Embed Size (px)
Citation preview
LA 102 (LW 102) 71
บทท 2
ความสามารถบคคล
เมอบคคลรวมทงทารกในครรภมารดาไดมสภาพบคคลตามหลกเกณฑของ
กฎหมาย มาตรา 15 ตามทไดศกษาไปแลวในบทท 1 นน ปญหากยงคงมอยเพราะ
กฎหมายไมไดแบงแยกหรอกาหนดวาบคคลตามมาตรา 15 จะตองเปนเพศใด มรางกาย
สมบรณเพยงใด รวมทงไมไดกาหนดวาสภาพจตใจของบคคลจะตองมอาการปกตหรอไม
อกดวย ดงนนจงทาใหเกดปญหาตอไปไดวา แลวบคคลเหลานจะสามารถใชสทธตาม
กฎหมายทไดมการรบรองไวโดยสมบรณไดหรอไม และจะใชอยางไรโดยไมใหสทธของเขา
ถกรบกวนหรอถกเอาเปรยบจากบคคลอน เชน บคคลทมสภาพรางกายหรอจตใจไมปกต
หรอทเรยกวาคนบา และโดยเฉพาะอยางยงเดกทารก ดงนนกฎหมายจงตองกาหนดหลก
กฎหมายเกยวกบความสามารถของบคคลเหลานไวในบรรพ 1 ลกษณะ 2 สวนท 2
ในมาตรา 19 จนถงมาตรา 64 เพอเปนการดแลและคมครองสทธและการใชสทธของ
บคคลเหลานซงไมสามารถจะใชสทธทเขามอยางบคคลทวไปได โดยไดแบงกลมบคคล
เหลานไวเปน 4 กลม คอ ผเยาว คนวกลจรต คนไรความสามารถ และคนเสมอน
ไรความสามารถ ซงจะไดทาการศกษาทละกลมในลาดบตอไป
21 ผเยาว (Minor)
เมอบคคลใดมสภาพบคคลแลว ดวยกฎแหงธรรมชาตทกคนตองผานจากภาวะ
ของเดกทารกและเจรญเตบโตเปนผใหญตามวนและเวลาทผานไป แตกวาทารกจะไดม
การเจรญเตบโตจนสามารถดแลตวเองไดโดยสมบรณหรอไมนน ยอมขนอยกบสภาวะ
แวดลอมของสงคม ซงแตกตางกนไปในแตละประเทศ ในกฎหมายแพงและพาณชยของ
ไทยไดมบทบญญตศพท ldquoผเยาวrdquo และ ldquoผบรรลนตภาวะrdquo ขนมา เพอตองการแสดงความ
แตกตางระหวางความสามารถของบคคลทเปนผเยาวและผบรรลนตภาวะ โดยมการวาง
หลกตงแตผเยาวจะกลายเปนผบรรลนตภาวะเมอใด ในเงอนไขอยางไร รวมทงไดคมครอง
การใชสทธของบคคลทเปนผเยาวไวอยางดวาใครจะเปนผดแลหรอใชอานาจปกครอง
LA 102 (LW 102) 72
รวมทงยงลงลกไปอกวามอะไรบางทผเยาวสามารถทาเองไดโดยไมตองใหใครมาตดสนใจ
หรอควบคมดวย เพราะเชอวาเดกบางคนมวฒภาวะทสามารถจะตดสนใจในบางเรองได
เองบางแลว เชนการลงทะเบยนเรยนของนกศกษา หรอการเลอกซอสนคา เปนตน
ดงนน ในเรองผเยาวจงขอแบงศกษาดงรายละเอยดตอไปน
211 การบรรลนตภาวะของผเยาว
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 19 ไดบญญตไววา ldquoบคคล
ยอมพนจากภาวะผเยาวและบรรลนตภาวะเมอมอายยสบปบรบรณrdquo ประกอบกบ
มาตรา 20 ซงไดบญญตไวอกวา ldquoผเยาวยอมบรรลนตภาวะเมอทาการสมรส
หากการสมรสนนไดทาตามบทบญญตมาตรา 1448rdquo
จากหลกกฎหมาย 2 มาตราน ทาใหสามารถทราบไดวา ผเยาวหมายถง
บคคลทยงไมบรรลนตภาวะ และบคคลจะบรรลนตภาวะไดใน 2 กรณเทานน คอตอง
เปนไปตามหลกเกณฑของมาตรา 19 และมาตรา 20 โดยมหลกเกณฑดงน
1 การบรรลนตภาวะโดยอาย
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 19 ไดบญญตไววา
ldquoบคคลยอมพนจากภาวะผเยาวและบรรลนตภาวะ เมอมอายยสบปบรบรณrdquo นน เปนการ
ทกฎหมายไทยไดกาหนดใหบคคลทมอายครบ 20 ปบรบรณเปนผบรรลนตภาวะ และพน
จากภาวะการเปนผเยาวหรอเดกนนกเนองดวยสงคมไทยเชอวาเมอเดกทารกไดเตบใหญ
ไดมโอกาสไดรบการอบรมจากบดามารดา และไดรบการศกษาในระดบหนงแลว เดกกจะ
กลายเปนบคคลทสามารถดแลและรบผดชอบชวตของตนสามารถจะทาทกอยางไดทถก
กฎหมายไดดวยตนเอง รวมทงปฏบตตามกฎหมายและรบผดชอบตอสงคม เดกนนกควร
จะมสถานะทางกฎหมายเปนผบรรลนตภาวะตามกฎหมายแพงและพาณชยของไทย
ในเรองการบรรลนตภาวะนนกกฎหมายแตละประเทศจะนาอายมาเปน
ตวกาหนดนบระยะเวลาใหนบวนเกดเปนวนเรมตนนบอายตามทไดบญญตไวในมาตรา
16 ดงนน ใครเกดวนใดกนาวนนนมาเรมตนนบไดเลย โดยไมตองนาหลกเกณฑทวไป
ตามทกาหนดไวในมาตรา 1931 ในเรองการนบระยะเวลามาใชในกรณนบอายบคคลแต
อยางใด เพราะฉะนนหาก นาย ก เกดวนท 19 มกราคม พศ 2532 นาย ก กจะมอาย
ครบ 20 ปบรบรณในวนท 19 มกราคม พศ 2552 และเปนผบรรลนตภาวะตามมาตรา
19 ในวนท 19 มกราคม พศ 2552 นนเอง
LA 102 (LW 102) 73
2 การบรรลนตภาวะโดยการสมรส
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 20 ซงบญญตไววา
ldquoผเยาวยอมบรรลนตภาวะเมอทาการสมรส หากการสมรสนนไดทาตามบทบญญต
มาตรา 1448rdquo และมาตรา 1448 ซงเปนหลกกฎหมายแพงทอยในบรรพ 5 เรองครอบครว
และบญญตไววา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดปบรบรณแลว แตใน
กรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอนนนไดrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากเนอหากฎหมายของทง 2 มาตราแลว กอธบาย
ไดวา เมอชายและหญงทมอายครบ 17 ปบรบรณ ตองการจะสมรส ซงหมายความถงการ
จดทะเบยนสมรสกนตามกฎหมายมาตรา 1457 และมาตรา 1458 ในเรองเกยวกบ
ครอบครวนน กยอมจะกระทาได และเมอไดสมรสกน และทาตามเงอนไขของมาตรา
1448 แลว ชายและหญงคนกบรรลนตภาวะโดยการสมรสตามมาตรา 19 ทนท แตตองไม
ลมวาชายหญงคนยงเปนผเยาวอยกอนสมรส ดงนนการจะสมรสจงตองไดรบความยนยอม
จากบดามารดาหรอผปกครองแลวแตกรณอกดวย ทงนเปนไปตามมาตรา 1436 และ
มาตรา 1454 ในเรองเกยวกบครอบครวเชนเดยวกนดวย มฉะนนแลวการสมรสจะมผล
เปนโมฆยะ
แตอยางไรกตาม มาตรา 1448 ไดบญญตไวในลกษณะเปนขอยกเวนไว
ดวยวา ldquoแตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอนนนไดrdquo ซงคาวา
ldquoกอนนนไดrdquo กคงจะหมายถงกอนอายครบ 17 ปบรบรณนนเอง เพราะในบางกรณชาย
หรอหญงทมอายตากวา 17 ปบรบรณ อาจตองการจะสมรสและบดามารดาของทง 2 ฝาย
ไมขดของดวยแลว กฎหมายกยกใหเปนดลพนจของศาลทจะพจารณาดวาม ldquoเหตอนควรrdquo
หรอในภาษาไทยงาย ๆ กคอ มเหตผลทสมควรจะอนญาตหรอไม หากมเหตอนจาเปน
และสมควรแลว ศาลกสามารถอนญาตใหสมรสกนได เชนกรณฝายหญงทมอาย 15 ป
เกดตงครรภ กอาจยกเอาเหตทต งครรภมายนคารองตอศาลเพอใหศาลสงใหทาการสมรส
กอนอายครบ 17 ปบรบรณได และเมอศาลมคาสงชายและหญงคนจงจะทาการสมรสได
และการสมรสรายนกจะเปนการสมรสทชอบดวยกฎหมาย เพราะเขาเงอนไขของมาตรา
1448 แลว ซงมผลใหชายและหญงคนบรรลนตภาวะโดยการสมรสตามมาตรา 20 เชนกน
แตยงคงตองไดรบคายนยอมของบดามารดาหรอผปกครองดวยจงจะครบเงอนไขอย
เหมอนกรณชายและหญงอาย 17 ปบรบรณสมรสกน
LA 102 (LW 102) 74
ในเรองการบรรลนตภาวะโดยการสมรสยงมประเดนทควรจะทราบไวอก เชน
หากชายอาย 17 ปบรบรณ สมรสกบหญงอาย 15 ปบรบรณ โดยไมได
รบอนญาตจากศาลแมบดามารดายนยอม การสมรสกไมทาใหชายและหญงคนเปนผบรรล
นตภาวะแตอยางใด เพราะไมเขาเงอนไขของมาตรา 1448 นนเอง
กรณชายและหญงทสมรสกนตามเงอนไขของมาตรา 20 และมาตรา
1448 แตตอมาไดมการหยาขาดจากกนกอนจะมอายความ 20 ปบรบรณ กฎหมายยงคง
ถอวาชายและหญงคนเปนผบรรลนตภาวะโดยการสมรสเชนเดม
และกรณสดทายหากชายและหญงทอยกนฉนสามภรยาโดยมอาย 17 ป
บรบรณทงค แมบดามารดาจะยนยอมหากมไดไปจดทะเบยนสมรสใหถกตองตามมาตรา
1457 แลว ชายและหญงคนกยงเปนผเยาวอย ซงในกรณนไมวาจะมบตรหรอไมกตาม
212 ความสามารถในการทานตกรรมของผเยาว
ปญหาในเรองความสามารถของผเยาว เปนปญหาทละเอยดออนอยางยง
เพราะเดกทมอายตากวา 20 ปบรบรณ ยงเปนผเยาวอย แตในความเปนจรงในชวงชวต
ของเดกแรกเกดจนถงอาย 20 ปบรบรณนน มชวงระยะเวลาทยาวมาก และเดกแตละคน
กยอมมความรสกนกคด ความรบผดชอบ การใชเหตผลแตกตางกนไปตามสภาพของ
ครอบครวสงแวดลอมของสงคม ดงนนหลายประเทศมกจะยดหลกทคลายคลงกนคอ
หากเปนเดกทอาย 1-10 ป ยงเปนวยทไรเดยงสา ออนดวยวยและความรบผดชอบ ดงนน
หากเดกอายไมเกน 10 ป ทาปนลนใสผอนจนทาใหผอนถงแกความตาย ในกรณเชนน
ประเทศไทยกเปนตวอยางทดเพราะในประมวลกฎหมายอาญาของไทย มาตรา 73 ไดบญญต
ไววา ldquoเดกอายยงไมเกนสบป กระทาการอนกฎหมายบญญตเปนความผด เดกนน
ไมตองรบโทษrdquo แตในมาตรา 288 บญญตวา ldquoผใดฆาผอน ตองระวางโทษประหารชวต
จาคกตลอดชวต หรอจาคกตงแตสบหาปถงยสบปrdquo ดงนน จงเทากบวาเดกทอายตา
กวา 10 ปบรบรณ จงไดรบการยกเวนไมตองรบโทษแตประการใด แมจะมความผดฐานฆา
ผอนกตามท
แตสาหรบเดกทมอายมากกวา 10 ปขนไป ซงแนนอนวาเดกเหลานยอมม
ความคดและรผดชอบชวด และอาจสามารถแยกแยะไดวาถกเอาเปรยบจากผอนหรอไมได
ดกวาเดกอายตากวา 10 ปกตาม แตชวตของเดกในชวงอาย 10 ป จนถง 20 ปบรบรณ
เปนวยทตองศกษาหาความรแตรจกรบผดชอบแลว จงอาจสามารถดาเนนชวตดวยตวเอง
LA 102 (LW 102) 75
โดยลาพงได เชน ซออาหาร เสอผา ลงทะเบยนเรยน เบก-ฝากเงนในธนาคาร ซงกจวตร
เหลานสาหรบเดกบางคนอาจทาไดโดยไมมปญหาเรองถกหลอกลวงหรอฉอโกง แตเดก
บางคนอาจเพลยงพลาจนกลายเปนเหยอของการหลอกลวง หรออาจทาไปเพราะ
รเทาไมถงการณจนกลายเปนความเสยหายหรอสญเสยทรพยสนเงนทองได ดงนน
เพอมใหเกดปญหาเหลานขน มาตรา 21 จงไดบญญตไววา ldquoผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ
ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน การใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดย
ปราศจากความยนยอมเชนวานนเปนโมฆยะ เวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
มาตรา 21 นถอเปนมาตราทวางหลกและขอยกเวนเกยวกบเรอง
ความสามารถของผเยาวไว และเพอใหสะดวกตอการศกษา จงขออธบายทละประเดนดงน
1 การใด ๆ ทกฎหมายกาหนดใหผเยาวตองไดรบคายนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรม หมายถง นตกรรมเทานน สาหรบปญหาวานตกรรมคออะไรกตองไปศกษา
จากมาตรา 149 ซงไดบญญตไววา ldquoนตกรรมหมายความวาการใด ๆ อนทาลงโดย
ชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวาง
บคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธrdquo ดงนนนตกรรมจงเปน
เรองทบคคลไดกระทาขน เชน การซอขาย ให เชาซอ จานอง จานา เปนตน ซงรายละเอยด
ในเรองนจะตองไปศกษาในวชานตกรรมตอไป
สวนการกระทาทเรยกวานตเหต เชน การทาละเมดโดยผเยาวตามท
ไดบญญตไวในมาตรา 420 และมาตรา 429 นน ผเยาวกยงคงตองรบผดชอบอย หรอแม
แตการจดการงานนอกสง ตามมาตรา 395 นนกเปนสงทผเยาวสามารถใชสทธเรยกรอง
คาชดเชยหรอตองรบชดใชคาสนไหมทดแทน แลวแตกรณ เพราะทงการทาละเมดและการ
จดการงานนอกสง ไมไดเปนนตกรรม ตามมาตรา 149 แตประการใด ซงคงจะตองไป
ศกษาในวชาละเมด จดการงานนอกสงและลาภมควรได ตอไป
2 ผแทนโดยชอบธรรม เปนผมอานาจตามกฎหมายในการใหความยนยอม
แกผเยาวในการทานตกรรม ซงในเรองผแทนโดยชอบธรรมนมประเดนทตองศกษาดงนคอ
21 ผแทนโดยชอบธรรม ม 2 ประเภทคอ ผใชอานาจปกครอง
ซงไดแกบดามารดาของผเยาว ตามมาตรา 1569 และผปกครองซงเปนบคคลใดกตามท
ศาลแตงตงขนมาเพอดแลผเยาวแทนบดามารดา เชน ป ยา ลง เปนตน
LA 102 (LW 102) 76
22 การใหความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม สาหรบในเรองความ
ยนยอมนมประเดนทตองศกษาหลายประเดน เชน
กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 และมาตรา 30 ไดมการ
บญญตถงบคคลทเปนคนวกลจรตไวโดยมาตรา 28 จะเปนมาตราทบญญตเกยวกบ
ความสามารถของบคคลวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคน
ไรความสามารถ สวนมาตรา 30 เปนการบญญตเกยวกบความสามารถของบคคลวกลจรต
ทยงไมไดถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคนวกลจรต แตตองยงไมลม
วาบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทนยงมสภาพบคคลทมสทธตามมาตรา 15 อย เพยงแต
ความสามารถจะถกจากดดวยเหตบางประการและการจากดความสามารถนกเพราะ
ตองการคมครองบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทน และบคคลภายนอกโดยเฉพาะในกรณ
ของบคคลวกลจรตซงศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถนนซงยงสามารถมสทธ
และหนาทตามกฎหมายเหมอนบคคลธรรมดาอยเสมอ
แบบของการใหความยนยอม เนองจากกฎหมายมาตรา 21 มได
กาหนดไววาตองทาอยางไร เพยงแตกาหนดไววา ldquoตองไดรบความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกอนrdquo ประกอบกบคาพพากษาฎกาท 13192521 ไดวนจฉยไววา ldquoการทผแทน
โดยชอบธรรมไดรวมลงลายพมพนวมอเปนพยานในสญญาทผเยาวทากบบคคลภายนอก
นน ถอวาผแทนโดยชอบธรรมไดใหความยนยอมแลวโดยปรยายrdquo ดงนน ผแทนโดยชอบ
ธรรมจงอาจใหความยนยอมไมวาจะโดยวาจาหรอลายลกษณอกษรกได และไมวาจะโดย
ชดแจงหรอปรยาย กยอมถอวาเปนการใหความยนยอมไดทงสน
แตทสาคญคอการใหคายนยอมนนตองใหกอนทผเยาวจะไปทา
นตกรรมหรอขณะกระทานตกรรมเทานน เพราะหากผแทนโดยชอบธรรมใหคายนยอม
ภายหลงจากทผเยาวไดทานตกรรมแลว กจะกลายเปนการใหสตยาบนแกนตกรรมทเปน
โมฆยะของผเยาวไป ซงแนนอนวาการใหสตยาบนกมผลทาใหนตกรรมทเปนโมฆยะของ
ผเยาวเปนนตกรรมทสมบรณขนมาไดในภายหลง ตามมาตรา 179 วรรคหนง
ซงบญญตไววา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนน จะสมบรณตอเมอไดกระทา
ภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปrdquo แตกไมใชเรองการใหความ
ยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมทเปนไปตามหลกกฎหมายมาตรา 21 แตประการใด
LA 102 (LW 102) 77
23 ผลของนตกรรมทผเยาวทาโดยปราศจากความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม ยอมเปนโมฆยะ
นตกรรมของผเยาวททาโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกจะมผลเปนโมฆยะ ถอวาเปนนตกรรมทฝาฝนมาตรา 21 กตองมผลตามท
ไดบญญตไว ldquoการใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรม นตกรรมเปนโมฆยะrdquo
ในกฎหมายแพงและพาณชย นตกรรมจะมผลในกฎหมายอย
3 กรณเทานน คอ สมบรณ โมฆยะ และโมฆะ ซงขนอยกบวานตกรรมเหลานนไดทาขน
โดยชอบดวยกฎหมายหรอฝาฝนกฎหมาย หากไดทาถกตองตามกฎหมายกมผลสมบรณ
เชน ผเยาวอาจทาพนยกรรมไดเมอมอายความ 15 ปบรบรณ ตามมาตรา 25 แตหาก
นตกรรมใดไดทาลงโดยมเหตบกพรองบางประการกมผลเปนโมฆยะ เชน กรณมาตรา 21
ทผเยาวทานตกรรมโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมหรอเปนการทา
นตกรรมทฝาฝนกฎหมายกมผลเปนโมฆะ เชน กรณผเยาวทาพนยกรรมในขณะทมอาย
ยงไมครบ 15 ปบรบรณ จะมผลเปนโมฆะ เพราะเปนการฝาฝนบทบญญตมาตรา 25 นนเอง
ดงนน ในวชานตกรรมจะมการศกษาถงหลกในการทานตกรรม
สญญา รวมทงหลกกฎหมายทเกยวกบนตกรรมทเปนโมฆยกรรมและโมฆะกรรมดวย
ซงในทนขอยกเฉพาะมาตราทไดบญญตเกยวกบเรองเหลานมาไวใหนกศกษาไดนามา
ประกอบการศกษามาตรา 21 นดวย ซงมดงนคอ
มาตรา 175 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนน บคคลตอไปนจะบอกลาง
เสยกได
(1) ผแทนโดยชอบธรรมหรอผเยาวซงบรรลนตภาวะแลว แต
ผเยาว จะบอกลางกอนทตนบรรลนตภาวะกไดถาไดรบความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม
(2) บคคล ซงศาลสง ใ ห เ ปนคนไรความสามารถ หรอ
คนเสมอนไรความสามารถ เมอบคคลนนพนจากการเปนคนไรความสามารถหรอ
คนเสมอนไรความสามารถแลว หรอผอนบาลหรอผพทกษ แลวแตกรณ
แตคนเสมอนไรความสามารถจะบอกลางกอนทตนจะพนจากการเปนคนเสมอนไร
ความสามารถกไดถาไดรบความยนยอมของผพทกษ
LA 102 (LW 102) 78
(3) บคคลผแสดงเจตนาเพราะสาคญผด หรอถกกลฉอฉล
หรอถกขมข
(4) บคคลวกลจรตผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตาม
มาตรา 30 ในขณะทจรตของบคคลนนไมวกลแลว
ถาบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะถงแกความตาย กอนม
การบอกลางโมฆยกรรม ทายาทของบคคลดงกลาวอาจบอกลางโมฆยกรรมนนไดrdquo
มาตรา 176 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมเมอบอกลางแลว ใหถอ
วาเปนโมฆะมาแตเรมแรก และใหเปนคกรณกลบคนสฐานะเดม ถาเปนการพน
วสยจะใหกลบคนเชนนนได กใหไดรบคาเสยหายชดใชใหแทน
ถาบคคลใดไดรหรอควรจะไดรวาการใดเปนโมฆยะ เมอบอกลาง
แลวใหถอวาบคคลนนไดรวาการนนเปนโมฆะ นบแตวนทไดรหรอควรจะไดรวา
เปนโมฆยะ
หามมใหใชสทธเรยกรองอนเกดแตการกลบคนสฐานะเดม
ตามวรรคหนงเมอพนหนงปนบแตวนบอกลางโมฆยกรรมrdquo
มาตรา 177 บญญตวา ldquoถาบคคลผมสทธบอกลางโมฆยกรรม
ตาม มาตรา 175 ผหนงผใด ไดใหสตยาบนแกโมฆยกรรม ใหถอวาการนนเปนอน
สมบรณมาแตเรมแรก แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอกrdquo
มาตรา 178 บญญตวา ldquoการบอกลางหรอใหสตยาบนแก
โมฆยกรรม ยอมกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนงซงเปนบคคล
ทมตวกาหนดไดแนนอนrdquo
มาตรา 179 บญญตวา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนนจะ
สมบรณตอเมอไดกระทาภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปแลว
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไร
ความสามารถหรอบคคลวกลจรต ผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตามมาตรา 30
จะใหสตยาบนแกโมฆยกรรมได ตอเมอไดรเหนซง โมฆยกรรมนนภายหลงทบคคล
นนพนจากการเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถหรอในขณะท
จรตของบคคลนนไมวกล แลวแตกรณ
LA 102 (LW 102) 79
ทายาทของบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะ จะใหสตยาบน
แก โมฆยกรรมไดนบแตเวลาทผทานตกรรมนนถงแกความตาย เวนแต สทธทจะ
บอกลางโมฆยกรรมของผตายนนไดสนสดลงแลว
บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองมใหใชบงคบ ถาการให
สตยาบนแกโมฆยกรรมกระทาโดยผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษrdquo
มาตรา 180 บญญตวา ldquoภายหลงเวลาอนพงใหสตยาบนได
ตามมาตรา 179 ถามพฤตการณอยางหนงอยางใดดงตอไปนเกดขนเกยวดวย
โมฆยกรรม โดยการกระทาของบคคลซงมสทธบอกลางโมฆยกรรม ตามมาตรา 175
ถามไดสงวนสทธไวแจงชดประการใด ใหถอวาเปนการใหสตยาบน
(1) ไดปฏบตการชาระหนแลวทงหมดหรอแตบางสวน
(2) ไดมการเรยกใหชาระหนนนแลว
(3) ไดมการแปลงหนใหม
(4) ไดมการใหประกนเพอหนนน
(5) ไดมการโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน
(6) ไดมการกระทาอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน
มาตรา 181 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนนจะบอกลางมไดเมอ
พนเวลาหนงป นบแตเวลาทอาจใหสตยาบนได หรอเมอพนเวลาสบปนบแตไดทา
นตกรรมอนเปนโมฆยะนนrdquo
จากบทบญญตทยกมาขางตนนกอาจจะพอสรปไดวา นตกรรมท
เปนโมฆยะหรอมผลเปนโมฆยกรรมนน ในกฎหมายถอวาเปนนตกรรมทไมสมบรณ และ
จะมผลบงคบใชไดตามกฎหมายทกประการจนกวาจะมการบอกลาง หากมการบอกลาง
โดยผแทนโดยชอบธรรมเพราะเหนวาผเยาวเสยประโยชนภายใน 1 ป นตกรรมนนกจะม
ผลเปนโมฆะมาตงแตเรมทา และคกรณกจะกลบสฐานะเดม และหากกลบสฐานะเดมไมได
กสามารถเรยกคาเสยหายเปนการชดใชได แตอยางไรกตาม สาหรบนตกรรมทเปน
โมฆยะน หากไมทาการบอกลางภายใน 10 ปนบแตไดทานตกรรมขนมา นตกรรมนนจะ
บอกลางอกไมไดและจะกลายเปนนตกรรมทสมบรณขนมาทนท และเชนเดยวกน การให
LA 102 (LW 102) 80
ความยนยอมเมอกฎหมายไมไดกาหนดรปแบบหรอวธการไว การบอกลางของผแทนโดย
ชอบธรรมกสามารถทาไดทงโดยลายลกษณอกษรหรอวาจา แลวแตกรณ
และในกรณนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะนหากผแทนโดยชอบ
ธรรมเหนวาผเยาวไดเปรยบหรอเหนดวยกบสงทผเยาวไปทาไว เชน ผเยาวไปซอรถยนต
ราคา 1 ลานบาท โดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม แตเมอไดพดคย
กบผเยาวและเหนดวย กสามารถใหสตยาบนรบรองนตกรรมทเปนโมฆยะคอการซอ
รถยนตนนโดยการจายเงนคารถให นตกรรมทเปนโมฆยะนนกจะเปนนตกรรมทสมบรณ
ขนมาไดเชนกน เปนตน และเมอมการใหสตยาบนแลว นตกรรมนนจะบอกลางอกไมไดเลย
ทงนการใหสตยาบนกตองเปนไปตามทกฎหมายมาตรา 180 ไดบญญตไว
ดงนนสาหรบหลกเกณฑในการทานตกรรมของผเยาวหรอผทม
อายยงไมครบ 20 ปบรบรณนน จะเหนไดวาเปนเจตนารมณของกฎหมายแพงทตองการ
ใหความคมครองผเยาวโดยอาศยการดแลเอาใจใส และทาหนาทปกปองผลประโยชนของ
ผเยาวโดยผานทางผแทนโดยชอบธรรม การตดสนใจบอกลางหรอใหสตยาบนแกนตกรรม
ทฝาฝนมาตรา 21 กขนอยกบการพจารณาไตรตรองและใชดลพนจของผแทนโดยชอบ
ธรรมโดยแทวาการทานตกรรมของผเยาวนนทาใหเกดการไดเปรยบหรอเสยเปรยบหรอ
สมประโยชนแกผเยาวหรอไมอยางไร ดวยเชอวาเดกหรอผเยาวยงไมสามารถจะใชสทธ
หรอดแลประโยชนสวนไดเสยของตนไดเตมทนนเอง
อนง ตามทไดกลาวไวแลววา ชวงอายจากเดกทารกจนอายครบ
20 ปบรบรณนน มระยะยาวมาก และผเยาวเองกยอมมความสามารถในการดแลและใช
สทธของตนไดเชนกน เพยงแตกฎหมายไดกาหนดหลกในการทานตกรรมของผเยาวไวใน
มาตรา 21 ใหทาไดเมอไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมมฉะนนเปนโมฆยะ
เพราะเหนวาผเยาวนนความสามารถถกจากดเพราะอายเทานน มใชเพราะความออนดอย
ในเรองอนใด ดงนนในทายมาตรา 21 จงปรากฏคาวา ldquoเวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
ซงทาใหมาตรา 21 จงเปนทงมาตราหลกและขอยกเวนในเวลาเดยวกน ซงจะไดนามา
ศกษาในหวขอตอไป
24 นตกรรมทผเยาวสามารถทาไดโดยลาพง
อนเ นองมาจากคาว า ldquoเวนแตจะบญญตไว เ ปนอยางอ น rdquo
ในตอนทายของมาตรา 21 ทาใหผเยาวกลายเปนบคคลทสามารถมอสระในการทานตกรรม
LA 102 (LW 102) 81
ไดดวยตนเอง โดยไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมทนท และเปนขอยกเวน
ของหลกทวา ผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ ตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
กอน หากไปทาลงโดยผแทนโดยชอบธรรมไมทราบหรอไมยนยอม นตกรรมนนกจะมผล
เปนโมฆยะ
ทงนเนองจากผเยาวนนเปนบคคลทกฎหมายจากดความสามารถ
ไวใหอยในความดแลของผแทนโดยชอบธรรมดวยเหตผลเดยวคออายเทานน ดงนน
ในบางนตกรรมทเกยวของโดยตรงกบการศกษา การดาเนนชวต หรอเปนสงทผเยาวตอง
ทาเองโดยลาพง เชนการทาพนยกรรม การลงทะเบยนเรยนกฎหมาย จงอนญาตใหผเยาว
ทาไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงจะเหนไดจากการท
กฎหมายแพงไดบญญตใหผเยาวสามารถทานตกรรมดวยตนเองไดอยหลายกรณ
ดงตอไปน
1 นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ตามทมาตรา
22 ซงบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอ จะไดไปซง
สทธอนใดอนหนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาท อนใดอนหนงrdquo
จากบทบญญตมาตรา 22 จะเหนวา ผเยาวอาจทานตกรรมท
หากทาแลวจะใหเกดประโยชนแกผเยาวแตฝายเดยว หรอเปนนตกรรมททาแลว
ไมกอใหเกดหนาทและเงอนไขแกผเยาว ดงนคอ
ก นตกรรมทไดมาซงสทธอนใดอนหนง เชน การไดรบแหวน
เพชรเปนของขวญในวนเกดของผเยาวจากคณป หากเปนการใหโดยไมมเงอนไขกรบได
เลยโดยไมตองขอความยนยอมจากบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรม แตหากการ
ไดรบแหวนเพชรนนตองแลกกบการใหไปอยทบานคณปเปนเวลา 5 ป อยางนถอวาเปน
เงอนไขซงอาจทาใหผเยาวเกดหนาทและเสยประโยชนได กตองไปขอความยนยอมจาก
บดามารดากอนจงสมบรณ หากผเยาวรบแหวนแพชรและตกลงไปโดยปราศจากความ
ยนยอมการรบแหวนเพชร จะมผลเปนโมฆยะทนท
ข นตกรรมททาใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ยอม
หมายถงนตกรรมทหากผเยาวทาลงไปแลวทาใหเขาหลดจากภาระหนาททมอย เชน
ผเยาวเปนหนนาย ก อย 500 บาท พอถงวนเกดของผเยาว นาย ก ยกหนใหเปน
ของขวญวนเกด ดงนถอไดวาเปนนตกรรมททาใหผเยาวหลดพนจากหนาท ตามมาตรา 22
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 72
รวมทงยงลงลกไปอกวามอะไรบางทผเยาวสามารถทาเองไดโดยไมตองใหใครมาตดสนใจ
หรอควบคมดวย เพราะเชอวาเดกบางคนมวฒภาวะทสามารถจะตดสนใจในบางเรองได
