องคความรเรอง การวเคราะหคาทางเคมของน านมดบ และผลตภณฑนม

ผใหความร ผศ.ดร.สภาวด ศรแยม

วนทถอดองคความร 29 สงหาคม 2559

ผบนทกและถอดองคความร นางอมาพร เจรญธนากล (เจาหนาทบรหารงานทวไป)

บรษท เชยงใหมเฟรชมลค จ ากด สวนใหญจะผลตนมโรงเรยนเปนผลตภณฑหลก ตามนโยบายของรฐบาลเพอจายตามโรงเรยนตางๆ โดยมจดรบน านมดบทสงใหกบบรษท เชยงใหมเฟรชมลค จ ากด ดงน

(1) ศนยรบน านมดบ 6 ศนย - ศนยรบน านมดบ อ าเภอแมทา - ศนยรบน านมดบ อ าเภอแมออน - ศนยรบน านมดบ อ าเภอสนปาตอง - ศนยรบน านมดบ บานโฮง - ศนยรบน านมดบ แมโจ - ศนยรบน านมดบ บานธ 2515

(2) สหกรณ 13 ท (3) เกษตรกร

จ านวนแทงคเกบน านมไดทงหมด 196 ตน ขนาด 30 ตน จ านวน 3 ถง ขนาด 36 ตน จ านวน 1 ถง ขนาด 20 ตน จ านวน 3 ถง และ ขนาด 10 ตน จ านวน 1 ถง นอกจากน ทางบรษทไดผลตน านมดบทไดจากฟารมโคนม เชยงใหมเฟรชมลค อ าเภอปาซาง จงหวดล าพน จดเปนน านมดบ เกรด premium (ชนดมาก) มปรมาณไขมน น านม เทากบ 4.0% และมปรมาณ somatic cell ในปรมาณทต า 100,000 เซลลตอมลลลตร โดยน านมดบน จะถกสงไปใหบรษทดชมลค เพอผลตตอไป

คณภาพน านมทางดานความสะอาดของน านมดบและการปราศจากยาปฏชวนะและสารเคมตกคาง ความสะอาดของน านมดบสามารถตรวจสอบไดโดยตรง จากจลนทรยทปนเปอนในน านมดบ โดยท าการนบหรออาจวดโดยทางออมจากปรมาณโซมาตกเซลล (Somatic cell Count) ถาปรมาณโซมาตกเซลลมาก แสดงถงสขภาพแมโคอาจจะเปนโรคเตานมอกเสบ ดงนนกอนการน าน านมดบมาผานกระบวนการผลตทางบรษท จงจ าเปนตองมการตรวจสอบคณภาพน านมดบเบองตนกอนการผลต การตรวจสอบคณภาพน านมดบเบองตน สวนรบวตถดบหนาโรงงาน

- การตรวจดวยน ายา california mastitis test (C.M.T) การตรวจคณภาพน านมเบองตน เปนวธการประเมนปรมาณเซลลเมดเลอดขาวในน านมดวยการเตมสารลดการตงผว ซงจะท าใหเซลลเมดเลอดขาวแตกแลวเกดสารลกษณะคลายวนขน

วธการ กอนการตรวจตองกวนน านมดบในถงใหทว แลวตกตวอยางน านมปรมมตร 2 มลลลตร ผสมรวมกบน ายา C.M.T ปรมาตรเทากน ลงบนจานตรวจ เอยงจานตรวจไปมา ถามลกษณะเปนเมอกแสดงวา ผลเปน Positive แตถามลกษณะไมเปลยนแปลง ผลเปน Negative ดงแสดงในภาพท 1

ภาพท 1 การตรวจดวยน ายา california mastitis test (CMT)

- การตรวจสอบดวย alcohol-alizarin test (68 % alcohol) เปนการทดสอบเบองตนโดยทส alizarin จะเปลยนไปตามสภาพความเปนกรด-ดางของตวอยาง

