษยของคณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลย

กรงเทพธนบรและโรงพยาบาลจตเวชทขออนญาตเกบขอมล

เรยบรอยแลวผวจยและผชวยวจยเปนผเกบรวบรวมขอมล

โดยการใหกลมตวอยางท�าแบบสอบถามเปนรายบคคล

ผวจยเกบรวบรวมขอมลเรมดวยการสรางสมพนธภาพราย

บคคลชแจงรายละเอยดเกยวกบงานวจยประโยชนทจะเกด

ขน ทงแกอาสาสมครทเขารวมโครงการและประโยชนใน

การน�าความรทไดไปใชจากนนขอความรวมมอในการตอบ

แบบสอบถามดวยความจรงใจ ผวจยใหอาสาสมครอาน

เอกสารแบบสอบถาม และเปดโอกาสใหสอบถามขอสงสย

จนเขาใจดและลงนามยนยอมเขารวมโครงการวจย ผวจย

แจกแบบสอบถามใหอาสาสมครตอบจ�านวน4ชดใชเวลา

ประมาณ 30 นาทในการตอบ หากอาสาสมครไมสามารถ

อานหนงสอได ผวจยจะอานใหฟง และใหอาสาสมครตอบ

ตามความสะดวก อาสาสมครใหความรวมมอและตอบ

ค�าถามเปนอยางดตามชวงเวลาทก�าหนดไดแบบสอบถาม

ทตรวจสอบความชดเจนจ�านวน130ราย

5. การวเคราะหขอมล

วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมคอมพวเตอรดวย

การหาคาความถรอยละคาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน

การทดสอบคาท ไคสแควร และสหสมพนธของเพยรสน

(Pearson’s product-moment correlation)

