Embed Size (px)
Citation preview
รกษนำจากฟากฟา ลงภผา ผานทงนา สมหานท
ฅน
ฅนรกษนำ
“…หลกสำคญวา ตองมนำ
นำบรโภคและนำใช นำเพอการเพาะปลก
เพราะชวตอยทนน ถามนำคนอยได
ถาไมมนำ คนอยไมได ไมมไฟฟา คนอยได
แตถามไฟฟา ไมมนำ คนอยไมได…”
พระราชดำรสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ
๑๗ มนาคม ๒๕๓๙
จากพระราชดำรสขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว “นำ” เปน
ปจจยพนฐานทสำคญสำหรบทกชวต ทกกจกรรมบนโลก ซงรวมทงการ
ทำเกษตรกรรมดวยเชนกน ในทกคราทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว
เสดจพระราชดำเนนไปทรงเยยมราษฎรตามพนทตางๆ ทวประเทศนน
ทรงทอดพระเนตรพบสภาพปญหาการขาดแคลนนำเพอการปลกขาว
จนเกดแรงดลพระราชหฤทยและเปนแนวคดขนวา
นำ...ปจจยพนฐานสำหรบทกชวตบนโลก
5ฅนรกษนำ
ปญหานำทวมและปญหานำเนาเสย ท
สรางความเดอดรอนแทบทกป
การจดการเพออนรกษนำ ทงใน
สภาวะทนำนอย นำมาก และนำเสย จง
เปนสงจำเปนอนดบตนๆ ทงเพอการทำ
กสกรรมธรรมชาตและการดำเนนชวต
ของทกๆ ชวตบนโลก
ขาวเปนพชทแขงแกรง
หากไดนำเพยงพอจะ
สามารถเพมปรมาณ
เมดขาวไดมากยงขน
๒. หากเกบนำฝนทตกลงมาไวไดแลว
นำมาใชในการเพาะปลกกจะสามารถ
เกบเกยวไดมากขนเชนกน
๓. การสรางอางเกบนำขนาดใหญนบ
วนแตจะยากทจะดำเนนการได เนองจาก
การขยายตวของชมชนและขอจำกดของ
ปรมาณทดน เปนอปสรรคสำคญ
๔. หากแตละครวเรอนมสระนำประจำ
ไรนาทกครวเรอนแลว เมอนบปรมาณ
รวมกนกยอมเทากบปรมาณในอางเกบ
นำขนาดใหญ แตสนคาใชจายนอยและ
เกดประโยชนสงสด โดยตรงมากกวา
เนองจากการทำเกษตรกรรมของ
เกษตรกรไทยสวนใหญ เปนระบบเกษตร
กรรมทตองอาศยนำฝนเปนหลก ซงไม
สามารถกำหนดควบคมได ในบางปก
เกดภยแลงขณะทบางปกเกดภยพบต
นำทวม จนทำใหพชผลและสตวเลยง
จากการกสกรรมตางๆ เสยหายไปเปน
จำนวนไมนอย
ไมเพยงเทานน ปญหาเกยวกบ
นำยงคกคามรวมไปถงคนเมอง โดยเฉพาะ
6ฅนรกษนำ
ศาสตรการจดการและการอนรกษนำของพระราชา
...จากฟากฟา ลงภผาผานทงนา สมหานท...
