ACN StudyGuide

2008

# 1997 Universiteit van Suid-Afrika

Hersiene uitgawe 2005, 2006, 2007

Alle regte voorbehou

Gedruk en uitgegee deur dieUniversiteit van Suid-AfrikaMuckleneuk, Pretoria

ACN101M/1/2008

98149164

3B2

INHOUD

Inleiding en oorsig van die module (v)

Onderwerp A DIE GRONDBEGINSELS EN DIE TERREINE VAN

REKENINGKUNDE 1

STUDIE-EENHEID 1: DIE AARD EN FUNKSIE VAN

REKENINGKUNDE 3

STUDIE-EENHEID 2: DIE AARD VAN REKENINGKUNDIGE

TEORIE 9

STUDIE-EENHEID 3: DIE FINANSIEÈ LE STAND 14

STUDIE-EENHEID 4: DIE FINANSIEÈ LE RESULTAAT 20

STUDIE-EENHEID 5: DIE DUBBELINSKRYWINGSTELSEL

EN DIE REKENINGKUNDIGE PROSES 24

Onderwerp B DIE VERSAMELING EN VERWERKING VAN DIE

REKENINGKUNDIGE DATA VAN ONDERNEMINGS 59

STUDIE-EENHEID 6: DIE VERWERKING VAN REKENINGKUNDIGE DATA 61

STUDIE-EENHEID 7: AANSUIWERINGS 100

STUDIE-EENHEID 8: DIE AFSLUITINGSPROSES, WINSBE-

PALING BY HANDELSONDERNEMINGS

EN DIE VOORBEREIDING VAN FINANSIEÈ LE

STATE 119

Onderwerp C DIE REKENINGKUNDIGE VERANTWOORDING VAN

BEDRYFSBATES EN NIEBEDRYFSBATES 169

STUDIE-EENHEID 9: KONTANT EN KONTANTEKWIVALENTE 171

STUDIE-EENHEID 10: HANDELSDEBITEURE 193

STUDIE-EENHEID 11: VOORRAAD 224

STUDIE-EENHEID 12: EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTING 235

STUDIE-EENHEID 13: ANDER NIEBEDRYFSBATES 264

ACN101M/1/2008 (iii)

Onderwerp D DIE REKENINGKUNDIGE VERANTWOORDING VAN

BEDRYFSLASTE EN NIEBEDRYFSLASTE 273

STUDIE-EENHEID 14: BEDRYFSLASTE 275

STUDIE-EENHEID 15: NIEBEDRYFSLASTE 290

Onderwerp E REKENINGKUNDIGE VERSLAGDOENING 297

STUDIE-EENHEID 16: FINANSIEÈ LE STATE VAN 'N EENMANSAAK 299

STUDIE-EENHEID 17: NIE-WINSGEWENDE ONDERNEMINGS 327

STUDIE-EENHEID 18: ONVOLLEDIGE REKORDS 355

Moduledoelwitte

Nadat u hierdie module bestudeer het, behoort u in staat te wees om

. die grondbeginsels van rekeningkunde te kan toepas

. tersaaklike inligting te versamel, te verwerk en te boekstaaf en om inkomstestate, state van

veranderings in ekwiteit en balansstate voor te berei

. bates behoorlik te boekstaaf en verantwoording oor bates te doen

. laste behoorlik te boekstaaf en verantwoording oor laste te doen

. behoorlike aantekeninge by te hou om die finansieÈ le resultaat en finansieÈ le stand van

eenmansake en ondernemings sonder winsoogmerk te bepaal

. behoorlike boeke uit onvolledige rekords saam te stel

(iv)

INLEIDING EN OORSIG VANDIE MODULE

Dit is vir ons aangenaam om u as 'n student in Module I (ACN101M) van die Rekeningkunde 1-

kursus te verwelkom. Dit is die eerste module van 'n reeks modules wat deur die Departement

FinansieÈ le Rekeningkunde aan UNISA aangebied word. Hierdie module heet Rekeningkun-

dige begrippe, beginsels en metodes.

Die kursusse in die Departement FinansieÈ le Rekeningkunde word tot op graadvlak aangebied

(d.w.s. met Rekeningkunde III as hoofvak). DõÂt, tesame met 'n ander hoofvak en ander vakke,

stel u in staat om die BCom- of die BCompt-graad te verwerf. U kan, nadat u die BCom- of

BCompt-graad verwerf het, verder in Rekeningkunde studeer deur vir die BCom, BCompt

(honneurs) graad en daarna vir die MCom-, MCompt-, DCom-, DCompt-graad te registreer. DõÂt

sal wel 'n aantal jare neem en harde werk verg, maar dit is moontlik! Die uiteindelike doel van

baie studente in rekeningkunde is om rekenmeesters te word en die BCompt-rigting te volg.

U eerste mylpaal is egter om Rekeningkunde ACN101M te bemeester (te slaag). Die studies in

hierdie module word as die grondslag van al u studies in rekeningkunde beskou. U moet

daarom seker maak dat u alles in hierdie module verstaan en ken aangesien alles belangrik is.

Dit word nie net van u verwag om dit vir die eksamen te ken nie, maar u SAL dit vir opvolgende

modules of in u daaglikse lewe benodig (as u nie verder in rekeningkunde studeer nie).

U kan dalk vra: Waarom is dit nodig om rekeningkunde te bestudeer? Die belangrikste rede is:

Om rekenskap oor inkomste en uitgawes en van bates en laste te gee. U kan dalk seÃ dat u nie

inkomste verdien of uitgawes aangaan nie, of dat u nie geld skuld of bates besit nie. Ons

teenvraag is: Wat van u sakgeld of vergoeding vir u werk of deeltydse werk, u studiebeurs of

studielening (wat nie 'n inkomste is nie, maar 'n las) of wat van u klere, boeke en

skryfbehoeftes wat u vir u studies koop? Daar moet rekenskap oor al die waardes hiervan

gegee word. Dit geld nie net vir u eie sake nie, maar veral vir u eie besigheid of die

onderneming waar u werk.

Baie mense en/of ondernemings beland in geldelike nood of raak insolvent en mense beland in

die gevangenis as gevolg van hul gebrek aan kennis van rekeningkunde. Ons wil u graag help

om dõÂt te voorkom.

Noudat u weet WAAROM u rekeningkunde moet bestudeer, wat is die doelwitte van die

Rekeningkunde ACN101M module?

Verwys weer na die Moduledoelwitte wat hierbo gestel is.

ACN101M/1/2008 (v)

Studie-aktiwiteite

Hierdie studiegids bevat verskeie oefeninge. U moet die oefeninge self ook uitwerk en u

antwoord(e) met die oplossings in die studiegids vergelyk. Dit bevat ook selfbeoordelingsvrae

om u deelname aan die leerproses te bevorder. Dit is 'n samestelling van lees-, bestudeer-,

doen- en besinaktiwiteite wat op 'n buigsame wyse aangebied word. Dit sal u in staat stel om

die kennisinhoud van die onderwerp te onthou, u begrip te oefen en u gedagtes te rig.

Dit is belangrik omdat u, namate u hierdie studie-aktiwiteite teeÈkom en daadwerklik uitvoer,

regstreeks in beheer van die omvang en gehalte van u leerervaring betrokke sal raak. Kortweg,

hoe goed en hoeveel u leer, hang af van die mate van u vordering deur die studie-aktiwiteite

asook van die gehalte van u poging.

In gevalle waar oefeninge gegee word, moet u die vrae beantwoord sonder om na die

studiemateriaal te verwys. Merk dan u antwoord teenoor die antwoord wat in die studiegids

gegee word. Waar u antwoord van dieÂ in die studiegids gegee, verskil, vra uself af: waarom?,

hoe?, wanneer?, waar? wat het ek verkeerd gedoen. Indien meer as 25% verkeerd is, probeer

weer om die vraag te beantwoord sonder om na die studiegids of u vorige poging te verwys.

Rekeningkunde is inderdaad 'n praktiese vak; hoe meer u oefen, hoe beter.

Betekenis van woorde

Uitkomste word oorgedra en beoordelingskriteria word bewoord volgens wat u behoort te kan

doen. Dit behels die gebruik van aksiewoorde wat dM 1t wat u in die leerproses moet doen,

beskryf.

Die volgende lys woorde is voorbeelde van die aksiewoorde wat u in hierdie module sal

teeÈkom, tesame met die betekenisse. (U hoef dit nie te bestudeer nie.)

Betekenis van werkwoorde

1 Lees Vir 'n breeÈ agtergrond, kennis of inligting, moet nie bestudeer nie.

2 Lees met aandag Die nodige teorie moet behoorlik verstaan word. U kan oor die

teorie in kort vrae getoets word.

3 Bestudeer Leer met die oog daarop dat die hoogste vlak van verstaan en

bemeestering verkry word. Dit is noodsaaklik vir eksamens,

verdere studie en/of beroep.

U sal nie in die eksamen gevra word om 'n begrip te omskryf

(defineer) nie. Van u sal egter verwag word om die toerie in die regte

rekeningkundige formaat toe te pas en die regte stappe/werks-

wyses te volg. Byvoorbeeld, die uitleg en terme wat in die opstelling

van finansieÈ le state gebruik moet word, is voorgeskryf. U mag nie

ander formate gebruik nie.

4 Stel ... op U moet dit wat gevra word, gereed maak of voltooi op grond van dit

wat u voorheen bestudeer het.

(vi)

ONDERWERP A

DIE GRONDBEGINSELSEN DIE TERREINE VANREKENINGKUNDE

Leeruitkoms

Die leerder behoort in staat te wees om die finansieÈ le resultaat en finansieÈ le stand van 'neenmansaak te kan beskryf, bereken en te boekstaaf, deur die basiese rekeningkundigevergelyking en die dubbelinskrywingstelsel te gebruik om die verskillende soortetransaksies te boekstaaf.

1 ACN101M/1

INHOUD

Studie-eenheid Bladsy

VOORGESKREWE HANDBOEK

1 DIE AARD EN FUNKSIE VAN REKENINGKUNDE 3

2 DIE AARD VAN REKENINGKUNDIGE TEORIE 9

3 DIE FINANSIEÈ LE STAND 14

4 DIE FINANSIEÈ LE RESULTAAT 20

5 DIE DUBBELINSKRYWINGSTELSEL EN DIE

REKENINGKUNDIGE PROSES 24

VOORGESKREWE HANDBOEK

U voorgeskrewe handboek vir hierdie module is:

About Financial Accounting ± Volume 1. Berry, P.R.; de Klerk, E.S.; Doussy, F, et al. Durban:

Butterworths. 2005

2ACN101M/1

Studie-eenheid

1Die aard en funksie vanrekeningkunde

Leeruitkoms

Studente ken en verstaan die aard en funksie van rekeningkunde.

INHOUDBladsy

Sleutelbegrippe 4

1.1 Inleiding 4

1.2 Wat is rekeningkunde? 4

1.2.1 Omskrywing 4

1.2.2 Die aard van rekeningkunde 5

1.3 Die gemeenskaplike rekeneenheid 5

1.4 Ondernemingsvorme 6

1.5 Gebruikers van finansieÈ le inligting 6

1.5.1 Beleggers 6

1.5.2 Krediteure 6

1.5.3 Werknemers 6

1.5.4 Regering 6

1.5.5 Bestuur 6

1.6 Die terreine van rekeningkunde 6

1.6.1 FinansieÈ le rekeningkunde 6

1.6.2 Bestuursrekeningkunde 7

1.7 Oefening en oplossing 7

Selfbeoordeling 8

3 ACN101M/1

Sleutelbegrippe

. FinansieÈ le inligting

. Besluitneming

. Die aard van rekeningkunde

. Metingseenheid

. Ondernemingsvorme

. Algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk (AARP)

. Die terreine van rekeningkunde

BESTUDEER STUDIEBRIEF 101 TOT BY DIE EERSTE WERKOPDRAG VOORDAT UVERDER STUDEER

1.1 Inleiding

In hierdie eerste module word die begrippe, beginsels en werkswyses van rekeningkunde aan

u bekendgestel. Die eerste twee studie-eenhede bevat hoofsaaklik agtergrondkennis. Die

inligting mag aanvanklik baie verwarrend wees. Namate u deur al die voorbeelde in die

voorgeskrewe handboek en oefeninge in hierdie studiegids werk, sal die metodes en beginsels

duideliker word. Om hierdie vak te bemeester verg baie inoefening Ð begin dus so vroeg as

moontlik in die semester.

Deur die eeue heen het rekeningkunde saam met en as deel van die ekonomiese stelsel

ontwikkel. Dit vervul 'n uiters belangrike en nuttige funksie in die samelewing.

Daar is boekgehou deur transaksies met die hand op te teken. Vandag word rekenaars in

toenemende mate gebruik. Watter metode ook al gebruik word, die grondliggende beginsels

bly dieselfde. Alle aktiwiteite in 'n besigheid word steeds in geldwaarde uitgedruk en

opgeteken. Dit is egter belangrik dat 'n mens die werkswyse wat in die handgeskrewe stelsel

gebruik word ken sodat jy ook 'n gerekenariseerde rekeningkundige stelsel kan verstaan.

Bestudeer paragraaf 1.1 van die voorgeskrewe boek.

GOUE REEÈ L

Rekeningkunde KAN NIE bestudeer word deur dit slegs te lees of uit die kop te leer nie. Umoet ook oefen, oefen en oefen!!

1.2 Wat is rekeningkunde?

1.2.1 Omskrywing


Rekeningkunde is dus 'n proses bestaande uit drie aktiwiteite, naamlik:

. Uitkenning Ð om vas te stel watter gebeure as bewys dien van ekonomiese aktiwiteite

(transaksies) wat op 'n bepaalde besigheid of entiteit betrekking het.

4ACN101M/1

. Optekening van die geldwaarde van die ekonomiese gebeure (transaksies) om sodoende

die geskiedenis van die finansieÈ le aktiwiteite van die besigheid vas te leÃ . Optekening

bestaan uit die byhou van gemete gebeure in kronologiese volgorde op 'n stelselmatige en

geordende wyse. Optekening beteken ook dat ekonomiese gebeure geklassifiseer en

opgesom word.

. Die derde aktiwiteit behels die oordra van die aangetekende inligting aan belanghebbende

gebruikers. Inligting word oorgedra deur middel van die voorbereiding en verspreiding van

rekeningkundige verslae. Dit word gewoonlik finansieÈ le state genoem.

Lees paragraaf 1.3 en 1.4 van die voorgeskrewe boek.

GOUE REEÈ L

Rekeningkunde boekstaaf transaksies om bruikbare inligting vir besluitneming te verskaf.

1.2.2 Die aard van rekeningkunde

Rekeningkunde is 'n besondere wyse van kommunikasie wat gebruik word om 'n bepaalde

boodskap oor die finansies van 'n onderneming oor te dra. Dit is noodsaaklik dat die ontvanger

van hierdie boodskap (die gebruiker van finansieÈ le inligting) dit moet verstaan, anders is die

inligting wat oorgedra word waardeloos.

Rekeningkunde gebruik woorde en syfers om finansieÈ le inligting oor te dra aan gebruikers van

sodanige inligting. Namate u met u studie van die vak vorder, sal u vertroud raak met die

betekenis van hierdie woorde en syfers, ook bekend as die begrippe, beginsels en werkswyses

van rekeningkunde. Dit sal u uiteindelik in staat stel om die boodskap wat in finansieÈ le verslae

voorkom, te verstaan.

Iedereen wat in 'n onderneming werksaam is, maak in mindere of meerdere mate van

finansieÈ le inligting gebruik. Elkeen van ons moet ook iets van die gebruik van finansieÈ le

inligting en rekeningkunde weet om ons persoonlike finansieÈ le sake te kan hanteer. FinansieÈ le

bronne is beperk of ``skaars'', en om dit te bestee moet ons behoorlik beplan. Kennis van

rekeningkunde sal dus ook hier nuttig wees.

Rekeningkunde is derhalwe 'n ``taal'' wat gebruik word om finansieÈ le inligting aan

belanghebbende partye oor te dra.