เองบางแลว เชนการลงทะเบยนเรยนของนกศกษา หรอการเลอกซอสนคา เปนตน
ดงนน ในเรองผเยาวจงขอแบงศกษาดงรายละเอยดตอไปน
211 การบรรลนตภาวะของผเยาว
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 19 ไดบญญตไววา ldquoบคคล
ยอมพนจากภาวะผเยาวและบรรลนตภาวะเมอมอายยสบปบรบรณrdquo ประกอบกบ
มาตรา 20 ซงไดบญญตไวอกวา ldquoผเยาวยอมบรรลนตภาวะเมอทาการสมรส
หากการสมรสนนไดทาตามบทบญญตมาตรา 1448rdquo
จากหลกกฎหมาย 2 มาตราน ทาใหสามารถทราบไดวา ผเยาวหมายถง
บคคลทยงไมบรรลนตภาวะ และบคคลจะบรรลนตภาวะไดใน 2 กรณเทานน คอตอง
เปนไปตามหลกเกณฑของมาตรา 19 และมาตรา 20 โดยมหลกเกณฑดงน
1 การบรรลนตภาวะโดยอาย
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 19 ไดบญญตไววา
ldquoบคคลยอมพนจากภาวะผเยาวและบรรลนตภาวะ เมอมอายยสบปบรบรณrdquo นน เปนการ
ทกฎหมายไทยไดกาหนดใหบคคลทมอายครบ 20 ปบรบรณเปนผบรรลนตภาวะ และพน
จากภาวะการเปนผเยาวหรอเดกนนกเนองดวยสงคมไทยเชอวาเมอเดกทารกไดเตบใหญ
ไดมโอกาสไดรบการอบรมจากบดามารดา และไดรบการศกษาในระดบหนงแลว เดกกจะ
กลายเปนบคคลทสามารถดแลและรบผดชอบชวตของตนสามารถจะทาทกอยางไดทถก
กฎหมายไดดวยตนเอง รวมทงปฏบตตามกฎหมายและรบผดชอบตอสงคม เดกนนกควร
จะมสถานะทางกฎหมายเปนผบรรลนตภาวะตามกฎหมายแพงและพาณชยของไทย
ในเรองการบรรลนตภาวะนนกกฎหมายแตละประเทศจะนาอายมาเปน
ตวกาหนดนบระยะเวลาใหนบวนเกดเปนวนเรมตนนบอายตามทไดบญญตไวในมาตรา
16 ดงนน ใครเกดวนใดกนาวนนนมาเรมตนนบไดเลย โดยไมตองนาหลกเกณฑทวไป
ตามทกาหนดไวในมาตรา 1931 ในเรองการนบระยะเวลามาใชในกรณนบอายบคคลแต
อยางใด เพราะฉะนนหาก นาย ก เกดวนท 19 มกราคม พศ 2532 นาย ก กจะมอาย
ครบ 20 ปบรบรณในวนท 19 มกราคม พศ 2552 และเปนผบรรลนตภาวะตามมาตรา
19 ในวนท 19 มกราคม พศ 2552 นนเอง
LA 102 (LW 102) 73
2 การบรรลนตภาวะโดยการสมรส
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 20 ซงบญญตไววา
ldquoผเยาวยอมบรรลนตภาวะเมอทาการสมรส หากการสมรสนนไดทาตามบทบญญต
มาตรา 1448rdquo และมาตรา 1448 ซงเปนหลกกฎหมายแพงทอยในบรรพ 5 เรองครอบครว
และบญญตไววา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดปบรบรณแลว แตใน
กรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอนนนไดrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากเนอหากฎหมายของทง 2 มาตราแลว กอธบาย
ไดวา เมอชายและหญงทมอายครบ 17 ปบรบรณ ตองการจะสมรส ซงหมายความถงการ
จดทะเบยนสมรสกนตามกฎหมายมาตรา 1457 และมาตรา 1458 ในเรองเกยวกบ
ครอบครวนน กยอมจะกระทาได และเมอไดสมรสกน และทาตามเงอนไขของมาตรา
1448 แลว ชายและหญงคนกบรรลนตภาวะโดยการสมรสตามมาตรา 19 ทนท แตตองไม
ลมวาชายหญงคนยงเปนผเยาวอยกอนสมรส ดงนนการจะสมรสจงตองไดรบความยนยอม
จากบดามารดาหรอผปกครองแลวแตกรณอกดวย ทงนเปนไปตามมาตรา 1436 และ
มาตรา 1454 ในเรองเกยวกบครอบครวเชนเดยวกนดวย มฉะนนแลวการสมรสจะมผล
เปนโมฆยะ
แตอยางไรกตาม มาตรา 1448 ไดบญญตไวในลกษณะเปนขอยกเวนไว
ดวยวา ldquoแตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอนนนไดrdquo ซงคาวา
ldquoกอนนนไดrdquo กคงจะหมายถงกอนอายครบ 17 ปบรบรณนนเอง เพราะในบางกรณชาย
หรอหญงทมอายตากวา 17 ปบรบรณ อาจตองการจะสมรสและบดามารดาของทง 2 ฝาย
ไมขดของดวยแลว กฎหมายกยกใหเปนดลพนจของศาลทจะพจารณาดวาม ldquoเหตอนควรrdquo
หรอในภาษาไทยงาย ๆ กคอ มเหตผลทสมควรจะอนญาตหรอไม หากมเหตอนจาเปน
และสมควรแลว ศาลกสามารถอนญาตใหสมรสกนได เชนกรณฝายหญงทมอาย 15 ป
เกดตงครรภ กอาจยกเอาเหตทต งครรภมายนคารองตอศาลเพอใหศาลสงใหทาการสมรส
กอนอายครบ 17 ปบรบรณได และเมอศาลมคาสงชายและหญงคนจงจะทาการสมรสได
และการสมรสรายนกจะเปนการสมรสทชอบดวยกฎหมาย เพราะเขาเงอนไขของมาตรา
1448 แลว ซงมผลใหชายและหญงคนบรรลนตภาวะโดยการสมรสตามมาตรา 20 เชนกน
แตยงคงตองไดรบคายนยอมของบดามารดาหรอผปกครองดวยจงจะครบเงอนไขอย
เหมอนกรณชายและหญงอาย 17 ปบรบรณสมรสกน
LA 102 (LW 102) 74
ในเรองการบรรลนตภาวะโดยการสมรสยงมประเดนทควรจะทราบไวอก เชน
หากชายอาย 17 ปบรบรณ สมรสกบหญงอาย 15 ปบรบรณ โดยไมได
รบอนญาตจากศาลแมบดามารดายนยอม การสมรสกไมทาใหชายและหญงคนเปนผบรรล
นตภาวะแตอยางใด เพราะไมเขาเงอนไขของมาตรา 1448 นนเอง
กรณชายและหญงทสมรสกนตามเงอนไขของมาตรา 20 และมาตรา
1448 แตตอมาไดมการหยาขาดจากกนกอนจะมอายความ 20 ปบรบรณ กฎหมายยงคง
ถอวาชายและหญงคนเปนผบรรลนตภาวะโดยการสมรสเชนเดม
และกรณสดทายหากชายและหญงทอยกนฉนสามภรยาโดยมอาย 17 ป
บรบรณทงค แมบดามารดาจะยนยอมหากมไดไปจดทะเบยนสมรสใหถกตองตามมาตรา
1457 แลว ชายและหญงคนกยงเปนผเยาวอย ซงในกรณนไมวาจะมบตรหรอไมกตาม
212 ความสามารถในการทานตกรรมของผเยาว
ปญหาในเรองความสามารถของผเยาว เปนปญหาทละเอยดออนอยางยง
เพราะเดกทมอายตากวา 20 ปบรบรณ ยงเปนผเยาวอย แตในความเปนจรงในชวงชวต
ของเดกแรกเกดจนถงอาย 20 ปบรบรณนน มชวงระยะเวลาทยาวมาก และเดกแตละคน
กยอมมความรสกนกคด ความรบผดชอบ การใชเหตผลแตกตางกนไปตามสภาพของ
ครอบครวสงแวดลอมของสงคม ดงนนหลายประเทศมกจะยดหลกทคลายคลงกนคอ
หากเปนเดกทอาย 1-10 ป ยงเปนวยทไรเดยงสา ออนดวยวยและความรบผดชอบ ดงนน
หากเดกอายไมเกน 10 ป ทาปนลนใสผอนจนทาใหผอนถงแกความตาย ในกรณเชนน
ประเทศไทยกเปนตวอยางทดเพราะในประมวลกฎหมายอาญาของไทย มาตรา 73 ไดบญญต
ไววา ldquoเดกอายยงไมเกนสบป กระทาการอนกฎหมายบญญตเปนความผด เดกนน
ไมตองรบโทษrdquo แตในมาตรา 288 บญญตวา ldquoผใดฆาผอน ตองระวางโทษประหารชวต
จาคกตลอดชวต หรอจาคกตงแตสบหาปถงยสบปrdquo ดงนน จงเทากบวาเดกทอายตา
กวา 10 ปบรบรณ จงไดรบการยกเวนไมตองรบโทษแตประการใด แมจะมความผดฐานฆา
ผอนกตามท
แตสาหรบเดกทมอายมากกวา 10 ปขนไป ซงแนนอนวาเดกเหลานยอมม
ความคดและรผดชอบชวด และอาจสามารถแยกแยะไดวาถกเอาเปรยบจากผอนหรอไมได
ดกวาเดกอายตากวา 10 ปกตาม แตชวตของเดกในชวงอาย 10 ป จนถง 20 ปบรบรณ
เปนวยทตองศกษาหาความรแตรจกรบผดชอบแลว จงอาจสามารถดาเนนชวตดวยตวเอง
LA 102 (LW 102) 75
โดยลาพงได เชน ซออาหาร เสอผา ลงทะเบยนเรยน เบก-ฝากเงนในธนาคาร ซงกจวตร
เหลานสาหรบเดกบางคนอาจทาไดโดยไมมปญหาเรองถกหลอกลวงหรอฉอโกง แตเดก
บางคนอาจเพลยงพลาจนกลายเปนเหยอของการหลอกลวง หรออาจทาไปเพราะ
รเทาไมถงการณจนกลายเปนความเสยหายหรอสญเสยทรพยสนเงนทองได ดงนน
เพอมใหเกดปญหาเหลานขน มาตรา 21 จงไดบญญตไววา ldquoผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ
ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน การใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดย
ปราศจากความยนยอมเชนวานนเปนโมฆยะ เวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
มาตรา 21 นถอเปนมาตราทวางหลกและขอยกเวนเกยวกบเรอง
ความสามารถของผเยาวไว และเพอใหสะดวกตอการศกษา จงขออธบายทละประเดนดงน
1 การใด ๆ ทกฎหมายกาหนดใหผเยาวตองไดรบคายนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรม หมายถง นตกรรมเทานน สาหรบปญหาวานตกรรมคออะไรกตองไปศกษา
จากมาตรา 149 ซงไดบญญตไววา ldquoนตกรรมหมายความวาการใด ๆ อนทาลงโดย
ชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวาง
บคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธrdquo ดงนนนตกรรมจงเปน
เรองทบคคลไดกระทาขน เชน การซอขาย ให เชาซอ จานอง จานา เปนตน ซงรายละเอยด
ในเรองนจะตองไปศกษาในวชานตกรรมตอไป
สวนการกระทาทเรยกวานตเหต เชน การทาละเมดโดยผเยาวตามท
ไดบญญตไวในมาตรา 420 และมาตรา 429 นน ผเยาวกยงคงตองรบผดชอบอย หรอแม
แตการจดการงานนอกสง ตามมาตรา 395 นนกเปนสงทผเยาวสามารถใชสทธเรยกรอง
คาชดเชยหรอตองรบชดใชคาสนไหมทดแทน แลวแตกรณ เพราะทงการทาละเมดและการ
จดการงานนอกสง ไมไดเปนนตกรรม ตามมาตรา 149 แตประการใด ซงคงจะตองไป
ศกษาในวชาละเมด จดการงานนอกสงและลาภมควรได ตอไป
2 ผแทนโดยชอบธรรม เปนผมอานาจตามกฎหมายในการใหความยนยอม
แกผเยาวในการทานตกรรม ซงในเรองผแทนโดยชอบธรรมนมประเดนทตองศกษาดงนคอ
21 ผแทนโดยชอบธรรม ม 2 ประเภทคอ ผใชอานาจปกครอง
ซงไดแกบดามารดาของผเยาว ตามมาตรา 1569 และผปกครองซงเปนบคคลใดกตามท
ศาลแตงตงขนมาเพอดแลผเยาวแทนบดามารดา เชน ป ยา ลง เปนตน
LA 102 (LW 102) 76
22 การใหความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม สาหรบในเรองความ
ยนยอมนมประเดนทตองศกษาหลายประเดน เชน
กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 และมาตรา 30 ไดมการ
บญญตถงบคคลทเปนคนวกลจรตไวโดยมาตรา 28 จะเปนมาตราทบญญตเกยวกบ
ความสามารถของบคคลวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคน
ไรความสามารถ สวนมาตรา 30 เปนการบญญตเกยวกบความสามารถของบคคลวกลจรต
ทยงไมไดถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคนวกลจรต แตตองยงไมลม
วาบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทนยงมสภาพบคคลทมสทธตามมาตรา 15 อย เพยงแต
ความสามารถจะถกจากดดวยเหตบางประการและการจากดความสามารถนกเพราะ
ตองการคมครองบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทน และบคคลภายนอกโดยเฉพาะในกรณ
ของบคคลวกลจรตซงศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถนนซงยงสามารถมสทธ
และหนาทตามกฎหมายเหมอนบคคลธรรมดาอยเสมอ
แบบของการใหความยนยอม เนองจากกฎหมายมาตรา 21 มได
กาหนดไววาตองทาอยางไร เพยงแตกาหนดไววา ldquoตองไดรบความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกอนrdquo ประกอบกบคาพพากษาฎกาท 13192521 ไดวนจฉยไววา ldquoการทผแทน
โดยชอบธรรมไดรวมลงลายพมพนวมอเปนพยานในสญญาทผเยาวทากบบคคลภายนอก
นน ถอวาผแทนโดยชอบธรรมไดใหความยนยอมแลวโดยปรยายrdquo ดงนน ผแทนโดยชอบ
ธรรมจงอาจใหความยนยอมไมวาจะโดยวาจาหรอลายลกษณอกษรกได และไมวาจะโดย
ชดแจงหรอปรยาย กยอมถอวาเปนการใหความยนยอมไดทงสน
แตทสาคญคอการใหคายนยอมนนตองใหกอนทผเยาวจะไปทา
นตกรรมหรอขณะกระทานตกรรมเทานน เพราะหากผแทนโดยชอบธรรมใหคายนยอม
ภายหลงจากทผเยาวไดทานตกรรมแลว กจะกลายเปนการใหสตยาบนแกนตกรรมทเปน
โมฆยะของผเยาวไป ซงแนนอนวาการใหสตยาบนกมผลทาใหนตกรรมทเปนโมฆยะของ
ผเยาวเปนนตกรรมทสมบรณขนมาไดในภายหลง ตามมาตรา 179 วรรคหนง
ซงบญญตไววา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนน จะสมบรณตอเมอไดกระทา
ภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปrdquo แตกไมใชเรองการใหความ
ยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมทเปนไปตามหลกกฎหมายมาตรา 21 แตประการใด
LA 102 (LW 102) 77
23 ผลของนตกรรมทผเยาวทาโดยปราศจากความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม ยอมเปนโมฆยะ
นตกรรมของผเยาวททาโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกจะมผลเปนโมฆยะ ถอวาเปนนตกรรมทฝาฝนมาตรา 21 กตองมผลตามท
ไดบญญตไว ldquoการใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรม นตกรรมเปนโมฆยะrdquo
ในกฎหมายแพงและพาณชย นตกรรมจะมผลในกฎหมายอย
3 กรณเทานน คอ สมบรณ โมฆยะ และโมฆะ ซงขนอยกบวานตกรรมเหลานนไดทาขน
โดยชอบดวยกฎหมายหรอฝาฝนกฎหมาย หากไดทาถกตองตามกฎหมายกมผลสมบรณ
เชน ผเยาวอาจทาพนยกรรมไดเมอมอายความ 15 ปบรบรณ ตามมาตรา 25 แตหาก
นตกรรมใดไดทาลงโดยมเหตบกพรองบางประการกมผลเปนโมฆยะ เชน กรณมาตรา 21
ทผเยาวทานตกรรมโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมหรอเปนการทา
นตกรรมทฝาฝนกฎหมายกมผลเปนโมฆะ เชน กรณผเยาวทาพนยกรรมในขณะทมอาย
ยงไมครบ 15 ปบรบรณ จะมผลเปนโมฆะ เพราะเปนการฝาฝนบทบญญตมาตรา 25 นนเอง
ดงนน ในวชานตกรรมจะมการศกษาถงหลกในการทานตกรรม
สญญา รวมทงหลกกฎหมายทเกยวกบนตกรรมทเปนโมฆยกรรมและโมฆะกรรมดวย
ซงในทนขอยกเฉพาะมาตราทไดบญญตเกยวกบเรองเหลานมาไวใหนกศกษาไดนามา
ประกอบการศกษามาตรา 21 นดวย ซงมดงนคอ
มาตรา 175 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนน บคคลตอไปนจะบอกลาง
เสยกได
(1) ผแทนโดยชอบธรรมหรอผเยาวซงบรรลนตภาวะแลว แต
ผเยาว จะบอกลางกอนทตนบรรลนตภาวะกไดถาไดรบความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม
(2) บคคล ซงศาลสง ใ ห เ ปนคนไรความสามารถ หรอ
คนเสมอนไรความสามารถ เมอบคคลนนพนจากการเปนคนไรความสามารถหรอ
คนเสมอนไรความสามารถแลว หรอผอนบาลหรอผพทกษ แลวแตกรณ
แตคนเสมอนไรความสามารถจะบอกลางกอนทตนจะพนจากการเปนคนเสมอนไร
ความสามารถกไดถาไดรบความยนยอมของผพทกษ
LA 102 (LW 102) 78
(3) บคคลผแสดงเจตนาเพราะสาคญผด หรอถกกลฉอฉล
หรอถกขมข
(4) บคคลวกลจรตผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตาม
มาตรา 30 ในขณะทจรตของบคคลนนไมวกลแลว
ถาบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะถงแกความตาย กอนม
การบอกลางโมฆยกรรม ทายาทของบคคลดงกลาวอาจบอกลางโมฆยกรรมนนไดrdquo
มาตรา 176 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมเมอบอกลางแลว ใหถอ
วาเปนโมฆะมาแตเรมแรก และใหเปนคกรณกลบคนสฐานะเดม ถาเปนการพน
วสยจะใหกลบคนเชนนนได กใหไดรบคาเสยหายชดใชใหแทน
ถาบคคลใดไดรหรอควรจะไดรวาการใดเปนโมฆยะ เมอบอกลาง
แลวใหถอวาบคคลนนไดรวาการนนเปนโมฆะ นบแตวนทไดรหรอควรจะไดรวา
เปนโมฆยะ
หามมใหใชสทธเรยกรองอนเกดแตการกลบคนสฐานะเดม
ตามวรรคหนงเมอพนหนงปนบแตวนบอกลางโมฆยกรรมrdquo
มาตรา 177 บญญตวา ldquoถาบคคลผมสทธบอกลางโมฆยกรรม
ตาม มาตรา 175 ผหนงผใด ไดใหสตยาบนแกโมฆยกรรม ใหถอวาการนนเปนอน
สมบรณมาแตเรมแรก แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอกrdquo
มาตรา 178 บญญตวา ldquoการบอกลางหรอใหสตยาบนแก
โมฆยกรรม ยอมกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนงซงเปนบคคล
ทมตวกาหนดไดแนนอนrdquo
มาตรา 179 บญญตวา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนนจะ
สมบรณตอเมอไดกระทาภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปแลว
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไร
ความสามารถหรอบคคลวกลจรต ผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตามมาตรา 30
จะใหสตยาบนแกโมฆยกรรมได ตอเมอไดรเหนซง โมฆยกรรมนนภายหลงทบคคล
นนพนจากการเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถหรอในขณะท
จรตของบคคลนนไมวกล แลวแตกรณ
LA 102 (LW 102) 79
ทายาทของบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะ จะใหสตยาบน
แก โมฆยกรรมไดนบแตเวลาทผทานตกรรมนนถงแกความตาย เวนแต สทธทจะ
บอกลางโมฆยกรรมของผตายนนไดสนสดลงแลว
บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองมใหใชบงคบ ถาการให
สตยาบนแกโมฆยกรรมกระทาโดยผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษrdquo
มาตรา 180 บญญตวา ldquoภายหลงเวลาอนพงใหสตยาบนได
ตามมาตรา 179 ถามพฤตการณอยางหนงอยางใดดงตอไปนเกดขนเกยวดวย
โมฆยกรรม โดยการกระทาของบคคลซงมสทธบอกลางโมฆยกรรม ตามมาตรา 175
ถามไดสงวนสทธไวแจงชดประการใด ใหถอวาเปนการใหสตยาบน
(1) ไดปฏบตการชาระหนแลวทงหมดหรอแตบางสวน
(2) ไดมการเรยกใหชาระหนนนแลว
(3) ไดมการแปลงหนใหม
(4) ไดมการใหประกนเพอหนนน
(5) ไดมการโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน
(6) ไดมการกระทาอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน
มาตรา 181 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนนจะบอกลางมไดเมอ
พนเวลาหนงป นบแตเวลาทอาจใหสตยาบนได หรอเมอพนเวลาสบปนบแตไดทา
นตกรรมอนเปนโมฆยะนนrdquo
จากบทบญญตทยกมาขางตนนกอาจจะพอสรปไดวา นตกรรมท
เปนโมฆยะหรอมผลเปนโมฆยกรรมนน ในกฎหมายถอวาเปนนตกรรมทไมสมบรณ และ
จะมผลบงคบใชไดตามกฎหมายทกประการจนกวาจะมการบอกลาง หากมการบอกลาง
โดยผแทนโดยชอบธรรมเพราะเหนวาผเยาวเสยประโยชนภายใน 1 ป นตกรรมนนกจะม
ผลเปนโมฆะมาตงแตเรมทา และคกรณกจะกลบสฐานะเดม และหากกลบสฐานะเดมไมได
กสามารถเรยกคาเสยหายเปนการชดใชได แตอยางไรกตาม สาหรบนตกรรมทเปน
โมฆยะน หากไมทาการบอกลางภายใน 10 ปนบแตไดทานตกรรมขนมา นตกรรมนนจะ
บอกลางอกไมไดและจะกลายเปนนตกรรมทสมบรณขนมาทนท และเชนเดยวกน การให
LA 102 (LW 102) 80
ความยนยอมเมอกฎหมายไมไดกาหนดรปแบบหรอวธการไว การบอกลางของผแทนโดย
ชอบธรรมกสามารถทาไดทงโดยลายลกษณอกษรหรอวาจา แลวแตกรณ
และในกรณนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะนหากผแทนโดยชอบ
ธรรมเหนวาผเยาวไดเปรยบหรอเหนดวยกบสงทผเยาวไปทาไว เชน ผเยาวไปซอรถยนต
ราคา 1 ลานบาท โดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม แตเมอไดพดคย
กบผเยาวและเหนดวย กสามารถใหสตยาบนรบรองนตกรรมทเปนโมฆยะคอการซอ
รถยนตนนโดยการจายเงนคารถให นตกรรมทเปนโมฆยะนนกจะเปนนตกรรมทสมบรณ
ขนมาไดเชนกน เปนตน และเมอมการใหสตยาบนแลว นตกรรมนนจะบอกลางอกไมไดเลย
ทงนการใหสตยาบนกตองเปนไปตามทกฎหมายมาตรา 180 ไดบญญตไว
ดงนนสาหรบหลกเกณฑในการทานตกรรมของผเยาวหรอผทม
อายยงไมครบ 20 ปบรบรณนน จะเหนไดวาเปนเจตนารมณของกฎหมายแพงทตองการ
ใหความคมครองผเยาวโดยอาศยการดแลเอาใจใส และทาหนาทปกปองผลประโยชนของ
ผเยาวโดยผานทางผแทนโดยชอบธรรม การตดสนใจบอกลางหรอใหสตยาบนแกนตกรรม
ทฝาฝนมาตรา 21 กขนอยกบการพจารณาไตรตรองและใชดลพนจของผแทนโดยชอบ
ธรรมโดยแทวาการทานตกรรมของผเยาวนนทาใหเกดการไดเปรยบหรอเสยเปรยบหรอ
สมประโยชนแกผเยาวหรอไมอยางไร ดวยเชอวาเดกหรอผเยาวยงไมสามารถจะใชสทธ
หรอดแลประโยชนสวนไดเสยของตนไดเตมทนนเอง
อนง ตามทไดกลาวไวแลววา ชวงอายจากเดกทารกจนอายครบ
20 ปบรบรณนน มระยะยาวมาก และผเยาวเองกยอมมความสามารถในการดแลและใช
สทธของตนไดเชนกน เพยงแตกฎหมายไดกาหนดหลกในการทานตกรรมของผเยาวไวใน
มาตรา 21 ใหทาไดเมอไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมมฉะนนเปนโมฆยะ
เพราะเหนวาผเยาวนนความสามารถถกจากดเพราะอายเทานน มใชเพราะความออนดอย
ในเรองอนใด ดงนนในทายมาตรา 21 จงปรากฏคาวา ldquoเวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
ซงทาใหมาตรา 21 จงเปนทงมาตราหลกและขอยกเวนในเวลาเดยวกน ซงจะไดนามา
ศกษาในหวขอตอไป
24 นตกรรมทผเยาวสามารถทาไดโดยลาพง
อนเ นองมาจากคาว า ldquoเวนแตจะบญญตไว เ ปนอยางอ น rdquo
ในตอนทายของมาตรา 21 ทาใหผเยาวกลายเปนบคคลทสามารถมอสระในการทานตกรรม
LA 102 (LW 102) 81
ไดดวยตนเอง โดยไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมทนท และเปนขอยกเวน
ของหลกทวา ผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ ตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
กอน หากไปทาลงโดยผแทนโดยชอบธรรมไมทราบหรอไมยนยอม นตกรรมนนกจะมผล
เปนโมฆยะ
ทงนเนองจากผเยาวนนเปนบคคลทกฎหมายจากดความสามารถ
ไวใหอยในความดแลของผแทนโดยชอบธรรมดวยเหตผลเดยวคออายเทานน ดงนน
ในบางนตกรรมทเกยวของโดยตรงกบการศกษา การดาเนนชวต หรอเปนสงทผเยาวตอง
ทาเองโดยลาพง เชนการทาพนยกรรม การลงทะเบยนเรยนกฎหมาย จงอนญาตใหผเยาว
ทาไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงจะเหนไดจากการท
กฎหมายแพงไดบญญตใหผเยาวสามารถทานตกรรมดวยตนเองไดอยหลายกรณ
ดงตอไปน
1 นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ตามทมาตรา
22 ซงบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอ จะไดไปซง
สทธอนใดอนหนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาท อนใดอนหนงrdquo
จากบทบญญตมาตรา 22 จะเหนวา ผเยาวอาจทานตกรรมท
หากทาแลวจะใหเกดประโยชนแกผเยาวแตฝายเดยว หรอเปนนตกรรมททาแลว
ไมกอใหเกดหนาทและเงอนไขแกผเยาว ดงนคอ
ก นตกรรมทไดมาซงสทธอนใดอนหนง เชน การไดรบแหวน
เพชรเปนของขวญในวนเกดของผเยาวจากคณป หากเปนการใหโดยไมมเงอนไขกรบได
เลยโดยไมตองขอความยนยอมจากบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรม แตหากการ
ไดรบแหวนเพชรนนตองแลกกบการใหไปอยทบานคณปเปนเวลา 5 ป อยางนถอวาเปน
เงอนไขซงอาจทาใหผเยาวเกดหนาทและเสยประโยชนได กตองไปขอความยนยอมจาก
บดามารดากอนจงสมบรณ หากผเยาวรบแหวนแพชรและตกลงไปโดยปราศจากความ
ยนยอมการรบแหวนเพชร จะมผลเปนโมฆยะทนท
ข นตกรรมททาใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ยอม
หมายถงนตกรรมทหากผเยาวทาลงไปแลวทาใหเขาหลดจากภาระหนาททมอย เชน
ผเยาวเปนหนนาย ก อย 500 บาท พอถงวนเกดของผเยาว นาย ก ยกหนใหเปน
ของขวญวนเกด ดงนถอไดวาเปนนตกรรมททาใหผเยาวหลดพนจากหนาท ตามมาตรา 22
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 73
2 การบรรลนตภาวะโดยการสมรส
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 20 ซงบญญตไววา
ldquoผเยาวยอมบรรลนตภาวะเมอทาการสมรส หากการสมรสนนไดทาตามบทบญญต
มาตรา 1448rdquo และมาตรา 1448 ซงเปนหลกกฎหมายแพงทอยในบรรพ 5 เรองครอบครว
และบญญตไววา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดปบรบรณแลว แตใน
กรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอนนนไดrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากเนอหากฎหมายของทง 2 มาตราแลว กอธบาย
ไดวา เมอชายและหญงทมอายครบ 17 ปบรบรณ ตองการจะสมรส ซงหมายความถงการ
จดทะเบยนสมรสกนตามกฎหมายมาตรา 1457 และมาตรา 1458 ในเรองเกยวกบ
ครอบครวนน กยอมจะกระทาได และเมอไดสมรสกน และทาตามเงอนไขของมาตรา
1448 แลว ชายและหญงคนกบรรลนตภาวะโดยการสมรสตามมาตรา 19 ทนท แตตองไม
ลมวาชายหญงคนยงเปนผเยาวอยกอนสมรส ดงนนการจะสมรสจงตองไดรบความยนยอม
จากบดามารดาหรอผปกครองแลวแตกรณอกดวย ทงนเปนไปตามมาตรา 1436 และ
มาตรา 1454 ในเรองเกยวกบครอบครวเชนเดยวกนดวย มฉะนนแลวการสมรสจะมผล
เปนโมฆยะ
แตอยางไรกตาม มาตรา 1448 ไดบญญตไวในลกษณะเปนขอยกเวนไว
ดวยวา ldquoแตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอนนนไดrdquo ซงคาวา
ldquoกอนนนไดrdquo กคงจะหมายถงกอนอายครบ 17 ปบรบรณนนเอง เพราะในบางกรณชาย
หรอหญงทมอายตากวา 17 ปบรบรณ อาจตองการจะสมรสและบดามารดาของทง 2 ฝาย
ไมขดของดวยแลว กฎหมายกยกใหเปนดลพนจของศาลทจะพจารณาดวาม ldquoเหตอนควรrdquo
หรอในภาษาไทยงาย ๆ กคอ มเหตผลทสมควรจะอนญาตหรอไม หากมเหตอนจาเปน
และสมควรแลว ศาลกสามารถอนญาตใหสมรสกนได เชนกรณฝายหญงทมอาย 15 ป
เกดตงครรภ กอาจยกเอาเหตทต งครรภมายนคารองตอศาลเพอใหศาลสงใหทาการสมรส
กอนอายครบ 17 ปบรบรณได และเมอศาลมคาสงชายและหญงคนจงจะทาการสมรสได
และการสมรสรายนกจะเปนการสมรสทชอบดวยกฎหมาย เพราะเขาเงอนไขของมาตรา
1448 แลว ซงมผลใหชายและหญงคนบรรลนตภาวะโดยการสมรสตามมาตรา 20 เชนกน
แตยงคงตองไดรบคายนยอมของบดามารดาหรอผปกครองดวยจงจะครบเงอนไขอย