จากฟากฟา...โครงการฝนหลวง
วธทำฝนหลวงมอย ๓ ขนตอน คอ
ขนตอนท ๑ กอกวน คอ การดดแปรสภาพ
อากาศหรอกอนเมฆในขณะนน เพอกระตน
ใหมวลอากาศชนไหลพาขนสเบองบนอน
เปนการชกนำไอนำ หรออากาศชนเขาส
กระบวนการเกดเมฆ
ขนตอนท ๒ เลยงใหอวน คอ การดดแปร
สภาพอากาศ เพอทำใหเมฆเจรญขนจนม
ขนาดใหญ หนาแนน และพรอมทจะตกลง
มาเปนฝน
ขนตอนท ๓ โจมต คอการดดแปรสภาพ
อากาศทจะกระตนใหเมดละอองเมฆปะทะ
ชนกน แลวรวมตวเขาดวยกนจนมขนาด
ใหญขน ขณะเดยวกนกเปนการลดแรงไหล
พาขนเบองบน เพอใหเมดนำมขนาดใหญ
ตกลงสเบองลาง แลวเกดเปนฝนตกลงมา
สเปาหมาย
ลงภผา...เครองดกหมอก
พระองคทานไดพระราชพระราช
ดำรใหจดทำแผงดกหมอก และทดลองใช
7ฅนรกษนำ
บรเวณพระตำหนกภพงคราชนเวศน เมอ
๑๔ มนาคม ๒๕๓๖ โดยหลกการวางแผง
ดกหมอกควรจะออกแบบใหสามารถรบนำ
ไดทงดานหนาและดานหลงของแผง การ
ตดตงแผงควรพจารณาทศทางของลมและ
ตงขวางทางลม เพอดกหมอกและนำคาง
ใชวสดอะไรกไดทำแผงดกหมอก แตควรเปน
วสดทหางาย มในทองถนและราคาไมแพง
พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ไดพระราช
ทานพระราชดำรเพมเตมวา
“…แผงดกหมอกนสามารถชวยบง
แดดบงลมกบตนไมในระยะแรกทเรมทำ
การปลกตนไม หรอในระยะแรกทตนไม
เรมเตบโตขนได ดวยสวนวสดทจะนำมาใช
ในการดกหมอกนควรจะเปนวสดประเภท
ทรพรนมากๆ เชน ตาขายไนลอน ซงจะทำ
ใหเกดการจบตวของหยดนำไดด อกทงการ
ใชวสดทเปนเสอลำแพน การสานอยาให
ทบ ควรสานใหโปรง เนองจากในอากาศนน
มความชนอยแลว จะทำใหเกดการควบ
แนนและกลนตวเปน หยดนำได…”
ฝายชะลอความชมชน (Check Dam)
ใชวสดธรรมชาตทหางายในทองถน
เชน กอนหน และไม เพอกอเปนฝายขวาง
รองนำหรอหวยเลกๆ ทำหนาทกกกระแส
นำไวใหไหลชาลง และใหนำสามารถซมลง
ใตผวดนสรางความชมชนในบรเวณนน อก
ทงยงชวยดกตะกอนดนและทราย ไมให
ไหลลงสแหลงนำเบองลาง
8ฅนรกษนำ
แฝก
การปลกหญาแฝกตามแนวระดบ
เพอชวยชะลอความชมชนไวในดน โดยราก
ของหญาแฝกจะขยายออกดานขางเปนวง
เสนผาศนยกลางไมเกน ๕๐ เซนตเมตร และ
จะแทงลงไปเปนแนวลกใตดน ๑-๓ เมตร
แลวสานกนเปนแนวกำแพงดดซบความ
ชมชนใหแกผวดน
ผานทงนา..โครงการพฒนาลมนำปาสก
เปนโครงการเพอแกไขปญหาการ
ขาดแคลนนำและบรรเทาอทกภย ในเขต
ลมนำปาสก กรงเทพฯ และปรมณฑล
ลกษณะเปนเขอนดนยาว ๔,๖๘๐ เมตร
มความจ ๙๖๐ ลานลกบาศกเมตร
“...หากประวงเวลาตอไปไมไดทำ
เรากตองอดนำแน จะกลายเปนทะเลทราย
และเรากจะอพยพไปไหนไมได โครงการน
คอ สรางอางเกบนำ ๒ แหง แหงหนงคอท
แมนำปาสก อกแหงคอทแมนำนครนายก
๒ แหงรวมกน จะเกบนำเหมาะสมพอเพยง