Lees met aandag paragrawe 1.8 en 1.9 van die voorskrewe boek.

1.3 Die gemeenskaplike rekeneenheid

In rekeningkunde is geld die algemene eenheid van meting en in SA is die geldeenheid die

Rand. Alle transaksies van 'n onderneming word eers na geldwaardes omgeskakel voordat

optekening kan plaasvind. Wanneer geld as die gemeenskaplike rekeneenheid gebruik word, lei

dit tot twee belangrike tekortkominge:

. Alle gebeure kan nie in geldwaardes uitgedruk word nie.

. Die waarde van geld is nie vas nie en word deur baie ekonomiese faktore, soos inflasie,

beõÈnvloed.

5 ACN101M/1

1.4 Ondernemingsvorme

Die eienaarskap van 'n besigheid verwys na die wyse waarop 'n besigheid besit en bestuur

word; hoe die geld om die besigheid te begin, bekom is; en hoe die winste, verliese en risiko's

in die besigheid verdeel word.

In die RSA bestaan daar vier hoofvorme van eienaarskap, naamlik:

. eenmansake

. vennootskappe

. beslote korporasies

. maatskappye

Afgesien van hierdie hoofvorme van eienaarskap, word nie-winsgewende ondernemings ook

onderskei.

Bestudeer paragraaf 1.6 en lees met aandag paragraaf 1.7 van die voorgeskrewe boek.

1.5 Gebruikers van finansieÈ le inligting

FinansieÈ le inligting word deur baie gebruikers benodig, wat die inligting vir verskillende

besluitnemingsdoeleindes ontleed. Die mees algemene gebruikers is die volgende:

1.5.1 Beleggers

1.5.2 Krediteure

1.5.3 Werknemers

1.5.4 Regering

1.5.5 Bestuur

Bestudeer paragrawe 1.10 tot 1.13 van die voorgeskrewe boek.

1.6 Die terreine van rekeningkunde

Die gebruikers van finansieÈ le inligting kan in twee groepe verdeel word, naamlik:

. interne gebruikers Ð byvoorbeeld die bestuur en werknemers

. eksterne gebruikers Ð byvoorbeeld beleggers, krediteure en die regering

Uit hierdie verdeling het rekeningkunde in twee terreine ontwikkel. FinansieÈ le rekeningkunde

verskaf hoofsaaklik finansieÈ le inligting aan eksterne gebruikers. Bestuursrekeningkunde is

weer gemoeid met die lewering van finansieÈ le inligting aan mense binne die onderneming.

1.6.1 FinansieÈ le rekeningkunde

Hierdie terrein van rekeningkunde is gemoeid met die optekening van transaksies en die opstel

van die finansieÈ le state van die hele onderneming. FinansieÈ le rekeningkunde word deur

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) beheer. Dit is standaarde wat ekstern

voorgeskryf en nagekom moet word.

Hierdie standaarde verseker dat die finansieÈ le state van verskillende ondernemings vergelyk

kan word.

6ACN101M/1

1.6.2 Bestuursrekeningkunde

Bestuursrekeningkunde lewer finansieÈ le inligting vir bepaalde doeleindes. Bestuurders gebruik

hierdie inligting in hul besluitneming wat tot die bereiking van die doelwitte van die

onderneming lei. Sonder hierdie finansieÈ le inligting sal dit vir die bestuur baie moeilik wees

om die onderneming doeltreffend te bestuur.

In hierdie kursus val die klem op finansieÈ le rekeningkunde.

Bestudeer paragrawe 1.5 en 1.14 en lees paragraaf 1.15 van die voorgeskrewe boek.

GOUE REEÈ L

FinansieÈ le state moet 'n getroue weergawe wees van die finansieÈ le stand, finansieÈ leprestasie en kontantvloei van 'n entiteit.

1.7 Oefening en oplossing

Ons sluit hierdie studie-eenheid met 'n paar hersieningsvrae af. Dit is in u eie belang om dit aan

die hand van die studie-eenheid of voorgeskrewe boek te probeer beantwoord.

Oefening

(1) Bespreek die aard van rekeningkunde.

(2) Wat is die gemeenskaplike eenheid van meting in rekeningkunde?

(3) Noem die vier hoofondernemingsvorme.

(4) Bespreek die verskillende gebruikers van finansieÈ le inligting.

(5) Onderskei tussen finansieÈ le rekeningkunde en bestuursrekeningkunde.

Oplossing

(1) Raadpleeg paragraaf 1.2.2

(2) Die gemeenskaplike eenheid van meting in rekeningkunde is geld.

(3) Eenmansaak

Vennootskap

Beslote korporasie

Maatskappy

(4) Raadpleeg paragraaf 1.5


7 ACN101M/1

SELFBEOORDELING

Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om:

. die belangrikheid van finansieÈ le inligting as grondslag vir besluitneming te beskryf?

. die verskillende gebruikers van finansieÈ le inligting en hulle behoeftes te bespreek?

. die verskillende ondernemingsvorme te noem?

. die aard van rekeningkunde te bespreek?

. die verskil tussen finansieÈ le en bestuursrekeningkunde te verduidelik?

8ACN101M/1

Studie-eenheid

2Die aard van rekeningkundige teorie

Leeruitkoms

Studente kan verduidelik wat met die aard van rekeningkundige teorie, beginsels,rekeningkundige beleid, praktyk en werkswyses bedoel word.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 9

2.1 Rekeningkundige beginsels 10

2.2 Rekeningkundige beleid 10

2.3 Openbaarmaking van rekeningkundige beleid 10

2.4 Algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk (AARP) 10

2.5 Rekeningkundige standaarde en standpunte 11

2.5.1 Inleiding 11

2.5.2 Raamwerk vir die opstel en aanbieding van finansieÈ le state 11

2.5.2.1 Die oogmerk met finansieÈ le state 11

2.5.2.2 Grondliggende veronderstellings 11

2.5.2.3 Kwalitatiewe eienskappe van finansieÈ le state 11

2.5.2.4 Elemente van finansieÈ le state 12

2.5.2.5 Erkenning en meting van die elemente van finansieÈ le state 12

2.6 Oefening en oplossing 12

Selfbeoordeling 13

SLEUTELBEGRIPPE

. Rekeningkundige beginsels

. Algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk

. Rekeningkundige standpunte

. Rekeningkundige beleid

. Lopende saak

. Kwalitatiewe (gehalte-) eienskappe

. Elemente van finansieÈ le state

9 ACN101M/1

2.1 Rekeningkundige beginsels

In hierdie studie-eenheid skenk ons aandag aan die teorie van rekeningkunde. U mag dink:

``Maar hoekom? Rekeningkunde is tog 'n praktiese vak!'' Dit is waar, maar geen vak wat logies

saamgestel is, kan sonder sy teoretiese onderbou bestaan nie.

Die tegnieke wat in die beoefening van rekeningkunde gebruik word, is op konseptuele en

teoretiese opvattings gegrond. Hierdie opvattings staan in die algemeen as rekeningkundige

beginsels bekend.


2.2 Rekeningkundige beleid

In ons alledaagse lewe kom daar dikwels omstandighede voor wat herhalend van aard (dws

altyd dieselfde) is maar wat tog elke keer 'n verskillende gevolg of resultaat sou heÃ as ons

anders daarin sou optree. As ons dus nie 'n riglyn het waarvolgens ons in sulke gevalle kan

optree nie, kan ons handelinge inkonsekwent wees. Vriende sou kon seÃ : `Òns kan nie op hulle

staatmaak nie!'' As ons 'n riglyn bepaal waarvolgens ons elke keer in 'n bepaalde

omstandigheid op dieselfde wyse optree, kan ons seÃ ons bepaal 'n beleid vir ons optrede,

wat tot gevolg sal heÃ dat ons optrede konsekwent sal wees.

Ons tref presies dieselfde omstandighede in rekeningkunde aan. Transaksies van 'n

herhalende aard kom dikwels voor en die vereiste van konsekwentheid verg van onderne-

mings om 'n (rekeningkundige) beleid te bepaal waarvolgens hulle sodanige transaksies kan

hanteer. Rekeningkundige beleid is dus 'n stel besluite oor die wyse waarop 'n onderneming

dieselfde soort transaksie sal hanteer om 'n konsekwente resultaat te verkry.

2.3 Openbaarmaking van rekeningkundige beleid

Omdat rekeningkundige beleid 'n onderneming se besluite verteenwoordig oor die behandeling

van faktore wat op verskeie maniere behandel kan word, is dit nodig dat die onderneming die

rekeningkundige beleid waarop hy besluit het, in sy finansieÈ le verslae openbaar. So

byvoorbeeld moet 'n onderneming aandui op watter grondslag waardevermindering van

eiendom, aanleg en toerusting bereken is.

2.4 Algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk (AARP)

Dit is die volgende belangrike begrip wat in die studie van rekeningkunde voorkom.

Bondigheidshalwe gebruik ons voortaan die afkorting AARP hiervoor.

As elke mens sy eie taal- en grammatikareeÈ ls ontwikkel, sal daar geen kommunikasie wees

nie. Daarom is daar algemeen geldende reeÈ ls hiervoor.

Rekeningkunde, as besondere kommunikasiemiddel, het presies dieselfde probleem. As elke

onderneming volgens sy eie rekeningkundige reeÈ ls en volgens sy vertolking van rekening-

kundige teorie en beginsels finansieÈ le verslae lewer, sal daar chaos in die ekonomiese en

bedryfsweÃ reld ontstaan.

Daarom is daar oor jare heen 'n grondslag vir die meting en openbaarmaking van die resultate

van finansieÈ le gebeure (transaksies) ontwikkel.

10ACN101M/1

Hierdie grondslag is 'n algemene raamwerk en omvat in breeÈ trekke rekeningkundige begrippe,

beginsels, metodes en werkswyses wat gesamentlik as AARP bekend staan.

Lees weer paragraaf 1.5 van die voorgeskrewe boek.

In hierdie studiegids gaan ons meer inligting in die finansieÈ le state openbaar as wat AARP

vereis. Dit word gedoen vir beter verduideliking en verstaanbaarheid.

2.5 Rekeningkundige standaarde en standpunte

2.5.1 Inleiding

In die RSA speel die Rekeningkundige Praktykeraad 'n belangrike rol in die ontwikkeling van

AARP deur rekeningkundige standaarde daar te stel. Met die daarstelling van rekening-

kundige standaarde vir bepaalde aangeleenthede (bv. vir die behandeling van belasting in

finansieÈ le state) word beoog om die verskeidenheid van beskikbare rekeningkundige praktyke

te beperk sonder om na streng eenvormigheid of die bepaling van 'n stel onbuigsame reeÈ ls vir

alle omstandighede te strewe. Die strewe met rekeningkundige standaarde is om algemene

toepassing van bepaalde aangeleenthede in finansieÈ le verslaglewering te bevorder en

ongewenste alternatiewe uit te skakel.

2.5.2 Raamwerk vir die opstel en aanbieding van finansieÈ le state

Die raamwerk is nie 'n standaard nie, maar 'n raamwerk ``... wat die doelwitte en begrippe wat

onderliggend aan die opstelling en aanbieding van rekeningkundige state is, uiteensit.''

2.5.2.1 Die oogmerk met finansieÈ le state

Lees weer paragraaf 1.11 van die voorgeskrewe boek.

2.5.2.2 Grondliggende veronderstellings

Volgens die raamwerk is daar twee grondliggende veronderstellings rakende finansieÈ le state,

naamlik:

(1) die toevallingsgrondslag en

(2) lopende saak.


2.5.2.3 Kwalitatiewe eienskappe van finansieÈ le state

Die vier belangrikste kwalitatiewe eienskappe is:

(1) Verstaanbaarheid

(2) Toepaslikheid

(3) Betroubaarheid

(4) Vergelykbaarheid


11 ACN101M/1

2.5.2.4 Elemente van finansieÈ le state

GOUE REEÈ L

Die volgende is die elemente van finansieÈ le state:

. Elemente wat die finansieÈ le stand meet (Bates = Ekwiteit + Laste):

(1) Bates(2) Laste(3) Ekwiteit

. Elemente wat die winsgewendheid (prestasie) meet (wins of verlies = toename ofafname in ekwiteit):

(4) Inkomste(5) Uitgawes


2.5.2.5 Erkenning en meting van die elemente van finansieÈ le state


2.6 Oefening en oplossing

Oefening

(1) Verduidelik die volgende rekeningkundige beginsels:

(a) toevalling

(b) konsekwentheid

(c) omsigtigheid

(d) wesenlikheid

(e) paring

(2) Omskryf die begrip ``rekeningkundige beleid''.

(3) Wat word bedoel met openbaarmaking van rekeningkundige beleid?

(4) Beskryf die begrip `àlgemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk''.

(5) Bespreek die grondliggende veronderstellings van finansieÈ le state.

(6) Noem die vier gehalte-(kwalitatiewe) eienskappe van finansieÈ le state.

(7) Noem die elemente van finansieÈ le state.

Oplossing

(1) Raadpleeg die volgende paragrawe in die voorgeskrewe boek:

(a) 2.2

(b) 2.3.4

(c) 2.3.3

(d) 2.3.2

(e) 2.5.6

12ACN101M/1




(5) Raadpleeg paragraaf 2.2 van die voorgeskrewe boek.

(6) Betroubaarheid

Toepaslikheid

Vergelykbaarheid

Verstaanbaarheid

(7) Bates

Laste

Ekwiteit

Inkomste

Uitgawes

SELFBEOORDELING

Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om te verduidelik wat

beteken:

. die volgende rekeningkundige beginsels?

Ð toevalling

Ð omsigtigheid

Ð konsekwentheid

Ð wesenlikheid

Ð paring

. rekeningkundige beleid?

. openbaarmaking van rekeningkundige beleid?

. algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk?

. rekeningkundige standaarde en standpunte?

13 ACN101M/1

Studie-eenheid

3Die finansieÈ le stand

Leeruitkoms

Studente behoort in staat te wees om te kan beskryf wat die hoofdoel van rekeningkunde isen wat die dubbelinskrywingstelsel behels. Hulle moet ook in staat wees om die finansieÈ lestand van 'n entiteit sowel as die elemente van die basiese rekeningkundige vergelyking tekan bereken.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 14

3.1 Inleiding 15

3.2 Rekeningkundige entiteit 15

3.3 FinansieÈ le stand 15

3.4 Netto batewaarde 15

3.5 Die toepassing van die basiese rekeningkundige vergelyking (BRV) 15

3.6 Die dubbelinskrywingsbeginsel 17

3.7 Hersieningsoefeninge en oplossings 17

3.7.1 Hersieningsoefening 1 17


Selfbeoordeling 19

SLEUTELBEGRIPPE

. Rekeningkundige entiteit

. Rekeningkundige vergelyking

. FinansieÈ le stand

. Bates

. Laste

. Ekwiteit

. Dubbelinskrywing

. Netto batewaarde

14ACN101M/1

3.1 Inleiding

Die primeÃ re doel van rekeningkunde is om inligting rakende die finansieÈ le stand en die

finansieÈ le resultaat van 'n entiteit weer te gee. Die sleutelelemente van die finansieÈ le stand

word in hierdie studie-eenheid behandel.

Lees paragraaf 3.1 van die voorgeskrewe boek.

3.2 Rekeningkundige entiteit

Elke onderneming waarvan afsonderlik finansieÈ le rekords gehou word, is 'n rekeningkundige

entiteit. Dit is uiters belangrik om die besigheid as entiteit apart van sy eienaar(s) te sien omdat

die transaksies wat deur die onderneming aangegaan word, uit die oogpunt van die

onderneming wie se boeke gedoen word, hanteer moet word.

Bestudeer paragraaf 1.7 (weer) asook paragraaf 3.2 van die voorgeskrewe boek.

3.3 FinansieÈ le stand

Die finansieÈ le stand van die entiteit word beskryf in terme van bates en belange op 'n bepaalde

tydstip. Dit word in 'n balansstaat weergegee, wat in wese 'n rekeningkundige verslag is van

die finansieÈ le stand van 'n entiteit. Die balansstaat kommunikeer toepaslike finansieÈ le inligting

aan die eienaars, krediteure en ander belangstellende partye.


