Copyright:o1o Te Ubuntu Manual Team. Sommige redten voorbehou-den. cbaDit werk is uitgebradt onder de Creative Commons AuributionShareAlike .o licentie. Om een exemplaar hiervan te bekijken, zie Appendix A,bezoek http//creativecommons.org/licenses/by-sa/.o/, of stuur een briefnaar Creative Commons, 1,1 Second Street, Suite oo, San lrancisco, Cali-fornia, ,1o, USA.U kunt Aon Je :|og me U|vnv :o.o, aansdaen via http//ubuntu-manual.org/buy/gswu1ooe1/nl. U kunt een gedrukt exemplaar van deze handlei-ding bestellen voor de prijs van het afdrukken en bezorgen. Het downloadenvan een electronisd exemplaar van deze handleiding is kosteloos. Wij staanu toe, en moedigen u zelfs aan, een kopie van deze handleiding te versprei-den onder collegas, vrienden, familie en verder iedereen die interesse toont.http//ubuntu-manual.orgRevisienummer ,: Revisiedatum :o1o-1:-:: :oo:: -oeoo!nhoudsopgaveVoorwoord ,Welkom ,Ubuntu-losoe ,len korte gesdiedenis van Ubuntu 8ls Ubuntu gesdikt voor u` ,Contactgegevens 1oConventies gebruikt in dit boek 1o1 lnstallatie 11Ubuntu verkrijgen 11Minimale systeemeisen 1Ubuntu installeren 1: Het Ubuntu-bureaublad :Werken met het bureaublad :Werken met vensters :Tussen geopende vensters wisselen :eHet toepassingenmenu gebruiken :eHet menu Systeem gebruiken :8Bestanden op uw computer verkennen :8Nautilus-bestandsbeheer :,Naar bestanden op uw computer zoeken :Uw bureaublad aanpassen :Toegankelijkheid eUw computer beheren ,Hulp verkrijgen 8 Werken met Ubuntu ,Online gaan ,Websurfen 8l-mails lezen en opstellen ,Blijf georganiseerd e,Chatprogramma gebruiken ,:Microbloggen ,,lotos bekijken en bewerken ,,lilms en videos bekijken 8Naar audio en muziek luisteren 8eMet documenten, rekenbladen en presentaties werken ,1Notities maken ,:Ubuntu One ,Ubuntu One instellen ,Ubuntu One-voorkeuren ,Meer informatie , ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.o Apparaten ,,Uw apparaten gebruiken ,,Hardware-identicatie ,,Beeldsdermen ,,Uw printer aansluiten en gebruiken ,8Geluid 1ooCds en dvds branden 1o1len webcam gebruiken 1oTekst en ameeldingen scannen 1oAndere apparaten 1o Programmabeheer 1o,Sonwarebeheer in Ubuntu 1o,Het Ubuntu sonwarecentrum gebruiken 1o,lxtra sonware beheren 1o,Synaptic pakketbeheer 11:Updates en upgrades 11e De opdradtregel 11lntroductie van de terminal 11Structuur van het bestandssysteem in Ubuntu 11eBeginnen met de opdradtregel 11,Het sudo-commando 118Sonware bijwerken via de terminal 11,, Veiligheid 1:1Waarom Ubuntu veilig is 1:1Basis-veiligheidsconcepten en -procedures 1:1Systeemupdates 1::Gebruikers en groepen 1::len veilig systeem instellen 1:8 Problemen oplossen 1:,Problemen oplossen 1:,Advies bij probleemoplossing 1:,Meer hulp verkrijgen 1, Meer weten 1Wat kan ik nog meer met Ubuntu doen` 1Opensourcesonware 1Distributiefamilies 1:-bit of e-bit` 1,Vind meer hulp en ondersteuning 18A licentie 11Opmerking Creative Commons 1,Woordenlijst 1,ixnouisoic~vi Met dank aan 1Teamleiders 1Auteurs 1lditors 1Ontwerpers 1Ontwikkelaars 1Vertalers Nederlandse versie 1Met speciale dank aan 1lndex 1,VooruoordWeIkomWelkom bij Aon Je :|og me U|vnv, een introductie gesdreven om nieuwegebruikers op weg te helpen met Ubuntu.Het doel van deze handleiding is de basis van Ubuntu uit te leggen (zoalsde installatie en het werken met het bureaublad). Ook worden enkele vande populairste toepassingen uitgelegd. De handleiding is ontworpen alseen stap-voor-stap uitleg met instructies en veel sdermafdrukken. Opdeze manier kunt u snel en makkelijk de potentie van uw nieuwe Ubuntu-systeem ontdekken, zelfs als u weinig van computers weet of voor het eerstvan een ander besturingssysteem overstapt.Bedenk dat deze handleiding altijd werk in uitvoering zal zijn. Dehandleiding is speciaal gesdreven voor Ubuntu 1o.o i1s. We hebben ge-probeerd onze instructies niet alleen tot deze versie te beperken, maar todis het onvermijdelijk dat er in toekomstige versies kleine dingen zullenveranderen. Als er een nieuwe Ubuntu-versie versdijnt, zullen we alle ver-anderingen in de handleiding verwerken en de nieuwe versie besdikbaarstellen op http//www.ubuntu-manual.org.Aon Je :|og me U|vnv :o.o, is niet bedoeld als uitgebreide Ubuntu-gebruikershandleiding. Het is eerder een snelstartgids voor alles wat u snelen gemakkelijk met uw computer wilt doen, zonder er tednisd diep op inte gaan. Meer informatie betreende Ubuntusonline en systeemdocumentatie kunt uvinden in Hoofdstuk , Meer weten.Als u informatie zoekt die dieper in de materie duikt, ga dan naar http//wiki.ubuntu-nl.org/. De ingebouwde systeemdocumentatie in Ubuntu isook een aanrader. Deze is te vinden door in Ubuntu op Systeem Hulp enondersteuning te klikken. Als iets niet in deze handleiding staat, dan is dekans groot dat op n van deze locaties het antwoord te vinden is. We doenons best zoveel mogelijk links naar meer gedetailleerde hulp toe te voegen.Ubuntu-fiIosofieDe term Ubuntu is een Afrikaanse traditie die zijn oorsprong vindt inde Bantu-talen uit zuidelijk Afrika. Het kan omsdreven worden als eenmanier van verbinden met anderen leven in een wereldwijde samenlevingwaar alle acties die een persoon doet eect hebben op alle mensen. Ubuntuis meer dan een besturingssysteem het is een gemeensdap van mensendie samenkomen om vrijwillig samen te werken aan een internationaalsonwareproject dat tot doel heen de best mogelijke gebruikerservaring tebieden.De Ubuntu-beIone Ubuntu zal altijd gratis zijn, ook de bedrijfsuitgaven en veiligheidsup-dates die regelmatig worden uitgegeven.8 ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.o Canonical geen volledige commercile ondersteuning voor Ubuntu.Honderden andere bedrijven in de wereld doen datzelfde. Ubuntu biedt de beste vertalingen en assisterende tednologien die devrije sonware-gemeensdap te bieden heen. Alle kerntoepassingen die in Ubuntu ziuen zijn vrij en opensource.Gebruik vrije en opensourcesonware, verbeter het, geef het door.Een korte geschiedenis van UbuntuUbuntu werd door Mark Shuuleworth, een succesvolle Zuid-Afrikaanseondernemer, en zijn bedrijf Canonical in :oo bedadt. Shuuleworth erken-de de kradt van linux en opensource, maar was zid ook bewust van dezwakheden waardoor het geen mainstream-sonware kon worden. Canonical is het bedrijf dat financileen technische ondersteuning levert voorUbuntu. Canonical hee werknemersover de hele wereld die werken aan deontwikkeling en de verbeteringen vanhet besturingssysteem. Ook controlerenze het werk dat door vrijwilligers wordtaangeleverd. Om meer te weten te komenover Canonical, ga naar http//www.canonical.com.Shuuleworth begon met de voornemens om deze zwakke plekken aante pakken en een systeem te creren dat makkelijk te gebruiken moest zijn,helemaal vrij (zie Hoofdstuk , Meer weten voor de volledige denitie vanvrij), en dat de strijd aan zou kunnen met andere veelgebruikte besturings-systemen. Met het Debian-systeem als basis begon Shuuleworth met hetbouwen van Ubuntu. ln het begin gebruikte hij zijn eigen geldmiddelen enmaakte hij installatie-cis die over de hele wereld gezonden werden, zonderenige onkosten voor de ontvanger. Ubuntu verspreidde zid snel, de gemeen-sdap werd almaar groter, en al spoedig werd het de populairste (op Debiangebaseerde) linuxdistributie die er te krijgen was.Nu, met meer mensen dan ooit die aan het project meewerken, wordener in Ubuntu nog steeds verbeteringen aangebradt, zowel aan de kernfunc-ties als aan de hardware-ondersteuning, en krijgt het wereldwijd aandadtvan grote organisaties. Zo ging Dell in :oo, samenwerken met Canonicalom computers te verkopen waarop Ubuntu reeds genstalleerd is. Boven-dien begon de lranse politie in :oo met de overstap naar een variant vanUbuntu dit zou hen miljoenen euros hebben bespaard aan licentiered-ten voor Microson Windows. Tegen :o1: verwadt de lranse politie dat alhun computers op Ubuntu zullen draaien. Canonical proteert hiervan doortednisde ondersteuning en sonware-op-maat aan te bieden. Meer informatie over de Ubuntu ServerLdition, en hoe u die kunt gebruiken inuw bedrijf vindt u op http//www.ubuntu.com/products/whatisubuntu/serveredition/features.Hoewel grote bedrijven het vaak nuuig vinden te betalen voor onder-steuning, heen Shuuleworth beloofd dat het Ubuntu-desktopsysteem altijdgratis zal blijven. Met ingang van :o1o is Ubuntu-desktop genstalleerdop bijna : van alle computers ter wereld. Dit staat gelijk aan miljoenengebruikers, een aantal dat nog elk jaar groeit.Wat is Linux'Ubuntu is gebouwd op linux, wat een onderdeel is van de Unix-familie.Unix is een van de oudste besturingssystemen en heen betrouwbaarheiden veiligheid in grote professionele systemen bewezen. ln dat al bijnaeen halve eeuw lang. Veel servers over de wereld die data voor populairewebsites opslaan (zoals YouTube en Google) draaien een of andere variantvan een Unix-systeem.Hoewel moderne grafische werkomgevingen in het algemeen de op de opdrachtregelgebaseerde besturingssystemen vervangenhebben, kan de opdrachtregel nog steedseen snelle en eicinte manier zijn om veleopdrachten uit te voeren. Zie Hoofdstuk oDe opdrachtregel voor meer informatie, enHoofdstuk : Het Ubuntubureaublad ommeer te weten te komen over cor enandere werkomgevingen.linux werd van de grond opgebouwd met veiligheid en hardwarecom-patibiliteit in het adterhoofd. Momenteel is het een van de populairste opvooiwooii ,Unix gebaseerde besturingssystemen. len van de voordelen van linux isdat het ongelooijk exibel is; het kan gecongureerd worden om op vrij-wel elk apparaat te draaien van de kleinste microcomputers en mobieletelefoons tot de grootste supercomputers. Aanvankelijk was Unix vollediggebaseerd op de opdradtregel, totdat er begin jaren ,o de eerste grasdegebruikersinterfaces (cuis) versdenen.Deze vroege cuis waren moeilijk te congureren en haperden vaak; ze Om meer te weten te komen over Linuxdistributies, zie Hoofdstuk , Meer weten.werden eigenlijk alleen gebruikt door doorgewinterde programmeurs. lnde voorbije tien jaar zijn grasde gebruikersinterfaces veel verbeterd ophet vlak van gebruiksvriendelijkheid, betrouwbaarheid en uiterlijk. Ubuntuis sledts n van de vele linux-J::r:|v:e:, en gebruikt een populairegrasde werkomgeving genaamd cxoi. Len werkomgeving is een complexe,gentegreerde gebruikersinterface die debasis vormt voor menselijke interactie metde computer, hierbij gebruik makend vaneen beeldscherm, toetsenbord en muis.!s Ubuntu geschikt voor u'Het kan voor nieuwe gebruikers van Ubuntu een tijdje duren voordat zijzid comfortabel voelen met het besturingssysteem. U zult ongetwijfeldveel gelijkenis zien met zowel Mircoson Windows als Mac os x, maar erzullen u ook versdillen opvallen. Gebruikers die van Mac os x komen zienwaarsdijnlijk de meeste gelijkenissen, omdat Mac os x en Ubuntu beidevan Unix afstammen.Voordat u beslist of Ubuntu al dan niet gesdikt is voor u, adviserenwij u de tijd te nemen om vertrouwd te raken met de nieuwe manier vanwerken en vergeet niet dat sommige dingen anders zijn dan u gewendbent. Wij raden u ook aan rekening te houden met het volgende Populaire fora voor Ubuntudiscussiesen ondersteuning zijn het LngelstaligeUbuntuforum, http//ubuntuforums.org,en het UbuntuNLforum, http//forum.ubuntunl.org. Ubuntu is gebaseerd op een gemeenscap. Dat betekent dat Ubuntuwordt gemaakt, ontwikkeld, en ondersteund door de