ทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล(Digital Empathy)

2 l ทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล

ในโลกยคดจทล เทคโนโลย และอนเทอรเนตเพมความสะดวกสบายและท�าใหเราไดพบประสบการณใหม ๆ ในโลกไซเบอร ไดรบรเรองราวของผคนและสถานทจากทกมมโลก ไดพบปะตดตอพดคยกบคนทเรารกผานชองทางออนไลน ผคนจ�านวนมากไดเขามาแลกเปลยนความคดเหนและความรสกผานชองทางออนไลน อยางไรกตาม จากทเคยคาดหวงวาอนเทอรเนตจะสรางโลกไรพรมแดนและชวยสรางสรรคสงด ๆ ใหมนษยชาตดวยการรวมโลกเปนอนหนงอนเดยวกน โลกทผคนชวยเหลอกนดวยการแบงปนขอมลขาวสาร แตในปจจบน สถานการณบนโลกไซเบอรกลบไมเปนดงคาดหวง การโพสตและการแสดงความคดเหนของผใชงานอนเทอรเนตและในสงคมออนไลนมการใชถอยค�าหยาบคาย ตอบโตกนดวยอารมณโดยไมค�านงถงเหตผลเมอเผชญหนากบผเหนตาง และแสดงออกถงอคต

ยงไปกวานน ในชวงหาปทผานมา อตราการกลนแกลงบนโลกไซเบอรและการสรางความเกลยดชงทางสงคมออนไลนสงขนอยางนาเปนหวง ความนรนามของโลกไซเบอรและการไมตองเผชญหนากนของผใชงาน ท�าใหผโพสตรสกวาไมตองรบผดชอบตอการกระท�าของตนเองกบผใชงานคนอน ไมกลวการตอบโตจากฝายตรงขามและไมค�านงถงความรสกนกคดและผลกระทบทจะเกดขนกบอกฝาย ปญหาเหลานเกดจากการขาดความเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล

การเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทลจงเปนประเดนทพลเมองดจทลควรใหความส�าคญไมแพเรองอน การเรยนรมารยาททางอนเทอรเนต (Digital Etiquette) และการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล (Digital Empathy) เปนทกษะทชวยใหเราใชเทคโนโลยอยางมจรยธรรม รจกการสอสารและมปฏสมพนธกบผใชงานอนดวยมารยาทอนด รจกเอาใจเขามาใสใจเรา โดยเขาอกเขาใจและเหนอกเหนใจผทมความแตกตางจากเรา ไมเพกเฉยเมอเหนผอนไดรบการปฏบตอยางไมถกตองในสงคม และมสวนรวมในการสรางสรรคสงคมใหดขน อนเปนคณลกษณะของพลเมองประชาธปไตย

3Digital Empathy l

ท�าไมตองเรยนรมารยาททางอนเทอรเนต

พลเมองดจทลตองม...

มารยาททางอนเทอรเนต คออะไร

บางครงการขาดมารยาททางอนเทอรเนต ไดน�าไปสความรนแรงทสงผลกระทบตอผถกกระท�า การใชวาจาทแสดงถงอคตตอกลมคนทมอตลกษณทางสงคมแงใดแงหนงดวยค�าหยาบคาย อาจเกนเลยจนกลายเปนการใชวาจาแสดงความเกลยดชงทางออนไลน (Online Hate Speech) และในหลายกรณ ผใชงานบางคนไมเคารพ

4 l ทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล

ผลกระทบ..

เปนทนาแปลกใจวาในโลกอนเทอรเนตมารยาททางสงคมเหลานถกละเลยไปเมอเราตดตอสอสารกบผอนผานหนาจอ เมอเขาสโลกออนไลนผใชงานบางคนสญเสยการควบคมอารมณและมารยาทเหลานทนทเมอไมเหนดวยกบความคดเหนของผใชงานคนอน หรอมความรสกรนแรงตอเนอหาของขาวบางขาว พวกเขาเหลานนใชถอยค�ารนแรงทผดไปจากการพดกบผอนในชวตจรง มการโตตอบกนในชองทางแสดงความคดเหนสาธารณะของสอสงคมออนไลน จนบางครงเกดสงครามทางอารมณ (Flame War) การโตตอบลกษณะนยงสงผลรบกวนผใชงานคนอนทไมมสวนเกยวของแตเขามาอานใหเกดความร�าคาญไดเชนกน

บางครงผใชงานบางคนอาจสงขอความสวนตวไปดาทออกฝายหนง สาเหตเพราะไมชอบความคดเหนตางของคน ๆ นน ในโลกไซเบอรผใชงานจ�านวนมากไมไดเปดเผยชอจรง และไมอาจรอตลกษณทแทจรงของแตละคน เชน อาย เพศ อาชพ หรอศาสนา คนจ�านวนมากจงมแนวโนมทจะวจารณผอนดวยถอยค�ารนแรงโดยไมยงคด กลนแกลงผอนดวยความคกคะนอง และไมใหเกยรตหรอเคารพกนตามอตลกษณทางสงคมเหมอนในชวตจรง

