ชนเผาพนเมอง

ชอง

โครงการพฒนาระบบฐานขอมลเพอเสรมสรางความเขมแขงใหแกชนเผาพนเมองในประเทศไทยDevelopment of community knowledge-based database system for empowering the most

marginalized and vulnerable indigenous groups in Thailand.

สนบสนนโดย:จดทำโดย:

ชนเผาพนเมองชอง | 1

สารบญ หนา ประวตศาสตร 2 ถนก าเนด 3 การตงถนฐาน 5 ลกษณะโครงสราง รปรางหนาตา ลกษณะนสย 7 ลกษณะสภาพทางเศรษฐกจ 8 สงคมและวฒนธรรม 9 สถานการณปจจบน 25

ชนเผาพนเมองชอง | 2

ชนเผาพนเมอง ชอง

1. ประวตศาสตร ค าวา “ชอง” แปลวา “คน” ปจจบนค าๆ นใชเปนทงชอเรยกกลมชนดงเดมของจงหวดจนทบร ตราด ระยอง และฉะเ ชง เทรา และภาษาถน ทพวกเขาใชพดกน ในพจนานกรมภาษาไทยของราชบณฑตยสถาน ฉบบ พ.ศ. 2525 มค าๆ นบรรจอย โดยใหความหมายวาเปนชอของกลมชนกลมหนงทอาศยอยทางตอนเหนอของจงหวดจนทบร แตในหมคนชองเองนน เวลาทตองการเนนความเปนคนชองของตนกบคนอน เขามกจะเรยกตนเองวา “ชมชอง” ซงแปลวา “คนชอง” ในภาษาไทยนน ค าทใชเรยกชาตพนธชองมอยเพยงค าเดยว และคอนขางเปนทรจกกนแพรหลายมานานพอสมควร เหนไดจากการทค าๆ น ปรากฏอยในนราศเมองแกลง ของทานสนทรภ และจดหมายเหตของรชกาลท 5 เมอครงเสดจประพาสจนทบร ยงไมรวมถงทปรากฏในเอกสารของชาวตางประเทศ เชน ปาลเลอกวซ (Pallegoix, 1853) ใชวา Xong และ ครอฟอรด (Crawford, 1856) ใชวา Chong และพจนานกรมภาษาสยามของหมอบรดเลย ทตพมพครงแรกในป พ.ศ. 2416 ใหนยามของค าวา “ชอง” เอาไวดวย ทงหมดนจงมทมาจาก “ชอง” เดยวกนทงสน เอกสารทเกาแกทสดทพอจะสนนษฐานไดวาเปนรองรอยทางประวตศาสตรเกยวกบชาวชอง คอ บนทกของนกการทตชาวจนชอ โจวตากวน ทมาเยอนราชอาณาจกรเขมรในชวงครสศตวรรษท 14 (Chou 1987) ในบนทกนนอกจากโจวจะบรรยายประเพณตาง ๆ ในราชส านกเขมรแลว ในหวขอทวาดวย “ทาส” เขายงกลาวถงชนพนเมองทเรยกวา Chuang หรอ จวง ซงตงถนฐานอยตามปาเขา และถกจบมาขายเพอใชสอยเปนทาสในเรอนของชาวเขมร แตกไมอาจหาหลกฐานยนยนในเอกสารอนใดวา “จวง” คอ บรรพบรษของชองทพบอยในพนทจงหวดจนทบรปจจบน แมจะไมมหลกฐานยนยนโดยตรง แตจากขอความอนในเอกสารของโจว ท าใหเราสามารถอนมานไดวาชาวชองในไทยนาจะมสวนเกยวของกบชนพนเมองโบราณของกมพชาอยางแนนอน ตวอยางหนงไดแกค าบรรยายในหวขอ “ชนพนเมอง” ซงโจวไดระบวาชนชาวปาของกมพชาสมยนนไมไดพดภาษาเขมร พวกเขาไมมบาน แตทงครอบครวจะเทยวเรรอนไปตามปาเขา ท าการลาสตวและแบงปนสตวทลามาไดในกลมของตนเอง ทนาสนใจอกประการหนงกคอ โจวไดกลาวดวยวาชนพนเมองบางกลมไดเพาะปลกกระวานและตนฝาย ซงกสอดคลองกบค าบอกเลาของชาวชองจนทบรทวากระวานนนเปนพชเครองเทศทสมพนธกบวถชวตของชาวชองอยางยง เพราะการเพาะปลกและเกบลกชกระวานขายนนเปนอาชพทส าคญอาชพหนงของพวกเขา กอนทจะหนมาท าสวนผลไมบนพนทราบเชงเขาแทนการปลกกระวานบนพนทภเขาเชนในอดต (สวไล เปรมศรรตน และคณะ, 2550) ปจจบนประชากรชองอาศยอยหนาแนนในเขตอ าเภอเขาคชฌกฏ จงหวดจนทบร โดยเฉพาะสอง ต าบลทางตอนเหนอของอ าเภอ คอต าบลตะเคยนทองและต าบลคลองพล สวนต าบลทอยทางตอนใต คอต าบลพลวงและต าบลชากไทย มประชากรชองคอนขางเบาบาง และในต าบลทบไทรของอ าเภอโปงน ารอนนนประชากรทพดภาษาชองเหลออยนอยมาก แตเมอใครไดพบปะคนเมองจนททมาจากต าบลนน อาจไดรบการบอกกลาววามเชอสายชอง และพบวายงมคนชองอกในหลายจงหวดของภาคตะวนออก ไดแก จงหวดระยอง ในอ าเภอแกลง จงหวดตราด ในอ าเภอบอไรและอ าเภอเมอง จงหวดฉะเชงเทรา ในอ าเภอสนามชยเขตและอ าเภอทาตะเกยบ จงหวดกาญจนบร ในอ าเภอศรสวสด (เจตนจรรย อาจไธสง และคณะ, 2560) ศาสตราจารยชน อยด (2506) กลาววา ชองพวกนเปนพวกเดยวกบพวกชองอด ซะอด หรอ ซะโอจ เปนชอง

ชนเผาพนเมองชอง | 3

ทมาจากประเทศกมพชา นงเรอมาขนทราชบร โดยมเจาพระยาบดนทรเดชานชต เจาเมองโชฎก เปนผสงมา เมอ พ.ศ. 2376 พวกนไดขนไปตามล าแควใหญ ในจงหวดกาญจนบรตอนเหนอ (รายงานเสนอกองโบราณคด กรมศลปากร เมอวนท 7 มกราคม 2506) และมคนชองอาศยอยแถบชายแดนประเทศไทยตดกบอ าเภอบอไร จงหวดตราด เรยกตนเองวา ซมแร อยในจงหวดพระตะบองของประเทศกมพชา และคนชองทเรยกตนเองวา ปอร อาศยอยในจงหวดโพธสตวของประเทศกมพชา มเขตตดตอกบอ าเภอเมอง จงหวดตราด จากหลกฐานทางประวตศาสตร และจากการคนควาของนกมานษยวทยา สรปไดวา ชาวชอง ไดอาศยอยในภาคตะวนออกของประเทศไทย คอ บรเวณจงหวด ระยอง จนทบร ตราด และอาศยเลยเขาไปในเขตสาธารณรฐกมพชา ซงมอณาเขตตดตอกบจงหวดจนทบร ตราด มาแตดงเดม จากสภาพความเปนอย อาชพ สงคม และวฒนธรรมดงเดม ชาวชอง มลกษณะเปน “ชาวปา” มาก ซงลกษณะเชนนคลายกบชาวบน กย หรอสวย ซงเปนชนกลม มอญ–เขมร นอกจากนรปราง ลกษณะโครงสรางของรางกาย แตกตางไปจากพวกคนไทย คนจน ซงอยในเผา มงโกลอยด(Mongoloids) และนกมานษยวทยาจดชนกลม มอญ–เขมร ซงมลกษณะ รปราง สภาพสงคมวฒนธรรมใกลเคยงกนนอยในเผาพนธ ออสโตร–เอเชยตค (Austro Asiatic) ดงนน จงสรปไดวา ชาวชอง เปนชาวปากลมหนง ซงจดอยในกลมชาตพนธออสโตร–เอเชยตค และกลมยอยกลม มอญ–เขมร และจากคนควาของผวจยเหนวา ชาวชองมไดอพยพโยกยายถนมาจากทไหน แตไดอาศยอยในถนฐานภมภาคนมาแตดงเดม จงเปนชนเผาพนเมองในบรเวณนมายาวนาน 2. ถนก าเนด พระยาอนมานราชธน (ยง เสฐยรโกเศศ) ปราชญคนส าคญทานหนง เคยบอกวาชนเผาชองเปนชาวปา จดอยในสายตระกลมอญ-เขมร เปนชาวพนเมองทตงถนฐานอยแถวระยอง-จนทบร เปนเวลาชานานมาแลว เชอวาสมยสโขทยไดเขามาอยกนแลว จงมอทธพลภาษาพดทงเปนอนสรณไวอยสบตอมาตราบจนทกวนน นอกจากทานสนทรภครกวจะไดพบสมผสกบชนเผาชองจนตองระบายความในใจไวใน "นราศเมอง- แกลง" บทกวนพนธเรองแรกของทาน ในสมยเมอ 200 ป เศษมาแลวจากหลกฐานทเชอถอไดทแสดงวาชาวชองอาศยอยในดนแดนภาคตะวนออกน คอ นราศเมองแกลง ของทานสนทรภ ซงเปนนราศเรองแรก และเชอวาทานสนทรภ แตงเมอป พ.ศ. 2350 ซงในนราศไดกลาวถงชาวชอง(กรมศลปากร, 2520: 107) ไววา

ครนแลวลาฝาเทาทานบตรงค ไปบานพงคอตงรมฝงคลอง ดหนมสาวชาวบานร าคาญจต ไมนาคดเขาในกลอนอกษรสนอง ลวนวงศวานวานเครอเปนเชอชอง ไมเหมอนนองนกนาน าตากระเดน

หลงจากนนกมไดปรากฏหลกฐานใด ๆ อกเลย ทจะแสดงถงลกษณะหรอบรรยายถงความเปนอยทางสงคมหรอวฒนธรรมของชาวชอง เพงจะมาปรากฏในหนงสอพมพสยามรฐรายวน ฉบบประจ าวนท 27 พฤศจกายน 2513 ซงมผเขยนจดหมายถาม ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช วา เขาปาจนทบรไดไปนอนบานชองทจนทเขลมเกอบสดแดน ผชายล าสนบกบน ผวคล าคอนขางเตย

นยมกญชา มเขยง ตะเกยง กลองแทบทกบาน ผหญงผวขาวกวาหนอย อาชพท าไรและลาสตว ทท านามนอย เวลาพดกนเปนภาษาชอง ไมเหมอนโซง ไมเหมอนกะเหรยง แตเวลาพดไทยชดแจว อธยาศยด งานศพ ต าขาว กชวยกนไมวาจะฝาปาไปใกลไกล เรยนขอความรวา ชองเปนไทยเผาไหน สายไหน ถอยรนมาพรอมกนหรอแตเมอใด..........