ผลการวจย น�าเสนอผลการวจยดงน

1. ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง

พบวากลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงรอยละ72.30

เปนเพศชายรอยละ27.70อายสวนใหญอยระหวาง60-

65 ป รอยละ 50.80 รองลงมาอาย 66-70 ป รอยละ

19.20อาย71-75ปรอยละ14.60อาย76-80รอย

ละ 10.80 และอาย 81 ขนไปรอยละ 4.60 สถานภาพ

สมรส สวนใหญมสถานภาพสมรสค/อยดวยกน รอยละ

49.00 รองลงมามสถานภาพหมาย/แยกกนอย รอยละ

29.20และโสดรอยละ28.10ส�าหรบการศกษาสวนใหญ

มการศกษาระดบต�ากวาปรญญาตรรอยละ60.00รองลง

มาเปนระดบปรญญาตรรอยละ23.85ไมไดศกษารอยละ

15.38และสงกวาปรญญาตรรอยละ0.76การประกอบ

อาชพพบวา ประกอบอาชพ รอยละ 50.80 ไมประกอบ

อาชพรอยละ49.20ส�าหรบรายไดสวนใหญมรายไดรอย

ละ50.46ไมมรายไดรอยละ41.54การอยอาศยสวนใหญ

อาศยอยกบสามหรอภรรยาหรอบตรรอยละ74.62รอง

ลงมาอยตามล�าพงเพยงรอยละ14.60และอยกบญาตพ

นองรอยละ10.78ส�าหรบการเจบปวยดวยโรคประจ�าตว

พบวาสวนใหญมโรคประจ�าตวรอยละ66.92 ไมมโรค

ประจ�าตวรอยละ33.07โรคประจ�าตวทพบมากทสดคอ

โรคความดนโลหตสงรอยละ43.10รองลงมาคอโรคเบา

หวาน รอยละ27.70โรคไขมนในเลอดสง รอยละ19.20

โรคขอเขาเสอมรอยละ8.50โรคหวใจรอยละ7.70โรคไต

รอยละ3.80และโรคอนๆ(ไทรอยดธาราสซเมยปอดบวม

และหอบ)รอยละ10.50ตามล�าดบส�าหรบโรคทางจตเวช

พบวามประวตเคยปวยดวยโรคทางจตเวชรอยละ66.90

ไมมประวตการเจบปวยดวยโรคทางจตเวชรอยละ33.10

ส�าหรบขอมลเกยวกบการสญเสยบคคลหรอสงของในชวง

1 ปทผานมาพบวา สวนใหญไมมการสญเสยบคคลหรอ

สงของมคา รอยละ 60.00 และมการสญเสยบคคลหรอ

สงของมคารอยละ40.00

2. ระดบภาวะซมเศราพบวากลมตวอยางสวน

ใหญมภาวะซมเศราอยในระดบเลกนอยรอยละ36.20รอง

ลงมามภาวะซมเศราอยในระดบปกตรอยละ33.80ภาวะ

ซมเศราระดบปานกลางรอยละ19.20และภาวะซมเศรา

ระดบรนแรงรอยละ10.80จากการวเคราะหคะแนนเฉลย

31


ของกลมตวอยางในภาพรวมพบวากลมตวอยางมคะแนน

เฉลยของภาวะซมเศราอยในระดบเลกนอย(คะแนนเฉลย

15.18สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ6.55)

3. ระดบความรสกมคณคาในตนเองพบวา

กลมตวอยางสวนใหญมความรสกมคณคาในตนเองอยใน

ระดบปานกลาง รอยละ 62.30 รองลงมาเปนระดบสง

รอยละ19.20และระดบต�า รอยละ18.50ในภาพรวม

พบวา คะแนนเฉลยความรสกมคณคาในตนเองของกลม

ตวอยางอยในระดบปานกลางโดยมคะแนนเฉลยเทากบ

27.11สวนเบยงเบนมาตรฐาน8.17

4. ระดบการสนบสนนทางสงคมในภาพรวม

พบวากลมตวอยางสวนใหญรสกวาตนไดรบการสนบสนน

ทางสงคมอยในระดบปานกลางรอยละ63.07รองลงมา

อยในระดบต�ารอยละ19.23และระดบสงรอยละ17.70

ตามล�าดบโดยมคะแนนเฉลยเทากบ56.85สวนเบยงเบน

มาตรฐาน12.01เมอพจารณารายดานพบวาดานอารมณ

สวนใหญไดรบการสนบสนนดานอารมณอย ในระดบ

ปานกลางรอยละ66.90รองลงมาอยในระดบสงรอยละ

16.90และระดบต�ารอยละ16.20โดยมคาเฉลยเทากบ

27.10และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ5.12ส�าหรบ

การสนบสนนดานขอมลขาวสาร สวนใหญไดรบการ

สนบสนนดานขอมลขาวสารอยในระดบปานกลางเชนกน

รอยละ82.30รองลงมาอยในระดบต�ารอยละ10.00และ

ระดบสงรอยละ7.70ส�าหรบดานทรพยากรวตถสวนใหญ

ไดรบการสนบสนนในระดบปานกลางเชนกนคอรอยละ

63.80รองลงมาอยในระดบต�ารอยละ19.20และระดบสง

รอยละ16.90

5. การวเคราะหปจจยทสมพนธกบภาวะ

ซมเศราในผสงอายพบวาปจจยสวนบคคลทมความ

สมพนธกบภาวะซมเศราอยางมนยส�าคญทางสถตท0.05

มเพยงตวแปรเดยวคอ การมประวตการเจบปวยดวยโรค

ทางจตเวชโดยพบวาผทมประวตการเจบปวยทางจตเวช

มความสมพนธกบการเกดภาวะซมเศราไดมากกวาผทไมม

ประวตการเจบปวยดวยโรคทางจตเวช(ดงตารางท1)

ตารางท 1 ผลการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบภาวะซมเศรา ดวยสถตทดสอบคาท ของกลม

ตวอยาง

ปจจย (คน) คะแนนเฉลยภาวะซมเศราMean ± SD

เพศ

-หญง 94

-ชาย 36

อาย

-≤70ป 91

-71ปขนไป 39

การศกษา

-ไมไดศกษา 20

-ศกษา 110

-ต�ากวาปรญญาตร 98

-ปรญญาตรขนไป 32

15.17 ± 6.73

15.19 ± 6.12

15.11 ± 6.87

15.33 + 5.81

16.05 ± 7.05

15.02 ± 6.47

15.34 ± 6.76

14.69 ± 5.92

MeanDifference

-0.024

-0.227

-0.647

-0.628

p-value

0.985

0.859

0.519

0.628

95%CI of MeanDifference

-2.578 - 2.529

-2.712 - 2.265

-2.124 - 4.187

-1.996 - 3.294

n

32


ตารางท 2 ความสมพนธระหวางภาวะซมเศรากบปจจยดานความรสกมคณคาในตนเองและการไดรบการสนบสนน ทางสงคมดวยสถตไคสแควร