เหมอนกรณชายและหญงอาย 17 ปบรบรณสมรสกน
LA 102 (LW 102) 74
ในเรองการบรรลนตภาวะโดยการสมรสยงมประเดนทควรจะทราบไวอก เชน
หากชายอาย 17 ปบรบรณ สมรสกบหญงอาย 15 ปบรบรณ โดยไมได
รบอนญาตจากศาลแมบดามารดายนยอม การสมรสกไมทาใหชายและหญงคนเปนผบรรล
นตภาวะแตอยางใด เพราะไมเขาเงอนไขของมาตรา 1448 นนเอง
กรณชายและหญงทสมรสกนตามเงอนไขของมาตรา 20 และมาตรา
1448 แตตอมาไดมการหยาขาดจากกนกอนจะมอายความ 20 ปบรบรณ กฎหมายยงคง
ถอวาชายและหญงคนเปนผบรรลนตภาวะโดยการสมรสเชนเดม
และกรณสดทายหากชายและหญงทอยกนฉนสามภรยาโดยมอาย 17 ป
บรบรณทงค แมบดามารดาจะยนยอมหากมไดไปจดทะเบยนสมรสใหถกตองตามมาตรา
1457 แลว ชายและหญงคนกยงเปนผเยาวอย ซงในกรณนไมวาจะมบตรหรอไมกตาม
212 ความสามารถในการทานตกรรมของผเยาว
ปญหาในเรองความสามารถของผเยาว เปนปญหาทละเอยดออนอยางยง
เพราะเดกทมอายตากวา 20 ปบรบรณ ยงเปนผเยาวอย แตในความเปนจรงในชวงชวต
ของเดกแรกเกดจนถงอาย 20 ปบรบรณนน มชวงระยะเวลาทยาวมาก และเดกแตละคน
กยอมมความรสกนกคด ความรบผดชอบ การใชเหตผลแตกตางกนไปตามสภาพของ
ครอบครวสงแวดลอมของสงคม ดงนนหลายประเทศมกจะยดหลกทคลายคลงกนคอ
หากเปนเดกทอาย 1-10 ป ยงเปนวยทไรเดยงสา ออนดวยวยและความรบผดชอบ ดงนน
หากเดกอายไมเกน 10 ป ทาปนลนใสผอนจนทาใหผอนถงแกความตาย ในกรณเชนน
ประเทศไทยกเปนตวอยางทดเพราะในประมวลกฎหมายอาญาของไทย มาตรา 73 ไดบญญต
ไววา ldquoเดกอายยงไมเกนสบป กระทาการอนกฎหมายบญญตเปนความผด เดกนน
ไมตองรบโทษrdquo แตในมาตรา 288 บญญตวา ldquoผใดฆาผอน ตองระวางโทษประหารชวต
จาคกตลอดชวต หรอจาคกตงแตสบหาปถงยสบปrdquo ดงนน จงเทากบวาเดกทอายตา
กวา 10 ปบรบรณ จงไดรบการยกเวนไมตองรบโทษแตประการใด แมจะมความผดฐานฆา
ผอนกตามท
แตสาหรบเดกทมอายมากกวา 10 ปขนไป ซงแนนอนวาเดกเหลานยอมม
ความคดและรผดชอบชวด และอาจสามารถแยกแยะไดวาถกเอาเปรยบจากผอนหรอไมได
ดกวาเดกอายตากวา 10 ปกตาม แตชวตของเดกในชวงอาย 10 ป จนถง 20 ปบรบรณ
เปนวยทตองศกษาหาความรแตรจกรบผดชอบแลว จงอาจสามารถดาเนนชวตดวยตวเอง
LA 102 (LW 102) 75
โดยลาพงได เชน ซออาหาร เสอผา ลงทะเบยนเรยน เบก-ฝากเงนในธนาคาร ซงกจวตร
เหลานสาหรบเดกบางคนอาจทาไดโดยไมมปญหาเรองถกหลอกลวงหรอฉอโกง แตเดก
บางคนอาจเพลยงพลาจนกลายเปนเหยอของการหลอกลวง หรออาจทาไปเพราะ
รเทาไมถงการณจนกลายเปนความเสยหายหรอสญเสยทรพยสนเงนทองได ดงนน
เพอมใหเกดปญหาเหลานขน มาตรา 21 จงไดบญญตไววา ldquoผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ
ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน การใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดย
ปราศจากความยนยอมเชนวานนเปนโมฆยะ เวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
มาตรา 21 นถอเปนมาตราทวางหลกและขอยกเวนเกยวกบเรอง
ความสามารถของผเยาวไว และเพอใหสะดวกตอการศกษา จงขออธบายทละประเดนดงน
1 การใด ๆ ทกฎหมายกาหนดใหผเยาวตองไดรบคายนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรม หมายถง นตกรรมเทานน สาหรบปญหาวานตกรรมคออะไรกตองไปศกษา
จากมาตรา 149 ซงไดบญญตไววา ldquoนตกรรมหมายความวาการใด ๆ อนทาลงโดย
ชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวาง
บคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธrdquo ดงนนนตกรรมจงเปน
เรองทบคคลไดกระทาขน เชน การซอขาย ให เชาซอ จานอง จานา เปนตน ซงรายละเอยด
ในเรองนจะตองไปศกษาในวชานตกรรมตอไป
สวนการกระทาทเรยกวานตเหต เชน การทาละเมดโดยผเยาวตามท
ไดบญญตไวในมาตรา 420 และมาตรา 429 นน ผเยาวกยงคงตองรบผดชอบอย หรอแม
แตการจดการงานนอกสง ตามมาตรา 395 นนกเปนสงทผเยาวสามารถใชสทธเรยกรอง
คาชดเชยหรอตองรบชดใชคาสนไหมทดแทน แลวแตกรณ เพราะทงการทาละเมดและการ
จดการงานนอกสง ไมไดเปนนตกรรม ตามมาตรา 149 แตประการใด ซงคงจะตองไป
ศกษาในวชาละเมด จดการงานนอกสงและลาภมควรได ตอไป
2 ผแทนโดยชอบธรรม เปนผมอานาจตามกฎหมายในการใหความยนยอม
แกผเยาวในการทานตกรรม ซงในเรองผแทนโดยชอบธรรมนมประเดนทตองศกษาดงนคอ
21 ผแทนโดยชอบธรรม ม 2 ประเภทคอ ผใชอานาจปกครอง
ซงไดแกบดามารดาของผเยาว ตามมาตรา 1569 และผปกครองซงเปนบคคลใดกตามท
ศาลแตงตงขนมาเพอดแลผเยาวแทนบดามารดา เชน ป ยา ลง เปนตน
LA 102 (LW 102) 76
22 การใหความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม สาหรบในเรองความ
ยนยอมนมประเดนทตองศกษาหลายประเดน เชน
กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 และมาตรา 30 ไดมการ
บญญตถงบคคลทเปนคนวกลจรตไวโดยมาตรา 28 จะเปนมาตราทบญญตเกยวกบ
ความสามารถของบคคลวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคน
ไรความสามารถ สวนมาตรา 30 เปนการบญญตเกยวกบความสามารถของบคคลวกลจรต
ทยงไมไดถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคนวกลจรต แตตองยงไมลม
วาบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทนยงมสภาพบคคลทมสทธตามมาตรา 15 อย เพยงแต
ความสามารถจะถกจากดดวยเหตบางประการและการจากดความสามารถนกเพราะ
ตองการคมครองบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทน และบคคลภายนอกโดยเฉพาะในกรณ
ของบคคลวกลจรตซงศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถนนซงยงสามารถมสทธ
และหนาทตามกฎหมายเหมอนบคคลธรรมดาอยเสมอ
แบบของการใหความยนยอม เนองจากกฎหมายมาตรา 21 มได
กาหนดไววาตองทาอยางไร เพยงแตกาหนดไววา ldquoตองไดรบความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกอนrdquo ประกอบกบคาพพากษาฎกาท 13192521 ไดวนจฉยไววา ldquoการทผแทน
โดยชอบธรรมไดรวมลงลายพมพนวมอเปนพยานในสญญาทผเยาวทากบบคคลภายนอก
นน ถอวาผแทนโดยชอบธรรมไดใหความยนยอมแลวโดยปรยายrdquo ดงนน ผแทนโดยชอบ
ธรรมจงอาจใหความยนยอมไมวาจะโดยวาจาหรอลายลกษณอกษรกได และไมวาจะโดย
ชดแจงหรอปรยาย กยอมถอวาเปนการใหความยนยอมไดทงสน
แตทสาคญคอการใหคายนยอมนนตองใหกอนทผเยาวจะไปทา
นตกรรมหรอขณะกระทานตกรรมเทานน เพราะหากผแทนโดยชอบธรรมใหคายนยอม
ภายหลงจากทผเยาวไดทานตกรรมแลว กจะกลายเปนการใหสตยาบนแกนตกรรมทเปน
โมฆยะของผเยาวไป ซงแนนอนวาการใหสตยาบนกมผลทาใหนตกรรมทเปนโมฆยะของ
ผเยาวเปนนตกรรมทสมบรณขนมาไดในภายหลง ตามมาตรา 179 วรรคหนง
ซงบญญตไววา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนน จะสมบรณตอเมอไดกระทา
ภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปrdquo แตกไมใชเรองการใหความ
ยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมทเปนไปตามหลกกฎหมายมาตรา 21 แตประการใด
LA 102 (LW 102) 77
23 ผลของนตกรรมทผเยาวทาโดยปราศจากความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม ยอมเปนโมฆยะ
นตกรรมของผเยาวททาโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกจะมผลเปนโมฆยะ ถอวาเปนนตกรรมทฝาฝนมาตรา 21 กตองมผลตามท
ไดบญญตไว ldquoการใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรม นตกรรมเปนโมฆยะrdquo
ในกฎหมายแพงและพาณชย นตกรรมจะมผลในกฎหมายอย
3 กรณเทานน คอ สมบรณ โมฆยะ และโมฆะ ซงขนอยกบวานตกรรมเหลานนไดทาขน
โดยชอบดวยกฎหมายหรอฝาฝนกฎหมาย หากไดทาถกตองตามกฎหมายกมผลสมบรณ
เชน ผเยาวอาจทาพนยกรรมไดเมอมอายความ 15 ปบรบรณ ตามมาตรา 25 แตหาก
นตกรรมใดไดทาลงโดยมเหตบกพรองบางประการกมผลเปนโมฆยะ เชน กรณมาตรา 21
ทผเยาวทานตกรรมโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมหรอเปนการทา
นตกรรมทฝาฝนกฎหมายกมผลเปนโมฆะ เชน กรณผเยาวทาพนยกรรมในขณะทมอาย
ยงไมครบ 15 ปบรบรณ จะมผลเปนโมฆะ เพราะเปนการฝาฝนบทบญญตมาตรา 25 นนเอง
ดงนน ในวชานตกรรมจะมการศกษาถงหลกในการทานตกรรม
สญญา รวมทงหลกกฎหมายทเกยวกบนตกรรมทเปนโมฆยกรรมและโมฆะกรรมดวย
ซงในทนขอยกเฉพาะมาตราทไดบญญตเกยวกบเรองเหลานมาไวใหนกศกษาไดนามา
ประกอบการศกษามาตรา 21 นดวย ซงมดงนคอ
มาตรา 175 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนน บคคลตอไปนจะบอกลาง
เสยกได
(1) ผแทนโดยชอบธรรมหรอผเยาวซงบรรลนตภาวะแลว แต
ผเยาว จะบอกลางกอนทตนบรรลนตภาวะกไดถาไดรบความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม
(2) บคคล ซงศาลสง ใ ห เ ปนคนไรความสามารถ หรอ
คนเสมอนไรความสามารถ เมอบคคลนนพนจากการเปนคนไรความสามารถหรอ
คนเสมอนไรความสามารถแลว หรอผอนบาลหรอผพทกษ แลวแตกรณ
แตคนเสมอนไรความสามารถจะบอกลางกอนทตนจะพนจากการเปนคนเสมอนไร
ความสามารถกไดถาไดรบความยนยอมของผพทกษ
LA 102 (LW 102) 78
(3) บคคลผแสดงเจตนาเพราะสาคญผด หรอถกกลฉอฉล
หรอถกขมข
(4) บคคลวกลจรตผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตาม
มาตรา 30 ในขณะทจรตของบคคลนนไมวกลแลว
ถาบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะถงแกความตาย กอนม
การบอกลางโมฆยกรรม ทายาทของบคคลดงกลาวอาจบอกลางโมฆยกรรมนนไดrdquo
มาตรา 176 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมเมอบอกลางแลว ใหถอ
วาเปนโมฆะมาแตเรมแรก และใหเปนคกรณกลบคนสฐานะเดม ถาเปนการพน
วสยจะใหกลบคนเชนนนได กใหไดรบคาเสยหายชดใชใหแทน
ถาบคคลใดไดรหรอควรจะไดรวาการใดเปนโมฆยะ เมอบอกลาง
แลวใหถอวาบคคลนนไดรวาการนนเปนโมฆะ นบแตวนทไดรหรอควรจะไดรวา
เปนโมฆยะ
หามมใหใชสทธเรยกรองอนเกดแตการกลบคนสฐานะเดม
ตามวรรคหนงเมอพนหนงปนบแตวนบอกลางโมฆยกรรมrdquo
มาตรา 177 บญญตวา ldquoถาบคคลผมสทธบอกลางโมฆยกรรม
ตาม มาตรา 175 ผหนงผใด ไดใหสตยาบนแกโมฆยกรรม ใหถอวาการนนเปนอน
สมบรณมาแตเรมแรก แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอกrdquo
มาตรา 178 บญญตวา ldquoการบอกลางหรอใหสตยาบนแก
โมฆยกรรม ยอมกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนงซงเปนบคคล
ทมตวกาหนดไดแนนอนrdquo
มาตรา 179 บญญตวา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนนจะ
สมบรณตอเมอไดกระทาภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปแลว
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไร
ความสามารถหรอบคคลวกลจรต ผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตามมาตรา 30
จะใหสตยาบนแกโมฆยกรรมได ตอเมอไดรเหนซง โมฆยกรรมนนภายหลงทบคคล
นนพนจากการเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถหรอในขณะท
จรตของบคคลนนไมวกล แลวแตกรณ
LA 102 (LW 102) 79
ทายาทของบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะ จะใหสตยาบน
แก โมฆยกรรมไดนบแตเวลาทผทานตกรรมนนถงแกความตาย เวนแต สทธทจะ
บอกลางโมฆยกรรมของผตายนนไดสนสดลงแลว
บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองมใหใชบงคบ ถาการให
สตยาบนแกโมฆยกรรมกระทาโดยผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษrdquo
มาตรา 180 บญญตวา ldquoภายหลงเวลาอนพงใหสตยาบนได
ตามมาตรา 179 ถามพฤตการณอยางหนงอยางใดดงตอไปนเกดขนเกยวดวย
โมฆยกรรม โดยการกระทาของบคคลซงมสทธบอกลางโมฆยกรรม ตามมาตรา 175
ถามไดสงวนสทธไวแจงชดประการใด ใหถอวาเปนการใหสตยาบน
(1) ไดปฏบตการชาระหนแลวทงหมดหรอแตบางสวน
(2) ไดมการเรยกใหชาระหนนนแลว
(3) ไดมการแปลงหนใหม
(4) ไดมการใหประกนเพอหนนน
(5) ไดมการโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน
(6) ไดมการกระทาอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน
มาตรา 181 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนนจะบอกลางมไดเมอ
พนเวลาหนงป นบแตเวลาทอาจใหสตยาบนได หรอเมอพนเวลาสบปนบแตไดทา
นตกรรมอนเปนโมฆยะนนrdquo
จากบทบญญตทยกมาขางตนนกอาจจะพอสรปไดวา นตกรรมท
เปนโมฆยะหรอมผลเปนโมฆยกรรมนน ในกฎหมายถอวาเปนนตกรรมทไมสมบรณ และ
จะมผลบงคบใชไดตามกฎหมายทกประการจนกวาจะมการบอกลาง หากมการบอกลาง
โดยผแทนโดยชอบธรรมเพราะเหนวาผเยาวเสยประโยชนภายใน 1 ป นตกรรมนนกจะม
ผลเปนโมฆะมาตงแตเรมทา และคกรณกจะกลบสฐานะเดม และหากกลบสฐานะเดมไมได
กสามารถเรยกคาเสยหายเปนการชดใชได แตอยางไรกตาม สาหรบนตกรรมทเปน
โมฆยะน หากไมทาการบอกลางภายใน 10 ปนบแตไดทานตกรรมขนมา นตกรรมนนจะ
บอกลางอกไมไดและจะกลายเปนนตกรรมทสมบรณขนมาทนท และเชนเดยวกน การให
LA 102 (LW 102) 80
ความยนยอมเมอกฎหมายไมไดกาหนดรปแบบหรอวธการไว การบอกลางของผแทนโดย
ชอบธรรมกสามารถทาไดทงโดยลายลกษณอกษรหรอวาจา แลวแตกรณ
และในกรณนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะนหากผแทนโดยชอบ
ธรรมเหนวาผเยาวไดเปรยบหรอเหนดวยกบสงทผเยาวไปทาไว เชน ผเยาวไปซอรถยนต
ราคา 1 ลานบาท โดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม แตเมอไดพดคย
กบผเยาวและเหนดวย กสามารถใหสตยาบนรบรองนตกรรมทเปนโมฆยะคอการซอ
รถยนตนนโดยการจายเงนคารถให นตกรรมทเปนโมฆยะนนกจะเปนนตกรรมทสมบรณ
ขนมาไดเชนกน เปนตน และเมอมการใหสตยาบนแลว นตกรรมนนจะบอกลางอกไมไดเลย
ทงนการใหสตยาบนกตองเปนไปตามทกฎหมายมาตรา 180 ไดบญญตไว
ดงนนสาหรบหลกเกณฑในการทานตกรรมของผเยาวหรอผทม
อายยงไมครบ 20 ปบรบรณนน จะเหนไดวาเปนเจตนารมณของกฎหมายแพงทตองการ
ใหความคมครองผเยาวโดยอาศยการดแลเอาใจใส และทาหนาทปกปองผลประโยชนของ
ผเยาวโดยผานทางผแทนโดยชอบธรรม การตดสนใจบอกลางหรอใหสตยาบนแกนตกรรม
ทฝาฝนมาตรา 21 กขนอยกบการพจารณาไตรตรองและใชดลพนจของผแทนโดยชอบ
ธรรมโดยแทวาการทานตกรรมของผเยาวนนทาใหเกดการไดเปรยบหรอเสยเปรยบหรอ
สมประโยชนแกผเยาวหรอไมอยางไร ดวยเชอวาเดกหรอผเยาวยงไมสามารถจะใชสทธ
หรอดแลประโยชนสวนไดเสยของตนไดเตมทนนเอง
อนง ตามทไดกลาวไวแลววา ชวงอายจากเดกทารกจนอายครบ
20 ปบรบรณนน มระยะยาวมาก และผเยาวเองกยอมมความสามารถในการดแลและใช
สทธของตนไดเชนกน เพยงแตกฎหมายไดกาหนดหลกในการทานตกรรมของผเยาวไวใน
มาตรา 21 ใหทาไดเมอไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมมฉะนนเปนโมฆยะ
เพราะเหนวาผเยาวนนความสามารถถกจากดเพราะอายเทานน มใชเพราะความออนดอย
ในเรองอนใด ดงนนในทายมาตรา 21 จงปรากฏคาวา ldquoเวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
ซงทาใหมาตรา 21 จงเปนทงมาตราหลกและขอยกเวนในเวลาเดยวกน ซงจะไดนามา
ศกษาในหวขอตอไป
24 นตกรรมทผเยาวสามารถทาไดโดยลาพง
อนเ นองมาจากคาว า ldquoเวนแตจะบญญตไว เ ปนอยางอ น rdquo
ในตอนทายของมาตรา 21 ทาใหผเยาวกลายเปนบคคลทสามารถมอสระในการทานตกรรม
LA 102 (LW 102) 81
ไดดวยตนเอง โดยไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมทนท และเปนขอยกเวน
ของหลกทวา ผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ ตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
กอน หากไปทาลงโดยผแทนโดยชอบธรรมไมทราบหรอไมยนยอม นตกรรมนนกจะมผล
เปนโมฆยะ
ทงนเนองจากผเยาวนนเปนบคคลทกฎหมายจากดความสามารถ
ไวใหอยในความดแลของผแทนโดยชอบธรรมดวยเหตผลเดยวคออายเทานน ดงนน
ในบางนตกรรมทเกยวของโดยตรงกบการศกษา การดาเนนชวต หรอเปนสงทผเยาวตอง
ทาเองโดยลาพง เชนการทาพนยกรรม การลงทะเบยนเรยนกฎหมาย จงอนญาตใหผเยาว
ทาไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงจะเหนไดจากการท
กฎหมายแพงไดบญญตใหผเยาวสามารถทานตกรรมดวยตนเองไดอยหลายกรณ
ดงตอไปน
1 นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ตามทมาตรา
22 ซงบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอ จะไดไปซง
สทธอนใดอนหนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาท อนใดอนหนงrdquo
จากบทบญญตมาตรา 22 จะเหนวา ผเยาวอาจทานตกรรมท
หากทาแลวจะใหเกดประโยชนแกผเยาวแตฝายเดยว หรอเปนนตกรรมททาแลว
ไมกอใหเกดหนาทและเงอนไขแกผเยาว ดงนคอ
ก นตกรรมทไดมาซงสทธอนใดอนหนง เชน การไดรบแหวน
เพชรเปนของขวญในวนเกดของผเยาวจากคณป หากเปนการใหโดยไมมเงอนไขกรบได
เลยโดยไมตองขอความยนยอมจากบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรม แตหากการ
ไดรบแหวนเพชรนนตองแลกกบการใหไปอยทบานคณปเปนเวลา 5 ป อยางนถอวาเปน
เงอนไขซงอาจทาใหผเยาวเกดหนาทและเสยประโยชนได กตองไปขอความยนยอมจาก
บดามารดากอนจงสมบรณ หากผเยาวรบแหวนแพชรและตกลงไปโดยปราศจากความ
ยนยอมการรบแหวนเพชร จะมผลเปนโมฆยะทนท
ข นตกรรมททาใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ยอม
หมายถงนตกรรมทหากผเยาวทาลงไปแลวทาใหเขาหลดจากภาระหนาททมอย เชน
ผเยาวเปนหนนาย ก อย 500 บาท พอถงวนเกดของผเยาว นาย ก ยกหนใหเปน
ของขวญวนเกด ดงนถอไดวาเปนนตกรรมททาใหผเยาวหลดพนจากหนาท ตามมาตรา 22
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 74
ในเรองการบรรลนตภาวะโดยการสมรสยงมประเดนทควรจะทราบไวอก เชน
หากชายอาย 17 ปบรบรณ สมรสกบหญงอาย 15 ปบรบรณ โดยไมได
รบอนญาตจากศาลแมบดามารดายนยอม การสมรสกไมทาใหชายและหญงคนเปนผบรรล
นตภาวะแตอยางใด เพราะไมเขาเงอนไขของมาตรา 1448 นนเอง
กรณชายและหญงทสมรสกนตามเงอนไขของมาตรา 20 และมาตรา
1448 แตตอมาไดมการหยาขาดจากกนกอนจะมอายความ 20 ปบรบรณ กฎหมายยงคง
ถอวาชายและหญงคนเปนผบรรลนตภาวะโดยการสมรสเชนเดม
และกรณสดทายหากชายและหญงทอยกนฉนสามภรยาโดยมอาย 17 ป
บรบรณทงค แมบดามารดาจะยนยอมหากมไดไปจดทะเบยนสมรสใหถกตองตามมาตรา
1457 แลว ชายและหญงคนกยงเปนผเยาวอย ซงในกรณนไมวาจะมบตรหรอไมกตาม
212 ความสามารถในการทานตกรรมของผเยาว
ปญหาในเรองความสามารถของผเยาว เปนปญหาทละเอยดออนอยางยง
เพราะเดกทมอายตากวา 20 ปบรบรณ ยงเปนผเยาวอย แตในความเปนจรงในชวงชวต
ของเดกแรกเกดจนถงอาย 20 ปบรบรณนน มชวงระยะเวลาทยาวมาก และเดกแตละคน
กยอมมความรสกนกคด ความรบผดชอบ การใชเหตผลแตกตางกนไปตามสภาพของ
ครอบครวสงแวดลอมของสงคม ดงนนหลายประเทศมกจะยดหลกทคลายคลงกนคอ
หากเปนเดกทอาย 1-10 ป ยงเปนวยทไรเดยงสา ออนดวยวยและความรบผดชอบ ดงนน
หากเดกอายไมเกน 10 ป ทาปนลนใสผอนจนทาใหผอนถงแกความตาย ในกรณเชนน
ประเทศไทยกเปนตวอยางทดเพราะในประมวลกฎหมายอาญาของไทย มาตรา 73 ไดบญญต
ไววา ldquoเดกอายยงไมเกนสบป กระทาการอนกฎหมายบญญตเปนความผด เดกนน
ไมตองรบโทษrdquo แตในมาตรา 288 บญญตวา ldquoผใดฆาผอน ตองระวางโทษประหารชวต
จาคกตลอดชวต หรอจาคกตงแตสบหาปถงยสบปrdquo ดงนน จงเทากบวาเดกทอายตา
กวา 10 ปบรบรณ จงไดรบการยกเวนไมตองรบโทษแตประการใด แมจะมความผดฐานฆา
ผอนกตามท
แตสาหรบเดกทมอายมากกวา 10 ปขนไป ซงแนนอนวาเดกเหลานยอมม
ความคดและรผดชอบชวด และอาจสามารถแยกแยะไดวาถกเอาเปรยบจากผอนหรอไมได
ดกวาเดกอายตากวา 10 ปกตาม แตชวตของเดกในชวงอาย 10 ป จนถง 20 ปบรบรณ
เปนวยทตองศกษาหาความรแตรจกรบผดชอบแลว จงอาจสามารถดาเนนชวตดวยตวเอง
LA 102 (LW 102) 75
โดยลาพงได เชน ซออาหาร เสอผา ลงทะเบยนเรยน เบก-ฝากเงนในธนาคาร ซงกจวตร
เหลานสาหรบเดกบางคนอาจทาไดโดยไมมปญหาเรองถกหลอกลวงหรอฉอโกง แตเดก
บางคนอาจเพลยงพลาจนกลายเปนเหยอของการหลอกลวง หรออาจทาไปเพราะ
รเทาไมถงการณจนกลายเปนความเสยหายหรอสญเสยทรพยสนเงนทองได ดงนน
เพอมใหเกดปญหาเหลานขน มาตรา 21 จงไดบญญตไววา ldquoผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ
ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน การใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดย
ปราศจากความยนยอมเชนวานนเปนโมฆยะ เวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
มาตรา 21 นถอเปนมาตราทวางหลกและขอยกเวนเกยวกบเรอง
ความสามารถของผเยาวไว และเพอใหสะดวกตอการศกษา จงขออธบายทละประเดนดงน
1 การใด ๆ ทกฎหมายกาหนดใหผเยาวตองไดรบคายนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรม หมายถง นตกรรมเทานน สาหรบปญหาวานตกรรมคออะไรกตองไปศกษา
จากมาตรา 149 ซงไดบญญตไววา ldquoนตกรรมหมายความวาการใด ๆ อนทาลงโดย
ชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวาง
บคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธrdquo ดงนนนตกรรมจงเปน
เรองทบคคลไดกระทาขน เชน การซอขาย ให เชาซอ จานอง จานา เปนตน ซงรายละเอยด
ในเรองนจะตองไปศกษาในวชานตกรรมตอไป
สวนการกระทาทเรยกวานตเหต เชน การทาละเมดโดยผเยาวตามท
ไดบญญตไวในมาตรา 420 และมาตรา 429 นน ผเยาวกยงคงตองรบผดชอบอย หรอแม
แตการจดการงานนอกสง ตามมาตรา 395 นนกเปนสงทผเยาวสามารถใชสทธเรยกรอง
คาชดเชยหรอตองรบชดใชคาสนไหมทดแทน แลวแตกรณ เพราะทงการทาละเมดและการ
จดการงานนอกสง ไมไดเปนนตกรรม ตามมาตรา 149 แตประการใด ซงคงจะตองไป
ศกษาในวชาละเมด จดการงานนอกสงและลาภมควรได ตอไป
2 ผแทนโดยชอบธรรม เปนผมอานาจตามกฎหมายในการใหความยนยอม
แกผเยาวในการทานตกรรม ซงในเรองผแทนโดยชอบธรรมนมประเดนทตองศกษาดงนคอ
21 ผแทนโดยชอบธรรม ม 2 ประเภทคอ ผใชอานาจปกครอง
ซงไดแกบดามารดาของผเยาว ตามมาตรา 1569 และผปกครองซงเปนบคคลใดกตามท
ศาลแตงตงขนมาเพอดแลผเยาวแทนบดามารดา เชน ป ยา ลง เปนตน
LA 102 (LW 102) 76
22 การใหความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม สาหรบในเรองความ
ยนยอมนมประเดนทตองศกษาหลายประเดน เชน
กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 และมาตรา 30 ไดมการ
บญญตถงบคคลทเปนคนวกลจรตไวโดยมาตรา 28 จะเปนมาตราทบญญตเกยวกบ
ความสามารถของบคคลวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคน
ไรความสามารถ สวนมาตรา 30 เปนการบญญตเกยวกบความสามารถของบคคลวกลจรต
ทยงไมไดถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคนวกลจรต แตตองยงไมลม
วาบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทนยงมสภาพบคคลทมสทธตามมาตรา 15 อย เพยงแต
ความสามารถจะถกจากดดวยเหตบางประการและการจากดความสามารถนกเพราะ
ตองการคมครองบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทน และบคคลภายนอกโดยเฉพาะในกรณ
ของบคคลวกลจรตซงศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถนนซงยงสามารถมสทธ
และหนาทตามกฎหมายเหมอนบคคลธรรมดาอยเสมอ
แบบของการใหความยนยอม เนองจากกฎหมายมาตรา 21 มได
กาหนดไววาตองทาอยางไร เพยงแตกาหนดไววา ldquoตองไดรบความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกอนrdquo ประกอบกบคาพพากษาฎกาท 13192521 ไดวนจฉยไววา ldquoการทผแทน
โดยชอบธรรมไดรวมลงลายพมพนวมอเปนพยานในสญญาทผเยาวทากบบคคลภายนอก
นน ถอวาผแทนโดยชอบธรรมไดใหความยนยอมแลวโดยปรยายrdquo ดงนน ผแทนโดยชอบ
ธรรมจงอาจใหความยนยอมไมวาจะโดยวาจาหรอลายลกษณอกษรกได และไมวาจะโดย
ชดแจงหรอปรยาย กยอมถอวาเปนการใหความยนยอมไดทงสน
แตทสาคญคอการใหคายนยอมนนตองใหกอนทผเยาวจะไปทา
นตกรรมหรอขณะกระทานตกรรมเทานน เพราะหากผแทนโดยชอบธรรมใหคายนยอม
ภายหลงจากทผเยาวไดทานตกรรมแลว กจะกลายเปนการใหสตยาบนแกนตกรรมทเปน