และ ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมทย ไดตอบวา คนเผาชองนนเขาใจวาจะเปนอกเผาหนงเปนตางหากจากเผาไทย แตเดยวนไดเขารวมอยในชนชาต

ไทย พดภาษาไทยและมขนบธรรมเนยมประเพณ ตลอดจนความเชอถอเปนไทยทกอยาง ชนเผาชอง

ชนเผาพนเมองชอง | 4

นนเปนชนพนเมองทอยในประเทศไทยมากอนทคนไทยจะไดอพยพมาถงและคงไดอยทางชายทะเลฝงตะวนออกของประเทศไทยปจจบนเปนจ านวนมาก เพราะนาสงเกตวา ชอเมอง ตลอดจนชอหมบานแถวนนไมใชภาษาไทย คงจะเปนชอทพวกชองไดตงไวกอน เชน ตราด ระยอง (ซงดเหมอนจะแปลวา กะป) แกลง กร า เพ ตลอดจนสตหบ นาสงเกตวาชอเมองสตหบมอยอกแหงหนงในเกาะสมาตรา.......... (สเรขา สพรรณไพบลย, 2530) แมสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพ พระบดาแหงประวตศาสตรไทย และปฐมเสนาบด

กระทรวงมหาดไทย สมยทยงด ารงพระชนมอย ไดทรงเคยพบกบชนเผาชองทอ าเภอมะขาม จงหวดจนทบรในโอกาสทเสดจไปตรวจราชการ วาการสญพนธของชนเผาชองนนนาจะเกดจากการถกคนไทยกลนชาต เชนเดยวกบชนเผาโบราณอกหลายเผาทเคยอาศยอยในถนนมาแตกอนเกาเชอวาชาวระยองทกวนนในบางทองถน เชนทต าบลเนนฆอ อ าเภอแกลง จะยงมเชอสายของชนเผาชอง หลงเหลออยบาง สงเกตไดจากรปลกษณทมคางเหลยมหนาตาแปลก ๆ ผดแผกไปจากชาวพนเมองโดยทวไป ทงนกเกดจากการผสมวงศพงศพนธกบเผาไทยซงมอทธพลเหนอกวามากนนเอง ในหนงสอ "ชาตวงศวทยาวาดวยชนชาตเผาตาง ๆ ในประเทศไทย ซงนายแพทย เอ.คาร และพนตร อรค ไซเดนฟาเดน ไดรวมกนเขยนไวตงแตป พ.ศ. 2473 ไดกลาวถงชนเผาชองไววาเปนคนทมถนฐานอยในแถบเขาในจงหวดจนทบรและใกลเคยง สบเชอสายมาจากชนเผาชองในเขมร เขมรเรยกชนเผาชองวา "ปอร" แตคนชองเรยกตวเองวา "ตมเรจ" หรอ "ส าแร" ภาษาพดคลายคลงกบภาษาเขมรอยางไรกด ชนเผาชองกบเขมรมความแตกตางกน เรองรปลกษณขนาดของกะโหลกศรษะและชนเผาชองมกจะมเลอด นกรโต (เงาะหรอเซมงในภาคใตของประเทศไทย) ผสมอยประมาณรอยละ 20 ทงน คงจะไดผสมกบนกรโต ซงตงหลกแหลงอยในบรเวณนมากอนนนเอง ชนเผาชองจะตองเปนผทสบเชอสายมาจากสวยหรอกย ซงอยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทยแนนอน เพราะสวยหรอกยนเหมอนปอรหรอส าแรและโกน ชนเผาชองในประเทศ กมพชา จากการส ารวจในครงนนไดความวาชนเผาชองเปนตระกลมอญ -เขมร ซงผสมกบตระกลเวดดด-เมลาเนเซยน (weddid-Melanesian) (เวดดนน นกมนษยวทยาชาวเยอรมนผหนงเชอวากยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนเวดดด ซงถกเผาอนโดนเซยและเขมรเขามาผสมดวย) ชนเผาชอง ในจงหวดจนทบรท าไรกระวาน ซงเปนสนคาทมชอเสยงของจงหวด และท าไรขาว เหมอนกนแตใชวธเผาปาเพอปลกขาว นคอเรองราวของชนเผาชองตามททานผรชาวยโรปซงไดเขามารบราชการอยในเมองไทยไดใชความอตสาหะรวบรวมเรยบเรยงไวใน สมยนานมาแลว พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 ไดทรงนพนธเลา ถงเรองราวเกยวกบชนเผาชองไวในเรอง "ระยะทางเสดจประพาสเมองจนทบร” เมอวนเสาร ขน 15 ค า เดอน 2 ปชวด อฐศก 1238 (พ.ศ. 2419) มความตอนหนงวา "เรวกระวานนนมแถบปาสเซน ตอเขตรแดนกบเมองพระตบอง มคนชาตหนง เรยกวา ชอง อยในแถบปาสเซน พดภาษาหนงตางหาก แตคลาย ๆ กนกบเขมร ชอบลกปดแลของเหลอง เหมอนอยางกะเหรยงเมองกาญจนบร เปนกองสวยเรว สวยกระวาน ขนเมองจนทบรกบไทยบาง ญวนบาง ไปเทยวเกบตามเขาแลเนนทตอเขตรแดนและปาอน ๆ อกม คอ ปาน าเขยว ปาตะเคยนทอง แลปาไพลขาว แตเรวกระวานน พวกสวยไปเกบมาสงครบจ านวน แลวจงไดซอขาย มนอยไปมาก ฯ (ส าเนาพระราชหตถเลขาในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว, เรองระยะทางเสดจประพาสเมองจนทบร ณ วน 7 ค า ปชวด อฐศก 1238)

ชนเผาพนเมองชอง | 5

3. การตงถนฐานของคนชอง ส าหรบสภาพชวตชวตความเปนอยของชาวชองนน สงฆราชปาลเลกวซ หรอฌง-ปปตสต ปาลเลกวซ (Jean-Baptiste Pallegoix) ทเดนทางเขามาสยามในสมยตนรตนโกสนทร ไดเลาไวในบนทกเรอง “เลาเรองกรงสยาม” ของเขาไวดงน : ทางทศเหนอของจงหวดจนทบรณกลาวกนวา มภเขาลอมรอบเปนวงกลมทเดยว เปนทตงถนทอยอาศยของชนเผาชอง ซงรกษาเสนทางเขาออกตามชองเขาทกดานไวอยางหวงแหน จะยอมใหบคคลภายนอกเขาไปได กแตเฉพาะผทเคยตดตอท ามาคาขายเลก ๆ นอย ๆ ทคาดวาจะไมเปนภยแกพวกเขาเทานน พวกชองเคารพในตวผเปนหวหนาเผามาก หวหนาเปนผมอ านาจเดดขาด สงใหด าเนนตามกฎหมายและประเพณโดยเครงครด กฎหมายของเผาชองนกลาวกนวาเขมงวดนก แตไมคอยมการละเมดเทาใดเลย (ปาลเลกวซ, 2552: 53-54) ในแงภมศาสตรจงหวดจนทบร สามารถแบงออกไดเปนเขตพนทราบใกลชายฝงทะเล และเขตปาเขาทางตอนในของจงหวด ดานทศเหนอมแนวเขาสอยดาวและเขาคชฌกฏ ทอดจากเหนอลงมาทางใต ท าใหพนททางตอนในของจนทบรถกออกแบงเปน 2 ฝง คอ ฝงตะวนตก ไดแก อ าเภอแกงหางแมวและอ าเภอเขาคชฌกฏ สวนฝงตะวนออก ไดแก อ าเภอสอยดาวและอ าเภอโปงน ารอน โดยถนทอยของชาวชองนนจะอยในบรเวณทตดกบแนวภเขา บรเวณน นอกจากจะเปนเขตปารอนชนทมความอดมสมบรณแลวยงเปนแหลงตนน าของแมน าจนทบรดวย ผลจากการศกษาคนควากลมชาตพนธชองในปจจบนพบวา ชนชาตพนธชอง มการตงฐนฐานอยในจงหวดจนทบร ตราด กาญจนบร ฉะเชงเทรา และประเทศสาธารณรฐกมพชา โดยในจงหวดจนทบรนนมชมชนทกลมชาตพนธทพดภาษาชองตงถนฐานอย ประกอบดวย ล าดบท ชอหมบาน หมท ต าบล อ าเภอ จงหวด

1 บานล าพง 1 ตะเคยนทอง เขาคชฌกฎ จนทบร 2 บานตะเคยนทอง 2 ตะเคยนทอง เขาคชฌกฎ จนทบร 3 บานตะเคยนทอง 3 ตะเคยนทอง เขาคชฌกฎ จนทบร 4 บานตะเคยนทอง 4 ตะเคยนทอง เขาคชฌกฎ จนทบร 5 บานตะเคยนทอง (ปาชาก) 5 ตะเคยนทอง เขาคชฌกฎ จนทบร 6 บานช าเคลาะห 6 ตะเคยนทอง เขาคชฌกฎ จนทบร 7 บานน าขน 2 คลองพล เขาคชฌกฎ จนทบร 8 บานน าขน 3 คลองพล เขาคชฌกฎ จนทบร 9 บานคลองพล 4 คลองพล เขาคชฌกฎ จนทบร 10 บานคลองพล 5 คลองพล เขาคชฌกฎ จนทบร 11 บานทงกบล 6 คลองพล เขาคชฌกฎ จนทบร 12 บานหลงเนน 8 คลองพล เขาคชฌกฎ จนทบร 13 บานวงยายมก 10 คลองพล เขาคชฌกฎ จนทบร 14 บานคลองใหญ 1 จนทเขลม เขาคชฌกฎ จนทบร 15 บานจนทเขลม 2 จนทเขลม เขาคชฌกฎ จนทบร 16 บานแยกสะทอน 5 จนทเขลม เขาคชฌกฎ จนทบร 17 บานคลองตารอง 7 จนทเขลม เขาคชฌกฎ จนทบร