F P-value

สถานภาพสมรส -ค/อยดวยกน 61 -โสด/แยกกนอย 69อาชพ -ไมไดประกอบอาชพ 64 -ประกอบอาชพ 66รายได -มรายได 76 -ไมมรายได 54การอยอาศย -สาม/ภรรยา/บตร 107 -อยคนเดยว 23ประวตโรคประจ�าตว -ไมม 46 -มโรคประจ�าตว 83ประวตโรคทางจตเวช -ไมมประวตโรคทางจตเวช 43 -มประวตโรคทางจตเวช 87การสญเสย -ไมมการสญเสย 78 -มการสญเสย 52

14.57 ± 6.8415.71 ± 6.28

14.91± 6.9715.44 ± 6.15

15.66 ± 6.3914.12 ± 6.61

14.94 ± 6.3816.26 ± 7.34

15.09 ± 6.1115.33 ± 6.79

13.28 ± 6.6216.11 ± 6.34

14.71 ± 5.8515.88 ± 7.48

20.25 ± 7.1415.40 ± 5.369.60 ± 5.22

20.96 ± 5.6314.04 ± 6.2212.96 ± 5.13

21.522

15.00

< 0.001***

< 0.001***

-1.136

-0.533

-1.547

1.317

-0.238

-2.836

1.179

0.325

-0.644

0.190

.0383

0.844

0.020*

0.316

-3.413 - 1.140

-2.812 - 1.746

-3.869 - 0.775

-1.662 - 4.296

-2.623 - 2.146

-5.208 - 0.463

– 3.498 – 1.139

ความรสกมคณคาในตนเอง -ระดบต�า 24 -ระดบกลาง 81 -ระดบสง 25การสนบสนนทางสงคม -ระดบต�า 25 -ระดบกลาง 87 -ระดบสง 23


MeanDifference

p-valuen 95%CI of MeanDifference

*มนยส�าคญทางสถตทระดบ0.05

***มนยส�าคญทางสถตทระดบ0.001

n

ตารางท 1 (ตอ)

33


จากตารางท 2 พบวา ปจจยทมความสมพนธกบ

ภาวะซมเศราอยางมนยส�าคญทางสถตท 0.001 ทง 2

ตวแปร คอ การเหนคณคาในตนเอง และการไดรบการ

สนบสนนทางสงคม

จากตารางท3พบวาปจจยทมความสมพนธกบภาวะ

ซมเศราอยางมนยส�าคญทางสถตท0.001คอการเหนคณคา

ในตนเอง มความสมพนธทางลบกบภาวะซมเศรา โดยมคา

สหสมพนธในระดบปานกลางท(r =-0.567)และการไดรบการสนบสนนทางสงคมในภาพรวมมความสมพนธทางลบใน

ระดบปานกลางท(r =-0.454)ส�าหรบดานอารมณดาน

ขอมลขาวสาร และดานทรพยากรวตถนนตางกมความ

สมพนธกบภาวะซมเศราในทางลบท(r =-0.491,-0.283และ-0.380ตามล�าดบ)

สรปผลการวจย ขอมลของกลมตวอยางพบวาคะแนนภาวะซมเศรา

โดยรวมของกลมตวอยางสวนใหญมภาวะซมเศราอยในระดบ

เลกนอย รอยละ 36.20 โดยมคะแนนเฉลยภาวะซมเศรา

เทากบ15.18คาสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ6.55ส�าหรบ

การเหนคณคาในตนเองสวนใหญมคะแนนการเหนคณคา

ในตนเองอยในระดบปานกลางรอยละ62.30โดยมคะแนน

เฉลยเทากบ27.11คาสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ8.17

ส�าหรบการไดรบการสนบสนนทางสงคมพบวาสวนใหญม

ความรสกวาตนไดรบการสนบสนนทางสงคมในภาพรวมอย

ในระดบปานกลางรอยละ63.10โดยมคะแนนเฉลยเทากบ

56.85คาสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ12.01

จากการวเคราะหคาสหสมพนธของกลมตวอยางพบ

วา ปจจยทมความสมพนธกบภาวะซมเศราอยางมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ0.05ม3ตวแปรคอ1)การมประวตการ

