Ach ta ekonomia

„To co sprawia, że jest ona [ekonomia] najbardziej fascynującą jest to, że jej fundamentalne zasady są tak proste, że każdy jest w stanie je zrozumieć, jednak niewielu je rozumie.”

Milton Friedman

?

Nauka, która jutro wyjaśnia dlaczego przewidywania poczynione wczoraj nie sprawdziły się dzisiaj.

„Ekonomia. To nauka, która omawia rzeczy doskonale nam znane językiem, którego nie jesteśmy w stanie zrozumieć.” - Dick ArmeyW

itold

Kw

aśni

cki (

INE,

UW

r), N

otat

ki d

o w

ykła

dów

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Ekonomia? „Ekonomia jest nauką o tym, jak ludzie żyją,

działają i myślą w codziennym życiu gospodarczym”. (Alfred Marshall, Zasady ekonomii, 1925).

L. von Mises ekonomia wg Ludwiga von Misesa gałąź

prakseologii, nauki o [skutecznym – Kotarbiński] działaniu, szczególną cechą ekonomii jest to, że zajmuje się procesem wymiany, ale często Mises utożsamia ekonomię z prakseologią.

„Ekonomia zajmuje się fundamentalnymi problemami społeczeństwa; jest sprawą każdego z nas i dotyczy wszystkich. Jest głównym i właściwym studium każdego obywatela.”

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Human action, 1949

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Ludzkie działanie„Ekonomia jest najmłodszą z nauk. Wprawdzie w

ciągu ostatnich dwustu lat z dyscyplin znanych już starożytnym Grekom wyodrębniło się wiele gałęzi nauk, nie były to jednak nowe dziedziny wiedzy, lecz specjalizacje istniejące już w obrębie systemu nauk, które uzyskały autonomię. Dokonano precyzyjniejszego podziału pola badań pomiędzy poszczególne nauki i zastosowano nowe metody badawcze. Dzięki temu odkryto nieznane dotąd sfery zagadnień, a ludzie zaczęli dostrzegać nowe aspekty rzeczywistości. Samo pole badań nie poszerzyło się jednak. Dopiero wraz z pojawieniem się ekonomii przed nauką otworzyły się obszary do tej pory niedostępne, których istnienia nawet nie podejrzewano. Odkrycie reguł rządzących zjawiskami rynkowymi, ich następstwami i powiązaniami, wykraczało poza horyzont tradycyjnego systemu nauki. Odsłoniła się wiedza, której nie można było uznać za gałąź logiki, matematyki, psychologii, fizyki czy biologii.”

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Ludzkie działanie „ogólna teoria ludzkiego działania –prakseologia.

Zagadnienia ekonomiczne lub katalaktyczne są osadzone w ogólniejszej nauce i nie mogą być rozpatrywane w oderwaniu od niej. Właściwe podejście do problemów ekonomicznych musi rozpoczynać się od badania aktów wyboru; ekonomia staje się częścią – jak dotąd najbardziej rozwiniętą – uniwersalnej nauki, jaką jest prakseologia.”

Terminu prakseologia po raz pierwszy użył w 1890 r. Alfred Espinas . Zob. jego artykuł Les Origines de la technologie, „Revue Philosophique”, R. 15, z. 30, s. 114–115, oraz książkę o tym samym tytule wydaną w Paryżu w 1897 r.

Terminu katalaktyka lub nauka o wymianie po raz pierwszy użył Richard Whately . Zob. jego książkę Introductory Lectures on Political Economy, London 1831, s. 6.

katalaktyka – katalaksja Część czwarta Katalaktyka lub ekonomia

społeczeństwa rynkowego

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Katalaktyka, katalaksja Pochodzi on od greckiego czasownika

katallattein, który oznaczał nie tylko „wymieniać”, ale także „przyjmować do społeczności” i „zamieniać wroga w przyjaciela”.

"katallattein" lub "katallassein" - wymieniać, przyjmować do społeczności, zmieniać wroga w przyjaciela.

Mises używa terminu "catallactics" (rzeczownik) lub "catallactic" (przymiotnik).