3.4 Netto batewaarde

Die verskil tussen die waarde van bates wat 'n onderneming besit en laste aangegaan om die

bates te verkry, verteenwoordig netto batewaarde. In terme van 'n vergelyking is

BATES 7 LASTE = NETTO BATEWAARDE

Die netto batewaarde verteenwoordig die gedeelte waarmee die bates die laste oorskry. Die

netto batewaarde word daarom ook ekwiteit genoem.


3.5 Die toepassing van die basiese rekeningkundige

vergelyking (BRV)

Oefening 1

Maxi Dienste se bates beloop R30 000 en sy laste (krediteure) R5 000. Bereken die ekwiteit.

15 ACN101M/1

Ons gebruik die BRV. Die bedrae wat gegee is, word in die plek van die toepaslike simbool

gestel en die onbekende simbool word bereken.

B = E + L

E = B ± L

= R30 000 7 R5 000

= R25 000

Oefening 2 *-

T Tom is die eienaar van Zebra Dienste, wat 'n matskoonmaakdiens lewer. Op 30 November

20.1 besit Zebra Dienste toerusting ten bedrae van R100 000. KlieÈnte skuld R40 000 vir

dienste gelewer en Zebra Dienste skuld R20 000 aan 'n leweransier vir onderdele aangekoop.

Zebra Dienste het ook R10 000 kontant in die bank.

Toon die BRV vir Zebra Dienste en bepaal die ekwiteit.

Stap 1: Identifiseer die bates

Toerusting = R100 000

Debiteure = R40 000

Kontant = R10 000

Stap 2: Identifiseer die laste

Krediteure = R20 000

Vervang hierdie bedrae in die vergelyking:

B = E + L

E = B 7 L

= R(100 000 + 40 000 + 10 000) 7 R20 000

= R130 000

Bostaande finansieÈ le stand van Zebra Dienste kan ook soos volg in die vorm van 'n

balansstaat voorgestel word:

ZEBRA DIENSTE

BALANSSTAAT SOOS OP 30 NOVEMBER 20.1

BATES R EKWITEIT EN LASTE R

Toerusting 100 000 Ekwiteit 130 000

Debiteure 40 000 Krediteure 20 000Kontant in bank 10 000

150 000 150 000

KOMMENTAAR

Hierdie balansstaat is in 'n basiese vorm en sal later vollediger behandel word.

16ACN101M/1


3.6 Die dubbelinskrywingsbeginsel

Die dubbelinskrywingsbeginsel is gegrond op die feit dat elke transaksie twee of meer items in

die BRV beõÈnvloed. Elke transaksie moet soÂ aangeteken word dat die vergelyking in balans bly.

Die tweeledige uitwerking wat elke transaksie op elemente van die BRV het, is die

grondbeginsel waarop alle inskrywings in 'n rekeningkundige stelsel berus.

Bestudeer paragrawe 3.5, 3.7 en 3.8 van die voorgeskrewe boek.

3.7 Hersieningsoefeninge en oplossings

3.7.1 Hersieningsoefening 1

(1) Omskryf die begrip ``rekeningkundige entiteit''.

(2) Beskryf die finansieÈ le stand van 'n onderneming in terme van die BRV.

(3) Verduidelik die aard van

(a) bates

(b) ekwiteit

(c) laste

(4) Noem twee bronne van finansiering.

(5) Wat word bedoel met die dubbelinskrywingsbeginsel?

Oplossing: Hersieningsoefening 1

(1) 'n Rekeningkundige entiteit is enige onderneming waarvan afsonderlike finansieÈ le rekords

gehou word.

(2) BATES = EKWITEIT + LASTE

(3) (a) Bates is die besittings van die entiteit.

(b) Ekwiteit is die belang wat die eienaar in die besigheid het en wat gevolglik deur die

onderneming aan hom verskuldig is.

(c) Laste is krediteurebelange of belange van ander partye as die eienaar(s), wat dus die

skuld van die onderneming is.

(4) Die eienaar

Krediteure

(5) In beginsel beteken dit dat elke transaksie 'n tweeledige uitwerking op die elemente van

die BRV het en dat die BRV na elke transaksie in balans moet bly.


Bereken die ontbrekende syfers deur middel van die BRV.

17 ACN101M/1

R

(1) Bank = 4 000

Voertuie = 5 000

Toerusting = 7 000

Kapitaal = ?

(2) Kapitaal = 150 000

Lening = 50 000

Bank = ?

Masjinerie = 190 000

(3) Bank = 5 000

Debiteure = 15 000

Geboue = 100 000

Meubels = 40 000

Krediteure = 50 000

Kapitaal = ?

(4) Kapitaal = 60 000

Lening = 10 000

Krediteure = 6 000

Bates = ?


(1) B = E + L

E = B 7 L

= R(4 000 + 5 000 + 7 000) 7 R0

= R16 000

(2) B = E + L

R190 000 + Bank = R(150 000 + 50 000)

Bank = R(150 000 + 50 000) 7 R190 000

= R10 000

(3) B = E + L

E = B 7 L

= R(5 000 + 15 000 + 100 000 + 40 000) 7 R50 000

= R160 000 7 R50 000

= R110 000

(4) B = E + L

= R60 000 + R(10 000 + 6 000)

= R76 000

18ACN101M/1

SELFBEOORDELING


. die primeÃ re doel van rekeningkunde te beskryf?

. 'n entiteit te beskryf?

. die finansieÈ le stand van 'n entiteit te beskryf?

. die dubbelinskrywingsbeginsel te beskryf?

. die elemente van die basiese rekeningkundige vergelyking te bereken?

19 ACN101M/1

Studie-eenheid

4Die finansieÈ le resultaat

Leeruitkoms

Studente moet in staat wees om die beginsels van inkomste en uitgawes te gebruik om diebruto en netto winste (of verliese) en die uitwerking daarvan op ekwiteit te bepaal.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 20

4.1 Inleiding 21

4.2 Die finansieÈ le resultaat 21

4.3 Inkomste 21

4.4 Uitgawes 21

4.5 Invloed van wins of verlies op ekwiteit 21

4.6 Inkomstestaat (finansieÈ le resultaat) 22

4.7 Staat van verandering in ekwiteit 22

4.8 Rekeningkundige beleid en verduidelikende aantekeninge 22




Selfbeoordeling 23

SLEUTELBEGRIPPE

. FinansieÈ le resultaat

. Wins/verlies

. Inkomste

. Uitgawes

20ACN101M/1

4.1 Inleiding

In paragraaf 3.3 word die eerste komponent van die primeÃ re doel van rekeningkunde, naamlik

die bepaling van die finansieÈ le stand van 'n entiteit wat in die balansstaat weerspieeÈ l word,

bespreek. In hierdie studie-eenheid word die tweede komponent van die primeÃ re doel, naamlik

die finansieÈ le resultaat van die entiteit, bespreek en in die vorm van 'n inkomstestaat

weerspieeÈ l.


4.2 Die finansieÈ le resultaat

Die finansieÈ le resultaat word gemeet in wins gemaak of verlies gely oor 'n vasgestelde tydperk,

genoem die finansieÈ le tydperk, gewoonlik 'n jaar. 'n Onderneming maak wins wanneer die

inkomste verdien meer is as die uitgawes aangegaan om die inkomste te bekom. Die verskil

tussen inkomste en uitgawes word wins of verlies genoem. Wins is die vergoeding wat die

eienaar ontvang vir kapitaal beleÃ en die ondernemingsgees wat hy aan die dag geleÃ het. Dit

vergroot dus die ekwiteit.

4.3 Inkomste

Die doelwit wat deur elke onderneming nagestreef word, is om so 'n groot inkomste as

moontlik te verdien.

Bestudeer paragrawe 2.4.6 en 4.2.1 van die voorgeskrewe boek.

4.4 Uitgawes

Uitgawes word aangegaan om inkomste te verdien.


4.5 Invloed van wins of verlies op ekwiteit

Inkomste (wins) vermeerder en uitgawes (verlies) verminder die eienaar se belang.


Oefening

T Payn, 'n prokureur, se finansieÈ le stand (BRV) sien op 28 Februarie 20.0 soos volg daar uit:

B = E + L

R50 000 = R30 000 + R20 000

Vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.1 het hy die volgende inkomste en uitgawes gehad:

21 ACN101M/1

R

Inkomste verdien 180 000

Salarisse betaal 100 000

Administratiewe koste 20 000

Versekering betaal 10 000

Bereken T Payn se ekwiteit op 28 Februarie 20.1.

Ons gebruik die vergelyking soos in paragraaf 4.2 bespreek:

Wins = Inkomste 7 Uitgawes

= R180 0007 R(100 000 + 20 000 + 10 000)

= R180 0007 R130 000

= R50 000

E = R30 000 + R50 000

= R80 000

KOMMENTAAR

. Kapitaal plus wins vorm gesamentlik die ekwiteit van die eienaar. Vergelyk bostaande

oefening: R(30 000 + 50 000) = R80 000

. Wins is inkomste minus uitgawes.

4.6 Inkomstestaat (finansieÈ le resultaat)

Die finansieÈ le resultaat word in die inkomstestaat van 'n entiteit getoon.


4.7 Staat van verandering in ekwiteit


4.8 Rekeningkundige beleid en verduidelikende aantekeninge

Bestudeer paragrawe 4.6 en 4.7 van die voorgeskrewe boek.



(1) Hoe word die finansieÈ le resultaat in rekeningkundige terme bereken? Watter finansieÈ le

verslag sal die finansieÈ le resultaat weerspieeÈ l?

(2) Gee drie voorbeelde van inkomste.

(3) Gee drie voorbeelde van uitgawes.

22ACN101M/1

(4) Hoe word wins/verlies vir 'n finansieÈ le tydperk bepaal?

(5) Sal 'n verlies die eienaar se ekwiteit vermeerder of verminder?


(1) Inkomste minus uitgawes. Die inkomstestaat weerspieeÈ l die finansieÈ le resultaat.

(2) Raadpleeg paragraaf 4.3.

(3) Raadpleeg paragraaf 4.4.

(4) Uitgawes word van inkomste afgetrek. Raadpleeg paragraaf 4.2.

(5) 'n Verlies verminder die ekwiteit van die eienaar.


Op 28 Februarie 20.2 het Alfa Dienste die volgende inkomste en uitgawes vir die finansieÈ le jaar

getoon:

R


Salarisse 520 000

Lone 50 000

Telefoonuitgawe 4 000

Skryfbehoeftes 2 000

Rente ontvang 1 000

Versekering 12 000

Bereken die netto wins/verlies van Alfa Dienste op 28 Februarie 20.2.


Inkomste = Inkomste verdien + Rente ontvang

= R(850 000 + 1 000)

= R851 000

Uitgawes = Salarisse + Lone + Telefoon + Skryfbehoeftes + Versekering

= R(520 000 + 50 000 + 4 000 + 2 000 + 12 000)

= R588 000

Wins = Inkomste 7 Uitgawes

= R851 000 7 R588 000

= R263 000

SELFBEOORDELING


. die begrip inkomste te beskryf?

. die begrip uitgawes te beskryf?

. die wins (of verlies) te kan bereken?

. die invloed van wins/verlies op die ekwiteit te kan bereken?

23 ACN101M/1

Studie-eenheid

5Die dubbelinskrywingstelsel en dierekeningkundige proses

Leeruitkoms

Studente moet in staat wees om transaksies in die boeke van 'n entiteit te ontleed en teboekstaaf en finansieÈ le state op te stel.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 25

5.1 Inleiding 26

5.2 Die dubbelinskrywingstelsel 26

5.3 Die invloed van transaksies op die basiese rekeningkundige

vergelyking (BRV) 26

5.4 Transaksies wat slegs bates, ekwiteit en laste beõÈnvloed 26

5.4.1 Kapitaalbydrae 27

5.4.2 Aangaan van lenings 27

5.4.3 Aankoop van bates vir kontant 28

5.4.4 Aankoop van bates op krediet (skuld) 29

5.4.5 Betalings aan krediteure 29

5.4.6 Onttrekkings deur eienaar 30

5.5 Transaksies wat aanleiding gee tot inkomste en uitgawes 30

5.5.1 Inkomste (kontant) 30

5.5.2 Uitgawes (kontant) 31

5.5.3 Inkomste (krediet) 32

5.5.4 Uitgawes (krediet) 32

5.5.5 Betalings ontvang van debiteure 33

24ACN101M/1

5.6 Opsomming van transaksies 33

5.7 Basiese vorm van 'n balansstaat 34




5.9 Die algemene grootboekrekening 38

5.9.1 Bates 39

5.9.2 Ekwiteit en laste 39

5.10 Balansering van 'n rekening 39

5.11 Skematiese voorstelling 40

5.12 Boekstawing van transaksies in grootboekrekeninge 41

5.13 Die algemene grootboek 43

5.14 Die proefbalans 45

5.15 Voorbereiding van finansieÈ le state 47

5.15.1 Die inkomstestaat 47

5.15.2 Die staat van veranderings in ekwiteit 48

5.15.3 Balansstaat 48

5.15.4 Aantekeninge 50

5.16 Samevatting 50







Selfbeoordeling 58

SLEUTELBEGRIPPE

. Debiet en krediet

. Transaksies

. Invloed op finansieÈ le stand

. T-rekening

. Grootboek

. Kontrarekening

. Folionommer

. Proefbalans

25 ACN101M/1

5.1 Inleiding

Die dubbelinskrywingstelsel is reeds in paragraaf 3.6 aangeraak; lees dit weer. Om 'n

dubbelinskrywing korrek te kan doen, moet mens oor 'n grondige kennis van die wese en aard

van rekeningkunde beskik, wat sake insluit soos gepaste benamings en veral die begrippe

``debiet'' en ``krediet''. Dit is baie belangrik dat hierdie studie-eenheid deeglik bemeester word.

Dit verduidelik die grondslag waarop die rekeningkundige stelsel gebou is.


5.2 Die dubbelinskrywingstelsel

Ons gebruik die rekeningkundige vergelyking bloot as 'n onderrighulpmiddel ten einde die

ontleding van transaksies te verduidelik. Die BRV vorm nie deel van 'n formele

rekeningkundige stelsel nie.

'n Dubbelinskrywing word soos volg gedoen:

. Dink wat die uitwerking van 'n transaksie op die BRV gaan wees, met ander woorde hoe dit

die finansieÈ le stand van die onderneming gaan beõÈnvloed.

. Identifiseer die komponente (rekeninge) wat betrokke is, met ander woorde die komponente

wat die gewenste uitwerking op die vergelyking gaan heÃ .

. Stel vas watter rekening(e) gedebiteer en watter rekening(e) gekrediteer moet word.

. Die bedrae gedebiteer moet gelyk wees aan die bedrae gekrediteer.

. Die datum van die transaksie moet aangedui word.

. In die rekeninge moet die kontragrootboekrekening se naam aangedui word. Die

kontrarekening is die ander rekening wat by die inskrywing betrokke is. Die een rekening

verwys dus na die ander.

. Die folionommer van die hulpjoernaal moet getoon word.

5.3 Die invloed van transaksies op die basiese

rekeningkundige vergelyking (BRV)

'n Transaksie is 'n ooreengekome oordrag van waarde van een party na 'n ander wat die

bedrag, aard of samestelling van 'n onderneming se bates, laste of ekwiteit beõÈnvloed

(verander). Dit beõÈnvloed met ander woorde die BRV. Die aangaan van 'n transaksie gee

aanleiding tot die eerste stap in die rekeningkundige kringloop, naamlik die voltooiing van 'n

brondokument.

Transaksies kan

. bates en/of ekwiteit en/of laste beõÈnvloed

. inkomste voortbring of uitgawes veroorsaak

Bestudeer paragraaf 5.2 tot aan die begin van paragraaf 5.2.1 van die voorgeskreweboek.

5.4 Transaksies wat slegs bates, ekwiteit en laste beõÈ nvloed

Vervolgens gaan ons praktiese voorbeelde van transaksies wat slegs bates, ekwiteit en

laste beõÈnvloed, behandel. ('n ``+'' dui 'n toename aan en 'n ``7'' dui 'n afname aan.)

