วางผังธุรกิจชีวภาพไทยโตอย าง ... · วางผังธุรกิจชีวภาพไทยโตอย างไรให

วางผังธุรกิจชีวภาพไทยโตอยางไรใหยั่งยืน

ตีพิมพ: กันยายน 2016

บทสรุปผูบริหาร

บทที่ 1: เมื�อโลกกาวสูธุรกิจพลังงานชีวภาพอยางเต็มตัว

บทที่ 2: จับตาธุรกิจเชื้อเพลิงชีวภาพ (biofuel) ภายใตสถานการณราคาน้ำมันตกต่ำ

บทที่ 3: โรงไฟฟาชีวมวล (biomass power plant) ผูเลนสำคัญในธุรกิจโรงไฟฟาไทย

บทที่ 4: เดินตามกระแสรักษโลกไปกับพลาสติกชีวภาพ (bioplastics)

บทสงทาย

อภิธานศัพท

4

618

3650

6971

สมัครสมาชิกไดที่ www.scbeic.com สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมไดที่ E-mail: [email protected]โทร: +662 544 2953

@SCB_Thailand

กาวทันสถานการณเศรษฐกิจ อัพเดททุกเทรนดธุรกิจ ใหทุกกาวยางของคุณเปนไปอยางชาญฉลาด

งานวิเคราะหเจาะลึกหัวขอท่ีน�าสนใจโดยเสนอแงคิดและมุมมองระยะยาว

วิเคราะหประเด็นรอนท่ีมีผลตอเศรษฐกิจและธุรกิจของไทย

งานวิเคราะหแนวโนมตัวช้ีวัดหลักหรือสถานการณสำคัญท่ีมีผลตอเศรษฐกิจและธุรกิจ

บริการแจงเตือนขาวสารและบทวิเคราะหใหม ๆ ผาน E-mail ของทานอานบทวิเคราะหยอนหลังภายในเว็บไซตไดท้ังหมด

สิทธิประโยชนของสมาชิก

บทวิเคราะหแบบกระชับเก่ียวกับสถานการณธุรกิจท่ีน�าสนใจ

03

04

ธุรกิจพลังงานชีวภาพมีแนวโน้มเติบโตอย่างรวดเร็วทั่วโลก รวมถึงไทย โดยได้รับปัจจัยสนับสนุนจากการสร้างความมั่นคงทางพลังงานในระดับประเทศ กระแสรักษ์ โลกที่ผู้บริโภคเริ่มให้ความสำาคัญต่อสิ่งแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงทางสภาพภูมิอากาศ รวมถึงการมุ่งสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับวัตถุดิบทางการเกษตรและพัฒนาเทคโนโลยีใหม่ๆ ที่ช่วยเพิ่มมูลค่าของผลิตภัณฑ์ Insight ฉบับนี้นำาเสนอมุมมองโอกาสและ ความท้าทายทางด้านธุรกิจของผู้ประกอบการธุรกิจพลังงานชีวภาพในประเทศ ซึ่งประกอบด้วย 1) ธุรกิจเชื้อเพลิงชีวภาพ 2) ธุรกิจโรงไฟฟ้าชีวมวล และ 3) ธุรกิจพลาสติกชีวภาพ ทั้งนี้ อไีอซปีระเมนิวา่หากภาครฐัยงัคงใหก้ารสนบัสนนุอยา่งตอ่เนือ่ง จะช่วยให้การลงทุนในธุรกิจพลังงานชีวภาพของไทยอยู่ที่ราว 1.8-2.0 แสนล้านบาท ระหว่างปี 2016 ถึงปี 2020

ธุรกิจเชื้อเพลิงชีวภาพเติบโตอย่างต่อเนื่องโดยได้รับปัจจัยสนบัสนุนจากนโยบายภาครฐั เหตผุลหลกัของการผลกัดนัการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพอย่างแก๊สโซฮอล์ หรือไบโอดีเซลของไทย เพื่อลดการพึ่งพาการนำาเข้าเชื้อเพลิงฟอสซิล และสร้างความมั่นคงทางพลงังาน นอกจากนี ้เชือ้เพลงิชวีภาพผลติจากวตัถดุบิทางการเกษตรจะชว่ยใหเ้กษตรกรมทีางเลอืกในการจำาหน่ายผลผลติ และเพิ่มมูลค่าให้สินค้าเกษตร แม้ว่าสถานการณ์ราคาน้ำามันที่ตกต่ำาจะเป็นความท้าทายที่สำาคัญของธุรกิจ รวมถึงความเสี่ยงจากความผันผวนของปริมาณและราคาสินค้าเกษตรท่ีเป็นวัตถุดิบในการผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพ การแข่งขันจากต่างประเทศ และการใช้รถยนต์ไฟฟ้าจะกระทบต่อการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพในระยะยาว แต่ธุรกิจเชื้อเพลิงชีวภาพยังมีโอกาสเติบโตได้สูงจากการพัฒนารถยนต์ที่สามารถใช้เอทานอล และไบโอดีเซลในอัตราส่วนที่สูงขึ้น การวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพที่มีคุณภาพสูง และการขยายตัวของสถานีบริการน้ำามัน E20 และ E85 ซึง่จะชว่ยผลกัดนัใหค้วามตอ้งการใชเ้ชือ้เพลงิชวีภาพเพิม่ขึน้ อย่างมากในอนาคต

การผลิตไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้าชีวมวลมีส่วนสำาคัญที่ช่วยสร้างความมั่นคงทางพลังงานให้กับประเทศโดยลดการนำาเข้า ก๊าซธรรมชาติ เนื่องจากปัจจุบันการผลิตไฟฟ้าของไทยกว่า 60% พึ่งพาก๊าซธรรมชาติ ดังนั้น ภาครัฐจึงมีนโยบายส่งเสริมให้มีการเพิ่มสัดส่วนการผลิตไฟฟ้าจากเชื้อเพลิงชีวมวลซึ่งหา

4 วางผังธุรกิจชีวภาพไทยโตอย่างไรให้ยั่งยืน

บทสรุปผู้บริหาร

ได้ ในประเทศ อีกทั้งเพ่ิมมูลค่าให้กับเศษวัสดุของเหลือใช้ทางการเกษตร ทั้งน้ี แม้ธุรกิจน้ียังมีความท้าทายเรื่องการบริหารจัดการตน้ทนุและปรมิาณของเชือ้เพลงิใหเ้พยีงพอกบัการผลติในระยะยาว แต่ยังมีโอกาสในการลงทุนซึ่งขึ้นอยู่กับนโยบายภาครัฐ ทั้งในด้าน ความตอ้งการและทำาเลทีต่ัง้โรงไฟฟา้ รวมถงึนโยบายดา้นการเกษตร ที่สำาคัญต่อปริมาณเชื้อเพลิงที่ใช้ในการผลิตไฟฟ้าจากชีวมวล

ธุรกิจพลาสติกชีวภาพมีแนวโน้มขยายตัวอย่างรวดเร็วโดยได้รับปัจจัยสนับสนุนจากอิทธิพลของกระแสรักษ์ โลก การลดปัญหา สิง่แวดลอ้ม รวมถงึการเพิม่ทางเลอืกและมลูคา่ใหแ้กส่นิคา้เกษตร ปญัหาขยะพลาสตกิ และปญัหาการเปลีย่นแปลงสภาพภมูอิากาศได ้ทวีความรุนแรงมากขึ้นทุกปี ทำาให้เทรนด์การบริโภคทั่วโลกเริ่ม เปลี่ยนไปยังผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้น พลาสติกชีวภาพที่ย่อยสลายได้จึงเริ่มเข้ามามีบทบาทในสังคมเพ่ือทดแทนพลาสติกทั่วไป ดังนั้น ธุรกิจพลาสติกของไทยที่พึ่งพาการส่งออกเป็นหลักจึงต้องปรับตัวให้ทันต่อการเปลี่ยนแปลงในครั้งนี้ ทั้งนี้ ไทยมศีกัยภาพทีจ่ะกา้วขึน้มาเปน็ศนูยก์ลางของธรุกจิพลาสตกิชวีภาพในอาเซยีนเพราะธรุกจินีม้คีวามพรอ้มตลอดหว่งโซอ่ปุทานตัง้แต่ต้นน้ำาถึงปลายน้ำา อีกทั้งพลาสติกชีวภาพจะช่วยให้วัตถุดิบที่เป็นสินค้าเกษตรอยา่งมนัสำาปะหลงัและออ้ยมตีลาดรองรบัมากขึน้ รวมถงึสรา้งมลูคา่เพ่ิมใหก้บัสนิคา้เกษตรเหลา่น้ีได ้แมว้า่ธรุกจิพลาสตกิชวีภาพยังมีความท้าทายหลายประการที่ต้องก้าวผ่านไปให้ได้ เช่น ต้นทุนการผลิตที่ค่อนข้างสูง เทคโนโลยีการผลิตและคุณสมบัติของพลาสติกชวีภาพทีค่อ่นขา้งจำากดั รวมถงึความเสีย่งของราคาน้ำามันและสนิคา้เกษตร ซึง่สง่ผลตอ่ความสามารถในการแขง่ขนัของพลาสตกิชวีภาพ แต่แนวโน้มการบริโภคผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม รวมถึงการร่วมมือสนับสนุนจากทั้งภาครัฐและภาคเอกชน จะเป็นปัจจัยสำาคัญที่ช่วยผลักดันให้ธุรกิจพลาสติกชีวภาพขยายตัว และเข้ามามีบทบาทสำาคัญในสังคมเพื่อทดแทนพลาสติกทั่วไปในอนาคต