Hayek catallaxy

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Ludzkie działanie Konieczne jest zbudowanie teorii katalaktyki,

której solidną podstawę stanowiłaby teoria ludzkiego działania – prakseologia.

ekonomia jest nauką teoretyczną i powstrzymuje się od sądów wartościujących. Jej zadaniem nie jest wskazywanie ludziom, do jakich celów powinni dążyć. Jest to nauka o tym, jakich środków należy użyć, żeby osiągnąć obrane cele, a nie o tym, jakie cele sobie wyznaczać. Podstawowe decyzje, ocena i wybór celów znajdują się poza zakresem badań nauki. Nauka nigdy nie mówi człowiekowi, jak powinien postępować, wskazuje mu tylko, co musi zrobić, jeśli chce osiągnąć określony cel.

Przedmiotem naszej nauki jest ludzkie działanie, a nie zdarzenia psychologiczne, które prowadzą do działania.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Ludzkie działanie Prakseologia nie zajmuje się światem

zewnętrznym, lecz zachowaniami człowieka w stosunku do tego świata. Rzeczywistość prakseologiczna to nie świat zewnętrzny, lecz świadoma reakcja człowieka na zastany stan świata. Ekonomia nie zajmuje się rzeczami i konkretnymi obiektami materialnymi, lecz ludźmi, ich zamysłami i działaniami. Dobra, towary i bogactwo oraz wszystkie inne pojęcia związane z działalnością człowieka nie są elementami przyrody, lecz należą do sfery zamysłu i działania. Ten, kto chce je badać, nie powinien ich szukać w świecie zewnętrznym, lecz musi je umieścić w kontekście zamysłu działającego człowieka.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Ludzkie działanie Dla prakseologii i ekonomii nie ma znaczenia to, co

człowiek powinien robić, lecz to, co robi. Higiena być może słusznie nazywa alkohol i nikotynę truciznami, ale ekonomia musi wyjaśnić, dlaczego ceny tytoniu i wódek są takie, jakie są, a nie jakie byłyby w innych okolicznościach. Ekonomia nie zajmuje się tym, jakie byłyby ceny tych produktów w innej sytuacji.

W sensie epistemologicznym różnica między systemem prakseologii a systemem logiki polega właśnie na tym, że prakseologia zakłada kategorie czasu i przyczynowości. Prakseologia jest również systemem apriorycznym i dedukcyjnym. Jako system jest poza czasem. Jednak zmiana stanowi jeden z jego elementów. Pojęcia „wcześniej” i „później” oraz kategorie przyczyny i skutku należą do jego istotnych składników. Uprzedniość i następstwo są ważnymi pojęciami rozumowań prakseologicznych. Równie ważna jest nieodwracalność zdarzeń.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Ekonomia: jest „nauką o procesach

gospodarczych, tzn. procesach produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji środków zaspokajania ludzkich potrzeb.” (Milewski et al., 1993, s. 7).

„w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co, jak i dla kogo wytwarzać” Begg et al. (1995)

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Skousen - Smith „Ekonomia jest nauką, która odnosi się przede

wszystkim do sposobów tworzenia bogactwa, dochodu, poprawy standardu życia, produkcji i dystrybucji dóbr i usług – wszystkiego co ma na celu poprawę naszego życiowego losu”, Mark Skousen, Economic logic (2000)

„Co się zaś tyczy rozrzutności, czynnikiem pobudzającym do wydawania jest żądza natychmiastowego użycia, która choć niekiedy gwałtowna i trudna do pohamowania, jest zazwyczaj chwilowa i przypadkowa. Czynnikiem natomiast, jaki pobudza do oszczędzania, jest pragnienie poprawy naszego bytu, które, choć na ogół spokojne i umiarkowane, budzi się w nas już w łonie matki i nie opuszcza nas aż do grobu. Na całej przestrzeni czasu, jaka oddziela te dwa momenty, nie ma chyba jednej chwili, w której człowiek nie odczuwałby żadnego pragnienia jakiejkolwiek zmiany lub poprawy.” (Smith, 1954, t. 2, s. 432, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776)

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Mises w Mentalności antykapitalistycznej

Powstanie ekonomii jako nowej dziedziny wiedzy było jednym z najbardziej doniosłych wydarzeń w historii ludzkości. Poprzez przygotowanie drogi dla prywatnej przedsiębiorczości kapitalistycznej zmieniła ona w ciągu kilku generacji ludzkie sprawy bardziej radykalnie, aniżeli uczyniło to poprzedzające ją dziesięć tysięcy lat.