gemeensdap.Hierdoor kan uw lokale computerwinkel u waarsdijnlijk geen hulpbieden. Gelukkig kan de Ubuntu-gemeensdap u altijd helpen. lr zijnvele artikelen, gidsen en handleidingen verkrijgbaar. Ook zijn er gebrui-kers op vele internet-fora en internet-datruimtes (iic) die maar al tegraag beginnelingen helpen. Aan het einde van deze gids vindt u ook eenhoofdstuk over probleemoplossingen Hoofdstuk 8 Problemen oplossen. Zie Hoofdstuk Programmabeheer ommeer te leren over het Ubuntu sowarecentrum. Om meer te leren over dualbooting(Ubuntu gebruiken naast een ander besturingssysteem) leest u Hoofdstuk 1Installatie. Ga voor meer informatie overWine naar http//www.winehq.org/ (Lngelstalig). Veel van de toepassingen die gemaakt zijn voor Microso Windowsof Mac os x draaien niet onder Ubuntu. Voor de overgrote meerder-heid van taken waarvoor mensen dagelijks hun computer gebruiken zijner gesdikte alternatieve besdikbaar voor Ubuntu. Andere professioneletoepassingen (zoals de Adobe Creative Suite) zijn edter niet gemaakt ommet Ubuntu te werken. Als u zulke toepassingen edt nodig heen, maar uwilt tod ook Ubuntu uitproberen, kunt u dual-booting overwegen. Toe-passingen die gemaakt zijn voor Windows kunnen mogelijk in Ubuntuwerken met een programma genaamd Wine. Veel commercile spellen zullen niet op Ubuntu werken. Als u eenfanatieke gamer bent is Ubuntu missdien niet voor u. De makers vanspellen ontwerpen vaak games voor de grootste markt, waar zij de mees-te winst kunnen behalen. Aangezien het marktaandeel van Ubuntu nietzo groot is als dat van Microsons Windows of Apples Mac os x zul-len de meeste spelontwikkelaars niet investeren om hun spellen ook opUbuntu te laten draaien. Voor degenen die sledts af en toe een spelletje1o ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.ospelen is er actieve spelontwikkeling binnen de gemeensdap, en veelspellen van hoge kwaliteit kunnen via het Ubuntu sonwarecentrum gen-stalleerd worden. Sommige spellen voor Windows kunnen wel gespeeldworden. Hiervoor kunt u Wine gebruiken.ContactgegevensVeel mensen hebben hun vrije tijd aan dit project gegeven. Als u foutenontdekt of denkt dat we iets vergeten zijn, neem dan contact met ons op. Wedoen al het mogelijke om ervoor te zorgen dat deze handleiding bijgewerkt,informatief en professioneel is. Onze contactgegevens zijnHet Ubuntu-handleidingteamWebsite http//www.ubuntu-manual.org/ (lngelstalig)l-mail ubuntu-manual(lists.launchpad.netiic =ubuntu-manual op irc.freenode.netConventies gebruikt in dit boekDe volgende typograsde conventies worden in dit boek gebruikt Namen van toepassingen, knoppen, menu-items en andere cui-elementenzijn vetgedrukt. De menuvolgorde wordt soms aangegeven als Systeem VoorkeurenUiterlijk, hetgeen betekent kies het menu Systeem, kies dan het subme-nu Voorkeuren en selecteer vervolgens het menu-onderdeel Uiterlijk. Monospatiring wordt gebruikt voor tekst die u invoert op de computer,tekstuitvoer van de computer (zoals in een terminal) en sneltoetsen.1 !nstaIIatieVeel bedrijven (waaronder Dell en System,o) verkopen computers waar Ubuntual op is genstalleerd. Als Ubuntu al op uwcomputer is genstalleerd kunt u overgaannaar Hoofdstuk : Het Ubuntubureaublad.Ubuntu verkrijgenVoor u kunt beginnen met Ubuntu moet u een kopie van de Ubuntu installatie-ci verkrijgen. lnkele manieren om dit te doen staan hieronder besdreven.Ubuntu dounIoadenDe gemakkelijkste en meest gebruikte methode om Ubuntu te verkrijgen isdoor het Ubuntu-cn:moge|e:onJ redtstreeks van http//ubuntu-nl.org/te downloaden. Ga naar de website en klik op de koppeling Downloadnu! bovenin. Selecteer in de keuzelijst de didtstbijzijnde downloadlocatie(om de maximale downloadsnelheid te krijgen) en klik dan op Downloadstarten.:-bit of o-bitOnder de standaard download-knop op de website ziet u de woordenUbuntu Desktop 1o.o (:-bit). U hoen zid geen zorgen te maken als uniet weet wat :-bit betekent. :-bit werkt op de meeste computers, dus alsu twijfelt gaat u gewoon door met het downloaden. Maar als u weet dat uwcomputer met e-bit sonware kan werken kunt u ervoor kiezen de e-bitversie te proberen. Klik daartoe op Alternatieve download-opties en maakuw keuze. _:bit en obit zijn soorten processorarchitectuur. obit is nieuwer, en demeeste recente computers zullen uitgerustzijn met een obit processor. Zie Hoofdstuk , Meer weten voor meer informatie.Ubuntu aIs een torrent dounIoadenWanneer er een nieuwe versie van Ubuntu versdijnt, kan het soms zijndat de servers overbelast raken doordat grote aantallen mensen tegelijkdownloaden of upgraden. Als u bekend bent met het gebruik van torrentskunt u het torrentbestand downloaden door op Alternatieve download-opties te klikken, om zo uw kopie van het ci-imagebestand te verkrijgen. Torrents is een manier om bestanden eninformatie te delen op het internet viaPeer to Peerbestanden delen. Wanneer er een nieuwe versie van Ubuntuverschijnt, kunnen de Ubuntuserversoverbelast raken. Als u weet hoe utorrents gebruikt, raden wij u aan hetcrimagebestand op deze manier te downloaden om zo de servers in tijden van grotevraag te ontlasten.De cr brandenNadat het downloaden is voltooid, heen u een bestand met de naamv|vnv:o.o,Je:|o:8o.::o of iets dergelijks (:8o hier in de bestands-naam wijst op de :-bitversie. Dit zal zijn vervangen door omJo, wan-neer u in plaats hiervan de e-bitversie gedownload heen). Dit bestandis een ci-image zoiets als een momentopname van de inhoud vaneen ci die nodig is om een ci-sdijf te branden. Hulp over hoe u opuw computer een ci-image brandt vindt u in de handleiding van uw be-sturingssysteem of leverancier. Ook vindt u gedetailleerde instructies ophttp//wiki.ubuntu-nl.org/UbuntuBranden1: ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oEen gratis cr besteIIenVoordat u uw crbestelling kunt plaatsenzal u gevraagd worden een gratis onlineaccount aan te maken bij Launchpad.Zodra u Ubuntu hee genstalleerd kunt udit account gebruiken voor toegang to alleUbuntu Onediensten. Zie Hoofdstuk _Werken met Ubuntu voor meer informatieover Ubuntu One.U kunt ook een gratis ci bestellen bij Canonical. Dit kan handig zijn alsu geen toegang heen tot een ci-brander of over beperkte bandbreedte ofeen langzame internetverbinding besdikt. lr zijn geen verzendkosten ofandere kosten wanneer u een Ubuntu-ci bestelt. Bezoek eenvoudigweghttp//www.ubuntu-nl.org/getubuntu/shipit voor het aanvragen van uwgratis Ubuntu Desktop ldition-ci.U ontvangt de ci meestal binnen twee tot zes weken, amankelijk vanwaar u woont en de huidige vraag ernaar. Als u liever eerder begint metUbuntu, kunt u missdien beter bovenstaande instructies over het downloa-den van het ci-imagebestand volgen en het vervolgens op een cd branden. In Nederland en Belgi zorgen de lokaleUbuntuteams voor snellere levering vancds, ook is het mogelijk om cds af tehalen. U kunt kijken op de Nederlandseen Vlaamse kaarten met steunpunten omeen steunpunt bij u in de buurt te vindenwaar cds te halen zijn. Zie http//www.ubuntunl.org/getubuntu/steunpuntenDe Iive-crDe Ubuntu-ci fungeert niet alleen als installatie-ci om Ubuntu op uw com-puter te zeuen, maar ook als een live-ci. Met een live-ci kunt u Ubuntuuitproberen zonder blijvende wijzigingen aan uw computer aan te brengen,door het hele besturingssysteem direct van de ci te draaien.De snelheid waarmee uw computer informatie van een ci kan lezen isveel lager dan het lezen van informatie van een harde sdijf. Het draaienvan Ubuntu van de live-ci neemt ook een groot deel van het geheugenvan uw computer in beslag, geheugen dat anders besdikbaar zou zijn voorprogrammas. Daarom zult u merken dat draaien van de live-ci iets trageris dan wanneer Ubuntu op uw computer is genstalleerd. Tod is het draaienvan Ubuntu van de ci een geweldige manier om dingen uit te proberen enbiedt het u de mogelijkheid de standaardtoepassingen uit te proberen, overhet internet te surfen en kennis te maken met het besturingssysteem. Hetis ook nuuig om te controleren of uw computerhardware goed werkt inUbuntu en of er geen grote problemen met de compatibiliteit zijn. In sommige gevallen zal uw computerzoals normaal opstarten en lijkt niet tezien dat de Ubuntucr bij het opstartenaanwezig is. Dit kan gebeuren; meestalbetekent het dat de prioriteit die aanapparaten gegeven wordt wanneer ude computer opstart gewijzigd dient teworden. Uw computer kan bijvoorbeeldzo ingesteld zijn om als eerste op de hardeschijf naar informatie te zoeken en pasdaarna, als tweede, op een cr. Om Ubuntuvan de livecr te draaien willen wij datde computer als eerste naar informatie opeen cr zoekt. Hoe u de opstartvolgordewijzigt wordt niet in deze handleidingbesproken. Als u hulp nodig hee bij hetwijzigen van de opstartvolgorde kunt uvoor meer informatie de documentatie vande fabrikant van uw computer raadplegen.Om Ubuntu uit te proberen met de Ubuntu live-ci moet u de Ubuntulive-ci in uw ci-speler plaatsen en uw computer opnieuw opstarten. Demeeste computers herkennen de opstartbare ci vanzelf en starten deze.De Ubuntu live-ci zal nu in plaats van uw normale besturingssysteemgestart worden. Bij het opstarten zal de computer niet, zoals normaal, debestanden opgeslagen op uw harde sdijf gebruiken maar de bestanden vandeze opstart-ci.Als uw computer eenmaal de Ubuntu live-ci gevonden heen zal eenlaadsderm versdijnen met de tekst Welkom. U kunt met behulp vanuw muis de taal instellen in de lijst die u links ziet. Klik hierna op de knopUbuntu 1o.o uitproberen. Ubuntu zal dan direct vanaf de live-ci draaien.Zodra Ubuntu gestart is ziet u het standaard bureaublad. ln het hoofd-stuk Hoofdstuk : Het Ubuntu-bureaublad gaan we uitgebreider in op hoeUbuntu precies te gebruiken, maar begin voor nu rustig met het uitproberenvan het een en ander, open een paar programmas, wijzig instellingen enga op onderzoek uit wijzigingen die u aanbrengt zullen bij afsluiten nietbewaard worden, dus u hoen niet bang te zijn dat u iets kapot maakt.Als u klaar bent met onderzoeken kunt u de computer opnieuw startendoor op de aan/uit-knop redts boven in uw sderm te klikken (een cirkelmet een streepje bovenin) en daarna voor Herstarten te kiezen. Volg deixs1~ii~1ii 1Figuur 1.1 Het Welkomscherm dat u instaat stelt om uw taal te kiezen.aanwijzingen op uw sderm, verwijder ook de live-ci en druk op Enterwanneer daar om gevraagd wordt. Uw computer zal nu opnieuw opstarten.Zolang de live-ci niet langer in het station zit, keert uw computer terugnaar de originele staat alsof er niets gebeurd is!MinimaIe systeemeisenUbuntu werkt goed op de meeste computers. Als u niet zeker weet ofUbuntu wel goed op uw computer zal werken is de Ubuntu live-ci eenprima manier om een en ander uit te proberen. Voor de meer tednisdemensen is er hieronder een lijst te vinden met hardwarevereisten waaraande computer idealiter minimaal moet voldoen. Het overgrote deel van de hedendaagsecomputers zal aan de opgesomde systeemeisen voldoen, maar raadpleeg dedocumentatie van uw computer of neemcontact op met de fabrikant als u meerinformatie wenst. ,oo MHz x8e processor :e n aan systeemgeheugen (i~) cn aan sdijfruimte len grasde kaart die in staat is een resolutie weer te geven van mini-maal 1o:,e8 Geluidskaart len netwerk- of internetverbinding1 ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oUbuntu instaIIerenHet Ubuntu-installatieproces hoort makkelijk en snel te verlopen. ldter, wijrealiseren ons dat sommige mensen dit een grote stap vinden. Om u hierbijte helpen hebben wij hieronder stap-voor-stap instructies toegevoegd. Ookhebben wij sdermafdrukken toegevoegd, zodat u kunt zien hoe het er uithoort te zien tijdens de installatie. U kunt ook met de muis dubbelklikken ophet pictogram Ubuntu 1o.o installerendat zichtbaar is op het bureaublad wanneerde livecr gebruikt wordt. Hiermee wordthet Ubuntuinstallatieprogramma gestart.Als u de Ubuntu-live-ci al uitgeprobeerd heen, herkent u nu het ope-ningssderm Welkom dat versdijnt (zie de sectie De live-ci hierbovenvoor meer informatie). Selecteer weer uw taal aan de linkerkant en klikdaarna op de knop met de naam Ubuntu 1o.o installeren.lr is minstens cn aan vrije hardesdijfruimte benodigd om Ubuntu teinstalleren. 