26ACN101M/1

Bestudeer paragrawe 5.2.1 ± 5.2.3 van die voorgeskrewe boek.

5.4.1 Kapitaalbydrae

Transaksie

1 Feb 20.1

T Tom besluit om 'n matskoonmaakonderneming, naamlik Fix-'n-mat, te

begin. Hy onttrek R130 000 uit sy persoonlike spaarrekening en deponeer

dit in Fix-'n-mat se bankrekening.

Ontleding (1) Die bate ``Bank'' vermeerder met R130 000 en daar is nou geld in Fix-

'n-mat se bankrekening.

(2) Die eienaar, T Tom, het fondse aan Fix-'n-mat voorsien en sy belang in

Fix-'n-mat vergroot. Die ekwiteit ``Kapitaal'' vermeerder met R130 000.

BATES = EKWITEIT + LASTE

Bank Kapitaal ABC Bank

R R R

Vorige saldo's 0 0 0

Hierdie transaksie + 130 000 + 130 000 0

Nuwe saldo's 130 000 = 130 000 + 0

KOMMENTAAR

. In 'n onderneming wat nog geen transaksie aangegaan het nie, sal die elemente van

die vergelyking altyd 0 wees.

. Die terme ``bank'' en ``kapitaal'' in die ontleding is in der waarheid name van rekeninge.

. Die belegging van kapitaal is gewoonlik die eerste transaksie.

. Kapitaal kan in die vorm van kontant of enige ander bate (bv. meubels) bygedra word.

``Meubels'' in plaas van ``Bank'' sal dan toeneem.

. Die BRV balanseer naÂ die transaksie.

5.4.2 Aangaan van lenings

Transaksie

2 Feb 20.1

Fix-'n-mat gaan 'n lening van R25 000 met 'n terugbetalingstydperk van

meer as 'n jaar by ABC Bank aan. Die bedrag word in die bankrekening

inbetaal.

Ontleding (1) Die bate ``Bank'' vermeerder met R25 000.

(2) ABC Bank het nou 'n eis teen of 'n belang in Fix-'n-mat, en 'n las,

naamlik ``Lening: ABC Bank'', ontstaan.

27 ACN101M/1


Bank Kapitaal Lening:

ABC Bank

R R R

Saldo's afgebring 130 000 130 000 0

Transaksie + 25 000 0 + 25 000

Nuwe saldo's 155 000 = 130 000 + 25 000

KOMMENTAAR

. Die resultaat van die eerste transaksie vorm die saldo afgebring in hierdie transaksie.

. Laste ontstaan wanneer 'n ander party of instansie geld aan die onderneming voorsien

(leen).

. Bedrae (R25 000) is aan die linkerkant sowel as aan die regterkant van die BRV

bygetel.


5.4.3 Aankoop van bates vir kontant

Transaksie

6 Feb 20.1

Fix-'n-mat koop toerusting van XY Meubileerders vir R100 000 en betaal

per tjek.

Ontleding (1) Die bate ``Bank'' verminder met R100 000 aangesien geld onttrek is.

(2) Die bate ``Toerusting'' vermeerder.


Lening:

Toerusting Bank Kapitaal ABC Bank

R R R R

Saldo's afgebring 0 155 000 130 000 25 000

Transaksie +100 000 7100 000 0 0

Nuwe saldo's 100 000 55 000 = 130 000 + 25 000

KOMMENTAAR

. Bates bestaan nou uit bank en toerusting.

. Die linkerkant van die vergelyking vermeerder en verminder. Een bate word vir 'n

ander bate verruil.


28ACN101M/1

5.4.4 Aankoop van bates op krediet (skuld)

Transaksie

10 Feb 20.1

Fix-'n-mat koop meubels vir R2 000 op krediet van Joc Beperk.

Ontleding (1) Die bate ``Meubels'' vermeerder met R2 000.

(2) 'n Las, ``Krediteur'', ontstaan.


Meubels Toerusting Bank Kapitaal Lening: Kredi-

ABC teure

Bank

R R R R R R

Saldo's

afgebring 0 100 000 55 000 130 000 25 000 0

Transaksie +2 000 0 0 0 0 +2 000

Nuwe saldo's 2 000 100 000 55 000 = 130 000 + 25 000 2 000

KOMMENTAAR

. Bates kan ook op krediet aangekoop word en so ontstaan 'n krediteur.

. Die transaksie word geboekstaaf wanneer aangegaan en nie eers wanneer betaling

geskied nie.

. Die linkerkant en die regterkant van die BRV vermeerder.


5.4.5 Betalings aan krediteure

Transaksie

11 Feb 20.1

Fix-'n-mat betaal Joc Beperk se rekening van R2 000.

Ontleding (1) Die bate ``Bank'' verminder met R2 000.

(2) Die ``Krediteure'' (las) verminder met R2 000.



ABC teure

Bank

R R R R R R

Saldo's afgebring 2 000 100 000 55 000 130 000 25 000 2 000

Transaksie 0 0 72 000 0 0 72 000

Nuwe saldo's 2 000 100 000 53 000 = 130 000 + 25 000 0

29 ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Die linkerkant en die regterkant van die BRV verminder.


5.4.6 Onttrekkings deur eienaar

Transaksie

12 Feb 20.1

Die eienaar onttrek R1 000 vir eie gebruik.

Ontleding (1) Fix-'n-mat se ``Bank'' verminder met R1 000.

(2) T Tom se ``Kapitaal'' (ekwiteit) in Fix-'n-mat verminder met R1 000.



ABC teure

Bank

R R R R R R

Saldo's afgebring 2 000 100 000 53 000 130 000 25 000 0

Transaksie 0 0 71 000 71 000 0 0

Nuwe saldo's 2 000 100 000 52 000 = 129 000 + 25 000 0

KOMMENTAAR

. Onttrekkings is die teenoorgestelde van kapitaalbydrae en verminder kapitaal.

Onthou, dit is nie 'n uitgawe nie.

. Waar die onderneming 'n persoonlike uitgawe van die eienaar betaal, word dit ook as

'n onttrekking hanteer.



5.5 Transaksies wat aanleiding gee tot inkomste en uitgawes

5.5.1 Inkomste (kontant)

Transaksie

13 Feb 20.1

Fix-'n-mat lewer dienste aan 'n klieÈnt, S Silver, en ontvang 'n tjek van

R1 000.


(2) Die gelde wat Fix-'n-mat verdien, is 'n inkomste. Ekwiteit vermeerder

dus met R1 000.

30ACN101M/1


Meubels Toerusting Bank Kapitaal Inkomste/ Lening: Kredi-

Uitgawes ABC teure

Bank

R R R R R R R

Saldo's

afgebring 2 000 100 000 52 000 129 000 0 25 000 0

Transaksie 0 0 +1 000 0 +1 000 0 0

Nuwe saldo's 2 000 100 000 53 000 = 129 000 1 000 + 25 000 0

KOMMENTAAR

. Inkomste verdien vermeerder die ekwiteit. Die doel van die onderneming is juis om

inkomste vir die ondernemer te verdien.



5.5.2 Uitgawes (kontant)

Transaksie

16 Feb 20.1

Fix-'n-mat betaal lone per tjek, R800.

Ontleding (1) Die bate ``Bank'' verminder met R800.

(2) Lone is 'n uitgawe en die ekwiteit verminder met R800.


Meubels Toerusting Bank Kapitaal Inkomste/ Lening: Kredi-

Uitgawes ABC teure

Bank

R R R R R R R

Saldo's

afgebring 2 000 100 000 53 000 129 000 1 000 25 000 0

Transaksie 0 0 7800 0 7800 0 0

Nuwe saldo's 2 000 100 000 52 200 = 129 000 200 + 25 000 0

KOMMENTAAR

. Uitgawes aangegaan verminder in wese die inkomste en gevolglik die eienaar se

belang.



31 ACN101M/1

5.5.3 Inkomste (krediet)

Transaksie

18 Feb 20.1

Fix-'n-mat lewer R6 000 se dienste op krediet aan C Canon.

Ontleding (1) C Canon word 'n debiteur (skuldenaar) van Fix-'n-mat. Die bate

``Debiteure'' ontstaan en vermeerder met R6 000.

(2) Die ``Gelde verdien'' is 'n inkomste en ekwiteit vermeerder met

R6 000.


Inkomste/ Kredi-Debiteure Meubels Toerusting Bank Kapitaal

Uitgawes

Lening:

teureABC Bank

R R R R R R R R

Saldo's afgebring 0 2 000 100 000 52 200 129 000 200 25 000 0

Transaksie + 6 000 0 0 0 0 +6 000 0 0

Nuwe saldo's 6 000 2 000 100 000 52 200 = 129 000 6 200 + 25 000 0

KOMMENTAAR

. Instansies of klieÈ nte wat geld aan 'n onderneming skuld, word debiteure genoem en

ontstaan uit handelsware of dienste op krediet gelewer.


. Die realisasiebeginsel is hier van toepassing en die inkomste word as verdien getoon

op 18 Februarie, toe die diens gelewer is, en nie eers wanneer dit in kontant ontvang

word nie.

5.5.4 Uitgawes (krediet)

Transaksie

21 Feb 20.1

Fix-'n-mat plaas 'n advertensie in 'n plaaslike koerant vir R200. Betaling

geskied eers oor 30 dae.

Ontleding (1) Die las ``Krediteure'' (skuldeisers) vermeerder met R200.

(2) `Àdvertensies'' is 'n uitgawe en die ekwiteit verminder met R200.



Uitgawes

Lening:

teureABC Bank

R R R R R R R R

Saldo's afgebring + 6 000 2 000 100 000 52 200 129 000 6 200 25 000 0

Transaksie 0 0 0 0 0 ± 200 0 +200

Nuwe saldo's 6 000 2 000 100 000 52 200 = 129 000 6 000 + 25 000 200

32ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Uitgawes kan ook op krediet aangegaan word (vir goedere/dienste ontvang).

. Die ondernemings/persone aan wie geld geskuld word, staan bekend as krediteure

(skuldeisers).

. Die regterkant van die BRV vermeerder en verminder.

. Die uitgawe word getoon op 21 Februarie 20.1 en nie eers wanneer dit betaal word

nie. Hier geld die toevallingsbeginsel.


5.5.5 Betalings ontvang van debiteure

Transaksie

28 Feb 20.1

C Canon vereffen sy rekening gedeeltelik, R2 000.


(2) Die bate ``Debiteure'' verminder met R2 000.



Uitgawes

Lenings:

teureABC Bank

R R R R R R R R

Saldo's afgebring 6 000 2 000 100 000 52 200 129 000 6 000 25 000 200

Transaksie 72 000 0 0 + 2 000 0 0 0 0

Nuwe saldo's 4 000 2 000 100 000 54 200 = 129 000 6 000 + 25 000 200

KOMMENTAAR

. Hierdie transaksie beõÈnvloed slegs bates.

. Die linkerkant van die BRV vermeerder en verminder.


5.6 Opsomming van transaksies

Bogenoemde transaksies van Fix-'n-mat vir Februarie 20.1 word soos volg opgesom:

33 ACN101M/1

{ { {

BATES = BELANGE

EKWITEIT + LASTE

Inkomste/ Lening: Kredi-

Datum Debiteure Meubels Toerusting Bank Kapitaal Uitgawes ABC Bank teure

20.1 R R R R R R R R

Feb

1 +130 000 +130 000

2 +25 000 +25 000

6 +100 000 7100 000

10 +2 000 +2 000

11 72 000 72 000

12 71 000 71 000

13 +1 000 +1 000

16 7800 7800

18 +6 000 +6 000

21 7200 +200

28 72 000 +2 000

+4 000 +2 000 +100 000 +54 200 = +129 000 +6 000 + +25 000 +200

160 200 = 135 000 + 25 200

= 160 200

KOMMENTAAR

. Let op dat hierdie totale met die eindsaldo's in paragraaf 5.5.5 hierbo ooreenstem.

5.7 Basiese vorm van 'n balansstaat

Nou gaan ons 'n balansstaat voorberei deur die totale van die BRV (kyk paragraaf 5.6 hierbo)

te gebruik. Die basiese vorm van die balansstaat is op die BRV gegrond. U het reeds in

paragraaf 3.5 met 'n heel eenvoudige balansstaat kennis gemaak. 'n Balansstaat is 'n verslag

en is in wese 'n formele aanbieding van die elemente van die BRV.

FIX-'N-MAT

BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1

Aantekeninge RBATES

Niebedryfsbates 102 000

Toerusting 100 000

Meubels 2 000

Bedryfsbates 58 200

Handelsdebiteure 4 000

Kontant en kontantekwivalente 54 200

Totale bates 160 200

EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDE

Totale ekwiteit 135 000

Kapitaal 135 000

Niebedryfslaste 25 000

Langtermynlenings 25 000

Bedryfslaste 200

Handels- en ander krediteure 200

Totale ekwiteit en aanspreeklikhede 160 200

34ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Die balansstaat balanseer en wel met dieselfde totale as die BRV.

. Let op die opskrif Ð die balansstaat word opgestel om die finansieÈ le stand op 'n

bepaalde datum weer te gee.

. Die onttrekkings word afgetrek van kapitaal. Soos reeds geseÃ , is onttrekkings nie 'n

uitgawe-item nie.

. Die ekwiteit in die BRV is ook R135 000.



D Paulus begin 'n televisieskottel-oprigtingsbesigheid op 1 Junie 20.1. Die onderstaande

transaksies het gedurende die eerste maand plaasgevind:

Transaksies:

Junie 1 Kontant by die bank inbetaal as aanvangskapitaal, R25 000.

2 D Paulus het sy privaat toerusting tot die beskikking van die besigheid gestel,

R9 000.

3 Bykomende toerusting aangekoop en per tjek betaal, R12 000.

4 Oprigtingsgelde vir werk op rekening gedoen vir Kannadrift Munisipaliteit,

R4 200.

6 'n Voertuig op krediet aangekoop van Virginia Cars Beperk, R22 400.

17 Kannadrift Munisipaliteit betaal R2 200 op hulle rekening.

28 Lone betaal, R4 000.

29 'n Tjek vir privaat gebruik getrek, R1 300.

30 Betaal R9 000 aan Virginia Cars Beperk op hulle rekening.

Gevra

Gebruik die rekeningkundige vergelyking om bogenoemde transaksies soos volg te

ontleed:

LW (1) Toon die uitwerking van elke transaksie op die basiese rekeningkundige

vergelyking aan met 'n plusteken (+) vir 'n toename en 'n minusteken (7) vir 'n

afname.

(2) Balanseer die vergelyking.

Voorbeeld: Op 1 Julie 20.1 het D Paulus R2 000 kontant ontvang vir 'n oprigting wat vir Cook

Finansieringskorporasie gedoen is.

Datum Basiese rekeningkundige vergelyking

B = E + L

20.1 R R R

Julie 1 +2 000 +2 000 0

35 ACN101M/1

{


D PAULUS

Datum Basiese rekeningkundige vergelyking

B = E + L

20.1 R R R

Junie 1 +25 000 +25 000

2 + 9 000 + 9 000

3 +12 000

712 000

4 + 4 200 + 4 200

6 +22 400 +22 400

17 + 2 200

7 2 200

28 7 4 000 7 4 000

29 7 1 300 7 1 300

30 7 9 000 79 000

Totaal 46 300 32 900 13 400

46 300


Die volgende transaksies gedurende Januarie 20.1 het betrekking op F Fox, 'n prokureur:

Datum Transaksies Bedrag

20.1 R

Jan 3 F Fox deponeer as aanvangskapitaal 20 000

Betaal huur vir Januarie 20.1 2 300

4 Koop regsbiblioteek op krediet van Book Beperk 24 000

5 Koop 'n tikmasjien van Leo Beperk en betaal kontant 1 700

6 Lewer dienste vir kontant 7 200

9 Debiteer D Dunn met gelde vir dienste gelewer 8 318

10 Leo Beperk herstel toerusting op krediet 100

13 F Fox trek 'n tjek vir privaat gebruik 1 234

18 F Fox ontvang kommissie ten opsigte van 'n eiendoms-

transaksie 1 350

29 Betaal die volgende per tjek

(i) Salarisse 8 350

(ii) Leo Beperk (op rekening) 100

30 Ontvang betaling van D Dunn op sy rekening 1 500

36ACN101M/1

{ {

Gevra

(1) Ontleed bostaande transaksies soos volg:


Biblio- Debi- Inkomste/

Datum teek en teure Bank Kapitaal Uitgawes Krediteure

toerus-

ting

Totaal = +

(2) Stel die balansstaat van F Fox op 31 Januarie 20.1 op.