Ekonomia jest tak odmienna od nauk przyrodniczych i technicznych z jednej strony, a historii i prawoznawstwa z drugiej, że dla początkującego wydaje się ona dziwna i odpychająca. Ci, których badania wykonywane są w laboratoriach, archiwach lub bibliotekach, z podejrzliwością odnoszą się do szczególnego charakteru ekonomii. Specyfika jej teorii poznania wydaje się bez sensu ciasno rozumującym fanatykom pozytywizmu. Ludzie chcieliby znaleźć w książkach o ekonomii wiedzę, która doskonale pasuje do ich z góry przyjętych pojęć czym ekonomia powinna być, tj. dyscypliną ukształtowaną zgodnie z logiczną strukturą fizyki lub biologii; i stają się oni zdezorientowani i zaprzestają poważnego zmagania się z problemami, gdy analizowanie tych ostatnich wymaga niezwykłego wysiłku umysłowego.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Mises w Mentalności antykapitalistycznej

Wynikiem tej ignorancji jest fakt, że ludzie przypisują wszystkie ulepszenia warunków ekonomicznych postępowi nauk przyrodniczych i technologii. Widzą oni to tak, że na przestrzeni ludzkiej historii zwycięża samoczynna tendencja w kierunku postępu doświadczalnych nauk przyrodniczych i ich stosowania do rozwiązywania problemów technologicznych. Tendencja ta jest nie do pokonania, i jest wrodzona rodzajowi ludzkiemu. Jej działanie występuje bez względu na polityczną czy gospodarczą organizację społeczeństwa. Uważają oni, że bezprecedensowy postęp technologiczny w ostatnich dwustu latach nie był kształtowany systemami ekonomicznymi tego okresu. Nie był on osiągnięciem klasycznego liberalizmu, wolnego handlu, leseferyzmu i kapitalizmu, a zatem wystąpi on w każdym innym systemie gospodarczym społeczeństwa.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Cele-środki Lionel Charles Robbins (1898-1984)

An Essay on the Nature and Significance of Economic Science (1932): „Ekonomia jest więc nauką, która bada ludzkie zachowanie jako stosunek pomiędzy daną hierarchią celów i ograniczonymi środkami o alternatywnych zastosowaniach”.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Zygmunt Heryng, Logika ekonomii (1896)

"Ekonomia to nauka traktująca o zjawiskach, zachodzących pod wpływem świadomego dążenia społecznych układów, aby przy możliwie najmniejszych wysiłkach zachować lub wzmódz właściwą tym układom społeczną energię przez odpowiednie zużytkowanie własności i energii układów otoczenia."

s. 170, podkreślenia w oryginale

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

! nieograniczoność ludzkich pragnień –

ograniczoność zasobów zasoby:

materialne (naturalne (węgiel, woda, powietrze, lasy, surowce mineralne).

sztuczne (artefakty); (półprodukty, narzędzia, maszyny, mieszkania, urządzenia, budynki, hale fabryczne, żywność, odzież, mieszkania środku transporty).

zasoby ‘ludzkie’, zasoby wiedzy (umiejętności praktyczne i wiedza teoretyczna).

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

„Czy ekonomia jest nauką?” „Ekonomia, jeśli jest w ogóle nauką, różni się

od innych nauk tym, że nie ma w niej nieuchronnego przechodzenia od mniejszej do większej pewności, bezwzględnego poszukiwania prawdy, która, raz opdkryta, pozostaje prawdą po wsze czasy unicestwiając wszystkie odmienne doktryny.” (Alexander Gray, The Development of Economic Doctrine (1931), p. 13, za Mark Blaug, 1994, Teoria Ekonomii. Ujęcie retrospektywne PWN, Warszawa, s. 28).