1o cn of meer wordt edter aanbevolen. Hiermee heen u genoegruimte om na de installatie extra programmas te installeren en om uw eigendocumenten, muziek en fotos op te slaan. Lr zijn nog twee andere opties aanwezigop het Welkomscherm uitgaveopmer-kingen en dit instaIIatieprogrammabijuerken. klikken op de blauwe onderstreepte uitgaveopmerkingen opent eenwebpagina met belangrijke informatiemet betrekking tot de huidige versie vanUbuntu. klikken op dit instaIIatiepro-gramma bijuerken zoekt op het internetnaar updates voor de Ubuntulivecd dieverschenen kunnen zijn nadat uw crgemaakt werd.Aan de sIagOm aan de slag te gaan moet u de Ubuntu live-ci in uw ci-station plaatsenen de computer opnieuw opstarten.Het volgende sderm toont een wereldkaart. Klik met de muis op uwlocatie op de kaart om Ubuntu te laten weten waar u zid bevindt. U kuntook de keuzelijst eronder gebruiken. Hierdoor kan Ubuntu uw systeemkloken andere op locatie gebaseerde functies instellen . Klik op Vooruit wanneeru klaar bent om verder te gaan.Vervolgens dient u Ubuntu te laten weten welk toetsenbord u gebruikt.Meestal zal de voorgestelde optie goed zijn. Als u niet zeker bent, kunt uop de knop Gissen klikken om Ubuntu uit te laten zoeken wat de juistekeuze is door u te vragen enkele toetsen in te drukken. U kunt ook uweigen toetsenbordindeling kiezen uit de lijst. Als u wilt kunt u iets in hettekstveld onderaan typen om zeker te zijn dat de keuze goed is; klik daarnaop Vooruit om verder te gaan.Schijfruimte voorbereidenDe volgende stap wordt vaak or::oneren genoemd. Partitioneren is hetproces waarbij delen van uw harde sdijf toegewezen worden voor bepaaldedoeleinden. Wanneer u een partitie aanmaakt, verdeelt u eigenlijk uw hardesdijf onder in secties die gebruikt zullen worden voor versdillende soorteninformatie. Partitioneren kan soms ingewikkeld lijken voor een nieuwegebruiker, maar dat hoen niet. ln feite stelt Ubuntu u een aantal opties terbesdikking waarmee het proces sterk vereenvoudigd wordt.De geheIe schijf uissen en gebruikenVeel mensen die Ubuntu voor het eerstinstalleren gebruiken op dat moment ofxr, Windows Vista, Windows ,, of Macos x op hun computer. Ubuntu gee u dekeuze om uw bestaande besturingssysteemgeheel te vervangen of Ubuntu naastuw bestaande systeem te installeren. Ditlaatste wordt dualbooting genoemd.1elkens wanneer u uw computer aanzet ofopnieuw start, krijgt u de mogelijkheid tekiezen welk besturingssysteem u voor diesessie wilt gebruiken.Gebruik deze optie als u de gehele sdijf wilt wissen. Dit zal alle bestaandebesturingssystemen die op die sdijf zijn genstalleerd, zoals Windows xi,verwijderen en vervangen door Ubuntu. Deze optie is ook nuuig wanneeru een lege harde sdijf heen, aangezien Ubuntu automatisd de nodigepartities voor u zal aanmaken.ixs1~ii~1ii 1Figuur 1.: Geef uw locatie aan Ubuntudoor.BegeIeide schijfindeIingAls er al een ander besturingssysteem op uw harde sdijf genstalleerd isen u wilt Ubuntu er naast installeren, kies dan de optie Ze naast elkaarinstalleren, met een keuzemogelijkheid bij het opstarten.Ubuntu detecteert automatisd het andere besturingssysteem en instal-leert Ubuntu ernaast. Voor het instellen van meer gecompliceerde dual-booting dient u de partities handmatig te congureren.Partities handmatig indeIenDeze optie is voor gevorderde gebruikers en wordt gebruikt om specialepartities aan te maken, of de harde sdijf te formaueren met een bestands-systeem dat anders is dan het standaard bestandssysteem. Het kan ookgebruikt worden om een aparte /home-partitie aan te maken. Dit kan heelnuuig zijn wanneer u besluit Ubuntu opnieuw te installeren, aangezien u nukunt formaueren en het besturingssysteem opnieuw installeren, terwijl aluw persoonlijke bestanden en programma-instellingen intact blijven op eenaparte partitie.Omdat dit een taak is voor gevorderden hebben wij de details in dezeeditie van Aon Je :|og me U|vnv weggelaten. U vindt meer informa-tie en gedetailleerde instructies op https//help.ubuntu.com/community/HowtoPartition (lngelstalig) of http//wiki.ubuntu-nl.org/community/PartitiesBestandssystemen.Standaard maakt Ubuntu tijdens de installatie een persoonIijke map waar uwpersoonlijke bestanden en configuratiegegevens staan. Als u ervoor kiest uwpersoonlijke map op een aparte partitie tezeuen zullen uw persoonlijke bestandenen configuratiegegevens, in het geval datu besluit Ubuntu opnieuw te installeren ofeen verse upgrade naar de nieuwste versieuitvoert, niet verloren gaan.1e ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oFiguur 1._ Controleer of uw toetsenbordindeling juist is.Als u tevreden bent met de manier waarop de partities zullen wordenaangemaakt, klikt u op de knop Vooruit om verder te gaan.Voer uu gegevens inUbuntu heen enige informatie nodig over u, zodat het primaire aanmel-dingsaccount op uw computer insteld kan worden. Uw naam zal versdijnenin het aanmeldsderm evenals het MeMenu, dat verder in Hoofdstuk : HetUbuntu-bureaublad besproken zal worden.ln dit sderm dient u het volgende aan Ubuntu door te geven uw edte naam, uw gewenste gebruikersnaam, uw gewenste wadtwoord, hoe u uw computer wilt noemen, hoe u bij Ubuntu aangemeld wilt worden.Voer uw volledige naam in bij Wat is uw naam`. Kies in het volgen-de tekstveld een gebruikersnaam voor uzelf; dit is de naam die zal wordenweergegeven in het aanmeldsderm van Ubuntu als de computer wordt aan-gezet. U zult zien dat het veld automatisd ingevuld is met uw voornaam.De meesten vinden het makkelijk dit zo te laten, maar u kunt het wijzigenals u dat wilt.Alhoewel u kunt kiezen voor uw gebruikersnaam en computernaam, dient u het tehouden bij leuers, cijfers, koppeltekens enpunten. U krijgt een waarschuwing wanneer u symbolen of andere tekens invoert,en pas als dit gewijzigd is kunt u naar hetvolgende scherm.Kies vervolgens een wadtwoord en voer het in in het eerste wadt-woordveld links. Typ daarna nogmaals hetzelfde in het veld redts ter con-ixs1~ii~1ii 1,Figuur 1. kies waar u Ubuntu wiltinstalleren.trole. Als de twee wadtwoorden overeenkomen, versdijnt er redts eensterktewaardering waarmee aangegeven wordt of uw wadtwoord te kort,zwak, redelijk, of sterk is. U kunt verder gaan met het installatieproces,ongeadt de sterkte van uw wadtwoord, maar om veiligheidsredenen is hethet beste om een sterk wadtwoord te kiezen.Nu moet u een computernaam opgeven. Deze zal opnieuw automatisdworden ingevuld aan de hand van de gebruikersnaam die u hierboven heeningevuld (zoals john-desktop of john-laptop.), maar u kunt dit wijzigenals u dat wilt. Uw computernaam zal hoofdzakelijk worden gebruikt omuw computer te herkennen in een thuis- of bedrijfsnetwerk met meerderecomputers. Om te weten hoe u een netwerk instelt, zie Hoofdstuk Werkenmet Ubuntu.Tensloue heen u onderaan uw sderm drie opties waarmee u kunt kiezenop welke manier u zid wenst aan te melden in Ubuntu.Automatisch aanmeIdenU wordt automatisd aangemeld met uw primaire account wanneer u decomputer start; u hoen dus geen gebruikersnaam en wadtwoord op te ge-ven. Dit maakt het aanmelden sneller en gemakkelijker, maar als u privacyen veiligheid belangrijk vindt, wordt deze optie ontraden. ledereen die fy-siek toegang heen tot uw computer kan deze aanzeuen en ook bij al uwbestanden komen.18 ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oFiguur 1. Stel uw gebruikersaccount in.Mijn uachtuoord vragen bij aanmeIdenDit is de standaard optie; het voorkomt dat onbevoegden toegang krijgen totuw computer zonder het wadtwoord te kennen dat u eerder aangemaaktheen. Dit is een goede keuze voor diegenen die bijvoorbeeld hun computerwillen delen met andere familieleden. Nadat het installatieproces voltooidis, kan er voor elk familielid een account worden aangemaakt. ledereenheen dan zijn eigen gebruikersnaam en wadtwoord, voorkeuren, internet-bladwijzers en persoonlijke opslagruimte.Mijn uachtuoord vragen bij aanmeIden en mijn persoonIijke mapontcijferenDeze optie geen u extra beveiliging. Uw persoonlijke map is de map waaruw persoonlijke bestanden zijn opgeslagen. Door deze optie te kiezen zalUbuntu automatisd uw persoonlijke map versleutelen, hetgeen betekentdat bestanden en mappen dienen te worden onc:]{erJ via een wadtwoordvoordat ze toegankelijk worden. Zou iemand fysiek toegang hebben tot uwharde sdijf (bijvoorbeeld wanneer iemand uw computer steelt en de hardesdijf eruit haalt), dan zou men zonder uw wadtwoord nog niet bij uwbestanden kunnen komen.A|: v Je:e o:e |:e:, :org er Jon +oor Jo v n:e o een |oer :]J:: ovomo::d oonme|Jen :n:do|e|. Do :o| ro||emen o|e+eren me v+ +er:|eve|Jeer:oon|:]|e mo, en :o| v moge|:]| Je oegong o |e|ongr:]|e |e:onJenonnemen.Bevestig uu insteIIingen en start de instaIIatieln het laatste sderm krijgt u een opsomming van uw installatie-instellingen,met inbegrip van wijzigingen die aangebradt zullen worden aan de parti-ixs1~ii~1ii 1,ties op uw harde sdijf. lees de waarsduwing over gegevens die vernietigdzullen worden op verwijderde of geformaueerde partities als er belangrijkeinformatie op uw harde sdijf staat waarvan geen reservekopie is gemaakt,is dit het moment om te controleren of u uw partities correct heen inge-steld. Zodra u er zeker van bent dat de instellingen correct zijn klikt u opHet is niet nodig om op de knop Geavan-ceerd te klikken, tenzij u de instellingenvan uw opstartlader of netwerkproxy wiltwijzigen. Dit zijn meer geavanceerde takenen vallen buiten deze handleiding.Installeren om het installatieproces te beginnen.Figuur 1.o Controleer of alles juist is ingesteld voordat Ubuntu wordt genstalleerd.Ubuntu zal nu genstalleerd worden. Tijdens de installatie krijgt u in eendiavoorstelling een introductie van sommige van de standaard-toepassingendie in Ubuntu opgenomen zijn. Deze toepassingen worden meer gedetail-leerd behandeld in Hoofdstuk Werken met Ubuntu.Na ongeveer twintig minuten zal de installatie voltooid zijn en kuntu klikken op Nu herstarten om uw computer te herstarten en Ubuntu testarten. De c zal worden uitgeworpen; verwijder hem uit uw ci-station endruk op Enter om door te gaan.Wadt tot uw computer opnieuw gestart is; u ziet dan het aanmeldven-ster (tenzij u gekozen heen voor automatisd aanmelden).Klik op uw gebruikersnaam en voer uw wadtwoord in. Druk daarna opEnter of klik op Aanmelden. U wordt dan aangemeld bij Ubuntu en krijgtuw nieuwe bureaublad te zien!:o ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oFiguur 1., De eerste dia van de installatiediavoorstelling.Figuur 1.8 U bent nu klaar om uw computer