F FOX

(1) REKENINGKUNDIGE VERGELYKING


Biblio- Debi- Inkomste/

Datum teek en teure Bank Kapitaal Uitgawes Krediteure

toerus-

ting

20.1 R R R R R R

Jan 3 +20 000 +20 000

72 300 72 300

4 +24 000 + 24 000

5 + 1 700 71 700

6 +7 200 +7 200

9 +8 318 +8 318

10 7 100 + 100

13 71 234 71 234

18 +1 350 +1 350

29 78 350 78 350

7100 7 100

30 71 500 +1 500

Totaal +25 700 +6 818 +16 366 =+18 766 +6 118 + +24 000

R48 884 R48 884

37 ACN101M/1

F FOX

(2) BALANSSTAAT SOOS OP 31 JANUARIE 20.1

Aantekeninge R

BATES


Toerusting 1 700

Biblioteek 24 000

Bedryfsbates 23 184



Totale bates 48 884



Kapitaal 24 884

Bedryfslaste 24 000

Handels- en ander krediteure 24 000


5.9 Die algemene grootboekrekening

Tot dusver het u nog net kennis gemaak met bate-, laste- en ekwiteititems wat in 'n balansstaat

of BRV verskyn.

Transaksies aangegaan is in kolomme in die opsomming van die BRV aangeteken om die

uitwerking daarvan op die besondere bate-, ekwiteit- of laste-item te toon. Daar is kolomme vir

debiteure, meubels, toerusting, kapitaal, ensovoorts gemaak. Dit is egter onprakties om naÂ

elke transaksie 'n nuwe vergelyking op te stel; dink aan 'n besigheid met duisende transaksies.

Nou gaan ons vir elke kolom van die BRV 'n rekening in die algemene grootboek oopmaak.

Ons praat van die algemene grootboek omdat daar ook hulpgrootboeke bestaan, wat later

verduidelik word.

'n Rekening word vir elke bate-, laste- en ekwiteititem in die algemene grootboek geopen. Elke

rekening verskyn alleen op 'n grootboekbladsy en aan elke rekening word 'n nommer toegeken

wat bekend staan as 'n folionommer.

'n Rekening is 'n rekeningkundige rekord waarin alle transaksies met betrekking tot 'n

bepaalde item aangeteken word.

Bestudeer paragraaf 5.3 tot aan die begin van paragraaf 5.3.1 van die voorgeskreweboek.

38ACN101M/1

5.9.1 Bates

Bestudeer paragraaf 5.3.1 van die voorgeskrewe boek.

5.9.2 Ekwiteit en laste

Bestudeer paragrawe 5.3.2 tot 5.3.5 van die voorgeskrewe boek.

5.10 Balansering van 'n rekening

Met die kennis wat opgedoen is oor wat 'n rekening is, weet ons nou dat 'n rekening

inskrywings aan die debiet- of kredietkant of aan albei kante kan heÃ .


L.W. Die eindsaldo van die vorige tydperk is die beginsaldo van die volgende tydperk.

. a/d = afgedra (dui aan dat die bedrag na die volgende maand afgedra word, word ook

afgewissel met o/d oorgedra)

. a/b = afgebring (dui aan dat die bedrag van die vorige maand afgebring is)

39 ACN101M/1

Saldo's is aanvangsaldo's vir die volgende jaar

5.11 Skematiese voorstelling

40

AC

N1

01

M/1

~ ~

~ ~

KOMMENTAAR

. Die boonste vlak van die skematiese voorstelling toon die basiese rekeningkundige

vergelyking (BRV).

. Die tweede vlak van die skematiese voorstelling toon hoe elkeen van die komponente

van die BRV in die rekeningkundige stelsel opgeneem word. Die linkerkant van die

rekening staan bekend as die debietkant (Dt) en die regterkant as die kredietkant (Kt).

. Die totaal van die bedrae aan die debietkant van 'n baterekening is gewoonlik groter

as dieÂ aan die kredietkant. Die rekening sal dus gewoonlik 'n debietsaldo afgebring heÃ .

Die totaal van die bedrae aan die kredietkant van 'n lasterekening is weer gewoonlik

groter as dieÂ aan die debietkant. Die rekening sal dus gewoonlik 'n kredietsaldo

(afgebring) heÃ .

. Die kapitaalrekening toon die ekwiteit van die eienaar op die balansstaatdatum. Die

saldo van hierdie rekening is die resultaat van inkomste, uitgawes, onttrekkings en

kapitaalbeleggings. Elkeen van hierdie komponente word afsonderlik in die

rekeningkundige stelsel gehanteer.

. Bykomende kapitaalbydrae en inkomste sal die ekwiteit vermeerder.

. Onttrekkings en uitgawes sal ekwiteit verminder.

. Maar onthou: onttrekkings is nie 'n uitgawe nie en verminder daarom nie die

wins nie.

. Die linkerkant (ekwiteitsdeel) vorm die grondslag vir die voorbereiding van die

Inkomstestaat en die Staat van Verandering in ekwiteit.

. Die kapitaal (ekwiteitsdeel) en die regterkant (BATES en LASTE) vorm die grondslag

vir die voorbereiding van die balansstaat.

5.12 Boekstawing van transaksies in grootboekrekeninge

Wanneer 'n transaksie in 'n grootboekrekening aangeteken word, is die vraag: Watter

rekeninge word beõÈnvloed? Ons gaan nou van die transaksies in paragraaf 5.4 en 5.5 gebruik

en hulle in die grootboekrekeninge (T-rekeninge) aanteken.

Transaksie

(5.4.1)Bank Kapitaal

130 000 130 000

(5.4.2)

Bank Lening

25 000 25 000

41 ACN101M/1

~ ~

~ ~

~ ~

~ ~

(5.4.3)

Toerusting Bank

100 000 100 000

(5.4.4)

Meubels Krediteure (Joc Bpk)

2 000 2 000

(5.4.5)

Bank Krediteure (Joc Bpk)

2 000 2 000

(5.4.6)

Bank Onttrekkings

1 000 1 000

KOMMENTAAR

. Alle onttrekkings deur die eienaar word in 'n afsonderlike rekening, naamlik

`Ònttrekkings'', aangeteken en nie direk in die kapitaalrekening nie. Onttrekkings

is 'n voorskot op die netto wins aan die eienaar. Dit is nie 'n uitgawe as gevolg van

besigheidsbedrywighede nie.

42ACN101M/1

~ ~

~ ~

~ ~

~ ~

~ ~

(5.5.1)

Bank Inkomste verdien

1 000 1 000

(5.5.2)

Bank Lone

800 800

(5.5.3)

Debiteure (C Canon) Inkomste verdien

6 000 6 000

(5.5.4)

Krediteure Advertensies

200 200

(5.5.5)

Bank Debiteure (C Canon)

2 000 2 000

5.13 Die algemene grootboek

In die bostaande voorbeeld is daar telkens vir elke transaksie twee rekeninge oopgemaak. In

die praktyk sal alle transaksies wat byvoorbeeld bank beõÈnvloed, in een rekening vir die bank

saamgevat word. Volgens die inligting hierbo sal die rekeninge soos volg daar uitsien. Elkeen

sal gebalanseer word en die saldo sal bepaal word.

GOUE REEÈ L

Bates (soos Bank) vermeerder aan die debietkant (Dt) en verminder aan die kredietkant(Kt) van die rekening.

43 ACN101M/1

Dt Bank Kt

Datum Besonderhede Fol Bedrag Datum Besonderhede Fol Bedrag

20.1 R 20.1 R

Feb 1 Kapitaal 130 000 Feb 6 Toerusting 100 000

2 Lening: ABC Bank 25 000 11 Krediteure 2 000

13 Inkomste verdien 1 000 12 Onttrekkings 1 000

28 Debiteure 2 000 16 Lone 800

28 Saldo a/d 54 200

158 000 158 000

20.1

Mrt 1 Saldo a/b 54 200

Dt Toerusting Kt

20.1 R

Feb 6 Bank 100 000

Dt Meubels Kt

20.1 R

Feb 10 Krediteure 2 000

Dt Debiteure Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 18 Inkomste verdien 6 000 Feb 28 Bank 2 000

Saldo a/d 4 000

6 000 6 000

20.1


GOUE REEÈ L

Ekwiteit (Kapitaal) en Laste (soos Krediteure) vermeerder aan die kredietkant (Kt) en

verminder aan die debietkant (Dt) van die rekening.

GOUE REEÈ L

Inkomste (soos Verkope) vermeerder Ekwiteit en word gekrediteer (Kt) na die betrokke

inkomsterekening.

GOUE REEÈ L

Uitgawes (soos Lone) verminder Ekwiteit en word gedebiteer (Dt) na die betrokke

uitgawerekening.

44ACN101M/1

Dt Kapitaal Kt

20.1 R

Feb 1 Bank 130 000

Dt Onttrekkings Kt

20.1 R

Feb 12 Bank 1 000

Dt Lening: ABC Bank Kt

20.1 R

Feb 2 Bank 25 000

Dt Krediteure Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 11 Bank 2 000 Feb 10 Meubels 2 000

28 Saldo a/d 200 21 Advertensies 200

2 200 2 200

20.1

Mrt 1 Saldo a/b 200

Dt Lone Kt

20.1 R

Feb 16 Bank 800

Dt Advertensies Kt

20.1 R

Feb 21 Krediteure 200

Dt Inkomste verdien Kt

20.1 R

Feb 13 Bank 1 000

18 Debiteure 6 000

7 000

KOMMENTAAR

. Let op dat die besonderhede van 'n item in 'n grootboekrekening slegs uit die naam

van die ander grootboekrekening wat by die transaksie betrokke is, bestaan. Hierdie

ander grootboekrekening word die kontragrootboekrekening genoem.

5.14 Die proefbalans


45 ACN101M/1

'n Proefbalans is 'n lys van die saldo's afgebring (a/b) van die rekeninge in die algemene

grootboek op 'n bepaalde datum.

GOUE REEÈ L

Die saldo `àfgebring'' (a/b) moet gebruik word om die proefbalans op te stel.

Die volgende proefbalans is voorberei uit die grootboek soos in paragraaf 5.13 gedoen.

FIX-'N-MAT

PROEFBALANS SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1

Dt Kt

R R

Bank 54 200

Toerusting 100 000

Meubels 2 000

Debiteure 4 000

Kapitaal 130 000

Onttrekkings 1 000

Lening 25 000

Krediteure 200

Lone 800

Advertensies 200


162 200 162 200

GOUE REEÈ L

Bate- en uitgawerekeninge het debietsaldo's (Dt) afgebring (a/b) en moet in die debietkantvan die proefbalans verskyn.

GOUE REEÈ L

Ekwiteit-(kapitaal-), laste- en inkomsterekeninge het kredietsaldo's (Kt) afgebring (a/b) enmoet in die kredietkant van die proefbalans verskyn.

KOMMENTAAR

. Die proefbalans balanseer.

. Let daarop dat 'n rekening met 'n debietsaldo (afgebring) aan die debietkant en 'n

rekening met 'n kredietsaldo (afgebring) aan die kredietkant van die proefbalans

getoon word.

. As ons nou die totale van die proefbalans met die totale van die kolomme van die BRV

(paragraaf 5.6) vergelyk, sal ons die volgende opmerk:

. Kapitaal op die BRV is R129 000. Op die proefbalans word kapitaal, R130 000 (Kt),

en onttrekkings, R1 000 (Dt), afsonderlik getoon. Netto is dit ook R129 000.

. Inkomste min uitgawe = R6 000. Indien die uitgawes op die proefbalans, naamlik

lone en advertensies met debiete van R800 en R200 onderskeidelik, van die

46ACN101M/1

inkomste, naamlik inkomste verdien met 'n krediet van R7 000, afgetrek word, is die

netto bedrag R(7 000 ± 1 000) = R6 000 krediet, wat ooreenstem met die

inkomste op die BRV.

5.15 Voorbereiding van finansieÈ le state

In hierdie module word die balansstaat, inkomstestaat en staat van veranderings in ekwiteit,

sowel as sommige aantekeninge, behandel. Die kontantvloeistaat sal in ACN102-N en

ACN103-P behandel word.

Soos reeds vermeld, dien die proefbalans as grondslag om 'n inkomstestaat, 'n staat van

veranderings in ekwiteit en 'n balansstaat voor te berei. Dit verteenwoordig die inligting in die

grootboek. Die inkomstestaat toon die finansieÈ le resultaat en die balansstaat die finansieÈ le

stand van die onderneming.


5.15.1 Die inkomstestaat

Ons gebruik nou die inligting van die proefbalans in paragraaf 5.14 hierbo om 'n inkomstestaat

vir Fix-'n-mat voor te berei:

FIX-'N-MAT

INKOMSTESTAAT VIR DIE MAAND GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1

Aantekening R

Inkomste 7 000

Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (1 000)

Lone 800

Advertensies 200

Wins vir die periode 6 000

KOMMENTAAR

. Let op die opskrif. 'n Inkomstestaat word vir 'n tydperk geeÈ indig voorberei, nie op 'n

bepaalde datum nie.

. Die wins vir die periode soos in die inkomstestaat bepaal, stem met die inkomste-/

uitgawekolom in die BRV ooreen.

. Die inkomste- en uitgawerekeninge word nominale rekeninge genoem.

GOUE REEÈ L

Inkomste (bestaande uit Inkomsterekeninge) min Uitgawes gee 'n wins of verlies.

47 ACN101M/1

5.15.2 Die staat van veranderings in ekwiteit

DieÂ staat toon al die veranderinge in ekwiteit wat gedurende die finansieÈ le tydperk plaasgevind

het. Die doel van die staat van veranderings in ekwiteit is om die ekwiteit aan die begin van die

finansieÈ le tydperk met die ekwiteit aan die einde van die finansieÈ le tydperk te rekonsilieer.

Die saldo van die ekwiteit aan die einde van die finansieÈ le tydperk word dan in die balansstaat

getoon. Ekwiteit sal later in hierdie studiegids in meer besonderhede bespreek word.

FIX-'N-MAT

STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE MAAND GEEÈ INDIG

28 FEBRUARIE 20.1

Kapitaal

R

Saldo op 1 Feb 20.1 130 000


Onttrekkings (1 000)

Saldo op 28 Feb 20.1 135 000

GOUE REEÈ L

Die wins vermeerder ekwiteit en 'n verlies verminder ekwiteit.

KOMMENTAAR

. Let op dat die staat van veranderings in ekwiteit vir 'n tydperk geeÈ indig voorberei

word en nie op 'n bepaalde datum nie.

. Die ekwiteit aan die einde van die maand stem ooreen met die netto totaal in die BRV

in paragraaf 5.6.

GOUE REEÈ L

Die saldo aan die einde van die tydperk volgens die ``Staat van Veranderings in Ekwiteit''moet dieselfde wees as die ``Kapitaal'' wat in die balansstaat verskyn.

5.15.3 Balansstaat

Voordat ons 'n balansstaat voorberei, raadpleeg asseblief paragraaf 3.5 en die balansstaat van

Fix-'n-mat soos dit in paragraaf 5.7 verskyn.

Ons gaan nou die balansstaat van Fix-'n-mat in die verhalende vorm toon sodat dit aan die

vereistes van AARP voldoen.