ธรุกจิพลงังานชวีภาพยงัตอ้งเผชญิกบัความทา้ทายสำาคญัดา้นความยั่งยืนของการผลิต ซึ่งปัจจุบันมีการใช้วัตถุดิบที่เป็นสินค้าเกษตร ทับซ้อนระหว่างภาคอาหารและภาคพลังงาน มีการแข่งขันด้านราคากับพลังงานจากเชื้อเพลิงอื่นๆ และข้อสงสัยในประเด็นเรื่องความได้เปรียบทางด้านสิ่งแวดล้อมของพลังงานชีวภาพ เมื่อ เทยีบกับพลังงานทีผ่ลิตจากฟอสซลิ ดงันัน้ การลงทนุดา้นวจิยัและพฒันาตลอดหว่งโซเ่ปน็สิง่จำาเปน็อยา่งยิง่ทีจ่ะทำาใหธ้รุกจิพลงังานชีวภาพสามารถเติบโตได้อย่างยั่งยืน

Economic Intelligence Center (EIC) 5

1 ในบรบิทของ Insight ฉบบันี ้ธรุกจิพลงังานชวีภาพจะนบัรวมถงึ ธรุกจิเชือ้เพลงิชวีภาพ ธรุกจิโรงไฟฟา้ชวีมวล และธรุกจิพลาสตกิชวีภาพ เนือ่งจากสามารถใชท้ดแทนผลติภณัฑจ์ากปิโตรเลยีม

ความกา้วหนา้ทางเทคโนโลยแีละปญัหาสิง่แวดลอ้มในหลายทศวรรษทีผ่า่นมาเปน็ปจัจยัที่ทำาให้ธุรกิจพลังงานชีวภาพเติบโตขึ้นทั่วโลก ธุรกิจพลังงานชีวภาพส่วนใหญ่ในที่น้ี หมายรวมถึงธุรกิจเชื้อเพลิงชีวภาพ ธุรกิจโรงไฟฟ้าชีวมวล และธุรกิจพลาสติกชีวภาพ1 ซึ่งเป็นพลังงานที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมมากกว่าเชื้อเพลิงฟอสซิล อีกทั้ง ยังส่งเสริมให้เกิดผลิตภัณฑ์ที่มีมูลค่าเพิ่มและการสร้างอุตสาหกรรมใหม่ๆ ที่ใช้เทคโนโลยีขั้นสูง รวมทั้งทำาให้เกิดการสร้างงานอีกด้วย อย่างไรก็ตาม เนื่องจากพลังงานชีวภาพเป็นผลิตภัณฑ์ทดแทนพลังงานฟอสซิล การเปล่ียนแปลงของราคาน้ำามันโลกจึงมีผล กระทบต่อธุรกิจนี้ ดังนั้น หากเมื่อต้องเผชิญกับสภาวะที่ราคาน้ำามันอยู่ในระดับต่ำาเป็นเวลานานเช่นนี้ ธุรกิจพลังงานชีวภาพจะเดินหน้าต่อไปอย่างไร?

1เม่ือโลกก้าวสู่ธุรกิจพลังงานชีวภาพ

อย่างเต็มตัว

ในช่วง 20 ปีท่ีผ่านมา ธุรกิจพลังงานชีวภาพในหลายประเทศท่ัวโลกมีการเติบโตอย่างรวดเร็ว เน่ืองจากได้รับการสนับสนุนจากภาครัฐ ตัวอย่างเช่น 1) มาตรการสนับสนุนการใช้เช้ือเพลิงในภาคการขนส่ง ไม่ว่าจะเป็นการกำาหนดปริมาณการใช้เช้ือเพลิงชีวภาพข้ันต่ำาท่ีเพ่ิมข้ึนทุกปี (annual volume standard) หรือ การกำาหนดสัดส่วนการผสมเช้ือเพลิงชีวภาพและเช้ือเพลิงฟอสซิล (blending mandate) 2) มาตรการสนับสนุนโรงไฟฟ้าชีวมวลผ่านการรับซ้ือไฟฟ้าในราคาสูง อันเป็นแรงส่งสำาคัญให้การค้าเช้ือเพลิงชีวมวลในตลาดโลกเติบโต โดยปัจจุบันเช้ือเพลิงชีวมวลอัดเม็ดเป็นสินค้าท่ีมีการซ้ือขายท่ัวโลก และ 3) นโยบายสนับสนุนธุรกิจพลาสติกชีวภาพผ่านการวิจัยและการลงทุนของภาครัฐ ซ่ึงคาดว่าจะมีความต้องการใช้พลาสติกชีวภาพเพ่ิมข้ึนกว่า 4 เท่าในอีก 5 ปีข้างหน้า


ที่มา: การวิเคราะห์โดย EIC จากข้อมูลของ Bloomberg, Altenergymag, Market Research Media และ Jefferies Research

ปริมาณการผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพทั่วโลกและอัตราการเติบโตโดยเฉลี่ยต่อปี (CAGR)

หน่วย: พันล้านลิตร

2010 2015

302

2020F

12285

การเติบโตของพลังงานชีวภาพได้รับแรงผลักดันจากมาตรการและนโยบายภาครัฐที่ต้องการลดปริมาณการใช้เชื้อเพลิงปิโตรเลียม1


ชีวมวลอัดแท่งมีการซื้อขายอย่างกว้างขวางในตลาดโลก เนื่องจากความต้องการใช้เชื้อเพลิงชีวมวลเพื่อผลิตความร้อนและไฟฟ้าเพิ่มขึ้น2

ที่มา: การวิเคราะห์โดย EIC จากข้อมูลของ Food and Agriculture Organization (FAO) และ Poyry

ปริมาณการผลิตชีวมวลอัดแท่งทั่วโลกและอัตราการเติบโตโดยเฉลี่ยต่อปี (CAGR)หน่วย: ล้านตัน

ปริมาณการผลิตพลาสติกชีวภาพเติบโตขึ้นทั่วโลก ตามนโยบายเพิ่มมูลค่าให้กับวัตถุดิบทางการเกษตร และลดปัญหาสิ่งแวดล้อม3

ที่มา: จากการคาดการณ์ของ ICIS

ปริมาณการผลิตพลาสติกชีวภาพทั่วโลกและอัตราการเติบโตโดยเฉลี่ยต่อปี (CAGR)

หน่วย: พันตัน

45

30

20

2010 2015 2020F

8,999

2,0281,492

2010 2015 2020F

ธรุกจิพลงังานชวีภาพเตบิโตอยา่งรวดเรว็ภายในระยะเวลาอนัสัน้ และในระยะยาวจะไดร้บัแรงผลักดนัจาก 3 ประเดน็หลัก ได้แก่ 1) ความกังวลต่อสิ่งแวดล้อม 2) ความมั่นคงด้านพลังงาน และ 3) ความต้องการใช้เทคโนโลยีชีวภาพในการพัฒนาเพื่อเพิ่มมูลค่าให้กับสินค้า