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Dwa podstawowe prawa ekonomii (żartując naturalnie!):

Pierwsze Prawo Ekonomii: ‘Dla każdego ekonomisty istnieje inny ekonomista, równy mu sławą i o przeciwnych poglądach’.Drugie Prawo Ekonomii: ‘Obaj są w błędzie’."Economics is the only field in which two people can get a Nobel Prize for saying the opposite thing" is true, but is not strong enough. Better: "Economics is the only field in which two people can share a Nobel Prize for saying opposing things." Specifically, Myrdal and Hayek shared one. Roberto Alazar

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

„czy ekonomia jest nauką?”

Thomas Carlyle (1795-1881), szkocki eseista, krytyk i historyk: „Naucz papugę co to jest podaż i popyt a otrzymasz ekonomistę.”

on ukuł termin ‘posępna nauka’, ‘ponura nauka’ (‘dismal science’)

Znana jest anegdotka przypisywana Winstonowi Churchillowi, który miał powiedzieć: „Jeżeli zamkniesz dwóch ekonomistów w pokoju, dostaniesz dwie opinie, no chyba, że jednym z tych ekonomistów jest Lord Keynes, w takiej sytuacji dostaniesz trzy opinie.”

Prezydent Harry Truman nie miał też najlepszego zdania o pewnym kręgu ekonomistów, których nazywał “dwurękimi ekonomistami” (“two-armed economists”), którzy zwykłe doradzali mu mawiając “z jednej strony doradzałbym” (“on the one hand”) ale zaraz zwykli dodawać, że “z drugiej strony” („one the other hand”). Zwykł wołać: „Przyślijcie mi ‘jednorękiego’ ekonomistę i doradcę, który nie będzie stale proponował mi przekładańca.” („Give me a one armed economist and an adviser who wouldn’t waffle”)

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Mądrości Zygmunta Wrzodaka "Prawa ekonomii nie są prawami

przyrody. To my je ustanawiamy i my je możemy zmienić". (za Wprost, 8.12.2002)

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

‘ekonomia polityczna’ ‘polityczna’ w XVIII wieku miało podkreślić, że jest

to nauka zajmującą się analizą procesów gospodarczych w ogólnym kontekście procesów społecznych. ‘Polityczna’ w tym okresie znaczyła tyle co ‘społeczna’, odnosząca się do życia gospodarczego obserwowanego w całym społeczeństwie.

"ekonomia społeczna" lub "nauka o gospodarstwie narodowym" (nazwy te przyjęły się również w polskiej literaturze ekonomicznej doby XIX w. "Ogólne zasady nauki gospodarstwa narodowego" Fryderyka Skarbka z 1859 r.).

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

James Steuart (1767,Principles of Political Oeconomy)

ekonomia (w rozumieniu klasycznym) „sztuka zaspokojenia potrzeb rodziny”

ekonomia polityczna zarządzanie gospodarką narodową tak by „w naturalny sposób wykształcały się wzajemne relacje i uzależnienia pomiędzy członkami społeczeństwa, po to by uczynić dbałość o własny interes każdego z nich drogą do zaspokojenia pragnień innych członków tego społeczeństwa”.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

John Stuard Mill (1806-1873) widział ekonomię polityczną „nie jako

przedmiot sam w sobie, lecz jako cześć większej całości; gałąź filozofii społecznej, tak ściśle powiązaną z innymi jej gałęziami, że nawet wnioski dotyczące konkretnego zakresu działania ekonomii mają charakter fakultatywny, gdyż podlegają wpływom i zakłóceniom ze strony czynników spoza obszaru jej bezpośrednich zainteresowań.”

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Ekonomia polityczna Antione de Montchrétien (1576-1621) w

Traité de l’économie politique (1615). Pierwsze teorie ekonomii druga połowa

XVIII wieku Richard Cantillon (1730 (1755)), Essai sur la

Nature du Commerce en Général, François Quesnay (1694-1774), Tableau

Economique 1758 (1766 wyd. uzupełnione), James Steuart, (1767), Principles of Political

Oeconomy, Smith Adam, (1776), Badania nad naturą i

przyczynami bogactwa narodów.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Twórca Ekonomii jako nauki? Richard Cantillon, 1734 (1755), Essay on

the Nature of Commerce in General (po polsku w 1938, Ogólne rozważania nad naturalnymi prawami handlu).