มารยาททางอนเทอรเนต (Digital Etiquette หรอ Netiquette) คอธรรมเนยมปฏบตเกยวกบการประพฤตตนอยางสภาพในการตดตอสอสารกบผอนทางเครอขายหรอไซเบอรสเปซ ไมวาจะเปนทางโทรศพท อเมล การสนทนาสวนตวหรอบนกระดานสนทนาสาธารณะ ในโซเชยลมเดยหรอการพดคยในเกมออนไลน มารยาททางอนเทอรเนตหลายอยางเปนเหมอนมารยาททางสงคมเมอเรามปฏสมพนธกบผอนโดยพบปะพดคยกนแบบเหนหนา เชน การปฏบตกบผอนเหมอนทเราตองการใหเขาปฏบตตอเรา การใหเกยรตและหลกเลยงการดถกหรอท�าใหเขาอบอาย การชวยเหลอผอนเมอเขาตองการ

เทคโนโลยดจทลไดเปลยนรปแบบวธการทผคนตดตอและมปฏสมพนธกนเรอยมา จากระยะเรมตนทผใชงานตดตอสอสารกนเพยงการสงอเมล ปจจบนโลกไซเบอรไดววฒนาการจนมลกษณะของความเปน “ชมชน” ซงมผใชงานทหลากหลายจ�านวนมากเขามาตดตอสอสารกนผานชองทางและแพลตฟอรมตาง ๆ โดยผใชงานอนเทอรเนตมสถานะเปน “พลเมองดจทล” ซงไมไดหมายถงพลเมองทมความสามารถในการใชเทคโนโลยหรออปกรณดจทลตาง ๆ เทานน หากแตเปนพลเมองทมทกษะในการรเทาทนสอสารสนเทศและดจทล และรจกการใชเทคโนโลยอยางมความรบผดชอบ พนทในโลกออนไลน เชน เฟซบก ทหลายคนคดวาเปนพนทสวนตว แตความจรงแลวพนทในสงคมโซเชยลเปนพนทกงสาธารณะ คลายหองกระจกใสทเรามพนทสวนตวกจรง แตใคร ๆ กมองเหนพนทนน ดงนนเมอตองการตดตอสอสารกบพลเมองดจทลคนอน ผใชงานควรเรยนรแนวทางปฏบตและมปฏสมพนธกบผใชงานคนอนในโลกไซเบอรไดอยางเหมาะสม โดยมจตส�านกความเปนพลเมองดจทล(Digital Citizenship) พนฐาน คอ รจกประพฤตและปฏบตตนใหเหมาะสมและมความรบผดชอบเมอใชเทคโนโลย มมารยาททางอนเทอรเนต (Digital Etiquette) คอ รจกมารยาท ธรรมเนยมปฏบตวธวางตวใหเหมาะสมเมอมปฏสมพนธกบผอนทางสงคมออนไลน แนวทางเหลานไดก�าหนดขนมาใหทกคนเรยนรและปฏบตตาม รบทราบวาพฤตกรรมใดควรท�าหรอไมควรท�า เพอใหสงคมออนไลนมความสงบสข และสรางบรรยากาศทเปนมตรและผอนคลายแกผใชงานทกคน

มารยาททางอนเทอรเนตส�าคญอยางไร

5Digital Empathy l

ตอมารยาทในโลกออนไลนและกฎหมายในชวตจรง อาศยความเปนสอใหมของอนเทอรเนตทมลกษณะนรนาม (Anonymity) สามารถปกปดตวตนในโลกออนไลน จงแสดงพฤตกรรมโดยเจตนาทจะคกคามหรอกลนแกลง ท�าลายชอเสยงของผใชงานคนอนจนมผลกระทบรายแรงในชวตจรง เชน การกลนแกลงบนโลกไซเบอร (Cyberbullying) การสวมรอยบญชผใชงานผอน (Impersonation)และการโจรกรรมไซเบอร (Hacking)

ผลกระทบ..

มารยาททางอนเทอรเนตทควรร

ผใชงานอนเทอรเนตทงเดกและผใหญควรไดเรยนรมารยาททางอนเทอรเนต เพราะทกคนควรมมารยาทในการตดตอสอสารในโลกไซเบอรทมความหลากหลายของอตลกษณทางสงคมและวฒนธรรม เพอสรางจตส�านกความเปนพลเมองดจทลทด โดยเฉพาะเดก ๆ ควรไดรบการสอนมารยาททางอนเทอรเนตตงแตเลก การฝกมารยาททางอนเทอรเนตนน เดกไมไดเรยนรแคความสภาพเรยบรอยเทานน แตเขายงมโอกาสฝกฝนการมปฏสมพนธกบคนอน เคารพความเปนสวนตวและใหเกยรตผอนรจกการเปนคสนทนาทด และชวยเหลอผใชงานคนอนหากเขาตองการความชวยเหลอ การสอนใหเดกเรยนรมารยาททางอนเทอรเนต ใหยดมาตรฐานความประพฤตเดยวกบมารยาททางสงคมในชวตจรงดงทไดกลาวมา แตเนองจากเทคโนโลยการสอสารในปจจบนมความหลากหลายมากขน มารยาททางอนเทอรเนต จงเปลยนไปตามชองทางการตดตอสอสารในแตละประเภทอกดวย