สำหรบการบรโภค การใชนำในเขตกรงเทพ
และเขตใกลเคยง ในทราบลมของประเทศ
ไทย...” พระราชดำรสพระบาทสมเดจพระ
เจาอยหวฯ
ทฤษฎใหม
เปนการสรางแหลงนำขนาดเลกบน
ผวดน ในพนทการเกษตรของเกษตรกร โดย
แบงทดนสำหรบใชขดเปนสระเกบนำ ให
สามารถใชทำการเกษตรไดตลอดปและส
ามรถเลยงปลาไปพรอมๆ กน นอกจากน
บรเวณขอบสระยงสามารถใชปลกพชผก
สวนครวไดอกดวย
“...หากใชทฤษฎใหมสมบรณ สระ
นำทำหนาทอยางมประสทธภาพ และเตม
ความสามารถ กไมมความจำเปนตองม
แหลงนำขนาดใหญเพมเตม...” พระราช
ดำรสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ
โครงการแกมลง
หลกการของโครงการคอ เมอเกด
นำทวมกขดคลองชกนำใหไหลมารวมกน
เกบไวในแหลงพกนำ แลวจงคอยทำการ
ระบายลงสทะเลผานทางประตระบายนำ
ในชวงทปรมาณนำทะเลลดลง ขณะเดยว
กน กสามารถสบนำออกจากคลองทเปน
แกมลงลงสทะเลตลอดเวลา เพอทนำจาก
ตอนบนจะไดไหลลงมาไดเรอยๆ และเมอ
ใดกตามทระดบนำทะเลขนสงกวาระดบนำ
ในคลองทเปนแกมลง กใหปดประตระบาย
นำ กนไมใหนำทะเลไหลยอนกลบเขามา
โครงการพฒนาลมนำนครนายกตอนบน
โครงการเขอนเกบกกนำคลองทา-
ดาน จงหวดนครนายก สรางอยในบรเวณ
จดทตำจากนำตกเหวนรกลงมา เปนโครง-
การทมความสำคญมาก เพราะนอกจากจะ
ชวยใหราษฎรมนำใชเพาะปลกในฤดแลง
ไดเปนจำนวนนบแสนไรแลว เขอนแหงน
ยงสามารถปองกนอทกภยไวไดทกป ขณะ
เดยวกนในฤดแลง นำจากเขอนกจะถก
10ฅนรกษนำ
ระบายออกใหแกเกษตรกร ทงยงเปนการ
ชวยชะลางดนเปรยวในพนทหลายอำเภอ
ของนครนายกไดอกทาง
พระราชดำรในการใชนำดไลนำเสย
เปนการนำนำคณภาพดจากแมนำ
เจาพระยา สงเขาไปไลนำเสยตามคลองใน
เขตกรงเทพฯและปรมณฑล ไดแก คลอง
บางเขน คลองบางซอ คลองแสนแสบ คลอง
เทเวศร และคลองบางลำภ เพอชวยลด
ปญหาความเนาเสยของนำในคลองตางๆ
คลายกบการ “ชกโครก” คอ ปดและเปด
นำใหไดจงหวะตามเวลานำขน-นำลง หาก
นำขนสงกเปดประตนำใหนำดเขาไปไลนำ
เสย ครนนำทะเลลงกเปดประตถายนำเสย
ออกจากคลองไปดวย
กงหนนำชยพฒนา
ใชบำบดนำเสยทเกดจากชมชนและ
อตสาหกรรม ลกษณะเปนเครองกลหมนชา
แบบทนลอยเพอชวยเตมออกซเจนทผวนำ
สมหานท..บำบดนำเสยโดยธรรมชาต
โครงการวจยและพฒนาสงแวดลอม
แหลมผกเบยอนเนองมาจากพระราชดำร
ตงอยท ต.แหลมผกเบย อ.บานแหลม จ.
เพชรบร เปนโครงการศกษาวจยวธการ
บำบดนำเสย กำจดขยะมลฝอยและการ
รกษาสภาพปาชายเลนดวยวธธรรมชาต
ตามแนวพระราชดำร มขนตอนคอ
๑. ดำเนนการสรางทอระบายรวบ
“...ลกระเบดจลนทรย สามารถเพมคา DO
(Dissolved Oxygen) หรอคาออกซเจน
ทละลายในนำจาก ๓.๕ ppm (หรอสวนใน
ลานสวน) เปน ๖.๕ ppm ในเวลา ๒๒ นาท...”