โมฆยะของผเยาวไป ซงแนนอนวาการใหสตยาบนกมผลทาใหนตกรรมทเปนโมฆยะของ
ผเยาวเปนนตกรรมทสมบรณขนมาไดในภายหลง ตามมาตรา 179 วรรคหนง
ซงบญญตไววา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนน จะสมบรณตอเมอไดกระทา
ภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปrdquo แตกไมใชเรองการใหความ
ยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมทเปนไปตามหลกกฎหมายมาตรา 21 แตประการใด
LA 102 (LW 102) 77
23 ผลของนตกรรมทผเยาวทาโดยปราศจากความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม ยอมเปนโมฆยะ
นตกรรมของผเยาวททาโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกจะมผลเปนโมฆยะ ถอวาเปนนตกรรมทฝาฝนมาตรา 21 กตองมผลตามท
ไดบญญตไว ldquoการใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรม นตกรรมเปนโมฆยะrdquo
ในกฎหมายแพงและพาณชย นตกรรมจะมผลในกฎหมายอย
3 กรณเทานน คอ สมบรณ โมฆยะ และโมฆะ ซงขนอยกบวานตกรรมเหลานนไดทาขน
โดยชอบดวยกฎหมายหรอฝาฝนกฎหมาย หากไดทาถกตองตามกฎหมายกมผลสมบรณ
เชน ผเยาวอาจทาพนยกรรมไดเมอมอายความ 15 ปบรบรณ ตามมาตรา 25 แตหาก
นตกรรมใดไดทาลงโดยมเหตบกพรองบางประการกมผลเปนโมฆยะ เชน กรณมาตรา 21
ทผเยาวทานตกรรมโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมหรอเปนการทา
นตกรรมทฝาฝนกฎหมายกมผลเปนโมฆะ เชน กรณผเยาวทาพนยกรรมในขณะทมอาย
ยงไมครบ 15 ปบรบรณ จะมผลเปนโมฆะ เพราะเปนการฝาฝนบทบญญตมาตรา 25 นนเอง
ดงนน ในวชานตกรรมจะมการศกษาถงหลกในการทานตกรรม
สญญา รวมทงหลกกฎหมายทเกยวกบนตกรรมทเปนโมฆยกรรมและโมฆะกรรมดวย
ซงในทนขอยกเฉพาะมาตราทไดบญญตเกยวกบเรองเหลานมาไวใหนกศกษาไดนามา
ประกอบการศกษามาตรา 21 นดวย ซงมดงนคอ
มาตรา 175 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนน บคคลตอไปนจะบอกลาง
เสยกได
(1) ผแทนโดยชอบธรรมหรอผเยาวซงบรรลนตภาวะแลว แต
ผเยาว จะบอกลางกอนทตนบรรลนตภาวะกไดถาไดรบความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม
(2) บคคล ซงศาลสง ใ ห เ ปนคนไรความสามารถ หรอ
คนเสมอนไรความสามารถ เมอบคคลนนพนจากการเปนคนไรความสามารถหรอ
คนเสมอนไรความสามารถแลว หรอผอนบาลหรอผพทกษ แลวแตกรณ
แตคนเสมอนไรความสามารถจะบอกลางกอนทตนจะพนจากการเปนคนเสมอนไร
ความสามารถกไดถาไดรบความยนยอมของผพทกษ
LA 102 (LW 102) 78
(3) บคคลผแสดงเจตนาเพราะสาคญผด หรอถกกลฉอฉล
หรอถกขมข
(4) บคคลวกลจรตผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตาม
มาตรา 30 ในขณะทจรตของบคคลนนไมวกลแลว
ถาบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะถงแกความตาย กอนม
การบอกลางโมฆยกรรม ทายาทของบคคลดงกลาวอาจบอกลางโมฆยกรรมนนไดrdquo
มาตรา 176 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมเมอบอกลางแลว ใหถอ
วาเปนโมฆะมาแตเรมแรก และใหเปนคกรณกลบคนสฐานะเดม ถาเปนการพน
วสยจะใหกลบคนเชนนนได กใหไดรบคาเสยหายชดใชใหแทน
ถาบคคลใดไดรหรอควรจะไดรวาการใดเปนโมฆยะ เมอบอกลาง
แลวใหถอวาบคคลนนไดรวาการนนเปนโมฆะ นบแตวนทไดรหรอควรจะไดรวา
เปนโมฆยะ
หามมใหใชสทธเรยกรองอนเกดแตการกลบคนสฐานะเดม
ตามวรรคหนงเมอพนหนงปนบแตวนบอกลางโมฆยกรรมrdquo
มาตรา 177 บญญตวา ldquoถาบคคลผมสทธบอกลางโมฆยกรรม
ตาม มาตรา 175 ผหนงผใด ไดใหสตยาบนแกโมฆยกรรม ใหถอวาการนนเปนอน
สมบรณมาแตเรมแรก แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอกrdquo
มาตรา 178 บญญตวา ldquoการบอกลางหรอใหสตยาบนแก
โมฆยกรรม ยอมกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนงซงเปนบคคล
ทมตวกาหนดไดแนนอนrdquo
มาตรา 179 บญญตวา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนนจะ
สมบรณตอเมอไดกระทาภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปแลว
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไร
ความสามารถหรอบคคลวกลจรต ผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตามมาตรา 30
จะใหสตยาบนแกโมฆยกรรมได ตอเมอไดรเหนซง โมฆยกรรมนนภายหลงทบคคล
นนพนจากการเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถหรอในขณะท
จรตของบคคลนนไมวกล แลวแตกรณ
LA 102 (LW 102) 79
ทายาทของบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะ จะใหสตยาบน
แก โมฆยกรรมไดนบแตเวลาทผทานตกรรมนนถงแกความตาย เวนแต สทธทจะ
บอกลางโมฆยกรรมของผตายนนไดสนสดลงแลว
บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองมใหใชบงคบ ถาการให
สตยาบนแกโมฆยกรรมกระทาโดยผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษrdquo
มาตรา 180 บญญตวา ldquoภายหลงเวลาอนพงใหสตยาบนได
ตามมาตรา 179 ถามพฤตการณอยางหนงอยางใดดงตอไปนเกดขนเกยวดวย
โมฆยกรรม โดยการกระทาของบคคลซงมสทธบอกลางโมฆยกรรม ตามมาตรา 175
ถามไดสงวนสทธไวแจงชดประการใด ใหถอวาเปนการใหสตยาบน
(1) ไดปฏบตการชาระหนแลวทงหมดหรอแตบางสวน
(2) ไดมการเรยกใหชาระหนนนแลว
(3) ไดมการแปลงหนใหม
(4) ไดมการใหประกนเพอหนนน
(5) ไดมการโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน
(6) ไดมการกระทาอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน
มาตรา 181 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนนจะบอกลางมไดเมอ
พนเวลาหนงป นบแตเวลาทอาจใหสตยาบนได หรอเมอพนเวลาสบปนบแตไดทา
นตกรรมอนเปนโมฆยะนนrdquo
จากบทบญญตทยกมาขางตนนกอาจจะพอสรปไดวา นตกรรมท
เปนโมฆยะหรอมผลเปนโมฆยกรรมนน ในกฎหมายถอวาเปนนตกรรมทไมสมบรณ และ
จะมผลบงคบใชไดตามกฎหมายทกประการจนกวาจะมการบอกลาง หากมการบอกลาง
โดยผแทนโดยชอบธรรมเพราะเหนวาผเยาวเสยประโยชนภายใน 1 ป นตกรรมนนกจะม
ผลเปนโมฆะมาตงแตเรมทา และคกรณกจะกลบสฐานะเดม และหากกลบสฐานะเดมไมได
กสามารถเรยกคาเสยหายเปนการชดใชได แตอยางไรกตาม สาหรบนตกรรมทเปน
โมฆยะน หากไมทาการบอกลางภายใน 10 ปนบแตไดทานตกรรมขนมา นตกรรมนนจะ
บอกลางอกไมไดและจะกลายเปนนตกรรมทสมบรณขนมาทนท และเชนเดยวกน การให
LA 102 (LW 102) 80
ความยนยอมเมอกฎหมายไมไดกาหนดรปแบบหรอวธการไว การบอกลางของผแทนโดย
ชอบธรรมกสามารถทาไดทงโดยลายลกษณอกษรหรอวาจา แลวแตกรณ
และในกรณนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะนหากผแทนโดยชอบ
ธรรมเหนวาผเยาวไดเปรยบหรอเหนดวยกบสงทผเยาวไปทาไว เชน ผเยาวไปซอรถยนต
ราคา 1 ลานบาท โดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม แตเมอไดพดคย
กบผเยาวและเหนดวย กสามารถใหสตยาบนรบรองนตกรรมทเปนโมฆยะคอการซอ
รถยนตนนโดยการจายเงนคารถให นตกรรมทเปนโมฆยะนนกจะเปนนตกรรมทสมบรณ
ขนมาไดเชนกน เปนตน และเมอมการใหสตยาบนแลว นตกรรมนนจะบอกลางอกไมไดเลย
ทงนการใหสตยาบนกตองเปนไปตามทกฎหมายมาตรา 180 ไดบญญตไว
ดงนนสาหรบหลกเกณฑในการทานตกรรมของผเยาวหรอผทม
อายยงไมครบ 20 ปบรบรณนน จะเหนไดวาเปนเจตนารมณของกฎหมายแพงทตองการ
ใหความคมครองผเยาวโดยอาศยการดแลเอาใจใส และทาหนาทปกปองผลประโยชนของ
ผเยาวโดยผานทางผแทนโดยชอบธรรม การตดสนใจบอกลางหรอใหสตยาบนแกนตกรรม
ทฝาฝนมาตรา 21 กขนอยกบการพจารณาไตรตรองและใชดลพนจของผแทนโดยชอบ
ธรรมโดยแทวาการทานตกรรมของผเยาวนนทาใหเกดการไดเปรยบหรอเสยเปรยบหรอ
สมประโยชนแกผเยาวหรอไมอยางไร ดวยเชอวาเดกหรอผเยาวยงไมสามารถจะใชสทธ
หรอดแลประโยชนสวนไดเสยของตนไดเตมทนนเอง
อนง ตามทไดกลาวไวแลววา ชวงอายจากเดกทารกจนอายครบ
20 ปบรบรณนน มระยะยาวมาก และผเยาวเองกยอมมความสามารถในการดแลและใช
สทธของตนไดเชนกน เพยงแตกฎหมายไดกาหนดหลกในการทานตกรรมของผเยาวไวใน
มาตรา 21 ใหทาไดเมอไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมมฉะนนเปนโมฆยะ
เพราะเหนวาผเยาวนนความสามารถถกจากดเพราะอายเทานน มใชเพราะความออนดอย
ในเรองอนใด ดงนนในทายมาตรา 21 จงปรากฏคาวา ldquoเวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
ซงทาใหมาตรา 21 จงเปนทงมาตราหลกและขอยกเวนในเวลาเดยวกน ซงจะไดนามา
ศกษาในหวขอตอไป
24 นตกรรมทผเยาวสามารถทาไดโดยลาพง
อนเ นองมาจากคาว า ldquoเวนแตจะบญญตไว เ ปนอยางอ น rdquo
ในตอนทายของมาตรา 21 ทาใหผเยาวกลายเปนบคคลทสามารถมอสระในการทานตกรรม
LA 102 (LW 102) 81
ไดดวยตนเอง โดยไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมทนท และเปนขอยกเวน
ของหลกทวา ผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ ตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
กอน หากไปทาลงโดยผแทนโดยชอบธรรมไมทราบหรอไมยนยอม นตกรรมนนกจะมผล
เปนโมฆยะ
ทงนเนองจากผเยาวนนเปนบคคลทกฎหมายจากดความสามารถ
ไวใหอยในความดแลของผแทนโดยชอบธรรมดวยเหตผลเดยวคออายเทานน ดงนน
ในบางนตกรรมทเกยวของโดยตรงกบการศกษา การดาเนนชวต หรอเปนสงทผเยาวตอง
ทาเองโดยลาพง เชนการทาพนยกรรม การลงทะเบยนเรยนกฎหมาย จงอนญาตใหผเยาว
ทาไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงจะเหนไดจากการท
กฎหมายแพงไดบญญตใหผเยาวสามารถทานตกรรมดวยตนเองไดอยหลายกรณ
ดงตอไปน
1 นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ตามทมาตรา
22 ซงบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอ จะไดไปซง
สทธอนใดอนหนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาท อนใดอนหนงrdquo
จากบทบญญตมาตรา 22 จะเหนวา ผเยาวอาจทานตกรรมท
หากทาแลวจะใหเกดประโยชนแกผเยาวแตฝายเดยว หรอเปนนตกรรมททาแลว
ไมกอใหเกดหนาทและเงอนไขแกผเยาว ดงนคอ
ก นตกรรมทไดมาซงสทธอนใดอนหนง เชน การไดรบแหวน
เพชรเปนของขวญในวนเกดของผเยาวจากคณป หากเปนการใหโดยไมมเงอนไขกรบได
เลยโดยไมตองขอความยนยอมจากบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรม แตหากการ
ไดรบแหวนเพชรนนตองแลกกบการใหไปอยทบานคณปเปนเวลา 5 ป อยางนถอวาเปน
เงอนไขซงอาจทาใหผเยาวเกดหนาทและเสยประโยชนได กตองไปขอความยนยอมจาก
บดามารดากอนจงสมบรณ หากผเยาวรบแหวนแพชรและตกลงไปโดยปราศจากความ
ยนยอมการรบแหวนเพชร จะมผลเปนโมฆยะทนท
ข นตกรรมททาใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ยอม
หมายถงนตกรรมทหากผเยาวทาลงไปแลวทาใหเขาหลดจากภาระหนาททมอย เชน
ผเยาวเปนหนนาย ก อย 500 บาท พอถงวนเกดของผเยาว นาย ก ยกหนใหเปน
ของขวญวนเกด ดงนถอไดวาเปนนตกรรมททาใหผเยาวหลดพนจากหนาท ตามมาตรา 22
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 75
โดยลาพงได เชน ซออาหาร เสอผา ลงทะเบยนเรยน เบก-ฝากเงนในธนาคาร ซงกจวตร
เหลานสาหรบเดกบางคนอาจทาไดโดยไมมปญหาเรองถกหลอกลวงหรอฉอโกง แตเดก
บางคนอาจเพลยงพลาจนกลายเปนเหยอของการหลอกลวง หรออาจทาไปเพราะ
รเทาไมถงการณจนกลายเปนความเสยหายหรอสญเสยทรพยสนเงนทองได ดงนน
เพอมใหเกดปญหาเหลานขน มาตรา 21 จงไดบญญตไววา ldquoผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ
ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน การใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดย
ปราศจากความยนยอมเชนวานนเปนโมฆยะ เวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
มาตรา 21 นถอเปนมาตราทวางหลกและขอยกเวนเกยวกบเรอง
ความสามารถของผเยาวไว และเพอใหสะดวกตอการศกษา จงขออธบายทละประเดนดงน
1 การใด ๆ ทกฎหมายกาหนดใหผเยาวตองไดรบคายนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรม หมายถง นตกรรมเทานน สาหรบปญหาวานตกรรมคออะไรกตองไปศกษา
จากมาตรา 149 ซงไดบญญตไววา ldquoนตกรรมหมายความวาการใด ๆ อนทาลงโดย
ชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวาง
บคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธrdquo ดงนนนตกรรมจงเปน
เรองทบคคลไดกระทาขน เชน การซอขาย ให เชาซอ จานอง จานา เปนตน ซงรายละเอยด
ในเรองนจะตองไปศกษาในวชานตกรรมตอไป
สวนการกระทาทเรยกวานตเหต เชน การทาละเมดโดยผเยาวตามท
ไดบญญตไวในมาตรา 420 และมาตรา 429 นน ผเยาวกยงคงตองรบผดชอบอย หรอแม
แตการจดการงานนอกสง ตามมาตรา 395 นนกเปนสงทผเยาวสามารถใชสทธเรยกรอง
คาชดเชยหรอตองรบชดใชคาสนไหมทดแทน แลวแตกรณ เพราะทงการทาละเมดและการ
จดการงานนอกสง ไมไดเปนนตกรรม ตามมาตรา 149 แตประการใด ซงคงจะตองไป
ศกษาในวชาละเมด จดการงานนอกสงและลาภมควรได ตอไป
2 ผแทนโดยชอบธรรม เปนผมอานาจตามกฎหมายในการใหความยนยอม
แกผเยาวในการทานตกรรม ซงในเรองผแทนโดยชอบธรรมนมประเดนทตองศกษาดงนคอ
21 ผแทนโดยชอบธรรม ม 2 ประเภทคอ ผใชอานาจปกครอง
ซงไดแกบดามารดาของผเยาว ตามมาตรา 1569 และผปกครองซงเปนบคคลใดกตามท
ศาลแตงตงขนมาเพอดแลผเยาวแทนบดามารดา เชน ป ยา ลง เปนตน
LA 102 (LW 102) 76
22 การใหความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม สาหรบในเรองความ
ยนยอมนมประเดนทตองศกษาหลายประเดน เชน
กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 และมาตรา 30 ไดมการ
บญญตถงบคคลทเปนคนวกลจรตไวโดยมาตรา 28 จะเปนมาตราทบญญตเกยวกบ
ความสามารถของบคคลวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคน
ไรความสามารถ สวนมาตรา 30 เปนการบญญตเกยวกบความสามารถของบคคลวกลจรต
ทยงไมไดถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคนวกลจรต แตตองยงไมลม
วาบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทนยงมสภาพบคคลทมสทธตามมาตรา 15 อย เพยงแต
ความสามารถจะถกจากดดวยเหตบางประการและการจากดความสามารถนกเพราะ
ตองการคมครองบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทน และบคคลภายนอกโดยเฉพาะในกรณ
ของบคคลวกลจรตซงศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถนนซงยงสามารถมสทธ
และหนาทตามกฎหมายเหมอนบคคลธรรมดาอยเสมอ
แบบของการใหความยนยอม เนองจากกฎหมายมาตรา 21 มได
กาหนดไววาตองทาอยางไร เพยงแตกาหนดไววา ldquoตองไดรบความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกอนrdquo ประกอบกบคาพพากษาฎกาท 13192521 ไดวนจฉยไววา ldquoการทผแทน
โดยชอบธรรมไดรวมลงลายพมพนวมอเปนพยานในสญญาทผเยาวทากบบคคลภายนอก
นน ถอวาผแทนโดยชอบธรรมไดใหความยนยอมแลวโดยปรยายrdquo ดงนน ผแทนโดยชอบ
ธรรมจงอาจใหความยนยอมไมวาจะโดยวาจาหรอลายลกษณอกษรกได และไมวาจะโดย
ชดแจงหรอปรยาย กยอมถอวาเปนการใหความยนยอมไดทงสน
แตทสาคญคอการใหคายนยอมนนตองใหกอนทผเยาวจะไปทา
นตกรรมหรอขณะกระทานตกรรมเทานน เพราะหากผแทนโดยชอบธรรมใหคายนยอม
ภายหลงจากทผเยาวไดทานตกรรมแลว กจะกลายเปนการใหสตยาบนแกนตกรรมทเปน
โมฆยะของผเยาวไป ซงแนนอนวาการใหสตยาบนกมผลทาใหนตกรรมทเปนโมฆยะของ
ผเยาวเปนนตกรรมทสมบรณขนมาไดในภายหลง ตามมาตรา 179 วรรคหนง
ซงบญญตไววา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนน จะสมบรณตอเมอไดกระทา
ภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปrdquo แตกไมใชเรองการใหความ
ยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมทเปนไปตามหลกกฎหมายมาตรา 21 แตประการใด
LA 102 (LW 102) 77
23 ผลของนตกรรมทผเยาวทาโดยปราศจากความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม ยอมเปนโมฆยะ
นตกรรมของผเยาวททาโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกจะมผลเปนโมฆยะ ถอวาเปนนตกรรมทฝาฝนมาตรา 21 กตองมผลตามท
ไดบญญตไว ldquoการใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรม นตกรรมเปนโมฆยะrdquo
ในกฎหมายแพงและพาณชย นตกรรมจะมผลในกฎหมายอย
3 กรณเทานน คอ สมบรณ โมฆยะ และโมฆะ ซงขนอยกบวานตกรรมเหลานนไดทาขน
โดยชอบดวยกฎหมายหรอฝาฝนกฎหมาย หากไดทาถกตองตามกฎหมายกมผลสมบรณ
เชน ผเยาวอาจทาพนยกรรมไดเมอมอายความ 15 ปบรบรณ ตามมาตรา 25 แตหาก
นตกรรมใดไดทาลงโดยมเหตบกพรองบางประการกมผลเปนโมฆยะ เชน กรณมาตรา 21
ทผเยาวทานตกรรมโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมหรอเปนการทา
นตกรรมทฝาฝนกฎหมายกมผลเปนโมฆะ เชน กรณผเยาวทาพนยกรรมในขณะทมอาย
ยงไมครบ 15 ปบรบรณ จะมผลเปนโมฆะ เพราะเปนการฝาฝนบทบญญตมาตรา 25 นนเอง
ดงนน ในวชานตกรรมจะมการศกษาถงหลกในการทานตกรรม
สญญา รวมทงหลกกฎหมายทเกยวกบนตกรรมทเปนโมฆยกรรมและโมฆะกรรมดวย
ซงในทนขอยกเฉพาะมาตราทไดบญญตเกยวกบเรองเหลานมาไวใหนกศกษาไดนามา
ประกอบการศกษามาตรา 21 นดวย ซงมดงนคอ
มาตรา 175 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนน บคคลตอไปนจะบอกลาง
เสยกได
(1) ผแทนโดยชอบธรรมหรอผเยาวซงบรรลนตภาวะแลว แต
ผเยาว จะบอกลางกอนทตนบรรลนตภาวะกไดถาไดรบความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม
(2) บคคล ซงศาลสง ใ ห เ ปนคนไรความสามารถ หรอ
คนเสมอนไรความสามารถ เมอบคคลนนพนจากการเปนคนไรความสามารถหรอ
คนเสมอนไรความสามารถแลว หรอผอนบาลหรอผพทกษ แลวแตกรณ
แตคนเสมอนไรความสามารถจะบอกลางกอนทตนจะพนจากการเปนคนเสมอนไร
ความสามารถกไดถาไดรบความยนยอมของผพทกษ
LA 102 (LW 102) 78
(3) บคคลผแสดงเจตนาเพราะสาคญผด หรอถกกลฉอฉล
หรอถกขมข
(4) บคคลวกลจรตผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตาม
มาตรา 30 ในขณะทจรตของบคคลนนไมวกลแลว
ถาบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะถงแกความตาย กอนม
การบอกลางโมฆยกรรม ทายาทของบคคลดงกลาวอาจบอกลางโมฆยกรรมนนไดrdquo
มาตรา 176 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมเมอบอกลางแลว ใหถอ
วาเปนโมฆะมาแตเรมแรก และใหเปนคกรณกลบคนสฐานะเดม ถาเปนการพน
วสยจะใหกลบคนเชนนนได กใหไดรบคาเสยหายชดใชใหแทน
ถาบคคลใดไดรหรอควรจะไดรวาการใดเปนโมฆยะ เมอบอกลาง
แลวใหถอวาบคคลนนไดรวาการนนเปนโมฆะ นบแตวนทไดรหรอควรจะไดรวา
เปนโมฆยะ
หามมใหใชสทธเรยกรองอนเกดแตการกลบคนสฐานะเดม
ตามวรรคหนงเมอพนหนงปนบแตวนบอกลางโมฆยกรรมrdquo
มาตรา 177 บญญตวา ldquoถาบคคลผมสทธบอกลางโมฆยกรรม
ตาม มาตรา 175 ผหนงผใด ไดใหสตยาบนแกโมฆยกรรม ใหถอวาการนนเปนอน
สมบรณมาแตเรมแรก แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอกrdquo
มาตรา 178 บญญตวา ldquoการบอกลางหรอใหสตยาบนแก
โมฆยกรรม ยอมกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนงซงเปนบคคล
ทมตวกาหนดไดแนนอนrdquo
มาตรา 179 บญญตวา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนนจะ
สมบรณตอเมอไดกระทาภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปแลว
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไร
ความสามารถหรอบคคลวกลจรต ผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตามมาตรา 30
จะใหสตยาบนแกโมฆยกรรมได ตอเมอไดรเหนซง โมฆยกรรมนนภายหลงทบคคล
นนพนจากการเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถหรอในขณะท
จรตของบคคลนนไมวกล แลวแตกรณ
LA 102 (LW 102) 79
ทายาทของบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะ จะใหสตยาบน
แก โมฆยกรรมไดนบแตเวลาทผทานตกรรมนนถงแกความตาย เวนแต สทธทจะ
บอกลางโมฆยกรรมของผตายนนไดสนสดลงแลว
บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองมใหใชบงคบ ถาการให
สตยาบนแกโมฆยกรรมกระทาโดยผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษrdquo
มาตรา 180 บญญตวา ldquoภายหลงเวลาอนพงใหสตยาบนได
ตามมาตรา 179 ถามพฤตการณอยางหนงอยางใดดงตอไปนเกดขนเกยวดวย
โมฆยกรรม โดยการกระทาของบคคลซงมสทธบอกลางโมฆยกรรม ตามมาตรา 175
ถามไดสงวนสทธไวแจงชดประการใด ใหถอวาเปนการใหสตยาบน
(1) ไดปฏบตการชาระหนแลวทงหมดหรอแตบางสวน
(2) ไดมการเรยกใหชาระหนนนแลว
(3) ไดมการแปลงหนใหม
(4) ไดมการใหประกนเพอหนนน
(5) ไดมการโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน
(6) ไดมการกระทาอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน
มาตรา 181 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนนจะบอกลางมไดเมอ
พนเวลาหนงป นบแตเวลาทอาจใหสตยาบนได หรอเมอพนเวลาสบปนบแตไดทา
นตกรรมอนเปนโมฆยะนนrdquo
จากบทบญญตทยกมาขางตนนกอาจจะพอสรปไดวา นตกรรมท
เปนโมฆยะหรอมผลเปนโมฆยกรรมนน ในกฎหมายถอวาเปนนตกรรมทไมสมบรณ และ
จะมผลบงคบใชไดตามกฎหมายทกประการจนกวาจะมการบอกลาง หากมการบอกลาง
โดยผแทนโดยชอบธรรมเพราะเหนวาผเยาวเสยประโยชนภายใน 1 ป นตกรรมนนกจะม
ผลเปนโมฆะมาตงแตเรมทา และคกรณกจะกลบสฐานะเดม และหากกลบสฐานะเดมไมได
กสามารถเรยกคาเสยหายเปนการชดใชได แตอยางไรกตาม สาหรบนตกรรมทเปน
โมฆยะน หากไมทาการบอกลางภายใน 10 ปนบแตไดทานตกรรมขนมา นตกรรมนนจะ
บอกลางอกไมไดและจะกลายเปนนตกรรมทสมบรณขนมาทนท และเชนเดยวกน การให
LA 102 (LW 102) 80
ความยนยอมเมอกฎหมายไมไดกาหนดรปแบบหรอวธการไว การบอกลางของผแทนโดย
ชอบธรรมกสามารถทาไดทงโดยลายลกษณอกษรหรอวาจา แลวแตกรณ
และในกรณนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะนหากผแทนโดยชอบ
ธรรมเหนวาผเยาวไดเปรยบหรอเหนดวยกบสงทผเยาวไปทาไว เชน ผเยาวไปซอรถยนต
ราคา 1 ลานบาท โดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม แตเมอไดพดคย
กบผเยาวและเหนดวย กสามารถใหสตยาบนรบรองนตกรรมทเปนโมฆยะคอการซอ
รถยนตนนโดยการจายเงนคารถให นตกรรมทเปนโมฆยะนนกจะเปนนตกรรมทสมบรณ
ขนมาไดเชนกน เปนตน และเมอมการใหสตยาบนแลว นตกรรมนนจะบอกลางอกไมไดเลย
ทงนการใหสตยาบนกตองเปนไปตามทกฎหมายมาตรา 180 ไดบญญตไว
ดงนนสาหรบหลกเกณฑในการทานตกรรมของผเยาวหรอผทม
อายยงไมครบ 20 ปบรบรณนน จะเหนไดวาเปนเจตนารมณของกฎหมายแพงทตองการ
ใหความคมครองผเยาวโดยอาศยการดแลเอาใจใส และทาหนาทปกปองผลประโยชนของ
ผเยาวโดยผานทางผแทนโดยชอบธรรม การตดสนใจบอกลางหรอใหสตยาบนแกนตกรรม
ทฝาฝนมาตรา 21 กขนอยกบการพจารณาไตรตรองและใชดลพนจของผแทนโดยชอบ
ธรรมโดยแทวาการทานตกรรมของผเยาวนนทาใหเกดการไดเปรยบหรอเสยเปรยบหรอ
สมประโยชนแกผเยาวหรอไมอยางไร ดวยเชอวาเดกหรอผเยาวยงไมสามารถจะใชสทธ
หรอดแลประโยชนสวนไดเสยของตนไดเตมทนนเอง
อนง ตามทไดกลาวไวแลววา ชวงอายจากเดกทารกจนอายครบ
20 ปบรบรณนน มระยะยาวมาก และผเยาวเองกยอมมความสามารถในการดแลและใช
สทธของตนไดเชนกน เพยงแตกฎหมายไดกาหนดหลกในการทานตกรรมของผเยาวไวใน
มาตรา 21 ใหทาไดเมอไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมมฉะนนเปนโมฆยะ
เพราะเหนวาผเยาวนนความสามารถถกจากดเพราะอายเทานน มใชเพราะความออนดอย
ในเรองอนใด ดงนนในทายมาตรา 21 จงปรากฏคาวา ldquoเวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
ซงทาใหมาตรา 21 จงเปนทงมาตราหลกและขอยกเวนในเวลาเดยวกน ซงจะไดนามา
ศกษาในหวขอตอไป
24 นตกรรมทผเยาวสามารถทาไดโดยลาพง
อนเ นองมาจากคาว า ldquoเวนแตจะบญญตไว เ ปนอยางอ น rdquo
ในตอนทายของมาตรา 21 ทาใหผเยาวกลายเปนบคคลทสามารถมอสระในการทานตกรรม