เชนมารยาทในการใช

โทรศพทมารยาทในการใช

กระดานสนทนาสาธารณะมารยาทในการใชสอสงคมออนไลน

มารยาทในการเลนเกมออนไลน

มารยาทในการใชโปรแกรมวดโอคอล

ดงนน การสอนมารยาททางอนเทอรเนตใหเดก พอแมและโรงเรยนควรเนนสอนหลกการพนฐานเสยกอน เพราะหากแยกเปนขอ ๆ แลวมารยาททางอนเทอรเนตนนมมากมาย และมารยาทในการใชเครอขายจะแตกตางกนไปในแตละเครอขาย และเดกอาจไมคนเคยกบอปกรณดจทลหรอแอปพลเคชนทกอยาง เมอเดกเรยนรหลกการของมารยาททางอนเทอรเนต เขาจะน�าไปประยกตไดเองเมอเตบโตขน เชอร กอรดอน ผเชยวชาญดานเดกไดแนะน�าหลกการ 5 ขอของมารยาททางอนเทอรเนต ทพอแมควรสอนใหลก ดงน

6 l ทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล

ในการสอสารออนไลนใหยดมาตรฐานความประพฤตเดยวกบการสอสารในชวตจรง “เอาใจเขา มาใสใจเรา” สงใดทไมควรท�าในโลกแหงความเปนจรง สงนนกไมควรท�าในโลกออนไลนดวย เชน เคารพความเปนสวนตวของผอนทอยรวมกนบนอนเทอรเนต ไมบกรกหรอเขาถงขอมลสวนบคคลของผอนโดยไมไดรบอนญาต ไมยดเยยดเรองทเราสนใจใหผอนมากไป การสงค�ารองขอ (Request) เลนเกมใหเพอนมากเกนไปหรอการแอบแฝงโฆษณา ไมวาจะเปนในชองคอมเมนตขายของในอนสตาแกรมดาราคอมเมนตฝากเพจรานในเพจดง ทกแชตเพอขายตรง ลวนเปนสงทผดมารยาท

สงใดไมกลาพดตอหนา สงนนยอมไมควรพดในโลกออนไลน ไมใชค�าหยาบ ขอความเสยดส ไมสงขอความ หรอภาพลามกอนาจารใหผอน ไมสงขอความหลอกลวงหรอขาวปลอม ไมกลนแกลงผอนบนโลกไซเบอร และระมดระวงการโพสตหรอเรองราวภาพทลงในโซเชยลแลวอาจมปญหาตามมาในอนาคต ทงกบตนเอง สมาชกครอบครว โรงเรยน หรอทท�างาน

ตรวจสอบขอความซ�าอกครงกอนสง ไมตองรบรอนสงหรอแชรโพสต หลกเลยงการโพสตสเตตสค�าหยาบคายทเขยนคร�าครวญกลาวโทษผอน ใชภาษาทสภาพชนทวไปพงใช ระมดระวงการเขยนหรอสงขอความตาง ๆ บนอนเทอรเนต เพอไมใหผอานหรอรบขอมลเสยเวลา สงขอมลเทาทจ�าเปน และใชภาษาทถกตองตามหลกไวยากรณ

2 โพสตแตขอความทดและเปนจรง

3 คดกอนคลก

1 ปฏบตตอผอนเหมอนทตองการใหเขาปฏบตตอเรา

เพอนคอคนทไวใจเราและมกแบงปนเรองราวสวนตวในชวตจรงตอกนเสมอ จงเปนมารยาทอนดทเราจะไมแบงปนขอมลสวนตวของเพอน สงตอรป หรอเรองราวทอาจท�าใหเพอนหรอคนอนอบอายโดยไมไดรบอนญาตเชน ภาพลบของเพอน ภาพเพอนตอนเมา หรอนอนไมรสกตว รวมไปถงขอมลสวนตวของผอน ส�าหรบการแฮกขอมลหรอสวมรอยบญชการใชงานผอนนน นอกจากจะผดมารยาทแลวยงผดกฎหมายอกดวย

4 รกษาขอมลสวนตวของเพอนและผใชงานอน

เคารพความเหนทแตกตาง ไมใชภาษาทกอใหเกดการแตกแยกหรอเสยดส หลกเลยงสงครามแหงการโตแยงทไมรจบ เนนการอภปรายอยางมเหตผล ใหอภยในความผดของผอน หากตองการแจงผทท�าผดมารยาททางอนเทอรเนตควรบอกอยางสภาพและเปนสวนตว

5 หลกเลยงการโตตอบโดยใชอารมณบนโลกไซเบอร

7Digital Empathy l

ไมสงอเมลทมขอความโฆษณาโดยไมไดรบอนญาตจากผรบ (Spam)