11ฅนรกษนำ
รวมนำเสย (Combine Waste Water
System) จากเทศบาลเมองเพชรบร จาก
นนสงนำเสยไปยงสถานสบนำเสยทคลอง
ยาง ซงเปนบอดกขยะและบอตกตะกอน
โดยในขนตนจะสามารถลดคาความสกปรก
ไปไดถงรอยละ ๔๐
๒. นำเสยจากคลองยางจะถกสบและ
สงไปตามทอเปนระยะทาง ๑๘ กโลเมตร
เขาสระบบบำบดนำเสยทตำบลแหลมผก-
เบย ซงดำเนนการพรอมกน ๒ ระบบ คอ
ระบบบำบดนำเสย และระบบกำจดขยะ
โดยระบบบำบดนำเสยแบงออกเปน
ก. ระบบบำบดหลก
ซงประกอบดวยระบบบำบดนำเสย
(Lagoon Treament) จำนวน ๕ บอ
ในพนท ๙๕ ไร โดยนำเสยจะไหลเขา
ระบบนำลน ตามลำดบคอผานบอตก
ตะกอน (Seadimentation Pond)
เขาบอบำบด ๑-๓ (Oxidation Pond)
กอนไหลสบอปรบคณภาพนำ (Polish-
ing Pond) เปนขนสดทาย จากนนจง
ระบายลงสปาชายเลน ซงนำเสยขน
สดทายจะไดรบการตรวจสอบคณภาพ
นำจากคณะวจยอยางใกลชด
ข. ระบบบำบดนำรอง
อยระหวางดำเนนการในพนทประมาณ
๖๐ ไร ประกอบดวย
• ระบบบงชวภาพ (Contructed
Wetland) เปนการดำเนนการโดยให
นำเนาเสยไหลผานบอดนตนๆ รปส-
เหลยมผนผาทภายในปลกพชทมราก
พงประเภทกกพนธตางๆ และตนออ
“...ลกระเบดจลนทรย สามารถเพมคา DO
(Dissolved Oxygen) หรอคาออกซเจน
ทละลายในนำจาก ๓.๕ ppm (หรอสวนใน
ลานสวน) เปน ๖.๕ ppm ในเวลา ๒๒ นาท...”
พชเหลานมระบบรากแผกระจายยด
เกาะดน และสามารถเจรญเตบโตดใน
นำขง พชนำเหลานจะชวยดดซบสาร-
พษและอนทรยสารใหลดนอยลง ตลอด
จนทำหนาทยอยสลายสารอนทรยให
หมดไป
• ระบบกรองนำเสยดวยหญา (Gra-
ss Filtration) โดยการปลอยนำจาก
บอปรบคณภาพนำของระบบบอบำบด
นำเสยเปนระยะ (Bat Flow) นานครง
ละ ๑–๒ สปดาห ผานเขาไปในแปลง
หญามขนาดและลกษณะเหมอนระบบ
บงชวภาพ จนกระทงนำมความสะอาด
ดยงขน
• ระบบกรองนำเสยดวยปาชายเลน
(White and Red Mangrove) นำเสย
จะไดรบการบำบดผานเขาไปในพนท
๓๐ ไร ททำการปลกปาชายเลนแบบ
คละ ผสมผสานกนในลกษณะทเปน
ธรรมชาต ซงนำทผานปาชายเลนจะได
รบการบำบดจนเปนนำดตามมาตรฐาน
วธการจดการและอนรกษนำรปแบบอนๆ
ทเครอขายกสกรรมธรรมชาตไดพฒนา
และนำมาประยกตใช
การบำบดนำเสยโดยใชจลนทรย
13ฅนรกษนำ
วธท ๑ การใชนำหมกชวภาพ
โดยการใชนำหมกชวภาพปรมาณ
๑ ตอ ๕๐๐ สวน ราดลงทงในนำทงจาก
ครวเรอน ตลาดสด ฟารมปศสตว หรอโรง-
งานอตสาหกรรม เพอใหจลนทรยชวยยอย
สลายอนทรยสารในแหลงนำ นอกจากน
นำหมกชวภาพยงสามารถนำไปใชไดดใน
การปรบสภาพนำในบอประมงทงบอเลยง