William Stanley Jevons, "a systematic and connected treatise, going over in a concise manner nearly the whole field of economics. . . . It is thus the first treatise on economics." He dubbed the work "more emphatically than any other single work . . . the Cradle of Political Economy."

Joseph Schumpeter „the first systematic penetration of the field of economics. It bears the stamp of a scientific spirit."

F.A. Hayek Cantillon was "the first person to succeed in penetrating and surveying nearly the entire range of what today we call economics."

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Rok 1776 – magiczna data? Publikacja Bogactwa narodów (Adam Smith)

‘biblia’ analizy ekonomicznej; 4 lipca 1776 Declaration of Independence

Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej: „We hold these truths to be self-evident, that all

men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty, and the pursuit of Happiness.”

Publikacja The Decline and Fall of the Roman Empire (Edward Gibbon) katastrofalny wpływ wysokich podatków, barier handlowych i przerostu biurokratycznego na rozwój starożytnego Rzymu. (trzy tomy: 1776, 1781, 1788)

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

‘ekonomista’ na uniwersytecie na początku XIX w. rozważano w Oxfordzie

możliwość ustanowienia stopnia profesorskiego w dziedzinie ekonomii

Wielki rektor Oriel Colege – Edward Copleston, nie chciał w progi uniwersytetu wpuścić nauki „tak skorej do przywłaszczenia sobie cudzych zdobyczy”.

Pierwszym profesorem ekonomii w Oxfordzie w 1825 r. został Wiliam Nassau Senior (1790-1864). W swoim wykładzie inauguracyjnym: „ekonomiści

powinni skupiać się na analizie produkcji i dystrybucji bogactwa a nie na promowaniu szczęścia”,

„pogoń za bogactwem ... jest wielkim źródłem moralnej naprawy dla całej ludzkości.”

„nowa nauka uznana będzie przez społeczeństwo za najciekawszą i najpożyteczniejszą ze wszystkich nauk humanistycznych”.

The EconomistW 1843 roku rozpoczęto wydawanie jednego z bardziej prestiżowych i poczytnych czasopism poświęconego publikacjom na temat gospodarki, którego tytuł jest bardzo wymowny, The Economist (‘Ekonomista’).

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Why are The Economist’s writers anonymous? (MOST newspapers and magazines use bylines to identify the journalists who write their articles. The Economist, however, does not. Its articles lack bylines and its journalists remain anonymous. Why?)Twórcą był biznesmen James Wilson (http://en.wikipedia.org/wiki/James_Wilson_(businessman) – przede wszystkim po to by walczyć z Prawem Zbożowym http://en.wikipedia.org/wiki/Corn_Laws

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Friedrich von Hayek Konstytucja wolności (1960, s. 4)

„ekonomista nie może twierdzić, że posiada specjalną wiedzę, która kwalifikuje go do koordynowania wysiłkami innych specjalistów. Co może twierdzić to jedynie to, że jego zawodowe borykanie się z wszechobecnymi sprzecznościami interesów uczyniło go bardziej wrażliwym niż kogokolwiek innego na fakt, że żaden umysł nie jest w stanie posiąść całej wiedzy, która kieruje działaniami społecznymi, oraz o wynikającej stąd potrzebie pewnego bezosobowego mechanizmu, niezależnego od ludzkich sądów, koordynującego indywidualnymi wysiłkami ludzkimi.”

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Trudność analizy ekonomicznej

zajmuje się procesami gospodarczymi na które mają wpływ nie tylko czynniki gospodarcze (endogeniczne), ale także demograficzne, kulturowe, psychologiczne, socjologiczne (czyli egzogeniczne), że ‘wszystko ze wszystkim ‘ się łączy, wszystko na wszystko ma wpływ.

Zasada „wszystko inne stałe” (tzw. zasada ceteris paribus)

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

„If all economists were laid end to end, they would not reach a conclusion.”

George Bernard Shaw (1856 - 1950)

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Friedrich von Hayek (1899-1992)

„Osobliwym zadaniem ekonomii jest pokazanie ludziom jak mało w istocie wiedzą o tym, co w ich mniemaniu da się zaprojektować”.