8 l ทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล

เหลานเปนหลกพนฐานของมารยาททางอนเทอรเนต ทสามารถน�าไปประยกตใหเขากบเครอขายอน ๆ ไดไมยาก เนองจากผใชงานอนเทอรเนตมจ�านวนมากขนเรอย ๆ และมอตลกษณทางสงคมทหลากหลาย ท�าใหมารยาททางอนเทอรเนตอาจไมสามารถควบคมพฤตกรรมการมปฏสมพนธทางออนไลนของทกคนไดเตมท เพราะกฎเกณฑมารยาทเปนเพยงการบงคบควบคมจากภายนอก การสรางจตส�านกของผใชงานจากภายในใหมความรบผดชอบ มสวนรวม และมงเนนความเปนธรรมในสงคมจงเปนการสรางจตส�านกความเปนพลเมองทยงยนกวา การสรางจตส�านกพลเมองดจทลใหรจกเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล (Digital Empathy) และพรอมทจะชวยเหลอผอนในชมชนจงเปนเรองทชวยเตมเตมมารยาททางอนเทอรเนตใหผใชงานใชเทคโนโลยอยางมจรยธรรม

หลกเลยงการเขยนค�าหยาบและค�าดาทอ

ไมโพสต หรอแชรภาพและเนอหาทผดกฎหมาย

ไมสงขอความไรสาระหรอไมเกยวของกบเนอหา (Flood) ในชองทางสาธารณะอนอาจรบกวนผใชงานคนอนทก�าลงสนทนากนอย

ไมสวมรอยบญชใชงานของผอน

อยาคาดหวงวาอกฝายจะตอบขอความในทนท

อยาโพสต หรอแทกรปของผอนกอนไดรบการอนญาต โดยเฉพาะภาพทอาจท�าใหเขาอบอาย

9Digital Empathy l

การเอาใจเขามาใสใจเรา (Empathy) คอ ความสามารถในการรบรและเขาใจความรสกและมมมองของผอน เหมอนการไปยนในจดทคน ๆ นนก�าลงเผชญสถานการณบางอยางอย และเขาใจวาเขาก�าลงรสกอยางไร นกจตวทยาแดเนยล โกลแมน และพอล เอกแมนไดแบงรปแบบของการเอาใจเขามาใสใจเรา ออกเปน 3 อยาง ไดแก

การเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล คออะไร

การเขาถงมมมองความคด (Cognitive Empathy) คอความสามารถในการเขาใจความรสกและความคดของผอน เชน เขาใจวาเขาก�าลง

เศราและสบสน

การเขาถงอารมณความรสก (Emotional Empathy) คอ ความสามารถในการเขาถง

และแบงปนอารมณความรสกของผอนมาไวทตนเอง เชน การรสกเจบปวดไปพรอมกบ

คน ๆ นน

การแสดงออกถงการเออเฟอ (Compassionate Empathy)

เปนทกษะทสงกวาทกษะสองประเภทขางตน โดยม

ความรสกเหนอกเหนใจผอนแลวปรารถนาใหเขาพนจากความยากล�าบากนน ดวยการกระท�าหรอการเขาไปชวยเหลอเทาทจะท�าได

การเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล (Digital Empathy) คอ การทพลเมองดจทลพฒนาความสามารถในการคาดเดาความรสกและมมมองของบคคลอนทไดตดตอสอสารทางออนไลน ซงอาจเปนบคคลทเราไมรจกในชวตจรง ไมเคยเหนหนา หรอรจกชอจรง เปนคนทอยในชมชนทมความหลากหลายทางวฒนธรรม เพศ และเชอชาตตางจากเรา พวกเขาตางมมมมอง ทศนคต และการมองโลกทแตกตางกนแตเราสามารถเขาใจ เคารพมมมอง ความคดและความรสกของเขาสถานการณทเขาก�าลงเผชญอยดวยความเหนอกเหนใจ เขาใจความรสกและมมมองของพวกเขา และแสดงความเออเฟอเมอพวกเขามปญหาหรอไดรบการปฏบตทไมเปนธรรมจากผอนในโลกออนไลน

โดยปกตแลวในชวตจรง การเอาใจเขามาใสใจเราเกดจากความเขาใจในความรสกนกคดของผอน รบรอารมณ และความตองการของเขาทก�าลงเผชญกบเหตการณตาง ๆ โดยคาดเดาความรสกและอารมณของคน ๆ นนจากการสงเกตภาษากาย แววตา น�าเสยง และลกษณะการพด แตในโลกออนไลน อวจนภาษาในการสนทนาและการสอสารผานเทคโนโลยถกลดทอนลง บางครงการสอสารกนมเพยงตวอกษรทพมพบนหนาจอ โดยไมเหนหนาตาของอกฝาย ผานถอยค�าทปราศจาก

น�าเสยง สหนา และแววตา ท�าใหการรบรและคาดเดาความรสกของอกฝายหนงเปนไปไดยาก และอาจเกดความเขาใจผดไดยงไปกวานน บางครงการพดคยกบคนทไมรจกในโลกไซเบอรทเหนเพยงชอผใชงานและรปโพรไฟลอาจท�าใหเราหลงลมไปวาก�าลงตดตอกบคนทมตวตนจรง ดงนนมารยาททางอนเทอรเนตและการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทลจงถกละเลยไปในการสอสารทางออนไลน

ท�าไมเราจง...ขาดความเหนอกเหนใจผอนเมออยในโลกออนไลน

?