48ACN101M/1

FIX-'N-MAT


BATES Aantekening R


Eiendom, aanleg en toerusting 3 102 000

Bedryfsbates 58 200


Kontant en kontantekwivalente (bank) 54 200




Kapitaal 135 000

Totale laste 25 200



Bedryfslaste 200



KOMMENTAAR

. Paragraaf 5.15.4 verwys na die aantekeninge vir die berekening van eiendom, aanleg

en toerusting.

. Die totale bates van R160 200 stem met die totaal van die BRV in paragraaf 5.6

ooreen.

. Die totale ekwiteit en aanspreeklikhede van R160 200 stem met die totaal van die

BRV in paragraaf 5.6 ooreen.

. Woorde en syfers tussen hakkies is slegs ter verduideliking en vorm nie deel van die

finansieÈ le state nie.

GOUE REEÈ L

. BATES word in niebedryfsbates en bedryfsbates verdeel.

. Niebedryfsbates verander nie dikwels nie en word in gewone bedrywighede,vervaardiging of om dienste te lewer, gebruik.

. Bedryfsbates verander na elke bedryfstransaksie, dus baie dikwels.

. EKWITEIT (die belang van die eienaar(s) in die entiteit) behels op hierdie tydstip slegskapitaal.

. LASTE bestaan uit niebedryfslaste en bedryfslaste.

. Niebedryfslaste moet eers na 12 maande betaal word en verander nie dikwels nie.Bedryfslaste is korttermyn, verander dikwels en moet binne 12 maande betaal word.

49 ACN101M/1

5.15.4 Aantekeninge

Bykomende inligting oor items wat in die finansieÈ le state verskyn, word in aantekeninge tot die

finansieÈ le state gegee. Hierdie verduidelikende aantekeninge verskyn naÂ die kontantvloeistaat.

Omdat ons nie die kontantvloeistaat in hierdie module behandel nie, sal ons die aantekeninge

naÂ die inkomstestaat toon.

Aantekening nommer 1 word gebruik om die rekeningkundige beleid van die besigheid te

openbaar. Kom ons berei nou die aantekeninge van Fix-'n-mat voor.

FIX-'N-MAT

AANTEKENINGE VIR DIE MAAND GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1

1. Rekeningkundige beleid:

Die finansieÈ le state is volgens die historiese kostebasis voorberei en voldoen aan

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk.

2. Inkomste verteenwoordig gelde verdien vir dienste aan klieÈnte gelewer.

3. Eiendom, aanleg en toerusting Toerusting Meubels Totaal

R R R

Drabedrag: Begin van die maand Ð Ð Ð

Kosprys Ð Ð Ð

Opgelope waardevermindering Ð Ð Ð

Toevoegings 100 000 2 000 102 000

Waardevermindering Ð Ð Ð

Drabedrag: Einde van die maand 100 000 2 000 102 000

Kosprys 100 000 2 000 102 000

Opgelope waardevermindering Ð Ð Ð

Geen waardevermindering is gedurende die finansieÈ le tydperk afgeskryf nie.

5.16 Samevatting

Ons het begin deur die finansieÈ le stand (balansstaat) en die finansieÈ le resultaat (inkoms-

testaat) te verduidelik en teruggewerk na die aangaan van 'n transaksie wat die

rekeningkundige proses aan die gang sit.



(1) Noem die drie groepe rekeninge in die algemene grootboek.

(2) Wat word die verskil tussen die totale debiete en totale krediete van 'n rekening genoem?

(3) Hoe toets ons die rekenkundige akkuraatheid van transaksies in die algemene grootboek?


(1) Bates

Laste

Ekwiteit, wat insluit

. kapitaal

50ACN101M/1

. onttrekkings

. inkomste

. uitgawes

(2) Saldo

(3) Deur 'n proefbalans voor te berei


Lys elk van die volgende grootboekrekeninge (genoem naÂ die tabel hieronder) onder een van

die opskrifte wat in die volgende tabel gegee word. ``Meubels'' is as voorbeeld gebruik.

BATES EKWITEIT LASTE

Niebedryfs- Bedryfs- Kapitaal Inkomste Uitgawes Niebedryfs- Bedryfs-

bates bates laste laste

Meubels

Grootboekrekeninge wat ingedeel moet word:

(a) Grond en geboue

(b) Verband

(c) Kleinkas

(d) Posgeld

(e) Rente-inkomste

(f) Voertuie

(g) Salarisse

(h) Debiteure

(i) Krediteure

(j) Oortrokke bankrekening

(k) Inkomste verdien

(l) Elektrisiteitdeposito

(m) Onttrekkings

(n) Intekengeld (bv. ledegeld)

51 ACN101M/1

Oplossing: Hersienigsoefening 2

BATES EKWITEIT LASTE

Niebedryfs- Bedryfs- Kapitaal Inkomste Uitgawes Niebedryfs- Bedryfs-bates bates laste laste

(a) Grond en

geboue

(b) Verband

(c) Kleinkas

(d) Posgeld

(e) Rente-

inkomste

(f) Voertuie

(g) Salarisse

(h) Debiteure

(i) Krediteure

(j) Bankoor-

trekking

(k) Inkomste

verdien

(l) Elektri-

siteit-

deposito

(m) Onttrekkings

(n) Intekengeld


Die volgende transaksies gedurende Februarie 20.1 het betrekking op G Goodman, 'n

tandarts:


20.1 R

Feb 1 G Goodman deponeer as aanvangskapitaal 50 000

2 G Goodman dra persoonlike toerusting oor aan sy firma 6 000

4 Betaal huur vir Februarie per tjek 8 000

6 Koop meubels op krediet van B Badman 12 000

8 Lewer dienste op krediet aan R Rudman 30 000

12 G Goodman trek 'n tjek vir privaat gebruik 1 000

16 Reik 'n tjek aan B Badman uit ter gedeeltelike betaling

van sy rekening 5 000

20 Lewer dienste vir kontant aan C Coleman 7 000

27 Ontvang betaling van R Rudman op sy rekening 1 300

28 Betaal die volgende per tjek:

(i) Salarisse 10 000

(ii) Lone 2 000

(iii) Telefoonrekening 500

52ACN101M/1

Gevra

Boekstaaf bostaande transaksies in tabelvorm soos aangedui in die volgende voorbeeld:

Feb 28 G Goodman betaal water- en elektrisiteitsrekening per tjek Ð R600.

Datum Algemene grootboek B = E + L

20.1 Rekening Rekening Dt Kt Dt Kt Dt Kt

Feb gedebiteer gekrediteer

R R R R R R

28 Water en Bank 600600elektrisiteit


G GOODMAN

Dat Algemene grootboek B = E + L

20.1 Rekening Rekening

Feb gedebiteer gekrediteer Dt Kt Dt Kt Dt Kt

R R R R R R

1 Bank Kapitaal 50 000 50 000

2 Toerusting Kapitaal 6 000 6 000

4 Huur- Bank 8 000 8 000

uitgawe

6 Meubels B Badman 12 000 12 000

8 R Rudman Inkomste30 000 30 000verdien

12 Onttrekkings Bank 1 000 1 000

16 B Badman Bank 5 000 5 000

20 Bank Inkomste7 000 7 000verdien

27 Bank R Rudman 1 300 1 300

28 Salarisse Bank 10 000 10 000

Lone Bank 2 000 2 000

Telefoon- Bank 500 500

uitgawe

53 ACN101M/1


Die volgende transaksies aangegaan gedurende Oktober 20.1 het betrekking op Witblits

ElektrisieÈns:


20.1 R

Okt 1 W Blits, die eienaar, deponeer as aanvangskapitaal 10 000

Verkry lening vanaf SA Bank 6 000

3 Koop toerusting op krediet van Sparks Handelaars 1 000

9 Reik 'n tjek uit vir 'n advertensie in 'n plaaslike koerant 200

12 Betaal die telefoonrekening per tjek 75

13 Ontvang 'n tjek van H House vir dienste gelewer 500

17 Trek 'n tjek vir privaat gebruik 2 000

24 As 'n bykomende kapitaalbydrae dra W Blits 'n motorvoertuig na

die besigheid oor 9 000

27 Betaal salarisse per tjek 2 000

30 Reik 'n tjek uit aan SA Bank as 'n terugbetaling op die lening 1 500

Gevra

Toon die volgende in die boeke van Witblits ElektrisieÈns:

(1) Die toepaslike grootboekrekeninge wat bostaande transaksies weergee, behoorlik

gebalanseer/afgesluit op 31 Oktober 20.1.

LW: Dui die korrekte kontragrootboekrekening aan.

(2) Die proefbalans op 31 Oktober 20.1.


WITBLITS ELEKTRISIEÈ NS

(1) ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Kapitaal: W Blits Kt

20.1 R

Okt 1 Bank 10 000

24 Motorvoertuie 9 000

19 000

Dt Onttrekkings: W Blits Kt

20.1 R

Okt 17 Bank 2 000

Dt Toerusting (teen kosprys) Kt

20.1 R

Okt 3 Sparks Handelaars 1 000

54ACN101M/1

Dt Motorvoertuie (teen kosprys) Kt

20.1 R

Okt 24 Kapitaal:

W Blits 9 000

Dt Bank Kt

20.1 R 20.1 R

Okt 1 Kapitaal 10 000 Okt 9 Advertensie 200

Langtermyn- 12 Telefoon 75

lening 6 000 17 Onttrekkings:

13 Inkomste verdien 500 W Blits 2 000

27 Salarisse 2 000

30 Langtermynlening 1 500

31 Saldo a/d 10 725

16 500 16 500

20.1

Nov 1 Saldo a/b 10 725

Dt Langtermynlening (SA Bank) Kt

20.1 R 20.1 R

Okt 30 Bank 1 500 Okt 1 Bank 6 000

31 Saldo a/d 4 500

6 000 6 00020.1

Nov 1 Saldo a/b 4 500

Dt Sparks Handelaars Kt

20.1 R

Okt 3 Toerusting 1 000

Dt Inkomste verdien Kt

20.1 R

Okt 13 Bank 500

Dt Advertensie Kt

20.1 R

Okt 9 Bank 200

Dt Salarisse Kt

20.1 R

Okt 27 Bank 2 000

Dt Telefoonuitgawe Kt

20.1 R

Okt 12 Bank 75

55 ACN101M/1

WITBLITS ELEKTRISIEÈ NS

(2) PROEFBALANS SOOS OP 31 OKTOBER 20.1

Dt Kt

R R

Kapitaal Ð W Blits 19 000

Onttrekkings Ð W Blits 2 000

Toerusting teen kosprys 1 000

Motorvoertuie teen kosprys 9 000

Bank 10 725

Langtermynlening Ð SA Bank 4 500

Sparks Handelaars 1 000

Inkomste verdien 500

Advertensie 200

Salarisse 2 000

Telefoonuitgawe 75

25 000 25 000


Die volgende transaksies gedurende Maart 20.1 het betrekking op P Victor, 'n prokureur:


20.1 R

Mrt 3 P Victor begin sy prokureursfirma en deponeer as

aanvangskapitaal 12 000

4 Betaal huur vir Maart 1 000

5 Koop 'n fotokopieermasjien van Foto-Kop op krediet 8 000

Betaal Foto-Kop per tjek 2 000

15 Lewer dienste op krediet aan U Wright 3 000

18 Ontvang 'n tjek van U Wright 1 800

21 Koop skryfbehoeftes op krediet van AA Handelaars 3 000

23 Deponeer kontant ontvang vir dienste aan U Wrong gelewer 1 200

25 Betaal op rekening aan AA Handelaars 1 500

30 Betaal salarisse per tjek 400

31 P Victor trek 'n tjek vir privaat gebruik 1 000

Gevra:

(1) Boekstaaf bostaande transaksies in tabelvorm soos in die volgende voorbeeld

aangedui:

20.1

Maart 3 Betaal telefoonrekening per tjek Ð R1 000.


Inkomste/

Datum Bank Debiteure Toerusting Kapitaal Uitgawes Krediteure

20.1 R R R R R R

Maart 3 71 000 71 000

Totaal 71 000 71 000

56ACN101M/1

{ {

(2) Berei die staat van veranderings in ekwiteit van P Victor vir die maand geeÈ indig 31

Maart 20.1 voor.

(3) Berei P Victor se balansstaat soos op 31 Maart 20.1 in verhalende vorm voor.

(4) Toon die rekeningkundige beleid asook die aantekening tot die finansieÈ le state ten

opsigte van eiendom, aanleg en toerusting.


P VICTOR

(1) TRANSAKSIE-ONTLEDING


Toerus- Inkomste/

Datum Bank Debiteure ting Kapitaal Uitgawes Krediteure

20.1 R R R R R R

Mrt 3 +12 000 +12 000

4 71 000 71 000

5 +8 000 +8 000

72 000 72 000

15 +3 000 +3 000

18 +1 800 71 800

21 73 000 +3 000

23 +1 200 +1 200

25 71 500 71 500

30 7400 7400

31 71 000 71 000

+ 9 100 + 1 200 +8 000 = +11 000 7200 + +7 500

R18 300 R18 300

P VICTOR

(2) STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE MAAND GEEÈ INDIG

31 MAART 20.1

Kapitaal

R

Kapitaalbydrae deur eienaar 12 000

Verlies vir die periode (200)


Saldo op 31 Maart 20.1 10 800

57 ACN101M/1

P VICTOR

(3) BALANSSTAAT SOOS OP 31 MAART 20.1

BATES Aantekeninge R



Bedryfsbates 10 300


Kontant en kontantekwivalente (bank) 9 100

Totale bates 18 300



Kapitaal 10 800

Bedryfslaste 7 500



P VICTOR

(4) AANTEKENINGE VIR DIE MAAND GEEÈ INDIG 31 MAART 20.1

1. Rekeningkundige beleid:

Die finansieÈ le state is volgens die historiese kostebasis voorberei en voldoen aan algemeen

aanvaarde rekeningkundige praktyk.

2. Eiendom, aanleg en toerusting Toerusting Totaal

R RDrabedrag: Begin van die maand Ð Ð

Kosprys Ð Ð

Opgelope waardevermindering Ð Ð

Toevoegings 8 000 8 000

Waardevermindering Ð Ð

Drabedrag: Einde van die maand 8 000 8 000

Kosprys 8 000 8 000


Geen waardevermindering is gedurende die maand afgeskryf nie.

SELFBEOORDELING

Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, is u in staat om die volgende voor te

berei:

. grootboekrekeninge?

. 'n proefbalans?

. 'n basiese inkomstestaat?

. staat van veranderings in ekwiteit?

. 'n basiese balansstaat?

. sekere aantekeninge tot die finansieÈ le state?

58ACN101M/1

ONDERWERP B

DIE VERSAMELING ENVERWERKING VAN DIEREKENINGKUNDIGE DATAVAN ONDERNEMINGS

Leeruitkoms

Die leerder behoort in staat te wees om finansieÈ le inligting te versamel, te verwerk, aan tesuiwer (waar nodig) en dit te boekstaaf ten einde die inkomstestaat (en daardeur die brutoen netto wins te bepaal) en staat van veranderings in ekwiteit vir die finansieÈ le tydperkasook die balansstaat aan die einde van die finansieÈ le tydperk, van 'n eenmansaak, op testel.

59 ACN101M/1

INHOUD

Studie-eenheid Bladsy

6 DIE VERWERKING VAN REKENINGKUNDIGE DATA 61

7 AANSUIWERINGS 100

8 DIE AFSLUITINGSPROSES, WINSBEPALING BY

HANDELSONDERNEMINGS EN DIE VOORBEREIDING VAN

FINANSIEÈ LE STATE 119

60ACN101M/1

Studie-eenheid

6Die verwerking van rekeningkundigedata

Leeruitkoms

Studente moet in staat wees om alle joernale voor te berei, dit na grootboekrekeninge oorte boek en 'n proefbalans op te stel.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 62

6.1 Inleiding 62

6.2 Die rekeningkundige kringloop 62

6.3 Boeke van eerste inskrywing: joernale 63

6.4 Soorte joernale 63

6.5 Kontantjoernale 63

6.5.1 Kontantontvangstejoernaal 63

6.5.2 Kontantbetalingsjoernaal 65

6.6 Kredietjoernale en algemene joernaal 69

6.6.1 Inleiding 69

6.6.2 Voorraadstelsels 70

6.6.3 Aankoopjoernaal en aankoopterugsendingsjoernaal 70

6.6.4 Verkoopjoernaal en verkoopterugsendingsjoernaal 72

6.6.5 Algemene joernaal 74

6.7 Die proefbalans 75

6.8 Hersieningsoefening en oplossing 75

6.9 Vereffeningskorting 83

6.10 Belasting op toegevoegde waarde 84

6.10.1 Agtergrond 84

6.10.2 Belastingtydperk 84

6.10.3 Rekeningkundige basisse 85


Selfbeoordeling 99

61 ACN101M/1

!