te herstarten.ixs1~ii~1ii :1Figuur 1., Het aanmeldvenster vanUbuntu.: Het Ubuntu-bureaubIadWerken met het bureaubIadOp het eerste gezidt ziet u veel gelijkenis tussen Ubuntu en andere bestu-ringssystemen zoals Windows of Mac os x. Dat komt doordat ze allemaalgebaseerd zijn op het concept van een grasde gebruikersinterface (cui) dat wil zeggen dat u de muis gebruikt om door het bureaublad te navigeren,programmas te openen, bestanden te verplaatsen en de meeste overigetaken uit te voeren. Kortom, alles is zeer visueel, hetgeen betekent dat hetbelangrijk is dat u vertrouwd raakt met waar en wat u aanklikt in Ubuntu. Ubuntu 1o.o legt de nadruk op sociaalvanaf het begin en integreert een sociaalnetwerk in het bureaublad voor sites zoals1wiuer en Facebook.GnomeAlle cui-gebaseerde besturingssystemen gebruiken een +er|omge+:ng.Werkomgevingen houden vele dingen in, zoals het gedrag en uiterlijk vanuw systeem, evenals de organisatie en opmaak van het bureaublad, en hoede gebruiker dit kan doorlopen. Voor linux-distributies (zoals Ubuntu) zijndiverse werkomgevingen besdikbaar. len van de populairste hiervan iscxoi, dat standaard gebruikt wordt in Ubuntu. xii, xici, en ixii zijnandere populaire werkomgevingen (zij worden respectievelijk gebruiktin Kubuntu, Xubuntu, en lubuntu) en er zijn nog vele andere. AangezienUbuntu is gebaseerd op cxoi, zullen wij ons in deze gids beperken tot hetbespreken van de cxoi-werkomgeving. Lees meer over varianten van Ubuntu inHoofdstuk , Meer weten.Wanneer u zid voor het eerst aanmeldt in Ubuntu nadat u het op uwharde sdijf heen genstalleerd ziet u het cxoi-bureaublad. Zowel Ubuntuals het cxoi-bureaublad zijn zeer goed aan te passen, maar voorlopigzullen we de standaard lay-out die u voor u ziet behandelen. Alles op een paneel is een applet, zelfs hethoofdmenu.Als eerste ziet u dat er twee one|en zijn n bovenaan het bureaubladen n onderaan. len paneel is een balk die zid aan de rand van uw sdermbevindt en versdillende o|e: bevat. Deze applets vervullen belangrijketaken zoals het draaien van programmas, de klok weergeven, of toegangverlenen tot het hoofdmenu.Het bovenpaneeIUiterst links ziet u drie menukoppen Toepassingen, Iocaties, en Sys-teem gevolgd door twee programmapictogrammen. Met het eerste picto-gram opent u de webbrowser lirefox (zie Hoofdstuk Werken met Ubuntuvoor meer informatie), en met het tweede opent u het Ubuntu hulpcentrum. Het Ubuntu hulpcentrum is een handigehulpbron. U vindt er een schat aan informatie over uw Ubuntusysteem, en hetis gemakkelijk bereikbaar via dit pictogram (of via het menu Systeem HuIp enondersteuning).Redts van dit paneel bevindt zid het meJeJe|:ngenge|:eJ, dat in functiegelijk is aan het systeemvak in Windows, of het gebied menu-extrasin de menubalk van Mac os x. Daarnaast ziet u het MeMenu dat uw ge-bruikersnaam (de naam die u tijdens de installatie opgegeven heen) toont,en gebruikt wordt om sociale netwerksites zoals Twiuer en lacebook bijte werken evenals het instellen van uw instant messaging-status in lmpa-thy. Tot slot bevindt zid helemaal redts van het paneel het sessiemenu,: ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oFiguur :.1 Het standaard bureaublad vanUbuntu 1o.o.waar zid menu-opties bevinden voor het vergrendelen van uw computer,afmelden, herstarten of geheel afsluiten. Nieuwe meldingen van emails en expresberichten verschijnen in de berichtenmenuapplet. Als er een nieuw bericht voor u is,wordt het enveloppictogram groen.Het mededeIingengebiedBinnen het mededelingengebied ziet u de netwerkindicator, volumeregelaar,Bluetooth-indicator (als uw computer Bluetooth heen), beridten, en deapplets voor datum en tijd. Sommige programmas zullen ook een pictogramin het mededelingengebied plaatsen wanneer u ze opent. Om een applet te verwijderen klikt u ermet rechts op en selecteert u Veruijderenvan paneeI.Door met links te klikken op pictogrammen in het mededelingenge-bied krijgt u een lijst met opties, en in sommige gevallen zal het met redtsklikken op een pictogram ook een actie gerelateerd aan dat programma uit-voeren. Om bijvoorbeeld het volume aan te passen klikt u eenmaal met linksop het volume-pictogram, waarna er een volume-sduimalk versdijnt. Klikop de datum of tijd om een kleine kalender te openen, en dubbelklik daarnaop een bepaalde datum om een afspraak aan uw kalender toe te voegen vialvolution (Zie Hoofdstuk Werken met Ubuntu voor meer informatie overlvolution). Om een nieuw applet aan het paneeltoe te voegen klikt u met rechts in eenvrije ruimte op het paneel en selecteert uToevoegen aan paneeI.Wanneer de kalender is uitgeklapt ziet u een knop genaamd Iocaties;als u hierop klikt wordt een kleine wereldkaart geopend. Hier kunt u uwlocatievoorkeuren verder instellen door te klikken op de knop Bewerken.Klik in het venster dat versdijnt op Toevoegen en voer dan uw locatieni1 unux1unuii~uni~i :in in het tekstveld. Als u in een grote stad woont kan die reeds in de lijstvoorkomen; zo niet, dan kunt u de lengte- en breedtegraad met de handinvoeren (probeer op het web adter deze informatie te komen, als u die nietheen). Zorg ervoor dat uw tijdzone is geselecteerd en klik dan op OK omterug te keren naar het sderm Voorkeuren.Onderzoek desgewenst de andere opties op de tabbladen Algemeen enWeer en klik, wanneer u klaar bent, onderin op Sluiten. Als er informatieover het weer besdikbaar is voor uw stad ziet u nu de huidige temperatuurnaast de datum en tijd in het mededelingengebied.Het onderpaneeIDe corwerkomgeving die in Ubuntugebruikt wordt, kan twee of meer virtuele bureaubladen, of uerkbIadenverschaen. Het gebruik van deze werkbladen kan rommeligheid beperken doorvensters op gescheiden bureaubladen teopenen, zonder dat u een apart beeldscherm nodig hee. Om bijvoorbeelduw activiteiten te organiseren kunt uuw emailprogramma openen in het enewerkblad en een tekstdocument waar uaan werkt in het andere. Om van werkbladte wisselen klikt u gewoon op de vakjesin de uerkbIaduisseIaar of gebruik desneltoets Ctrl+Alt+pijl naar links ofCtrl+Alt+pijl naar rechts om sneltussen werkbladen te wisselen.Het grootste deel van het onderpaneel wordt door Ubuntu gebruikt voorhet tonen van een lijst van alle huidig geopende programmas of vensters.Deze versdijnen als horizontale knoppen waarop geklikt kan worden om deovereenkomstige vensters te m:n:mo|::eren of te |er:e||en (zie voor meerinformatie Werken met vensters hieronder).Uiterst links op het onderpaneel is een klein icoontje dat veel lijkt ophet bureaublad. Met deze knop Bvreov||oJ onen kunt u tegelijkertijd allegeopende vensters minimaliseren, waardoor u een beter zidt heen op uwbureaublad. Dit is vooral nuuig als u veel geopende vensters heen en uwbureaublad onoverzidtelijk wordt. Drukt u opnieuw op de knop, dan zullenalle vensters naar hun oorspronkelijke positie hersteld worden.Aan de redterkant van het paneel ziet u een aantal vakjes naast elkaar;dit is de Ver|||oJ+:::e|oor. Ubuntu 1o.o is standaard ingesteld met tweewerkbladen.Tot slot bevindt zid uiterst redts het pictogram Prv||en|o|; deze heendezelfde functie als de prullenbak in Windows of in MacOS X. Alle bestan-den die u verwijdert, gaan eerst naar de prullenbak. Klik op dit pictogramom de inhoud van de prullenbak te zien. U kunt deze leeg maken door opde knop Prullenbak legen te klikken in het venster dat versdijnt, of doormet redts op het pictogram Prullenbak in het onderpaneel te klikken en uithet menu Prullenbak legen te kiezen. Hierdoor worden alle bestanden ofmappen in de prullenbak denitief verwijderd.De bureaubIadachtergrondTussen het boven- en het onderpaneel zit een ameelding die het hele bu-reaublad bedekt. Dit is de bureaubladadtergrond (vaak wallpaper ge-noemd), en de ameelding die u voor u ziet behoort tot het standaard Ubuntu1o.o thema bekend als Am|:once. Zie voor meer informatie over het aan-passen van uw bureaublad, inclusief het wijzigen van de adtergrond, desectie over Uw bureaublad aanpassen hieronder.Werken met venstersWanneer u in Ubuntu een programma opent (zoals een webbrowser of eentekstverwerker zie Hoofdstuk Werken met Ubuntu voor meer informatieover het gebruik van programmas), versdijnt er een +en:er op uw bureau-blad. Als u al eerder een ander besturingsprogramma gebruikt heen zoals:e ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oMicroson Windows of Mac os x, bent u waarsdijnlijk al bekend met hetbegrip van een venster het vak dat op uw sderm versdijnt wanneer ueen programma start. ln Ubuntu staat in het bovenste deel van een venster(de :e||o||) gecentreerd de titel van het venster en linksboven bevindenzid drie knoppen. Van links naar redts kunt u met deze knoppen het ven-ster m:n:mo|::eren, mo::mo|::eren en :|v:en. Verder kunt u overal in detitelbalk met redts klikken voor een lijst met andere opties om vensters tebeheren.Vensters sIuiten, maximaIiseren, hersteIIen en minimaIiserenFiguur :.: De knoppen sluiten, minimaliseren en maximaliseren bevinden zichlinksboven in het venster.Om een venster te :|v:en klikt u op de linksboven in het venster dit is de derde knop. links bevindt zid de knop om het venster te m:n:mo|::eren naar het onderpaneel van uw bureaublad. lens geminimaliseerd, zalhet venster niet langer zidtbaar zijn, maar blijn de bijbehorende knop inhet onderpaneel staan, waarmee aangeduid wordt dat het programma nogsteeds op de adtergrond draait. Door op deze knop te klikken, wordt hetvenster teruggezet naar de oorspronkelijke positie. Tot slot zal de middelsteknop in de titelbalk het venster mo::mo|::eren, dat wil zeggen sdermvul-lend maken. Door weer op deze knop te klikken, krijgt het venster weer deoorspronkelijke afmeting.Vensters verpIaatsen en de afmetingen uijzigenOm een venster in de werkruimte te verplaatsen, plaatst u de muisaanwijzerop de titelbalk van het venster, klikt en versleept u het venster vervolgensterwijl u de linkermuisknop ingedrukt blijn houden. Om de grooue van eenvenster te wijzigen, plaatst u de cursor op een rand of hoek van het vensterzodat die in een grotere pijl verandert. Daarna kunt u klikken en slepen omhet formaat te wijzigen.Tussen geopende vensters uisseIenlr zijn minstens twee manieren om in Ubuntu te wisselen tussen geopendevensters in een werkruimte. Klik op het venster in de taakbalk in het onder-paneel om het op het sderm te krijgen, of gebruik alt+Tab om het vensterwaarin u wilt werken te selecteren. Houd de Alt-toets ingedrukt en druknet zo vaak op de Tab-toets totdat het venster dat u zoekt op het bureaubladversdijnt.Het toepassingenmenu gebruikenHet kan zijn dat er programmas in hetmenu Toepassingen staan die u niet vaakgebruikt, of gewoon niet in het menuopgenomen wilt zien. Om die toepassingente verbergen (zonder de programmaszelf te verwijderen) klikt u op SysteemVoorkeuren Hoofdmenu. Zoek in hetrechterpaneel de programmas op die u nietin het menu wilt zien en deselecteer ze inde kolom 1onen.lr zijn drie menukoppen in het bovenpaneel. laten we deze gedetailleerderbekijken, te beginnen bij het menu Toepassingen.ni1 unux1unuii~uni~i :,HuIpmiddeIenHet submenu Hulpmiddelen bevat vele programmas die gesdikt zijn voorproductiviteit, waaronder Rekenmadine en Tomboy-notities. Zie Hoofdstuk _ Werken met Ubuntuvoor meer informatie over de ingeslotentoepassingen.Andere programmas in Hulpmiddelen zijn o.a cis/ivis branden,gedit-teksteditor (vergelijkbaar met Notepad van Windows en Textldit vanMac os x), Bestanden zoeken (later meer hierover), en Sdermafdruk maken,dat het mogelijk maakt sdermafdrukken te maken.SpeIIetjesUbuntu heen meerdere spelletjes voor uw ontspanning. Als u van kaartspel-len houdt, kunt u bijvoorbeeld AisleRiot Solitaire spelen. Als u een grotereuitdaging zoekt, kunt u gBrainy en Sudoku spelen. Het menu Spelletjesbevat ook nog spelletjes als Mahjongg, Mijnenveger (vergelijkbaar metWindows Mijnenvegen) en Qadrapassel (vergelijkbaar met Tetris).GrafischOnder het submenu Grasc, vindt u l-Spot fotobeheer waarmee u fotosdie u van uw camera heen kopieerd kunt bekijken, bewerken en delen. MetOpenOce.org Tekenen kunt u ameeldingen maken met gebruik van hetOpenOce.org-pakket en Scannen is een toepassing voor het inscannen vanameeldingen en documenten.!nternetInstant messaging (t) is een communicatiemiddel op basis van tekst waarbij urechtstreeks een gesprek kunt voeren metiemand via het internet.ln het submenu Internet vindt u de webbrowser lirefox, het datprogram-ma lmpathy waarmee u met familie en vrienden kunt dauen, en UbuntuOne, een programma waarmee u uw bestanden kunt baduppen en syndro-niseren tussen vele versdillende computers.KantoorOm meer te leren over OpenOice.org enhulp te vinden over het gebruik van hetOpenOice.orgpakket, kunt u de websitehttp//openoffice.org bezoeken.ln het submenu Kantoor vindt u de meeste toepassingen van het OpenOce.org-pakket waarmee u documenten, presentaties of diashows kunt maken. ln hetsubmenu Kantoor vindt u ook de e-mailclient lvolution en een onlinewoor-denboek. Het OpenOce.org-pakket, dat standaard wordt genstalleerd inUbuntu, bestaat uit OpenOce.org Tekstverwerker OpenOce.org Rekenblad OpenOce.org Presentatie OpenOce.org Tekenen (te vinden in het submenu Grasc)Audio en videoHet submenu Audio en video bevat diverse toepassingen om te werken metmultimedia, zoals Brasero cds/dvds branden Totem mediaspeler Pitivi videobewerker:8 ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.o Rhythmbox muziekspeler GeluidsrecorderMeer informatie over al deze toepassingen vindt u in Hoofdstuk Wer-ken met Ubuntu.Ubuntu sonuarecentrumLeer meer over het Ubuntu sowarecentrum in Hoofdstuk Programmabeheer. Onderaan in het menu Toepassingen vindt u het Ubuntu sonwarecentrum.Hier heen u toegang tot een bibliotheek met sonware die u kunt down-loaden. Het hoofdsderm in het Ubuntu sonwarecentrum bevat dezelfdecategorien als het menu Toepassingen om het zoeken te vergemakkelijken.Als u de naam weet van de toepassing die u zoekt, dan kunt u deze invoerenin het zoekveld redtsboven in het Ubuntu sonwarecentrumvenster. HetUbuntu sonwarecentrum houdt bij welke toepassingen er genstalleerd zijnop uw computer. Als u nieuwsgierig bent naar wat er allemaal besdikbaaris, dan kunt u de getoonde sonwarecategorien doorbladeren.Het menu Systeem gebruikenHet menu Systeem, dat zid bevindt in het bovenpaneel, bevat twee belang-rijke submenus. Via deze submenus, Voorkeuren en Beheer, kunt u hetuiterlijk en de werking van Ubuntu wijzigen. Via het menu Systeem kunt uook het Ubuntu hulpcentrum (Hulp en ondersteuning) openen, en meer teweten komen over de cxoi-desktopomgeving (lnfo over GNOMl), en overUbuntu in het algemeen (over Ubuntu). Zie Hoofdstuk Apparaten voor meerinformatie over het instellen van Ubuntu.VoorkeurenU kunt het submenu Voorkeuren gebruiken om het uiterlijk van uw bu-reaublad en vensters te veranderen, een standaardprinter te selecteren,sneltoetsen in te stellen, de menus te bewerken in het menu Toepassingen,netwerkverbindingen te bewerken, de muisinstellingen aan te passen en nogveel meer.BeheerVoor de meeste opties in het submenuBeheer zal om uw wachtwoord gevraagdworden wanneer u er op klikt. Dit is eeningebouwde veiligheidsoptie, zodat alleengeautoriseerde mensen uw systeeminstellingen kunnen wijzigen. Om meer te lerenover veiligheid in Ubuntu, zie Hoofdstuk ,Veiligheid.Het submenu Beheer bevat programmas die u kunt gebruiken om de pres-taties van uw computer te volgen, sdijfpartities te wijzigen, stuurprogram-mas van derden te activeren, alle genstalleerde printers te beheren, en tebepalen hoe uw computer updates voor Ubuntu ophaalt. Dit submenu bevatook Synaptic pakketbeheer, een meer tednisde bron voor het zoeken naaren downloaden van sonwarepakkeuen.Bestanden op uu computer verkennenlr zijn twee manieren om bestanden op uw computer te lokaliseren. Ukunt het hulpprogramma Bestanden zoeken in het menu Toepassingen,onder Hulpmiddelen gebruiken. Ook kunt u het menu Iocaties in hetbovenpaneel gebruiken. Zie voor meer informatie de sectie hieronder overNautilus-bestandsbeheer.ni1 unux1unuii~uni~i :,LocatiesHet menu Iocaties bevat een lijst met veelgebruikte mappen (zoals Docu-menten, Muziek, Downloads, en de Persoonlijke map). U kunt ook desdijven op uw computer verkennen door in dit menu op Computer te klik-ken. Als u een thuisnetwerk heen opgezet vindt u hier een menu-item omtoegang te krijgen tot gedeelde bestanden/mappen. Via het menu Iocatieskunt u ook het hulpprogramma Bestanden zoeken openen en door een lijstmet recent geopende documenten bladeren.Uu pesoonIijke mapln de persoonlijke map worden alle persoonlijke bestanden van een ge-bruiker opgeslagen. Tijdens de installatie van Ubuntu heen u een naamingevoerd voor uw gebruikersaccount. Diezelfde naam wordt gebruikt vooruw persoonlijke map. Wanneer u uw persoonlijke map opent, ziet u di-verse mappen Bureaublad (bevat alle bestanden die zidtbaar zijn op uwbureaublad), Documenten, Downloads, Muziek, Ameeldingen, Openbaar,Sjablonen en Videos. U kunt de diverse voorbeelden openen omte zien hoe verschillende bestandstypes inUbuntu weergegeven worden.U ziet ook een map genaamd Voorbeeldbestanden. Dubbelklik om demap met voorbeeldbestanden te openen, waarin zid o.a. voorbeelddocu-menten, rekenbladen en multimediabestanden bevinden.NautiIus-bestandsbeheerNet zoals Windows Windows lxplorer heen en Mac os x linder om doorbestanden en mappen te bladeren, heen Ubuntu standaard Nautilus-bestandsbeheer. We zullen nu kijken naar de aangeboden mogelijkhedenin Nautilus.Het NautiIus-bestandsbeheervensterWanneer u een map op het bureaublad of via het menu Iocaties opent, zalhet Nautilus-bestandsbeheer venster geopend worden. Het standaardvenstervan bestandsbeheer heen de volgende mogelijkheden Menv|o||: De menubalk bevindt zid bovenaan het venster. Via deze me-nus kunt u de lay-out van de verkenner wijzigen, navigeren, bladwijzersmaken van veelgebruikte mappen en bestanden, en verborgen mappen enbestanden bekijken. Wanneer u van een map een bladwijzermaakt zal deze in het menu Locatiesverschijnen. Ver||o||: De werkbalk bevat navigatiehulpmiddelen en een hulpmiddelom de inhoud van het venster groter of kleiner te maken. len keuzelijstbiedt u de mogelijkheid om te sdakelen van Pictogrammenweerga-ve naar Iijstweergave of Compact. Het pictogram Zoeken (dat eruitziet als een vergrootglas) opent een veld zodat u naar de naam van eenbestand kunt zoeken. Als u een locatie begint in te voeren zalNautilus de navigeerknoppen vervangendoor een tekstveld met Locatie als label. F:ro no+:go:e|v|m:JJe|en: Net onder de werkbalk vindt u een weerga-ve van uw huidige navigatielocatie. Het is vergelijkbaar met de gesdie-denisfunctie van de meeste browsers; het houdt bij waar u bent en u kuntaltijd terugkeren als u dat wilt. U kunt op de locaties klikken om terug tenavigeren door de bestandsbeheerder.o ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.o Het |:n|eronee| van de bestandsbeheerder geen snelkoppelingen weernaar veelgebruikte mappen. Als u een bladwijzer maakt van een map,zal deze versdijnen in het linkerpaneel. lender welke map u opent, hetlinkerpaneel zal altijd dezelfde mappen bevauen. Het linkerpaneel kanook aangepast worden om andere kenmerken te tonen door bovenaan,naast locaties, op het neerwaartse pijltje te klikken. Het grootste, cenro|e +en:er toont alle bestanden en mappen van demap waarin u zid bevindt.Figuur :._ Nautilusbestandsbeheer dat uwpersoonlijke map laat zien.Navigeren tussen mappenOm door mappen te navigeren kunt u de bladwijzers gebruiken in het lin-kerzijpaneel van Nautilus-bestandsbeheer. U kunt ook naar een vorige mapdoor op een map die net onder de navigatiepictogrammen zidtbaar is teklikken. Door te dubbelklikken op een getoonde map zal de map in Nautilusgeopend worden.Bestanden openenOm een bestand te openen kunt u er op dubbelklikken of er met uw redter-muisknop op klikken en vervolgens Openen met (toepassing) selecteren.ni1 unux1unuii~uni~i 1Nieuue mappen aanmakenU kunt gemakkelijk verborgen bestandenzien door op BeeId Verborgen bestan-den te klikken, of door de sneltoets Strg+Hin te drukken. Het verbergen van bestandendoor een Punt (.) te gebruiken is geenveiligheidsmaatregel het is eigenlijk eenmanier om uw mappen georganiseerd ennetjes te houden.U creert een nieuwe map door in Nautilus op Bestand Nieuwe map teklikken. Geef vervolgens die map een nieuwe naam door het standaard labelnaamloze map te vervangen door de gewenste naam (bijv., persoonlijkelinancin). len nieuwe map aanmaken kan ook met de toetscombinatieStrg+Shift+N, of door in bestandsbeheer met de redtermuisknop te klikkenen Nieuwe map te selecteren in het contextmenu (dit werkt ook op hetbureaublad). Als u bepaalde mappen of bestanden wilt verbergen, plaats daneen punt (.) voor de bestandsnaam (bijv., .persoonlijke linancin).Bestanden en mappen kopieren en verpIaatsenU kunt ook de sneltoets Ctrl+C en Ctrl+Vgebruiken om bestanden en mappen tekopiren.U kunt bestanden en mappen kopiren in Nautilus door in het menu opBewerken kopiren te klikken of door met redts op een item te klikkenen dan Kopiren in het pop-upmenu te selecteren. Wanneer u het menuBewerken in Nautilus gebruikt, let er dan op dat u eerst het bestand of demap selecteert die u wilt kopiren (door er eenmaal met links op te klikken).U kunt meerdere bestanden selecteren door met de linkermuisknop teklikken op een lege plek (d. w. z., dus niet op een bestand of map), de muis-knop ingedrukt te houden en de cursor vervolgens over de bestanden ofmappen te slepen die u wilt selecteren. Deze klik-sleep-beweging is handigvoor het selecteren van bestanden die didt bij elkaar gegroepeerd staan.Wilt u edter meerdere bestanden of mappen selecteren die niet in elkaarsbuurt staan, houd dan de Ctrl-toets ingedrukt terwijl u op elk bestand apartklikt. Hebt u alle bestanden en/of mappen geselecteerd, dan kunt u het Be-werken gebruiken om acties uit te voeren net zoals dat bij enkele bestandenhet geval is. Als u n of meerdere items heen gekopieerd,, navigeer dan Als u een bestand of map knipt ofkopieert, zal er pas iets gebeuren als udeze ergens plakt. Plakken hee alleeninvloed op het laatste item dat u hadgeknipt of gekopieerd.naar de gewenste locatie en klik dan op het menu Bewerken Plakken (ofklik met de redtermuisknop in een leeg gedeelte van uw venster en kiesPlakken) om de items van de oude naar de nieuwe locatie te kopiren.Ko:ren kan worden gebruikt om een kopie van een bestand of mapte maken op een nieuwe locatie, terwijl |n:en kan worden gebruikt ombestanden en mappen te verplaatsen. ln het laatste geval zal er een kopiegeplaatst worden op een nieuwe locatie, waarna het origineel van de oor-spronkelijke locatie