การรจกเอาใจเขามาใสใจเรามสวนส�าคญในการธ�ารงรกษาสงคมใหเอออาทร ชวยเหลอกนทงสงคมในชวตจรงและในโลกออนไลน เนองจากในโลกไซเบอรเปนสงคมของพลเมองดจทลทมอตลกษณหลากหลาย โลกทศนและวฒนธรรมแตกตางกน แตทกคนลวนเชอมตอกนดวยอนเทอรเนตและอปกรณดจทล และดวยความเปนสอใหมทผใชงานสอสารกนผานหนาจอ ไมไดตดตอสอสารกนแบบซงหนาเหมอนในชวตจรง จงยากทจะเขาใจและรบรอารมณความเจบปวดของอกฝาย เดกทอยกบหนาจอมากเกนไปยงท�าใหมปฏสมพนธกบบคคลอนในชวตลดลง การใชเทคโนโลยสมยใหมจงท�าใหระดบของการเอาใจเขามาใสใจเราของผคนลดลงไป โดยเฉพาะอยางยงในเดกรนใหมทโตมากบคอมพวเตอร

10 l ทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล

จากผลการศกษาของมหาวทยาลยมชแกนทวจยความสมพนธของเทคโนโลยสมยใหมกบระดบการเอาใจเขามาใสใจเราพบวาระดบของการเอาใจเขามาใสใจเราของกลมตวอยางเดกวยรนในโรงเรยนของสหรฐอเมรกาลดลงถงระดบต�าอยางทไมเคยเปนมากอน ยงไปกวานน การทผใชงานสามารถเปดเผยตวจรงของตนเองหรอไมกได จงมมจฉาชพและผใชงานทละเมดมารยาทและจรยธรรมทางดจทลใชสอออนไลนในทางทผดและสรางความเดอดรอนใหผอนในชมชนออนไลน มการใชวาจาหยาบคาย มการสอสารทเกลยดชงทางออนไลน มการหลอกลวง หรอลอลวงทางอนเทอรเนต การโจรกรรมหรอการโจมตทางไซเบอร และการกลนแกลงบนโลกไซเบอรเพมขนอยางนาตกใจ การเลนวดโอเกม ทมเนอหารนแรง เชน เกมตอสท�าสงครามยงมสวนสงเสรมใหเดก มพฤตกรรมกาวราว และขาดการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล การใชเทคโนโลยโดยไมรเทาทนเชนน ท�าใหผใชงานอนเทอรเนตจ�านวนไมนอยโดยเฉพาะเดกรนใหมทเขาสโลกออนไลนหลงลมไปวาตนเองก�าลงมปฏสมพนธกบคนจรง ๆ ทมความรสกอารมณและความเจบปวดไดเมออานขอความทสงผลลบตอจตใจของเขา

การสรางทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล และการสงเสรมการใชเทคโนโลยอยางมจรยธรรมใหกบพลเมองดจทลจงเปนความคาดหวงทจะชวยลดปญหาเหลาน เนองจากการเอาใจเขามาใสใจเราของพลเมองดจทลจะชวยสรางสายใยความรสกระหวางผใชงานรวมกน สรางความรสกหวงใย มเมตตา และเอออาทรใหแมแตกบคนทเราไมรจก และคนทถกรงแกบนโลกไซเบอร คนทถกปฏบตอยางไมเปนธรรมโดยสมาชกอนในสงคมออนไลน และยงมสวนท�าใหผมพฤตกรรมกลนแกลงผอนบนโลกไซเบอร หรอใชวาจาแสดงความเกลยดชงผอนทางออนไลนหนมารบรความรสกนกคดและรจกแบงปนความรสกของผถกกระท�าบาง ซงจะท�าใหเขาปรบเปลยนพฤตกรรมการใชเทคโนโลยในทางทผด หนมาเอาใจเขามาใสใจเรา และรจกการใชเทคโนโลยอยางมจรยธรรมมากขน

การเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทลส�าคญอยางไร

11Digital Empathy l

การฝกทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราในชวตจรงนน ปกตท�าไดยากกวาการเรยนรธรรมเนยมหรอกฎระเบยบตาง ๆ เนองจากการเอาใจเขามาใสใจเรานนเปนกระบวนการเรยนรภายในจตใจของแตละคน ตองใชความเขาใจในอารมณความรสกของผอนราวกบไดไปยนในจดทเขาเปนอยจรง การฝกฝนใหเดกไดรจกการเอาใจเขามาใสใจเรานนจงไมใชเพยง“การทองจ�า” แตเปน “การสรางประสบการณ” ทตองใชระยะเวลาฝกฝน เดก ๆ จงตองรจกเอาใจเขามาใสใจเราจรง ๆ ไมใชเพยงแครจกวา “การเอาใจเขามาใสใจเรา” คออะไร เดกจะตองมประสบการณทางความรสก ตองรจกความหลากหลายทางวฒนธรรมของผคนและทศนคตการมองโลกทแตกตางกน จงจะสามารถเอาใจเขามาใสใจเราได เมอเปนเชนนนแลวการสรางทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทลนนจงมความซบซอน เนองจากการสอสารในโลกออนไลนโดยมากเปนการสอสารจากระยะไกล และไมเหนหนาของผใชงาน จงไมสามารถรบรการตอบสนองผานสหนาและทาทางของอกฝายไดในทนท