เจบปวยดวยโรคทางจตเวชมความสมพนธทางบวกกบระดบ

ภาวะซมเศรา2)การเหนคณคาในตนเองมความสมพนธทาง

ลบกบภาวะซมเศราในระดบปานกลาง(r =-0.567)และ3)

การไดรบการสนบสนนทางสงคม มความสมพนธทางลบกบ

ภาวะซมเศราในระดบปานกลาง(r =-0.491)

การอภปรายผลการวจย จากผลการวจยครงน แสดงใหเหนวา ผสงอายใน

ชมชนชานเมอง กรงเทพมหานคร ทมารบบรการณศนย

บรการสขภาพจต สวนใหญมภาวะซมเศราอยในระดบเลก

นอยและระดบปกต เนองจากกลมตวอยางเปนผปวยทมารบ

บรการสม�าเสมอ ไมใชผปวยทอยในระยะก�าเรบ แตเปนผท

สามารถอยในชมชนไดแตมารบบรการตดตามการรกษาอยาง

ตารางท 3 ความสมพนธระหวางคะแนนเฉลยของภาวะซมเศรากบคะแนนความรสกเหนคณคาในตนเอง และ

คะแนนการสนบสนนทางสงคมดวยการหาคาสหสมพนธของเพยรสน

ภาวะซมเศรา r p-value

-0.567

-0.454

-0.491

-0.283

-0.380

<0.001 ***

<0.001 ***

<0.001 ***

<0.001 ***

<0.001 ***

คะแนนความรสกมคณคาในตนเอง

คะแนนการสนบสนนทางสงคมโดยรวม

-ดานอารมณ

-ดานขอมลขาวสาร

-ดานทรพยากรวตถ

***มนยส�าคญทางสถตทระดบ0.001

34


ตอเนองและมญาตพามาเปนสวนใหญและยงพบวาผสงอาย

กลมนมระดบของความรสกมคณคาในตนเองและไดรบการ

สนบสนนทางสงคมทงจากญาตและครอบครวอยในระดบปาน

กลางและสง แสดงใหเหนวาการไดรบการสนบสนนจาก

ครอบครว และการรสกวาตนมคณคา ท�าใหระดบภาวะซม

เศราอยในระดบเลกนอยและปกต อยางไรกตามกยงพบวา

กลมตวอยางนมระดบภาวะซมเศรารนแรงถง 10.80 ซงใน

จ�านวนนเปนผทมประวตเคยเจบปวยดวยโรคทางจตเวชและ

ระบวา ปวยดวยโรคซมเศราสวนใหญ (ขอมลจาก

แบบสอบถามขอมลสวนบคคล)แมจะพบวามผทอยในระดบ

ปานกลาง รอยละ19.20และรนแรง รอยละ10.80และ

ตองการการบ�าบด ซงถอวามจ�านวนไมนอย เมอเทยบกบ

ผสงอายทวไปและมจ�านวนใกลเคยงกบงานวจยของวลยพร

นนทศภวฒน (2552) ทพบวา ผสงอายมภาวะซมเศรา

รอยละ15.60และ15.20ตามล�าดบเมอพจารณาในภาพ

รวมพบวา ผสงอายกลมนมคะแนนการเหนคณคาในตนเอง

และไดรบการสนบสนนทางสงคมในระดบต�านอกจากนจาก

การสนทนากบญาตทน�าผปวยทเปนกลมตวอยางมารบการ

บ�าบดพบวากลมตวอยางทมภาวะซมเศราระดบต�าสวนใหญ

มญาตสนใจและเอาใจใสน�าผปวยมารบบรการตามก�าหนด

นดหมายแสดงถงการไดรบการดแลและเอาใจใสด

มรายงานการวจยของBlazer, D., Burchett, B.,

Service, C., & George, L.K., (1991)ซงท�าการวจยใน

ผปวยโรคซมเศราซงถอวาเปนผทมระดบภาวะซมเศราสงหรอ

ระดบรนแรงทพบวาผปวยโรคซมเศราขาดการสนบสนนทาง

สงคมและพบวาการสนบสนนทางสงคม(Social support)