ชนเผาพนเมองชอง | 6

18 บานจนตาแปะ 8 จนทเขลม เขาคชฌกฎ จนทบร 19 บานทงสะพาน 1 ชากไทย เขาคชฌกฎ จนทบร 20 บานทงสะพาน 2 ชากไทย เขาคชฌกฎ จนทบร 21 บานชากเมก 4 ชากไทย เขาคชฌกฎ จนทบร 22 บานดนแดง 1 พลวง เขาคชฌกฎ จนทบร 23 บานปากพลวง 2 พลวง เขาคชฌกฎ จนทบร 24 บานทงตาอน 3 พลวง เขาคชฌกฎ จนทบร 25 บานพลวง 4 พลวง เขาคชฌกฎ จนทบร 26 บานยางตรง 5 พลวง เขาคชฌกฎ จนทบร 27 บานพงคะแลง 9 พลวง เขาคชฌกฎ จนทบร 28 บานกะทง 10 พลวง เขาคชฌกฎ จนทบร

ชนเผาพนเมองชอง | 7

นอกจากน ยงพบกลมชาตพนธชองในจงหวดจนทบร บานวงกะแพร อ าเภอโปงน ารอน บานวงแซม บานปก และทต าบลปถว อ าเภอมะขาม ในจงหวดกาญจนบร ทอ าเภอศรสวสด จงหวดฉะเชงเทรา ทบานทาคาน อ าเภอทาตะเกยบ จงหวดตราด ทบานคลองแสง บานดานชมพล บานปะเดา บานทงไกดก ทประเทศกมพชา บานตลกอเกาะ และบานเปรค 1 ชาวชองในต าบลตะเคยนทอง อ าเภอเขาคชฌกฎ จงหวดจนทบร นบวามจ านวนประชากรมากทสดเทาทไดท าการส ารวจ ชาวชองบานตะเคยนทองนนมตระกลใหญ ๆ ในหมบานไดแก วรรณภกด เตาทอง เตาเงน ธรรมวรยะ ฉตรเงน ฉตรทอง ฯลฯ ตนตระกลวรรณภกดนนกลาววา ขนภกด เปนตนตระกลจากหลกฐานบนใบเสมาวดสวรรณครรามหรอวดเขานอย 4. ลกษณะโครงสราง รปรางหนาตา ลกษณะนสย ลกษณะโครงสรางรางกายของชาวชอง โดยลกษณะรปรางหนาตาอนเปนลกษณะเฉพาะของชาวชอง คอ ผวคล า ด าแดง ผมหยกศกคอนขางหยก รปรางล าสน หนาตาจะเปนลกษณะทเหนไดชดเจน ซงเปนลกษณะทแตกตางไปจากเผาพนธอน ๆ ทอาศยอยทางภาคตะวนออก แตอยางไรกตาม สญลกษณอน ๆ ทบงบอกและเปนเครองบงชชดวาเปนคนชอง นอกจากรปรางหนาตาแลว กคอ ภาษา เพราะภาษาของชาวชอง จะมส าเนยง ค าพด แตกตางจากภาษาอน ๆ ทใชพดกนอยในภาคตะวนออก เชน ภาษาไทย ภาษาจน ภาษาลาว ภาษาญวน ภาษาขม และภาษากหลา เปนตน อกทงยงตงชอตามกลมบคคลเผานน ๆ คอ หมบานขอม หมบานลาว หมบานญวน และหมบานคนไทย (วงแซม) และชอหมบานอกหลาย ๆ แหงทมชอเรยกเปนภาษาชอง เชน บานเส (ตอง+เซ) บานหนองชม (หนอง+ชม) บานพลว(เพลว) บานตรอกนอง (กรอก+นอง)

ชนเผาพนเมองชอง | 8

ทาเดน คนชองเวลาเดนจะยกสนเทาสง เพราะความเคยชนจากการเดนปา เวลาเขาปาจะเปนการหาของปา โคนตนไมหรอลาสตว เวลาเดนจะตองยกสนเทาสง ๆ เพอปองกนการสะดดรากไมและเสยงดงจากการเหยยบใบไมแหง ส าหรบนสยของคนชองนนคอนขางเฉอยชา ไมคอยกระตอรอรนสกเทาใด เปนคนเงยบ ไมคอยกลาแสดงออก มน าใจด โอบออมอารและซอสตย 5. ลกษณะสภาพทางเศรษฐกจ อาชพหลกของชาวชองในสมยโบราณ คอการลองแพ การหาของปามาขายในเมอง การลองแพคอ การน าไมทไดตดมาจากปาน ามาท าเปนแพซง เชน ไมกนเกรา ไมมะคา ไมยางแดง ไมตะเคยน และไมเนอแขงชนดอน ๆ ครองเทศ และสมนไพรตาง ๆ เชน เรว ผลกระวาน สมอ เครองยาตาง ๆ รวมทง ยางไม ไมกฤษณา น ามนยาง หวายชนดตาง ๆ เกบรง ขผง ชน หนงสตว เขาสตว ซงจะน าไปขายในตวเมองจนทบร โดยทางเกวยนและการลองแพ แลวซอสงของทใชในการด ารงชพกลบมา เชน กะป เกลอ หอม กระเทยม น าออย ดาย ยาฉน ตาป ขวาน เลอยและพรา กบสงจ าเปนอน ๆ เอาไวใชสอย การประกอบอาชชพอกอยางหนงของชาวชอง คอ การท านาปลกขาว ซงเปนอาชพหลกของชาวชอง การท านาจะปลกเพยงเพอพอกนเทานน ไมใชเพอการคาขายแตอยางใด จะท ากนใน 2 ลกษณะ คอ นาขาวและนาไร โดยจะมการลงแขกเอาแรงกน ปจจบนชาวชองไดหนมายดอาชพการท าเกษตรมากขนดวยการปลกพชเศรษฐกจ เชน เงาะ ทเรยน มงคด ล าไย เปนอาชพหลกเพราะในปจจบนมการแขงและการแลกเปลยนทสงขน

ชนเผาพนเมองชอง | 9

ภาพท 1 การท านาของชาวชองต าบลตะเคยนทอง

ทมา: ภาพถายของนายค ารณ วงศร

6. สงคมและวฒนธรรม ลกษณะบานเรอน ชาวชองเรยก “บาน” ทเปนทอยอาศยวา “ตอง” ซงครอบคลมลกษณะของเรอนแบบตาง ๆ ทงแบบชองดงเดมทมไมไผเปนวสดหลก และแบบรวมสมยทใชไมและปนแทนซงเปนบานทชาวชองปจจบนนยมปลกกน บานเรอนลกษณะนมทงแบบยกใตถนสงและแบบทปลกตดดน แตถงแมจะมบานหลายแบบ บานของชาวชองกมกจะประกอบไปดวยพนทใชสอยหลกสามสวน ไดแก สวนเปดโลงหรอโถงของเรอน สวนครวไฟ และสวนหองนอน

ภาพท 2 ลกษณะการสรางบาน ทมา: ภาพถายของนายค ารณ วงศร

ในบานแบบชองดงเดมหรอทชาวชองปจจบนนยมเรยกวา “ตองชอง” หรอทบางคนเรยกวา “ขน า” นนมลกษณะเปนเรอนเครองผกชนเดยว ใตถนสง พนเรอนและฝาท าจากไมไผทบแผเรยงตอกนอยางทเรยกวา “ฟาก" มเพยงเฉพาะสวนโครงสราง เชน เสา ทไดจากไมยนตน สวนวสดมงหลงคาสมยกอนทหาไดในพนท แตปจจบนมการใชตบใบจากซงสะดวกมากกวา บานชองแบบดงเดมไมคอยจะพบมากนกในทกวนนเนองจาก

ชนเผาพนเมองชอง | 10

สภาพเศรษฐกจทดขน ท าใหชาวชองสวนใหญทพอมฐานะหนมาปลกบานทสะดวกสบายและคงทนถาวรกวา สวนชาวชองทฐานะไมดนกกจ าเปนตองสรางบานแบบขน าเพอพกอาศย อยางไรกตาม แมบานชองแบบดงเดมจะคอนขางคบแคบ แตกจะเหนลกษณะของการแบงพนทใชสอยเปนสามสวนไดอยางชดเจน โดยสวนทนาสนใจทสด คอ สวนเปดโลงทแบงเปนชานพกตอขนจากบนได และสวนทเปนชานเรอน พนทสวนนใชเปนทงทพกผอนและรบรองแขก เนองจากชาวชองนนนยมไปเยยมเยยนและสงสรรคสนทนากนยามวาง และในบางครงกจะดมสรารวมกนในระหวางการพบปะกนอกดวย ดงนน “ชานเรอน” จงเปนททถกใชสอยอยบอยครงในแตละวน การแตงกาย การแตงกายอยบาน ผหญงจะนงผาโจงกระเบน ใสเสอแขนกระบอกหรอเสอกก ใชผาขาวมาพาดบา สของผาจะเปนผาสพน คอ สน าเงน คราม เขยว สด า สกรมทา หากไมแตงกายเชนนมความเชอวาdอาจจะเจบปวยจนถงตายไดdสวมผาถงdอาจมเครองประดบdเชนdตางห นอกจากนยงนยมสวมเครองรางของขลงdเชนdดายขาวdปจจบนใสเสอผาสตามความนยมdวยรนสวมใสกางเกงยนส เสอยดหรอเสอแขนยาวใสเสอผาทมขายตามทองตลาด และเลอกทมราคาถก และไมไดเลอกวาชอบเสอผาสอะไร มสอะไรจะใสตามสทม

ภาพท 3dการแตงกายอยบานของผชายชอง

ทมา:dภาพสะสมของพระครจนทวรากร (เพชร พทธสโร) อดตเจาอาวาสวดตะเคยนทอง ผชายจะนงโจงกระเบน หากอย ทบานมกจะไมใสเสอ จะตองมผาขาวมาพาดบาdไมนยมใสเครองประดบdปจจบนจะใสกางเกงขากวยdผาขาวมาคาดเอวเพอใหคลองตวและสะดวกสบายตอการท างานdบางครงใสเสอไมตดกระดม