LA 102 (LW 102) 81
ไดดวยตนเอง โดยไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมทนท และเปนขอยกเวน
ของหลกทวา ผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ ตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
กอน หากไปทาลงโดยผแทนโดยชอบธรรมไมทราบหรอไมยนยอม นตกรรมนนกจะมผล
เปนโมฆยะ
ทงนเนองจากผเยาวนนเปนบคคลทกฎหมายจากดความสามารถ
ไวใหอยในความดแลของผแทนโดยชอบธรรมดวยเหตผลเดยวคออายเทานน ดงนน
ในบางนตกรรมทเกยวของโดยตรงกบการศกษา การดาเนนชวต หรอเปนสงทผเยาวตอง
ทาเองโดยลาพง เชนการทาพนยกรรม การลงทะเบยนเรยนกฎหมาย จงอนญาตใหผเยาว
ทาไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงจะเหนไดจากการท
กฎหมายแพงไดบญญตใหผเยาวสามารถทานตกรรมดวยตนเองไดอยหลายกรณ
ดงตอไปน
1 นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ตามทมาตรา
22 ซงบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอ จะไดไปซง
สทธอนใดอนหนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาท อนใดอนหนงrdquo
จากบทบญญตมาตรา 22 จะเหนวา ผเยาวอาจทานตกรรมท
หากทาแลวจะใหเกดประโยชนแกผเยาวแตฝายเดยว หรอเปนนตกรรมททาแลว
ไมกอใหเกดหนาทและเงอนไขแกผเยาว ดงนคอ
ก นตกรรมทไดมาซงสทธอนใดอนหนง เชน การไดรบแหวน
เพชรเปนของขวญในวนเกดของผเยาวจากคณป หากเปนการใหโดยไมมเงอนไขกรบได
เลยโดยไมตองขอความยนยอมจากบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรม แตหากการ
ไดรบแหวนเพชรนนตองแลกกบการใหไปอยทบานคณปเปนเวลา 5 ป อยางนถอวาเปน
เงอนไขซงอาจทาใหผเยาวเกดหนาทและเสยประโยชนได กตองไปขอความยนยอมจาก
บดามารดากอนจงสมบรณ หากผเยาวรบแหวนแพชรและตกลงไปโดยปราศจากความ
ยนยอมการรบแหวนเพชร จะมผลเปนโมฆยะทนท
ข นตกรรมททาใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ยอม
หมายถงนตกรรมทหากผเยาวทาลงไปแลวทาใหเขาหลดจากภาระหนาททมอย เชน
ผเยาวเปนหนนาย ก อย 500 บาท พอถงวนเกดของผเยาว นาย ก ยกหนใหเปน
ของขวญวนเกด ดงนถอไดวาเปนนตกรรมททาใหผเยาวหลดพนจากหนาท ตามมาตรา 22
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 76
22 การใหความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม สาหรบในเรองความ
ยนยอมนมประเดนทตองศกษาหลายประเดน เชน
กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 และมาตรา 30 ไดมการ
บญญตถงบคคลทเปนคนวกลจรตไวโดยมาตรา 28 จะเปนมาตราทบญญตเกยวกบ
ความสามารถของบคคลวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคน
ไรความสามารถ สวนมาตรา 30 เปนการบญญตเกยวกบความสามารถของบคคลวกลจรต
ทยงไมไดถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงเรยกกนวาคนวกลจรต แตตองยงไมลม
วาบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทนยงมสภาพบคคลทมสทธตามมาตรา 15 อย เพยงแต
ความสามารถจะถกจากดดวยเหตบางประการและการจากดความสามารถนกเพราะ
ตองการคมครองบคคลวกลจรตทง 2 ประเภทน และบคคลภายนอกโดยเฉพาะในกรณ
ของบคคลวกลจรตซงศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถนนซงยงสามารถมสทธ
และหนาทตามกฎหมายเหมอนบคคลธรรมดาอยเสมอ
แบบของการใหความยนยอม เนองจากกฎหมายมาตรา 21 มได
กาหนดไววาตองทาอยางไร เพยงแตกาหนดไววา ldquoตองไดรบความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกอนrdquo ประกอบกบคาพพากษาฎกาท 13192521 ไดวนจฉยไววา ldquoการทผแทน
โดยชอบธรรมไดรวมลงลายพมพนวมอเปนพยานในสญญาทผเยาวทากบบคคลภายนอก
นน ถอวาผแทนโดยชอบธรรมไดใหความยนยอมแลวโดยปรยายrdquo ดงนน ผแทนโดยชอบ
ธรรมจงอาจใหความยนยอมไมวาจะโดยวาจาหรอลายลกษณอกษรกได และไมวาจะโดย
ชดแจงหรอปรยาย กยอมถอวาเปนการใหความยนยอมไดทงสน
แตทสาคญคอการใหคายนยอมนนตองใหกอนทผเยาวจะไปทา
นตกรรมหรอขณะกระทานตกรรมเทานน เพราะหากผแทนโดยชอบธรรมใหคายนยอม
ภายหลงจากทผเยาวไดทานตกรรมแลว กจะกลายเปนการใหสตยาบนแกนตกรรมทเปน
โมฆยะของผเยาวไป ซงแนนอนวาการใหสตยาบนกมผลทาใหนตกรรมทเปนโมฆยะของ
ผเยาวเปนนตกรรมทสมบรณขนมาไดในภายหลง ตามมาตรา 179 วรรคหนง
ซงบญญตไววา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนน จะสมบรณตอเมอไดกระทา
ภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปrdquo แตกไมใชเรองการใหความ
ยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมทเปนไปตามหลกกฎหมายมาตรา 21 แตประการใด
LA 102 (LW 102) 77
23 ผลของนตกรรมทผเยาวทาโดยปราศจากความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม ยอมเปนโมฆยะ
นตกรรมของผเยาวททาโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกจะมผลเปนโมฆยะ ถอวาเปนนตกรรมทฝาฝนมาตรา 21 กตองมผลตามท
ไดบญญตไว ldquoการใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรม นตกรรมเปนโมฆยะrdquo
ในกฎหมายแพงและพาณชย นตกรรมจะมผลในกฎหมายอย
3 กรณเทานน คอ สมบรณ โมฆยะ และโมฆะ ซงขนอยกบวานตกรรมเหลานนไดทาขน
โดยชอบดวยกฎหมายหรอฝาฝนกฎหมาย หากไดทาถกตองตามกฎหมายกมผลสมบรณ
เชน ผเยาวอาจทาพนยกรรมไดเมอมอายความ 15 ปบรบรณ ตามมาตรา 25 แตหาก
นตกรรมใดไดทาลงโดยมเหตบกพรองบางประการกมผลเปนโมฆยะ เชน กรณมาตรา 21
ทผเยาวทานตกรรมโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมหรอเปนการทา
นตกรรมทฝาฝนกฎหมายกมผลเปนโมฆะ เชน กรณผเยาวทาพนยกรรมในขณะทมอาย
ยงไมครบ 15 ปบรบรณ จะมผลเปนโมฆะ เพราะเปนการฝาฝนบทบญญตมาตรา 25 นนเอง
ดงนน ในวชานตกรรมจะมการศกษาถงหลกในการทานตกรรม
สญญา รวมทงหลกกฎหมายทเกยวกบนตกรรมทเปนโมฆยกรรมและโมฆะกรรมดวย
ซงในทนขอยกเฉพาะมาตราทไดบญญตเกยวกบเรองเหลานมาไวใหนกศกษาไดนามา
ประกอบการศกษามาตรา 21 นดวย ซงมดงนคอ
มาตรา 175 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนน บคคลตอไปนจะบอกลาง
เสยกได
(1) ผแทนโดยชอบธรรมหรอผเยาวซงบรรลนตภาวะแลว แต
ผเยาว จะบอกลางกอนทตนบรรลนตภาวะกไดถาไดรบความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม
(2) บคคล ซงศาลสง ใ ห เ ปนคนไรความสามารถ หรอ
คนเสมอนไรความสามารถ เมอบคคลนนพนจากการเปนคนไรความสามารถหรอ
คนเสมอนไรความสามารถแลว หรอผอนบาลหรอผพทกษ แลวแตกรณ
แตคนเสมอนไรความสามารถจะบอกลางกอนทตนจะพนจากการเปนคนเสมอนไร
ความสามารถกไดถาไดรบความยนยอมของผพทกษ
LA 102 (LW 102) 78
(3) บคคลผแสดงเจตนาเพราะสาคญผด หรอถกกลฉอฉล
หรอถกขมข
(4) บคคลวกลจรตผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตาม
มาตรา 30 ในขณะทจรตของบคคลนนไมวกลแลว
ถาบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะถงแกความตาย กอนม
การบอกลางโมฆยกรรม ทายาทของบคคลดงกลาวอาจบอกลางโมฆยกรรมนนไดrdquo
มาตรา 176 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมเมอบอกลางแลว ใหถอ
วาเปนโมฆะมาแตเรมแรก และใหเปนคกรณกลบคนสฐานะเดม ถาเปนการพน
วสยจะใหกลบคนเชนนนได กใหไดรบคาเสยหายชดใชใหแทน
ถาบคคลใดไดรหรอควรจะไดรวาการใดเปนโมฆยะ เมอบอกลาง
แลวใหถอวาบคคลนนไดรวาการนนเปนโมฆะ นบแตวนทไดรหรอควรจะไดรวา
เปนโมฆยะ
หามมใหใชสทธเรยกรองอนเกดแตการกลบคนสฐานะเดม
ตามวรรคหนงเมอพนหนงปนบแตวนบอกลางโมฆยกรรมrdquo
มาตรา 177 บญญตวา ldquoถาบคคลผมสทธบอกลางโมฆยกรรม
ตาม มาตรา 175 ผหนงผใด ไดใหสตยาบนแกโมฆยกรรม ใหถอวาการนนเปนอน
สมบรณมาแตเรมแรก แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอกrdquo
มาตรา 178 บญญตวา ldquoการบอกลางหรอใหสตยาบนแก
โมฆยกรรม ยอมกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนงซงเปนบคคล
ทมตวกาหนดไดแนนอนrdquo
มาตรา 179 บญญตวา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนนจะ
สมบรณตอเมอไดกระทาภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปแลว
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไร
ความสามารถหรอบคคลวกลจรต ผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตามมาตรา 30
จะใหสตยาบนแกโมฆยกรรมได ตอเมอไดรเหนซง โมฆยกรรมนนภายหลงทบคคล
นนพนจากการเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถหรอในขณะท
จรตของบคคลนนไมวกล แลวแตกรณ
LA 102 (LW 102) 79
ทายาทของบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะ จะใหสตยาบน
แก โมฆยกรรมไดนบแตเวลาทผทานตกรรมนนถงแกความตาย เวนแต สทธทจะ
บอกลางโมฆยกรรมของผตายนนไดสนสดลงแลว
บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองมใหใชบงคบ ถาการให
สตยาบนแกโมฆยกรรมกระทาโดยผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษrdquo
มาตรา 180 บญญตวา ldquoภายหลงเวลาอนพงใหสตยาบนได
ตามมาตรา 179 ถามพฤตการณอยางหนงอยางใดดงตอไปนเกดขนเกยวดวย
โมฆยกรรม โดยการกระทาของบคคลซงมสทธบอกลางโมฆยกรรม ตามมาตรา 175
ถามไดสงวนสทธไวแจงชดประการใด ใหถอวาเปนการใหสตยาบน
(1) ไดปฏบตการชาระหนแลวทงหมดหรอแตบางสวน
(2) ไดมการเรยกใหชาระหนนนแลว
(3) ไดมการแปลงหนใหม
(4) ไดมการใหประกนเพอหนนน
(5) ไดมการโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน
(6) ไดมการกระทาอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน
มาตรา 181 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนนจะบอกลางมไดเมอ
พนเวลาหนงป นบแตเวลาทอาจใหสตยาบนได หรอเมอพนเวลาสบปนบแตไดทา
นตกรรมอนเปนโมฆยะนนrdquo
จากบทบญญตทยกมาขางตนนกอาจจะพอสรปไดวา นตกรรมท
เปนโมฆยะหรอมผลเปนโมฆยกรรมนน ในกฎหมายถอวาเปนนตกรรมทไมสมบรณ และ
จะมผลบงคบใชไดตามกฎหมายทกประการจนกวาจะมการบอกลาง หากมการบอกลาง
โดยผแทนโดยชอบธรรมเพราะเหนวาผเยาวเสยประโยชนภายใน 1 ป นตกรรมนนกจะม
ผลเปนโมฆะมาตงแตเรมทา และคกรณกจะกลบสฐานะเดม และหากกลบสฐานะเดมไมได
กสามารถเรยกคาเสยหายเปนการชดใชได แตอยางไรกตาม สาหรบนตกรรมทเปน
โมฆยะน หากไมทาการบอกลางภายใน 10 ปนบแตไดทานตกรรมขนมา นตกรรมนนจะ
บอกลางอกไมไดและจะกลายเปนนตกรรมทสมบรณขนมาทนท และเชนเดยวกน การให
LA 102 (LW 102) 80
ความยนยอมเมอกฎหมายไมไดกาหนดรปแบบหรอวธการไว การบอกลางของผแทนโดย
ชอบธรรมกสามารถทาไดทงโดยลายลกษณอกษรหรอวาจา แลวแตกรณ
และในกรณนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะนหากผแทนโดยชอบ
ธรรมเหนวาผเยาวไดเปรยบหรอเหนดวยกบสงทผเยาวไปทาไว เชน ผเยาวไปซอรถยนต
ราคา 1 ลานบาท โดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม แตเมอไดพดคย
กบผเยาวและเหนดวย กสามารถใหสตยาบนรบรองนตกรรมทเปนโมฆยะคอการซอ
รถยนตนนโดยการจายเงนคารถให นตกรรมทเปนโมฆยะนนกจะเปนนตกรรมทสมบรณ
ขนมาไดเชนกน เปนตน และเมอมการใหสตยาบนแลว นตกรรมนนจะบอกลางอกไมไดเลย
ทงนการใหสตยาบนกตองเปนไปตามทกฎหมายมาตรา 180 ไดบญญตไว
ดงนนสาหรบหลกเกณฑในการทานตกรรมของผเยาวหรอผทม
อายยงไมครบ 20 ปบรบรณนน จะเหนไดวาเปนเจตนารมณของกฎหมายแพงทตองการ
ใหความคมครองผเยาวโดยอาศยการดแลเอาใจใส และทาหนาทปกปองผลประโยชนของ
ผเยาวโดยผานทางผแทนโดยชอบธรรม การตดสนใจบอกลางหรอใหสตยาบนแกนตกรรม
ทฝาฝนมาตรา 21 กขนอยกบการพจารณาไตรตรองและใชดลพนจของผแทนโดยชอบ
ธรรมโดยแทวาการทานตกรรมของผเยาวนนทาใหเกดการไดเปรยบหรอเสยเปรยบหรอ
สมประโยชนแกผเยาวหรอไมอยางไร ดวยเชอวาเดกหรอผเยาวยงไมสามารถจะใชสทธ
หรอดแลประโยชนสวนไดเสยของตนไดเตมทนนเอง
อนง ตามทไดกลาวไวแลววา ชวงอายจากเดกทารกจนอายครบ
20 ปบรบรณนน มระยะยาวมาก และผเยาวเองกยอมมความสามารถในการดแลและใช
สทธของตนไดเชนกน เพยงแตกฎหมายไดกาหนดหลกในการทานตกรรมของผเยาวไวใน
มาตรา 21 ใหทาไดเมอไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมมฉะนนเปนโมฆยะ
เพราะเหนวาผเยาวนนความสามารถถกจากดเพราะอายเทานน มใชเพราะความออนดอย
ในเรองอนใด ดงนนในทายมาตรา 21 จงปรากฏคาวา ldquoเวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
ซงทาใหมาตรา 21 จงเปนทงมาตราหลกและขอยกเวนในเวลาเดยวกน ซงจะไดนามา
ศกษาในหวขอตอไป
24 นตกรรมทผเยาวสามารถทาไดโดยลาพง
อนเ นองมาจากคาว า ldquoเวนแตจะบญญตไว เ ปนอยางอ น rdquo
ในตอนทายของมาตรา 21 ทาใหผเยาวกลายเปนบคคลทสามารถมอสระในการทานตกรรม
LA 102 (LW 102) 81
ไดดวยตนเอง โดยไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมทนท และเปนขอยกเวน
ของหลกทวา ผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ ตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
กอน หากไปทาลงโดยผแทนโดยชอบธรรมไมทราบหรอไมยนยอม นตกรรมนนกจะมผล
เปนโมฆยะ
ทงนเนองจากผเยาวนนเปนบคคลทกฎหมายจากดความสามารถ
ไวใหอยในความดแลของผแทนโดยชอบธรรมดวยเหตผลเดยวคออายเทานน ดงนน
ในบางนตกรรมทเกยวของโดยตรงกบการศกษา การดาเนนชวต หรอเปนสงทผเยาวตอง
ทาเองโดยลาพง เชนการทาพนยกรรม การลงทะเบยนเรยนกฎหมาย จงอนญาตใหผเยาว
ทาไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงจะเหนไดจากการท
กฎหมายแพงไดบญญตใหผเยาวสามารถทานตกรรมดวยตนเองไดอยหลายกรณ
ดงตอไปน
1 นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ตามทมาตรา
22 ซงบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอ จะไดไปซง
สทธอนใดอนหนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาท อนใดอนหนงrdquo
จากบทบญญตมาตรา 22 จะเหนวา ผเยาวอาจทานตกรรมท
หากทาแลวจะใหเกดประโยชนแกผเยาวแตฝายเดยว หรอเปนนตกรรมททาแลว
ไมกอใหเกดหนาทและเงอนไขแกผเยาว ดงนคอ
ก นตกรรมทไดมาซงสทธอนใดอนหนง เชน การไดรบแหวน
เพชรเปนของขวญในวนเกดของผเยาวจากคณป หากเปนการใหโดยไมมเงอนไขกรบได
เลยโดยไมตองขอความยนยอมจากบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรม แตหากการ
ไดรบแหวนเพชรนนตองแลกกบการใหไปอยทบานคณปเปนเวลา 5 ป อยางนถอวาเปน
เงอนไขซงอาจทาใหผเยาวเกดหนาทและเสยประโยชนได กตองไปขอความยนยอมจาก
บดามารดากอนจงสมบรณ หากผเยาวรบแหวนแพชรและตกลงไปโดยปราศจากความ
ยนยอมการรบแหวนเพชร จะมผลเปนโมฆยะทนท
ข นตกรรมททาใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ยอม
หมายถงนตกรรมทหากผเยาวทาลงไปแลวทาใหเขาหลดจากภาระหนาททมอย เชน
ผเยาวเปนหนนาย ก อย 500 บาท พอถงวนเกดของผเยาว นาย ก ยกหนใหเปน
ของขวญวนเกด ดงนถอไดวาเปนนตกรรมททาใหผเยาวหลดพนจากหนาท ตามมาตรา 22
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 77
23 ผลของนตกรรมทผเยาวทาโดยปราศจากความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม ยอมเปนโมฆยะ
นตกรรมของผเยาวททาโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมกจะมผลเปนโมฆยะ ถอวาเปนนตกรรมทฝาฝนมาตรา 21 กตองมผลตามท
ไดบญญตไว ldquoการใด ๆ ทผเยาวไดทาลงโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรม นตกรรมเปนโมฆยะrdquo
ในกฎหมายแพงและพาณชย นตกรรมจะมผลในกฎหมายอย
3 กรณเทานน คอ สมบรณ โมฆยะ และโมฆะ ซงขนอยกบวานตกรรมเหลานนไดทาขน
โดยชอบดวยกฎหมายหรอฝาฝนกฎหมาย หากไดทาถกตองตามกฎหมายกมผลสมบรณ
เชน ผเยาวอาจทาพนยกรรมไดเมอมอายความ 15 ปบรบรณ ตามมาตรา 25 แตหาก
นตกรรมใดไดทาลงโดยมเหตบกพรองบางประการกมผลเปนโมฆยะ เชน กรณมาตรา 21
ทผเยาวทานตกรรมโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมหรอเปนการทา
นตกรรมทฝาฝนกฎหมายกมผลเปนโมฆะ เชน กรณผเยาวทาพนยกรรมในขณะทมอาย
ยงไมครบ 15 ปบรบรณ จะมผลเปนโมฆะ เพราะเปนการฝาฝนบทบญญตมาตรา 25 นนเอง
ดงนน ในวชานตกรรมจะมการศกษาถงหลกในการทานตกรรม
สญญา รวมทงหลกกฎหมายทเกยวกบนตกรรมทเปนโมฆยกรรมและโมฆะกรรมดวย
ซงในทนขอยกเฉพาะมาตราทไดบญญตเกยวกบเรองเหลานมาไวใหนกศกษาไดนามา
ประกอบการศกษามาตรา 21 นดวย ซงมดงนคอ
มาตรา 175 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนน บคคลตอไปนจะบอกลาง
เสยกได
(1) ผแทนโดยชอบธรรมหรอผเยาวซงบรรลนตภาวะแลว แต
ผเยาว จะบอกลางกอนทตนบรรลนตภาวะกไดถาไดรบความยนยอมของผแทน
โดยชอบธรรม
(2) บคคล ซงศาลสง ใ ห เ ปนคนไรความสามารถ หรอ
คนเสมอนไรความสามารถ เมอบคคลนนพนจากการเปนคนไรความสามารถหรอ
คนเสมอนไรความสามารถแลว หรอผอนบาลหรอผพทกษ แลวแตกรณ
แตคนเสมอนไรความสามารถจะบอกลางกอนทตนจะพนจากการเปนคนเสมอนไร
ความสามารถกไดถาไดรบความยนยอมของผพทกษ
LA 102 (LW 102) 78
(3) บคคลผแสดงเจตนาเพราะสาคญผด หรอถกกลฉอฉล
หรอถกขมข
(4) บคคลวกลจรตผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตาม
มาตรา 30 ในขณะทจรตของบคคลนนไมวกลแลว
ถาบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะถงแกความตาย กอนม
การบอกลางโมฆยกรรม ทายาทของบคคลดงกลาวอาจบอกลางโมฆยกรรมนนไดrdquo
มาตรา 176 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมเมอบอกลางแลว ใหถอ
วาเปนโมฆะมาแตเรมแรก และใหเปนคกรณกลบคนสฐานะเดม ถาเปนการพน
วสยจะใหกลบคนเชนนนได กใหไดรบคาเสยหายชดใชใหแทน
ถาบคคลใดไดรหรอควรจะไดรวาการใดเปนโมฆยะ เมอบอกลาง
แลวใหถอวาบคคลนนไดรวาการนนเปนโมฆะ นบแตวนทไดรหรอควรจะไดรวา
เปนโมฆยะ
หามมใหใชสทธเรยกรองอนเกดแตการกลบคนสฐานะเดม
ตามวรรคหนงเมอพนหนงปนบแตวนบอกลางโมฆยกรรมrdquo
มาตรา 177 บญญตวา ldquoถาบคคลผมสทธบอกลางโมฆยกรรม
ตาม มาตรา 175 ผหนงผใด ไดใหสตยาบนแกโมฆยกรรม ใหถอวาการนนเปนอน
สมบรณมาแตเรมแรก แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอกrdquo
มาตรา 178 บญญตวา ldquoการบอกลางหรอใหสตยาบนแก
โมฆยกรรม ยอมกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนงซงเปนบคคล
ทมตวกาหนดไดแนนอนrdquo
มาตรา 179 บญญตวา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนนจะ
สมบรณตอเมอไดกระทาภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปแลว
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไร
ความสามารถหรอบคคลวกลจรต ผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตามมาตรา 30
จะใหสตยาบนแกโมฆยกรรมได ตอเมอไดรเหนซง โมฆยกรรมนนภายหลงทบคคล
นนพนจากการเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถหรอในขณะท
จรตของบคคลนนไมวกล แลวแตกรณ
LA 102 (LW 102) 79
ทายาทของบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะ จะใหสตยาบน
แก โมฆยกรรมไดนบแตเวลาทผทานตกรรมนนถงแกความตาย เวนแต สทธทจะ
บอกลางโมฆยกรรมของผตายนนไดสนสดลงแลว
บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองมใหใชบงคบ ถาการให
สตยาบนแกโมฆยกรรมกระทาโดยผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษrdquo
มาตรา 180 บญญตวา ldquoภายหลงเวลาอนพงใหสตยาบนได
ตามมาตรา 179 ถามพฤตการณอยางหนงอยางใดดงตอไปนเกดขนเกยวดวย
โมฆยกรรม โดยการกระทาของบคคลซงมสทธบอกลางโมฆยกรรม ตามมาตรา 175
ถามไดสงวนสทธไวแจงชดประการใด ใหถอวาเปนการใหสตยาบน
(1) ไดปฏบตการชาระหนแลวทงหมดหรอแตบางสวน
(2) ไดมการเรยกใหชาระหนนนแลว
(3) ไดมการแปลงหนใหม
(4) ไดมการใหประกนเพอหนนน
(5) ไดมการโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน
(6) ไดมการกระทาอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน
มาตรา 181 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนนจะบอกลางมไดเมอ
พนเวลาหนงป นบแตเวลาทอาจใหสตยาบนได หรอเมอพนเวลาสบปนบแตไดทา
นตกรรมอนเปนโมฆยะนนrdquo
จากบทบญญตทยกมาขางตนนกอาจจะพอสรปไดวา นตกรรมท
เปนโมฆยะหรอมผลเปนโมฆยกรรมนน ในกฎหมายถอวาเปนนตกรรมทไมสมบรณ และ
จะมผลบงคบใชไดตามกฎหมายทกประการจนกวาจะมการบอกลาง หากมการบอกลาง
โดยผแทนโดยชอบธรรมเพราะเหนวาผเยาวเสยประโยชนภายใน 1 ป นตกรรมนนกจะม
ผลเปนโมฆะมาตงแตเรมทา และคกรณกจะกลบสฐานะเดม และหากกลบสฐานะเดมไมได
กสามารถเรยกคาเสยหายเปนการชดใชได แตอยางไรกตาม สาหรบนตกรรมทเปน
โมฆยะน หากไมทาการบอกลางภายใน 10 ปนบแตไดทานตกรรมขนมา นตกรรมนนจะ
บอกลางอกไมไดและจะกลายเปนนตกรรมทสมบรณขนมาทนท และเชนเดยวกน การให
LA 102 (LW 102) 80
ความยนยอมเมอกฎหมายไมไดกาหนดรปแบบหรอวธการไว การบอกลางของผแทนโดย
ชอบธรรมกสามารถทาไดทงโดยลายลกษณอกษรหรอวาจา แลวแตกรณ
และในกรณนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะนหากผแทนโดยชอบ
ธรรมเหนวาผเยาวไดเปรยบหรอเหนดวยกบสงทผเยาวไปทาไว เชน ผเยาวไปซอรถยนต
ราคา 1 ลานบาท โดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม แตเมอไดพดคย
กบผเยาวและเหนดวย กสามารถใหสตยาบนรบรองนตกรรมทเปนโมฆยะคอการซอ
รถยนตนนโดยการจายเงนคารถให นตกรรมทเปนโมฆยะนนกจะเปนนตกรรมทสมบรณ
ขนมาไดเชนกน เปนตน และเมอมการใหสตยาบนแลว นตกรรมนนจะบอกลางอกไมไดเลย
ทงนการใหสตยาบนกตองเปนไปตามทกฎหมายมาตรา 180 ไดบญญตไว
ดงนนสาหรบหลกเกณฑในการทานตกรรมของผเยาวหรอผทม
อายยงไมครบ 20 ปบรบรณนน จะเหนไดวาเปนเจตนารมณของกฎหมายแพงทตองการ
ใหความคมครองผเยาวโดยอาศยการดแลเอาใจใส และทาหนาทปกปองผลประโยชนของ
ผเยาวโดยผานทางผแทนโดยชอบธรรม การตดสนใจบอกลางหรอใหสตยาบนแกนตกรรม
ทฝาฝนมาตรา 21 กขนอยกบการพจารณาไตรตรองและใชดลพนจของผแทนโดยชอบ
ธรรมโดยแทวาการทานตกรรมของผเยาวนนทาใหเกดการไดเปรยบหรอเสยเปรยบหรอ
สมประโยชนแกผเยาวหรอไมอยางไร ดวยเชอวาเดกหรอผเยาวยงไมสามารถจะใชสทธ
หรอดแลประโยชนสวนไดเสยของตนไดเตมทนนเอง
อนง ตามทไดกลาวไวแลววา ชวงอายจากเดกทารกจนอายครบ
20 ปบรบรณนน มระยะยาวมาก และผเยาวเองกยอมมความสามารถในการดแลและใช
สทธของตนไดเชนกน เพยงแตกฎหมายไดกาหนดหลกในการทานตกรรมของผเยาวไวใน
มาตรา 21 ใหทาไดเมอไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมมฉะนนเปนโมฆยะ
เพราะเหนวาผเยาวนนความสามารถถกจากดเพราะอายเทานน มใชเพราะความออนดอย
ในเรองอนใด ดงนนในทายมาตรา 21 จงปรากฏคาวา ldquoเวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
ซงทาใหมาตรา 21 จงเปนทงมาตราหลกและขอยกเวนในเวลาเดยวกน ซงจะไดนามา
ศกษาในหวขอตอไป
24 นตกรรมทผเยาวสามารถทาไดโดยลาพง
อนเ นองมาจากคาว า ldquoเวนแตจะบญญตไว เ ปนอยางอ น rdquo
ในตอนทายของมาตรา 21 ทาใหผเยาวกลายเปนบคคลทสามารถมอสระในการทานตกรรม
LA 102 (LW 102) 81
ไดดวยตนเอง โดยไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมทนท และเปนขอยกเวน
ของหลกทวา ผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ ตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
กอน หากไปทาลงโดยผแทนโดยชอบธรรมไมทราบหรอไมยนยอม นตกรรมนนกจะมผล
เปนโมฆยะ
ทงนเนองจากผเยาวนนเปนบคคลทกฎหมายจากดความสามารถ
ไวใหอยในความดแลของผแทนโดยชอบธรรมดวยเหตผลเดยวคออายเทานน ดงนน