zal worden verwijderd.Om een bestand of map te verplaatsen, kunt u het item selecteren dat uwilt verplaatsen en daarna klikken op Bewerken Knippen. Navigeer naarde gewenste locatie en klik op Bewerken Plakken.. Net als met het kopi-In het Nautilusmenu Beuerken vindt uook de opties Kopieren naar en VerpIaat-sen naar. Deze kunnen gebruikt wordenom items naar algemene locaties te kopiren of verplaatsen; dit kan bijvoorbeeldhandig zijn als u paneIen gebruikt (zieonder). Wanneer u deze opties gebruikt,hoe u niet meer te PIakkenren hierboven, kunt u deze actie ook uitvoeren met het redtermuisknopme-nu en werkt tevens voor meerdere bestanden of mappen tegelijkertijd. lenandere manier om een bestand of map te verplaatsen is om op het item teklikken en het dan te verslepen naar de nieuwe locatie.!n NautiIus meerdere vensters en tabbIaden gebruikenHet openen van meerdere Nautilus-vensters kan handig zijn voor het ver-slepen van bestanden en mappen tussen locaties. lr is zowel een optieo|||oJen besdikbaar in Nautilus, als een optie panelen. Wanneer u eenWanneer u items versleept tussen Nautilusvensters, tabbladen of panelen, zal ereen klein symbool verschijnen op demuiscursor om u te laten weten welkeactie er uitgevoerd zal worden wanneeru de muisknop loslaat. Len plusteken(-) betekent dat het item gekopierdzal worden, een kleine pijl betekentdat het item verplaatst zal worden. Destandaardactie zal afhangen van de locatiesdie u gebruikt.map doorbladert in Nautilus, kunt u een tweede venster openen door het: ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.omenu Bestand te selecteren en daarna Nieuw venster. Hierdoor opent zideen nieuw venster, waardoor u bestanden en mappen kunt verslepen tus-sen de twee locaties. Om een nieuw tabblad te openen, klikt u op het menuBestand Nieuw tabblad. lr zullen nu twee tabbladen zidtbaar zijn metdezelfde inhoud. U kunt wisselen tussen de tabbladen door erop te klik-ken en u kunt op dezelfde manier als bij de vensters bestanden of mappenverslepen. U kunt ook een tweede paneel openen in Nautilus, zodat u tweelocaties tegelijkertijd kunt zien zonder tussen tabbladen of vensters te hoe-ven wisselen. Om een tweede paneel te openen, klikt u op het menu Beeld Extra paneel, of u drukt op de toets F3 op uw toetsenbord. Nogmaals, hetverslepen van bestanden en mappen tussen panelen is een snelle manier omitems te verplaatsen of te kopiren.Naar bestanden op uu computer zoekenU kunt snel naar bestanden zoeken doorde toetsencombinatie Ctrl+F in Nautiluste gebruiken en door daarna datgene in tetypen waarnaar u zoekt.lerder hebben we het erover gehad dat u bestanden op uw computer kuntzoeken via Bestanden zoeken in het menu Iocaties in het bovenste paneel.U kunt edter ook, zoals hierboven uitgelegd, Nautilus-bestandsbeheergebruiken om naar bestanden te zoeken.Uu bureaubIad aanpassenNu we u kennis hebben laten maken met de cxoi-werkomgeving, kunnenwe gaan kijken hoe we enkele dingen aan kunnen passen, zoals het gedragvan de panelen of het uiterlijk en gedrag van uw bureaublad.PaneIenDe panelen (momenteel onderin en bovenin uw sderm) kunnen verplaatstworden vanaf hun standaardpositie naar de zijkant van het sderm; ookkunnen ze onzidtbaar gemaakt worden wanneer ze niet in gebruik zijnen de kleur ervan kan worden gewijzigd. Om wijzigingen aan te brengenklikt u met redts op het paneel dat u aan wilt passen en selecteert u Eigen-scappen in het snelmenu. ln het tabblad Algemeen vindt u opties voor hetautomatisd verbergen, de orintatie en de grooue (breedte) van het paneel.Gebruik het keuzemenu Orintatie om aan te geven waar u het paneelwilt hebben, daaronder kunt u de gewenste breedte aangeven (in beeldpun-ten). Merk op dat de minimum breedte :o beeldpunten is.Standaard zal een paneel over de gehele lengte van uw sderm weergege-ven worden. Om dit te veranderen kunt u de optie Uitscuiven uitvinken.Het paneel zal dan krimpen totdat het net groot genoeg is om alle erin aan-wezige applets en programmastarters onder te brengen. Wanneer u de optieAutomatisc verbergen aanvinkt, zal het paneel zid opvouwen aan derand van het sderm wanneer u het niet gebruikt en zal verborgen blijventotdat u uw muisaanwijzer plaatst in de rand van het sderm.U kunt ook handmatig een paneel verbergen. Door Verbergknoppen to-nen aan te vinken zal er aan beide zijden een knop met een pijltje zidtbaarworden waarmee u het paneel kunt verbergen. Standaard zullen deze knop-pen ridtingspijltjes bevauen, die u edter kunt verwijderen door de optiePijltjes op verbergknoppen tonen uit te vinken waardoor er geen pijltjesni1 unux1unuii~uni~i meer weergegeven worden op de knoppen. Door op n van deze Ver|erg|noen te klikken, zal het paneel verborgen worden en zal er alleen nogeen knop zidtbaar blijven waarmee u het paneel weer zidtbaar kunt ma-ken. ln het tabblad Actergrond in het Paneeleigensdappenvenster kunt Ubuntu vereist dat er minimaal een paneel gebruikt wordt. Indien u MicrosoWindows gewend bent, kunt u een paneelonderin instellen waarmee u programmaskunt starten en kunt navigeren tussenopenstaande vensters. Indien u een Macos x uiterlijk wilt, kunt u een paneel bovenin instellen en een dock installerenzoals Docky, Avant Window Navigator(tv) of CairoDock. Deze kunt u installeren via het Ubuntu sowarecentrum, datverder besproken wordt in Hoofdstuk Programmabeheer.u het uiterlijk van het paneel aanpassen. Standaard staat de adtergrondingesteld op Geen (systeemthema), waardoor de kleur van het paneel be-paald wordt door uw systeemthema (we zullen hieronder kijken hoe u hetsysteemthema kunt veranderen). U kunt ook een een kleur voor uw paneelkiezen door de optie Een kleur aan te vinken, waarna u het kleurkeuze-venster kunt openen. U kunt ook de transparantie instellen door middelvan de sduif. Wanneer u een patroon of ameelding opgeslagen heen opuw computer en deze wilt gebruiken als adtergrond voor uw paneel, kuntu Actergrondafbeelding aanvinken. Selecteer via de bestandskeuze deadtergrondameelding op uw computer die u wilt gebruiken en klik daarnaop Openen om de verandering door te voeren.AppIets toevoegenUbuntu voorziet in een selectie van versdillende applets die u toe kuntvoegen aan een paneel. Applets kunnen variren van informatief tot leuken kunnen tevens snel toegang geven tot bepaalde taken. U kunt een applettoevoegen door met redts op het paneel te klikken en Toevoegen aan pa-neel te selecteren in het snelmenu. lr zal dan een venster geopend wordenmet een lijst van besdikbare applets, die u kunt verslepen naar een legeruimte op een paneel. U kunt de versdillende besdikbare applets uitpro-beren ze kunnen namelijk gemakkelijk weer verwijderd worden door metredts op het applet te klikken en daarna Verwijderen van paneel te se-lecteren. Om een applet te verplaatsen klikt u er met redts op en selecteertu Verplaatsen. Daarna versleept u het applet met links naar de gewenstelocatie (dit kan zelfs naar een ander paneel zijn) en laat u de muisknop losop de gewenste locatie.Via het venster Toevoegen aan paneel kunt u ook extra toepassings-starters toevoegen aan uw paneel, zoals de lirefox-starter redts van hetmenu Systeem. U kunt een nieuwe toevoegen door te klikken op Toe-passingsstarter bovenin het venster. Daarna kunt u navigeren door uwtoepassingen en ze verslepen naar een paneel, zoals u al gedaan heen meteen applet. Toepassingsstarters kunnen ook verwijderd en verplaatst wordenvia het redtermuisknopmenu. U kunt ook toepassingsstarters toevoegenaan een paneel door ze direct te verslepenvanuit het menu Toepassingen, aan delinkerkant van het bovenste paneel.WerkbIadenOm uw werkbladen aan te passen, klikt u met redts op het applet Ver|||oJ+:::e|oor (de standaardlocatie is aan de redterkant in het onderpaneel,links van het Prullenbak-applet) en selecteert u Voorkeuren. ln het vensterdat versdijnt kunt u kiezen hoeveel werkbladen u in totaal wilt hebben enof de werkbladen in het paneel weergegeven worden in n of twee rijen.U kunt ook elk werkblad hernoemen en de namen laten weergeven in hetpaneel-applet; tevens kunt u ervoor kiezen om alleen het werkblad dat u opdat moment gebruikt weer te geven in het paneel. ln dit laatste geval kunt u ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.otod wisselen tussen werkbladen door uw muis over de werkbladwisselaarte bewegen en dan te scrollen.UiterIijkU kunt het uiterlijk en gedrag van uw bureaublad, zoals de adtergrond,leuertypen en vensterthemas, verder aanpassen via Uiterlijk-voorkeuren. Uvindt dit menu door te navigeren naar Systeem Voorkeuren Uiterlijk inhet bovenpaneel.ThemaHet venster Uiterlijk-voorkeuren wordt geopend met het tabblad Temazidtbaar. Hier kunt u het thema selecteren dat gebruikt zal worden voor deweergave van uw vensters, knoppen, sduimalken, panelen, pictogrammenen andere delen van de computer. Het thema Ambiance wordt standaardgebruikt, maar u kunt zien dat er nog zeven andere themas besdikbaarzijn. Klik eenmaal op het thema van uw keuze en de veranderingen zullendirect eect hebben.U kunt extra themas downloaden door te klikken op de koppeling Meerthemas online verkrijgen onderaan het venster. Uw webbrowser zal dangeopend worden met de volgende website http//art.gnome.org/themes/,waar u een ruime keuze aan themas heen om te downloaden. Nadat u eenthema heen gedownload kunt u het bestand zoeken op uw computer (viaNautilus) en het vervolgens verslepen naar het Tema-venster. Hierdoor zalhet nieuwe thema toegevoegd worden aan de lijst met besdikbare themasen er zal een venster geopend worden met de vraag of u de veranderingendirect door wilt voeren.U kunt ook themas naar wens veranderen door het thema eerst te selec-teren en daarna op Aanpassen te klikken. Hier kunt u diverse elementenvan versdillende themas mixen, zoals pictogrammen, muisaanwijzers,knoppen en vensterkaders om uw eigen unieke thema te creren.WerkbIadachtergrondU kunt de achtergrond ook veranderendoor met rechts op het bureaublad te klikken en WerkbIadachtergrond uijzigen teselecteren in het snelmenu.Klik op het tabblad Actergrond in het uiterlijk-voorkeurenvenster omde werkbladadtergrond te veranderen. Hier ziet u Ubuntus standaardse-lectie van adtergronden; u kunt edter ook uw eigen ameeldingen op uwcomputer gebruiken. U kunt de adtergrond veranderen door op een ameel-ding in de lijst te klikken. Om uw eigen ameelding te gebruiken selecteert uToevoegen en navigeert u naar de ameelding die u wilt gebruiken. Dub-belklik op de ameelding en de veranderingen zullen direct eect hebben.Deze ameelding zal ook toegevoegd worden aan de lijst met besdikbareadtergronden.lndien u een grotere selectie adtergronden wilt, kunt u klikken op dekoppeling Meer adtegronden online verkrijgen onderaan het uiterlijk-voorkeurenvenster. Uw webbrowser zal dan geopend worden met de volgen-de website http//art.gnome.org/backgrounds.ni1 unux1unuii~uni~i Figuur :. U kunt het thema veranderenin het tabblad Thema van het vensterUiterlijkvoorkeuren.LeuertypenDe leuertypen van uw bureaublad kunt u wijzigen via het tabblad Iet-tertypen in het venster Uiterlijk-voorkeuren. U kunt apart leuerstijl en-grooue instellen voor toepassingen, documenten, bureaubladonderdelen,venstertitels, en alles wat leuertypen met een vaste breedte gebruikt. Desectie Renderen, onderaan het leuertypen-venster, biedt u vier opties voorhet wijzigen van