ชนเผาพนเมองชอง | 11

การแตงกายไปท าบญ หรอออกงาน ผหญงจะนงผาโจงกระเบนหรอสวมผาถงdใสเสอกกคลมทบดวยเสอแขนกระบอกอกชนdใชผาขาวมาพาดบาdสของผาจะเปนผาสพนคอ สน าเงน คราม เขยว อาจมเครองประดบdเชนdตางหdนอกจากนยงนยมสวมเครองรางของขลงdเชนdดายขาว ปจจบนใสเสอผาสตามความนยม

ภาพทd4dการแตงกายอยบานของผหญงชอง ทมา:dภาพสะสมของพระครจนทวรากร (เพชร พทธสโร)

ผชายจะนงโจงกระเบน ใสเสอแขนกระบอกหรอแขนยาว จะตองมผาขาวมาพาดบา ปจจบนจะใสกางเกงขากวยdผาขาวมาคาดเอวdหรอตามความสะดวกสสนหลากส การศกษา

ภาพทd5 เดกนกเรยนชาวชองรนแรก ๆ เรยนทวดตะเคยนทอง ทมา:dภาพสะสมของพระครจนทวรากร (เพชร พทธสโร) อดตเจาอาวาสวดตะเคยนทอง

ชนเผาพนเมองชอง | 12

แตเดมการศกษาของสงคมชาวชอง สวนใหญจะเปนการศกษานอกระบบ คอ ผปกครองของเดกหรอผน าหมบานจะเปนผใหความรเกยวกบการประกอบอาชพ การท ามาหากน อบรมใหรจกหนาทความรบผดชอบตอครอบครว ปลกฝงทศนคต นสย ความประพฤตทสงคมไดก าหนดและอบรมใหรจกแนวทางการด ารงชวต การปฏบตตนเองในสงคม เดกผชายสวนใหญจะไปเรยนทวด หดอานใหออกกบเขยนใหไดเพยงเทานน เศรษฐกจ ในอดต เขตทอยอาศยของชาวชองนเปนแหลงก าเนดของพรรณไมและเครองเทศทมราคา เชน ไมกฤษณา เรวหอม และกระวาน เปนตน นอกจากนนยงเคยเปนแหลงผลตน ามนยางจากธรรมชาตซงน าไปใชในการเคลอบผวไม หรอน าไปผสมกบชนเพอใชยาเรอ และยงน าเอาสวนทเปนขโล (น ามนทปนกากตะกอน) ไปท ามดไตส าหรบจดเปนไฟสองสวางไดอกดวย แตหลงจากทรฐบาลไดใหอนญาตใหมการสมปทานปา ไม ประกอบกบการบกเบกทท ากนเพอสรางเปนสวนผลไมและพนทการเกษตรอน ๆ ท าใหสภาพแวดลอมทางกายภาพของชมชนชองทเคยแวดลอมดวยปาทบกลบกลายเปนแวดลอมดวยสวนผลไม สวนยางพารา และนา-ไร ยงชมชนทอยใกลตวเมองจนทบรเขามาเทาไหรกจะยงมลกษณะเปนชมชนเมองมากยงขนเทานน ในสมยกอนแมแตพนทใกลเคยงอยางบานตะเคยนทองและบานคลองพลซงมพนทปากนระยะทางหางเพยงหนงกโลเมตรผคนกยงไมคอยเดนทางไปมาหาส ประชากรมการท าไรหมนเวยนโดยท ากนในพนทหนงเพยงปเดยว จากนนกปลอยใหเปน “ชาก” หรอทรกรางวางเปลา การประกอบอาชพ การท าน ามนยาง ในการท าน ามนยาง ผท าจะตองเดนทางเขาไปในปาทมตนยาง จากนนใช “ขวานบล” ซงเปน ขวานคมแคบแบบดงเดมของชาวชอง ขดตนยางใหเปนโพรง แลวน าใบไมมาเผาเพอรมควนภายในโพรงนน จากนนจงไปตกน ามนยางมารวมกนในบอเพอท าการกรองอกครง ซงผลผลตของน ามนยางทไดนน เปนทตองการของตลาดในเมองจนทบร นอกจากนนกากทเหลอจากการท าน ามนยางยงสามารถน าไปท ามดไตขายไดอกดวย

การท ากระวาน การท าสวนกระวานของชาวชองถอวาเปนภมปญญาทมมานานกวา ๓๐๐ ป ปจจบนยงมผท า สวนกระวานประมาณ ๔๐ ราย บนพนทประมาณ ๒,๐๐๐ ไร สวนใหญพบอยในแถบอ าเภอโปงน ารอน บรเวณเขาสอยดาวใตเทานน ซงถอวาเปนแหลงผลตกระวานอนเปนทงเครองเทศและสมนไพรทส าคญของประเทศทยงมใหเหนในปจจบน ลกษณะทวไปของกระวาน เปนพชลมลกทสามารถเจรญเตบโตไดดตามบรเวณภเขาทมความ ชมชน มไมใหญปกคลม ล าตนมขนาดสงใหญ อายยน สามารถใหผลผลตไดนบรอยป สวนผลและเมลด มกลนหอมคลายการบร มรสชาตเผดรอน นยมใชเปนเครองเทศในการประกอบอาหาร เหงาออนสามารถดบกลนคาวของเนอสตวได นอกจากนยงถอเปนสมนไพรมฤทธขบลมและบ ารงธาต ยบยงการเจรญเตบโตของแบคทเรย แกลมจกเสยดแนนทองไดอกดวย ปจจบนการท าสวนกระวานถอวาสรางรายไดใหกบชาวสวนเปนอยางมาก สามารถขายได กโลกรมละ ๒๐๐ – ๒๕๐ บาท นอกจากนสวนกระวานยงกลายเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษแหงหนงของ จงหวดจนทบร เนองจากเมอถงฤดกาลเกบเกยวมกมผสนใจเดนทางมาชมวถการท ากระวานอกดวย เครองดนตร

ชนเผาพนเมองชอง | 13

ส าหรบเครองดนตรของชองในอดตมการรองเลนกนสด ๆ แลวแตไหวพรบปฏภาณของผเลน มกลอง กรบ เปนอปกรณใหจงหวะ เชน การเลนเพลงกระบอก ล าตด ร าหงษสงฟาง และในพธกรรมการเลนผหง ผโรง แตงงานd(กาตก) สวนการละเลนสะบา ลกขางจะเลนในชวงตรษสงกรานต ประเพณ วฒนธรรม พธกรรมของคนชอง ประเพณการท าบญสงทง

การท าบญสงทงนแตละหมบานจะเลอกท าเฉพาะสถานทศกดสทธของหมบาน 1 แหง เชน ศาลเจา ศาลาหมบาน เปนตน จะเลอกวนทด แตไมเกนเดอน 3 ขน 3 ค า โดยมขอสงเกตวามกเลอกประกอบพธกรรมบรเวณสถานททบนหวทงหรอขางบนกอนแลวท าสงตอมาจนกระทงถงสถานทใกลกบทายทงเปนแหงสดทายหรอปาชาเกา (หนองเตา)1 พธท าบญสงทงนมวตถประสงคเพอแสดงความกตญญกตเวทแกภตผทสงสถตตามตนไม ผทง ผนา ทชวยคมครองรกษาใหชาวบานอยรมเยนเปนสขท ามาหากนเจรญงอกงาม ปราศจากภยพบตทงปวง รวมทงสรางความเปนศรมงคลและปองกนสงรายทจะเขามาในหมบาน อยางไรกตามพธท าบญสงทงนพบวาท ากนเกอบทกหมบานในอ าเภอเขาคชฌกฏ และจงหวดจนทบร ทงในชมชนชาวไทยและชมชนชาวชอง ศาสตราจารยชน อยด บนทกไวเมอ พ.ศ. 2501 วา เมอถงเดอน 5 ชาวชองทอ าเภอมะขาม จงหวดจนทบร จะท า “บญสง” เพอใหผน าเอาโรคภยไขเจบไปใหพนหมบาน กอนท าบญสง 1 วน จะมพธเรยกวา “เกบขาหลวง” วนนนจะมชาย 4 คน แตงกายดวยผาสแดง โพกศรษะ สวมมงคล มอถออาวธ และพาน ชายทง 4 น สมมตวาชอ นายพด นายซะ นายนะ นายโส ชายทงสคนนจะเขาไปถามบานทกหลง จะพดกบคนในบานวา “ฉนมานานแลว มอะไรขอกนบาง คนในบานกจะตอบวา “ดแลว จะกนอะไรกหยบกนเอง” คนทง 4 กหยบกนกนตามชอบใจ กอนจะออกจากบานจะเอาไขคลงทขา แขน และหวเขาของเจาของบาน และจะผกดายสายสญจนไวทขอมอเดกอายไมเกน 3 ขวบ แลวคลงลงไปทปลายเทาบอกวา “ไปละ ความเจบอยาได ความไขอยาม” นายพด นายซะ นายนะ นายโส จะหาบของทไปไดมาจากบานทกหลงใสกระบงจนเตม ทง 4 คนไมเขาบาน คงคางในปา และชวยกนท าเกวยน วนรงขนมพธท าบญทไดนดหมาย ชาวบานกจะมาประชมกนเพอท าบญ นายพด นายซะ นายนะ นายโส กจะมาทท าบญ ลากเกวยนมาดวย เมอตกบาตรแลว ชาวบานกจะชวยกนเอาไมมาท าแหลนและควายใสลงไปในเกวยนดวย พวกทมาท าบญจะชวยกนสาดขาวสารไปยงคนทง 4 ชาวบาน 4 คน จะยงปนกนคนละ4-5 นด แลวรองวา “โรคภยไปเถด ผไปเถด ขอใหทกคนเปนสข” นายพด นายซะ นายนะ นายโส กชวยกนลากเกวยนเขาปาไป “พธท าบญสงทงดวยความเชอทวา การทมนษยเกดมาในโลกน และมอาการเจบไขไดปวย หรอมอนเปนไปตางๆ นาๆ นนเปนเพราะมยมฑตจากยมโลกมาลงโทษมนษยชวตความเปนอยใน แตละวนของมนษยจะมเหลายมฑตคอยสอดสองดแลอยางใกลชด ชะตาชวตลวนขนอยกบเหลายมฑต ในรอบหนงปคณะของยมฑตจะตองเดนทางกลบยมโลกเพอรายงานบนทก และผลดเปลยนใหยมฑตชดใหมขนมาท าหนาทในโลกมนษยตอไปชาวชองทกคนจะตองท าบญชรายชอทรพยสนสงมชวตทงทตายแลวและยงมชวตอยมอบใหแกคณะยมฑตน ากลบไปดวย เพอขอความคมครองใหอยดมสขในปตอไปพรอมทงมการเสยภาษเปนเสบยงอาหารใหแกเหลาคณะยมฑตทเดนทางกลบยมโลกดวย หลงฤดกาลเกบเกยวขาวทก ๆ ปลกหลานชาวชองในจงหวดจนทบร ระยองและตราดจะมประเพณส าคญทกระท ากนสบเนองกนมานนคอพธท าบญสงทงหากแตละทองถน