กงและปลาไดเปนอยางด
วธท ๒ ลกระเบดจลนทรย
เปนการบำบดและฟนฟแหลงนำให
ดขนดวยจลนทยเชนเดยวกบการใชนำหมก
ประกอบดวยโคลนจากทองนำ ๕๐ กโลกรม,
รำ ๑๐ กโลกรม, ปยอนทรยเมดหรอผง
๕๐ กโลกรม และนำหมกชวภาพทหมกจน
ไดทแลว ๓ เดอนขนไป โดยนำทกอยางมา
ผสมเขาดวยกน จนสามารถปนเปนกอน
ขนาดเทาลกเปตอง นำไปผงไวในทรมจน
แหง สามารถนำไปบำบดนำได โดยใชใน
อตราสวน ๕ กโลกรมตอนำ ๑ ลานลตร
หรอ ๒๕-๕๐ กโลกรม ตอพนทไรทงนขน
อยกบสภาพนำทเนาเสย
จากการทดลองของเครอขายกส-
กรรมธรรมชาตพบวา สามารถเพมคา DO
(Dissolved Oxygen) หรอคาออกซเจนท
ละลายในนำจาก ๓.๕ ppm (หรอสวนใน
ลานสวน) เปน ๖.๕ ppm ในเวลา ๒๒ นาท
14ฅนรกษนำ
ออกซเจนเปนสงทจำเปนอยางยง
สำหรบปลา, หอย, พช และแอโรบคแบค-
ทเรย (แบคทเรยทตองการออกซเจน) ถา
หากคา DO ในนำตำกวา ๓ ppm จะทำให
สงมชวตในนำอยในภาวะถกกดดน ถาคา
DO ตำกวา ๒ ppm หรอ ๑ ppm ปลาจะ
ไมสามารถดำรงชวตอยได เนองจากปลาจะ
ดำรงชวตและทำกจกรรมตางๆ ตามปกต
ไดทคา DO ๕-๖ ppm ซงเปนสงจำเปน
มาก สำหรบอตสาหกรรมการเพาะเลยง
สตวนำและพชนำ
การเพมออกซเจนในแหลงนำชวย
ใหเกดแบคทเรยทสรางสรรคขนอยางทวคณ
สงเสรมใหเกดสตวหนาเลน เชน ไสเดอน
แมลงในนำ รวมทงไรนำ ซงเปนอาหาร
ธรรมชาตทสำคญยงของสตวนำพวก ป กง
ปลา และหอย
เญาะ หมรำ กลำ ซง
เญาะ (อสาน) หมรำ (ใต) กลำหรอ
ซง (ตะวนออก) เปนภมปญญาพนบานของ
ไทย เพอดงดดสตวนำใหเขามาอยอาศย
เปนแหลงอนบาลสตวนำขนาดเลกจำนวน
มาก และชวยใหสะดวกในการทำประมง
มกสรางดวยวสดทหาไดในทองถนเชน
กงไม กอไผ ใบมะพราว เครองมอชนดน
นอกจากจะถกประยกตมาเปนแหลงอนรกษ
สตวนำแลว ยงชวยปองกนเรอประมงขนาด
ใหญ เชน เรออวนลาก เขามาทำประมงใน
เขตนานนำหวงหามไดอกทางหนงดวย
เจาของ
ทปรกษา
เรยบเรยง
ภาพประกอบ
รปเลม
จดพมพและเผยแพร
พมพท
มลนธกสกรรมธรรมชาต
ดร. ววฒน ศลยกำธร, ธระ วงษเจรญ, ปญญา ปลเวคนทร,
พงศา ชแนม, บวพนธ บญอาจ, ประยงค อฒจกร,
ไตรภพ โคตรวงษา และทนกร ปาโท
ดร. สาคร สรอยสงวาลย, เรงฤทธ คงเมอง
เรงฤทธ คงเมอง
ศรพร พรศรธเวช
กรมสงเสรมการเกษตร
๒๑๔๓/๑ ถนน พหลโยธน เขตจตจกร
กรงเทพมหานคร ๑๐๙๐๐
โรงพมพตะวนออก
ฅนรกษนำ
มลนธกสกรรมธรรมชาต
๑๑๔ ซอย บ ๑๒ หมบานสมมากร แขวงสะพานสง
เขตสะพานสง กรงเทพฯ ๑๐๒๔๐
โทรศพท/โทรสาร ๐๒-๗๒๙๔๔๕๖
อเมล [email protected]
เวปไซด http://www.agrinature.or.th