de manier waarop leuertypen op uw sderm getekend wor-den. Wijziging hiervan kan het tekstuiterlijk op versdillende monitortypenverbeteren.SchermbeveiIigingUbuntu bevat ook een selectie sdermbeveiligingen. Standaard wordt ereen zwart sderm getoond na een korte periode van inactiviteit. Om eenandere sdermbeveiliging te kiezen klikt u op het menu Systeem in hetbovenste paneel, dan Voorkeuren Scermbeveiliging. Hierdoor wordthet venster Voorkeuren sdermbeveiliging geopend, met een lijst metsdermbeveiligingen aan de linkerkant. Wanneer u een sdermbeveiligingselecteert, kunt u een mini-voorbeeld in het voorkeurenvenster zelf zienof u kunt een voorbeeld zien op het volledige sderm door op Voorbeeldte klikken. Met de linker- en redterpijl bovenin kunt u scrollen door deversdillende sdermbeveiligingen zonder het volledige sderm te verlaten.e ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oOm naar het venster Voorkeuren sdermbeveiliging terug te keren, klikt uop Scermvullend verlaten bovenin het sderm.let er op dat de optie Scermbeveiliging inscakelen wanneer de com-puter inactief is aangevinkt is, als u de sdermbeveiliging wilt insdakelen.U kunt de sduif gebruiken om de tijd in te stellen wanneer u de sderm-beveiliging wilt laten starten. Wanneer de sdermbeveiliging start na deaangegeven periode van inactiviteit, krijgt u weer toegang tot uw compu-ter door op een willekeurige toets te drukken of uw muis te bewegen. Voorextra veiligheid, kunt u ook de optie Vergrendel het scerm wanneer descermbeveiliging is geactiveerd aanvinken, hierdoor zal Ubuntu uw aan-meldwadtwoord vragen om opnieuw toegang tot uw computer te krijgen.ToegankeIijkheidUbuntu heen ook hulpprogrammas om het gebruik van de computer ge-makkelijker te maken voor mensen met een lidamelijke beperking. Ukunt deze hulpprogrammas vinden door het menu Systeem te openen,dan Voorkeuren Assisterende tecnologien. U kunt de toetsenbord-en muisinstellingen aanpassen aan uw eigen wensen in het Assisterendetednologie-voorkeurenvenster, door te klikken op de knoppen Toetsen-bordtoegankelijkheid of Muistoegankelijkheid.Figuur :. Assisterende technologienbevat extra opties om het gebruik van uwcomputer gemakkelijker te maken.Andere assisterende technoIogieenOrca is een ander hulpmiddel voor personen met visuele problemen en isreeds genstalleerd in Ubuntu. Om Orca te starten, drukt u op Alt+F2 entypt u orca in het opdradtregelveld. Klik op Uitvoeren wanneer u klaarbent, hierna zal Orcas stemsynthesizer geactiveerd worden en u assisterenbij de diverse keuzes zoals stemtype, stemtaal, braille en sdermvergroting.Wanneer u klaar bent met uw instellingen, dient u zid af te melden op decomputer (Orca zal aanbieden om dit voor u te doen). Wanneer u zid weeraanmeldt, zullen de Orca-instellingen die u heen gekozen automatisd elkekeer gebruikt worden als u uw computer gebruikt.Naast deze opties kan er nog gekozen worden voor een thema met eenhoog contrast en grotere leuertypen om mensen met visuele problemen nogbeter te assisteren.ni1 unux1unuii~uni~i ,Uu computer beherenWanneer u klaar bent met werken op uw computer kunt u, via het sessie-menu aan de redterkant van het bovenpaneel, kiezen om u af te melden, decomputer in de pauze- of de slaapstand te zeuen, opnieuw op te starten of afte sluiten . U kunt deze opties ook met de Ctrl+Alt+Del-toetsencombinatieoproepen.AfmeIdenWanneer u zid afmeldt zal de computer aanblijven en u terugbrengennaar het aanmeldsderm. Dit wordt gebruikt om van gebruiker te wisselen,bijvoorbeeld als een andere persoon zid aan wil melden bij zijn/haar ge-bruikersaccount, of als u wordt gevraagd om u af te melden en opnieuwaan te melden. U dient uw werk op te slaan voordat u zid afmeldt.PauzestandOm energie te besparen kunt u uw computer in de pauzestand zeuen, waar-in de huidige conditie van de computer wordt opgeslagen. U kunt snel weeropstarten omdat de computer wel aanblijn, maar heel weinig energie ge-bruikt. ln de pauzestand zal de computer de harde sdijf uitsdakelen en uwsessie opslaan in het geheugen, zodat de pauzestand snel ingesdakeld kanworden en u ook snel weer verder kunt gaan wanneer u de computer uit depauzestand haalt.SIaapstandSlaapstand is gelijk aan de pauzestand, alleen zal uw sessie in de slaapstandop de harde sdijf opgeslagen worden in plaats van in het geheugen. Ditduurt iets langer, maar heen als voordeel dat de computer geen energiegebruikt in de slaapstand.HerstartenOm uw computer te herstarten, selecteert u Herstarten in het sessiemenu.AfsIuitenOm uw computer volledig af te sluiten, selecteert u Afsluiten in hetsessiemenu.Overige optiesU kunt uw beeldscherm snel vergrendelendoor het gebruik van de toetscombinatieCtrl+Alt+L. Het vergrendelen van uwscherm wordt aanbevolen wanneer u uwcomputer korte tijd alleen laat.ln het sessiemenu kunt u ook Scerm vergrendelen selecteren, zodat eenwadtwoord nodig is om de computer weer te kunnen gebruiken dit isvooral handig wanneer u uw computer enige tijd alleen laat. U kunt hetsessiemenu ook gebruiken om een vriend Ubuntu op een gastaccount telaten proberen of om van Ge|rv:|er e +:::e|en, zodat een ander gebrui-kersaccount gebruikt kan worden zonder dat u uw toepassingen hoen af tesluiten.8 ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oHuIp verkrijgenDe meeste programmas hebben huneigen hulpmogelijkheden, die geopendkunnen worden via het menu HuIp in hettoepassingsvenster.Net zoals andere besturingssystemen besdikt Ubuntu over een helpfunctie,die het Ubuntu hulpcentrum heet. U opent het door op het hulp-pictogramte klikken in het bovenpaneel. U kunt het ook openen via Hulp en onder-steuning in het Systeem-menu.Figuur :.o De ingebouwde systeemhulpvan Ubuntu wordt geopend door te klikkenop het blauwe hulppictogram in hetbovenpaneel (net rechts van het Systeemmenu en het Firefoxpictogram.Vindt u geen antwoord op uw vraag in deze handleiding of in hetUbuntu hulpcentrum, dan kunt u altijd contact opnemen met de Ubuntu-gemeensdap via de Ubuntu-fora (http//ubuntuforums.org (lngelsta-ling) of http//forum.ubuntu-nl.org (Nederlandstalig)). Veel Ubuntu-gebruikers registreren zid op de fora voor hulp, en geven op hun beurtondersteuning aan anderen omdat ze ook bijleren. Ook de Ubuntu-wikis(https//wiki.ubuntu.com (lngelstalig) en http//wiki.ubuntu-nl.org/ (Neder-landstalig)), websites die worden onderhouden door de gemeensdap, zijnbruikbare hulpbronnen.We moedigen u aan om alle informatie dieu vindt op andere websites te controlerenen te vergelijken met meerdere bronnenwaar mogelijk. Maar volg enkel instructiesen aanwijzingen op als u ze volledigbegrijpt.Figuur :., Het ingebouwde hulpsysteembeschikt over op onderwerp gesorteerdedocumentatie voor Ubuntu. Werken met UbuntuOnIine gaanAls u ergens bent waar internet besdikbaar is, wilt u er uiteraard ze-ker van zijn dat u verbonden bent zodat u het meeste uit uw Ubuntu-besturingssysteem kunt halen. Dit deel van de handleiding helpt u omuw verbinding te controleren en te congureren waar nodig. Ubuntu kanverbinding maken met het internet via een bekabelde, draadloze of inbel-verbinding. Het ondersteunt ook meer geavanceerde methodes die we kortzullen bespreken aan het einde van dit deel.len bekabelde verbinding betekent dat uw computer fysiek verbonden ismet een router of een lthernetpoort met een kabel. Dit is de meest voorko-mende verbinding voor desktopcomputers.len draadloze verbinding betekent dat uw computer is verbonden methet lnternet via een draadloos netwerk, ook wel Wi-li genoemd. laptopsmaken over het algemeen gebruik van Wi-li vanwege hun mobiliteit, waar-door ze gemakkelijk toegang tot het internet hebben vanuit versdillendekamers in het huis of tijdens het reizen. Om met een draadloze verbin-ding het internet op te gaan heen u een werkend draadloos netwerk nodig.Waarsdijnlijk moet u eerst een JrooJ|o:e rover of oegong:vn kopen eninstalleren, hoewel op sommige locaties reeds draadloze netwerken besdik-baar kunnen zijn.We spreken van een inbelverbinding als uw computer een moJem ge-bruikt om via uw telefoonlijn verbinding te maken met een internetaanbie-der.NetuerkbeheerOm in Ubuntu verbinding te kunnen maken met het internet kunt u hetNetwerkbeheer-programma gebruiken. Via het netwerkbeheer kunt u net-werken in- of uitsdakelen en bekabelde, draadloze en andere verbindingenbeheren.Uw computerleverancier kan u meerinformatie verschaen als u niet zekerbent of uw computer een draadlozenetwerkkaart hee.Figuur _.1 Netwerkbeheer zal dit pictogram in het bovenpaneel weergevenwanneer u met een bekabeld netwerkverbonden bent.U heen toegang tot alle functies van het netwerkbeheer via het netwerk-pictogram in het bovenpaneel. Dit pictogram ziet er steeds anders uit, aman-kelijk van of u een werkende verbinding heen en of de verbinding met eendraad of draadloos is. Wanneer u het niet zeker weet kunt u uw muis bovenhet pictogram houden totdat er een korte omsdrijving zidtbaar wordt.Deze omsdrijving kan zijn Bekabelde netwerkverbinding Auto eth0 ac-tief wanneer u een werkende bekabelde verbinding heen, of iets andersmet betrekking tot het netwerk of de verbinding zoals Geen verbinding ofNetwerk uitgesdakeld.Als u op dit pictogram klikt krijgt u een lijst te zien met alle besdikbareo ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oFiguur _.: Hier ziet u de momenteelactieve auto eth0verbinding, zichtbaarin het Netwerkbeheermenu.netwerkverbindingen. Als u momenteel met het internet verbonden bent zalde naam van deze verbinding vetgedrukt weergegeven worden.Figuur _._ Dit is het menu dat u ziet wanneer u met rechts op het Netwerkpictogramklikt.U kunt ook met redts op het Netwerkpictogram klikken, waardoor eenmenu zidtbaar wordt waarmee u een netwerk in- of uit kunt sdakelen, in-formatie over uw huidige verbinding kunt bekijken of alle verbindingsinstel-lingen kunt bewerken. ln de ameelding hierboven is Netwerk insdakelenaangevinkt, door dit uit te vinken kunt u alle netwerkverbindingen uitsda-kelen. Dit kan handig zijn als u bijvoorbeeld alle draadloze communicatieuit moet sdakelen, zoals in een vliegtuig.Een bekabeIde verbinding tot stand brengenlndien u een F|erne|o|e| vanuit de muur, een router of een ander appa-raat heen moet u in Ubuntu een bekabelde netwerkverbinding instellen. Bent u reeds online` Wanneer het Netwerkpictogram in het bovenpaneel eenverbinding weergee is er al een verbinding gemaakt tijdens het installatieproces.Als dit zo is, dan hoe u niet verder te gaanmet de rest van deze sectie.Om verbinding te kunnen maken met een bekabelde verbinding, dient ueerst te weten of uw netwerkverbinding inci ondersteunt. Dit staat voorDynamic Host Conguration Protocol, en is een manier voor computersop uw netwerk om automatisd conguratie-informatie van uw lnternetService Provider (isi) te ontvangen. Dit is vaak de snelste en gemakkelijkstemanier om een verbinding te maken tussen uw computer en uw isi omtoegang te krijgen tot het internet, hoewel sommige isis in plaats daarvaneen zogenaamd :o::d oJre: gebruiken. lndien u niet zeker weet of uw isiinci ondersteunt kunt u de klantenservice van uw lnternetprovider bellenom dit te controleren. Dan kunnen zij u ook informatie geven over eeneventueel toegewezen statisd adres (vaak is het zo dat isis alleen statisdadressen toewijzen aan klanten die daar zelf om vragen).Automatisch verbinden