สงคมของผสงอายจะแคบลงตามล�าดบและแยกตวออกจาก

สงคมมากขนเหลอเพยงครอบครวเพอนและวดเทานนการ

เปลยนแปลงของสงคมนเปนความสญเสยทมากทสดอยาง

หนงของชวต และการขาดการค�าจนทางสงคมในขณะท

สขภาพไมดเปนปจจยเสยงทส�าคญของการเกดภาวะซมเศรา

นอกจากนBlazer, D., Burchett, B., Service, C., &

George, L.K., (1991). ยงไดทดสอบสมมตฐานวา การ

สนบสนนทางสงคมมความสมพนธกบภาวะซมเศราโดยการ

สมตวอยางผสงอาย331คนทเปนโรคซมเศรารวมกบการ

ขาดการสนบสนนทางสงคมใน30เดอนตอมาพบวากลม

ตวอยางยงมชวตอย และมการสนบสนนทางสงคมดขน

ผปวยเหลานมอาการดขนประมาณ 3 เทาของผทขาด

การสนบสนนทางสงคม

โดยสรปงานวจยนแสดงใหเหนวาระดบภาวะซมเศรา

ในผสงอายยงคงมระดบใกลเคยงกบการศกษาทผานมาการท

มประวตเจบปวยดวยโรคทางจตเวชการเหนคณคาในตนเอง

และการไดรบการสนบสนนทางสงคมทงดานอารมณ ดาน

ขอมลขาวสาร และดานทรพยากรวตถ มผลตอระดบภาวะ

ซมเศราของผ สงอาย ดงนน สงส�าคญทผ สงอายควร

ไดรบการดแลทดกคอการไดรบการสนบสนนดานความรสก

มคณคาในตนเอง และการไดรบการสนบสนนทางสงคม

ทงดานอารมณ ดานขอมลขาวสารและดานทรพยากรวตถ

จะเปนการสนบสนนใหผสงอายมสขภาพจตทด มองเหน

คณคาในตนเองรสกวาตนไดรบสงสนบสนนทางสงคมอยางด

ถอเปนการลดการเจบปวยดวยโรคซมเศราและปองกน

การเจบปวยทางจตเพมขน

ขอเสนอแนะการวจย จากการวจยครงนแสดงใหเหนวา การมประวตการ

เจบปวยดวยโรคทางจตเวชความรสกมคณคาในตนเองและ

การไดรบสงสนบสนนทงดานอารมณดานขอมลขาวสารและ

ดานวตถโดยเฉพาะจากครอบครวและสงคมเปนสงทมความ

ส�าคญและมความสมพนธกบภาวะซมเศราอยางชดเจนดงนน

สงส�าคญทครอบครวและสงคมควรสนบสนนผสงอายเพอสง

เสรมสขภาพจตลดการเกดภาวะซมเศราปองกนการเจบปวย

ทางจตเวชในผสงอายไดดทสด

นอกจากนในการท�าวจยครงตอไปควรหาปจจยอนๆ

ทนาจะมความสมพนธกบภาวะซมเศราในผสงอายทเจบปวย

ดานโรคทางกายหรอความพการอนๆเนองจากผสงอายเปน

กลมทมกมปญหาเกยวกบสขภาพทางกายหรอการเจบปวย

35


งายกวาวยอนๆ เนองจากงานวจยนศกษาเฉพาะผสงอาย ท

สามารถใชชวตในชมชนได กลมตวอยางมลกษณะใกลเคยง

กน ทงอาย ระดบการศกษา และศาสนา จงไมสามารถ

วเคราะหปจจยทนาสนใจอนๆเชนปจจยดานศาสนาซงเปน

ขอมลทนาสนใจจากงานวจยบางงานพบวาผสงอายทนบถอ

ศาสนาพทธมภาวะซมเศรานอยกวาผทนบถอศาสนาครสตจง

ควรมการศกษาวเคราะหตวแปรเฉพาะดาน เชน ศาสนา

ลกษณะของการสญเสยทแตกตางกนดวยเหตผลใด เพอ

คนหากจกรรมทสามารถสงเสรมสขภาพจตของผสงอายได

เพมขนและทส�าคญกคอการวจยเพอพฒนารปแบบการเสรม

สรางความรสกมคณคาในตนเองและการพฒนาสงสนบสนน

ทางสงคมในผสงอายตอไป

กตตกรรมประกาศ ท ายท สดผ วจยขอขอบพระคณท านผ ช วย

ศาสตราจารยดร.บงอรเบญจาธกลอธการบดมหาวทยาลย

กรงเทพธนบรทกรณาอนมตทนสนบสนนงานวจยครงนและ

ขอขอบพระคณคณะกรรมการจรยธรรมการวจยและผอ�านวย

การของสถาบนทง 2 แหงทกรณาอนญาตใหเกบรวบรวม

ขอมลโดยเฉพาะผรบบรการทกรายทเปนกลมตวอยางไดให

ขอมลดวยความเตมใจผวจยขอขอบคณอยางยงไวณทน