1 หนองเตา คอ สถานท ทสดทายทจะมพธการท าบญสงทงโดยแตละสถานทจะท าบญกนกอนแลวสงไปยงหนองเตา ปจจบนหนองเตา อยบรเวณขาหลงโรงพยาบาลเขาคชฌกฎ เปนปาชาฝงศพสมยกอน

ชนเผาพนเมองชอง | 14

ตางกมเรองเลา และรายละเอยดของการประกอบพธนแตกตางกนไป พระส เตชพโล กลาววา “พธท าบญสงทงคอ พธท าบญสงเสบยงอาหารใหแกเหลายมฑตทขางทงขางทาง เพอใหทานเดนทาง ไปยมโลกอยางม ความสข ผคน ในโลกมนษยกจะไดมความสขดวย” วนประกอบพธนนจะไมก าหนดตายตวในแตละปแตละชมชนจะนดหมายกนเองโดยถอเอาวนพระหลงการเกบเกยวขาวเปนเกณฑในคนกอนวน พธท าบญสงทง “คานะพนายคามน” หรอคณะขาหลวงอนประกอบดวยคณะยมฑตและเหลาบรวารจะเดนไปบอกใหทกคนไดรวายมฑตจะกลบยมโลกแลว ใครมเคราะหกรรม อนใดใหบอกมาจะไดน าเคราะหกรรมนนกลบไปโดยการน าไขไกมาลบไลตามรางกายแขนขาเพอเรยกสงชวรายใหออกไปจากรางกายยมฑตกจะขอใหแตละบานชวยกนบรจาค เสบยงอาหารเพอใชในการเดนทางในครงนดวย ชาวบานกจะน าพวกผกสด ปลา พรก เกลอ ขาวสาร หม เปด ไก ตามทตนอยบรจาคใหกบคณะของยมฑตน เหลาบรวารของยมฑต กจะหาบสงของทไดรบบรจาคมานนน าไปยงบรเวณทจะประกอบพธท าบญ ซงไดตกลง ก าหนดพนทในการประกอบพธกนไวลวงหนา สวนใหญจะเปนบรเวณทอยนอกหมบาน จากนนจะชวยกนหงหาอาหารและนอนพกคางคนกนทนนสงของทไดมานนหามน าไปใชในการอนและหามคณะของยมฑตและเหลาบรวารกลบไปนอนทบานดวยจนกวา จะเสรจพธ เชาวนรงขนชาวบานกพรอมใจกนน าเอาอาหารคาวหวานและสงทขาดไมไดในพธนนนคอขาวหลามทแตละบานแตละครอบครวจะตองเผาเองน ามารวมในพธนโดย นมนตใหพระ สงฆประกอบพธทางพทธศาสนา เสรจสนพธสงฆแลวกจะรบประทานอาหารรวมกนหลงจากนนทกคนกรวมใจกนท าพธสงยมฑต ในการประกอบพธคณะขาหลวงจะน า ใบไมมา ท าเกวยนจ าลองเปนพาหนะในการเดนทางชาวบานจะน าอาหารทไดแบงไวมามอบใหและน ารายชอสรรพสงของแตละบานมามอบใหพรอมทงกลาววาขอใหทานยมฑตน าความ ทกขความยากทงหลายกลบไปดวยขอใหทกคนมแตความสขความเจรญ หลงจากนนจงมารบพรจากพระสงฆกรวดน าแผเมตตา เมอเสรจสนพธกรรม แลวอาจมมหรสพ เชน การเลนละครชาตร หรอมการแขงขนกฬา สนทนาการตางๆ เปนการเฉลมฉลองประเพณพธกรรมน นอกจากนนยงมประเพณการเลนผหง และประเพณการเลนผโรง

ปจจบนนประเพณการท าบญสงทงยงมขนตอนบางอยางหายไปในแตละพนท เชน การเดนขาหลวง เปนตน แตปจจบนไดมการลดขนตอนมากขนวถวฒนธรรมดงเดมไดหายไปตามกาลเวลา ซงเปนทนาเสยดายยงนกเพราะบรรพบรษไดคดและก าหนดสงตางๆ เหลาน เพอเอาไวสอนลกหลานทเปนปรศนานาคดกบวฒนธรรม

ภาพท 6dพธการเดนขาหลวง กอนท าบญในเชาวนรงขน

ชนเผาพนเมองชอง | 15

ทมา:dภาพสะสมของนายค ารณ วงศร

ภาพทd7 พธการท าบญสงทง ทมา:dภาพสะสมของนายค ารณ วงศร

การแตงงาน ชาวชองผมฐานะด เมอจะแตงงานลกชายหรอลกสาวมกจะจดพธแตงงานพธใหญซงพธตาง ๆ จะคลายกบพธเลก แตกตางกนแตพธใหญจะมการเลนชนวว ชนควาย ในระหวางพธดวย การชนวว ชนควายเปนการเลนทครกครนมาก กระท าสบตอกนมาจนเปนประเพณ ในระหวางพธแตงงานของบาวสาว จะมคนสวมเขาวว หรอเขาควายทศรษะท าลกษณะคลายเหมอนอยางววหรอควาย ซงจะมหลายคนดวยกน เทยวขวดสงของตาง ๆ หรอขวดกนเองตามใจชอบ ถาเจาของกลวสงของตวเองจะเสยหาย ตองน าของมาไถ ของทไถนอาจจะเปนเหลา ขนม หรอเงน ความเปนมาของพธแตงงานใหญนกลาวกนวา เกดจากเดกเลยงวว เลยงควาย เมอน าวว น าควายไปเลยงดวยกน มกเลนกนตามประสาเดก ๆ การเลนสนกของเดกอยางหนง คอ การเลนแตงงาน เดกจะเลนกนตามทตนไดเหนมา และเพอความสนกยงขน จะมเดกอกจ านวนหนงเลนควายขวดกนอยรอบ ๆ พธแตงงาน พธนจงเปนพธใหญ ซงถอกนวามตนก าเนดมาจากเดกเลยงวว เลยงควาย

การแตงงานพธใหญนนเรมจากบานเจาบาว หลงจากเตรยมพธ พรอมทงเครองขนหมาก กอนจะยกขบวนไปบานเจาสาว ตองจดธปเทยนบอกผบรรพบรษของตนเสยกอน แลวจงเรมออกจากบาน เจาบาวจะตองมผาขาวคลม โดยมผถอมมผาสคนทางบานเจาสาวตองเตรยมตอนรบ และกอนทเจาบาวมาถงจะมการชนววชนควาย โดยผทสวมเขาวว เขาควาย เปนผทชนกน อาจจะมการขวดสงของตาง ๆ เปนทสนกสนาน (กลาวกนวาหากใครโดนผทสวมเขาวว เขาควายขวดถอวาบคคลนนโชคไมดหรอดวงไมด จะตองน าเงนไปใหแกผทขวด และไปสระน ามนตจากนายฤกษในพธ แตถาหากผทสวมเขาวว เขาควาย ถกคนทมารวมงานแยงชง

ชนเผาพนเมองชอง | 16

เขาวว เขาควาย ทตนสวมกจะตองน าเงนไปไถเขาวว เขาควาย เหลานนมาเชนกน) เมอขบวนเจาบาวมาถงจงหยด ฝายเจาสาวจะจดคนไปรบเครองขนหมาก และแหเจาสาวลงมา ใหเจาสาวลางเทาใหเจาบาว เสรจแลวจะมเดกซงเปนเดกทมพอแมพนองทยงไมมใครตาย เดกคนนจะจงเจาบาวขนมา เจาบาวเจาสาวจะมานงยงททเตรยมไวส าหรบพธ จากนนจงเรมท าพธโดยการไหวผกอน เครองไหวมกบขาวหนงส ารบ หมอท าพธจะวาบทชมนมเทวดา ไหวบายศร และเอาผาขาวคลมศรษะเจาบาวเจาสาว เสกคาถาเอาหมากพล วางศรษะเจาบาว คนทสวมเขาววเขาควาย จะเรมขวดกนอยรอบ ๆ พธ เมอเอาหมากพลมาวางเรยบรอยแลว จะมพธโคนตะเคยน ในทนคอ เชงเลง ซงอยในกระบงขาวเปลอก โคนโดยใชขวานปล ร าไปรอบ ๆ พธ เลนครบหนงรอบ จะโคนครงหนง จนครบสามรอบ พธการโคนตนตะเคยนน เพอแสดงวาตอไปเจาบาวจะเปนคนขยนขนแขง อดทนในการท ามาหากน เสรจจากการโคนตนตะเคยนจะถงพธไกขน หมอท าพธจะตปกเดนไปรอบ ๆ รอบทหนงขนเปนไกพนสาม รอบทสองขนเปนไกชน รอบทสามไกแจ การขนไกแสดงวาตอไปเจาบาวเจาสาวจะไมเกยจคราน ตนนอนแตเชา ขนไกเสรจแลวหมอจะเปาหใหเจาบาวเจาสาวแลวจบหวโขกกน ท าอยางนสามครง เพอเปนการเตอนไมใหคนดอดง จะตองเชอฟงกนและกน แลวหมอจะดมเหลาในกระปก ลงคาถาอาคมทเหลา สงใหเจาบาว เจาสาวดมคนละครง โดยผลดกนปอน ตอไปจะเปนพธท าขวญใหศลใหพร บรรดาญาตพนองของทงสองฝาย จะน าดายแดงมาผกทขอมอเจาบาว เจาสาว และกลาวค าอวยพร อาจจะมการท าขวญโดยใหเงนบาง เมอครบทกคนแลว เปนอนเสรจพธแตงงาน