!

!

!

!

!

!

SLEUTELBEGRIPPE

. Brondokumente . Algemene grootboek

. Rekeningkundige kringloop . Debiteuregrootboek

. Kontantontvangstejoernaal . Krediteuregrootboek

. Kontantbetalingsjoernaal . Omvattende belasting

. Aankoopjoernaal . Ondernemer (vendor)

. Aankoopterugsendingsjoernaal . Belasbare lewerings

. Verkoopjoernaal . Belasting op toegevoegde waarde (BTW)

. Verkoopterugsendingsjoernaal . Vrygestelde lewerings

. Algemene joernaal . Vereffeningskorting

. Insetbelasting

. Uitsetbelasting

6.1 Inleiding

In die vorige studie-eenhede het u geleer om transaksies te ontleed en om die uitwerking

daarvan op die basiese rekeningkundige vergelyking te bepaal. Daarna is alle transaksies in

die rekeninge in die algemene grootboek aangeteken, waar die beginsel van die dubbel-

inskrywingstelsel verduidelik en die belangrikheid daarvan beklemtoon is. Dit het 'n raamwerk

geskep waarbinne die verwerking van rekeningkundige data verder bestudeer kan word en

waarna ons vervolgens gaan kyk.


6.2 Die rekeningkundige kringloop

Die verwerking van rekeningkundige data vind binne 'n bepaalde raamwerk plaas wat bekend

staan as die rekeningkundige kringloop of siklus.

Die rekeningkundige kringloop kan soos volg uitgebeeld word:

Plaasvind van

transaksies

Voltooiing van

brondokumente

Boekstawing van transaksies in

joernale

Oorboeking na grootboeke

Verslagdoening in

finansieÈ le state

Ontleding en vertolking

van finansieÈ le state

Besluitneming deur bestuur

62ACN101M/1

6.3 Boeke van eerste inskrywing: joernale

VanweeÈ die groot aantal transaksies wat in 'n onderneming voorkom, is dit onmoontlik om elke

transaksie direk in die grootboek aan te teken. Dit maak die grootboek baie lomp en

onhanteerbaar en in 'n handgeskrewe stelsel beteken dit dat slegs een persoon die boeke kan

opskryf.

Hulpjoernale of boeke van eerste inskrywing word gebruik om transaksies van dieselfde soort

saam te groepeer, te ontleed en op te som voordat dit in verkorte vorm in die grootboek

aangeteken word. 'n Joernaal is dus 'n skakel tussen brondokumente en die grootboek. Geen

transaksie mag in die grootboek aangeteken word voordat dit nie eers in 'n joernaal

aangeteken is nie.


6.4 Soorte joernale

Daar is verskeie joernale of boeke van eerste inskrywing, maar ons gaan voorlopig aandag

aan die volgende gee:

. die kontantontvangste- en kontantbetalingsjoernale, waarin alle kontanttransaksies

opgeteken word

. die aankoopjoernaal en aankoopterugsendingsjoernaal, waarin alle kredietaankope en

terugsendings van kredietaankope opgeteken word

. die verkoopjoernaal en verkoopterugsendingsjoernaal, waarin alle kredietverkope en

terugsendings van kredietverkope opgeteken word

. die algemene joernaal, waarin transaksies opgeteken word wat nie in een van die ander

joernale aangeteken kan word nie, byvoorbeeld die regstelling van foute en die afskryf van

slegte skulde

6.5 Kontantjoernale

6.5.1 Kontantontvangstejoernaal

Alle gelde wat ontvang en in die onderneming se bankrekening gedeponeer word, word in die

kontantontvangstejoernaal aangeteken. Aan die einde van die maand word slegs een bedrag

wat die hele maand se kontantontvangste verteenwoordig, na die bankrekening gedebiteer.

Die ander kolomtotale verteenwoordig die kontrarekeninge en word na sodanige rekeninge

gekrediteer. Die diverserekeningkolom se bedrae word afsonderlik na die betrokke rekeninge

gekrediteer.


Met verwysing na Fix-'n-mat se inligting in studie-eenheid 5 sal Fix-'n-mat se kontantontvang-

stejoernaal en toepaslike grootboekrekeninge soos volg daar uitsien:

63 ACN101M/1

FIX-'N-MAT

KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.1 KOJ1

Ontleding Diverse rekeninge

Dokument Da- Besonder- van Bank Lopende

nommer tum hede ontvangste inkomste Bedrag Fol Besonderhede

Kwit 1 1 T Tom 130 000 130 000 130 000 Kapitaal2 2 ABC Bank 25 000 25 000 25 000 Lening:

ABC Bank3 13 S Silver 1 000 1 000 1 0004 28 C Canon 2 000 2 000 2 000 C Canon

158 000 1 000 157 000

Dt Bank Kt Dt Kapitaal Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Ontvangste 158 000 Feb 1 Bank 130 000

Dt Inkomste verdien Kt Dt Lening: ABC Bank Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 18 .... .... Feb 2 Bank 25 000

28 Bank 1 000

Dt C Canon Kt

20.1 20.1 R

Feb 18 .... .... Feb 28 Bank 2 000

KOMMENTAAR

. Brondokumente vir inskrywings in die kontantontvangstejoernaal is die kasregister-

rolle, duplikaatkwitansies, duplikaatkontantfakture en duplikaatdepositostrokies.

. Die kontantontvangste vir die maand word in datumvolgorde geboekstaaf en ontleed.

. Elke bedrag gedurende die dag ontvang, word nie dadelik gebank nie. Ontvangste

word eers in die ontleding van die ontvangstekolom aangeteken en die bedrag wat vir

daardie dag gebank word, word in die bankkolom aangeteken.

. Kontroleer of die optelling van die kolomme korrek is deur oorkruis op te tel. Met ander

woorde, die totale van die ontledingskolomme bymekaargetel, moet gelyk wees aan

die totaal van die bankkolom.

. Inskrywings in die diverserekeningekolom word afsonderlik na die algemene

grootboek oorgeboek.

. Slegs die totale van die ander kolomme word oorgeboek.

. Die kontantontvangstejoernaal is 'n boek van eerste inskrywing. Die dubbelinskry-

wingsbeginsel moet in die algemene grootboek toegepas word.

. Die bedrae word nie weer afsonderlik in die bankrekening in die algemene grootboek

aangeteken nie. Let op dat die kredietinskrywings in die onderskeie rekeninge optel na

R158 000 wat ooreenstem met die debietinskrywing in die bankrekening.

. Die aantal en opskrifte van kolomme in die joernaal hang af van die hoeveelheid kere

wat transaksies voorkom en kan van een onderneming na 'n ander verskil.

64ACN101M/1

6.5.2 Kontantbetalingsjoernaal

Alle kontantbetalings, dit wil seÃ betalings per tjek, word in die kontantbetalingsjoernaal

aangeteken. Aan die einde van die maand word slegs een bedrag, wat die hele maand se

kontantbetalings verteenwoordig, na die bankrekening gekrediteer. Die ander kolomtotale

verteenwoordig die kontrarekeninge en word na sodanige rekeninge gedebiteer. Die

diverserekeningekolom se bedrae word afsonderlik na die betrokke rekeninge gedebiteer.


Fix-'n-mat se kontantbetalingsjoernaal en grootboekrekeninge sal soos volg daar uitsien:

FIX-'N-MAT

KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.1 KBJ1

Tjek- Da- Besonderhede Bank Lone Diverse rekeninge

nommer tum Bedrag Fol Besonderhede

R R R1 6 XY Meubileerders 100 000 100 000 Toerusting2 11 Joc Beperk 2 000 2 000 Joc Beperk3 12 Kontant 1 000 1 000 Onttrekkings4 16 Kontant 800 800

103 800 800 103 000

Dt Bank Kt Dt Toerusting Kt

20.1 20.1 R 20.1 R

Feb 28 ... Feb 28 Betalings 103 800 Feb 6 Bank 100 000

Dt Lone Kt Dt Joc Beperk Kt

20.1 R 20.1 R 20.1 R

Feb 28 Bank 800 Feb 11 Bank 2 000 Feb 10 ... ...

Dt Onttrekkings Kt

20.1 R

Feb 12 Bank 1 000

Die volledige bankrekening sal nou soos volg daar uitsien:

Dt Bank Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Ontvangste KOJ1 158 000 Feb 28 Betalings KBJ1 103 800

Saldo a/d 54 200

158 000 158 000

20.1


Let op dat hierdie saldo ooreenstem met die saldo bereken volgens die BRV in paragraaf 5.6

en ook met die bankrekening in paragraaf 5.13 van studie-eenheid 5.

65 ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Brondokumente vir inskrywings in die kontantbetalingsjoernaal is tjekteenblaaie en

debietnotas of die bankstaat deur die bank uitgereik.

. Inskrywings word in tjeknommervolgorde in die kontantbetalingsjoernaal opgeskryf en

ontleed.

. Die bedrag wat op die tjek geskryf word, is die bedrag wat in die bankkolom

aangeteken word.

. Kontroleer of die optelling van die kolomme korrek is deur dit oorkruis op te tel. Met

ander woorde, die totale van die ontledingskolomme bymekaargetel, moet gelyk wees

aan die totaal van die bankkolom.

. Inskrywings in die diverserekeningekolom word afsonderlik na die algemene

grootboek oorgeboek.

. Slegs die totale van die ander kolomme word oorgeboek.

. Die bedrae word nie weer afsonderlik in die bankrekening in die algemene grootboek

aangeteken nie.

. Die kontantbetalingsjoernaal is 'n boek van eerste inskrywing. Die dubbelinskry-

wingsbeginsel moet in die algemene grootboek toegepas word.

. Meer ontledingskolomme kan ingevoeg word soos deur die onderneming benodig.

Oefening 6.1

Me Beauty Baloyi begin op 1 Junie 20.3 met 'n haarkappersalon, Beauty's Hair en gaan

gedurende Junie die volgende transaksies aan:

20.3

Jun 1 Deponeer R10 000 in die besigheid se bankrekening.

Jun Betaal die maand se huur per tjek aan Huurtru, R1 000.

Jun Betaal die water-en-elektrisiteitdeposito, R500.

Jun 2 Koop R2 500 se toerusting en R845 se verbruikbare voorraad van Head Suppliers en

betaal per tjek, R3 345.

Jun 5 Gelde ontvang vir dienste gelewer, R350.

Jun 7 Trek 'n tjek en betaal die assistent se loon, R200.

Jun 10 Kontant gebank vir dienste gelewer, R556.

Jun 14 Trek 'n tjek vir R500 om die week se lone, R200, te betaal en die res is vir me Baloyi

se eie gebruik.

Jun 15 Kasregisterrol se totaal vir dienste gelewer, R642.

Jun 17 Koop skryfbehoeftes van Office Suppliers aan en betaal per tjek, R80.

Jun 19 Gelde ontvang vir dienste gelewer, R438.

Jun 21 Betaal die week se lone, R200.

Jun 22 Koop sjampoe en ander benodigdhede aan van Head Suppliers en betaal per tjek,

R550.

Jun 24 Kasregisterrol se totaal vir dienste gelewer, R387.

Jun 25 Betaal die telefoonrekening, R260, wat installasiekoste van R180 insluit.

Jun 28 Wissel 'n tjek vir R1 500. R1 300 is vir eie gebruik deur die eienaar en R200 vir lone.

Jun 30 Kontant gebank vir dienste gelewer, R875.

Gevra

(1) Stel die kontantontvangstejoernaal van Beauty's Hair vir Junie 20.3 op.

(2) Stel die kontantbetalingsjoernaal van Beauty's Hair vir Junie 20.3 op.

(3) Toon die oorboekings van hierdie joernale na die algemene grootboekrekeninge.

(4) Stel die proefbalans soos op 30 Junie 20.3 op.

66ACN101M/1

Oplossing: Oefening 6.1

BEAUTY'S HAIR

(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð JUNIE 20.3 KOJ1

Ontleding Diverse rekeninge

Dokument- Da- Besonder- van Bank Lopende

nommer tum hede ontvangste inkomste Bedrag Fol Besonderhede

R R R R

Kwit 1 1 B Baloyi 10 000 10 000 10 000 B4 Kapitaal

KRR 1 5 Diensgeld 350 350 350






13 248 3 248 10 000

B3 N1

(KRR = Kasregisterrol)

BEAUTY'S HAIR

(2) KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð JUNIE 20.3 KBJ1

Verbruik- Diverse rekeningeTjek- Da- Besonder- Bank bare Lone

nommer tum hede voorraad Bedrag Fol Besonderhede

R R

1 1 Huurtru 1 000 1 000 N2 Huuruitgawe

2 Stads- Water-en-tesourier 500 500 B2 elektrisiteit-

deposito

3 2 HeadSuppliers 3 345 845 2 500 B1 Toerusting

4 7 Kontant 200 200

5 14 Kontant 500 200 300 B5 Onttrekkings

6 17 OfficeSkryf-Suppliers 80 80 N3behoeftes7 21 Kontant 200 200

8 22 HeadSuppliers 550 550

9 25 Telkom 260 260 N4 Telefoon-uitgawe

10 28 Kontant 1 500 200 1 300 B5 Onttrek-kings

8 135 1 395 800 5 940

B3 N5 N6

67 ACN101M/1

BEAUTY'S HAIR


Dt Toerusting B1 Kt

20.3 R

Jun 2 Bank KBJ1 2 500

Dt Water-en-elektrisiteitdeposito B2 Kt

20.3 R

Jun 1 Bank KBJ1 500

Dt Bank B3 Kt

20.3 R 20.3 R

Jun 30 Ontvangste KOJ1 13 248 Jun 30 Betalings KBJ1 8 135

Saldo a/d 5 113

13 248 13 248

20.3

Jul 1 Saldo a/b 5 113

Dt Kapitaal B4 Kt

20.3 R

Jun 1 Bank KOJ1 10 000

Dt Onttrekkings B5 Kt

20.3 R

Jun 14 Bank KBJ1 300

28 Bank KBJ1 1 300

1 600

Dt Lopende inkomste N1 Kt

20.3 R

Jun 30 Bank KOJ1 3 248

Dt Huuruitgawe N2 Kt

20.3 R


Dt Skryfbehoeftes N3 Kt

20.3 R

Jun 17 Bank KBJ1 80

Dt Telefoonuitgawe N4 Kt

20.3 R


68ACN101M/1

Dt Verbruikbare voorraad N5 Kt

20.3 R


Dt Lone N6 Kt

20.3 R


BEAUTY'S HAIR

(4) PROEFBALANS SOOS OP 30 JUNIE 20.3

Fol Debiet Krediet

R R

Toerusting B1 2 500

Water-en-elektrisiteitdeposito B2 500

Bank B3 5 113

Kapitaal B4 10 000

Onttrekkings B5 1 600

Lopende inkomste N1 3 248

Huuruitgawe N2 1 000

Skryfbehoeftes N3 80

Telefoonuitgawe N4 260

Verbruikbare voorraad N5 1 395

Lone N6 800

13 248 13 248

KOMMENTAAR

. Die B-nommers dui op balansstaatrekeninge en die N-nommers op nominale

rekeninge. Nominale rekeninge is inkomste- en uitgawerekeninge en balansstaat-

rekeninge is kapitaal-, bate- en lasterekeninge.

. In die foliokolom in die grootboek word die kontantontvangste- of kontantbetalings-

joernaal as verwysing geskryf, maar in die besonderhedekolom word die name van die

kontragrootboekrekeninge geskryf.