ในบางนตกรรมทเกยวของโดยตรงกบการศกษา การดาเนนชวต หรอเปนสงทผเยาวตอง
ทาเองโดยลาพง เชนการทาพนยกรรม การลงทะเบยนเรยนกฎหมาย จงอนญาตใหผเยาว
ทาไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงจะเหนไดจากการท
กฎหมายแพงไดบญญตใหผเยาวสามารถทานตกรรมดวยตนเองไดอยหลายกรณ
ดงตอไปน
1 นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ตามทมาตรา
22 ซงบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอ จะไดไปซง
สทธอนใดอนหนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาท อนใดอนหนงrdquo
จากบทบญญตมาตรา 22 จะเหนวา ผเยาวอาจทานตกรรมท
หากทาแลวจะใหเกดประโยชนแกผเยาวแตฝายเดยว หรอเปนนตกรรมททาแลว
ไมกอใหเกดหนาทและเงอนไขแกผเยาว ดงนคอ
ก นตกรรมทไดมาซงสทธอนใดอนหนง เชน การไดรบแหวน
เพชรเปนของขวญในวนเกดของผเยาวจากคณป หากเปนการใหโดยไมมเงอนไขกรบได
เลยโดยไมตองขอความยนยอมจากบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรม แตหากการ
ไดรบแหวนเพชรนนตองแลกกบการใหไปอยทบานคณปเปนเวลา 5 ป อยางนถอวาเปน
เงอนไขซงอาจทาใหผเยาวเกดหนาทและเสยประโยชนได กตองไปขอความยนยอมจาก
บดามารดากอนจงสมบรณ หากผเยาวรบแหวนแพชรและตกลงไปโดยปราศจากความ
ยนยอมการรบแหวนเพชร จะมผลเปนโมฆยะทนท
ข นตกรรมททาใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ยอม
หมายถงนตกรรมทหากผเยาวทาลงไปแลวทาใหเขาหลดจากภาระหนาททมอย เชน
ผเยาวเปนหนนาย ก อย 500 บาท พอถงวนเกดของผเยาว นาย ก ยกหนใหเปน
ของขวญวนเกด ดงนถอไดวาเปนนตกรรมททาใหผเยาวหลดพนจากหนาท ตามมาตรา 22
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 78
(3) บคคลผแสดงเจตนาเพราะสาคญผด หรอถกกลฉอฉล
หรอถกขมข
(4) บคคลวกลจรตผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตาม
มาตรา 30 ในขณะทจรตของบคคลนนไมวกลแลว
ถาบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะถงแกความตาย กอนม
การบอกลางโมฆยกรรม ทายาทของบคคลดงกลาวอาจบอกลางโมฆยกรรมนนไดrdquo
มาตรา 176 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมเมอบอกลางแลว ใหถอ
วาเปนโมฆะมาแตเรมแรก และใหเปนคกรณกลบคนสฐานะเดม ถาเปนการพน
วสยจะใหกลบคนเชนนนได กใหไดรบคาเสยหายชดใชใหแทน
ถาบคคลใดไดรหรอควรจะไดรวาการใดเปนโมฆยะ เมอบอกลาง
แลวใหถอวาบคคลนนไดรวาการนนเปนโมฆะ นบแตวนทไดรหรอควรจะไดรวา
เปนโมฆยะ
หามมใหใชสทธเรยกรองอนเกดแตการกลบคนสฐานะเดม
ตามวรรคหนงเมอพนหนงปนบแตวนบอกลางโมฆยกรรมrdquo
มาตรา 177 บญญตวา ldquoถาบคคลผมสทธบอกลางโมฆยกรรม
ตาม มาตรา 175 ผหนงผใด ไดใหสตยาบนแกโมฆยกรรม ใหถอวาการนนเปนอน
สมบรณมาแตเรมแรก แตทงนยอมไมกระทบกระเทอนถงสทธของบคคลภายนอกrdquo
มาตรา 178 บญญตวา ldquoการบอกลางหรอใหสตยาบนแก
โมฆยกรรม ยอมกระทาไดโดยการแสดงเจตนาแกคกรณอกฝายหนงซงเปนบคคล
ทมตวกาหนดไดแนนอนrdquo
มาตรา 179 บญญตวา ldquoการใหสตยาบนแกโมฆยกรรมนนจะ
สมบรณตอเมอไดกระทาภายหลงเวลาทมลเหตใหเปนโมฆยกรรมนนหมดสนไปแลว
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไร
ความสามารถหรอบคคลวกลจรต ผกระทานตกรรมอนเปนโมฆยะตามมาตรา 30
จะใหสตยาบนแกโมฆยกรรมได ตอเมอไดรเหนซง โมฆยกรรมนนภายหลงทบคคล
นนพนจากการเปนคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถหรอในขณะท
จรตของบคคลนนไมวกล แลวแตกรณ
LA 102 (LW 102) 79
ทายาทของบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะ จะใหสตยาบน
แก โมฆยกรรมไดนบแตเวลาทผทานตกรรมนนถงแกความตาย เวนแต สทธทจะ
บอกลางโมฆยกรรมของผตายนนไดสนสดลงแลว
บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองมใหใชบงคบ ถาการให
สตยาบนแกโมฆยกรรมกระทาโดยผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษrdquo
มาตรา 180 บญญตวา ldquoภายหลงเวลาอนพงใหสตยาบนได
ตามมาตรา 179 ถามพฤตการณอยางหนงอยางใดดงตอไปนเกดขนเกยวดวย
โมฆยกรรม โดยการกระทาของบคคลซงมสทธบอกลางโมฆยกรรม ตามมาตรา 175
ถามไดสงวนสทธไวแจงชดประการใด ใหถอวาเปนการใหสตยาบน
(1) ไดปฏบตการชาระหนแลวทงหมดหรอแตบางสวน
(2) ไดมการเรยกใหชาระหนนนแลว
(3) ไดมการแปลงหนใหม
(4) ไดมการใหประกนเพอหนนน
(5) ไดมการโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน
(6) ไดมการกระทาอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน
มาตรา 181 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนนจะบอกลางมไดเมอ
พนเวลาหนงป นบแตเวลาทอาจใหสตยาบนได หรอเมอพนเวลาสบปนบแตไดทา
นตกรรมอนเปนโมฆยะนนrdquo
จากบทบญญตทยกมาขางตนนกอาจจะพอสรปไดวา นตกรรมท
เปนโมฆยะหรอมผลเปนโมฆยกรรมนน ในกฎหมายถอวาเปนนตกรรมทไมสมบรณ และ
จะมผลบงคบใชไดตามกฎหมายทกประการจนกวาจะมการบอกลาง หากมการบอกลาง
โดยผแทนโดยชอบธรรมเพราะเหนวาผเยาวเสยประโยชนภายใน 1 ป นตกรรมนนกจะม
ผลเปนโมฆะมาตงแตเรมทา และคกรณกจะกลบสฐานะเดม และหากกลบสฐานะเดมไมได
กสามารถเรยกคาเสยหายเปนการชดใชได แตอยางไรกตาม สาหรบนตกรรมทเปน
โมฆยะน หากไมทาการบอกลางภายใน 10 ปนบแตไดทานตกรรมขนมา นตกรรมนนจะ
บอกลางอกไมไดและจะกลายเปนนตกรรมทสมบรณขนมาทนท และเชนเดยวกน การให
LA 102 (LW 102) 80
ความยนยอมเมอกฎหมายไมไดกาหนดรปแบบหรอวธการไว การบอกลางของผแทนโดย
ชอบธรรมกสามารถทาไดทงโดยลายลกษณอกษรหรอวาจา แลวแตกรณ
และในกรณนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะนหากผแทนโดยชอบ
ธรรมเหนวาผเยาวไดเปรยบหรอเหนดวยกบสงทผเยาวไปทาไว เชน ผเยาวไปซอรถยนต
ราคา 1 ลานบาท โดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม แตเมอไดพดคย
กบผเยาวและเหนดวย กสามารถใหสตยาบนรบรองนตกรรมทเปนโมฆยะคอการซอ
รถยนตนนโดยการจายเงนคารถให นตกรรมทเปนโมฆยะนนกจะเปนนตกรรมทสมบรณ
ขนมาไดเชนกน เปนตน และเมอมการใหสตยาบนแลว นตกรรมนนจะบอกลางอกไมไดเลย
ทงนการใหสตยาบนกตองเปนไปตามทกฎหมายมาตรา 180 ไดบญญตไว
ดงนนสาหรบหลกเกณฑในการทานตกรรมของผเยาวหรอผทม
อายยงไมครบ 20 ปบรบรณนน จะเหนไดวาเปนเจตนารมณของกฎหมายแพงทตองการ
ใหความคมครองผเยาวโดยอาศยการดแลเอาใจใส และทาหนาทปกปองผลประโยชนของ
ผเยาวโดยผานทางผแทนโดยชอบธรรม การตดสนใจบอกลางหรอใหสตยาบนแกนตกรรม
ทฝาฝนมาตรา 21 กขนอยกบการพจารณาไตรตรองและใชดลพนจของผแทนโดยชอบ
ธรรมโดยแทวาการทานตกรรมของผเยาวนนทาใหเกดการไดเปรยบหรอเสยเปรยบหรอ
สมประโยชนแกผเยาวหรอไมอยางไร ดวยเชอวาเดกหรอผเยาวยงไมสามารถจะใชสทธ
หรอดแลประโยชนสวนไดเสยของตนไดเตมทนนเอง
อนง ตามทไดกลาวไวแลววา ชวงอายจากเดกทารกจนอายครบ
20 ปบรบรณนน มระยะยาวมาก และผเยาวเองกยอมมความสามารถในการดแลและใช
สทธของตนไดเชนกน เพยงแตกฎหมายไดกาหนดหลกในการทานตกรรมของผเยาวไวใน
มาตรา 21 ใหทาไดเมอไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมมฉะนนเปนโมฆยะ
เพราะเหนวาผเยาวนนความสามารถถกจากดเพราะอายเทานน มใชเพราะความออนดอย
ในเรองอนใด ดงนนในทายมาตรา 21 จงปรากฏคาวา ldquoเวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
ซงทาใหมาตรา 21 จงเปนทงมาตราหลกและขอยกเวนในเวลาเดยวกน ซงจะไดนามา
ศกษาในหวขอตอไป
24 นตกรรมทผเยาวสามารถทาไดโดยลาพง
อนเ นองมาจากคาว า ldquoเวนแตจะบญญตไว เ ปนอยางอ น rdquo
ในตอนทายของมาตรา 21 ทาใหผเยาวกลายเปนบคคลทสามารถมอสระในการทานตกรรม
LA 102 (LW 102) 81
ไดดวยตนเอง โดยไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมทนท และเปนขอยกเวน
ของหลกทวา ผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ ตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
กอน หากไปทาลงโดยผแทนโดยชอบธรรมไมทราบหรอไมยนยอม นตกรรมนนกจะมผล
เปนโมฆยะ
ทงนเนองจากผเยาวนนเปนบคคลทกฎหมายจากดความสามารถ
ไวใหอยในความดแลของผแทนโดยชอบธรรมดวยเหตผลเดยวคออายเทานน ดงนน
ในบางนตกรรมทเกยวของโดยตรงกบการศกษา การดาเนนชวต หรอเปนสงทผเยาวตอง
ทาเองโดยลาพง เชนการทาพนยกรรม การลงทะเบยนเรยนกฎหมาย จงอนญาตใหผเยาว
ทาไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงจะเหนไดจากการท
กฎหมายแพงไดบญญตใหผเยาวสามารถทานตกรรมดวยตนเองไดอยหลายกรณ
ดงตอไปน
1 นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ตามทมาตรา
22 ซงบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอ จะไดไปซง
สทธอนใดอนหนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาท อนใดอนหนงrdquo
จากบทบญญตมาตรา 22 จะเหนวา ผเยาวอาจทานตกรรมท
หากทาแลวจะใหเกดประโยชนแกผเยาวแตฝายเดยว หรอเปนนตกรรมททาแลว
ไมกอใหเกดหนาทและเงอนไขแกผเยาว ดงนคอ
ก นตกรรมทไดมาซงสทธอนใดอนหนง เชน การไดรบแหวน
เพชรเปนของขวญในวนเกดของผเยาวจากคณป หากเปนการใหโดยไมมเงอนไขกรบได
เลยโดยไมตองขอความยนยอมจากบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรม แตหากการ
ไดรบแหวนเพชรนนตองแลกกบการใหไปอยทบานคณปเปนเวลา 5 ป อยางนถอวาเปน
เงอนไขซงอาจทาใหผเยาวเกดหนาทและเสยประโยชนได กตองไปขอความยนยอมจาก
บดามารดากอนจงสมบรณ หากผเยาวรบแหวนแพชรและตกลงไปโดยปราศจากความ
ยนยอมการรบแหวนเพชร จะมผลเปนโมฆยะทนท
ข นตกรรมททาใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ยอม
หมายถงนตกรรมทหากผเยาวทาลงไปแลวทาใหเขาหลดจากภาระหนาททมอย เชน
ผเยาวเปนหนนาย ก อย 500 บาท พอถงวนเกดของผเยาว นาย ก ยกหนใหเปน
ของขวญวนเกด ดงนถอไดวาเปนนตกรรมททาใหผเยาวหลดพนจากหนาท ตามมาตรา 22
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 79
ทายาทของบคคลผทานตกรรมอนเปนโมฆยะ จะใหสตยาบน
แก โมฆยกรรมไดนบแตเวลาทผทานตกรรมนนถงแกความตาย เวนแต สทธทจะ
บอกลางโมฆยกรรมของผตายนนไดสนสดลงแลว
บทบญญตวรรคหนงและวรรคสองมใหใชบงคบ ถาการให
สตยาบนแกโมฆยกรรมกระทาโดยผแทนโดยชอบธรรม ผอนบาลหรอผพทกษrdquo
มาตรา 180 บญญตวา ldquoภายหลงเวลาอนพงใหสตยาบนได
ตามมาตรา 179 ถามพฤตการณอยางหนงอยางใดดงตอไปนเกดขนเกยวดวย
โมฆยกรรม โดยการกระทาของบคคลซงมสทธบอกลางโมฆยกรรม ตามมาตรา 175
ถามไดสงวนสทธไวแจงชดประการใด ใหถอวาเปนการใหสตยาบน
(1) ไดปฏบตการชาระหนแลวทงหมดหรอแตบางสวน
(2) ไดมการเรยกใหชาระหนนนแลว
(3) ไดมการแปลงหนใหม
(4) ไดมการใหประกนเพอหนนน
(5) ไดมการโอนสทธหรอความรบผดทงหมดหรอแตบางสวน
(6) ไดมการกระทาอยางอนอนแสดงไดวาเปนการใหสตยาบน
มาตรา 181 บญญตวา ldquoโมฆยกรรมนนจะบอกลางมไดเมอ
พนเวลาหนงป นบแตเวลาทอาจใหสตยาบนได หรอเมอพนเวลาสบปนบแตไดทา
นตกรรมอนเปนโมฆยะนนrdquo
จากบทบญญตทยกมาขางตนนกอาจจะพอสรปไดวา นตกรรมท
เปนโมฆยะหรอมผลเปนโมฆยกรรมนน ในกฎหมายถอวาเปนนตกรรมทไมสมบรณ และ
จะมผลบงคบใชไดตามกฎหมายทกประการจนกวาจะมการบอกลาง หากมการบอกลาง
โดยผแทนโดยชอบธรรมเพราะเหนวาผเยาวเสยประโยชนภายใน 1 ป นตกรรมนนกจะม
ผลเปนโมฆะมาตงแตเรมทา และคกรณกจะกลบสฐานะเดม และหากกลบสฐานะเดมไมได
กสามารถเรยกคาเสยหายเปนการชดใชได แตอยางไรกตาม สาหรบนตกรรมทเปน
โมฆยะน หากไมทาการบอกลางภายใน 10 ปนบแตไดทานตกรรมขนมา นตกรรมนนจะ
บอกลางอกไมไดและจะกลายเปนนตกรรมทสมบรณขนมาทนท และเชนเดยวกน การให
LA 102 (LW 102) 80
ความยนยอมเมอกฎหมายไมไดกาหนดรปแบบหรอวธการไว การบอกลางของผแทนโดย
ชอบธรรมกสามารถทาไดทงโดยลายลกษณอกษรหรอวาจา แลวแตกรณ
และในกรณนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะนหากผแทนโดยชอบ
ธรรมเหนวาผเยาวไดเปรยบหรอเหนดวยกบสงทผเยาวไปทาไว เชน ผเยาวไปซอรถยนต
ราคา 1 ลานบาท โดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม แตเมอไดพดคย
กบผเยาวและเหนดวย กสามารถใหสตยาบนรบรองนตกรรมทเปนโมฆยะคอการซอ
รถยนตนนโดยการจายเงนคารถให นตกรรมทเปนโมฆยะนนกจะเปนนตกรรมทสมบรณ
ขนมาไดเชนกน เปนตน และเมอมการใหสตยาบนแลว นตกรรมนนจะบอกลางอกไมไดเลย
ทงนการใหสตยาบนกตองเปนไปตามทกฎหมายมาตรา 180 ไดบญญตไว
ดงนนสาหรบหลกเกณฑในการทานตกรรมของผเยาวหรอผทม
อายยงไมครบ 20 ปบรบรณนน จะเหนไดวาเปนเจตนารมณของกฎหมายแพงทตองการ
ใหความคมครองผเยาวโดยอาศยการดแลเอาใจใส และทาหนาทปกปองผลประโยชนของ
ผเยาวโดยผานทางผแทนโดยชอบธรรม การตดสนใจบอกลางหรอใหสตยาบนแกนตกรรม
ทฝาฝนมาตรา 21 กขนอยกบการพจารณาไตรตรองและใชดลพนจของผแทนโดยชอบ
ธรรมโดยแทวาการทานตกรรมของผเยาวนนทาใหเกดการไดเปรยบหรอเสยเปรยบหรอ
สมประโยชนแกผเยาวหรอไมอยางไร ดวยเชอวาเดกหรอผเยาวยงไมสามารถจะใชสทธ
หรอดแลประโยชนสวนไดเสยของตนไดเตมทนนเอง
อนง ตามทไดกลาวไวแลววา ชวงอายจากเดกทารกจนอายครบ
20 ปบรบรณนน มระยะยาวมาก และผเยาวเองกยอมมความสามารถในการดแลและใช
สทธของตนไดเชนกน เพยงแตกฎหมายไดกาหนดหลกในการทานตกรรมของผเยาวไวใน
มาตรา 21 ใหทาไดเมอไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมมฉะนนเปนโมฆยะ
เพราะเหนวาผเยาวนนความสามารถถกจากดเพราะอายเทานน มใชเพราะความออนดอย
ในเรองอนใด ดงนนในทายมาตรา 21 จงปรากฏคาวา ldquoเวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
ซงทาใหมาตรา 21 จงเปนทงมาตราหลกและขอยกเวนในเวลาเดยวกน ซงจะไดนามา
ศกษาในหวขอตอไป
24 นตกรรมทผเยาวสามารถทาไดโดยลาพง
อนเ นองมาจากคาว า ldquoเวนแตจะบญญตไว เ ปนอยางอ น rdquo
ในตอนทายของมาตรา 21 ทาใหผเยาวกลายเปนบคคลทสามารถมอสระในการทานตกรรม
LA 102 (LW 102) 81
ไดดวยตนเอง โดยไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมทนท และเปนขอยกเวน
ของหลกทวา ผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ ตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
กอน หากไปทาลงโดยผแทนโดยชอบธรรมไมทราบหรอไมยนยอม นตกรรมนนกจะมผล
เปนโมฆยะ
ทงนเนองจากผเยาวนนเปนบคคลทกฎหมายจากดความสามารถ
ไวใหอยในความดแลของผแทนโดยชอบธรรมดวยเหตผลเดยวคออายเทานน ดงนน
ในบางนตกรรมทเกยวของโดยตรงกบการศกษา การดาเนนชวต หรอเปนสงทผเยาวตอง
ทาเองโดยลาพง เชนการทาพนยกรรม การลงทะเบยนเรยนกฎหมาย จงอนญาตใหผเยาว
ทาไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงจะเหนไดจากการท
กฎหมายแพงไดบญญตใหผเยาวสามารถทานตกรรมดวยตนเองไดอยหลายกรณ
ดงตอไปน
1 นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ตามทมาตรา
22 ซงบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอ จะไดไปซง
สทธอนใดอนหนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาท อนใดอนหนงrdquo
จากบทบญญตมาตรา 22 จะเหนวา ผเยาวอาจทานตกรรมท
หากทาแลวจะใหเกดประโยชนแกผเยาวแตฝายเดยว หรอเปนนตกรรมททาแลว
ไมกอใหเกดหนาทและเงอนไขแกผเยาว ดงนคอ
ก นตกรรมทไดมาซงสทธอนใดอนหนง เชน การไดรบแหวน
เพชรเปนของขวญในวนเกดของผเยาวจากคณป หากเปนการใหโดยไมมเงอนไขกรบได
เลยโดยไมตองขอความยนยอมจากบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรม แตหากการ
ไดรบแหวนเพชรนนตองแลกกบการใหไปอยทบานคณปเปนเวลา 5 ป อยางนถอวาเปน
เงอนไขซงอาจทาใหผเยาวเกดหนาทและเสยประโยชนได กตองไปขอความยนยอมจาก
บดามารดากอนจงสมบรณ หากผเยาวรบแหวนแพชรและตกลงไปโดยปราศจากความ
ยนยอมการรบแหวนเพชร จะมผลเปนโมฆยะทนท
ข นตกรรมททาใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ยอม
หมายถงนตกรรมทหากผเยาวทาลงไปแลวทาใหเขาหลดจากภาระหนาททมอย เชน
ผเยาวเปนหนนาย ก อย 500 บาท พอถงวนเกดของผเยาว นาย ก ยกหนใหเปน
ของขวญวนเกด ดงนถอไดวาเปนนตกรรมททาใหผเยาวหลดพนจากหนาท ตามมาตรา 22
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 80
ความยนยอมเมอกฎหมายไมไดกาหนดรปแบบหรอวธการไว การบอกลางของผแทนโดย
ชอบธรรมกสามารถทาไดทงโดยลายลกษณอกษรหรอวาจา แลวแตกรณ
และในกรณนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะนหากผแทนโดยชอบ
ธรรมเหนวาผเยาวไดเปรยบหรอเหนดวยกบสงทผเยาวไปทาไว เชน ผเยาวไปซอรถยนต
ราคา 1 ลานบาท โดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม แตเมอไดพดคย
กบผเยาวและเหนดวย กสามารถใหสตยาบนรบรองนตกรรมทเปนโมฆยะคอการซอ
รถยนตนนโดยการจายเงนคารถให นตกรรมทเปนโมฆยะนนกจะเปนนตกรรมทสมบรณ
ขนมาไดเชนกน เปนตน และเมอมการใหสตยาบนแลว นตกรรมนนจะบอกลางอกไมไดเลย
ทงนการใหสตยาบนกตองเปนไปตามทกฎหมายมาตรา 180 ไดบญญตไว
ดงนนสาหรบหลกเกณฑในการทานตกรรมของผเยาวหรอผทม
อายยงไมครบ 20 ปบรบรณนน จะเหนไดวาเปนเจตนารมณของกฎหมายแพงทตองการ
ใหความคมครองผเยาวโดยอาศยการดแลเอาใจใส และทาหนาทปกปองผลประโยชนของ
ผเยาวโดยผานทางผแทนโดยชอบธรรม การตดสนใจบอกลางหรอใหสตยาบนแกนตกรรม
ทฝาฝนมาตรา 21 กขนอยกบการพจารณาไตรตรองและใชดลพนจของผแทนโดยชอบ
ธรรมโดยแทวาการทานตกรรมของผเยาวนนทาใหเกดการไดเปรยบหรอเสยเปรยบหรอ
สมประโยชนแกผเยาวหรอไมอยางไร ดวยเชอวาเดกหรอผเยาวยงไมสามารถจะใชสทธ
หรอดแลประโยชนสวนไดเสยของตนไดเตมทนนเอง
อนง ตามทไดกลาวไวแลววา ชวงอายจากเดกทารกจนอายครบ
20 ปบรบรณนน มระยะยาวมาก และผเยาวเองกยอมมความสามารถในการดแลและใช
สทธของตนไดเชนกน เพยงแตกฎหมายไดกาหนดหลกในการทานตกรรมของผเยาวไวใน
มาตรา 21 ใหทาไดเมอไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมมฉะนนเปนโมฆยะ
เพราะเหนวาผเยาวนนความสามารถถกจากดเพราะอายเทานน มใชเพราะความออนดอย
ในเรองอนใด ดงนนในทายมาตรา 21 จงปรากฏคาวา ldquoเวนแตจะบญญตไวเปนอยางอนrdquo
ซงทาใหมาตรา 21 จงเปนทงมาตราหลกและขอยกเวนในเวลาเดยวกน ซงจะไดนามา
ศกษาในหวขอตอไป
24 นตกรรมทผเยาวสามารถทาไดโดยลาพง
อนเ นองมาจากคาว า ldquoเวนแตจะบญญตไว เ ปนอยางอ น rdquo
ในตอนทายของมาตรา 21 ทาใหผเยาวกลายเปนบคคลทสามารถมอสระในการทานตกรรม
LA 102 (LW 102) 81
ไดดวยตนเอง โดยไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมทนท และเปนขอยกเวน
ของหลกทวา ผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ ตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
กอน หากไปทาลงโดยผแทนโดยชอบธรรมไมทราบหรอไมยนยอม นตกรรมนนกจะมผล
เปนโมฆยะ
ทงนเนองจากผเยาวนนเปนบคคลทกฎหมายจากดความสามารถ
ไวใหอยในความดแลของผแทนโดยชอบธรรมดวยเหตผลเดยวคออายเทานน ดงนน
ในบางนตกรรมทเกยวของโดยตรงกบการศกษา การดาเนนชวต หรอเปนสงทผเยาวตอง
ทาเองโดยลาพง เชนการทาพนยกรรม การลงทะเบยนเรยนกฎหมาย จงอนญาตใหผเยาว
ทาไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงจะเหนไดจากการท
กฎหมายแพงไดบญญตใหผเยาวสามารถทานตกรรมดวยตนเองไดอยหลายกรณ
ดงตอไปน
1 นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ตามทมาตรา
22 ซงบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอ จะไดไปซง
สทธอนใดอนหนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาท อนใดอนหนงrdquo
จากบทบญญตมาตรา 22 จะเหนวา ผเยาวอาจทานตกรรมท
หากทาแลวจะใหเกดประโยชนแกผเยาวแตฝายเดยว หรอเปนนตกรรมททาแลว
ไมกอใหเกดหนาทและเงอนไขแกผเยาว ดงนคอ
ก นตกรรมทไดมาซงสทธอนใดอนหนง เชน การไดรบแหวน
เพชรเปนของขวญในวนเกดของผเยาวจากคณป หากเปนการใหโดยไมมเงอนไขกรบได
เลยโดยไมตองขอความยนยอมจากบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรม แตหากการ
ไดรบแหวนเพชรนนตองแลกกบการใหไปอยทบานคณปเปนเวลา 5 ป อยางนถอวาเปน
เงอนไขซงอาจทาใหผเยาวเกดหนาทและเสยประโยชนได กตองไปขอความยนยอมจาก
บดามารดากอนจงสมบรณ หากผเยาวรบแหวนแพชรและตกลงไปโดยปราศจากความ
ยนยอมการรบแหวนเพชร จะมผลเปนโมฆยะทนท
ข นตกรรมททาใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ยอม
หมายถงนตกรรมทหากผเยาวทาลงไปแลวทาใหเขาหลดจากภาระหนาททมอย เชน
ผเยาวเปนหนนาย ก อย 500 บาท พอถงวนเกดของผเยาว นาย ก ยกหนใหเปน
ของขวญวนเกด ดงนถอไดวาเปนนตกรรมททาใหผเยาวหลดพนจากหนาท ตามมาตรา 22
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 81
ไดดวยตนเอง โดยไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมทนท และเปนขอยกเวน
ของหลกทวา ผเยาวจะทานตกรรมใด ๆ ตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม
กอน หากไปทาลงโดยผแทนโดยชอบธรรมไมทราบหรอไมยนยอม นตกรรมนนกจะมผล
เปนโมฆยะ
ทงนเนองจากผเยาวนนเปนบคคลทกฎหมายจากดความสามารถ
ไวใหอยในความดแลของผแทนโดยชอบธรรมดวยเหตผลเดยวคออายเทานน ดงนน
ในบางนตกรรมทเกยวของโดยตรงกบการศกษา การดาเนนชวต หรอเปนสงทผเยาวตอง
ทาเองโดยลาพง เชนการทาพนยกรรม การลงทะเบยนเรยนกฎหมาย จงอนญาตใหผเยาว
ทาไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ซงจะเหนไดจากการท
กฎหมายแพงไดบญญตใหผเยาวสามารถทานตกรรมดวยตนเองไดอยหลายกรณ
ดงตอไปน
1 นตกรรมทเปนคณประโยชนแกผเยาวฝายเดยว ตามทมาตรา
22 ซงบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน หากเปนเพยงเพอ จะไดไปซง
สทธอนใดอนหนง หรอเปนการเพอใหหลดพนจากหนาท อนใดอนหนงrdquo
จากบทบญญตมาตรา 22 จะเหนวา ผเยาวอาจทานตกรรมท
หากทาแลวจะใหเกดประโยชนแกผเยาวแตฝายเดยว หรอเปนนตกรรมททาแลว
ไมกอใหเกดหนาทและเงอนไขแกผเยาว ดงนคอ
ก นตกรรมทไดมาซงสทธอนใดอนหนง เชน การไดรบแหวน
เพชรเปนของขวญในวนเกดของผเยาวจากคณป หากเปนการใหโดยไมมเงอนไขกรบได
เลยโดยไมตองขอความยนยอมจากบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรม แตหากการ
ไดรบแหวนเพชรนนตองแลกกบการใหไปอยทบานคณปเปนเวลา 5 ป อยางนถอวาเปน
เงอนไขซงอาจทาใหผเยาวเกดหนาทและเสยประโยชนได กตองไปขอความยนยอมจาก
บดามารดากอนจงสมบรณ หากผเยาวรบแหวนแพชรและตกลงไปโดยปราศจากความ
ยนยอมการรบแหวนเพชร จะมผลเปนโมฆยะทนท
ข นตกรรมททาใหหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง ยอม
หมายถงนตกรรมทหากผเยาวทาลงไปแลวทาใหเขาหลดจากภาระหนาททมอย เชน
ผเยาวเปนหนนาย ก อย 500 บาท พอถงวนเกดของผเยาว นาย ก ยกหนใหเปน
ของขวญวนเกด ดงนถอไดวาเปนนตกรรมททาใหผเยาวหลดพนจากหนาท ตามมาตรา 22
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 82
ดงนน นตกรรมเหลานผเยาวสามารถทาไดเลยโดย
ไมตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม และทาใหนตกรรมมผลสมบรณตาม
กฎหมายทกประการ
2 นตกรรมทผเยาวตองทาเองเฉพาะตว ตามทมาตรา 23 ได
บญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการตองทาเองเฉพาะตวrdquo
จากบทบญญตมาตรา 23 น กฎหมายตองการใหผเยาว
สามารถทานตกรรมทผอ นไมสามารถทาแทนได หรอไมควรใหใครมาทาแทนหรอใหความ
ยนยอม ซงในชวตของผเยาวยอมมบางนตกรรมทจาเปนตองทาดวยตวเอง เชน
ก การรบรองบตร ตามมาตรา 1547 ซงบญญต วา
ldquoเดกเกดจากบดามารดาทมไดสมรสกน จะเปนบตรชอบดวยกฎหมายตอเมอบดา
มารดาไดสมรสกนในภายหลง หรอบดาไดจดทะเบยนวาเปนบตรหรอศาล
พพากษาวาเปนบตรrdquo เนองดวยกฎหมายเลงเหนวาการรบรองบตรของบคคลไมวา