หลงจากเสรจพธแตงงานแลว เจาบาว เจาสาวตองไหวเถาแกทงสองฝาย เครองไหว ไดแก เนอหม ไหวหมอทท าพธใชขาหมเปนเครองไหว แลวสงตวเจาบาวเจาสาวเขาหอ เปนอนเสรจพธแตงงาน

อปกรณในพธ (กาตก)2 แตงงานใหญ กระบง (โคเชอ) ขาวเปลอก (ตองเปนขาวพนธ ) กระปกกระเทยมดองใสน ากระแช (สาเหลา)

กระปก เหลา (ทากกระซอง) 1 กระปก ถว งา แหวน ก าไลขอเทา (กอง) ลกปด (กะนาง) เคยวเกยวขาว 1 อน ตะกรอ (กระซอ) สญลกษณ นก กา ปลา ทท าจากใบมะพราว ขวานปล ขาวปลาย า ขนม เหลา 1 ขวด ไกเปน 1 ตว ไกตาย 1 ตว บายศรปากชาม กระโดลง อาหารคาวหวาน เหลา ขาวเหนยวแดง กาละแม ตนกลวย 1 ค ตนออย 1 ค ผาแดง ผาขาว ดอกไมธปเทยน นอกจากนยงมอปกรณประกอบพธอกจ านวนหนง อาทเชน เขาววกระทง ชาง มา กระดง โทน ขนหมาก 4 ใบ และเครองประกอบขนหมากจ านวนมากนอยขนอยกบฐานะคบาวสาว ปจจบนการแตงงานชองแบบกาตกนน ไดเรมสญหายไปเนองจากการแตงงานนอกหมบานของหนมสาวหรอรบเอาวฒนธรรมบางอยางเขามา เพราะการแตงงานแบบชองนนพธการตาง ๆ นานพอสมควร และการเลนกาตกนนจะเลนเฉพาะตระกลทนบถอสบตอกนมาเทานน หากไมท าพธกาตก กมความเชอวาผจะมากนลกกนหลาน ท าใหเจบไขไดปวย หรอมเหตใหตองมอาการเหลานน

2 กาตก ค า ๆ น นาจะมาจากรากศพทของภาษากมพชา ค าวา “กา” ในภาษากมพชา แปลวา พธแตงงาน สวนค าวาตกนนในภาษาชองแปลวาใหญ เมอรวมกนแลวจงแปลวาการแตงงานใหญนนเอง

ชนเผาพนเมองชอง | 17

ภาพทd8 พธการแตงงานพธใหญ (กาตก) ทมา:dภาพสะสมของนายค ารณ วงศร

ชนเผาพนเมองชอง | 18

การเลนผหง

การเลนผหงของชาวชอง เกดจากความเชอทวา เมอบรรพบรษหรอญาตพนองทเสยชวตไปแลว กสามารถทจะตดตอสอสารกนได ทงนกเพอการไตถามทกขสข ทงของคนเปนและคนตาย นอกจากนยงมความเชอกนวาหากชาวชองครอบครวหรอตระกลใดทมการเลนผหงเปนประจ าทกปแลว จะท าใหเกดความร ารวย มความสข ดงในอดตชาวชองจงไดมการน าผหงมาเลนกน

การเลนผหง กอนเลนตองเตรยมสถานทไวพอสมควร บานตองกวางสามารถบรรจญาตพนองไดอยางนอยหาสบหรออาจถงหนงรอยคน มหงเหมอนหงพระโบราณ กวางประมาณหกสบเซนตเมตร ยาวประมาณเจดสบเซนตเมตร สองขางหงตอไมออกไปเหมอนกบงาชาง เพอใชแขวนสงของได บนหงจะมขนมตม ขนมเทยน ขนมอน ๆ มากมาย มเหลายา ปลาปง ไก หม เปด ครบถวน มรปชาง รปมา แขวนใหเรยบรอย คนทรงผ ตองเปนผหญงในตระกลนน แตงตวนงโจงกระเบนใสเสอแขนกระบอก มผาพาดเฉยงทไหล ใชดายสขาวเคยนรอบหว ปกแซมดวยดอกไมรอบหว ในมอถอจนหมาก โยงดายสขาวลงมาจากหง นงพบเพยบ มอาจารยก ากบ หรอครหมอผเปนผเชญ สามารถเชญผไดปละหนงครง ครงละสบสองผหรอสบสองครเทานน

ดนตรประกอบ มโทน กรบ ฉง ตเปนจงหวะ เชนจงหวะ ปะ โทน ๆ โทน ปะ โทน ๆ เปนตน เพลงเชญผหง มดงน “เชญเอยเชญลง เชญเจาทกองคเทวาดาล องคใดทศกดสทธ ใหเนรมตทานลงมา ลงมาจะกนเอยเปด

เสดจลงมาจะกนไก ลงมาตระเวดเอยมอย ใหหอยลงมาตระเวดใหญ ลงมาอยรงเอยรง ใหวงลงมาอยไร ลงมาตามเทยนเอยหลก ใหปกลงมาตามเทยนชย เรว ๆ เถดหนาพอเอยแมเอย เรว ๆ สกหนอยวา ขนมนมเนยกแตงไว องคนจะขนเอยไป องคไหนจะลงมา หนวงหนกชกชาไมวากะไร ระทวยแมเอยระทอดเหมอนดงยอดแพงพวย เขากร ากร าเอยดวย ไมงามไมงามไมรเลย ลกขนจะนงเอยผา ลกขนจะทาน ามน แปงกระแจะจนทแมเอย น ามนเฉลมน ามนแปงทา”

เพลงสงผ เมอผหงเขาครบทงสบสองครแลว สดทายของการเลน คอการสงผ “สงเอยมาสงเจา ไปถงตนกระเบาใบดก สงไปใหพนปารก ไปถงตนตะบกตะแบกใหญ” จะขอกลาวถงในขณะการเลนผหง เมอครหมอเชญผเขาแลว คนทรงผกจะลกขนเตนร าเปนจงหวะ ยน

ขนขนมนมเนย กนหมเหดเปดไก ดมเหลาทอยบนหงจนอม หรอกนนานพอสมควร แลวลมตวลงบนตกของครหมอผ ครหมอจะใชคาถาเปากระหมอม ใชขาวสารเสก คนทรงจะลกขนนงพดจาถามไถสารทกขสขดบได ถามชอเสยงเรยงนาม ผตาอะไร ผยายอะไร เมอตายไปแลวมความเปนอยอยางไร รบทกขขนาดไหน สบายกบอกวาสบาย ไมสบายเขากบอกวาไมสบาย รบโทษทณฑอยางไรเขากจะบอกมา

ถาเปนผพอ ผแม เมอเหนลก ๆ มา เขาจะเรยกลก ๆ ไปกอดไปรด แลวสงสอนใหลกหลานขยนหมนท ามาหากน อยาไปท าความชว ถาท าชวแลวตายไปจะล าบาก เชน ลกขโมยสงของผอน ตายไปแลวถกยมบาลลงโทษ ตดมอตดเทาหนแลวหนเลาไมรจกจบจกสน

ผตนทหนงออก ผตนทสองเขา เรยงตอไปจนครบทงสบสองผ หรอสบสองคร ผแตละตน กรยาทาทางไมเหมอนกน ถาเปนผผหญง กรยาทาทางจะกระมดกระเมยนเรยบรอยคลายผหญง แตถาเปนผผชาย กรยาทาทางจะขงขงดจผชาย ในอดตเปนคนเชนไร เมอตายไปกจะแสดงออกเชนนน คนเคยเรยบรอยเมอมาเขาผหงกจะเรยบรอย คนเคยพดจาไพเราะ คนเคยพดจาโผงผางเปนนกเลง พอมาเขาผหงกจะพดโผงผางเปนนกเลงดงเดม คนชอบกนเหลาพอมาเขาผหงกจะฉวยขวดเหลาดมหมดเปนขวด ๆ เลยทเดยว แตกนาแปลก คนทรงผนนกนหมดทงเหลายาปลาปง หมเหดเปดไก ขนมนมเนย กนเตมทแทบหมดทงหง คนกนขนาดนนาจะอมนาจะเมามาย พอผออกไปหมดแลว กลบหวขาวทนท ไมอม ไมเมาตรงนนาคดมาก

ชนเผาพนเมองชอง | 19

ก าหนดการเลนผหง มกจะก าหนดเลนกนยามกลางคน ตงแตเดอนหาถงเดอนหกของทกป บานทมผหงอย เมอก าหนดวนเลนแลว จะเรมสงขาวไปตามบานพนองทอยไกล จะบอกขาวถงกนทกคน คนทอยไกลจะเอาขาวสารอาหารแหงตดตวไปดวย เอาไปรวมกนทบานเจาภาพ จดงาน มการหงหากนอาหารรวมกนหนงวน เหมอนวนรวมญาตปละหนงครงนบวาเปนประเพณอนดงามของชาวชอง เพราะญาตทอยไกลแสนไกลกจะตองบอกกลาวถงกนหมด อยางนอยครอบครวหนงตองมตวแทนมาหนงคนเสมอ ถาครอบครวหรอญาตคนไหนทไมมา ผญาตทเขาทรงนนจะถามหา ถาไมพบจะถกดาทอทนท นเปนความคดนโยบายอนดงามของชาวชองทจะไมลมญาตพนอง

ภาพท 9dพธการเลนผหงของชาวชอง ทมา:dภาพสะสมของนายค ารณ วงศร ถาย ณ บาน นายโป กอนเงน

การละเลนพนบานของชาวชองdคอการเลนสะบาdนยมเลนในชวงเทศกาลสงกรานต ลกสะบาหรอบนไดลงนชาวปอรเกบไดจากปาหรอตามล าคลองdมลกษณะทรงรแบนความกวางของรศมประมาณ 2 - 3.5 เซนตเมตร สามารถน ามาท าเปนยารกษาโรคไดโดยการน ามาจมลงในน ามน แลวน ามาคลงบรเวณทมอาการปวดเมอย เชน หวไหล หวเขา เปนตน การเลนเปนเกมสกฬานนจะเรมจากการแบงขางเปนd2 ฝาย ระยะหางทง 2 ฝายหางกนประมาณ 3 - 5 เมตรdหรอขนอยกบการตกลงกน จะใชลกตงฝายละ 3 ลก (บางครงอาจจะใชลกตง 5 ลก) ลกทอยดานหนาสดใหหนหนาตรงไปทผเลนอกฝายdอก 2 ลกทเหลอใหตงหนหนาออกขางล าตว โดยผเลนทโยนกอนจะตองโยนใหถกลกหนากอนdถาโยนถกลกขางกอนเรยกวาdจาd(คอdการฟาลว) อกฝายหนงจงจะเรมท าการเลนตอถาถกลกตงลมทงหมดโดยไมจาdถอวาฝายนนเปนผชนะ