1. ความกงัวลดา้นสิง่แวดลอ้มโดยเฉพาะปรมิาณการปลอ่ยกา๊ซเรอืนกระจก และการกำาจัดของเสยีเปน็ปจัจยัผลกัดนัใหเ้กดิการลงทนุดา้นพลงังานชวีภาพทัว่โลก การใชเ้ชือ้เพลงิชวีภาพในการขนสง่และการใชช้วีมวลในการผลติไฟฟา้จะช่วยลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเมื่อเทียบกับการใช้เชื้อเพลิงฟอสซิล อีกทั้ง พลาสติกชีวภาพได้รับการยอมรับว่าเป็นผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เนื่องจากผลิตจากวัสดุหมุนเวียนและพลาสติกชีวภาพบางชนิดสามารถย่อยสลายได้ในระยะเวลาที่สั้นกว่าพลาสติกที่ผลิตจากปิโตรเลียม ซึ่งช่วยลดปัญหาด้านขยะพลาสติกได้


การใช้เชื้อเพลิงชีวภาพในภาคขนส่งปล่อยก๊าซเรือนกระจกต่ำากว่าเชื้อเพลิงฟอสซิล4

*Green house gas emission factor ใช้ ในการคำานวณปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเมื่อเชื้อเพลิงแต่ละประเภทถูกเผาไหม้ที่มา: ข้อมูลของ US Energy Information Administration (US EIA)

Greenhouse gas emisson factor* จากน้ำามันเชื้อเพลิงขนส่งแต่ละประเภท

หน่วย: กิโลกรัมคาร์บอนไดออกไซด์/ลิตร

2.7 2.6 2.5 2.4

2.12.3

2.1

0.4

B20

B10

B5B2ดีเซล

E10

เบนซ

ิน

E85


การผลิตไฟฟ้าต่อหน่วยของโรงไฟฟ้าชีวมวลปล่อยก๊าซเรือนกระจกน้อยกว่าโรงไฟฟ้าเชื้อเพลิงฟอสซิล

พลาสติกชีวภาพบางชนิดสามารถย่อยสลายได้ภายในหนึ่งปีขณะที่พลาสติกทั่วไปใช้เวลาหลายร้อยปี

5

6

*ไม่รวมผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดินเพื่อเพิ่มการผลิตไฟฟ้าจากชีวมวลที่มา: การวิเคราะห์โดย EIC จากข้อมูลของ UK Environmental Agency, World Nuclear Association และ US Environmental Protection Agency (US EPA)

*ต้องอยู่ในสภาวะการย่อยสลายทางธรรมชาติอย่างสมบูรณ์ในสภาพแวดล้อมและอุณหภูมิท่ีเหมาะสมด้วยเช้ือจุลินทรีย์จากธรรมชาติท่ีมา: การวิเคราะห์โดย EIC จากข้อมูลของ New Hampshire Department of Environmental Services, Futurism และ ASTM International

ปริมาณการปล่อยก๊าซเรือนกระจกของโรงไฟฟ้าแต่ละประเภท

เวลาที่ใช้ในการย่อยสลายของพลาสติกแต่ละประเภท

หน่วย: กิโลกรัมคาร์บอนไดออกไซด์เทียบเท่า/เมกะวัตต์ชั่วโมง

หน่วย: ปี

0

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1,600

ถานหิน น้ํามัน กาซธรรมชาติ ชีวมวล*

พลาสติกชีวภาพท่ีไดรับการรับรองมาตรฐานสากล*

ถุงพลาสติก

ขวดพลาสติก

นอยกวา 1 ป

10 – 20 ป

200 – 1,000 ป

เวลาท่ีใชในการยอยสลาย

2. สำาหรับประเทศผู้นำาเข้าพลังงานสุทธิ (net energy importer) ความมั่นคงทางพลังงานเป็นแรงผลักดันที่สำาคัญต่อพลังงานชีวภาพ โดยผลิตผลทางการเกษตรจะถูกนำาไปใช้ ในการผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพและไฟฟ้า การใช้พลังงานชีวภาพนับเป็นส่วนหนึ่งของนโยบายพลังงานหมุนเวียนในหลายประเทศ โดยการผลิตไฟฟ้าจากชีวมวลจะถูกใช้ร่วมกับพลังงานหมุนเวียนอื่นๆ เช่น พลังงานแสงอาทิตย์และลม เพื่อลดการพึ่งพาการนำาเข้าจากต่างประเทศ

การผลติเชือ้เพลงิชวีภาพในประเทศเพือ่บรโิภคเปน็วธิหีนึง่ทีช่ว่ยลดการนำาเข้าน้ำามนั เชน่ ทางรฐับาลบราซลิไดป้ระเมนิวา่โครงการ Próalcool ทีส่นบัสนนุใหม้กีารผลติและนำาเอทานอลมาใชเ้ปน็พลงังานหมนุเวยีนอยา่งจรงิจงัจะชว่ยลดการนำาเข้าน้ำามันและประหยัดต้นทุนด้านอัตราแลกเปลี่ยน อีกทั้ง ทำาให้บราซิลลดดอกเบี้ยจากหนี้ต่างประเทศได้กว่า 3.9 แสนล้านดอลลาร์สหรัฐฯ อีกตัวอย่างหนึ่ง ทางกระทรวงพลังงานของสหรัฐฯ ได้ประเมินว่าปี 2007 การผลิตเอทานอล 6.5 พันล้านแกลลอนเพื่อใช้ในประเทศ ช่วยลดการขาดดุลการค้าได้ถึง 9 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ


ประเทศนำาเข้าพลังงานสุทธิหลายประเทศกำาหนดเป้าหมายการใช้พลังงานชีวภาพเพื่อส่งเสริมความมั่นคงทางพลังงาน7

ที่มา: ข้อมูลของ World Bank, US EPA และ The International Renewable Energy Agency (IRENA)

สหราชอาณาจักรพลังงานนำเขา: 40%เปาหมายพลังงานชีวภาพ:- การผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพ 10% ภายในป 2020- กำลังผลิตติดตั้งไฟฟาจาก ชีวมวล 26 GW

สหรัฐฯพลังงานนำเขา: 10%เปาหมายพลังงานชีวภาพ:การผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพ136 พันลานลิตร ภายในป 2022

บราซิลพลังงานนำเขา: 14%เปาหมายพลังงานชีวภาพ:กำหนดสัดสวนผสมเชื้อเพลิงชีวภาพ E25 and B5

อินเดียพลังงานนำเขา: 32%เปาหมายพลังงานชีวภาพ:- กำหนดสัดสวนผสมเชื้อเพลิงชีวภาพ E20 และ B20 ภายในป 2017- กำลังผลิตติดตั้งไฟฟาจากชีวมวล 5.9 GW

จีนพลังงานนำเขา: 13%เปาหมายพลังงานชีวภาพ:- การผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพ เอทานอล 10 ลานตัน และไบโอดีเซล 2 ลานตัน ภายในป 2020- กำลังผลิตติดตั้งไฟฟาจากชีวมวล 30 GW ภายในป 2020

พลังงานนำเขา (% ของพลังงานที่ถูกนำมาใชทั้งหมด)

-100.0 671.8

ความต้องการลดการพึ่ งพาน้ำ ามัน เชื้อเพลิงจากต่างประเทศเป็นสาเหตุสำาคัญที่ผลักดันให้เกิดธุรกิจเชื้อเพลิงชีวภาพ สหรัฐฯ เป็นประเทศแรกๆ ที่ เริ่มต้นใช้นโยบายเพ่ือสนับสนุนธุรกิจ เช้ือเพลิงชีวภาพ ผ่านการอุดหนุนเอทานอลที่ผลิตจากข้าวโพดเป็นเงิน 40 เซ็นต์/แกลลอน รวมถึงในบราซิลที่มีโครงการ Próalcool เพ่ือสนับสนุนการผลิตและพฒันาเชือ้เพลงิชวีภาพ นบัแตน่ัน้เปน็ตน้มาก็เริ่มเห็นอีกหลายๆ ประเทศทั่วโลก

BOX: ราคาน้ำามันที่ผันผวนมีผลต่อธุรกิจพลังงานชีวภาพอย่างไร?