พอแมและโรงเรยนมบทบาทส�าคญมากในการสอนเดกใหรจกการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทลเมอใชงานอนเทอรเนต เนองจากเดกจะเรมหดใชอปกรณดจทลจากทบาน และเรมมปฏสมพนธทางสงคมกบเพอนวยเดยวกนทโรงเรยน พอแมควรสงเกตและคอยเฝาดกจกรรมออนไลนของลกวาเขาเลนอะไรและมปฏสมพนธกบคนอนในโลกออนไลนอยางไรบาง เดกวย 8-9 ปชอบทจะทดลองโดยไมคอยค�านงถงผลทตามมาจากการกระท�าของตนเอง เชน อาจไมเขาใจความแตกตางระหวางการลอเลนกบการกลนแกลงผอน พอแมควรสอนลกวาเดกทกคนตางมความคดและความรสก โดยเรมจากการพดคยถงคนทถกกลนแกลงวาเขาจะรสกอยางไร พวกเขาหดห หรอรสกสนกกบการถกแกลง สอนเดกใหเขาใจความคดและอารมณของผอนทตกอยในสถานการณตาง ๆ ใหเดกไดรจกเหนอกเหนใจผอน และใชอนเทอรเนตอยางมจรยธรรมThe UK Safer Internet Center ไดแนะน�าวธการสรางทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทลใหแกเดก 4 ขอ ดงน

การสรางทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล

12 l ทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล

ฝกใหเดกคดในมมมองของผอน การอานนทาน และใหเดกเลนบทบาทของตวละคร และรวมกนสนทนาถงเรองราวนน ๆ จะชวยใหเดกเรมเขาใจมมมอง ความรสก และอารมณของผอน เชน นทานเรองราชสหกบหน ลองใหเดกไดแสดงความคดเหนวา หนรสกอยางไรเมอสงโตปฏเสธทจะเปนเพอนดวยท�าไมสงโตจงท�าเชนนน เมอสงโตตดบวงนายพรานและหนไมไดจะรสกอยางไร เมอหนเขามาชวยเหลอแลวความรสกของสงโตเปลยนไปอยางไร เนอหาของเรองควรปรบไปตามวยของเดก เรองทมตวละครและภมหลงทซบซอนและหลากหลายอาจเหมาะส�าหรบเดกโต เมอเดกคนชนเรองราวในนทานแลว ลองเลาเรองราวสมมตทเกดขนบนโลกไซเบอรใหเดกไดจนตนาการและ สรางความรสกจากการสวมบทบาท เชน เรองราวของเดกชายทถกกลนแกลง บนโลกไซเบอร เดกผหญงทถกเพอนปลอยขาวลอในกลมไลน การใหเดก ไดลองสวมบทบาททหลากหลาย ทงผกระท�าและผถกกระท�าจะชวยใหพวกเขามโอกาสไดมองเหตการณสมมตจากหลายมม เดกจะเรมรบรมมมองและความรสกของผอนเมอพวกเขาเขาสโลกไซเบอร นเปนวธชวยเสรมสรางทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทลโดยทเดกไมจ�าเปนตองรนยามความหมายของค�านเลย

เลนบทบาทสมมตสรางเรองราว หรอเรองเลา1

สอนเดก ใหรจกค�าทเกยวกบความรสก 2

สอนเดกใหเรยนรและเขาใจความรสกของตนเอง เพราะเดกจ�าเปนตองรบรความรสกของตนเองกอนจะเขาใจความรสกของผอน เปนเรองยากทจะรไดอยางแทจรงวาผใชงานอนก�าลงรสกอยางไรในโลกออนไลนทสอสารจากทางไกลผานตวอกษรบนหนาจอ การคาดเดาความรสกของคสนทนาผานหนาจอจงจ�าเปนตองใชประสบการณและการสงเกต เดกอาจยงไมรจกการเอาใจเขามาใสใจเราเมอใชงานอนเทอรเนตในระยะแรก เนองจากยงขาดประสบการณทางความรสก ดงนนเราอาจเพม “คลงศพท” โดยการสอนใหเดกจ�าแนกความรสกตาง ๆ ในชวตจรงเสยกอน เพอชวยใหเดกออนไหวตอความรสกไดดขน โดยผานการสอนค�าศพททบอกถงความรสกตาง ๆ พอแมอาจสอนใหเดกรจกค�าทเกยวกบความรสกไปพรอมกบตวอโมจ (Emoji) ทบงบอกความรสกในรปแบบของภาษาและสญลกษณ ชวยใหเดกไดเรยนรความหลากหลายของอารมณความรสก แลวใหพวกเขาลองบอกวาตวเองก�าลงรสกอยางไรผานค�าและสญลกษณเหลาน เชน โลงใจ ผดหวง กงวล หวาดกลว เสยใจ ผานเรองราวทพวกเขาเจอในชวตจรง เชน เมอไดรบค�าชมหรอถกต�าหน เมอไดเลนของเลน หรอดรายการโทรทศนตาง ๆ เมอเดกไดเขาใจความรสกของตนเองแลวจะเปนกาวแรกทพวกเขาจะสามารถเขาใจความรสกของคนอนทงในชวตจรงและในโลกออนไลน