ชนเผาพนเมองชอง | 20

ภาพท 10dภาพการจดการแขงขนกฬาสะบาดดวนสงกรานตวดตะเคยนทอง ทมา:dภาพถายสะสม นายค ารณ วงศร 18 เมษายน 2553

การดแลสขภาพและการรกษาโรค การแพทยพนบานเปนวธการรกษาโรคของชมชน ทไดสงสมมาจากบรรพบรษ มความหลากหลายแตกตางกน ซงขนอยกบการปรบเปลยนใหสอดคลองกนกบวถชวตและวฒนธรรมของแตละชมชนหรอทองถนนน ๆ เปนระบบการแพทยทมบทบาทในการดแลรกษาสขภาพแบบองครวม ภมปญญาการรกษาโรคแบบชอง คนชองมความผกพนกบปา จงมความเชยวชาญอยางมากดานสมนไพรในการรกษาโรค ประกอบกบคนชองมความเชอเรองผ จงมภมปญญาดานการรกษาโรค ไดแก การรกษาโรคดวยสมนไพร การรกษาโรคดวยเวทยมนตรคาถา เปนตน ดงนนหมอพนบานและผสบทอดภมปญญาจงมบทบาทในการรกษาโรคแบบชอง ดงเชน การรกษาโรคมะเรง เบาหวาน งสวด วธการรกษา โรคมะเรง จะใชน ามนตในการดบพษกอนแลวจงใชยาสมนไพรน าไปตมทาน 3 เวลากอนอาหาร ตวยาจะมรสฝาดเฝอนตวยาทส าคญคอ หวรอยร ขอย ไทร ขลย หาไดจากเขาตะเคยนทองโดยจะคดในราคาหมอละ 200 บาท โดยตองไดรบการยนยนจากหมอโรงพยาบาลวาเปนแนนอน ขอหามของผปวย คอ หามทานปลาทม

ชนเผาพนเมองชอง | 21

เงยง (ปลาดก ปลากด ปลาหมอ ปลานล) ไข เนอไก มะระ คะนา ขาวโพด สบปะรด ของหมกดอง ขาวเหนยว ปลารา หนอไมและเครองดมทมแอลกอฮอล งสวด จะใชหมาก 3 ค า พนบรเวณทเปนพรอมทงใชคาถาก ากบ และใชยาทา โดยน าตนหมอยแมมาย(เถาวนาคราช) ฝนกบน าซาวขาวจะใชกนและทา (ซงขาวแชน าซาวขาวจะชวยใหเยนดบพษรอนจากงสวด) จะมคาคร 12 บาท เหลา 1 ขวด เมอรกษาหายแลวกใหไปท าบญถวายสงฆทานเพอใหครบาอาจารยและเจากรรมนายเวรของคนไข ในขณะท าบญใหระบชอดวยแลวกรวดน าใหเจากรรมนายเวร ขอหามคอ หามทานหนอไม กบ ปลาไหล ไข การรกษาโรค ตอกระดก บบเสน วธการรกษา ตอกระดก กอนเรยนหมอกระดก แขนจะตองหก หรอสวนหนงสวนใดของรางกายจะตองหกกอนและครตองรกษาลกศษยดวย การใหวชาจะใหไมหมด ซงมของไหวครเจาจน ในชวงเดอน 3 ดงน หวหม 6 หว ไก 1 ตว เหลา 2 ขวด ขนมไหวคร ขนมตมขาว-แดง ในการรกษาผปวยนนนางเสงยมจะใช น ามนมะพราวหรอน ามนงากไดแลวน าไปทาตรงบรเวณทมกระดกเคลอนหรอแตกโดยจะใชคาถาเปาก ากบดวยจะใชเวลาในการรกษา 3 ค าดวยกน

ภาพท 11dภาพตอกระดกและอปกรณทใชในการรกษา ทมา:dภาพถายสะสม นายค ารณ วงศร

การรกษาโรคตานขโมย วธการรกษา โรคตาลขโมย พบในเดก คนไขจะมลกษณะ ทานอาหารไมคอยได นอนไมหลบ ถาเปนหนกอจจาระจะมสขาวมสาเหตจากการรบประทานอาหารผดส าแดงทานอาหารไมครบ 5 หม ชอบทานขนมมากเกนไปหรออาจจะมแผลแฉะทหวหรอตามตว ซงลงเกษมไดเรยนรจากบดา โดยจะใชสมนไพรน ามาตมกนจนจด ไดแก ตานเสยน ตาลจก ตาลหมอน ตานซาน ตดหม ตดหมา ใบมะนาว 108 ใบ กระเพราแดง กระเพราขาว ขมนออย หมากผ หมากเมย ใบเงน ใบทอง รากหมาก รากมะพราว กาบตาลโตนด หวคลม หวคลาอยางละหยบมอ

ชนเผาพนเมองชอง | 22

ภาพทd12 ภาพสมนไพรทใชในการรกษาโรคตานขโมย ทมา:dภาพถายสะสม นายค ารณ วงศร

การรกษาโรค กวาดบง กวาดซาง วธการรกษา กวาดบง โดยจะตองมคาคร 12 บาท กลวย 1 หว ชน เคยวเกยวขาว การรกษานนนางจงบอกวาจะตองทองนะโม 3 จบกอน ถาดบพษจะตองมเหลา 1 ขวด เมอทองนะโมจบกจะใชเคยวเกยวขาวตกชนทวางไวบนพานหรอจานกวาดลงไปทมอหรอเทาทบวมซงจะตองมากวาด 3 ค าดวยกน ในขณะทกวาดบงนนนางจงกจะทองคาถาไปเรอยๆ ชนและยางไมเปนของปาชนดหนงมลกษณะเปนสารเหลวๆ ทไหลออกมาจากสวนตาง ๆ ของตนไม เชน เปลอกไมหรอเนอไมกได ชนและยางไมเกดจาก “น ามนหอมระเหย” (Volatile oil หรอ Essential oil) ซงมกลนและรสเฉพาะตวไดระเหยออกไปแลวเมอกระทบกบอากาศ สารเหลวทเปนยางนจะคอย ๆแขงเปนกอนหรอเปนแทง (solid) เรยกวา “ชน”(Hard resin) ภาคอสานเรยกวา “ขซ” หากสารเหลวทไหลออกมายงคงมลกษณะเปนของเหลวขน (liquid) อย ของเหลวขนนเรยกวา“ยาง” หรอ “ครงชนครงยาง” (Oleoresin)) กวาดซาง (ซางละ) จะใชแมลงสาบ (แมลงสาบตวเปนๆ จะด) บดกบเหลาและใบสะระแหน 3 ใบ โดยท าการพน 3 วนกจะด ซางละถาขนเขยวเหลองกอาจจะถงตายได การรกษาโรค แกช าใน แกเสน วธการรกษา แกช าใน ใบบวบก ป 7 ตว(ผหญงใชปตวเมย) หญาเกรดหอยเลก เหลาขาว ตน 3 ครงกนแกช าใน แกเสน รากคณฑา คณฑสอ เหมอดคน แกนขเหลก นรคน หวหวายขม ราก/เปลอกตนเปด ขง(ถาตองการระบาย) แหวหม ตมกนกอนอาหาร กนไดทกเวลา การรกษาโรคเรม ยาแกเสน วธการรกษา เรม เปนโรคผวหนงทเกดจากเชอไวรส ชนดทท าใหเกดแผล ทพบบรเวณรมฝปาก ทงบนและลาง หรอมมปาก พบไดทงในเดกและผใหญ และชนดทมกจะพบเรมบรเวณอวยวะเพศ พบในผใหญมากกวาเดก

ชนเผาพนเมองชอง | 23

ลกษณะอาการแบงไดเปนหลายระยะ โดยจะเรมจากความรสกคนหรอเจบยบๆ บรเวณทจะเกดแผล แลวจะมผน กลายเปนกลมของตมน าใสซงภายหลงจะรวมตวกนอยบนผวหนงประมาณ 1-2 วน จากนนตมน าใสนจะแตกออก และตกสะเกดแตบางรายอาจเปนนานกวานนเกอบถง 1 สปดาห ทงนเราไมสามารถก าจดเชอไวรสเรมไดเดดขาด แตเชอจะมระยะพกตว ซงมกพกตวอยในเสนประสาท และกอใหเกดตมใสขนอกไดเสมอๆ ซงขนกบปจจยตางๆ เชน ภมคมกนลดลง ความเครยดทางกายหรอจตใจ ชวงประจ าเดอน เปนตน ลงฉวยไดท าการรกษาผปวยโดยแอบจ า(จ าลอดลอง) จากบดาเวลาทบดารกษาคน การพนเรม กจะตองมการตงครเสยกอนโดยใช เหลา 1 ขวดเฟอง ธป 3 ดอก เทยน 1 เลม คาคร 6 สลง หมากพลต าเคยวพน การดบพษเรม โดยทองคาถาจะใชน าและธป 1 ดอก พนมมอแลวอมน าพน ทองนะโม 3 จบ เคยวหมากพน โดยตองพน 3 ค าแตถาหายอาจพนเพยงครงเดยว หากผปวยทอยไกลกจะมยาใหทา ตวยากม ขววแหง 1 กอน ใบน าเตา 1 ใบ น าปนใส โดยการน าขววแหงบดใหละเอยดน ามาต ารวมกบใบน าเตาทตากแหงแลวน าไปใสขวด M แลวน าน าปนใสใสรวมลงไป ทาเชา กลางวน เยน อาการกจะดขน ลงฉวยบอกขอหามวาหามลอดราวตากผาเปนเดดขาด ยาแกเสน เมอผปวยมอาการปวดเมอย เจบเสน ลงฉวยกจะหายามาใหผปวยน าไปตมเปนหมอ ซงประกอบไปดวย ขเหลก หวายขม ชะเลยง ตนตนเปด คนฑา แกนกนเกรา สละมน(เปลอกหรอใบ) บอระเพด การรกษาโรคดวยเวทยมนตร (การบรณ) วธการรกษา การบรณ คอ หมอทวนจฉยหาสาเหตของการปวย ซงไมรสาเหตของการปวย คนไขจะไปใหหมอบรณท าพธเพอหาสาเหตของการปวย สวนมากหมอบรณจะเปนผหญง เครองมอหรออปกรณทใชไดแก มดเหลาหวาย (จาดกะเถอะ) ดายขาวหรอสายสญจน ขาวสาร 1 ถวย เทยน 1 เลม วธบรณ ยายถนจะใชมดเหลาหวาย (จาดกะเถอะ) เอาดายสขาวมดหวทายมดคว าหนามดลง เอาขาวสารใสไวบนสนมดจบดายตรงกลางใหมดแกวงไปมาเองเลกนอย คณยายจะพดเรยกหาวาคนปวยจะถกผสางอะไร เจาทอะไรพรอมทงหยบเมดขาวสารทอยในถวยสาดไปทางขางหลง เมอเรยกถกชอผหรอเจาทแลวมดจะแกวงเรวขนและแกวงไปมาหกคว าหกหงาย และจะท านายจากจ านวนขาวสารทเหลออยบนสนมด ถาขาวสารเหลอคจะท านายวาผจะรบอาการปวยกจะเบาบาง ถาขาวสารเหลอคจะท านายวาผยงไมรบอาการปวยจะยงไม ทเลาและหายชา คนชองใชวธนเปนการท านายผปวยวาจะหายปวยชาหรอเรว การเรยนนนคณยายกจะเรยนเองโดยเรยนจากจนทคราส