น านมดบ ท าใหเหนการเปลยนแปลงไดชดเจน (ภาพท 2) วธการ ปเปตตวอยางน านมดบและ น ายา alizarin ในปรมาตร เทากน อตราสวน 1:1 ผสมใหเขากน การอานผล น านมปกต จะใหสน าตาลแดง และไมเกดตะกอนหรอลม (negative)

น านมเปนกรดเลกนอย จะมสน าตาลออกเหลอง ไมเกดตะกอน หรอ ลม น านมเปนกรดมาก จะใหสเหลองและเกดตะกอนหรอเปนลม น านมเปนดาง จะใหสมวงและเกดตะกอน อาจเปนน านมทไดจากโคทเปนเตานมอกเสบ

ภาพท 2 ตวอยางน านมดบทตรวจสอบดวย alizarin alcohol test น านมมความเปนกรดเลกนอย(ก) และ น านมปกต (ข)

การตรวจคณภาพน านมดบทางเคมในหองปฏบตการ (1) การตรวจหาสวนประกอบน านม โดยใชเครอง MilkoscanMinor ภาพท 3 ไดแก วเคราะห

ปรมาณไขมนน านม (milk fat) โปรตน (protein) ของแขงท งหมดในน านม (total solid; TS) ของแขงไมรวมไขมนนม (solid not fat; SNF) น าตาลแลคโตส (lactose) และคาจดเยอกแขงของน านม (freezing point)

(ก) (ข)

ภาพท 3 เครอง MilkoscanMinor ส าหรบตรวจวเคราะหสวนประกอบน านม (ก) และหนาจอแสดงผลการวเคราะห (ข)

(2) การตรวจวเคราะหไขมนน านม โดยวธ Gerber butterfat ใช butyrometer วธนใชตรวจวเคราะห

ครม ทแยกไดจากน านมดบ กรณทตรวจปรมาณไขมนน านม มากกวา 3.85% และ ผลตภณฑนมปรงแตงรสชอคโกแลต รสสตรอเบอร เปนตน วธการ (ภาพท 4) ปเปต 90% กรดซลฟรก ปรมาตร 10มลลลตร ลงในหลอด butyrometer (ขนาด 0-50% ส าหรบครม หรอ 0-10% ส าหรบผลตภณฑนมปรงแตง) จากนนนใสตวอยางน านม ปรมาตร 10.75 มลลลตร คอยๆ รนลงในหลอดทบรรจกรดซลฟรก เตม 1 มลลลตร ไอโซเอมลแอลกอฮอล (isoamyl alcohol) ปดจกใหแนน เขยาใหเขากน และใสเครองปนเหวยง ทความเรวรอบ 1,100 รอบตอนาท นาน 4 นาท อานตวเลขสวนใสทกาน butyrometer บนทกผล

ภาพท 4 การวเคราะหไขมนน านมดวยวธ Gerber method

(3) ตรวจวดอณหภมของน านม (temperature test) (4) ตรวจวดคา ความเปนกรด-ดาง โดยใชเครอง pH meter น านมดบปกตจะมคาความเปนกรด-ดาง

เทากบ 6.40-6.80 (5) ตรวจวดความถางจ าเพาะของน านม (determination of specific gravity) โดยใช lactometer

หรอ lactodensitometer คาความถวงจ าเพาะของน านมดบปกตมคา 1.028-1.034 หลกการ น านมทมเนอนมต ากวาปกตหรอเตมน า จะมคาความถวงจ าเพาะลดลง หรอหากแยกไขมนออก จะไดคาความถวงจ าเพาะเพมขน วธการ เตรยมตวอยางน านม ประมาณ 150-200 มลลลตร อนตวอยางน านมท 20 องศ าเซลเซยส เทตวอยางน านมลงในกระบอกตวง แลวคอยๆ จม lactometer ระวงอยาให lactometer ตดขางกระบอก จากนนอานตวเลขตรงขดบนของระดบน านม ดงภาพท 5

ภาพท 5 การวดค าความถวงจ าเพาะโดยใช lactodensitometer หรอ lactometer

(6) การตรวจ somatic cell โดยใชเครอง Fossomatic Minor (ภาพท 6) เพอตรวจดระดบทได ควรนอยกวา 5x105 เซลลตอมลลลตร แตบางมาตรฐานจะตงคาไวทประมาณ 2x105 เซลลตอมลลลตร

ภาพท 6 เครอง FossomaticMinor ส าหรบตรวจปรมาณ somatic cell

(7) ตรวจสอบ จดเยอกแขงของน านม (freezing point) ดวยเครอง Cryoscope model 4250 (ภาพท 7) เพอตรวจสอบคณภาพ ของน านมดบวามการปนน าหรอไม เพราะน านมดบมของแขงทละลายได (milk solid not fat)เชน น าตาลแลคโตส (lactose)โปรตน เกลอแร วตามน ไมต ากวา 8.25 % ท าใหจดเยอกแขง (freezing point) ของน านมต ากวาน าบรสทธ (freezing point depression) การเตมน าลงในน านม ท าใหจดเยอกแขงสงขนใกลจดเยอกแขงของน า น านมดบทมคณภาพทดควรมคาจดเยอกแขงไมต ากวา (-0.510 องศาเซลเซยส)

วธการ ตวอยางน านมดบอณหภมหองปรมาตร 2.0-2.5 ลงใน sample tube แลวน าไปวางทชองใสเครองวเคราะหผล

ภาพท 7 เครอง Cryoscope model 4250 ใชตรวจจดเยอกแขงในน านม

(8) ตรวจปรมาณกรดในน านม โดยการไตเตรท (titration method)

น านมทมคณภาพดจะมคาความเปนกรดอยระหวาง 0.16-0.18% หรอ pH 6.60-6.80 หากพบวามคาความเปนกรดสงกวาปกต จะมผลตอความสามารถในการทนความรอนเมอน าน านมทเปนกรดสงไปผานขบวนการความรอนโปรตนนมถกท าลายไดงายและจะจบตวกนเปนกอน

วธการ ป เปตตวอยางน านมปรมาตร 9 มลลลตร ใสลงในขวดรปชมพขนาด 125 มลลลตร หยด 1% phenophtalein 3 หยด (เปนอนดเคเตอร) น าไปไตเตรทกบสารละลาย 0.1N NaOH ททราบความเขมขนทแนนอนทใสในบวเรต บนทกปรมาตรสารละลาย 0.1 N NaOH ทใชเมอถงจดยต (สชมพออน) ค านวณ % lactic acid จากสตร % lactic acid = ปรมาตร 0.1 N NaOH (มลลลตร) x 0.1 คาปกตทไดควรอยระหวาง 0.14-0.16 %

(9) ตรวจเสถยรภาพของโปรตนในน านม ไดแก การตรวจการตกตะกอนของน านมดวย การตรวจวดความเปนกรดของน านม (acidity test) 68, 70, 75 และ 80% alcohol

เปนการทดสอบเสถยรภาพของโปรตนในน านม น านมทเปนกรดเมอท าปฏกรยากบแอลกอฮอลจะเกดการตกตะกอน (precipitation) ถอวาใหผลบวก (positive) แตถานมมคณภาพดจะไมเกดการตกตะกอน ถอวาใหผลลบ (negative)

วธการ ตวอยางน านมดบ 2 มลลลตร ใสในหลอดทดลองทม alcohol 2 มลลลตร (หรอในอตราสวนการตรวจคณภาพ 1: 1 ของน านมดบกบ alcohol ) บนทกผลใน รายงานการตรวจสอบคณภาพน านมดบ

10) การตรวจหาของแขงทงหมดทละลายได (Brix ) - โดยเครอง Digital Refractometer เปนการวด ดชนหกเหของแสง (refractive index) วธการ น าตวอยางทผสมรวมกนแลว หยดตวอยางใหทวมบนผวหนา prism รอประมาณ 30 วนาท - 1 นาท กด

ปม Start หนาจอจะแสดงคา (Brix ) ของตวอยางทวดได

การตรวจหาจ านวนแบคทเรยทางออมและการตกคางของยาปฏชวนะในน านม การตรวจจ านวนแบคทเรยทางออมทนยมใชกนมากคอการใชสเปนตวบงช (dye reduction test)

โดยการวดปฏกรยาของการไดรบหรอสญเสยอเลคตรอนในน านม (Oxidation-Reduction potential) เนองจากการท างานของจลนทรยทมอยในน านม กระบวนการหายใจของจลนทรยจะใชออกซเจนทมอยในน านม จงท าใหคาoxidation-reduction potential ลดลง และวดการลดลงไดจากการใชส (dye) เปนอนดเคเตอร Dye reduction test ทบรษทใช ม 2 วธ คอ - methyleneblue reduction test

เปนวธทสะดวกงายใชประเมนคณภาพทางจลนทรยในน านมดบได ถาน านมดบทมคณภาพต าจะเหนผลไดอยางรวดเรว หลกการปกต methylene blue จะมสน าเงนนรป oxidize form แตเมออยในรป reduce form จะไมมส ซงการเปลยนแปลงสของ methylene blue ขนกบปรมาณการใชออกซเจนของจลนทรย โดยจ านวนชวโมงในการเปลยนส methylene blue สามารถแบงเกรดคณภาพน านมดบได ดงตารางท 1 ตารางท 1 การแบงเกรดน านมดบจากการตรวจสอบดวย methylene blue reduction test บรษทเชยงใหมเฟรชมลค จ ากด

เกรด จานวนชวโมง 1 มากกวา 6.00 ชวโมง 2 5.01-6.00 ชวโมง 3 4.01-5.00 ชวโมง 4 นอยกวาหรอเทากบ 4.00 ชวโมง

วธการ ปเปตตวอยางน านมดบ ปรมาตร 10 มลลลตร ใสหลอดทดลองทมฝาปดแบบเกลยวและผานการฆาเชอแลว ปเปต methylene blue solution ปรมาตร 1 มลลลตร เขยาใหเขากน น าไปบมใน water bath อณหภม 37 องศาเซลเซยส สงเกตการเปลยนแปลงสของตวอยางทกๆ ครงช วโมง เพอบนทกเวลาการเปลยนส เทยบกบตาราง แบงเกรดคณภาพน านมดบได - resazurin reduction test วธการ ปเปตตวอยางน านมดบ ปรมาตร 10 มลลลตร ใสหลอดทดลองทมฝาปดแบบเกลยวและผานการฆาเชอแลว ปเปต resazurin solution ปรมาตร 1 มลลลตร เขยาใหเขากน น าไปบมใน water bath อณหภม 37

องศาเซลเซยส นาน 1 ชวโมง แลวอานผลการเปลยนส หลงจากบม 1 ชวโมง แบงเกรดคณภาพน านมดบโดยเทยบสกบแผนเทยบส(ภาพท 8) ใหคะแนน

ภาพท 8 แผนเทยบส resazurin test 6 point การตรวจยาปฏชวนะและยาตานจลชพทตกคางในน านม

ยาปฏชวนะและยาตานจลชพ (ในทนใชชดทดสอบของกรมวทยาศาสตรการแพทยผลตโดยหางหนสวน โรจนารกษเภสช) โดยใชหลกการยบยงการแบงตวของจลนทรยคอวธการตรวจโดยใชแบคทเรย ชนดทไวตอยาปฏชวนะหรอยาตานจลชพเปนตวทดสอบซงชดทดสอบนใช Bacillus stearothermophilus เปนตวทดสอบและใช Bromocresol purple เปนตวบงช (Indicator) ซงจะเปลยนเปนสเหลองเมอเกดสภาพเปนกรดขนในอาหารเลยงเชอ วธการ เทตวอยางน านมดบประมาณ 10 มลลลตร ใสในหลอดทดลองน าไปตมใน Water bath ทอณหภม 82± 2 องศาเซลเซยส นาน 2 นาท ดดตวอยางทง 2-3 ครงดวย Dropper แลวหยดตวอยางนม 2-3 หยดในชดทดสอบยาปฏชวนะแลวจงน าชดทดสอบไปบมใน Water bath ทอณหภม 64± 2 องศาเซลเซยส ใหอาหารเลยงเชออยใตระดบน า เปนเวลา 2 ชวโมง 45 นาท อานคาตรวจวดผลจากการวดความสงของแถบสวดเปนมลลลตรเทยบกบแผนเทยบสมาตรฐาน ดงแสดงในภาพท 9 ถาสของชดตรวจสอบเปลยนเปนสเหลองทงหมดแสดงวาตวอยางน านมททดสอบไมมยาปฏชวนะตกคาง และถาสของชดตรวจสอบเปนสมวงแดงแสดงวาตวอยางน านมมยาปฏชวนะ แตถาสของชดตรวจสอบมสมวงดานบนและสเหลองดานลางแสดงวาตวอยางน านมมยาปฏชวนะตกคางแต พบในปรมาณทต า

ภาพท 9 แผนเทยบสมาตรฐาน ส าหรบเปรยบเทยบปรมาณยากลมแพนนซลน (เบตา-แลกแตม)ในนม

การตรวจสอบคณภาพน านมดบ

1) การตรวจสอบปรมาณเชอจลนทรยทงหมด ( total plate count ) โดยวธ Pour plate บน 3M Petrifilm : Aerobic Count Plate (ภาพท 10)

วธการ - ใชปเปตดดตวอยาง 1 มลลลตร ใสลงใน Butterfield’s Phosphate Buffered ปรมาณ 9 มลลลตร ผสม

ใหเขากนโดยใช vortex mixer (ตวอยางถกเจอจางลง 10 เทา หรอเรยกวาเปน dilution 1:10 หรอ 10-1) เจอจางตวอยางลงไปครงละ 10 เทา จนไดความเจอจาง (dilution) ทตองการปกตในน านมดบจะท าท 10-3-

10-4 - วางแผน 3M petrifilm : Aerobic Count Plate บนพนราบ เปดแผนฟลมแผนบนขน

- ใชปเปตดดตวอยางจาก dilution ทตองการมา 1 มลลลตร หยดลงตรงกลางแผนฟลมแผนลางใหปเปตตงฉากกบแผน 3M petrifilm : Aerobic Count Plate คอยๆ ปลอยแผนฟลมแผนบนลงมา ระวงอยาใหเกดฟองอากาศ วางตวกด (Spreader) โดยใหดานทมขอบคว าหนาลงสมผสแผนฟลมแผนบนใหสวนวงกลมครอบบรเวณทหยดตวอยาง

- น าแผน 3M petrifilm : Aerobic Count Plate บมทอณหภม 35 2 องศาเซลเซยส เปนเวลา 48

2 ชวโมง โดยใหดานใสอยดานบน สามารถซอนแผนไดไมเกน 20 แผน - โคโลนถกยอมดวยสยอมสแดงในแผน นบจ านวนโคโลนทมสแดงทงหมด ไมวาจะมขนาดเลกหรอใหญ ส

เขมหรอสจางโดยจ านวนโคโลนอยระหวาง 25-250 โคโลน แลวน ามาค านวณรายงานผลเปน cfu/ml (จ านวน

โคโลน Dilution Factor) แสดงผลดงภาพ ท 11

ภาพท 10 ขนตอนการตรวจสอบจลนทรยดวยใช 3M Petrifilm

(ก) ไมมโคโลนของจลนทรย (ข) มโคโลนของแบคทเรยขนเลกนอย

ภาพท 11 ลกษณะโคโลนทเกดขน

2) การตรวจสอบปรมาณเชอ Coliform Bacteria เนองจาก Coliform bacteria เปนแบคทเรยทมรปรางแทงสน ไมสราง endospore ตดสแกรมลบเปน

facultative anaerobe สามารถใชน าตาล lactose ในกระบวนการหมก แลวใหกรดอนทรย และกาซ (CO2 และ H2) ออกมา ทอณหภม 35-37 องศาเซลเซยส ภายในเวลา 24-48 ชวโมง Coliform bacteria แบงออกเปน 2 กลม คอ fecal coliform bacteria ซงไดแก Escherichia coli และ non-fecal coliform bacteria ซงไดแก Enterobacter aerogenes วธการ (1) เตรยม Plate ทผานการฆาเชอแลว น าตวอยางน านมดบทเกบไวออกจากตเยน ท าการเขยาตวอยางไปมา ปเปตดดตวอยาง 1 มลลลตร ใสลงใน Butterfield’s Phosphate Buffered ปรมาณ 9 มลลลตร ผสมใหเขากนโดยใช vortex mixer เจอจางตวอยาง จนไดความเจอจาง (dilution) ทตองการ (2) ปเปตตวอยางจาก Dilution ทตองการมา 1 มลลลตร ใสในจานเพาะเชอทฆาเชอแลว (3) น าอาหารเลยงเชอ Violet red bile agar (VRB) ทมอณหภม 45-50 องศาสเซลเซยส มาเทลงในจานเพาะเชอทใสตวอยางจาก dilution ตาง ๆ ไว จากนนผสมอาหารและตวอยางใหเขากนทงไวใหอาหารแขงตว แลวเทอาหารเลยงเชอ Violet red bile agar (VRB) ทบซ าอกครง ประมาณ 5 มลลลตร ทงไวใหอาหารแขงตว

แลวจงกลบจานเพาะเชอแลวน าไปบมเพาะเชอทอณหภม 35±2 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 2 ชวโมง (4) นบจ านวนโคโลนทมสแดงทงหมดโดยจ านวนโคโลนอยระหวาง 15-150 โคโลน แลวน ามาค านวณ

รายงานผลเปน cfu/ml (จ านวนโคโลน Dilution Factor) ส าหรบในการตรวจสอบปรมาณ E. coli/Coliform count plate โดยวธ Pour plate บน 3M

Petrifilm: E. coli/Coliform count plate เปนอาหารเพาะเลยงเชอส าเรจรปประกอบดวยอาหารเลยงเชอไวโอเลตเรดไบล (VRB) สยอมเพอบงชปฏกรยาจากเอนไซมกลควโรนเดส (glucuronidase) และสยอมเพอชวยในการนบจ านวนโคโลน E. coli สวนมากผลตเอนไซมเบตากลควโรนเดส (beta-glucuronidase) ท าใหเกดตะกอนสน าเงนทโคโลนแผนฟลมแผนดกฟองกาซทผลตโดยโคลฟอรมและอโคไล จากปฏกรยาการหมกน าตาลแลคโตส (95%) ของ E. coli ผลตฟองกาซ ลกษณะโคโลนแสดงดงภาพท 12

(ก) ไมพบการเจรญเตบโตของ E. coli

และ coliform (ข) โคโลน E. coli และ coliform ทพบ

ไมนบโคโลนทขนอยบนขอบโฟม ภาพท 12 ลกษณะโคโลน E. coli และ coliform

3) การตรวจสอบปรมาณเชอจลนทรยทนรอน (LPC , Mesophile spore, Thermophile spore)

แบคทเรยทนรอน (thermoduric bacteria) หมายถง แบคทเรยททนตออณหภมสง สามารถอยรอดไดในสภาวะแวดลอมทมอณหภมคอนขางสงได ถงแมจะใชอณหภมทเหมาะสมกบการเจรญเตบโต จงเพมจ านวนชาในชวงอณหภมสง แบคทเรยกลมน สามารถอยรอดไดทอณหภม 60-80 องศาเซลเซยส โดยอณหภมทเหมาะสมกบการเจรญคอ อณหภมปานกลางในชวง 15-37 องศาเซลเซยส ตางจาก thermophilic bacteria ซงชอบเจรญและขยายพนธทอณหภมสง แบคทเรยทนความรอนทพบปนเปอนในน านมดบ ไดแก Micrococcus, Microbacterium, Streptococcus, Lactobacillus, Bacillus, Clostridium และแบคทเรยกลม Coryneform แบคทเรยทนรอนปนเปอนในน านม มาจากเตานมวว อปกรณ และเครองมอเครองใชทไมสะอาด ผลตออาหารแบคทเรยทนรอนเปนสาเหตการเสอมเสยของอาหาร (microbial spoilage) นอกจากน ปรมาณจลนทรยทนความรอนบงบอกถงปฏบตการทไมถกสขลกษณะและใชบงชประสทธภาพในการท าความสะอาดเครองจกรและอปกรณแปรรปอาหาร วธการ (1) ปเปตดดตวอยาง 6 มลลลตร ลงในหลอดทดลองทผานการฆาเชอ น าหลอดตวอยาง ตมใน water bath อณหภม 60±2 องศาเซลเซยส จบเวลา 30 นาท ตรวจสอบ LPC; อณหภม 80±2 องศาเซลเซยส จบเวลา 10 นาท ตรวจสอบ Mesophile spore (บม 35 องศาเซลเซยส) ; อณหภม 100±2 องศาเซลเซยส จบเวลา 15 นาท ตรวจสอบ Thermophile spore (บม 55 องศาเซลเซยส)

(2) น าหลอดตวอยางมา cooling ในน าแขงทนท ใหอณหภมลดลงถง 4-8 องศาเซลเซยส จบเวลา 10 นาท

ส าหรบการตรวจสอบปรมาณจลนทรยทนรอน Mesophile spore และ Thermophile spore ในตวอยาง โดยวธ Pour plate ปเปตดดตวอยางทตมและ cooling แลวมาครงละ 1 มลลลตร ใสในจานเพาะเชอ 35 องศาเซลเซยส และ 55 องศาเซลเซยส ทเตรยมไว น าอาหารเลยงเชอ Dextrose casein peptone agar ทมอณหภม 45–50 องศาเซลเซยส มาเทลงในจานเพาะเชอ โดยเทประมาณ 15-20 มลลลตร จากนนผสมอาหารและตวอยางใหเขากน ทงไวใหอาหารแขงตว แลวจงกลบจานเพาะเชอแลวน าไปบมเพาะเชอ Mesophile

spore ทอณหภม 352 องศาเซลเซยส และ Thermophile spore ทอณหภม 55 2 องศาเซลเซยส เปน

เวลา 48 2 ชวโมง.

- นบจ านวนโคโลนสเหลอง และสมวง จากจานเพาะเชอแลวรายงานผลเปน cfu/ml

4) การตรวจความสะอาดของเครองมอ อปกรณ ทอสงน านม ตางๆ โดยวธ Rapid Cleanliness testing :ATP Bioluminescence

เปนการตรวจความสะอาดเบองตนแบบ Real time อานผลไดภายใน 30 วนาท ท าใหสามารถจดการกบความสกปรกกอนทจะปนเปอนเขาสผลตภณฑได การตรวจพบ ATP แสดงถงการมอยของเซลลสงมชวต ไดแก จลนทรย (แบคทเรย ยสต รา) พชและสตว รวมทงคนดวย

แสงท ไดจากการท ATP ท าปฏกรยากบ เอนไซม Luciferin และ Luciferae เครองอานคาแสง Luminometer (ภาพท 13) จะท าการวดแสงทเกดขนทความยาวคลน 560 นาโนเมตร คาแสงทไดมหนวยเปน Relative light unit (RLU)

ภาพท 13 เครอง Luminometer

5) การตรวจหาเชอ E. coli ในผลตภณฑนมยเอชททมปญหาและตวอยางน า วธการ โดย streak ตวอยางน านมและตวอยางน า บนอาหารเลยงเชอ EMB agar การประเมนผล ถา streak ทขนเปนสเขยวๆเรยกวา metallic sheet คอมสเขยวเหมอนโลหะ คลายสของปกแมลงทบ แสดงวาตรวจพบ E. coli (ภาพท 14)

ภาพท 14 ลกษณะโคโลน metallic sheet ทตรวจพบ E. coli

การตรวจลกษณะกลองนม UHT ระหวางผลต การตรวจแนวเชอม LS seal ตรวจวเคราะหดวยหมกแดง (1.5% erythosin ; ชงผง erythosin 1.5

กรม ละลายใน Iso propanol 1000 มลลลตร) วธการ เตรยมบรรจภณฑ ลางดวยน าและท าใหแหง ใชเขมฉดยา ฉด 1.5% erythosin เขาไปในชองอากาศ (air channel) เสนผาศนยกลางของเขมควรอยในชวง 0.4-0.5 มลลเมตร การประเมนผล รอยเชอมทด หมกแดง erythosin เปนเสนตรงตลอดแนวของชองอากาศโดยไมม deviation ดงภาพท 15

(ก) (ข)

ภาพท 15 การตดกลองนม (ก) การตรวจรอยเชอมดวย 1.5% erythosin (ข) การตรวจกลองทบรรจภณฑนมโรงเรยนหารอยรว โดยการวดคาการนาไฟฟา (package integrity by conductivity) ซงสามารถตรวจสอบและสนนษฐานไดวาบรรจภณฑ อาจมรอยรวได วธการ ตดครงกลอง (ภาพท 16 ก) โดยไมใหกลองขาดออกจากกน แลวลางน าใหสะอาด เชดใหแหง จากนนใสสารละลาย 1% โซเดยมคลอไรด (NaCl) ลงไปในกลองนม ภาพท 16 ข และอานคาการตรวจวด ถาพบวามรอยรว บรเวณกลองเขมมเตอรจะขยบ (ภาพท 16 ค)

(ก) (ข) (ค)

ภาพท 16 การตรวจคาการน าไฟฟากลองบรรจนม UHT

การตรวจสอบความสมบรณของการพาสเจอรไรซน านม

หลกการตรวจสอบวาความรอนทใชเพอการพาสเจอรไรซเพยงพอทจะท าลายจลนทรยทท าใหเกดโรค ตามทก าหนดไวหรอไม ใชการทดสอบเอนไซมทเหลออยแทนการทดสอบหาจลนทรย เนองจากความรอนทใชในการพาสเจอไรซไดท าลายเอนไซม ซงเปนโปรตนใหเสยสภาพธรรมชาต เชนเดยวกบท าลายจลนทรย แตการทดสอบหาเอนไซมใชเวลารวดเรวกวาจลนทรย โดยเลอกตรวจหาเอนไซมทพบในน านมนน และมความตานทานความรอนใกลเคยงกบจลนทรยทเปนเปาหมายทตองการท าลาย บรษทไดตรวจสอบน านมผานการพาสเจอไรซโดยจะตรวจสอบหากจกรรมของเอนไซม แอลลาไลนฟอสฟาเทส (alkaline phosphatase) ซงเปนเอนไซมทพบในน านมดบ จงเรยกวา phosphatase test เอนไซมนถกท าลายดวยความรอน แถบทดสอบนจะชวยใหการตรวจสอบทเฉพาะเจาะจงของดาง phosphatase ในนม ในอตสาหกรรมนมการทดสอบจะใชส าหรบการควบคมคณภาพทงายและรวดเรวของนมพาสเจอรไรส

วธการ น า strip จมลงไปในนมทผานการฆาเชอแลว จากนนน าไปบมทอณหภม 36 องศาเซลเซยส ถากระดาษยงคงขาวแสดงวาการพาสเจอรไรซเสรจ ดงแสดงในภาพท 17

(ก) (ข) ภาพท 17 กระดาษทดสอบ MI Phosphatesmo (ก); ผลการตรวจสอบอณหภมในการพาสเจอรไรส น านม โดยกระดาษทดสอบ(ข)