ต่างก็ออกมาตรการสนับสนุนธุรกิจนี้เช่นกัน อาทิ การยกเว้นภาษี การให้เงินอุดหนุนแก่ผู้ประกอบการ การกำาหนดสัดส่วนการผสมเชื้อเพลิงชีวภาพกับน้ำามันพื้นฐาน รวมถึงมาตรการสนับสนุนพลังงานชีวภาพรูปแบบต่างๆ เช่น มาตรการอุดหนุนผ่านการรับซื้อไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้า ชีวมวล หรือมาตรการสนับสนุนการวิจัยด้านธุรกิจพลาสติกชีวภาพ

อย่างไรก็ดี อุตสาหกรรมน้ำามันโลกได้พลิกโฉมจากอดีตไปอย่างมาก ทั้งในเชิงการผลิตและการบริโภค โดยมีการพัฒนาเทคโนโลยีด้านการสำารวจและผลิตใหม่ๆ เช่น การผลิตน้ำามันและก๊าซธรรมชาติจากชั้นหินดินดานและการขุดเจาะปิโตรเลียมในแหล่งน้ำาลึกเพื่อให้ได้ปริมาณการผลิตน้ำามันมากข้ึน ซ่ึงส่งผลให้ส่วนแบ่งทางการตลาดของ OPEC ลดลง ประกอบกับมาตรการส่งเสริมการใช้พลังงานให้เกิดประสิทธิภาพเพิ่มขึ้น รวมถึงการชะลอตัวของเศรษฐกิจโลกทำาให้ความต้องการใช้น้ำามันลดลง ปัจจัยข้างต้นเป็นสาเหตุให้ราคาน้ำามันตกต่ำา จนเกิดคำาถามตามมาว่า หากต้องเผชิญกับราคาน้ำามันในระดับต่ำาเป็นเวลานาน ธุรกิจพลังงานชีวภาพจะได้รับ ผลกระทบหรือไม่


ราคาน้ำามันที่ผันผวนส่งผลกระทบเพียงเล็กน้อยต่อทั้งธุรกิจเชื้อเพลิงชีวภาพ ธุรกิจโรงไฟฟ้าชีวมวล และธุรกิจพลาสติกชีวภาพ

แม้ธุรกิจเชื้อเพลิงชีวภาพจะได้รับแรงสนับสนุนจากภาครัฐทั่วโลก แต่ในภาวะที่ราคาน้ำามันอยู่ในระดับต่ำาส่งผลให้ศักยภาพในการแข่งขันของเช้ือเพลิงชีวภาพยิ่งลดลง เน่ืองจากการผลิตเอทานอลหรือไบโอดีเซลมีต้นทุนสูงกว่าการผลิตเชื้อเพลิงปิโตรเลียม เห็นได้จากในหลายๆ ประเทศ เช่น สหรัฐฯ หรือไทยซึ่งมีเชื้อเพลิงให้เลือกใช้ได้หลากหลาย ในภาวะที่ราคาน้ำามันอยู่ในระดับต่ำาผู้บริโภคอาจเลือกซื้อน้ำามันเบนซินมาตรฐานเพื่อสมรรถนะที่สูงกว่าแทนการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพ อย่างไรก็ตาม ความผันผวนของราคาน้ำามันส่งผลกระทบต่อธุรกิจเช้ือเพลิงชีวภาพไม่มากนัก เนื่องจากหลายประเทศยังให้การสนับสนุนธุรกิจดังกล่าวอยู่

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130100

80

90

70

60

0

10

20

30

40

50

2007 20092008 2010 2013 201520142012 2016F2011

ปริมาณการใชไบโอดีเซล (แกนขวา)ราคานํ้ามันเบรนท (แกนซาย)

ปริมาณการใชเอทานอล (แกนขวา)

หนวย: ดอลลารสหรัฐฯ/บารเรล หนวย: ลานลิตร


การบริโภคเชื้อเพลิงชีวภาพทั่วโลกยังคงสูงขึ้นแม้ราคาน้ำามันลดลง8

ที่มา: การวิเคราะห์โดย EIC จากข้อมูลของ Bloomberg

ปริมาณการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพทั่วโลกต่อปีและราคาน้ำามันเบรนท์

ธุรกิจโรงไฟฟ้าชีวมวลไม่ได้มาทดแทนเพียงแค่น้ำามันเท่านั้น หากแต่ยังทดแทนพลังงานรูปแบบอื่นๆ ด้วย เช่น ถา่นหิน กา๊ซธรรมชาต ิและนวิเคลยีร ์ทำาใหก้ารผนัผวนของราคาน้ำามันไมส่ง่ผลกระทบตอ่ธรุกจินี ้อยา่งไรกด็ ีในแง่การรับรู้ของผู้ใช้ไฟฟ้าชีวมวลนั้นไม่สูงเหมือนเชื้อเพลิงชีวภาพหรือพลาสติกชีวภาพ เน่ืองจากผู้ ใช้ไม่สามารถ รับรู้ ได้ว่าไฟฟ้าที่ใช้มาจากแหล่งผลิตรูปแบบใด แต่ไม่ว่าจะมาจากแหล่งใดก็ตามต่างก็สามารถตอบสนอง ความต้องการได้เหมือนกัน ขณะที่การใช้น้ำามันสามารถเลือกได้ว่าจะใช้เอทานอลหรือน้ำามันเบนซิน เช่นเดียวกับการเลือกใช้พลาสติกชีวภาพหรือพลาสติกทั่วไป

ในด้านธุรกิจพลาสติกชีวภาพ ได้รับปัจจัยหนุนจากเทรนด์ความต้องการผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อส่ิงแวดล้อม ผู้บริโภคที่เลือกใช้พลาสติกชีวภาพนั้นให้ความสำาคัญต่อผลิตภัณฑ์ท่ีเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่าปัจจัยด้านราคา ทัง้นี ้การเปน็ธรุกจิใหมท่ำาใหต้น้ทนุการผลติพลาสตกิชีวภาพยงัสงูกวา่พลาสติกธรรมดาทัว่ไป ซึง่เมือ่ตอ้งเผชญิกับภาวะตลาดน้ำามันซบเซา ช่องว่างด้านราคาระหว่างพลาสติกชีวภาพและพลาสติกธรรมดาย่ิงสูงข้ึน อย่างไรก็ดี กำาลงัการผลติพลาสตกิชวีภาพยงัคงเตบิโตตอ่เนือ่ง รวมทัง้ยงัไดรั้บงบประมาณจำานวนมากในดา้นการวจิยั เทคโนโลยี และนวัตกรรมที่ใช้ ในการผลิต เพื่อตอบโจทย์กลุ่มผู้บริโภครักษ์สิ่งแวดล้อมที่มีแนวโน้มเติบโตต่อเนื่อง ดังน้ัน ความผันผวนของราคาน้ำามันจึงไม่ส่งผลกระทบต่อธุรกิจนี้มากนัก

หนวย: ดอลลารสหรัฐฯ/ตัน

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

4,000

Sep-15Mar-14 Nov-14May-14 Jan-15Jul-14 Nov-15Mar-15 May-15Sep-14 Jul-15Jan-14 Jan-16

-54%

-26%

เบรนท (แกนขวา) Bioplastics (PLA) (แกนซาย) PET (แกนซาย) หนวย: ดอลลารสหรัฐฯ/บารเรล


ในสภาวะที่ราคาน้ำามันตกต่ำา ยิ่งทำาให้ส่วนต่างด้านราคา ของพลาสติกชีวภาพและพลาสติกทัั่วไปมีมากขึ้น9

ที่มา: การวิเคราะห์โดย EIC จากข้อมูลของ Bloomberg, Argeni และ NatureWork

ราคาพลาสติกทั่วไป (PET) พลาสติกชีวภาพ (PLA) และราคาน้ำามันเบรนท์

3. พลังงานชีวภาพเป็นธุรกิจที่ช่วยผลักดันเศรษฐกิจให้เกิดการพัฒนาห่วงโซ่มูลค่าใหม่จากผลิตภัณฑ์ทางการเกษตร โอกาสทางเศรษฐกจิทีเ่หน็เดน่ชดัของธรุกจิพลงังานชวีภาพ คอื การเปลีย่นวตัถดุบิเหลอืใช้ทางการเกษตรมาเป็นพลงังานไฟฟ้า นอกจากนี้ ยังเป็นการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับอุตสาหกรรมอาหาร เช่น การนำากากน้ำาตาลมาผลิตเป็นเอทานอล และธุรกิจพลาสติกชีวภาพ ซึ่งช่วยสร้างรายได้เพิ่มให้กับห่วงโซ่มูลค่าทั้งหมด

จากความตอ้งการพลงังานชวีภาพทีเ่พิม่ขึน้ หลายประเทศทัว่โลกจงึหนัมาสง่เสรมิและพัฒนานวตักรรมทัง้ในธรุกจิพลงังานชวีภาพและการเกษตร โดยในป ี2012 คณะกรรมาธกิารยโุรปนำาเอาแผนยทุธศาสตร ์Bioeconomy มาใช ้โดยเนน้การวจิยัและพัฒนานวัตกรรมด้านพลังงานชีวภาพเพื่อลดการพึ่งพาเชื้อเพลิงฟอสซิล อีกทั้ง ยังช่วยให้เกิดสินค้าอุปโภคบริโภคใหม่ๆ และยังเป็นการสร้างงานอีกด้วย ทั้งนี้ เพื่อให้บรรลุเป้าหมายดังกล่าวจึงได้จัดตั้งกิจการค้าร่วมระหว่างภาครัฐและเอกชนในธุรกิจพลังงานชีวภาพ (Public-Private Partnership with the Bio-based Industries Consortium) ด้วย งบประมาณ 3.7 พันล้านยูโร นอกจากนี้ แคนาดาได้ตั้งงบประมาณจำานวน 698 ล้านดอลลาร์แคนาดา เพ่ือเร่งสร้างนวัตกรรมสนับสนุนธุรกิจที่เกี่ยวข้องกับพลังงานชีวภาพ


กระบวนการเปลี่ยนทรัพยากรให้เป็นพลังงานชีวภาพช่วยสร้างผลิตภัณฑ์ที่หลากหลาย10วัตถุดิบ ผลิตภัณฑกระบวนการแปรรูปชีวมวล

น้ำมัน(ปาลม, คาโนลา และ ถั่วเหลือง)

เอทานอล

พลาสติกชีวภาพ

ไฟฟา

ความรอน

ลิกโนเซลลูโลส(ไม, ของเหลือใชจาก

ผลิตผลทางการเกษตรและ พืชพลังงาน)

น้ำตาลและแปง(ขาวโพด, ออย และ มันสำปะหลัง)

ผลิตภัณฑอาหาร

Esterification &Transesterification

Fermentation

Anaerobic digestion

Gasification

Combustion

ไบโอดีเซลRefining

Distillation

Polymerization

Lactic acidPHA

สำาหรับไทยนั้นธุรกิจพลังงานชีวภาพมีศักยภาพสูง เนื่องจากเป็นผู้ส่งออกผลิตภัณฑ์ทางการเกษตรรายใหญ่ และมีวัตถุดิบทางการเกษตรจำานวนมากเพ่ือจะใช้ ในการผลิต นโยบายทั้งในอดีตและปัจจุบันมีจุดมุ่งหมายเพ่ือเพ่ิมมูลค่าให้กับสินค้าโภคภัณฑ์และผลผลิตพลอยได้ทางการเกษตร โดยมีการตั้งเป้าหมายกำาลังการผลิตไบโอดีเซลจาก 2.89 ล้านลิตร/วัน และเอทานอล 3.21 ล้านลิตร/วัน ในปี 2014 เป็น 14 ล้านลิตร/วัน และ 11.3 ล้านลิตร/วัน ตามลำาดับ ภายในปี 2036 นอกจากนี้ ยังได้ตั้งเป้ากำาลังการผลิตของโรงไฟฟ้าชีวมวลไว้ที่ 5,570 เมกะวัตต์ ภายในปี 2036 ตามแผนพัฒนาพลังงานทดแทนและพลังงานทางเลือก (AEDP 2015) รวมไปถึงการผลักดันของภาครัฐในการส่งเสริมธุรกิจพลาสติกชีวภาพเพ่ือช่วยดึงดูดการลงทุนจากภาคเอกชนในโรงงานผลิตพลาสติกชีวภาพอีกด้วย ทั้งน้ี อีไอซีประเมินว่าการลงทุนในธุรกิจพลังงานชีวภาพในไทยจะอยู่ที่ราว 1.8-2.0 แสนล้านบาท ระหว่างปี 2016 ถึงปี 2020

ในอกี 3 บทตอ่จากนี ้อไีอซจีะนำาเสนอจดุแขง็ โอกาส และความทา้ทายของธรุกจิเชือ้เพลงิชวีภาพ ธรุกจิโรงไฟฟา้ชวีมวล และธุรกิจพลาสติกชีวภาพของไทย รวมถึงปัจจัยสำาคัญที่จะช่วยให้ภาคธุรกิจเหล่านี้ประสบความสำาเร็จ


ไทยต้องพึ่งพาการนำาเข้าน้ำามันดิบถึง 80% ของความต้องการน้ำามันทั้งหมดที่นำามาใช้ ในภาคขนส่ง ทำาให้เช้ือเพลิงชีวภาพจากสินค้าเกษตรซึ่งผลิตได้ภายในประเทศกลายเป็นพลังงานที่มีบทบาทสำาคัญเพื่อลดการพึ่งพาการนำาเข้าน้ำามันดิบ และสร้างความมั่นคงทางพลังงาน โดยไทยมศีกัยภาพในการผลติและพฒันาเชือ้เพลงิชวีภาพ เนือ่งจากมคีวามไดเ้ปรยีบดา้นวตัถดุบิทางการเกษตร และความพร้อมของอุตสาหกรรมตลอดห่วงโซ่การผลิต ทั้งนี้ กระแสรักษ์โลก การลดมลพิษ และการกำาหนดเป้าหมายการใช้เช้ือเพลิงชีวภาพที่เห็นได้ทั่วโลก ล้วนเป็นแรงผลักดัน การเตบิโตของธรุกจินี้ในไทยไดเ้ชน่กนั อยา่งไรกต็าม สถานการณร์าคาน้ำามนัดบิทีต่กต่ำาในปจัจบุนัเป็นความท้าทายหลักที่ธุรกิจต้องเผชิญ แต่การผลักดันให้มีการใช้เช้ือเพลิงชีวภาพยังคงต้องดำาเนินต่อไป เพื่อความมั่นคงทางพลังงานของไทย

จับตาธุรกิจเช้ือเพลิงชีวภาพ (biofuel) ภายใต้สถานการณ์ราคาน้ำามันตกต่ำา

2


เบนซิน

เบนซิน 95(ULG 95)

แกสโซฮอล 91(E10)

ไบโอดีเซล B7


+เอทานอล

เมื�อนำเอทานอลมาผสมกับน้ำมันเบนซินพื้นฐานในอัตราสวนตางๆ จะไดแกสโซฮอลชนิดตางๆ โดยปจจุบันมีจำหน�ายอยู 4 ชนิด ไดแก

สำหรับ B100 นำมาผสมกับน้ำมันดีเซลไดเปนน้ำมันไบโอดีเซล ซึ่งปจจุบันมีจำหน�ายเพียงชนิดเดียวคือ B7*

*รัฐบาลอาจลดอัตราสวนผสม B100 ในน้ำมันดีเซลเมื�อปริมาณปาลมน้ำมันขาดแคลน10% +เอทานอล 10%

+B100

E20

+เอทานอล 20%

E85


biofuel

เบนซิน 91

90%

80%

ดีเซล


เบนซิน 95 เบนซิน 95

กลุมเบนซินและแกสโซฮอล

ปจจุบันเชื้อเพลิงชีวภาพมีบทบาทมากขึ้นในภาคขนสงเพื�อลดการพึ่งพาการนำเขาน้ำมันจากฟอสซิล และเพิ่มมูลคาสินคาเกษตร โดยปจจุบันสถานีบริการน้ำมันมีการจำหน�ายเชื้อเพลิงชีวภาพทั้งกลุมเบนซินและดีเซล

เชื้อเพลิงชีวภาพที่ทำมาจากพืชเกษตรที่ใช ในไทย ไดแก

แวะปมเติมเชื้อเพลิงชีวภาพ

เอทานอล และ ไบโอดีเซลบริสุทธิ์ 100% (B100)

กลุมดีเซลดีเซล

แกสโซฮอล

7%

www.scbeic.com

90%

93%

15%

เหตุใดเชื้อเพลิงชีวภาพจึงมีบทบาทสำาคัญในไทย?

เหตผุลหลกัที่ไทยสนบัสนนุการใชเ้ชือ้เพลงิชวีภาพในภาคขนสง่เพราะตอ้งการลดการพึง่พาการนำาเขา้เชือ้เพลงิฟอสซลิเพื่อความมั่นคงทางพลังงาน ไทยเป็นประเทศนำาเข้าพลังงานสุทธิโดยมีการนำาเข้าน้ำามันดิบในสัดส่วนสูงถึง 80% ของ ความต้องการใช้น้ำามันท้ังหมด ดังนั้น การใช้เช้ือเพลิงชีวภาพที่ทำามาจากวัตถุดิบทางการเกษตรในประเทศ อย่างอ้อย มันสำาปะหลัง หรือปาล์มน้ำามัน จะช่วยให้ประเทศลดการพ่ึงพาการนำาเข้าน้ำามันและส่งเสริมความม่ันคงทางพลังงาน ทั้งนี้ ในปี 2015 ไทยใช้น้ำามันเบนซินประมาณ 26 ล้านลิตร/วัน และดีเซล 60 ล้านลิตร/วัน หากนำาเอทานอล และ B100 มาผสมร่วมกับน้ำามันพื้นฐานตามความต้องการใช้น้ำามันประเภทต่างๆ จะช่วยลดปริมาณการใช้น้ำามันจากฟอสซิลได้ราว 8 ล้านลิตร/วัน และประหยัดเงินตราต่างประเทศจากการนำาเข้าน้ำามันดิบได้กว่า 6.5 หมื่นล้านบาทต่อปี2

เชื้อเพลิงชีวภาพที่ผลิตจากวัตถุดิบทางการเกษตรจะช่วยเกษตรกรให้มีทางเลือกในการจำาหน่ายผลผลิตและเพิ่มมูลค่าให้สินค้าเกษตร การใช้อ้อย มันสำาปะหลัง มาผลิตเป็นเอทานอล และปาล์มน้ำามันมาผลิตเป็น B100 จะช่วยให้เกษตรกรมี ชอ่งทางจำาหน่ายสนิคา้ในตลาดพลงังานไวร้องรบัผลผลติทีเ่หลอืจากการบรโิภค อกีทัง้ยงัเป็นการเพ่ิมมลูคา่สนิคา้เกษตรด้วยเชน่กนั อาท ิการนำามนัสำาปะหลังมาแปรรปูเปน็เอทานอลจะเพิม่มลูคา่มากกวา่ทีจ่ะขายเปน็เพยีงสนิคา้เกษตรทัว่ไปไดถ้งึ 2 เทา่


เบนซิน

เบนซิน 95(ULG 95)


ไบโอดีเซล B7


+เอทานอล

เมื�อนำเอทานอลมาผสมกับน้ำมันเบนซินพื้นฐานในอัตราสวนตางๆ จะไดแกสโซฮอลชนิดตางๆ โดยปจจุบันมีจำหน�ายอยู 4 ชนิด ไดแก

สำหรับ B100 นำมาผสมกับน้ำมันดีเซลไดเปนน้ำมันไบโอดีเซล ซึ่งปจจุบันมีจำหน�ายเพียงชนิดเดียวคือ B7*

*รัฐบาลอาจลดอัตราสวนผสม B100 ในน้ำมันดีเซลเมื�อปริมาณปาลมน้ำมันขาดแคลน10% +เอทานอล 10%

+B100

E20


E85


biofuel


90%

80%

ดีเซล


เบนซิน 95 เบนซิน 95

กลุมเบนซินและแกสโซฮอล

ปจจุบันเชื้อเพลิงชีวภาพมีบทบาทมากขึ้นในภาคขนสงเพื�อลดการพึ่งพาการนำเขาน้ำมันจากฟอสซิล และเพิ่มมูลคาสินคาเกษตร โดยปจจุบันสถานีบริการน้ำมันมีการจำหน�ายเชื้อเพลิงชีวภาพทั้งกลุมเบนซินและดีเซล

เชื้อเพลิงชีวภาพที่ทำมาจากพืชเกษตรที่ใช ในไทย ไดแก

แวะปมเติมเชื้อเพลิงชีวภาพ

เอทานอล และ ไบโอดีเซลบริสุทธิ์ 100% (B100)

กลุมดีเซลดีเซล

แกสโซฮอล

7%

www.scbeic.com

90%

93%

15%

2ประมาณการโดยใช้สมมติฐานปริมาณความต้องการน้ำามันแก๊สโซฮอล์ E10 E20 E85 และไบโอดีเซล B7 ในปี 2015 และราคาน้ำามันดิบที่ 50 ดอลลาร์สหรัฐฯ/บาร์เรล

การแปรรูปมันสำาปะหลังให้เป็นเอทานอลช่วยสร้างมูลค่าเพิ่มได้ถึง 2 เท่า11

หมายเหตุ: ราคามันสำาปะหลัง และเอทานอล เป็นราคาเฉลี่ยครึ่งปีแรกของปี 2016 มันสำาปะหลัง 6.5 กิโลกรัม นำามาแปรรูปผลิตเอทานอลได้ 1 ลิตร ที่มา: การวิเคราะห์โดย EIC จากข้อมูลของ CEIC

มูลค่าเพิ่มของมันสำาปะหลังเมื่อนำามาผลิตเป็นเอทานอล

หน่วย: บาท

1.8

11.5

11.6

23.1

ราคาเอทานอล(บาท/ลิตร)

ราคามันสําปะหลัง (บาท/กิโลกรัม)

ราคามันสําปะหลังที่ใชทําเอทานอล 1 ลิตร (บาท)

มูลคาเพิ่ม (บาท)

ธุรกิจเชื้อเพลิงชีวภาพมีจุดแข็งและโอกาสของธุรกิจหรือไม่อย่างไร?

ไทยเริ่มใช้เชื้อเพลิงชีวภาพมากว่า 10 ปีแล้ว ซึ่งนโยบายภาครัฐเป็นปัจจัยผลักดันสำาคัญที่ทำาให้ธุรกิจนี้เติบโตได้อย่างต่อเนื่อง แม้ว่าต้นทุนการผลิตเชื้อเพลิงชีวภาพจะสูงกว่าน้ำามันพื้นฐานทั่วไป แต่ไทยจำาเป็นจะต้องสนับสนุนการใช้เชื้อเพลิง ดังกล่าว เพื่อลดการพึ่งพาการนำาเข้าเชื้อเพลิงฟอสซิล และส่งเสริมความมั่นคงทางพลังงาน ซึ่งตามแผนพัฒนาพลังงานทดแทนและพลังงานทางเลือกปี 2015 (AEDP 2015) ภาครัฐได้ตั้งเป้าหมายว่า ในระยะแรกภายในปี 2026 จะมีการผลิต เอทานอล 7 ล้านลิตร/วัน และ B100 10 ล้านลิตร/วัน ส่วนในระยะที่สองภายในปี 2036 จะมีการผลิตเอทานอล 11.3 ล้านลิตร/วัน และ B100 14 ล้านลิตร/วัน โดยที่ผ่านมาได้มีมาตรการส่งเสริมต่างๆ เช่น การออกกฎหมายกำาหนดสัดส่วนของ B100 ที่นำามาผสมกับน้ำามันดีเซลให้มีสัดส่วนเพิ่มขึ้นตามลำาดับจาก B2 ในปี 2007 มาเป็น B7 ในปัจจุบัน (ปี 2016) และมี แนวโน้มจะเพิ่มเป็น B10 ในปี 2018 เพื่อเป็นทางเลือกให้กับผู้บริโภค ส่งผลให้ความต้องการใช้ B100 สูงขึ้น หรือการกำาหนดส่วนต่างราคาของแก๊สโซฮอล์ให้ถูกกว่าน้ำามันเบนซิน เพื่อจูงใจให้คนหันมาใช้มากขึ้น รวมทั้งการให้สิทธิพิเศษด้านการลงทุนสำาหรับธุรกิจเชื้อเพลิงชีวภาพ เช่น การยกเว้นภาษีนำาเข้าเครื่องจักร เป็นต้น


จากนโยบายภาครัฐที่จะเพิ่มสัดส่วน B100 ในดีเซล จาก B7 ให้เป็น B10 รวมถึงแนวโน้มที่เพิ่มขึ้นของปริมาณการใช้แก๊สโซฮอล์ที่มีสัดส่วนเอทานอลสูงอย่าง E20 และ E85 ทำาให้การใช้ B100 และเอทานอล มีแนวโน้มเติบโตต่อเนื่อง12

ที่มา: การวิเคราะห์โดย EIC จากข้อมูลของกรมพัฒนาพลังงานทดแทนและอนุรักษ์พลังงาน (DEDE) และ CEIC

คาดการณ์การใช้เอทานอลและ B100 คาดการณ์การใช้แก๊สโซฮอล์หน่วย: ล้านลิตร/วัน หน่วย: ล้านลิตร/วัน

7

10

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

2025

F

2026

F

2022

F

2021

F

2020

F

2019

F

2018

F

2017

F

2016

F

2015

2014

2013

2012

2023

F

2024

F

การใชเอทานอล การใช B100 ULGE85 E10(91)E10(95)E20

เบนซิน

แกสโซฮอล E10



0

5

10

15

20

25

30

การใช้เชื้อเพลิงชีวภาพของไทยเติบโตอย่างรวดเร็วและมีสัดส่วนการใช้ค่อนข้างสูง คิดเป็น 2.5% ของการใช้พลังงาน ขั้นสุดท้าย เมื่อเทียบกับสหรัฐฯ ซึ่งเป็นประเทศที่ให้การสนับสนุนเชื้อเพลิงชีวภาพมากว่า 30 ปี มีสัดส่วนการใช้ที่ใกล้เคียงกับไทยที่ 2.2% ทั้งนี้ การใช้เอทานอล และ B100 ของไทยเริ่มเป็นที่นิยมมากขึ้นเรื่อยๆ โดยมีอัตราการขยายตัวอย่างต่อเนื่องราว 14% ต่อปี เป็นผลมาจากยอดการใช้เชื้อเพลิงแก๊สโซฮอล์ และไบโอดีเซลที่มีการเติบโตราว 14-16% ต่อปี หากเทียบกับสหรัฐฯ ที่มีการเติบโตเพียง 5.5% ต่อปีเท่านั้น อย่างไรก็ตาม หากเทียบกับบราซิลซึ่งเป็นประเทศที่สนับสนุนการใช้เอทานอล เพราะมคีวามไดเ้ปรยีบเรือ่งออ้ยทีน่ำามาใชเ้ปน็วตัถดุบิในการผลติ พบวา่มสีดัสว่นการใชท้ีส่งูถงึเกอืบ 6% ของพลงังานทัง้หมด สะท้อนว่าการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพของไทยยังมีโอกาสเติบโตได้อีกหากอุปสงค์ของเชื้อเพลิงชีวภาพได้รับการผลักดันให้ใช้ทดแทนพลังงานแบบดั้งเดิมมากยิ่งขึ้น


ไทยมีสัดส่วนและอัตราการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพค่อนข้างสูงเมื่อเทียบกับสหรัฐฯ แต่หากเทียบกับบราซิล การใช้เชื้อเพลิงชีวภาพของไทยยังมีโอกาสเติบโตได้อีก 13

ท่ีมา: การวิเคราะห์โดย EIC จากข้อมูลของสำานักงานนโยบายและแผนพลังงาน (EPPO), US Energy Information Administration (EIA) และ University of Sao Paulo's College of Agriculture

สัดส่วนการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพเทียบกับพลังงานอื่นๆ ปี 2015อัตราการเติบโตของการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพต่อปี ระหว่างปี 2009-2015

หน่วย: % หน่วย: %CAGR 2009-2015

97.5 97.8 94.1

ไทย บราซิลสหรัฐฯ

2.22.5 5.9

พลังงานอ่ืนๆเช้ือเพลิงชีวภาพ

14.0

5.5 5.0

ไทย สหรัฐฯ บราชิล

การพฒันารถ FFV ดเีซลอีโคคาร ์การวจิยัและพฒันาเทคโนโลยกีารผลติไบโอดเีซลคณุภาพสงู H-FAME และการขยายตวั ของสถานีบริการน้ำามัน E20 และ E85 จะช่วยผลักดันให้ความต้องการใช้เชื้อเพลิงชีวภาพเพิ่มขึ้น ปัจจุบันรถยนต์กลุ่มเบนซินส่วนใหญ่ในประเทศสามารถใช้แก๊สโซฮอล์ E20 ได้แล้ว และจะมีรถยนต์รุ่นใหม่ๆ ที่สามารถใช้ E85 ได้อีกเป็นจำานวนมาก ทัง้นี ้ทศิทางในอนาคตยงัมแีนวโนม้การผลติรถยนตท์ีป่ระหยดัพลงังานและเปน็มติรกบัสิง่แวดลอ้มมากขึน้ เชน่ รถยนต ์Flexible Fuel Vehicle หรือ FFV ที่สามารถใช้เชื้อเพลิงหลากหลาย รวมถึงเชื้อเพลิงเอทานอล 100% ได้เหมือนในบราซิล ซึ่งจะเป็นปัจจัยสนับสนุนให้มีความต้องการใช้เอทานอลมากขึ้น

สำาหรับรถยนต์กลุ่มดีเซลนั้นได้มีการเปิดตัวรถอีโคคาร์ที่ใช้น้ำามนัดีเซลออกสู่ตลาดเป็นครั้งแรกของไทยในปี 2016 ซึ่งน่าจะได้รับความนิยมไม่แพ้เครื่องยนต์เบนซินเพราะได้รับการสนับสนุนเรื่องภาษีจากภาครัฐ อีกทั้ง ปัจจุบันมีการคิดค้นเทคโนโลยี การผลิตน้ำามันไบโอดีเซลทางเลือกใหม่ที่มีคุณภาพสูง หรือ H-FAME (Partially Hydrogenated Fatty Acid Methyl Ester) ซึ่งสามารถผสมกับน้ำามันดีเซลได้มากถึง 20% (B20) และได้ผ่านการทดสอบกับรถบางรุ่นแล้วพบว่าไม่มีปัญหาใดๆ ทั้งนี้ หากน้ำามันไบโอดีเซลที่มี B100 ในสัดส่วนสูงๆ เช่น B10 ขึ้นไป ได้รับการยอมรับจากผู้ผลิตรถยนต์อย่างกว้างขวางให้นำามาเติมในรถดีเซลได้ รวมทั้งรัฐกำาหนดให้ผลิตเพื่อจำาหน่ายในสถานีบริการน้ำามัน จะส่งผลดีต่อความต้องการใช้ B100

นอกจากนี้ ในส่วนของสถานีบริการน้ำามันที่จำาหน่ายแก๊สโซฮอล์ E20 และ E85 เติบโตสูงขึ้นต่อเนื่องราว 48% และ 113% ต่อปี ตามลำาดับ ทำาให้ผู้ขับขี่ที่ใช้เชื้อเพลิงดังกล่าวมีความสะดวกสบายในการเติมน้ำามันมากขึ้น อีกทั้งเป็นแรงจูงใจให้คนหันไปซื้อรถยนต์ที่สามารถใช้เชื้อเพลิง E20 และ E85 อีกทางหนึ่งด้วย


สถานีบริการน้ำามันแก๊สโซฮอล์ E20 และ E85 ที่เพิ่มขึ้น และรถยนต์รุ่นใหม่ๆ ที่สามารถเติมแก๊สโซฮอล์ E85 ได้ รวมถึงรถยนต์ดีเซลอีโคคาร์จะช่วยผลักดันการใช้เอทานอลและไบโอดีเซลให้เพิ่มขึ้น14

ที่มา: การวิเคราะห์โดย EIC จากข้อมูลของกระทรวงพลังงาน และกรมการขนส่งทางบก

สถานีบริการน้ำามัน E20 และ E85 และอัตราการเติบโตโดยเฉลี่ยต่อปี (CAGR)

หน่วย: แห่ง

+48.1%

2015

3,038

2008

1944

+113.4%

2015

807

2008

สถานีบริการน้ํามัน E20

สถานบีริการน้ํามัน E85

รถยนตรุนใหมๆ จะสามารถเติมแกสโซฮอล E85 ไดมากข้ึน

• Mitsubishi Lancer EX

• VolvoS80 และ C30

• Chevrolet Captiva

• Honda City, Accord

และ CR-V

• Toyota Corolla และ Altis

2011 2015

รถยนตอีโคคารรุนใหมที่สามารถเติมดีเซลได

• Mazda2

2016

• Honda Civic 1.8 EL

• Nissan March

2016

2017

ธรุกจิเชือ้เพลงิชวีภาพของไทยมคีวามแขง็แกรง่ตลอดหว่งโซอ่ปุทานตัง้แตต่น้น้ำาถงึปลายน้ำา ทำาใหส้ามารถจดัหาวตัถดุบิในประเทศและมตีลาดรองรบั ในสว่นของหว่งโซต่น้น้ำา ไทยมคีวามพรอ้มดา้นสนิคา้เกษตรที่ใชเ้ปน็วตัถดุบิในการผลติเอทานอล และ B100 โดยไทยเปน็ผูส้ง่ออกแปง้มนัสำาปะหลงัรายใหญท่ีส่ดุของโลก และเปน็ผูผ้ลติและสง่ออกน้ำาตาลอนัดบั 2 รองจากบราซิล รวมถึงมีการผลิตปาล์มน้ำามันใหญ่เป็นอันดับ 3 รองจากอินโดนีเซียและมาเลเซีย ในส่วนของห่วงโซ่กลางน้ำา ไทยมีโรงงานน้ำาตาล โรงงานแป้งมันสำาปะหลัง รวมทั้งโรงสกัดน้ำามันปาล์มที่มีอัตราการสกัดน้ำามันที่ได้รับการรับรองระบบควบคุมคุณภาพต่างๆ เช่น GMP3 และ HACCP4 สำาหรับห่วงโซ่ปลายน้ำา ไทยมีบริษัทน้ำามันและโรงกลั่นน้ำามันขนาดใหญ่ที่มีกำาลังการผลิตเพียงพอต่อการบริโภคในประเทศรวมถึงสามารถส่งออกได้ ซึ่งบริษัทน้ำามันและโรงกลั่นได้นำาเอทานอล และ B100 ไปผสมกับน้ำามันพื้นฐาน เพื่อให้ได้แก๊สโซฮอล์และไบโอดีเซล เพื่อส่งต่อไปจำาหน่ายในสถานีบริการน้ำามัน


ธุรกิจเชื้อเพลิงชีวภาพของไทยมีความแข็งแกร่งตลอดห่วงโซ่อุปทาน15

ที่มา: สำานักงานเศรษฐกิจการเกษตร และกระทรวงพลังงาน

วัตถุดิบการเกษตร

ออย ไทยสงออกน้ำตาลมากเปนอันดับ 2 ของโลก

มันสำปะหลัง ไทยสงออกมันสำปะหลังมากเปนอันดับ 1 ของโลก

ปาลม ไทยมีพื้นที่เพาะปลูกสูงเปนอันดับ 3 ของโลก มีกำลังการผลิต 12.6 ลานตันตอป

STEP 1 STEP 2 STEP 3 STEP 4 STEP 5

การหมัก เชื้อเพลิงชีวภาพ

ผลิตภัณฑจากเชื้อเพลิงชีวภาพ ผูบริโภคปลายทาง

น้ำตาล โรงงานน้ำตาลราว 70แหง

แปงมันสำปะหลัง โรงงานแปงมันสำปะหลัง ราว 120 แหง

น้ำมันปาลมดิบ โรงสกัดน้ำมันปาลมเกือบ 200 แหง โดยมีศักยภาพในการสกัดปาลมน้ำมันราว 25 ลานตันตอป

เอทานอล โรงงานเอทานอลราว 20แหง ซึ่งมีกำลังการผลิตรวมราว 6 ลานลิตรตอวัน

B100 เมทิลเอสเตอรของกรดไขมันโรงงานผลิต B100 ราว 15 แหง โดยมีกำลังการผลิตรวมราว 6 ลานลิตรตอวัน

แกสโซฮอล นำเอทานอลในสัดสวนตางๆ มาผสมกับน้ำมันเบนซินไดเปนแกสโซฮอล E10 E20 และ E85

น้ำมันไบโอดีเซล นำ B100 มาผสมกับน้ำมันดีเซลตามขอกำหนดของกระทรวงพลังงาน

ปมน้ำมัน / รถยนต

ปมน้ำมัน / รถยนต

เอทา

นอล

B100

biofuel

biofuel

3GMP (Good Manufacturing Practice) คือ หลักเกณฑ์และวิธีการที่ดีในการผลิตอาหาร จัดทำาขึ้นโดยหน่วยงานมาตรฐานอาหารระหว่างประเทศ4HACCP (Hazard Analysis Critical Control Point) คือ มาตรฐานการผลิตที่มีมาตรการป้องกันอันตรายที่ผู้บริโภคอาจได้รับจากการรับประทานอาหาร


สถานการณ์ตลาดของเอทานอล และ B100 ยังมีความต้องการใช้สูงกว่าปริมาณที่ผลิตได้ ผู้เล่นในธุรกิจจึงยังมีโอกาสรองรับการเติบโตของอุปสงค์ได้ ในอนาคต ในปี 2015 ปริมาณการใช้เอทานอลอยู่ที่ 3.5 ล้านลิตร/วัน มากกว่าปริมาณที่ผลิตได้ในประเทศที่ 3.21 ล้านลิตร/วัน เป็นผลมาจากยอดการใช้แก๊สโซฮอล์ที่สูงขึ้น โดยเฉพาะแก๊สโซฮอล์ E20 และ E85 ซึ่งมีอัตราการขยายตัวของการบริโภคถึง 173% และ 62% ต่อปี (2010-2015) ตามลำาดับ ส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากราคาขายปลีกที่ค่อนข้างถูก เมื่อเทียบกับ E10 และเบนซิน จากการที่ภาครัฐอุดหนุนราคา รวมถึงได้ยกเลิกการจำาหน่ายเบนซิน 91 ในปี 2013 เพื่อส่งเสริมให้คนหันมาใช้แก๊สโซฮอล์มากขึ้น ในส่วนของ B100 นั้น ปริมาณการใช้ขยายตัวต่อเนื่องสอดคล้องกับการใช้น้ำามันไบโอดีเซลที่เติบโต 14% ต่อปี เนื่องจากการเติบโตของภาคขนส่งและโลจิสติกส์ ที่รถบรรทุกส่วนใหญ่ใช้น้ำามันดีเซลเป็นหลัก อีกทั้งกฎหมายกำาหนดสัดส่วนของ B100 ที่นำามาผสมกับน้ำามันดีเซลมีสัดส่วนเพิ่มขึ้นจาก B2 ในปี 2007 มาเป็น B7 ในปัจจุบัน

ความต้องการใช้เอทานอล และ B100 ในปัจจุบันสูงกว่าปริมาณที่ผลิตได้16

ที่มา: การวิเคราะห์โดย EIC จากข้อมูลของ EPPO และ CEIC

การผลิตและการใช้เอทานอล

การผลิตและการใช้ B100

ยอดขายน้ำามันเบนซิน และแก๊สโซฮอล์

ยอดขายน้ำามันดีเซล

หน่วย: ล้านลิตรต่อวัน

หน่วย: ล้านลิตร



เชื้อเพลิงชีวภาพ (เอทานอล และ B100) ผลิตภัณฑปโตรเลียม (แกสโซฮอล และ ไบโอดีเซล)

CAGR (2010-2015)

0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

7,417 7,705

2011

8,233

2012

7,331

2010 2014

8,567

2015

9,713

2013

E10/91 +21%

ULG91 -51%

ULG95 +46%

E85 +173%

E20 +62%

E10/95 +4.1%

ยกเลิกการจําหนายเบนซิน 91

0

500

1,000

1,500

2010 2011 2012 2013 2014 2015

การใช B100 +14%

การผลิต B100 +12%

CAGR (2010-2015)

ผลผลิตปาลมและ B100 ลดลงเพราะภัยแลง สวนความตองการ B100 เพิ่มเพราะ

นํ้ามันดีเซลมีราคาถูก

+3%

201

Documents

วางผังธุรกิจชีวภาพไทยโตอย าง ... · วางผังธุรกิจชีวภาพไทยโตอย างไรให