เอกสารอางองกรมสขภาพจต. (2557). แบบวดความเศราในผสงอาย

ของไทย.สบคนวนท28กรกฎาคม2557,จาก

http://www.dmh.go.th/abstract/details.

asp?id=1217.

จราพรทองด,ดาราวรรณรองเมองและฉนทนานาคฉตรย.

(2555).ภาวะสขภาพและคณภาพชวตของผสง

อายในจงหวดชายแดนภาคใต.วารสารพยาบาล

กระทรวงสาธารณสข,22(3),น.88-99.

พจนาเปลยนเกด.(2557).โรคซมเศรา:บทบาทพยาบาล

ในการดแลรกษา. วารสารพยาบาลทหารบก,

15(1),น.18-21.

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย.

(2557).พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546,

สบคนวนท28กรกฎาคม2557,จากhttp://

www.moph.go.th/ops/oic/data/20131007

131133_1_.pdf.

นภาพวงรอด.(2558).การศกษาภาวะซมเศราของผสง

อายในจงหวดนนทบร. วารสารมหาวทยาลย

นราธวาสราชนครนทร สาขามนษยศาสตร และ

สงคมศาสตร,2(2),น.63-74

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผ สงอายไทย. (2555).

รายงานประจ�าป สถานการณผ สงอายไทย

พ.ศ. 2553.บรษททควพจ�ากด.

รศรนทร เกรย, อมาภรณ ภทรวาณชย, เฉลมพล

แจมจนทรและเรวดสวรรณนพเกา.(2556).

มโนทศนใหมของนยามผสงอาย: มมมองเชง

จตวทยาสงคมและสขภาพ.สถาบนวจยประชากร

และสงคมมหาวทยาลยมหดล.นครปฐม:บรษท

โรงพมพเดอนตลาจ�ากด.

วลยพรนนทศภวฒนและคณะ.(2552).สขภาพจตของ

ผสงอาย.วารสารสมาคมพยาบาลภาคตะวนออก

เฉยงเหนอ,27(1),น.27-32.

สทธานนทชนแจม,โสภณแตงออนและทศนาทวคณ.

(2554). การส�ารวจงานวจยทเกยวกบภาวะ

ซมเศราในประเทศไทย.วารสารพยาบาลศาสตร

รามาธบด,น.412-428.

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต.(2552). การคาดประมาณประชากร

ของประเทศไทย พ.ศ. 2533 - 2573.ส�านกงาน

ศนยขอมลส�านกงานเพอการปฏรปการศกษา.

ส�านกงานสถตแหงชาต. ขอมลสถต. (2555). บทสรป

ส�าหรบผบรหาร: การส�ารวจสขภาพจตคนไทย

พ.ศ. 2553.

36


Anderson AN. (2011). Treating depression in old

age: the reasons to be positive. Age and

Aging, 30, pp. 13-17.

Blazer, D., Burchett, B., Service, C., & George,

L.K., (1991). The association of age and

depression among the elderly: An

epidemiologic exploration. Journal of

Gerontology, 46, 210-215.

House, J. S. (1981). Work stress and social support.

Reading, MA: Addison- Wesley.

Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent

self-image. Princeton, NJ: Princeton

University Press.

Volkert J, Schulz H, Härter M, Wlodarczyk O, and

Andreas S. (2013). The prevalence of

mental disorders in older people in

Western countries-a meta-analysis. Aging

Research Reviews, 12, pp. 339-353.

Documents

ปัจจัยที่สัมพันธ์กับภาวะซึมเศร้าของผู้สูงอายุในชุมชนชาน ...jhhm.slc.ac.th/wp-content/uploads/2020/02/article-file-3-2.pdf ·