ชนเผาพนเมองชอง | 24

ภาพท 13dภาพการบรณ (โปย) ทมา:dภาพถายสะสม นายค ารณ วงศร

การรกษาโรคไขปา (โดนผปา) วธการรกษา ไขปา(โดนผปา) จะมอาการคลายกบการเปนหวด คอ ปวดหว มไข ปวดเมอยตามล าตว อาจมอาการคลนไส อาเจยน เบออาหาร สะบดรอนสะบดหนาว บางชวงจะมอาการไขสง หนาวสน แลวตามดวยเหงอออก แลวกลบไปหนาวสนอก สลบไปมาอยอยางน การรกษาโรคนนนายหยอดจะใชคาถากบใบตะเคยน 3 กงเลกๆ พรอมคาคร 12 บาท ดอกไม 3 ดอก ธป 3 เลม เทยน 2 เลม ซงมกจะเกดกบการไปโคนไมตะเคยน เมอหายแลวจะตองสงครดวยถาไมสงครหมอกจะถกครทบจะท าใหเจบไขไดปวยได การพนแมซอเดก วธการรกษา การทตองพนแมซอเดกเพราะวาเดกงอแง รองไหตลอดเสมอนวาเดกมอาการตกใจกลวหรออาการหวาดสะดงผวา จนไมเปนอนกนอนนอน กระทงเจบไขไดปวยเมอเดกทารกมอาการดงกลาว พอแมกจะไปหาหมอประจ าบานมา "พนแมซอ" สงของทตองใชในการพนแมซอกม เหลา 1 ขวด เงน 2 สลง ไพล 3 แวน ขาวปน 3 กอน กอนละส สด า สขาว และสแดง โดยแมเดกตองน าไปประเคน เมอแมซอรบมาแลวตองขอขมาเหลาครบาอาจารย ขอใหศกดสทธเหมอนครบาอาจารย ทองมนต ขาวปน(สงผไป) ไพลพนไลผ ท า 3 เยนกอนตะวนตกดน ถาท าแลวดไมตองท าการพนอกกได สวนเงนสองสลงกน าไปท าบญ

(เจตนจรรย อาจไธสง และคณะ, 2558)

ชนเผาพนเมองชอง | 25

7. สถานการณปจจบน การเปลยนแปลงจากการพฒนาตามยคสมย และเมอเทคโนโลยการสอสารแผขยายสสงคมชนบท สงจงใจดานราคาทถกลง ท าใหมการน ามาใชในกลมสงคมคนชองเพมมากขนมผลตอการเปลยนแปลงทางสงคมของกลมคนชองในพนทอยางมาก การเปดสงคมสโลกกวางของกลมคนในรนว ยตางๆ มผลตอการเปลยนแปลงทางสงคม วฒนธรรม และเศรษฐกจในหมบานคนชอง ไมวาจะเปนปญหายาเสพตดทเพมขนในกลมวยรน เดกและเยาวชนไมกลาแสดงออกหรอขาดความมนใจในการสอสารดวยภาษาชอง ผใหญวยแรงงานขนไปตองมภาระการท างานทหนกขนจากการแขงขนทางเศรษฐกจ แมเปนการเกษตรสวนผลไมแตกตองดแลจดการสวนของตนเองมากขน เชน การดแลทเรยนตองดแลตลอดทงปเพอใหไดผลผลตทดมคณภาพ จงไมมเวลาใหบตรหลานเกดชองวางระหวางวย ในหมบานชองจงขาดผน าทอาสาเขามาท างานสอสารณรงคดานวฒนธรรมวถชวตชนเผาพนเมองชอง ปญหาการเรงรบและดนรนทางเศรษฐกจของชนเผาพนเมองชองจงเปนปญหาหลก ซงแตเดมมการท านาเปนหลกแตไมมความมนคงทางเศรษฐกจ ผคนมภาวะยากจน ภายหลงเปลยนจากท านามาเปนปลกยางพาราแตพอราคายางตก จงมการโคนทงแลวปลกผลไม ทเรยน เงาะ มงคด ท าใหเศรษฐกจดขน แตตองตอสกบราคาปจจยการผลต เชน ปยเคม สารเคมการเกษตรราคาแพง สวนทางกบราคาผลไมทชาวสวนไมสามารถก าหนดราคาเองได จงท าใหราคาไมคงทขนลงตามการก าหนดจากตลาด คนโชคดกไดราคาสง คนโชครายกไดราคาต า อกทงการท าสวนผลไมตองมการใชน ามากและตลอดทงปสงผลใหพนทเกดภาวะน าแลงเปนบางชวง ตองมการลงทนเจาะน าบาดาลทตนทนสง ปจจบนในกลมชาวชองบางหมบานจงไดรวมตวกนเปนกลมซอปจจยการผลตโดยตรงจากบรษทโดยไมผานพอคาคนกลางท าใหลดภาระคาใชจายลงไปบาง และมการน าแนวคดนมาใชในการจดการชมชนของชาวชองเพอพยายามรอฟนวถชวตชาวชองขนมาดวย

ชนเผาพนเมองชอง | 26

เอกสารอางอง เจตนจรร อาจไธสง องคณา ประเสรฐศร และค ารณ วงศร. (2558). กลวธการสอสารภมปญญาการรกษาโรค

แบบชองระหวางหมอพนบานกบผสบทอดภมปญญา. รายงานการวจยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตจนทบร.

เจตนจรรย อาจไธสง และคณะ, 2560 (ในหนา 3) ชน อยด. (2506). รายงานเสนอกองโบราณคด กรมศลปากร เมอวนท 7 มกราคม 2506. ปาลเลกวซ, มงเซเญอร. (2552). เลาเรองกรงสยาม. แปลโดย สนท ท. โกมลบตร. นนทบร: ส านกพมพศร

ปญญา. วบลย เขมเฉลม และคณะ. (2546). โครงการวจยประวตศาสตรวฒนธรรมทองถนชมชนบานปาตนนา

คลองระบม-สยด. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ชดโครงการประวตศาสตรภาคกลาง. ศลปากร, กรม. (2520). ชวตและงานทานสนทรภ. กรงเทพมหานคร: โรงพมพครสภา. สเรขา สพรรณไพบลย. (2530). การศกษากลมชาตพนธในประเทศไทย: ชอง. กรงเทพฯ: สมาคมสงคมศาสตร

แหงประเทศไทย. สวไล เปรมศรรตน และคณะ. (2550). ประสบการณการฟนฟภาษาในประเทศไทย กรณภาษาชอง

จงหวดจนทบร. เชยงใหม: วนดาการพมพ. ส านกงานสงเสรมและสนบสนนวชาการ 10 ส านกงานปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษย. (2554). ชนเผาชอง. http://www.tpso10.org/index.php?option=com_content&view=article&id=76&Itemid=109 (คนเมอวนท... เดอน.... พ.ศ. ....)

ส าเนาพระราชหตถเลขาในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว, เรองระยะทางเสดจประพาสเมองจนทบร ณ วน ๗ฯ 1 1๕๒ ค า ปชวด อฐศก 1 1๒๓๘

Chou, 1987 (จากหนา 2 เพมรายละเอยดบรรณานกรมตรงนใหครบ) Crawford, 1856 (จากหนา 2 เพมรายละเอยดบรรณานกรมตรงนใหครบ) Huffman, Franklin E. (1970 1 1). Cambodian system of writing and beginning reader. Yale

University. คนเมอวนท ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๕๖ เขาถงไดจาก http://books.google.co.th/ books?id=eUUoixAOM6oC&pg=PA288&lpg=PA288&dq=Samrae+tribal+in+Cambodia&source=bl&ots=ry3J0n9m_q&sig=QcLsGncLIf23EsFPnU8zo94OBro&hl=th&sa=X&ei=HArtUdbXIcaFrQess4HICw&ved=0CCwQ6AEwAA#v=onepage&q=Samrae%20tribal%20in%20Cambodia&f=false

Joshua Project. (2010 1 1). Samre of Cambodia. (http://www.joshuaproject.net/people-profile.php?peo3=14679. คนเมอวนท ๒๒ กรกฎาคม ๒๕๕๖)

Lunarroom. ( 1 1 1 12011). คนชอง: น ง . (http://lunarroom.wordpress.com/2011/02/04/. ค น อ น ๒๒ ร ฎ ค ๒๕๕๖

Pallegoix, 1853 Seidenfaden, Erik. 1938. “The Races of Indo-China”, Journal of the Siam Society. 30(pt. 3):

57-59.

มลนธชนเผาพนเมองเพอการศกษาและสงแวดลอม (ม.ก.ส)188/525 ม.10 หมบานครสภา ซ.21 ต.สนนาเมง อ.สนทราย จ.เชยงใหม 50210โทรศพท: 052-063110 E-mail: ipf@thai-ips.orgรายละเอยดเพมเตม www.thaiip.org, www.thaiipportal.info, https://chong.thaiipportal.info/

¢éÍÁÙÅà¾ÔèÁàµÔÁ: