กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

การผลตไฟฟาและไอนาของอตสาหกรรมออยและนาตาลทราย

แผนยทธศาสตรออยและนาตาลทราย (Roadmap)

ออยเปนวตถดบในอตสาหกรรมออยและนาตาลทราย ซงเปนอตสาหกรรมทางการเกษตร

สาขาหนงทมความสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ โดยเปนแหลงสรางงานและสราง

รายไดแกชาวไรออยมากกวา 387,408 ราย และแรงงานในภาคธรกจและอตสาหกรรมทเกยวของประมาณ

กวา 1,000,000 ราย นอกจากน สามารถสรางรายไดจากการจาหนายนาตาลทรายในประเทศและสงออก

มลคาปละประมาณ 150,000 ลานบาท อกทง ยงกอใหเกดการลงทนอตสาหกรรมตอเนอง เกดการสรางงาน

และสรางมลคาในประเทศ

ปจจบนประเทศไทยเปนผผลตสงออกอนดบ 2 ของโลก มพนทปลกออยประมาณ 11.54

ลานไร ผลผลตออย 134.93 ลานตน และผลผลตนาตาลทราย 14.71 ลานตน จาหนายภายในประเทศ 2.60

ลานตน จาหนายสงออก 12.11 ลานตน มโรงงานนาตาลทรายทประกอบกจการ 54 โรงงาน มการตดตง

เครองจกรกาลงการผลตรวม 1,034,600 ตนออยตอวน สามารถผลตเอทานอลจากกากนาตาลได 867.31

ลานลตร และจากนาออย 71.18 ลานลตร และผลตพลงงานไฟฟาได 1,734.5 MW จาหนายตอสาธารณะได

788.82 MW

การผลตออยในชวง 7 ป ทผานมามแนวโนมขยายตวเพมเฉลยรอยละ 6.20 ตอป โดยเปน

การขยายตวตามพนทปลกทขยายตวเฉลยรอยละ 4.56 ตอป ทงน ในป 2560/61 มพนทปลกออย จานวน

11.54 ลานไร ผลผลตออย 134.93 ลานตน ผลผลตนาตาลทราย 14.71 ลานตน มกากนาตาลและชานออย

เปนผลพลอยไดท 5.49 ลานตน และ 37.78 ลานตน ตามลาดบ

โดยนาตาลทรายจานวนดงกลาว

จาหนายพอคาคนกลาง 1.32 ลานตน (13.46%)

จาหนายภาคอตสาหกรรม 1.28 ลานตน (13.05%)

จาหนายผผลตไทยเพอแปรรปสงออก 0.27 ลานตน (2.75 %)

จาหนายสงออก 6.94 ลานตน (70.74%)

(อนโดนเซย 36.71% ไตหวน 12.37% กมพชา 11.92% พมา 8.74% จน 6.13% ญปน 4.32% และอนๆ )

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-2-

การใชประโยชนผลพลอยได

กากนาตาลนาไปผลตเอทานอล 867.31 ลานลตร

นาออยนาไปผลตเอทานอล 71.18 ลานลตร

กากออยนาไปผลตพลงงานไฟฟา 1,734.5 MW จาหนาย 788.82 MW

การผลตนาตาลทรายของโลกในชวง 7 ปทผานมา มแนวโนมขยายตวเพมเฉลยรอยละ 2.56 ตอป โดยในป

2560/61 คาดการณวาการผลตนาตาลทรายของโลกอยทระดบ 185.21 ลานตน การสงออกและการบรโภค

นาตาลทรายของโลกอยทระดบ 61.16 ลานตน และ 174.69 ลานตน ตามลาดบ

ประเทศทผลตนาตาลทรายสงสด 5 อนดบแรก ไดแก บราซล (20.26%) รองลงมา

ไดแก อนเดย (16.91%) สหภาพยโรป (11.03%) ไทย (7.16%) และจน (5.34%) ตามลาดบ

ประเทศท ส งออกสงสด 5 อนดบแรก ไดแก บราซล (44.70%) รองลงมาไดแก

ไทย (15.06 %) ออสเตรเลย (5.87 %) สหภาพยโรป (5.87%) และอนเดย (3.17 %) ตามลาดบ

ประเทศทมการบรโภคนาตาลทรายสงสด 5 อนดบแรก อนเดย (15.22%) รองลงมาไดแก

สหภาพยโรป (10.80%) จน (9.02 %) สหรฐอเมรกา (6.42 %) และบราซล (6.09 %) ตามลาดบ

สาหรบราคานาตาลทรายดบในตลาดโลกในชวง 7 ปทผานมา มแนวโนมแกวงตวเฉลยอยท

10.86-12.33 เซนตตอปอนด (มชวงราคาสงตาระหวาง 11–34 เซนตตอปอนด) ซงเปนการปรบขนลงตาม

อปสงคและอปทานตลาดโดยราคาจะปรบตวเพมขนเมอมการบรโภคมากกวาการผลต (สภาวะขาดดล) และจะ

ปรบตวลดลงเมอมการบรโภคนอยกวาการผลต (สภาวะเกนดล) ทงน ในป 2561 ราคานาตาลทรายดบ

ในตลาดโลกจะเคลอนไหวอยระหวาง 11-13 เซนตตอปอนด ในป 2562 คาดการณวาราคานาตาลทรายดบ

ในตลาดโลกจะเคลอนไหวปรบตวเพมขนอยระหวาง 9-11 เซนตตอปอนด

สภาพปญหาและขอจากด

อตสาหกรรมออยและนาตาลทรายมสภาพปญหาและขอจากด ซงไดสรปสาระสาคญไวดงน

1. เกษตรกรขาดการบรหารจดการไรทด มการใชพนธออยไมเหมาะสมกบพนท สงผลให

ผลผลตตอไรอยท 12.06 ตนตอไร และคาความหวานออยของไทยเฉลยอยท 12.48 ซ.ซ.เอส. นอยกวา

ประเทศคแขงทสาคญ เชน ออสเตรเลย และบราซล ซงอยทระดบ 12–13 ตนตอไร และ 12.5-14 ซ.ซ.เอส.

ตามลาดบ

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-3-

2. ขาดการใชเทคโนโลย เครองมอ เครองจกรเพอชวยในการเพาะปลก และขาดการจดการ

นาในไร รวมทงขาดการใชเทคโนโลยเครองจกรททนสมยเพอการผลตนาตาลทราย เอทานอล พลงงานไฟฟา

และอตสาหกรรมตอเนอง ไดอยางมประสทธภาพและตนทนตา

3. ถงแมวาประเทศไทยยงคงมตนทนการผลตออย นาตาลทราย และความประหยดทาง

ขนาดในการผลต (Economy of Scale) มากกวาประเทศคแขงทสาคญ เชน ออสเตรเลย และบราซล

เลกนอยประมาณรอยละ 10 แตอยางไรกตามความไดเปรยบดงกลาวอยในระดบไมสงมาก จงจาเปนตอง

พฒนาขดความสามารถในการแขงขนเพอสรางความไดเปรยบตอคแขงในมากขน

4. การสรางภาพลกษณสนคานาตาลไทย และการเปดตลาดใหมยงไมเพยงพอ

5. มการเรงดาเนนการจดตงสถาบนวจยออย นาตาลทราย และอตสาหกรรมตอเนองทาให

การวจยและพฒนาดานออยและนาตาลทรายไมเปนระบบ และไมตอเนอง

6. กองทนออยนาตาลทรายยงไมเขมแขงและยงไมสามารถทาหนาทรกษาเสถยรภาพให

ภาคอตสาหกรรมออย นาตาลทราย และอตสาหกรรมตอเนอง ดวยตนเองโดยไมตองรบความชวยเหลอจาก

ภาครฐ

แนวโนมความตองการ

จากขอมลการใชนาตาลทรายภายในประเทศเฉลย 10 ป คาดการณวาการขยายตวของการ

บรโภคนาตาลทรายภายในประเทศเพมขนเฉลยรอยละ 2.74 ตอป ทาใหป 2569 จะมความตองการเพอ

บรโภคปกตท 3.06 ลานตน และจากการขยายตวของอตสาหกรรมตอเนองคาดการณวาจะมความตองการ

เพมขนอก 500,000 ตน ทาใหมความตองการรวมเพมขนไปท 3.56 ลานตน

องคการอาหารและเกษตร และองคการเพอความรวมมอและพฒนาทางเศรษฐกจ

(FAO-OECD) คาดการณวาการผลตนาตาลทรายของโลกในป 2569 จะอยท 201.90 ลานตน เพมขนจาก

ปจจบนประมาณ 16.69 ลานตน การบรโภคโลกจะอยท 195.11 ลานตน เพมขนจากปจจบนประมาณ 20.42

ลานตน การนาเขาจะอยท 59.75 ลานตน เพมขนจากปจจบนท 7.23 ลานตน สาหรบประเทศไทยซงมกลม

ประเทศเอเชยตะวนออก และอาเซยนเปนคคารายใหญ คาดวาจะมความตองการนาเขานาตาลทรายเพมขน

ประมาณเปน 35.09 ลานตน จากปจจบนท 31.24 ลานตน รวมถงความตองการนาเขาจากประเทศคคาอน ๆ

ยงเพมขน ทาใหไทยมโอกาสในการสงออกเพมขน

จากแนวโนมในป 2569 คาดการณวาตองการนาตาลทรายเพอบรโภคจานวน 3.56 ลานตน

(จากปจจบนท 2.5 ลานตน) ตองการนาตาลทรายเพอการสงออกจานวน 16.8 ลานตน โดยรวมตองการ

นาตาลทรายทงสน 20.36 ลานตน (จากปจจบนท 14.71 ลานตน)

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-4-

คาดการณวาจากการขยายการผลตนาตาลทรายในป 2569 จะทาใหกากนาตาลเพมขนเปน

8.55 ลานตน (จากปจจบนท 5.49 ลานตน) นาไปเปนวตถดบเพอการผลตสรา ผงชรส และอน ๆ ประมาณ

1 ลานตน เหลอกากนาตาล 7.55 ลานตน เพอใชรวมกบออย 2.19 ลานตน สามารถผลตเอทานอลได

5.38 ลานลตร ตามแผนทกระทรวงพลงงานกาหนด และคาดการณวาจากการขยายการผลตนาตาลทรายในป

2569 จะทาใหชานออยเพมขนเปน 53.20 ลานตน (จากปจจบนท 37.78 ลานตน) สามารถนาไปเปนวตถดบ

เพอผลตพลงงานไฟฟาท 4,000 MW และสามารถจาหนายไดท 1,800 MW (จากปจจบนผลตท 1,734.5 MW

จาหนายไดท 788.82 MW)

โดยรวมแลวอตสาหกรรมออยและนาตาลทรายของไทย จาเปนตองมการปรบตวเพอให

รองรบกบนโยบายรฐบาลทสนบสนนการปลกออยทดแทนขาวในพนทขาดศกยภาพ เพอเพมผลผลตให

เพยงพอกบความตองการของตลาดนาตาลทรายภายในประเทศและตางประเทศ รวมถงความตองการ

เอทานอล และพลงงานไฟฟาชวมวล ทมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง โดยไดกาหนดเปาหมายเพมผลผลตออย

ท 180 ลานตน เพมผลผลตนาตาลทรายไปท 20.36 ลานตน พนทปลกออยขยายไปท 16 ลานไร เพมความ

หวานออยไปท 12.75 ซ.ซ.เอส. เพมผลผลตตอไรอยทระดบ 12 ตนตอไร ภายในป 2569 โดยมแนวทางการ

ดาเนนการเพอใหบรรลเปาหมายสรปได ดงน

1. พฒนาออยพนธดแกเกษตรกรชาวไรออย มใชเทคโนโลยการปลก เครองมอ เครองจกรท

ทนสมย เพมการผลตและใชปยอนทรย ใชเทคโนโลยททนสมยในการเกบเกยวและขนสงผลผลตออยขน

ทดแทนการใชแรงงานคน เพอลดตนทนการปลก และบารงรกษา พฒนาแหลงนา และการบรหารจดการนา

ในไรออย จดหาแหลงเงนกดอกเบยตาเพอการปลก (Modern Farm)

2. เรงพฒนาคณภาพ และประสทธภาพการผลตนาตาล พฒนาระบบการเกบรกษาและ

ขนสงนาตาลทรายเพอใหมคณภาพนาตาลทรายสง และลดการเสอมสภาพของผลตภณฑ และการพฒนา

เทคโนโลยการผลตเอทานอล และอตสาหกรรมตอเนอง เ พอสรางเสถยรภาพและรายได เ พมแก

ภาคอตสาหกรรมออยและนาตาลทราย

3. การขยายตลาด การจดตงสถาบนวจยออย นาตาลทราย และอตสาหกรรมตอเนอง

การสรางความเขมแขงใหกองทนออยและนาตาลทราย ปรบปรงกฎหมายและโครงสรางการบรหารใหรองรบ

กบการผลตในการขยายตวภาคอตสาหกรรมออย นาตาลทรายและอตสาหกรรมตอเนอง

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-5-

ซงตามแผนยทธศาสตรออยและนาตาลทราย (Roadmap) ไดใหความสาคญในการพฒนา

การผลตไฟฟาเปนเรองสาคญ โดยในป 2569 คาดการณวาผลผลตออยจะอยท 180 ลานตน และจะมชานออย

เพมขนเปน 53.20 ลานตน (จากปจจบนท 37.78 ลานตน) ซงจะนาไปเปนวตถดบเพอผลตพลงงาน

ไฟฟาท 4,000 MW และสามารถจาหนายไดท 1,800 MW (จากปจจบนผลตท 1,734.5 MW จาหนายไดท

788.82 MW)

แผนแมบทการพฒนาพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอก พ.ศ. 2558 - 2579 (AEDP2015)

กระทรวงพลงงาน ไดวางกรอบแผนบรณาการพลงงานแหงชาตทใหความสาคญใน 3 ดาน

ประกอบดวย (1) ดานความมนคงทางพลงงาน (Energy Security) ในการตอบสนองตอปรมาณความตองการ

พลงงานทสอดคลองกบอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ อตราการเพมของประชากร และอตราการขยายตว

ของเขต เมอง รวมถงการกระจายสดสวนของเชอเพลงใหมความเหมาะสม (2) ดานเศรษฐกจ (Economy)

ทตองคานงถงตนทนพลงงานทมความเหมาะสม และไมเปนอปสรรคตอการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม

ของประเทศในระยะยาว รวมถงสงเสรมการใชพลงงานอยางมประสทธภาพ (3) ดานสงแวดลอม (Ecology)

เพมสดสวนการใชพลงงานหมนเวยนภายในประเทศดวยเทคโนโลยการผลตพลงงานทมประสทธภาพสง

เพอลดผลกระทบตอสงแวดลอมและชมชน โดยในแผนบรณาการพลงงานแหงชาตประกอบดวยแผนพลงงาน

5 แผนหลก ไดแก แผนพฒนากาลงผลตไฟฟาของประเทศไทย พ.ศ. 2558 – 2579 (Power Development

Plan : PDP2015) แผนอนรกษพลงงาน พ.ศ. 2558 - 2579 (Energy Efficiency Plan : EEP2015) แผนพฒนา

พลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอก พ.ศ. 2558 - 2579 (Alternative Energy Development Plan :

AEDP2015) แผนบรหารจดการกาซธรรมชาตพ.ศ. 2558 - 2579 (Gas Plan 2015) และแผนบรหารจดการนามน

เชอเพลง พ.ศ. 2558 - 2579 (Oil Plan 2015) สาหรบกรอบระยะเวลาดาเนนการของแตละแผนหลกจะอยในชวง

พ.ศ. 2558 - 2579 ซงสอดคลองกบกรอบระยะเวลาของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ทงน การจดทา

แผนพฒนาพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอก พ.ศ. 2558 - 2579 (Alternative Energy Development

Plan : AEDP2015) จะใหความสาคญในการสงเสรมการผลตพลงงานจากวตถดบ พลงงานทดแทนทมอย

ภายในประเทศใหไดเตมตามศกยภาพในเชงพนท การพฒนาศกยภาพการผลตพลงงาน ทดแทนดวยเทคโนโลยทม

ความเหมาะสมและการพฒนาพลงงานทดแทนเพอผลประโยชนรวมในมตดานสงคม และสงแวดลอมแกชมชน

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-6-

เปาหมายของแผนพฒนาพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอก พ.ศ. 2558 - 2579

การพฒนาพลงงานทดแทนไดกาหนดนโยบายพลงงานในภาพรวมทจา เปนตองบรณา

การรวมกบแผนพลงงานอน ๆ เพอใหการขบเคลอนสอดคลองกนในการจดทาแผนพฒนาพลงงานทดแทนและ

พลงงานทางเลอก พ.ศ. 2558 - 2579 ไดนาคาพยากรณความตองการใชพลงงานขนสดทายตามแผนอนรกษ

พลงงาน พ.ศ. 2558 - 2579 กรณทสามารถบรรลเปาหมายลดความเขมการใชพลงงาน (Energy Intensity)

ลงรอยละ 30 ในป พ.ศ. 2579 เมอ เทยบกบป พ.ศ. 2553 แลวคาดการณความตองการใชพลงงานขนสดทาย

ณ ป พ.ศ. 2579 จะอยทระดบ 131,000 พนตน เทยบเทานามนดบ (ktoe) คาพยากรณความตองการ

พลงงานไฟฟาสทธของประเทศจากแผนพฒนากาลงผลตไฟฟาของประเทศไทย พ.ศ. 2558 - 2579

ในป พ.ศ. 2579 มคา 326,119 ลานหนวย หรอเทยบเทา 27,789 พนตนเทยบเทานามนดบ คาพยากรณ

ความตองการใชพลงงานความรอน ในป พ.ศ. 2579 เทากบ 68,413 พนตนเทยบเทานามนดบ และคา

พยากรณความตองการใชเชอเพลงในภาคขนสง จากแผนบรหารจดการนามนเชอเพลงในป พ.ศ. 2579 มคา

34,798 พนตนเทยบเทานามนดบ มาเปนกรอบในการกาหนดเปาหมายเพมสดสวนการใชพลงงานทดแทน

รวมทงพจารณาถงศกยภาพแหลงพลงงานทดแทนทสามารถนามาพฒนาไดทงในรปของพลงงานไฟฟา

ความรอน และเชอเพลงชวภาพสาหรบภาคขนสง ดงรายละเอยดในตารางท 1-1

กระทรวงพลงงานไดกาหนดคาเปาหมายเพมสดสวนการใชพลงงานทดแทน ทงในรปของ

พลงงานไฟฟา ความรอน และเชอเพลงชวภาพภายใตแผนพฒนาพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอก พ.ศ.

2558 - 2579 เปนรอยละ 30 ของการใชพลงงานขนสดทายในป พ.ศ. 2579 ดงสรปในตารางท 1-2

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-7-

การจดทาแผนปฏบตการพฒนาพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอก พ.ศ. 2558 - 2579

เพอขบเคลอนแผนพฒนาพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอก พ.ศ. 2558 – 2579 (AEDP2015) ผลทคาด

วาจะไดในป พ.ศ. 2579 สามารถประเมนเปนปรมาณกาซเรอนกระจกทลดไดจากการเผาไหมเชอเพลงฟอสซล

เพอผลตพลงงานไดราว 140 ลานตนเทยบเทาคารบอนไดออกไซด (M-tCO2,eq) สามารถลดตนทนพลงงาน

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-8-

ทดแทนใหตากวา 17.6 ลานบาทตอพนตนเทยบเทานามนดบ โดยคดเปนมลคาตนทนพลงงานทดแทน

685,535 ลานบาท ซงคานวณจากราคาตนทนตอหนวยของพลงงานทดแทน (Levelized Cost of Energy,

LCOE) ทงภาคไฟฟา ความรอน และเชอเพลง โดยวเคราะหตามเปาหมายการใชพลงงานทดแทนในป พ.ศ.

2579 ดงแสดงราคาตนทนของพลงงานทดแทนแตละประเภทดงรายละเอยดในตารางท 1-3 ตารางท 1-4 และ

ตารางท 1-5 ตามลาดบ

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

9-

แนวทางการคานวณการลดการปลอยกาซเรอนกระจกจากการใชพลงงานทดแทนแตละดาน เทยบเทาปรมาณ

กาซคารบอนไดออกไซต คานวณโดยอางองขอมลจากวธการคานวณ ของ IPCC (Inter-governmental

Panel on Climate Change) ภายใตสมมตฐานการใชพลงงานทดแทนจะสามารถลด ปรมาณการเกด

กาซคารบอนไดออกไซต (CO2) จากการใชแหลงพลงงานฟอสซล โดยภาคไฟฟาอางองการปลอย CO2 จากการ

ใชกาซธรรมชาต ภาคความรอนอางองการปลอย CO2 จากการใชถานหน และภาคเชอเพลง ชวภาพอางองการ

ปลอย CO2 จากการใชนามนดบ โดยสามารถแสดงคาไดดงตอไปน ปรมาณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด

(CO2) ทลดลงจากการใชพลงงานทดแทนภาคไฟฟา = 2,350 tCO2,eq/ktoe พลงงานทดแทนภาคความรอน

= 4,120 tCO2,eq/ktoe พลงงานทดแทนภาคเชอเพลงชวภาพ = 3,070 tCO2,eq/ktoe

การผลตไฟฟาของอตสาหกรรมออยและนาตาลทรายไทย

โรงงานนาตาลตองมกระบวนการทความตองการใชพลงงานเพอการผลตโดยเฉพาะพลงงาน

ความรอนอยางมาก ตงแตกระบวนการหบนาออยจากออย (Milling) การทาใสนาออย (Defecation) การตม

นาออย (Evaporation) การเคยวนาเชอม (Sugar Boiling) ตลอดจนกระบวนการตกผลกจนไดนาตาลทราย

(Crystallization) แมวาโรงงานนาตาลจะมความตองการใชพลงงานความรอนอยางมาก ซงโรงงานนาตาลกม

ขอไดเปรยบตรงทหลงจากกระบวนการหบนาออย จะมชานออย เกดขนเชนกน ชานออย (Bagasse) เปนผล

พลอยไดทเหลอจากกระบวนการหบออยทไดสกดเอานาออยออกไป ชานออยทเหลอนจะมปรมาณนาตาล

ตดอยนอยมาก สวนใหญจะเหลอเปนเสนใยออย (Fiber) กบนาทอยในรปของความชนและของแขงทละลาย

นาไดเลกนอย ปรมาณชานออยทไดเกดขนจากการหบออยคดเปนรอยละโดยประมาณเฉลยท 29 ของปรมาณ

ออยทเขาหบ มความชนรอยละโดยประมาณอยระหวาง 48-53 มความหนาแนนคอนขางตา ประมาณ 160

กโลกรมตอลกบาศกเมตร มคณสมบตตดไฟงาย ชานออยประกอบดวยธาตหลกคอ คารบอน (C) ไฮโดรเจน

(H) ออกซเจน (O) และไนโตรเจน (N) มคาความรอนของเชอเพลงตา (Low Heating Value) ท 7.53 MJ/kg

(ทมา: สานกกากบและอนรกษพลงงาน กรมพฒนาและสงเสรมพลงงาน) ชานออยทเกดขนมคณสมบต

ทเหมาะสมสามารถนาไปใชเปนเชอเพลงของเตาหมอนา (Boiler) ใชผลตไอนาสาหรบเปนแหลงพลงงานความ

รอนในกระบวนการผลตนาตาล ไอนาทผลตไดจะถกนาไปใชในกระบวนการผลตนาตาลโดยผานเครอง

แลกเปลยนความรอน และนอกจากนไอนาทผลตไดสามารถนาไปผลตกระแสไฟฟาใชในโรงงานดวยการนาไป

ขบกงหนไอนา (Turbine) เพอผลตไฟฟาดวยเครองกาเนดไฟฟา บางโรงงานสามารถผลตกระแสไฟฟาได

เหลอใชและสามารถจาหนายใหกบการไฟฟา โดยในกระบวนการผลตนาตาลออยสดจานวน 1 ตน เมอผาน

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-10-

กระบวนการแปรรปตาง ๆ จะใชพลงงานทงสนโดยประมาณ 25-30 กโลวตตตอชวโมง ใชไอนา 0.4 ตน

เพอใหไดนาตาลทเหลอจะเปนชานออยจากกระบวนการผลตประมาณ 290 กโลกรม ทมคาเทยบเทากบ

พลงงานไฟฟาไดถง 100 กโลวตตตอชวโมง

โรงงานนาตาลเปนโรงงานอตสาหกรรมททางานตามฤดของการปลกออย โดยในปจจบน

โรงงานผลตนาตาลจะแบงชวงการทางานเปน 3 ฤด ไดแก ฤดเปดหบออย มระยะเวลายาวนานประมาณ 4-5

เดอน ตงแตเดอนพฤศจกายนถงเดอนเมษายนของทกป เปนชวงเวลาแปรสภาพออยใหเปนนาตาล ฤดท 2 คอ

ฤดละลายมระยะเวลายาวนานประมาณ 3-4 เดอน ตงแตเดอนพฤษภาคมถงเดอนสงหาคมของทกป เปนชวงท

มกจกรรมหลกคอ การผลตนาตาลทรายขาวจากนาตาลทรายดบ ซงไมมการหบออยในฤดน และในชวงเดอน

ทเหลอกอนการเปดหบครงตอไปคอ ฤดท 3 ฤดซอมบารง โรงงานจะดาเนนการซอมแซมเครองจกรทงหมด

เพอเตรยมความพรอมสาหรบการผลต ตลอดทงปโดยไมมการหบออยเชนเดยวกนกบฤดละลาย ปรมาณชาน

ออยทโรงงานนาตาลใชตลอดทงปนนจะเกดขนในระยะเวลาสนๆ เพยง 4-5 เดอนเทานน เมอกระบวนการหบ

ออยหยดลง ทงฤดละลาย และฤดซอมบารง กยงคงตองใชพลงงานทงจากไอนาและไฟฟาหากมการบรหาร

จดการการใชชานออยไดอยางเหมาะสม โรงงานนาตาลกไมจาเปนตองซอกระแสไฟฟาจากการไฟฟาเพอ

นามาใชในโรงงาน และหากมการพฒนาเทคโนโลยประสทธภาพกงหนไอนา (Turbine) ใหมประสทธภาพสง

มากยงขน ชานออยทมเหลอในโรงงานนาตาลกจะสามารถผลตกระแสไฟฟาขายกลบไปใหกบการไฟฟาได

เทคโนโลยการผลตไอนาและไฟฟาในโรงงานนาตาล

พลงงานทใชในโรงงานนาตาลม 2 รปแบบ คอ รปแบบท 1 ไอนาไดแก พลงงานความรอน

ซงอยในรปไอนาและนารอน ผลตจากหมอนา (Boiler) โดยพลงงานทอยในรปไอนาจะถกใชไปในกระบวนการ

ผลตตงแตการหบออยโดยใชในชวงการเตรยมออยกอนเขาหบ ขบชดลกหบ การทาใสนาออยโดยจะใชพลงงาน

จากไอนาดวยการผานเครองแลกเปลยนความรอน และการตมเคยวนาเชอม สาหรบพลงงานในรปแบบท 2

คอ พลงงานไฟฟาทผลตโดยใชไอนาในการขบกงหนและเครองกาเนดไฟฟานนเองในหวขอน จะกลาวถง

พลงงานไอนาในโรงงานนาตาล การผลตไฟฟาในโรงงานนาตาล และการแบงแยกกลมของโรงงานนาตาลจาก

การแบงสวนการผลตไอนาและการผลตไฟฟา

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-11-

ไอนาในโรงงานนาตาล

การผลตไอนาเพอใชเปนพลงงานในโรงงานนาตาลนนเปนสงจาเปนททกโรงงานตองให

ความสาคญ อปกรณหลกทเกยวของกบการผลตไอนา คอ หมอนา (Boiler) ระบบสงจายไอนา และระบบ

ควบคม เปนททราบกนดวาโรงงานนาตาลใชชานออยเปนเชอเพลงในการผลตไอนา และมปรมาณชานออย

มากเพยงพอทจะใชผลตไอนาในโรงงานไดตลอดทงฤดการผลตนาตาล และดวยเทคโนโลยในยคปจจบน

การดแลและบารงรกษาทเหมาะสมดวยการอนรกษพลงงานอยางสมาเสมอ สงผลใหเกดการใชชานออย

เพอการผลตไอนาไดมากขนจนสามารถผลตไฟฟาเพอใชนอกฤดหบและเพยงพอสาหรบการจาหนายใหกบผใช

ไฟฟานอกโรงงาน หรอจาหนายกลบไปใหกบการไฟฟาไดดวย

ในการผลตนาตาลนนตองการไอนาด (Live Steam) ความดนระหวาง 20-30 bar อณหภม

ประมาณ 350-370 องศาเซลเซยส สาหรบจายใหอปกรณตนกาลง ไดแก กงหนไอนาเพอผลตกาลงกลขบชด

ใบมดตดออยและลกหบ ไอดหลงจากถกใชงานทอปกรณตนกาลงแลว จะลดคณภาพเปนไอนาเสย (Exhaust

Steam) ซงเปนไอนาอมตว มความดนประมาณ 1.5 bar จะถกนาไปใชทหมอตมและหมอเคยว ไอนาสาหรบ

หมอเคยวแบงเปน 2 สวน สวนแรกไดจากไอนาเสย อกสวนหนงไดจากหวหมอตม (นาเชอมเดอดจนเกดไอนา)

โดยไอนาจากหวหมอตมจะถกใชในการอนนาออยเพอเพมอณหภมนาออยใหอยในระดบทเหมาะสมเพอนาไป

ผสมกบนาดางในกระบวนการทาใส หลงจากใชงานแลว ไอนาเสยจะผานเครองควบแนนกลนตวเปนนาและนา

กลบไปใชทหมอนา (Boiler) ตอไป

การผลตไฟฟาในโรงงานนาตาล

จากกระบวนการทกลาวมาขางตนในหวขอ “ไอนาในโรงงานนาตาล” จะเหนวา ความดน

ไอนาทเหมาะสมทใชในการผลตนาตาลนนไมสงมากนกอยระหวาง 20-30 bar ซงเมอเปรยบเทยบขอมลจาก

การสารวจโรงงานนาตาลในพนทภาคเหนอ พบวาหมอนา (Boiler) ในโรงงานไฟฟาซงกอตงโดยโรงงานนาตาล

ปจจบนผลตความดนไอนาอยระหวาง 20-110 bar ขอสงเกตคอ ขนาดความดนไอนาทสงกวา 30 bar นน

มจดประสงคเพอใชในการผลตไฟฟา ดงนนเทคโนโลยการผลตไฟฟาในปจจบนจงถกนามาพฒนาใชในโรงงาน

นาตาล

ชานออยเปนเชอเพลงทจดอยในกลมเชอเพลงชวมวลชนดหนง เมอถกนามาใชในการผลต

พลงงาน จะถกนามาใชเผาไหมโดยตรง (Direct Fired) ทหมอนา (Boiler) เพอใหไดไอนาความดนตามทกาหนด

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-12-

จากนนจะถกสงไปยงกงหน (Turbine) เพอปนกงหนซงตออยกบเครองกาเนดไฟฟาใหไดกระแสไฟฟาออกมา

โรงไฟฟาในโรงงานนาตาลจงสามารถใชประโยชนจากไอนาไปในขนตอนการผลตนาตาลควบคกบการผลต

ไฟฟารวมกนหรอเรยกวาระบบผลตพลงงานรวม (Cogeneration) ซงเปนระบบทมประสทธภาพในการใช

เชอเพลงสงระบบผลตพลงงานรวม (Cogeneration) ชนดกงหนไอนา มหลกการทางาน ดงน

เชอเพลงจะถกปอนเขาสหองเผาไหมเพอใหความรอนแกนาในหมอไอนา ใหไดไอนายวดยง

(Superheat steam) ทอณหภมและความดนสง ไอนาทไดจะไปขบเครองกงหนไอนาเกดกาลงงานทเพลา

ซงสามารถนาไปขบเครองมอกลตางๆ เชน ปม คอมเพรสเซอร หรอเปลยนรปเปนไฟฟาโดยนาไปขบเครอง

กาเนดไฟฟา สวนไอนาทออกจากเครองสามารถนาไปใชในกระบวนการผลตตอไป

ระบบผลตพลงงานรวมชนดกงหนไอนาน หากพจารณาตามชนดของกงหน จะมอย 2 ชนด

คอ กงหนชนด Back Pressure และกงหนชนด Extraction ซงหลกการทางานแตกตางกน กลาวคอกงหน

ชนด Back Pressure ไอนาทผานกงหนไอนาจะถกปลอยออกจากตวกงหน และมความดนเหลออยประมาณ

3-20 บาร สามารถนาไปใชในกระบวนการผลตตอไปได สวนกงหนชนด Extraction ไอนาบางสวนถกปลอย

ออกมาในชวงกลางของกงหน และไอนาทปลอยออกมานจะมความดนหลายขนาดใหเลอกตามความเหมาะสม

กบจดใดจดหนงของกระบวนการผลต ไอนาทเหลอจะถกปลอยใหขยายตวผานกงหน เพอผลตไฟฟาจนมความ

ดนตาแลวจงออกจากกงหนรายละเอยดดงน

Extraction Condensing (ดงแสดงในแผนภาพท 1) การทางานเรมจากนานาดบมาบาบดให

ไดคณภาพตามทกาหนด จากนนใชปมนา (Boiler Feed Pump) สงนาทบาบดแลวเขาในหมอนา (Boiler) ซง

จะถกทาใหรอนดวยเชอเพลง นาทรอนจะเปลยนสถานะกลายเปนไอนาผานไปยงกงหนไอนา (Condensing

Turbine) เพอใหเกดการหมนไดกระแสไฟฟาในสวนของไอนาทออกจากกงหนจะมความดนตามากแตยงคงม

สภาพเปนไอนา ตองทาใหกลบคนเปนนาโดยผานเครองควบแนน (Condenser) และหอระบายความรอน

(Cooling Tower) จากนนนาดงกลาวจะถกปมกลบเขาในหมอผลตไอนาอกครงหมนเวยนเชนนเรอยไป

ประสทธภาพของระบบโดยรวมอยระหวาง 15-20% ไอนาทขยายตวผานกงหนไอนาจนถงจดทความดน

เทากบความดนไอนาทนาไปใชงาน ไอนาสวนหนงจะถกดงออกจากกงหนไอนาเพอนาไปใชงาน ซงสามารถมได

มากกวา 1 จด (Point of Extraction Steam) ขนอยกบระบบอณหภมของพลงงานความรอนหรอไอนาท

ตองการนาไปใชในกระบวนการผลตไอนาสวนทเหลอจะถกนาไปผลตไฟฟา

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-13-

สาหรบกงหนไอนาแบบ Extraction Condensing จะใหอตราสวนการผลตพลงงานความ

รอนตอพลงงานไฟฟา (Heat-to-Power Ratio) นอยกวากงหนไอนาแบบ Back pressure ในขณะทม

ประสทธภาพในการผลตไฟฟามากกวาและสามารถตอบสนองกบการใชงานในอตสาหกรรมทมพลงงานความ

รอนและพลงงานไฟฟาเปลยนแปลงคอนขางมาก

Back pressure (ดงแสดงในแผนภาพท 1) หลกการทางานของระบบนจะแตกตางจาก

ระบบ Extraction Condensing เลกนอย กลาวคอ ไมมเครองควบแนน และหอระบายความรอนกงหนไอนา

ทใชงานในระบบผลตพลงงานรวมไอนาททางออกของกงหนไอนา (Exhaust Steam) จะมความดนสงกวามาก

และขนอยกบระดบความตองการพลงงานความรอนทจะนาไปใชงาน ระบบนใหคาอตราสวนการผลตพลงงาน

ความรอนตอพลงงานไฟฟา (Heat-to-Power Ratio) สงและมประสทธภาพโดยรวมสงกวาระบบผลตพลงรวม

แบบ Extraction Condensing Steam Turbine (มากกวา 50%) เพราะไอนาทางออกของกงหนไอนา

(Exhaust Steam) ถกนาไปใชงานไดหมดในกระบวนการผลต อยางไรกตามระบบผลตพลงงานรวมแบบ

Back pressure จะไมเหมาะกบอตสาหกรรมทความตองการพลงงานความรอนและพลงงานไฟฟามการ

เปลยนแปลงคอนขางมาก

แผนภาพท 1 การผลตพลงงานไฟฟาและความรอนรวม

ปจจบนสามารถออกแบบระบบก งหนเพอการผลตพลงงานไฟฟาเพยงอยางเดยว

(Condensing Turbine) โดยไอนาทผลตไดจะผานกงหนเพอผลตไฟฟาเพยงอยางเดยว หลกการทางานของ

ระบบนจะคลายคลงกบระบบ Extraction Condensing แตกตางจากระบบ Extraction Condensing คอ

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-14-

ไมมไอนาบางสวนถกปลอยออกมาในชวงกลางของกงหน จะมเพยงความดนไอนาททางออกของกงหนไอนา

(Exhaust Steam) ไอนาทขยายตวผานกงหนไอนาความดนอาจลดลงตากวาบรรยากาศไดกงหนชนดนจะม

ประสทธภาพในการผลตไฟฟาคอนขางสง เหมาะกบอตสาหกรรมโรงไฟฟา

กลมของโรงงานนาตาล

เมอชานออยซงแตเดมเปนผลพลอยจากการผลตนาตาลไดทกลายเปนแหลงใหพลงงาน

ทสาคญ ทงสาหรบผลตพลงงานไฟฟาและพลงงานความรอน ปจจบนเทคโนโลยการผลตกระแสไฟฟาม

ประสทธภาพสงขนสามารถผลตกระแสไฟฟาไดมากเพมขนในขณะทใชปรมาณชานออยเทาเดม โรงงาน

นาตาลบางแหง จงไดดาเนนการจดตงโรงไฟฟาขนควบคกบโรงงานนาตาลไปดวย หากทาการแบงกลมโรงงาน

นาตาลทงหมดดวยการผลตไอนา ไฟฟาและความสามารถในการผลตไฟฟาเพอขายออกสภายนอกโรงงาน

แบงได 4 กลม ประกอบดวย

กลมท 1 โรงงานนาตาลมการผลตไอนา ไฟฟาแตไมเพยงพอตอการผลตไฟฟาเพอขายออกส

ภายนอกโรงงาน โรงงานนาตาลกลมนเปนรปแบบโรงงานนาตาลแบบดงเดม มการผลตไอนาสาหรบผลตไฟฟา

เพอใชในโรงงานเทานน ไอนาทเหลอจากการผลตไฟฟาจะถกนาไปใชเพอการผลตนาตาล ขอสงเกตทไดจาก

โรงงานกลมนคอ เมอมชานออยเกดขนในโรงงาน โรงงานสามารถผลตไอนาและไฟฟาสาหรบใชเองในโรงงาน

ชานออยทเกดขนโรงงานนาตาลกลมนมเพยงพอตอการผลตไฟฟาเพอจาหนาย แตขนาด Generator

ไมเพยงพอตอการผลตไฟฟาสาหรบขายแตเพยงพอสาหรบใชเอง โรงงานกลมนจงมปรมาณชานออยเหลอใช

อยในโรงงานมากมาย ดวยราคาพลงงานทถบตวสงขนในปจจบน พลงงานจากชานออยทเหลอจงมมลคาเพม

ขนตามไปดวย โรงงานนาตาลทกแหงมการปรบตวเพอเพมรายรบจากชานออยทเหลอดวยการพฒนาให

สามารถผลตไฟฟาเพอขายออกสภายนอกโรงงาน ปจจบนปรากฏโรงงานกลมนนอยมาก

กลมท 2 โรงงานนาตาลทมการผลตไอนาและไฟฟาใชเองเพยงพอและขายออกสภายนอก

โรงงาน โรงงานนาตาลกลมนเปนโรงงานทพฒนามาจากโรงงานนาตาลแบบดงเดมในกลมท 1 นอกจากการนา

ชานออยไปใชในการผลตไอนาสาหรบผลตนาตาลและผลตไฟฟาเพอใชในโรงงานแลว ยงเพมขนาด

Generator ใหเพยงพอตอการผลตไฟฟาสาหรบขาย ขอสงเกตคอ บางโรงงานมการเพมขนาดความดนไอนาให

สงกวา 30 bar จดประสงคเพอใชในการผลตไฟฟา เทคโนโลยการผลตไฟฟาในปจจบนถกนามาพฒนาใชใน

โรงงานนาตาล อตราสวนการผลตพลงงานความรอนตอพลงงานไฟฟาเพมมากขน หรอประสทธภาพภาพใน

การผลตไฟฟาไดมากขน

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-15-

กลมท 3 โรงงานนาตาลไมมการผลตไอนาและไฟฟาเอง โดยมโรงไฟฟาทอยในเครอ

ทจดทะเบยนพาณชยแยกจากโรงงานนาตาลผลตไอนาและไฟฟาเพอขายกลบมายงโรงงานนาตาล โรงงาน

กลมนเมอมชานออยเกดขนในโรงงานหลงจากกระบวนการหบจะทาการขายชานออยทงหมดใหกบโรงไฟฟา

ขอสงเกตคอ โรงไฟฟาดงกลาวจะถกกอตงโดยโรงงานนาตาลเอง กลาวคอ มโรงไฟฟาทอยในเครอทจด

ทะเบยนพาณชยแยกจากโรงงานนาตาล โรงไฟฟาในเครอจะทาการผลตทงไอนาและไฟฟาเพอขายกลบมายง

โรงงานนาตาลและแบงขายใหกบการไฟฟาพรอมกน ดงนนโรงงานกลมนปรมาณชานออยทเกดขนและคงเหลอ

จะปรากฏทโรงไฟฟา โดยจะสามารถระบปรมาณไอนาและไฟฟาทผลตไดคอนขางชดเจน

กลมท 4 โรงงานนาตาลทมการผลตไอนา ไฟฟาใชเองเพยงพอและสามารถผลตไฟฟาขาย

ไดเอง แลวนาชานออยในสวนทเหลอขายใหกบโรงไฟฟา โรงงานกลมนเมอมชานออยเกดขนในโรงงาน จะแบง

ชานออยออกเปนสองสวน คอ สวนท 1 เกบไวใชผลตไอนาและไฟฟาสาหรบใชเองในโรงงาน รวมทงมการผลต

ไฟฟาเพอจาหนาย อกสวนจะขายออกสโรงไฟฟา ซงเชนเดยวกบกลมท 3 กลาวคอ โรงไฟฟาเหลานถกกอตง

โดยโรงงานนาตาลเอง ขอสงเกตของโรงงานกลมน คอ มปรมาณการเกดชานออยสง และมขนาด Generator

ทเพยงพอตอการผลตไฟฟาสาหรบใชเองและจาหนาย

โดยภาพรวมในป 2560 โรงงานไฟฟาชวมวลในโรงงานนาตาลทใชเชอเพลงจากชานออย

มจานวน 73 หนวย จานวน 54 โรงงาน มกาลงการผลตตดตง (COD) แลว 1,734 Mw และจาหนาย

ท 788.82 Mw โดยภาคอตสาหกรรมออยและนาตาลทรายมประสทธภาพการผลตไอนาเฉลยท 2.20 ตนไอนา

ตอกากออย 1 ตน มการใชไอนาเฉลยในการผลตนาตาลทรายท 0.48 ตนไอนาตอตนออยเขาหบ หรอ 5.03

ตนไอนาตอตนนาตาลทรายทผลตได มการใชไฟฟาเฉลยในการผลตนาตาลทรายท 23.37 กโลวตตตอตนออย

ทเขาหบ หรอ 243.06 กโลวตตตอตนนาตาลทรายทผลตได โดยไอนา 1 ตน เฉลยสามารถผลตไฟฟาได

116.39 กโลวตต รายละเอยดตามภาคผนวก

ศกยภาพในการผลตไฟฟาของอตสาหกรรมนาตาลทรายของประเทศตาง ๆ

องคการนาตาลระหวางประเทศไดมการสารวจการผลตไฟฟาของอตสาหกรรมนาตาลทราย

ประเทศตาง ๆ มกาลงการผลตท 12,644 Mw และคาดการณวาศกยภาพการผลตไฟฟาของอตสาหกรรม

นาตาลทรายประเทศตาง ๆ ในระยะกลางภายป 2020 จะสามารถขยายกาลงการผลตไฟฟาไดท

ระดบ 33,028 Mw ซงไดแสดงไวตามแผนภาพท 2 และไดมการสารวจราคาไฟฟาตอหนวย (Kwh)

ของประเทศตาง ๆ ซงไดแสดงไวตามตารางท 2

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-16-

แผนภาพท 2 ศกยภาพในการผลตไฟฟาของอตสาหกรรมนาตาลทรายของประเทศตาง ๆ

15,000

360 585

7,000

375

1,500

6 32 755

30 73 212 266 75 140 75 113 84 200

2,000

37 281 32 712

115

1,900

59 200 115 650

30 0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

บราซ

ล

โคลม

เบย

กวเต

มาลา

อนเด

ย

มอรเซ

ยส

ออสเ

ตรเล

ย

บงกล

าเทศ

เบลซ

ควบา

โดมน

กน

เอกว

าดอร

เอลซ

ลวาด

อร

เอธโ

อเปย

ฟจ

ฮอนด

รส

อนโด

นเซย

เคนย

า

เมกซ

โก

นการ

ากว

ปากส

ถาน เปร

ฟลปน

ส

เซยร

ราลโ

อน

แอฟร

กาใต

วาซแ

ลนด

ไทย

แทนซ

าเนย

สหรฐ

อเมร

กา

ยกนด

า

เวยด

นาม

แซมเ

บย

เมกะวตต (MW)

ประเทศ

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

-17-

ตารางท 2 การสารวจราคาไฟฟาตอหนวย (Kwh) ของประเทศตาง ๆ

ประเทศ ป ค.ศ. ราคา (USD/KWh) บราซล (ประมล) 2013 0.0528

บราซล (ตลาดซอขายทนท) 2013 0.1225 โคลมเบย 2013 0.0673 เอธโอเปย 2013 0.0225 ฮอนดรส 2013/14 0.1200

กวเตมาลา 2013* 0.1370 อนเดย (รายรฐ) 2012 0.057-0.103 อนเดย (เฉลย) 2012 0.0770

ปากสถาน 2013 0.1198 ฟลปปนส 2013 0.1490

ไทย 2014 0.1070 อกนดา 2013 0.0950

เวยดนาม 2013 0.0400

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

เอกสารอางอง

1. สถานภาพการผลตพลงงานไฟฟาในโรงงานอตสาหกรรมนาตาล กรมพฒนาพลงงานทดแทนและ

อนรกษพลงงาน (พพ.) กระทรวงพลงงาน

2. แผนยทธศาสตรออยและนาตาลทราย (Roadmap) สานกงานคณะกรรมการออยลาตาลทราย

กระทรวงอตสาหกรรม

3. แผนพฒนาพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอก พ.ศ. 2558 – 2579 กรมพฒนาพลงงานทดแทน

และอนรกษพลงงาน (พพ.) กระทรวงพลงงาน

4. Outlook for Co-generation in Cane Sugar Industries, International Sugar Organization

(2014)

กลมสงเสรมอตสาหกรรมชวภาพ

ภาคผนวก