„The curious task of economics is to demonstrate to men how little they really know about what they image they can design.” (Fatal Conceit, The Errors of Socialism, 1988, s. 76)

„Ciekawym zadaniem ekonomii jest pokazanie ludziom, jak niewiele wiedzą o tym, co jak się im wydaje, są w stanie zaplanować.” (Zgubna pycha rozumu. O błędach socjalizmu, tlum. Miłowit i Tomasz Kunińscy, Kraków: Arcana, 2004, s. 119)

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Friedrich von Hayek (1899-1992)

"Fizyk, który jest tylko fizykiem, może być pierwszej klasy fizykiem i najbardziej wartościowym członkiem społeczeństwa. Ale wybitnym ekonomistą nie może być ktoś, kto jest tylko ekonomista. Ekonomista, który jest tylko ekonomistą, jest nie tylko skończonym nudziarzem, lecz jest wręcz niebezpieczny."

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Dobra i zła ekonomia ekonomię dzieli się ona na dobrą i złą

mamy dobrych i złych ekonomistów. ekonomiści-demagodzy w sposób

bardzo uproszczony, ale dzięki temu bardzo ‘przystępny’, przedstawiają swoje poglądy dotyczące rozwiązywania istotnych problemów ekonomicznych.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

wHenry Hazlitt (2012, 1946)

Zły ekonomista widzi tylko to, co bije w oczy; dobry ekonomista patrzy także dalej. Zły ekonomista widzi tylko bezpośrednie konsekwencje proponowanego kierunku polityki; dobry ekonomista spogląda także na konsekwencje dalsze i pośrednie. Zły ekonomista widzi tylko skutki, jakie dana polityka przyniosła lub przyniesie pewnej konkretnej grupie; dobry ekonomista bada także skutki, jakie ta polityka przyniesie wszystkim grupom.

Frederic Bastiat, 1850, Co widać i czego nie widać

W sferze ekonomii każdy czyn, zwyczaj, instytucja, prawo pociąga za sobą nie jeden, lecz całą serię skutków. Niektóre z nich są natychmiastowe – te widać, inne pojawiają się stopniowo – tych nie widać. Można pozazdrościć tym, którzy potrafią je przewidywać.

Między złym a dobrym ekonomistą istnieje tylko jedna różnica: pierwszy poprzestaje na skutku widocznym, drugi zaś bierze pod uwagę zarówno skutek, który widać, jak i skutki, które należy przewidzieć. …

Dlatego też zły ekonomista troszczy się o niewielkie teraźniejsze korzyści, ryzykując wielkie straty w przyszłości, podczas gdy prawdziwy ekonomista dąży do wielkich korzyści w przyszłości, nawet jeżeli na początku naraża się na małe straty.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Henry Hazlitt … całą ekonomię można zawrzeć w jednej

lekcji, a lekcję – w jednym zdaniu. Sztuka ekonomii polega na tym, by

spoglądać nie tylko na bezpośrednie, lecz także na odległe skutki danego działania czy programu; by śledzić nie tylko konsekwencje, jakie dany program ma dla jednej grupy, lecz także te, jakie przynosi wszystkim.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Skutki pozytywne i negatywne w krótkim i długim okresie

Miara skutków

skutki negatywne

skutki pozytywne

t

wynik ogólny

+

-

Frederick Bastiat (1850), Co widać i czego nie widać, (Ce qu'on voit et ce qu'on ne voit pas).

Co widać, czego nie widać – John StosselMit zbitej szyby

LEKCJA ZASTOSOWANA2 Rozbita szyba3 Dobrodziejstwa zniszczenia4 Roboty publiczne oznaczają podatki5 Podatki zniechęcają do produkcji6 Kredyty rządowe zakłócają produkcję7 Przekleństwo maszyny8 Programy „podziału pracy”9 Demobilizowane oddziały i biurokraci10 Fetysz pełnego zatrudnienia11 Kogo „chronią” cła?12 Kampania na rzecz eksportu13 Ceny „parytetowe”14 Uratować przemysł X

15 Jak działa system cen?16 „Stabilizowanie” cen towarów17 Kontrolowanie cen przez rząd18 Skutki kontroli czynszów19 Ustawowe płace minimalne20 Czy związki zawodowe naprawdę podnoszą płace?21 „Tyle, aby odkupić produkt”22 Funkcja zysku23 Miraż inflacji24 Atak na oszczędzanie25 Lekcja ponownie wyłożona26 Lekcja po trzydziestu latach