13Digital Empathy l

เรยนรทจะแสดงความเหนในแงบวก3

เมอพดถงการเอาใจเขามาใสใจเรา เรามกคดถงความรสกและอารมณในแงลบเพยงอยางเดยว แตการแบงปนความรสกในแงบวก เชน รสกยนดเมอไดรบค�าชมกเปนการเรยนรทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราเชนเดยวกน กจกรรมในหองเรยนสามารถชวยใหเดกเรมตนการเรยนรการรวมยนดไปกบผอน ตวอยางเชน คณครแจกกระดาษทมชอนกเรยนแตละคนเขยนอยหรอใหนกเรยนใสเสอยด แลวใหเพอนรวมชนแตละคนแลกเปลยนเขยนค�าชมหรอความรสกดทมตอเดกคนนน เดกแตละคนในหองจะไดเรยนรการแบงปนความรสกด ๆ ทไดทงจากการแสดง ความรสกดตอผอนและจากการไดรบค�าชมจากเพอน ๆ จากนนใหเดก เปรยบเทยบประสบการณความรสกของตนเองระหวางการไดรบค�าชม กบการถกวจารณในแงลบ เดกจะไดเรยนรวาไมมใครชอบค�าพดในเชงลบ และเรยนรทจะเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล เมอตองการแสดงความคดเหน ในโลกไซเบอร ยอมจะระมดระวง และไมวพากษวจารณผอนโดยใชอารมณ

สรางสงคมแหงการยอมรบและเคารพความแตกตาง4

14 l ทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล

• ยอมรบความคดเหนทแตกตาง เดกทยงไมมประสบการณชวตมากนกยงไมโตพอทจะเขาใจวาผคนบนโลกนตางคนกตางความคดและมมมอง เราอาจจะรสกแบบหนงในขณะทคนอนอาจจะรสกอกแบบกเปนได พอแมและโรงเรยนควรสอนใหเดกเขาใจถงความส�าคญของการไมดวนตดสนผอน ไมวพากษวจารณผอนโดยไมไตรตรองทงในชวตจรงและในโลกอนเทอรเนต ในหองเรยนคณครอาจยกเหตการณหรอเรองราวขนมา และเปดกวางใหเดกไดแสดงความคดเหนตอเรองนนจากมมมองของแตละคน เดก ๆ จะพบวามมมมองทหลากหลายจากเพอนในหองถงแมจะฟงเรองราวเดยวกน เมอจบการแสดงความคดเหน เดกจะพบวาเราอาจเหนดวยหรอไมเหนดวยกบ คนอนกได สอนใหเดกไดเรยนรวา ไมมค�าตอบทถกหรอผดในการมองโลก และการแสดงความคดเหนตอเรองใดเรองหนง เราตองเรยนรทจะสรางสงคม แหงการยอมรบ เพอฝกทกษะใหเดกไดรจกแสดงความคดเหนอยางถกตอง ใหเกยรต และรบฟงความคดเหนของผอน

15Digital Empathy l

เชนเดยวกบการท�ากจกรรมหรอการสอสารอนในชวตจรงทตองตดตอกบผอนในสงคม พลเมองดจทลตองรจกการใชเทคโนโลยและอปกรณดจทล สอสารบนโลกไซเบอรอยางมจรยธรรม อนหมายถงการมจตส�านกพลเมอง รจกธรรมเนยมและมารยาทในการใชงาน และการมปฏสมพนธทดตอผใชงานคนอน รวมไปถงการมน�าใจเออเฟอ และมการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล การรจกมารยาททางอนเทอรเนตเปนเรองส�าคญในยคขอมลขาวสาร เพราะในโลกออนไลนทอวจนภาษาถกจ�ากด การสอสารและตความหมายของผสอสารจงตองระมดระวงมากขน ตองรจกกฎกตกาทใชรวมกน เพอไมใหเกดความเขาใจผดในการสอสาร และรกษาบรรยากาศทดในสงคมออนไลน นอกจากน การเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทลยงชวยเตอนใหรบรวา เราก�าลงมปฏสมพนธกบผอนทมอารมณความรสกนกคดเชนกน ไมใชหนยนตหรอตวละครดจทลในเกม ท�าให

เรารจกยบยงชงใจเมอจะสอสารในทางลบกบผอน เชน ความคดทจะกลนแกลงผอนทางไซเบอร ละเมดสทธความเปนสวนตวหรอขอมลผใชงานคนอน หรอแสดงวาจาเกลยดชงผอนทางออนไลนไมเพยงเพราะเรองเหลานนเปนเรองผดกฎกตกามารยาท แตเพราะเรามจตส�านกของการพลเมองดจทลทดทเขาใจความรสกและอารมณของผอนทอาจไดรบผลกระทบจากการกระท�าเชงลบทงในสงคมออนไลนและในชวตจรง