met DHCPAls uw netwerk inci ondersteunt, dan kunt u mogelijk al online gaan. Omdit te controleren klikt u op het Netwerkpictogram. U zou nu Bekabeldwiixix i1 unux1u 1netwerk in het menu moeten kunnen zien. Als u daaronder Auto eth0 zietstaan is uw computer momenteel verbonden en wordt inci al ondersteund.Als u Niet verbonden ziet staan in de bekabelde netwerksectie, kijk dan ofu de optie Auto eth0 ziet staan in de lijst. Klik er op als dit het geval is omte proberen of er een verbinding gemaakt kan worden.Om te controleren of u reeds online bent, kunt u met redts klikkenop het netwerkpictogram in het bovenpaneel en Verbindingsinformatieselecteren.Figuur _. Dit venster laat uw tradres enandere verbindingsinformatie zien.Len Internet Protocol (tr)adres is eennumeriek label dat toegewezen wordt aanapparaten op een computernetwerk. Hetis equivalent aan een telefoonnummervoor uw huis en maakt het mogelijk datuw computer een unieke identificatiehee, zodat u toegang tot het internet kuntkrijgen en bestanden met anderen kuntdelen.U zou nu een venster moeten zien met details over uw verbinding. lndienuw ii-adres weergegeven is als o.o.o.o of begint met 1e,.:, dan is uw com-puter niet succesvol voorzien van een adres door inci. lndien het een anderadres laat zien, dan is uw verbinding hoogstwaarsdijnlijk automatisd cor-rect ingesteld. Om uw internetverbinding te testen, kunt u uw webbrowserlirefox openen en kijken of er een website geladen wordt. Meer informatieover het gebruik van lirefox kunt u verderop in dit hoofdstuk vinden. Voor toegang tot het venster Verbindingsinformatie, moet de optie Netwerkinschakelen aangevinkt zijn. Anders isdeze optie niet aanklikbaar en kunt ugeen toegang krijgen tot de verbindingsinformatie via de rechtermuisknop in hetNetwerkapplet. Om Netwerk inschakelenaan te vinken klikt u met rechts op het Netwerkpictogram en selecteert u NetuerkinschakeIen in het snelmenu.Als u na deze stappen nog steeds niet online bent kunt u uw internetcon-guratie handmatig instellen met gebruik van een statisd ii-adres.Handmatige configuratie met statische adressenAls uw netwerk inci niet ondersteunt heen u nog extra informatie nodigvoordat u online kunt gaan. len iv-adres is een uniek adres dat wordt gebruikt om uw computerte identiceren op het internet. Wanneer u verbinding maakt via incizal dit adres soms veranderen. Als uw isi u een statisd adres heentoegewezen, dan verandert dit adres niet. len ii-adres bestaat altijd uitvier getallen gesdeiden door punten, bijvoorbeeld 1,:.1e8.o.:. Het network mask vertelt uw computer hoe groot het netwerk is waarhet bijhoort. Het heen hetzelfde formaat als een ii-adres, maar is meestaliets als :.:.:.o De gateway is het ii-adres van uw internetprovider. Het helpt uw com-: ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oputer om verbinding te maken of te praten met hun netwerk dat werktals een gateway(toegangspoort) tussen uw computer en het internet. brs-servers zijn n of meer ii-adressen van domeinnaamservers.Deze servers zeuten standaard webadressen als (http//www.ubuntu.com) om in ii-adressen zoals ,1.18,.,.1e. Hierdoor kan uw computerde juiste website vinden als u het webadres dat u wilt bezoeken intypt.lr is minstens n ixs-server vereist; extra toegevoegde servers wordengebruikt als de eerste faalt.Raadpleeg uw netwerkbeheerder of deklantenservice van uw internetaanbiederals u deze instellingsgegevens nog niethee.Om handmatig een bekabelde verbinding in te stellen kunt u met redtsop het Netwerkpictogram klikken en Verbindingen bewerken selecteren.let er op dat u dan wel het Kabel-tabblad in het Netwerkverbindingenven-ster selecteert.ln de lijst kan al iets staan als Auto eth0, of iets dergelijks. lndien eenverbinding zidtbaar is in de lijst, kunt u deze selecteren en daarna op Be-werken klikken. lndien er geen verbinding zidtbaar is klikt u in plaatsdaarvan op Toevoegen.Wanneer u een verbinding toevoegt, dient u deze verbinding eerst eennaam te geven om ondersdeid te kunnen maken tussen eventueel latertoegevoegde verbindingen. ln het veld Naam verbinding kunt u een naaminvoeren, bijvoorbeeld Bekabelde verbinding 1.Figuur _. In dit venster kunt u handmatigeen verbinding bewerken.Om een verbinding in te stellen1.let er op dat onder de verbindingsnaam de optie Automatisc verbin-den is aangevinkt.:.Ga naar het ivv instellingen-tabblad..Verander de Methode in Handmatig..Klik op de knop Toevoegen naast de lege lijst met adressen..Voer uw ii-adres in het veld onder Adres in.e.Klik redts van het ii-adres, direct onder Netmask en voer uw net-wiixix i1 unux1u werkmasker in. lndien u niet zeker weet wat uw netwerkmasker is,:.:.:.o is de meest voorkomende.,.Klik redts van het netwerkmasker, direct onder Gateway en voer uwgateway-adres in.8.Voer het adres van uw ixs-server in in het veld brs-servers. U kunteventueel meerdere ixs-servers invoeren, gesdeiden door spaties ofkommas.,.Klik dan op Toepassen om uw veranderingen op te slaan.Fen m~coJre: :: een |orJ+oreoJre: +oor Je ne+er||oor +on v+ comver,|e :n+oeren er+on :: :om: |e|ongr:]| +onneer v een |o|e|moJem+er|:nJ:ngo{ :e: Jerge|:]|: ge|rv:|. A|: v |e m~coJre: +on v+ ne+er||oor |en, Jon|vn v J: :n+oeren :n |e Joor+oor |e:emJe e|:+e|J :n |e o|||oJ Kabel+on |e |e+er|:ng:+en:er.Wanneer u weer terug komt in het Netwerkverbindingenvenster zou uwnieuw aangemaakte verbinding zidtbaar moeten zijn. Klik op Sluiten omnaar uw bureaublad terug te keren. Als de verbinding op de juiste manieris ingesteld zal het Netwerkpictogram veranderd zijn in een actieve verbin-ding. Zie de instructies hierboven voor het testen van een inci-verbindingom te controleren of uw verbinding juist is ingesteld.DraadIoosAls uw computer een draadloze netwerkkaart (Wi-li) heen en er een draad-loos netwerk besdikbaar is, kunt u met Ubuntu een draadloze verbindinginstellen.Voor de eerste keer verbinden met een draadIoos netuerkAls uw computer een draadloze netwerkkaart heen kunt u een verbindingmet een draadloos netwerk opzeuen. De meeste laptops en netbooks hebbeneen draadloze netwerkkaart. Om de snelheid en kwaliteit van uwverbinding te vergroten kunt u proberenom dichter naar het toegangspunt toe tegaan.Ubuntu is over het algemeen in staat om de draadloze netwerken te vin-den die binnen het bereik van uw netwerkkaart zijn. U kunt een lijst metdraadloze netwerken zien wanneer u op het Netwerkpictogram klikt. On-der de titel Draadloze netwerken kunt u een lijst zien met besdikbarenetwerken. llk netwerk heen een naam aan de linkerkant en een signaal-sterktemeter aan de redterkant. len signaalsterktemeter lijkt op een seriebalken hoe meer balken er gevuld zijn hoe beter de verbinding.len draadloos netwerk kan open zijn zodat iedereen er verbinding meekan maken, of het kan beveiligd zijn via netwerkbeveiliging. len klein slotjenaast het signaalsterktepictogram betekent dat dat netwerk beveiligd is. Ukunt hiermee alleen verbinding maken wanneer u het juiste wadtwoordweet.Om verbinding te maken met een draadloos netwerk, selecteert u degewenste netwerknaam in de lijst. Dit is de naam die ingesteld werd toen dedraadloze router of het toegangspunt werd genstalleerd. Als u zid op eenwerkplek bevindt of een locatie met een openbaar toegankelijk draadloosnetwerk, dan zal de netwerknaam het gemakkelijk maken om het netwerk teidenticeren. ~~x ii si~c i1 unux1u 1o.oWanneer het netwerk onbeveiligd is (als het signaalsterktepictogramdus geen slotje heen), zal de verbinding binnen een paar seconden gemaaktzijn. Het netwerkpictogram in het bovenpaneel zal een animatie weergevenwanneer Ubuntu een verbinding probeert te maken; dit verandert in eensignaalsterktepictogram wanneer de verbinding gelukt is. lr zal dan ook eenberidt redtsboven in uw sderm weergegeven worden.Als het netwerk beveiligd is zal Ubuntu, wanneer het verbinding probeertte maken, een venster laten zien met de naam Authenticatie voor draadloosnetwerk vereist . Dit betekent dat een wadtwoord vereist is om verbindingte kunnen maken.Figuur _.o Voer uw wachtwoord voor hetdraadloze netwerk in.Als u het wadtwoord kent, voer het dan in in het Wactwoord-velden druk op Verbinden. Uw wadtwoord zal niet zidtbaar zijn tijdens hetinvoeren, zodat anderen uw wadtwoord niet kunnen zien. Als u wilt kuntu de optie Wactwoord weergeven aanvinken, zodat het wadtwoordzidtbaar is tijdens het invoeren.Nadat u op de knop Verbinden heen geklikt, zal het Netwerkpictogramin het bovenpaneel een animatie weergeven wanneer er wordt geprobeerdom verbinding te maken met het netwerk. Als u het juiste wadtwoord heeningevoerd zal de verbinding gemaakt worden en zal het signaalsterktepic-togram zidtbaar worden wanneer de verbinding gelukt is. Ubuntu zal ookredtsboven in uw sderm een beridt weergeven om aan te geven dat deverbinding gelukt is. Selecteer de optie Wachtuoord ueerge-ven zodat u zeker weet dat u geen typefoutmaakt tijdens het invoeren.Als u het wadtwoord van het draadloze netwerk niet juist heen inge-voerd zal Netwerkbeheer proberen om een verbinding te maken en daarnaterugkeren naar het venster Authenticatie vereist door draadloos netwerk.U kunt dan proberen om het wadtwoord opnieuw in te voeren of u kunt opAnnuleren klikken om de verbinding te verbreken. Als u het juiste wadt-woord niet weet moet u dit aan de beheerder van het netwerk vragen.Nadat u met succes een draadloze internetverbinding heen gemaakt, zalUbuntu deze instellingen (inclusief wadtwoord) opslaan zodat u deze laterniet nog eens moet invoeren. Het is ook mogelijk dat u gevraagd wordt een:|eve||o:wadtwoord te selecteren. Deze sleutelbos bewaart belangrijkewadtwoorden op n plek, zodat u toegang heen tot al deze wadtwoordendoor sledts het ene wadtwoord van uw sleutelbos te onthouden.wiixix i1 unux1u Verbinding maken met een opgesIagen draadIoos netuerkAls u reeds eerder verbinding heen gemaakt met een draadloos netwerkzal het wadtwoord van die verbinding opgeslagen worden op uw com-puter. Hierdoor kunt u met hetzelfde netwerk verbinden zonder dat u hetwadtwoord opnieuw hoen in te voeren.Ubuntu zal tevens automatisd proberen een verbinding te maken meteen draadloos netwerk binnen bereik als de instellingen ervan opgeslagenzijn. Dit werkt zowel voor open als beveiligde draadloze netwerken.Wanneer u meerdere draadloze netwerken binnen bereik heen is hetmogelijk dat Ubuntu verbinding maakt met een ander netwerk dan het net-werk dat u wilt. U kunt dan op het Netwerkpictogram klikken en verbindingmaken met een ander netwerk uit de lijst door op het gewenste netwerk teklikken.Als het wadtwoord en andere instellingen niet veranderd zijn zalUbuntu verbinding maken met het netwerk dat u selecteert. Als het wadt-woord wel veranderd is zal Ubuntu het Authenticatie voor draadloosnetwerk vereist-venster openen. ln dat geval volgt u de instructies in devorige sectie.Verbinding maken met een verborgen draadIoos netuerkHet kan voorkomen dat u verbinding moet maken met een verborgen draad-loos netwerk. Deze netwerken komen niet voor in de lijst van draadlozenetwerken in het netwerkbeheermenu omdat ze hun naam niet uitzenden.Om verbinding met een verborgen netwerk te kunnen maken heen u denaam en beveiligingsinstellingen nodig van het verborgen netwerk. Vraagdeze gegevens aan uw netwerkbeheerder.Om verbinding te maken met een verborgen draadloos netwerk1.Klik op het ne