ความสมพนธในระบบนเวศ

ปจจยและรปแบบความสมพนธของสงมชวต ตางกนอยางไร

ปจจยและรปแบบความสมพนธของสงมชวต ตางกนอยางไร

ปจจยและรปแบบความสมพนธของสงมชวต ตางกนอยางไร

ความสมพนธในระบบนเวศ

• แบงเปน

- ความสมพนธระหวางสงมชวต กบ ปจจยทางกายภาพ

- ความสมพนธของสงมชวต กบปจจยทางชวภาพ

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบปจจยทางกายภาพ

อะไร คอ ปจจยทางกายภาพ ???

คอสงตางๆ ทไมมชวต เชน อากาศ อณหภม ความชน คาความ

เปนกรด-เบส ฯลฯ

นกเรยนลองพจารณาปจจยทางกายภาพตอไปนวามผลตอการด ารงชวตของสงมชวตอยางไร

• อณหภม

• แสง

• ความชน

• แกส

• ดน

• แรธาต

• เสยง

• ความเปกรด-เบส

ตวอยาง : ความสมพนธของสงมชวตกบอณหภม

• มผลตอสงมชวตดงน

- มผลตอการควบคมการเจรญเตบโตการสบพนธการแพรกระจายพนธ

- การปรบตวดานโครงสราง

- การปรบตวดานพฤตกรรม

ความสมพนธของสงมชวต กบปจจยทางชวภาพ

ใหนกเรยนพจารณา ส านวนไทยตอไปนวาสงมชวตเหลานมความสมพนธแบบใดความสมพนธดงกลาวกอใหเกดผลดผลเสยตอสงมชวตเหลานนอยางไร

- นกเอยงเลยงควายเฒา

- แมงกะซอนตกน าปลาตอด

- มองเหนผงวนเวยนเฝาเปลยน เชยชมเกสรดอกไม

ความสมพนธของสงมชวต กบปจจยทางชวภาพ

รปแบบความสมพนธ สญลกษณ ตวอยางสงมชวต

1. ภาวะพงพากน (mutualism)

2. การไดประโยชนรวมกน (protocooperation)

3. ภาวะองอาศย (commensalism)

4. การลาเหยอ (predation)

5. ภาวะปรสต (parasitism)

6. ภาวะแกงแยงแขงขน (competition)

นกเรยนลองพจารณาดวาความสมพนธของสงมชวตกบสงมชวตในโลกจะแบงไดกลกษณะ

โดยปกตความสมพนธของสงมชวตดวยกนมหลากหลายรปแบบ โดยนยมใชสญลกษณแทนความสมพนธแบบตาง ๆ เพอใหเขาใจ ไดงาย โดย + แทน การไดประโยชน - แทน การเสยประโยชน 0 แทน แทนการไมได ไมเสยประโยชน

ความสมพนธระหวางสงมชวตกบปจจยทางชวภาพ

• พบวาสามารถแบงความสมพนธ ได 4 ลกษณะ คอ

1. ความสมพนธทไดประโยชนทงสองฝาย สญลกษณแทนดวย (+,+) เรยกวา Symbiosis ม ภาวะพงพา การไดประโยชนรวมกน และภาวะองอาศย

2. ความสมพนธทฝายหนงไดประโยชนอกฝายเสยประโยชน (+,-)

เรยกวา antagonism ม การลาเหยอ ปรสต

3. ความสมพนธทตางฝายตางเสยประโยชน (-,-)

competition ม ภาวะแกงแยงแขงขน

4. ความสมพนธแบบฝายหนงไดประโยชน อกฝายไมไดเสยประโยชนใด (+,0) ม ภาวะมการยอยสลาย

ความสมพนธทไดประโยชนทงสองฝาย สญลกษณแทนดวย (+,+)

แบงเปน 2 ชนดคอ

1. ภาวะพงพาอาศย (Mutualism)

2. ภาวะไดประโยชนรวมกน (Protocooperation)

ภาวะพงพาอาศย (Mutualism)

• เปนภาวะทตางฝายตางไดประโยชน โดยสองฝายตอง

อยรวมกนชวคราวหรอตองอยรวมกนตลอดไป โดย

ไมสามารถแยกจากกนได ถาแยกจากกนฝายใด ฝาย

หนง หรอทงสองฝายจะตาย เชน

สาหรายสเขยว กบ รา

สาหรายสเขยว กบ รา (lichen)

ไลเคน (lichen) เปนสงมชวต 2 ชนด ซงไดแก เหดราและสาหราย โดยมการอยรวมกนแบบพงพาอาศยกน เหดราจะไดความชนและกาซออกซเจนจากสาหราย และสาหรายกจะไดกาซคารบอนไดออกไซดเพอใชในการสงเคราะหดวยแสงจากเหดรา นอกจากนไลเคนยงสามารถใชเปนดชนวดมลพษทางอากาศได ไลเคนมรปแบบทส าคญ 3 แบบ

1. ครสโตส (crustose) ลกษณะเปนกลมเลกๆ หรอแผนแขงตดอยบนตนไม 2. โฟลโอส (foliose) ลกษณะคลายใบไม 3. ฟรทโคส (fruticose) ลกษณะเปนเสนหรอแตกกงกาน

สาหรายสเขยว กบ รา (lichen)

ไรโซเบยมกบปมรากถว

ไรโซเบยมแบงไดเปน 3 กลม คอ Rhizobium เปนกลมทเจรญเรว เกดปมกบถวอลฟลฟา ถวลนเตา และพชตระกลถวอน Bradyrhizobium เปนกลมทเจรญชา เกดปมกบถวเหลอง ถวพรา และถวในเขตรอนอน เปนประชากรกลมใหญของไรโซเบยมในประเทศไทย ประมาณ 99% Azorhizobiumเปนกลมทเกดปมกบล าตนพชตระกลถว และตรงไนโตรเจนเมออยเปนอสระได

อาณาจกร: แบคทเรย

ไฟลม: Proteobacteria

ชน: Alpha Proteobacteria

อนดบ: Rhizobiales

วงศ: Rhizobiaceae

สกล: Rhizobium

ไรโซเบยมกบปมรากถว

ไรโซเบยม (Rhizobium) เปนจนสของแบคทเรยทอยในปมรากของพชตระกลถว มรปรางไมแนนอน เปลยนแปลงตลอดวงชวต แหลงพลงงานของไรโซเบยมไดแก มอลโตส ซโครส กลโคสและแมนนทอลแตไมสามารถใชเซลลโลส แปงและเพกตนเปนแหลงพลงงานได [1] เมอมคารบอนมากเกนไป ไรโซเบยมจะสะสมอาหารในรป poly-3-hydroxybutyrate

(PHB) เพอน าไปใชในชวงมด ภาวะอดอยากหรอสภาวะทปมรากเรมชรา ใชออกซเจนเปนตวรบอเลกตรอน ถาอยในปมรากจะไดไนโตรเจนจากอากาศ ถาอยในอาหารเลยงเชอตองเตมไนโตรเจนลงในอาหารดวย แบงตามการเจรญในอาหารเลยงเชอเปน 2 กลมคอ พวกเจรญเรว เกดโคโลนภายใน 3-5 วน กบพวกเจรญชา เกดโคโลนภายใน 5-10 วน

• แบคทเรย Rhizobium กบรากพชตระกลถว

แบคทเรย จบแกสไนโตรเจนจากอากาศ เปลยนใหเปน

สารประกอบไนโตรเจนทพชใชประโยชนได แบคทเรย

ไดสารอาหารจากพช

แบคทเรย E. coli ในล าไสใหญคน

แบคทเรยไดอาหารและทอย มนษยไดจาการยอย

สลายกาอาหาร และสงเคราะหวตามน K และ B12

ภาวะไดประโยชนรวมกน

protocooperation (+ , +)

• เปนความสมพนธทสงมชวตสองชนดอยรวมกน โดยไดประโยชน

ทงสองฝายแตแยกกนอยได เชน

ดอกไม กบ แมลง

• โดยแมลงกนน าหวานจากดอกไม และแมลงชวยผสมเกสรใหกบ

ดอกไม

ควาย กบ นกเอยง

• นกไดอาหารพวกเหบหรอเหลอบ สวนควยสงเกตอนตรายจากนก เมอมศตรมาใกลนกจะบนหน

• มดด าพาเพลยไปวางไวตามยอดออนของตนไม เพลยดดน าเลยงจากตนไม มดด าดดน าเลยงจากกนเพลยมาเปนอาหารอกทหนง

มดด า กบ เพลย

ปเสฉวนกบดอกไมทะเล(sea anemone)

ปลาการตนกบดอกไมทะเล (ซแอนนโมน)

ดอกไมทะเลซงเกาะอยบนปเสฉวนชวยปองกนภยและพรางตวใหปเสฉวน สวนปเสฉวนชวยใหดอกไมทะเลเคลอนทหาแหลงอาหารใหมๆได

ปลาการตนจะอาศยดอกไมทะเลเปนทหลบภย หาอาหารและสบพนธ สวนดอกไมทะเลจะจบเหยอเปนอาหาร จากทปลาการตนลอเหยอเขามา เพราะดอกไมทะเลมหนวดจ านวนมา ปลายหนวดจะมเขมพษ เรยก Nematocyst

ภาวะองอาศย (Commensalism) (+ , 0)

• เปนภาวะทตางฝายตางไดประโยชน โดยสองฝายตอง

อยรวมกนชวคราวหรอตองอยรวมกนตลอดไป โดย

ไมสามารถแยกจากกนได ถาแยกจากกนฝายใด ฝาย

หนง หรอทงสองฝายจะตาย เชน

ฉลามกบเหาฉลาม เหาฉลามมอวยวะส าหรบยดเกาะ

(Sucker) กบฉลาม ไมกออนตรายกบฉลาม

ภาวะองอาศย (Commensalism) (+ , 0)

ภาวะลาเหยอ (predation) (+ , -)

• เปนความสมพนธของสงมชวต 2 ชนด ฝายหนงเปน ผลา (predator) กนหรอลาอกฝายหนง เหยอ (prey) เชน แมวกนหน งกนกบ กบกนแมลง

ภาวะปรสต (parasitism) (+ , -)

• เปนภาวะเปนการของสงมชวต 2 ชนดโดยฝายหนงได ประโยชน เรยกวา ปรสต (parasite) ฝายหนงเสยประโยชน เรยกวา ผถกอาศย (host) อยรวมกน เชน กาฝาก พยาธ มทงปรสตภายนอก

(ectoparasite) เชน เหา เหบ หมด ไร และปรสตภายใน (endoparasite) เชน พยาธปากขอ พยาธตวตด พยาธใบไม

ภาวะปรสต (parasitism) (+ , -)

กาฝาก พยาธ

ภาวะแกงแยงแขงขน (competition) (- , -)

• เปนภาวะสงมชวตตางฝายตางแกงแยง ท าใหเสย

ประโยชนทง 2 ฝาย ซงการแกงแยงระหวางสงมชวตชนดเดยวกน หรอตางชนดกน เชน ตนไมและสตวแยง

ออกซเจนในเวลากลางคน

ภาวะแกงแยงแขงขน (competition) (- , -)

ภาวะหลงสารยบยงการเจรญ (Antibiosis) (0 , -)

• หมายถง การอยรวมกนของสงมชวตทฝายใดฝายหนงหลงสารมายบยงการเจรญของแบคทเรยสาหรายสเขยวแกมน าเงน บางชนดหลงสารพษ เรยกวา hydroxylamine ท าใหสตวน าในบรเวณนนไดรบอนตราย