บคคลนนจะเปนผเยาว หรอเดกกควรจะเปนไปดวยอสระและสมครใจ จงกาหนดใหไมตอง
ขอความยนยอมจากผใด
ข การเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1508 ซงบญญตวา
ldquoการสมรสทเปนโมฆยะเพราะคสมรสสาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข
เฉพาะแตคสมรสทสาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทานนขอเพกถอน
การสมรสได
ในกรณทผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท
ถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซงอาจรองขอตอศาลใหสงใหบคคล
วกลจรตเปนคนไร ความสามารถตามมาตรา 29 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แต
ถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคนวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตองขอใหศาล
สงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณทศาลมคาสงใหยก
คาขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถกใหศาลมคาสงยกคาขอการเพกถอนการ
สมรสของบคคลดงกลาวนนเสยดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 83
คาสงศาลใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคล
ตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แต
คสมรสจะตองใชสทธนนภายในกาหนดระยะเวลาทคสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาว
เหลออยไมถงหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของ
บคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลานนออกไปไดใหครบ
หกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนทศาลมคาสงใหยกคาขอเพกถอนการสมรส
ของบคคลดงกลาวแลวแตกรณrdquo
สาหรบเรองการเพกถอนการสมรสน เนองจากกฎหมาย
กาหนดใชเฉพาะ ldquoแตคสมรสrdquo เทานนทจะขอเพกถอนการสมรสได บคคลอนจงไมมสทธ
เขามาจดการหรอทาแทนหรอแมแตใหความยนยอม
ค การทาพนยกรรม ตามมาตรา 25 ซงบญญตวา ldquoผเยาว
อาจทาพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณrdquo สวนกรณนเปนเรองของพนยกรรมซง
เปนการจดสรรทรพยสนของผเยาวและจะมผลเมอผเยาวสนชวต ดงนนจงเปนเรองท
จะตองกระทาดวยตนเองและมอาจไมใหใครมาอนญาตหรอใหความยนยอมได แมจะเปน
บดามารดาของผเยาวกตาม แตกฎหมายไดตงเงอนไขทสาคญไวคอตองมอายครบ 15 ป
บรบรณเทานน และกฎหมายใชคาวา ldquoอาจทาพนยกรรมไดrdquo แสดงวาไมไดบงคบวาใคร
อาย 15 ปบรบรณจะตองทาพนยกรรมแตอยางใด แสดงวากฎหมายตองการใหผเยาวซงม
อายครบ 15 ป ไดตดสนใจดวยตวเองวาจะยกทรพยสนของเขาใหใครโดยอสระ และอาย
15 ปบรบรณกเปนเครองมอควบคมความสามารถของผเยาวไปดวย เพราะมาตรา 1702
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 6 ไดบญญตไววา ldquoพนยกรรมซงบคคลทม
อายยงไมครบ 15 ปบรบรณทาขนนนเปนโมฆะrdquo ซงหมายความวาหากผเยาวทอายยงไม
ครบ 15 ปบรบรณ ไปทาพนยกรรมยอมทาใหพนยกรรมนนมผลเปนโมฆะและไมมผล
บงคบตามกฎหมายแตประการใด
3 นตกรรมทจาเปนเพอการดารงชวตของผเยาว ตามทมาตรา
24 ไดบญญตไววา ldquoผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดทงสน ซงเปนการสมแกฐานานรป
แหงตน และเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควรrdquo
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 84
การทจะถอวาเปนนตกรรมทจาเปนเพอการดารงชพของ
ผเยาวนนมเงอนไขอย 2 ประการคอ ตองเปนนตกรรมทจาเปนในการดารงชพ และเปน
นตกรรมทสมแกฐานานรปของผเยาวดวย
ดงนนหากผเยาวซงโดยวสยตองศกษาเลาเรยน แตบงเอญ
บานกบโรงเรยนไกลกนมาก กอาจไปซอจกรยานดวยเงนทเกบไวเองโดยลาพง
นตกรรมการซอรถจกรยานถอวาสมบรณ เพราะการซอจกรยานกเปนไปเพอประโยชนใน
การไปโรงเรยนเพอศกษาเลาเรยน ซงสมประโยชนและสมฐานะของผเยาว แตตรงกนขาม
แทนทจะซอจกรยานกลบไปซอรถยนตยหอ BMW ราคา 5 ลานบาท โดยไมไดรบความ
ยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม ดงนกถอวาการทานตกรรมน แมจะจาเปนแกการดารง
ชพเพราะตองการใชขบขไปเรยนหนงสอ แตตองถอวาเกนฐานะของนกเรยนอยด กจะ
กลายเปนนตกรรมทมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 21 ไป
นอกจากทไดกลาวมาแลว ยงมหลกกฎหมายเกยวกบการทา
นตกรรมของผเยาวอยอก 2 กรณคอ
1 กรณตามมาตรา 26 ไดบญญตวา ldquoถาผแทนโดยชอบ
ธรรมอนญาตใหผเยาวจาหนายทรพยสนเพอการอนใดอนหนงอนไดระบไว ผเยาว
จะจาหนายทรพยสนนนเปนประการใดภายในขอบของการทระบไวนนกทาได
ตามใจสมคร อนงถาไดรบอนญาตใหจาหนายทรพยสนโดยมไดระบวาเพอการอน
ใด ผเยาวกจาหนายไดตามใจสมครrdquo เปนการขยายความวาแมผแทนโดยชอบธรรมจะ
ใหความยนยอมในกรณของมาตรา 26 แลว ผเยาวกยงมขอจากดในเรองความสามารถใน
การทานตกรรมเสมอเพราะมการระบไววาใหไปทาอะไร เชน ใหเงน 1 หมนบาทไปซอ
TV กตองไปซอ TV แตหากใหเงนโดยไมกาหนดวาใหซอ TV แตใหไปซอเครองเสยง
อะไรกได ดงนผเยาวยอมใชเงน 1 หมนบาทนนไปซอ TV วทย หรอเครองเสยงอน ๆ
ตามชอบได
2 กรณตามมาตรา 27 ไดบญญตไววา ldquoผแทนโดยชอบธรรม
อาจใหความยนยอมแกผเยาว ในการประกอบธรกจทางการคาหรอธรกจอน หรอในการ
ทาสญญาเปนลกจางในสญญาจางแรงงานได ในกรณทผแทนโดยชอบธรรม ไมใหความ
ยนยอมโดยไมมเหตอนสมควร ผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหส งอนญาตได
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 85
ในความเกยวพนกบการประกอบธรกจ หรอการจางแรงงาน
ตามวรรคหนงใหผเยาวมฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว ถาการประกอบธรกจ
หรอการทางานทไดรบความยนยอมหรอทไดรบอนญาตตามวรรคหนง กอใหเกดความ
เสยหายถงขนาดหรอ เสอมเสยแกผเยาว ผแทนโดยชอบธรรมอาจบอกเลกความยนยอม
ทไดใหแกผเยาวเสยไดหรอในกรณทศาลอนญาต ผแทนโดยชอบธรรม อาจรองขอตอศาล
ใหเพกถอนการอนญาตทไดใหแกผเยาวนนเสยได
ในกรณทผแทนโดยชอบธรรมบอกเลกความยนยอมโดยไมมเหต
อนสมควรผเยาวอาจรองขอตอศาล ใหเพกถอนการบอกเลกความ ยนยอมของผแทนโดย
ชอบธรรมได
การบอกเลกความยนยอมโดยผแทนโดยชอบธรรม หรอ
การเพกถอนการอนญาตโดยศาล ยอมทาใหฐานะเสมอนดงบคคลซงบรรลนตภาวะแลว
ของผเยาวสนสดลง แตไมกระทบกระเทอนการใด ๆ ทผเยาวไดกระทาไปแลวกอนมการ
บอกเลกความยนยอมหรอเพกถอนการอนญาตrdquo
ในเรองของมาตรา 27 น เปนเรองทหากผเยาวมความสามารถ
ในการทาการคาหรอตองทางานเปนลกจางโดยมสญญาจางแรงงานแลวละก หากผแทน
โดยชอบธรรมไดใหความยนยอมใหทาการคา หรอทาสญญาเปนลกจาง ผเยาวกสามารถ
ทานตกรรมใด ๆ ทเกยวกบการคาหรอสญญาจางแรงงานทไดรบความยนยอมจากผแทน
โดยชอบธรรมเสมอนเปนบคคลทบรรลนตภาวะไดเลย แตนตกรรมในเรองอน ๆ ทไมเขา
มาตรา 27 ผเยาวกยงคงตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเชนเดม
เพราะยงคงเปนผเยาวอยตามกฎหมาย
22 คนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 28 ไดบญญตไววา ldquoบคคลวกลจรตผใด
ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ บดามารดา ป ยา ตายาย ทวดกด ผสบสนดาน
กลาวคอ ลก หลาน เหลน ลอกด ผปกครองหรอผพทกษกด ผซงปกครองดแล
บคคลนนอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาลใหสงใหบคคลวกลจรต
ผนนเปนคนไรความสามารถศาลจะสงใหบคคลวกลจรตผนนเปนคนไรความ
สามารถกได
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 86
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอย
ในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจหนาทของผอนบาลและการสนสด
ของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
ดงนน เมอพจารณาจากบทบญญตของมาตรา 28 แลวกสามารถแยกศกษาได
5 กรณคอ
1 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ
2 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถ
3 ผอนบาล
4 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
5 ความสนสดของการเปนคนไรความสามารถ
ซงจะไดนามาศกษาตามลาดบดงนคอ
221 หลกเกณฑในการเปนคนไรความสามารถ ม 2 องคประกอบ คอตอง
เปนคนวกลจรตและตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ
คนวกลจรต หมายถงคนทมจตไมปกต ไมมสตสมปชญญะหรอสมองพการ
ซงคนทวไปมกจะเรยกวา ldquoคนบาrdquo นนเอง และเมอไปดคาพพากษาฎกาท 4902509 และ
พพากษาฎกาท 742527 คนวกลจรตนนจงหมายถงบคคลทมอาการผดปกต เชน ขาด
ความราลก ขาดความรสก ขาดความรบผดชอบถงขนาด ไมสามารถประกอบกจการงาน
ไดเลย นอกจากนนยงรวมถงคนชราทมอาการไมรตว พดจาไมรเรอง เดนทางไปไหนมา
ไหนไมได ซงปจจบนผทมอาการสมองพการ หรอปวยเปนโรคอลไซเมอร กอาจมการ
รองขอใหเปนคนไรความสามารถได
จากคาอธบายถงอาการวกลจรตขางตนน กอาจกลาวโดยสรปไดวาคน
วกลจรตนนอาจเปนอาการทางจตหรอเปนอาการปวยททาใหมอาการผดปกตไปกได
ดงนนแมในมาตรา 28 จะไมไดใหคาอธบายไววา คนวกลจรตคอใคร กพอจะทาใหมอง
ภาพออกวาการจะเขาองคประกอบแรกของคนไรความสามารถทเรยกวาคนวกลจรตนน
เปนอยางไรได
นอกจากนนแลวอาการทงหมดทกลาวไปนนจะตองมอาการทเปนอยางมาก
และตองเปนประจาดวย จงจะเขาหลกเกณฑทยอมรบกนวาอยในเกณฑทจะขอใหศาลม
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 87
คาสงใหเปนคนไรความสามารถได ซงแนนอนวาความเหนของแพทยยอมจะเปนหลกฐาน
พยานทดทจะแสดงตอศาลได เพราะฉะนนอาการหลงลมบางครงบางคราวหรอมอาการ
ไมไดสตเพราะการเจบไขหรอเสพของมนเมายอมไมใชเรองของอาการวกลจรตตามความ
มาตรา 28 แตอยางใด และสาหรบกรณตองเปนประจานนกคงเปนกรณทตองมอาการ
บอย ๆ จนถงขนมอาการวกลจรตตลอดเวลา ไมใชมอาการคลมคลงหรอหลงลมเดอนละครง
อยางนกไมใชอาการทจะเรยกไดวา ldquoประจาrdquo แตอยางใด
สวนองคประกอบทสาคญทจะทาใหเปนคนไรความสามารถอกประการหนง
คอตองมคาสงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ เพราะหากไมมคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถ บคคลนนกจะเปนเพยงบคคลทเรยกวา ldquoคนวกลจรตrdquo และอยภายใตหลกเกณฑ
ของมาตรา 30 ตอไป และเมอมคาสงของศาลใหเปนคนไรความสามารถแลว การเปนคน
ไรความสามารถจะเรมตนนบแตวนทศาลมคาสงนนเอง และคาสงศาลใหเปนคนไร
ความสามารถจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย ทงน เพอเปนการคมครองบคคล
ภายนอกทจะไดทราบสถานะของบคคลไรความสามารถ และคมครองคนไรความสามารถ
ดวยในเวลาเดยวกน
222 บคคลทมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนวกลจรตเปนคนไรความ
สามารถ
ในเรองนมาตรา 28 ไดกาหนดไวดงน
1 คสมรสของคนวกลจรต ซงจะตองเปนสามหรอภรรยาทชอบดวยกฎหมาย
คอจดทะเบยนสมรสกนนนเอง
2 บพพการของคนวกลจรต หมายถง บดา มารดา ป ยา ตา ยาย และทวด
เปนตน
3 ผสบสนดานของคนวกลจรต หมายถง ลก หลาน เหลน ลอ และรวมถง
บตรบญธรรมทไดมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลวดวย
4 ผปกครอง หมายถง บคคลทศาลไดตงขนมาเพอดแลปกครองผเยาวท
เปนคนวกลจรต
5 ผพทกษ หมายถง ในกรณทคนวกลจรตไดถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไร
ความสามารถ ตามมาตรา 32 มากอน และตอมาเมอมอาการมากขน และผพทกษ
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 88
เหนสมควรจะรองขอใหศาลมคาสงใหคนเสมอนไรความสามารถจงมอาการวกลจรตนน
เปนคนไรความสามารถไดดวย
6 ผซงปกครองดแลคนวกลจรต หมายถง บคคลทดแลคนวกลจรตในความ
เปนจรงและเปนการดแลทงความเปนอยและทรพยสนดวยในขณะเดยวกน ทง น
ไมจาเปนตองเปนญาตกนกได เพราะกฎหมายตองการใหคนทดแลเพราะเมตตาสงสาร
แตมใชญาต หรอดแลเพราะเปนเครอญาต กควรจะใชสทธไดเชนกน
7 พนกงานอยการ ในฐานะทเปนทนายของแผนดนและเปนผดแลคมครอง
ประโยชนของประชาชน กฎหมายจงใหสทธนแกพนกงานอยการดวย
การทมาตรา 28 ไดกาหนดตวบคคลทจะมสทธรองขอตอศาลเพอสงให
เปนคนไรความสามารถไว เพราะตองการใหการใชสทธเปนไปดวยความถกตองสจรต
มใชเพราะมเรองกลนแกลงหรอผลประโยชนมาเกยวของ ดงนนหากบคคลอนทไมอยใน
6 ประเภททกลาวมานตองการจะใชสทธรองขอตอศาลกตองไปใชสทธผานทางพนกงาน
อยการใหดาเนนการแทนได ทงน ตวผวกลจรตเองกไมสามารถใชสทธนได เพราะกฎหมาย
ไมไดใหสทธไวนนเอง
และจากถอยคาในมาตรา 28 ซงบญญตไววา ldquoศาลจะสงใหบคคลนน
เปนคนไรความสามารถกไดrdquo เปนการแสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหเปนดลยพนจ
ของศาลทจะพจารณาคารองและพยานหลกฐานวาจะสงหรอไมส งใหเปนคนไรความ
สามารถตามคารองขอกได เพราะเมอมคาสงไปแลวผลของการเปนคนไรความสามารถจะ
เปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง และมาตรา 29 ทนท ซงจะไดศกษาในเรองนในหวขอตอไป
223 ผอนบาล
ตามทมาตรา 28 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความอนบาล การแตงตงผอนบาล อานาจ
หนาทของผอนบาลและการสนสดของความเปนผอนบาล ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5
แหงประมวลกฎหมายนrdquo นนเปนการกาหนดใหคนไรความสามารถตองอยในความดแล
และคมครองของผอนบาลโดยสนเชง เพราะคนไรความสามารถไดถกตดความสามารถใน
การใชสทธและหนาทไปแลวนบแตมคาสงศาลใหเปนคนไรความสามารถ ซงการเปนคนไร
ความสามารถนนจะเปนผเยาว คนชรา หรอผทอาจมคสมรสหรอไมมคสมรสกได ดงนน
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 89
ผอนบาลของคนไรความสามารถจงตองเปนไปตามกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5
เรองครอบครว ซงไดแบงออกเปน 3 กรณคอ
1 กรณคนไรความสามารถเปนผเยาว การตงผอนบาลกตองเปนไปตามท
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1569 และมาตรา 15691 ไดกาหนดไวคอศาล
อาจตงบดามารดาซงเปนผแทนโดยชอบธรรมและเปนผใชอานาจปกครองเปนผอนบาล
และในบางกรณศาลอาจตงผปกครองเปนผอนบาลกได
2 กรณคนไรความสามารถเปนผมคสมรส การตงผอนบาลกตองเปนไป
ตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 1463 ไดกาหนดไวคอไมตงสามหรอ
ภรรยาเปนผอนบาล
3 กรณคนไรความสามารถเปนผบรรลนตภาวะแตไมมคสมรส การตง
ผอนบาลกตองเปนไปตามทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15691 วรรคสอง
ไดกาหนดไวคอใหตงบดา มารดา หรอบดาหรอมารดาเปนผอนบาล แตอยางไรกตามหาก
มการคานศาลอาจตงผอนเปนผอนบาลได
ในเรองผอนบาลนอกจากเรองการแตงตงผอนบาลแลว เรองเกยวกบอานาจ
หนาท และการสนสดของความเปนผอนบาลกเปนเรองสาคญเชนกน ซงในเรองนจะไดม
การศกษาในรายละเอยดในวชากฎหมายเกยวกบครอบครวตอไป
224 ผลของการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 29 ไดบญญตไววา ldquoการใด ๆ
อนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนเปนโมฆยะrdquo
ตามทมาตรา 29 ไดใชคาวา ldquoการใด ๆrdquo นน กยอมหมายถงนตกรรมเทานน
ดงนนผลของนตกรรมทกชนดททาลงโดยคนไรความสามารถกจะมผลเปนโมฆยะทนท
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม ทงนโดยไมใหหมายความรวมถง
นตเหตแตอยางใดโดยพจารณาไดจากเจตนารมณของผบญญตกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 429 ทบญญตวา ldquoบคคลใดแมไรความ สามารถเพราะเหตเปนผเยาวหรอ
วกลจรต กยงตองรบผดในผลทตนทาละเมดrdquo ดงนน การทาละเมดของคนไร
ความสามารถ เชน ใชไมตกระจกรานคาแตกเสยหาย กตองยงคงรบผดชดใชคาเสยหาย
ตอเจาของรานคา จะมาอางวาเปนโมฆยะไมได
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 90
และเนองจากเจตนารมณของกฎหมายแพงในการจากดความสามารถของ
คนไรความสามารถนน เปนการเนนทจะคมครองคนไรความสามารถเปนสาคญ ดงนน
ผลของการเปนคนไรความสามารถจงอาจสรปไดดงน
1 นตกรรมใด ๆ ทคนไรความสามารถไดทาลงไดยอมมผลเปนโมฆยะเสมอ
ไมวาจะไดรบความยนยอมจากผอนบาลหรอไมกตาม
2 ผอนบาลตองเปนผทานตกรรมแทนเทานน
3 กรณเปนเรองของการทานตกรรมทตองทาเองเฉพาะตวโดยคนไร
ความสามารถ แตเนองจากคนไรความสามารถไมสามารถทานตกรรมใด ๆ ไดเลย ตาม
มาตรา 29 และนตกรรมนนกเปนนตกรรมทผอนบาลกทาแทนไมไดดวย เชน การสมรส
หรอการทาพนยกรรมนนตองไปดประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว
มรดก ซงไดบญญตไวเปนการเฉพาะ เชน ในเรองการสมรส มาตรา 1449 ไดบญญตไว
วา ldquoการสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปนบคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซง
ศาลสงใหเปนคนไรความสามารถrdquo และมาตรา 1495 ไดบญญตไววา ldquoการสมรสท
ฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo ดงนน
การสมรสของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถจงมผลเปนโมฆะมใชโมฆยะ
225 ความสนสดการเปนคนไรความสามารถ
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 31 ไดบญญตไววา ldquoถาเหตท
ทาใหเปนคนไรความสามารถไดสนสดไปแลว และเมอบคคลผนนเองหรอบคคล
ใด ๆ ดงกลาวมาในมาตรา 28 รองขอตอศาลกใหศาลสงเพกถอนคาสงทใหเปน
คนไรความสามารถนน
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
การทมาตรา 31 ตองกาหนดไวเชนนกเพราะอาการวกลจรตนนในบางกรณ
อาจรกษาจนหายขาดหรอมอาการดขนได และเมอใดกตามทมเหตอนทาใหการเปนคนไร
ความสามารถสนสดลง ไมวาจะโดยการรกษาพยาบาลจากแพทยหรอคนไรความสามารถ
กลบมามอาการรสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวดไดแลว บคคลตามมาตรา 28 ทม
สทธรองขอใหศาลสงใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถนนเอง กสามารถใชสทธรองขอ
ตอศาลใหเพกถอนคาสงการเปนคนไรความสามารถได ซงรวมทงคนไรความสามารถเอง
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 91
เพราะเมอบคคลนนไมมอาการวกลจรตเขากยอมกลบมาใชสทธและหนาทของเขาได
ตามปกตตอไปได
และเมอศาลไดมคาสงเพกถอนการเปนคนไรความสามารถ กตองมการ
ประกาศในราชกจจานเบกษา เพอประกาศใหบคคลทวไปไดทราบวาไดมการเปลยนแปลง
สถานะของบคคลผซงเคยถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลวนนเอง และเปนการ
รบรองวาเปนบคคลทสามารถใชสทธและหนาทตามกฎหมายไดทกประการเชนเดม
23 คนวกลจรต
ในการคมครองคนวกลจรตนน กฎหมายแพงไดแยกออกไดเปน 2 กรณ ซงใน
กรณทไดศกษาไปในขอ 22 นนเปนเรองของคนวกลจรตทถกศาลสงใหเปนคนไรความ
สามารถหรอทเรยกวาคนไรความสามารถตามมาตรา 30 แลว และเมอบคคลใดกลายเปน
คนไรความสามารถแลว กจะถกจากดความสามารถในการใชสทธทกกรณ ไมวาจะเปน
เรองทผไรความสามารถตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรส การทาพนยกรรม ทงน
เพราะถอวาเปนบคคลทไมสามารถจะคมครองดแลทงสทธหรอประโยชนของตนเองและ
ครอบครวได รวมทงยงไมสามารถปฏบตหนาทใด ๆ ตามกฎหมายดวย
สวนในขอ 23 ทจะศกษาตอไปน เปนเรองของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปน
คนไรความสามารถ หรอทเรยกวาคนวกลจรตนนเอง ซงหมายถงคนทมอาการวกลจรตใน
ขนนอยอย ไมถงข นอาละวาด ทารายรางกายผอน ทมอาการวกลจรตถงขนไมรสตสมปชญญะ
ไมรสกรบผดชอบชวด และอาการเปนประจา ซงเปนอาการวกลจรตทอาจนาไปสการเปน
คนไรความสามารถได ดงนน บคคลเหลานอาจมอาการเหมอนคนปกตอยคอนขางมาก
จนแทบแยกไมออก และอาการวกลจรตกจะเปนนอยมาก และมเวลาหางถงขนไมสามารถ
เรยกไดวาเปนประจา จนบางครงเหมอนเปนคนปกตทาใหบคคลเหลานจงยงใชชวตอยใน
สงคมทวไป ญาตพนองกดแลเอาใจใสไมมากเหมอนกรณบคคลตามขอ 22 แตประการใด
รวมทงบางครงแมจะมอาการนาเปนหวงกปลอยปละละเลยเพราะไมอยากเปดเผยให
สงคมทราบ รวมทงไมอยากไปใชสทธทางศาลในการไปรองขอใหเปนคนไรความสามารถ
อกดวย แมวาจะมอาการมากแลวกตาม
แตอยางไรกตาม นกกฎหมายกตองปองกนเหตไวลวงหนาในมาตรา 30 เพอเปน
การดแลและคมครองคนวกลจรตและบคคลภายนอกไวดวย เพราะไมมใครรแนวาบคคล
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 92
วกลจรตทยงมอาการไมมาก หรอนาน ๆ มอาการทจะไมไปกออนตรายตอบคคลภายนอก
หรอโดยเฉพาะอยางยงไดไปทานตกรรมใด ๆ กบบคคลภายนอกขนมา ซงนตกรรม
เหลานยอมมผลในกฎหมายแนนอน เพราะไมไดเปนนตกรรมของคนไรความสามารถ
ซงจะมผลเปนโมฆยะแนนอนอยแลว ตามกฎหมายมาตรา 29
231 ความสามารถในการทานตกรรมของคนวกลจรต
ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ไดบญญตหลกเกณฑ
เกยวกบเรองนตกรรมของคนวกลจรตไวดงนคอ ldquoการใด ๆ อนบคคลวกลจรตซง
ศาลยงมไดสงใหเปนคนไรความสามารถไดกระทาลง การนนจะเปนโมฆยะตอเมอ
ไดกระทา ในขณะทบคคลนนจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรแลวดวยวา
ผกระทาเปนคนวกลจรตrdquo
เมอพจารณาดจากถอยคาในกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 30 ขางตนน
กจะทราบไดวาหลกเกณฑในการทานตกรรมของคนวกลจรตทศาลยงไมไดส งใหเปนคนไร
ความสามารถ แตกตางจากหลกเกณฑของการทานตกรรมของคนไรความสามารถ
มาตรา 28 โดยสนเชง เพราะนตกรรมของคนไรความสามารถจะมผลเปนโมฆยะทกกรณ
ตามมาตรา 29 ยกเวนการสมรสและการทาพนยกรรมนจะมผลเปนโมฆะ ตามมาตรา
1495 และมาตรา 1704 วรรคหนง ตามลาดบ แตนตกรรมของคนวกลจรตนนยงมผล
สมบรณ เพราะกฎหมายยงถอวาเปนบคคลธรรมดาอยนนเอง เวนแตจะมผลเปนโมฆยะ
กตอเมอเปนนตกรรมทเขาองคประกอบหรอหลกเกณฑ 2 ขอตอไปนเทานนคอ
1 ตองเปนนตกรรมทบคคลวกลจรตไดกระทาในขณะทมอาการ
วกลจรต
สาหรบหลกเกณฑแรกน เปนการแสดงใหเหนวาเนองจากคนวกลจรตนน
ยอมมอาการทไมเปนประจานนเอง ดงนนหากขณะทานตกรรมบคคลวกลจรตมอาการท
เรยกวา ldquoจรตวกลrdquo อย เชนมอาการเบลอ ๆ ไมพดไมจา ไมรสกผดชอบชวด หรอแมแต
อาการเพอเจอ คลมคลง เปนตน และรวมทงการทานตกรรมทไมมเหตผลหรอมเงอนไขทผด
ปกตเชนวญชนจะพงกระทา เชน หากคนวกลจรตตกลงจะใหเงนกบนาย ข หนงหมนบาท
หากนาย ข ยอมใหนาย ก ไดขจกรยานยนตของนาย ข เปนเวลา 10 นาท เปนตน
ในกรณทจะพสจนหรอบอกไดวามอาการจรตวกลในขณะทานตกรรม
หรอไมนน กฎหมายใหเปนหนาทของผทตองการจะบอกลางนตกรรมใหเปนผนาสบ
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 93
ขอเทจจรง ซงแนนอนวาเปนเรองคอนขางอยากเพราะอาการจรตวกลไมไดมอยตลอดเวลา
เหมอนอาการของคนทเปนคนไรความสามารถ ซงกฎหมายใหบอกลางไดโดยไมตองนา
สบแตอยางใด
2 คกรณตองรอยแลวดวยวาเปนคนวกลจรต
สาหรบหลกเกณฑนเปนการคมครองสทธของบคคลภายนอก เพราะ
แมวาขณะทานตกรรมกนนน บคคลวกลจรตแมจะมอาการทเรยกไดวาจรตวกลอยกตาม
หากบคคลภายนอกหรอคกรณไมทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนบคคล
วกลจรตมากอน นตกรรมนนกยงสมบรณอยตามทมาตรา 30 ไดกาหนดไววานตกรรมท
คนวกลจรตไดทาลงจะมผลสมบรณและจะมผลเปนโมฆยะกตอเมอเขาองคประกอบ 2 ขอ
ทกลาวมาแลวเทานน
การทกฎหมายกาหนดหลกเกณฑเรองความสามารถในการทานตกรรม
ของคนวกลจรตไวเชนน กเพราะบคคลภายนอกทสจรตซงหมายถงบคคลภายนอกทไม
ทราบวาบคคลทไดทานตกรรมดวยนนเปนคนวกลจรตสมควรจะไดรบความคมครองจาก
กฎหมาย แตหากบคคลภายนอกนนทราบวาบคคลททานตกรรมดวยเปนคนวกลจรตและ
บคคลนนกมอาการจรตวกลดวยแลว กฎหมายจงจะใหนตกรรมนนมผลเปนโมฆยะ เพอ
คมครองคนวกลจรตในทางกลบกน และเหตผลอกอยางหนงคอคนวกลจรตนไมไดมคาสง
ศาลใหเปนคนไรความสามารถนน ยอมเปนขอจากดททาใหคนภายนอกไมสามารถจะ