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

William Graham Sumner (1840-1910)

1883 roku William Graham Sumner napisał jedenaście krótkich esejów na tematy ekonomiczne. Z dwóch z nich był szczególnie zadowolony i przestawił je szerokiej publiczności na wykładach w Brooklinie i New Haven 30 stycznia oraz 8 i 9 lutego 1883 roku.

opublikowane pod wspólnym tytułem ‘Zapomniany Człowiek’ (The Forgotten Man).

podstawowym zadaniem ekonomii i podstawowym celem ekonomistów powinno być dostrzeganie właśnie tego ‘Zapomnianego człowieka’.

Sumner: zwolennik Darwinizmu społecznego (?); cztery naturalne emocje i potrzeby człowieka: głód, seks, próżność i strach; aby prawa ewolucji działały bez przeszkód aktywność człowieka musi być wolna od ingerencji państwa.

 Folkways: A study of the sociological importance of usages, manners, customs, mores, and morals (1907) (Naturalne sposoby postępowania w gromadzie: studium socjologicznego znaczenia praktyk życia codziennego, manier, zwyczajów, obyczajów oraz kodeksów moralnych – PWN, 1995)

What Social Classes Owe Each Other (1884) Prawdziwy William Graham Sumner

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

„Zapomniany człowiek”, 1883 „Jeśli tylko A zauważy coś, co wydaje mu się złe a

od czego cierpi X, rozmawia o tej sprawie z B. Po tej rozmowie A i B proponują wprowadzenie prawa, które usunie zło i pomoże X. Prawo to zawsze określa, co dla X powinien zrobić C, a w lepszym przypadku, co dla X powinni zrobić A, B i C. Jeśli chodzi o A i B, którzy ustanawiają prawo odnoszące się do X w dobrej dla niego intencji, to warto powiedzieć jedynie to, że byłoby lepiej gdyby pomogli mu bez ustanawiania jakiegokolwiek prawa. Ale chciałbym przyjrzeć się C, chciałbym pokazać jakiego rodzaju jest on człowiekiem. Nazywam go Zapomnianym Człowiekiem. Prawdopodobnie termin ten nie jest najodpowiedniejszym. O człowieku tym nigdy się nie myśli. Jest ofiarą reformatora, intelektualisty społecznego i filantropa. Nim przejdę dalej mam nadzieję wykazać ci, że zasługuje on na twoją uwagę zarówno ze względu na jego osobiste właściwości, jak i na liczne ciężary, jakie się na niego nakłada.”

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Kto jest Zapomnianym Człowiekiem?

„prosty, uczciwy pracownik” gotowy do ciężkiej i wytrwałej pracy po to by godziwie żyć.

niezależny, dbający o siebie i swoją rodzinę

„pracuje, głosuje i modli się”, ale przede wszystkim płaci, i to płaci ponad miarę.

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

William Graham Sumner „Jest oczywistym, że to Zapomniany Mężczyzna i

Zapomniana Kobieta są istotą życia i podstawą społeczeństwa. To oni powinni być zawsze pierwsi i zawsze pamiętani. Są oni zawsze zapomniani przez romantyków, filantropów, reformatorów, entuzjastów, teoretyków socjologii, teoretyków ekonomii politycznej i nauk politycznych. Jeśli badacz którejkolwiek z tych nauk zrozumie sytuację Zapomnianego Człowieka i doceni jego prawdziwą wartość, to zawsze staje się on zagorzałym adwokatem ścisłego, naukowego myślenia o wszelkich społecznych problemach i zimnym, twardym sceptykiem odnośnie wszelkich sztucznych sposobów kształtowania rozwoju społecznego.”

Wito

ld K

waś

nick

i (IN

E, U

Wr)

, Not

atki

do

wyk

ładó

w

Zadanie dla ekonomistów! Kto zatem jak nie ekonomiści powinni

zadbać o Zapomnianego Człowieka. To zadanie wydaje się być ogólnym i priorytetowym zadaniem stojącym przed ekonomią i ekonomistami.

Martin Lechowicz – Kaleka społeczny (tekst)