ยงไปกวานน การเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทลท�าใหเรยนรการอยรวมกบผอนในสงคมพหวฒนธรรมทพลเมองดจทลคนอนมอตลกษณทางสงคมทหลากหลาย ทงอาย เพศ เชอชาต และศาสนา ท�าใหรจกละอคต และมองเรองราวหรอเหตการณในจดทพวกเขาเปนอย รจกแสดงความคดเหนโดยเคารพความแตกตางของมมมองแตละคน ภายใตกรอบกตกามารยาททางอนเทอรเนต การเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทลจงเปนการฝกทกษะการรเทาทนสอ สารสนเทศ และดจทลซงจะชวยสรางพลเมองประชาธปไตยไดอยางยงยน

• ยอมรบความหลากหลายทางสงคมและวฒนธรรม เมอเดกไดเรยนรสงคมแหงการยอมรบในชวตจรงแลว พอแมและโรงเรยนจงฝกใหเดกเรยนรทจะเขาสสงคมการแสดงความคดเหนในโลกออนไลน สอนใหเดกเรยนรวาผใชงานในโลกไซเบอรมาจากทกมมโลก พวกเขาตางมความหลากหลายของอตลกษณทางสงคมและวฒนธรรม มมมมองความเหนทแตกตางกน ไมควรดวนตดสนผอนหรอวฒนธรรม ความเชออนวาผด และไมควรใชอารมณในการตอบโต เราควรรจกมองเรองราวตาง ๆ ผานมมมองของพวกเขาบาง จะท�าใหเราลดอคต และมทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล ดวยวธน เดกจะไดเรยนรการใชเทคโนโลยอยางมความรบผดชอบ มจรยธรรม และรจกการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล

เอกสารอางอง

มมารยาทกอนใชอนเทอรเนต [online]. แหลงทมา http://www1.si.mahidol.ac.th/Healtygamer/information/article/128997 [17 กมภาพนธ 2562]

เฟองลดา สราน สงวนเรอง. Netiquette “มารยาทเนต” ทคนยคใหมลมคด [online]. แหลงทมาhttps://today.line.me/th/pc/article/Netiquette+“มารยาทเนต”+ทคนยคใหมลมคด+เฟองลดา-vPwD3E [27 กมภาพนธ 2562]

สฤณ อาชวานนทกล. กฎหลกของมารยาทเนต – เอกสารประกอบการเสวนา “กตกาพลเมองชาวเนต”[online]. แหลงทมา https://thainetizen.org/docs/the-core-rules-of-netiquette/[18 กมภาพนธ 2562]

Bariso, Justin. There Are Actually 3 Types of Empathy. Here’s How They Differ--andHow You Can Develop Them All [online]. แหลงทมา https://www.inc.com/justin-bariso/there-are-actually-3-types-of-empathy-heres-how-they-differ-and-how-you-can-develop-them-all.html [18 กมภาพนธ 2562]

Digital Etiquette [online]. แหลงทมา https://mwhitmoredigitalcitizenship.weebly.com/digital-etiquette.html [20 กมภาพนธ 2562]

Drayton, Morgan. How the use of the Internet is causing us to lose Empathy [online]. แหลงทมาhttps://artsandhumanitiesacademy.wordpress.com/2014/01/24/empathy-loss/ [28 กมภาพนธ 2562]

Gordon, Sherry. 5 Things to Teach Your Kids About Digital Etiquette. Teaching digital etiquette can keep kids from becoming cyberbullies [online]. แหลงทมา https://www.verywellfamily.com/things-to-teach-your-kids-about-digital-etiquette-460548?utm_term=digital%20etiquette&utm_content=p1-main-1-picture&utm_medium=sem&utm_source=google&utm_campaign=adid-8c937dc7-3d23-467b-9f0b-3cd-4dd6c9452-0-ab_gsb_ocode-4505 [20 กมภาพนธ 2562]

How to teach digital empathy [online]. แหลงทมา https://edtechnology.co.uk/Blog/how-to-teach-digital-empathy/ [19 กมภาพนธ 2562]

16 l ทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล

ทกษะการเอาใจเขามาใสใจเราทางดจทล(Digital Empathy)

พมพครงท 1 : มถนายน 2562จ�านวนการพมพ : 2,000 เลมเขยนและเรยบเรยง : ดร.สรานนท อนทนนทบรรณาธการ : เขมพร วรณราพนธ, ลกษม คงลาภฝายศลป/ออกแบบรปเลม : อรสมน ศานตวงศสกลจดพมพและเผยแพร : มลนธสงเสรมสอเดกและเยาวชน (สสย.)6/5 ซอยอารย 5 พหลโยธน แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯโทรศพท 02-617-1919E-mail : childmedia2017@gmail.comWebsite : www.childmedia.netพมพท : บรษท วอลค ออน คลาวด จ�ากด77/62 หม 6 หมบานแกวขวญ1 ถนนล�าลกกา11ต�าบลคคต อ�าเภอล�าลกกา จงหวดปทมธาน 12130โทรศพท 02-987-4031 แฟกซ 02-987-4913E-mail : walkoncloud.th@gmail.com