ทราบสถานะของคนวกลจรตไดเชนเดยวกบคนไรความสามารถซงไดกาหนดใหตองมการ
ประกาศคาสงการเปนคนไรความสามารถเพอใหบคคลภายนอกทราบ ดงนนบคคลภายนอก
จงไมอาจอางความไมรสถานะของคนไรความสามารถมาตอสในศาลไดอกในราชกจจานเบกษา
232 นตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว
ในเรองนตกรรมทตองทาเองเฉพาะตว เชน การสมรสของคนวกลจรตนน
มาตรา 1449 ไดบญญตวา ldquoการสมรสจะทาไดตอเมอชายและหญงมอายสบเจดป
บรบรณแลว แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอน
นนไดrdquo
และมาตรา 1495 และมาตรา 1496 ไดบญญตไวตามลาดบดงนคอ
มาตรา 1495 บญญตวา ldquoการสมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450
มาตรา 1452 และมาตรา 1458 เปนโมฆะrdquo
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 94
มาตรา 1496 บญญตวา ldquoคาพพากษาของศาลเทานนทจะแสดงวาการ
สมรสทฝาฝนมาตรา 1449 มาตรา 1450 และมาตรา 1458 เปนโมฆะ
คสมรส บดามารดา หรอผสบสนดานของคสมรสอาจรองขอใหศาล
พพากษาวาการสมรสเปนโมฆะได ถาไมมบคคลดงกลาวผมสวนไดเสยจะ
รองขอใหอยการเปนผรองขอตอศาลกไดrdquo
สวนพนยกรรมนน มาตรา 1704 วรรคสอง ไดบญญตวา ldquoพนยกรรมซง
บคคลผถกอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยงไมไดส งใหเปนคนไรความสามารถทาขนนน
จะเปนอนเสยเปลากแตเมอพสจนไดวาในเวลาททาพนยกรรมนนผทาจรตวกลอยrdquo
ดงนนจะเหนวาการสมรสยอมเปนเรองทหามทาดวยเหตผลทางการแพทย
แตเรองพนยกรรมนนกฎหมายยงคงใหสทธคนวกลจรตทาได เพราะฉะนนหากจะมการ
บอกลางพนยกรรมของคนวกลจรตกจะตองมการพสจนใหศาลเหนวาในขณะทาพนยกรรม
นน ผซงมการกลาวอางวาเปนคนวกลจรตมอาการจรตวกลจรง ๆ เทานน
ตามทไดศกษาหลกกฎหมายเกยวกบคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถไป
แลวนน ยอมเหนไดชดเจนวากฎหมายแพงและพาณชยนอกจากจะตองการคมครองคน
วกลจรตและคนไรความสามารถแลว กยงตองคมครองประโยชนและสทธของบคคล
ภายนอกทสจรตดวยในเวลาเดยวกน
24 คนเสมอนไรความสามารถ (Quasi Incompetent)
สาหรบคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและพาณชยของไทยไดมการ
กาหนดหลกเกณฑเกยวกบความสามารถไวเชนกน แตดวยเหตผลทตางกนกบกรณ
ผเยาวซงความสามารถถกจากดดวยอาย หรอกรณของคนวกลจรตหรอคนไรความสามารถท
ความสามารถถกจากดดวยเหตผลของสภาพจตใจทผดปกตหรอสมองทพการ เพราะ
บคคลทเรยกวาคนเสมอนไรความสามารถนนจะถกจากดความสามารถดวยเงอนไขท
ขนอยกบหลายสาเหตซงเรยกกนวาเหตบกพรองบางประการจนทาใหมปญหาเรอง
ความสามารถในการประกอบอาชพ การทางาน จนทาใหการบรหารจดการทรพยสนเงน
ทองของตนเองหรอครอบครวเสยหายในทสด และทขาดเสยมไดคอจะตองมคาสงศาลให
เปนคนไรความสามารถดวย ตามทไดมการบญญตไวในมาตรา 32 บญญตไววา ldquoบคคลใด
มกายพการหรอมจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปน
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 95
อาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดทานองเดยวกนนน จนไมสามารถจะ
จดการงานโดยตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสน
ของตนเองหรอครอบครว เมอบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 รองขอตอศาล
ศาลจะสงใหบคคลนนเปนคนเสมอนไรความ สามารถกได
บคคลซงศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจด
ใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน
ใหนาบทบญญตวาดวยการสนสดของความเปนผปกครองในบรรพ 5 แหง
ประมวลกฎหมายน มาใชบงคบแกการสนสดของการเปนผพทกษโดยอนโลม
คาสงของศาลตามมาตราน ใหประกาศในราชกจจานเบกษาrdquo
จากมาตรา 32 สามารถแยกพจารณาไดดงน
241 หลกเกณฑในการเปนคนเสมอนไรความสามารถ จะตองประกอบไปดวย
1 ตองมเหตบกพรอง 5 ประการ ดงตอไปนคอ
11 กายพการ หมายถง อาการไมสมประกอบ หรอพการทางรางกาย
เชน ตาบอด หหนวก ขาแขนขาด อมพาต หรอเปนงอยจนเดนไมได ซงอาการเหลาน
ไมวาจะเปนมาโดยกาเนดหรอโดยอบตเหตหรอจากการเจบปวยกตามท
12 มจตฟ นเฟอนไมสมประกอบ หมายถง อาการทางจตทไมปกต
แตไมถงข นวกลจรตเพราะยงสามารถมความรสกผดชอบชวดไดมากกวาอาการฟ นเฟอน
ของคนวกลจรต
13 มความประพฤตสรยสราย เสเพลเปนอาจณ หมายถง การใชจาย
ทรพยสนเงนทองโดยไมยงคด ไรประโยชน หรอเปนไปในทางทไมควร จนบางครงอาจถง
ขนเกนตวจนกลายเปนหนเปนสน และการใชจายแบบนตองเปนเรองททาเปนประจา เชน
ไปอาบอบนวดทกวน หรอไปเลนการพนน 2-3 ครงตออาทตย เปนตน
14 เปนคนตดสรายาเมา หมายถง การเปนบคคลทดมสราหรอเสพ
ยาเสพยตด จนไมสามารถจะหยดหรอเลกได
15 มเหตอนใดทานองเดยวกน สาหรบเหตบกพรองในขอสดทายน
ไมไดระบชดเจนวาเปนอะไร เพราะเปนการบญญตกฎหมายไวลวงหนา ใหหมายถง
ทกเหตบกพรองไวกอน เนองดวยผบญญตไมอาจทราบไดวาในอนาคตหลงจากไดบญญต
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 96
กฎหมายมาตรา 32 ไปแลว ดวยความเปลยนแปลงของสงคมและความประพฤตของมนษยท
มการปรบเปลยนไดเชนกน อาจมเหตบกพรองอน ๆ นอกจากทบญญตไวแลวเกดขนมา
ใหมในอนาคต และเหนเหตบกพรองททาใหเกดผลออกมาเชนเดยวกน เหตบกพรองใน
4 ขอขางตนดวย เชน อาการตดคาราโอเกะหรออาการตดเนต (Internet) เปนตน
2 เหตบกพรองนนตองทาใหบคคลนนไมสามารถจะจดทาการงานไดหรอ
จดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว
สาหรบหลกเกณฑในขอสองนเปนการกาหนดเงอนไขวาสาเหตบกพรอง
5 ประการนน ตองเปนสาเหตททาใหบคคลนนไมสามารถจะประกอบกจการงานใดท
รบผดชอบอยตามปกตได หรอหากทากจการตอไปกมแตจะกอความเสยหายหรอเสอม
เสยแกทรพยสนของตนและหรอของครอบครวได เชน คนทมอาการตดสราเรอรง หรอ
เกดอบตเหตจนกลายเปนคนพการ อาการเหลานถอไดวาเปนเหตบกพรองตามขอ 1 และ
เขาองคประกอบขอ 2 ทไมสามารถประกอบกจการงานหรอประกอบกจการ กอาจไปทาให
เสยหายแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวได
3 เมอศาลมคาสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ นบเปนองคประกอบท
สาคญ เพราะไมวาบคคลใดจะเขาองคประกอบในขอ 1 และขอ 2 แลว แตยงไมมคาสง
ศาลใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ กยงเปนบคคลธรรมดาทมสทธและหนาทตาม
กฎหมาย และคาสงศาลนจะตองประกาศในราชกจจานเบกษาดวย แตอยางไรกตาม
ความเปนคนเสมอนไรความสามารถจะเรมมผลนบแตวนทศาลสงแลว
242 ผมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ สาหรบปญหาวาใคร
จะเปนผมสทธรองขอใหศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนนตองกลบไปนาประมวล
กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 28 มาใชบงคบในเรองนโดยปรยาย ซงมาตรา 28 ไดม
การกาหนดใหบคคลดงตอไปนมสทธรองขอ คอ คสมรส บพการ ผสบสนดาน ผปกครอง
หรอผพทกษ ผซงปกครองดแลบคคลนนอย หรอพนกงานอยการ
และในมาตรา 32 วรรคสอง กไดบญญตไวอกดวยวา ldquoบคคลซงศาลไดส ง
ใหเปนคนเสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตง
ผพทกษใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ซงแสดงใหเหนวา
ผพทกษทมสทธรองขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน หมายถง ผพทกษในความเปนจรง
ทไดดแลบคคลทมเหตบกพรองอย เหมอนกรณผซงปกครองดแลบคคลผมเหตบกพรองอย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 97
สวนผพทกษในมาตรา 32 วรรคสอง นนหมายถงผพทกษทไดมการแตงตง
โดยคาสงศาลใหมอานาจพทกษดแลคนเสมอนไรความสามารถเทานน ซงในเรองนไดเคย
มคาพพากษาฎกาท 9642504 ไดวนจฉยไวแลววา อยางไรกตามผพทกษมสทธรอง
ขอใหเปนคนเสมอนไรความสามารถนน ยอมหมายถงผพทกษในความเปนจรงและ
ผพทกษตามกฎหมายดวย และความชดเจนในเรองนสามารถจะพบไดอกในมาตรา 33
ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ทบญญตไววา ldquoในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนไรความสามารถเพราะวกลจรต ถาทางพจารณาไดความวา
บคคลนนไมวกลจรต แตมจตฟนเฟอน ไมสมประกอบ เมอศาลเหนสมควรหรอ
เมอมคาขอของคความหรอของบคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงให
บคคลนนเปนคนเสมอนไรความสามารถกได หรอในคดทมการรองขอใหศาลสง
ใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถเพราะมจตฟนเฟอนไมสมประกอบ
ถาทางพจารณาไดความวาบคคลนนวกลจรต เมอม คาขอของคความหรอของ
บคคลตามทระบไวในมาตรา 28 ศาลอาจสงใหบคคลนนเปนคนไรความสามารถ
กไดrdquo จะเหนวาเปนการทกาหนดใหศาลมอานาจสงตามทเหนสมควร เพราะแมวาม
คารองขอใหศาลสงเปนคนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได
หรอแมจะมคารองขอใหศาลสงเปนคนเสมอนไรความสามารถ ศาลอาจสงใหเปนคนไรความ
สามารถกได ทงนขนอยกบขอเทจจรงและพยานหลกฐานทแสดงใหศาลเหนวาบคคลนนม
อาการตามทบญญตไวในมาตรา 28 หรอมอาการตามมาตรา 32 แลวแตกรณนนเอง
243 ผลของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ
1 ตองอยในความพทกษของผพทกษซงศาลแตงตงตามทประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 32 วรรคสอง ไดบญญตไววา ldquoบคคลซงศาลไดส งใหเปนคน
เสมอนไรความสามารถตามวรรคหนง ตองจดใหอยในความพทกษ การแตงตงผพทกษ
ใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายนrdquo ตามนยของมาตรา 32 วรรคสอง
ขางตนน แสดงใหเหนวากฎหมายตองการใหมคนดแลคนเสมอนไรความสามารถในเรอง
เกยวกบทรพยสนเปนสาคญ จงใหศาลหลงจากทมคาส งใหเปนคนเสมอนไรความสามารถ
แลว จะตองมคาสงแตงตงผพทกษใหดวยโดยใชหลกเกณฑเดยวกบการแตงตงผอนบาล
เพอดแลคนไรความสามารถทบญญตไวแลวในบรรพ 5 ลกษณะครอบครว มาตรา 1463
และมาตรา 1569 นนเอง
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 98
2 อานาจหนาทของผพทกษ ในเรองนตองไปพจารณาจากประมวลกฎหมาย
แพงและพาณชย มาตรา 34 วรรคหนง ซงบญญตไววา ldquoคนเสมอนไรความสามารถ
นน ตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหนงอยางใด
ดงตอไปนได
(1) นาทรพยสนไปลงทน
(2) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน
(3) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
(4) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน
(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาสามป
(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา
(7) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบ
การใหโดยเสนหา
(8) ทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา
(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ
(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ
(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉยrdquo
และในมาตรา 34 วรรคทาย ไดบญญตไววา ldquoการใดกระทาลงโดย
ฝาฝนบทบญญตมาตราน การนนเปนโมฆยะrdquo
จากบทบญญตมาตรา 34 วรรคหนงและวรรคทาย จะเหนวากฎหมาย
พจารณาใหผพทกษเขามาทาหนาทควบคมดแลและคมครองในเรองทกาหนดไวในมาตรา
34 เทานน โดยใช ldquoการใหความยนยอมของผพทกษrdquo เปนเครองมอแตไมใหอานาจทาการ
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 99
แทนเหมอนผอนบาลของคนไรความสามารถ ดงนน จงไดกาหนดใหนตกรรมทระบไวใน
มาตรา 34 วรรคหนง ของคนเสมอนไรความสามารถททาลงโดยปราศจากความยนยอม
ของผพทกษมผลเปนโมฆยะทงสน
การกาหนดประเภทของนตกรรมซงบคคลทถกศาลสงใหเปนคนเสมอน
ไรความสามารถไมสามารถทาไดหากปราศจากความยนยอมของผพทกษ เพราะนตกรรม
อน ๆ ทไมไดบญญตไวในมาตรา 34 วรรคหนง คนเสมอนไรความสามารถยงคงมสทธทา
ไดตามปกตนนเอง แตหากมการฝาฝนผลของนตกรรมกจะเปนโมฆยะ ทาใหผพทกษ
มสทธบอกลางหรอใหสตยาบนตอไปหลงจากไปพเคราะหแลวเหนวาเสยเปรยบหรอ
ไดเปรยบ แลวแตกรณ
ประเภทของนตกรรมทคนเสมอนไรความสามารถจะกระทามไดหาก
ปราศจากความยนยอมของผพทกษ มฉะนนจะมผลเปนโมฆยะ มดงนคอ
1 การนาทรพยสนไปลงทน ทรพยสนนไมวาจะเปนอสงหารมทรพยหรอ
สงหารมทรพย กไมอาจนาไปลงทนไดหากผพทกษไมยนยอม
2 การรบคนทรพยสนทไปลงทน รวมทงรบคนตนเงนและทนอยางอนดวย
3 การกยมหรอใหกยมเงน การยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา
การบญญตไวเชนนเพราะเมอเปนเรองเงน ๆ ทอง ๆ บคคลทมเหตบกพรองในเรองใชจาย
ฟมเฟอย สรยสรายโดยไมยงคด อาจทาไปโดยไมไดขอความยนยอมไดงายกวาเรองอน ๆ
จงหามทาเองโดยเดดขาด ไมวาจะเปนลกหนหรอเจาหน และยงรวมไปถงการยมหรอ
ใหยมสงหารมทรพยอนมคา ซงในกรณนตองไปดวาสงหารมทรพยอนมคาหมายถง
อะไรบาง ในมาตรา 456 วรรคหนง และมาตรา 703 ซงไดบญญตไวตามลาดบดงน
มาตรา 456 วรรคหนง บญญตวา ldquoการซอขายอสงหารมทรพย
ถามไดทาเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ
วธนใหใชถงซอขายเรอกาปนหรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟหรอเรอยนต
มระวางตงแตหาตนขนไป ทงซอขายแพและสตวพาหนะดวยrdquo และมาตรา 703
บญญตวา ldquoอนอสงหารมทรพยนนอาจจานองไดไมวาประเภทใด ๆ
สงหารมทรพยอนจะกลาวตอไปนกอาจจานองไดดจกน หากวา
ไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย คอ
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 100
(1) เรอกาปน หรอเรอมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอ
เรอยนตมระวางตงแตหาตนขนไป
(2) แพ
(3) สตวพาหนะ
(4) สงหารมทรพยอน ๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจด
ทะเบยนเฉพาะการrdquo
ดงนน สงหารมทรพยอนมคาจงเปนสงทคนเสมอนไรความสามารถ
อาจนาไปสรางความสญเสยหรอเสยหายได ไมวาจะเปนการยมหรอใหยมเพราะเปนสงทม
ราคาทงนน
4 การรบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหคนตองถกบงคบชาระหน
การเขาคาประกนบคคลอนทไมอาจชาระหนไดนน เจาหนสามารถบงคบชาระหนจากผคา
ประกนไดตามกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยคาประกน ซงหากผเสมอนไรความ
สามารถเปนผคาประกน ยอมมแตเรองเสยเปรยบแนนอน จงไมมผลเปนโมฆยะ หากได
ทาลงไปโดยปราศจากความยนยอมของผพทกษ
5 การเชาหรอใหเชาสงหารมทรพย มกาหนดระยะเวลาเกนกวา 6 เดอน
หรออสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวา 3 ป การหามไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถนาอสงหารมทรพย เชน บาน ทดน หรอสงหารมทรพย เชน รถยนต ไปใหคนอน
เชาหรอคนเสมอนไรความสามารถเปนผเชากด เพราะอาจกอใหเกดทงสทธและหนาท
ตามกฎหมายในฐานะคผสญญาตามกฎหมายแพงและพาณชย ลกษณะเชาซอ หรอเชา
ทรพย ทงนน จงเปนอกกรณหนงทตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนจงทาได
6 การใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอควรแกฐานานรปเพอการกศล
การสงคมหรอตามหนาทธรรมจรรยา หรอใหโดยเสนหา การทกาหนดใหนตกรรมในขอน
ตองไดรบความยนยอมจากผพทกษนดวย เพอเปนการปองกนไมใหคนเสมอนไรความ
สามารถใชจายฟมเฟอย เพราะเปนคนใจออน จงแจกจายเงนทองโดยไมคดหนาคดหลง จนทา
ใหหมดเนอหมดตวหรอมใจกศลทาบญบรจาคเงนโดยไมยงคด ยกเวนจะเปนการบรจาค
เงนเพอการกศลทสมกบฐานะและสมควรแกเหตเทานนทสามารถทาไดโดยไมตองขอ
ความยนยอมจากผพทกษ
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 101
การจะรวาสมกบฐานานรปหรอไมกตองดฐานะและการบรจาคเปน
กรณไป ดงนนผพทกษจงตองไปตรวจสอบพจารณาวาเปนการใหจนเกนความจาเปน
หรอเปนการบรจาคจนเกนไปหรอเปลา หากเปนการใหททาใหเสยหายแกกองทรพยสน
ของครอบครวหรอของคนเสมอนไรความสามารถ ผพทกษกบอกลางได เชน ใหเงนเพอน
ยมทละหมนบาทโดยไมเคยทวงคนบอย ๆ หากเปนเรองสมเหตสมผลกใหสตยาบนได
เชนกน ยกเวนเปนเรองการบรจาคซงหากสมเหตสมผลกทาไดเลยโดยไมตองขออนญาต
จงสามารถทาเองไดโดยลาพง และมผลสมบรณ ไมเปนโมฆยะแตประการใด เชน
การบรจาคสรางศาลาการเปรยญปละ 500 บาท เปนตน
7 การรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน หรอไมรบการ
ใหโดยเสนหา ในเรองการรบการใหโดยเสนหา มเงอนไขหรอคาภารตดพน และการ
ปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาของคนเสมอนไรความสามารถ เปนเรองทอาจกอความ
เสยหายหรออาจกอประโยชนไดพอ ๆ กน จงควรใหผพทกษเปนผเขามาดแลควบคมโดย
การใหความยนยอมหรอไมยนยอม แลวแตกรณ รวมทงสามารถบอกลางหรอใหสตยาบน
ไดตามทเหนสมควรเพราะนตกรรมเหลานหากทาลงโดยปราศจากความยนยอมของ
ผพทกษกมผลเปนโมฆยะ เพราะการรบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภารตดพน
บางกรณอาจไดประโยชนมากกวาเสยประโยชน เชน การรบการใหทดนทตดภาระจายอม
ซงเปนทดนทมราคาแพงมาก ๆ เปนตน และในกรณปฏเสธไมรบการใหโดยเสนหาทไมม
เงอนไขหรอคาภารตดพน กเชนเดยวกน ยอมเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถ
อยแลว แตกลบไปปฏเสธเสย ยอมสงผลกระทบตอกองทรพยสนของคนเสมอนไร
ความสามารถเชนกน เพราะแทนทจะงอกเงยกลบเทาเดม
8 การทาการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธใน
อสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพยอนมคา หมายถงการทานตกรรมใด ๆ เพอให
ไดมาหรอปลอยไปซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยอนมคา เชน การซอหรอขาย
บาน ทดน แพ หรอสตวพาหนะ ซงไมวาจะเปนการซอหรอขาย จาหนาย จายโอน
อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยพเศษของคนเสมอนไรความสามารถตามลาพง กลวน
แตเสยงตอการเสยเปรยบและเสยหายแกกองทรพยสนไดทงนน จงควรใหผพทกษเขาไป
ควบคมประโยชนของคนเสมอนไรความสามารถดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 102
9 การกอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน หรอ
ซอมแซมอยางใหญ สาหรบเรองนคงเปนเรองของคาใชจายทจะตองหมดไปกบการ
กอสรางหรอดดแปลงหรอซอมแซมใหญ ซงโรงเรอน สงปลกสรางใด ๆ กตาม จงเปนเรอง
ทตองใหผพทกษเขามามสวนดแลกลนกรองดวย
10 การเสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ เวนแตการ
รองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอถอนผพทกษ การกาหนดไวเชนนเพราะกฎหมาย
ไมตองการใหคนเสมอนไรความสามารถตองเสยงกบการเสยเปรยบไมวาเปนโจทกหรอ
จาเลยเพยงลาพงในการดาเนนคดตอศาลหรอการพจารณาอน ๆ ทงสน นอกจากนปญหา
เรองคาใชจายและการรบผลจากการดาเนนคด เชน คาธรรมเนยมศาลหรอการชดใช
คาเสยหาย หากแพคดยอมสงผลตอกองทรพยสนของตนเองหรอของครอบครวได ดงนน
ไมวาจะเปนโจทกหรอเปนจาเลยตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน และความ
ยนยอมในเรองนตองทาเปนหนงสอเพอยนตอศาลดวย
แตอยางไรกตามไดมขอยกเวนไวใหคนเสมอนไรความสามารถ
สามารถทาไดโดยลาพง 2 กรณคอ
1 กรณคนเสมอนไรความสามารถรองขอตอศาลเพอขอเพกถอน
การเปนผพทกษ และ
2 กรณตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
มาตรา 35 ซงบญญตไววา ldquoในกรณทผพทกษไมยนยอมใหคนเสมอนไรความ
สามารถกระทาการอยางหนงอยางใดตามมาตรา 34 โดยปราศจากเหตผลอน
สมควร เมอคนเสมอนไรความสามารถรองขอ ศาลจะมคาสงอนญาตใหกระทาการ
นนโดยไมตองรบความยนยอมจากผพทกษกได ถาการนนจะเปนคณประโยชนแก
คนเสมอนไรความสามารถrdquo ซงเปนการคมครองคนเสมอนไรความสามารถทอาจถก
กลนแกลงจากผพทกษหรอเปนกรณผพทกษปฏเสธไมใหความยนยอมโดยไมมเหตผลอน
สมควร หากเปนเชนนคนเสมอนไรความสามารถ สามารถรองขอใหศาลมคาสงอนญาตให
ทานตกรรมนน ๆ ไดโดยไมตองไปขอความยนยอมจากผพทกษอก โดยมขอแมเพยงวา
นตกรรมดงกลาวตองเปนประโยชนแกคนเสมอนไรความสามารถเทานน
11 การประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
วนจฉย ไมวาการประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 103
พจารณา ลวนเปนกระบวนการตดสนขอพพาทนอกศาลโดยคกรณทมขอพพาทตกลง
รวมกนจะใชการประนประนอมยอมความหรอการใหอนญาโตตลาการ หมายถง การตง
คนกลางซงจะเปนใครทไมตองเปนผพพากษากไดมาทาหนาทตดสนขอพพาท ดงนน
การยอมความกนกด หรอการใหคนกลางตดสนคดใหกด อาจทาใหคนเสมอนไรความ
สามารถเสยเปรยบหรอเกดความเสยหายแกกองทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถ
กได จงควรใหผพทกษดแลและหากเหนสมควรกใหความยนยอมคนเสมอนไรความ
สามารถจงไปทาได
อนงนตกรรมในขอ 1 จนถงขอ 11 เปนนตกรรมทคนเสมอนไรความ
สามารถตองขอความยนยอมจากผพทกษกอน นตกรรมจงจะมผลสมบรณ หากไมไดรบ
ความยนยอม นตกรรมกจะมผลเปนโมฆยะ แตอยางไรกด เนองจากคนเสมอนไร
ความสามารถยงคงมความสามารถทานตกรรมอน ๆ นอกจากนตกรรมทกาหนดไว 11
ประการไดอย และเมอคนเสมอนไรความสามารถไปทานตกรรมเชนนนเขา อาจกอความ
เสยหายแกกองทรพยสนของครอบครวหรอของตนเองกได ดงนน ประมวลกฎหมายแพง
และพาณชย มาตรา 34 วรรคสอง จงไดบญญตไววา ldquoถามกรณอนใดนอกจากทกลาวใน
วรรคหนง ซงคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเสอมเสยแกทรพยสนของ
ตนเองหรอครอบครวในการสงใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเมอผพทกษ
รองขอในภายหลง ศาลมอานาจสงใหคนเสมอนไรความสามารถนนตองไดรบความยนยอม
ของผพทกษกอนจงจะทาการนนไดrdquo การบญญตไวเชนนเพอคมครองประโยชนของคน
เสมอนไรความสามารถมใหตองเสยหาย แตตองเปนการรองขอตอศาลโดยผพทกษ
เพอใหศาลมคาสงใหการทานตกรรมอยางอนทเสยงตอการเสยเปรยบหรอเสยหายแก
ทรพยสนของคนเสมอนไรความสามารถตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอนดวย
เชนกน
และเนองจากการเปนคนเสมอนไรความสามารถอาจมสาเหตมาจาก
เรองของกายพการหรอจตฟ นเฟอนไมสมประกอบจนทาใหคนเสมอนไรความสามารถไม
สามารถจะทานตกรรมทไดรบความยนยอมจากผพทกษหรอนตกรรมทสามารถทาเองได
โดยลาพงไดดวยตนเอง เพราะเหตดงกลาวมาตรา 34 วรรคทาย จงไดบญญตไวเพอ
แกปญหานไววา ldquoในกรณทคนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหนง
อยางใดทกลาวมาในวรรคหนงหรอวรรคสองไดดวยตนเอง เพราะเหตมกายพการหรอ
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
LA 102 (LW 102) 104
จตฟ นเฟอนไมสมประกอบ ศาลจะสงใหผพทกษเปนผมอานาจกระทาการนนแทนคนเสมอน
ไรความสามารถกได ในกรณเชนน ใหนาบทบญญตทเกยวกบผอนบาลมาใชบงคบแก
ผพทกษโดยอนโลม
244 ความสนสดของการเปนคนเสมอนไรความสามารถ กฎหมายแพงและ
พาณชย มาตรา 36 ไดบญญตวา ldquoถาเหตทศาลไดสงใหเปนคนเสมอนไรความ
สามารถไดสนสดลงไปแลว ใหนาบทบญญตมาตรา 31 มาใชบงคบโดยอนโลมrdquo
ซงเปนเจตนารมณของกฎหมายทตองการคนสภาพบคคลใหกบบคคลทมคาส งศาลใหเปน
คนเสมอนไรความสามารถ หากในเวลาตอมาไดรบการรกษาจนอาการทเปนเหตบกพรอง
หมดไป หรอในกรณกลบกนคนเสมอนไรความสามารถอาจจะมอาการทางสมองทหนกขน
กอาจจะตองมการรองขอใหเปนคนไรความสามารถกได ดงนน จงมการกาหนดไววาไมวา
จะเปนกรณใดหากเหตแหงการเปนคนเสมอนไรความสามารถไดสนสดลง กใหนาบทบญญต
ในมาตรา 31 ซงเปนเรองของการสนสดความเปนคนไรความสามารถมาใชไดตามแตกรณ
และคาสงเพกถอนการเปนคนเสมอนไรความสามารถจะตองมการประกาศในราชกจจานเบกษา
ดวย
![hh chapter6[1].pdf](https://img.pdfslide.tips/doc/110x75/55cf8ac155034654898d7b35/hh-chapter61pdf.jpg)