. Die opsommende uitwerking van hulpjoernale kan duidelik in die grootboek gesien

word. Let op die inskrywings in die bankrekening en die lopende-inkomsterekening.

6.6 Kredietjoernale en algemene joernaal

6.6.1 Inleiding

In baie sakeondernemings word goedere op krediet aangekoop en verkoop. In die proses moet

daar rekeninge vir debiteure en krediteure oopgemaak word. Indien al hierdie rekeninge in die

algemene grootboek opgeneem moet word, ontstaan dieselfde probleem wat reeds genoem is:

die grootboek word te lomp en onhanteerbaar en in 'n handgeskrewe stelsel sal net een

persoon die boeke kan opskryf. Om hierdie rede word daar 'n debiteuregrootboek en 'n

krediteuregrootboek bygehou waarin die afsonderlike debiteure en krediteure se rekeninge

gehou word. In die algemene grootboek word daar dan net een rekening vir debiteure gehou,

69 ACN101M/1

naamlik 'n debiteurekontrolerekening, en een vir krediteure 'n krediteurekontrolerekening.

Die hele rekeningkundige stelsel word aangepas om voorsiening vir die kontrolerekeninge te

maak. In die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal moet daar voorsiening

gemaak word vir bykomende kolomme vir debiteure- en krediteurekontrole.

U kan meer oor die debiteurekontrole- en oor die krediteurekontrolerekening in latere studie-

eenhede lees.


6.6.2 Voorraadstelsels

Ons onderskei tussen die periodieke voorraadstelsel en die deurlopende voorraadstelsel, wat

in meer besonderhede in studie-eenheid 8 bespreek word. Dit is nou net belangrik dat u moet

weet dat handelsvoorraad aangekoop na 'n aankoperekening gedebiteer moet word as die

periodieke stelsel gebruik word. Daar moet dus vir 'n aankoopkolom in die hulpjoernale

voorsiening gemaak word. As die deurlopende voorraadstelsel gebruik word, word

handelsvoorraad na die handelsvoorraadrekening gedebiteer en in plaas van 'n aan-

koopkolom in die hulpjoernale moet daar vir 'n voorraadkolom voorsiening gemaak word.

6.6.3 Aankoopjoernaal en aankoopterugsendingsjoernaal

Handelsware op krediet aangekoop, word in die aankoopjoernaal opgeteken. Aan die einde

van die maand word net die totale kredietaankope vir die maand na die aankoperekening

gedebiteer en na die krediteurekontrolerekening gekrediteer. Indien van die goedere

teruggestuur word, word dit in die aankoopterugsendingsjoernaal opgeteken.

LW: Vir die doeleindes van hierdie module word slegs handelsware wat op krediet

aangekoop is, in die aankoopjoernaal aangeteken. Alle ander kredietaankope word in

die algemene joernaal aangeteken.

Handelskorting word dikwels deur groothandelaars aan kleinhandelaars toegestaan. Die

persentasie korting waarop ooreengekom is, word bereken en word op die kontant- of

kredietfaktuur afgetrek. Die netto bedrag op die faktuur word in die boeke van die aankoper as

aankope geboekstaaf. Die bedrag van die handelskorting word dus glad nie in die boeke van

die aankoper opgeteken nie.

Om 'n debiteur aan te moedig om sy/haar rekening voor die verstryking van 'n bepaalde

tydperk te vereffen, word 'n kontantkortingskeuse aan die debiteur op die rekening gegee.

Indien die rekening in hierdie tydperk vereffen word, word die korting in die korting toegestaan-

rekening in die verkoper se boeke en in die korting ontvangrekening in die koper se boeke,

aangeteken. Die volle bedrag van die rekening moet egter betaal word indien die rekening nie

binne die toegelate tydperk betaal word nie.

70ACN101M/1

'n Aankoopjoernaal en aankoopterugsendingsjoernaal sal soos volg daar uitsien:

ABC HANDELAARS

AANKOOPJOERNAAL Ð MEI 20.3 AJ5

Faktuur-

nommer

Da-

tum

Besonderhede Fol Aankope Krediteure

R R

1534 3 Grand Wholesalers KG2 1 258 1 258

1535 7 XY Maatskappy KG3 983 983

1536 11 AA Beperk KG1 2 324 2 324

1537 14 XY Maatskappy KG3 437 437

1538 21 XY Maatskappy KG3 1 212 1 212

1539 25 Grand Wholesalers KG2 538 538

1540 30 AA Beperk KG1 215 215

6 967 6 967

ABC HANDELAARS

AANKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð MEI 20.3 ATJ5

Kredietnota-

nommer

Da-

tum

Besonderhede Fol Aankoopte-

rugsendings

Krediteure

R R

C115 10 Grand Wholesalers KG2 158 158

C116 27 XY Company KG3 114 114

272 272

ALGEMENE GROOTBOEK KREDITEUREGROOTBOEK

Dt Aankope Kt

20.3 R R Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo

Mei 31 Krediteure 6 967 20.3 R R R

Mei

Dt Krediteurekontrole Kt AA Beperk KG1

20.3 R 20.3 R 11 Faktuur 1536 AJ5 2 324 2 324

Mei 31 Aankoopte- Mei 31 Aankope 6 967 30 Faktuur 1540 AJ5 215 2 539

rugsendings 272

Dt Aankoopterugsendings Kt Grand Wholesalers KG2

20.3 R 3 Faktuur 1534 AJ5 1 258 1 258

Mei 31 Krediteure 272 10 Kt.nota C 115 ATJ5 158 1 100

25 Faktuur 1539 AJ5 538 1 638

XY Maatskappy KG3

7 Faktuur 1535 AJ5 983 983

14 Faktuur 1537 AJ5 437 1 420

21 Faktuur 1538 AJ5 1 212 2 632

27 Kt. nota C116 ATJ5 114 2 518

71 ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Brondokumente vir inskrywings in die aankoopjoernaal is oorspronklike fakture.

Omdat hierdie fakture van verskillende ondernemings afkomstig is, word hulle

opeenvolgend hernommer.

. Brondokumente vir inskrywings in die aankoopterugsendingsjoernaal is die oor-

spronklike kredietnota ontvang vanaf die krediteur en word opeenvolgend

hernommer.

. Inskrywings word in datumvolgorde in die aankoopjoernaal en aankoopterugsen-

dingsjoernaal aangeteken en ontleed.

. Die naam van die krediteur en die bedrag van die transaksie moet duidelik getoon

word.

. Slegs die totale van die kolomme word na die algemene grootboek oorgeboek.

. Die bedrag in die aankope- en krediteurekolom is dieselfde in die aankoopjoernaal

omdat BTW nog uitgesluit word. Dieselfde geld vir aankoopterugsendings.

. Die krediteure se rekeninge word afsonderlik gekrediteer in die krediteuregrootboek

met aankope en gedebiteer met terugsendings. Die sogenaamde driekolomgrootboek

is verkieslik bo die tradisionele T-rekeningformaat omdat die saldo naÂ elke transaksie

bereken kan word.

. Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike krediteure se rekeninge moet met die

saldo van die krediteurekontrolerekening ooreenstem.

. Die aankoopjoernaal en aankoopterugsendingsjoernaal is boeke van eerste inskry-

wing. Die dubbelinskrywingsbeginsel moet in die algemene grootboek toegepas word.

6.6.4 Verkoopjoernaal en verkoopterugsendingsjoernaal

Handelsware op krediet verkoop, word in die verkoopjoernaal opgeteken. Aan die einde van

die maand word net die totale kredietverkope vir die maand na die verkoperekening

gekrediteer en na die debiteurekontrolerekening gedebiteer. Indien die debiteure van hierdie

goedere sou terugstuur, word dit in die verkoopterugsendingsjoernaal opgeteken.

LW: Vir die doeleindes van hierdie module word slegs handelsware wat op krediet verkoop

is, in die verkoopjoernaal aangeteken. Alle ander kredietverkope word in die algemene

joernaal aangeteken.

'n Verkoopjoernaal en verkoopterugsendingsjoernaal sal soos volg daar uitsien:

ABC HANDELAARS

VERKOOPJOERNAAL Ð MEI 20.3 VJ3

Faktuur-

nommer

Da-

tum Besonderhede Fol Verkope Debiteure

R R

2018 2 M Moloi DG4 268 268

2019 5 A Abdul DG1 315 315

2020 12 G Green DG3 424 424

2021 14 E Els DG2 176 176

2022 17 G Green DG3 587 587

2023 21 M Moloi DG4 643 643

2024 29 E Els DG2 269 269

2025 30 A Abdul DG1 103 103

2 785 2 785

72ACN101M/1

ABC HANDELAARS

VERKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð MEI 20.3 VTJ3

Krediet-

nota-

nommer

Da-

tum

Besonderhede Fol Verkoopte-

rugsendings

Debiteure

R R

D223 8 M Moloi DG4 175 175

D224 19 G Green DG3 114 114

D225 21 E Els DG2 192 192

11281 11281

ALGEMENE GROOTBOEK DEBITEUREGROOTBOEK

Dt Verkope Kt

20.3 R Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo

Mei 31 Debiteure 2 785 20.3 R R R

Mei

Dt Debiteurekontrole Kt A Abdul DG1

20.3 R 20.3 R 5 Faktuur 2019 315 315

Mei 31 Verkope 2 785 Mei 31 Verkoopterug- 30 Faktuur 2025 103 418

sendings 281

Dt Verkoopterugsendings Kt E Els DG2

20.3 R 14 Faktuur 2021 176 176

Mei 31 Debiteure 281 21 Kt. nota D225 92 84

29 Faktuur 2024 269 353

G Green DG3

12 Faktuur 2020 424 424

17 Faktuur 2022 587 1 011

19 Kt. nota D224 114 897

M Moloi DG4

2 Faktuur 2018 268 268

8 Kt. nota D223 75 193

21 Faktuur 2023 643 836

KOMMENTAAR

. Brondokumente vir inskrywings in die verkoopjoernaal is duplikate van verkoop-

fakture.

. Brondokumente vir inskrywings in die verkoopterugsendingsjoernaal is duplikate van

kredietnotas uitgereik aan die debiteur.

. Die naam van die debiteur en die bedrag van die transaksie moet duidelik getoon

word.

. Inskrywings word in datumvolgorde in die verkoopjoernaal en verkoopterug-sendings-

joernaal opgeskryf en ontleed.

. Slegs die totale van die kolomme word na die algemene grootboek oorgeboek.

. Die bedrag in die verkope- en debiteurekolom is dieselfde in die verkoopjoernaal

omdat BTW nog uitgesluit word. Dieselfde geld vir die verkoopterugsendingsjoernaal.

73 ACN101M/1

Die uitwerking van BTW word later verduidelik.

. Die debiteure se rekeninge word afsonderlik gedebiteer in die debiteuregrootboek met

verkope en gekrediteer met verkoopterugsendings.

. Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike debiteure se rekeninge moet met die

saldo van die debiteurekontrolerekening ooreenstem.

. Die verkoopjoernaal en verkoopterugsendingsjoernaal is boeke van eerste in-

skrywing, met ander woorde 'n opsomming van verkope en terugsendings. Die

dubbelinskrywingsbeginsel moet in die algemene grootboek toegepas word.

6.6.5 Algemene joernaal

Alle transaksies wat nie in een van die vorige joernale aangeteken kan word nie, word in die

algemene joernaal aangeteken, byvoorbeeld die afskryf van oninbare skulde, rente op

debiteurerekeninge, die regstelling van foute en jaareindaansuiwerings (wat in 'n volgende

studie-eenheid bespreek word).

LW: Vir die doeleindes van hierdie module word aankope en verkope van ander goedere as

handelsware in die algemene joernaal aangeteken.

'n Algemene joernaal kan soos volg daar uitsien:

ABC HANDELAARS

ALGEMENE JOERNAAL Ð MEI 20.3 J3

Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet

R R

5 Voertuie 43 000

ORA Motors 43 000

Afleweringsvoertuig op krediet aangekoop

per faktuur F147

16 Verpakkingsmateriaal 430

Skryfbehoeftes 430

Verpakkingsmateriaal per faktuur Z214 foutief

na die skryfbehoefterekening gedebiteer

18 Oninbare skulde/kredietverliese 84

F Field 84

F Field se saldo as oninbaar afgeskryf

KOMMENTAAR

. Die rekening wat eerste geskryf word, is die rekening wat in die algemene grootboek

gedebiteer moet word.

. Die omskrywing is baie belangrik, want dit verstrek die rede vir die inskrywing en moet

ook na brondokumente verwys.

. Die algemene joernaal is 'n boek van eerste inskrywing. Die dubbelinskrywings-

beginsel moet in die algemene grootboek toegepas word.

. Teoreties kan alle transaksies in die algemene joernaal geboekstaaf word.

74ACN101M/1

6.7 Die proefbalans

Vir elke transaksie moet die debietinskrywings gelyk wees aan die kredietinskrywings.

Derhalwe moet die totaal van al die debietsaldo's ooreenstem met die totaal van al die

kredietsaldo's. 'n Lys van saldo's word van tyd tot tyd voorberei om vas te stel of enige foute

gemaak is. Die lys van saldo's word 'n proefbalans genoem.

Bestudeer weer paragraaf 5.5 van die voorgeskrewe boek.

6.8 Hersieningsoefening en oplossing

Op 1 Maart 20.5 begin A Appel 'n supermark onder die handelsnaam AA Supermark. Hy

besluit om die periodieke voorraadstelsel te gebruik en gaan gedurende Maart 20.5 die

volgende transaksies aan:

20.5

Maart 1 A Appel deponeer R50 000 in die besigheid se lopende bankrekening as

kapitaalbydrae.

Betaal huur per tjek aan JHB Verhuurders, R2 000.

Koop winkeltoerusting van EQUIP op krediet, R10 000 en betaal R1 000 as

deposito.

Betaal die water-en-elektrisiteitdeposito, R1 000.

2 Koop handelsware op krediet van TR Groothandelaars, R23 541.

Koop verpakkingsmateriaal van S Suppliers en betaal per tjek, R468.

3 Trek 'n kontanttjek vir wisselgeld, R500.

4 Kontantverkope tydens openingsdag, R18 674.

5 Koop handelsware op krediet van die volgende groothandelaars:

BB Handelaars R7 832

DBN Verspreiders R6 965

6 Onderverhuur 'n stoorkamer aan G Gold en ontvang sy tjek vir R250.

Kontantverkope per kasregisterrol, R12 455.

10 Trek 'n tjek om lone te betaal, R1 200.

12 Reik fakture uit aan die volgende persone vir goedere verkoop:

B Blue R478

S Silver R693

13 Koop handelsware van Z Zulu en betaal per tjek, R5 378.

14 Koop 'n rekenaar van HI Q, R5 260. Reik 'n tjek uit vir R1 478, wat 'n deposito van

R1 000 insluit en R478 vir papier en rekenaarbenodigdhede.

15 Verkoop op krediet aan die volgende persone:

G Green R324

R Red R299

16 Kontantverkope, R8 790.

17 Trek 'n kontanttjek vir die volgende:

Lone R1 500

Eienaar se eie gebruik R1 000

19 Ontvang 'n tjek van B Blue, R200.

20 Koop handelsware van TR Groothandelaars en betaal per tjek, R2 675.

Handelsware kontant verkoop, R12 570.

21 Goedere op krediet verkoop:

B Blue R362

R Red R178

23 S Silver betaal R100 op sy rekening.

Kontantverkope, R10 238.

75 ACN101M/1

20.5

Maart 24 Betaal R550 aan The Newsmaker vir 'n advertensie geplaas

Trek kontant om lone te betaal, R1 500.

25 Koop skryfbehoeftes op krediet van HI Q, R267.

Reik 'n kwitansie uit aan R Red, R299.

27 Reik tjeks uit aan die volgende persone:

TR Groothandelaars R20 000

BB Handelaars R 6 000

DBN Verspreiders R 5 000

HI Q R 1 000

29 Kredietverkope aan S Silver, R262. Hy betaal R200 af op sy rekening.

Kontantverkope, R16 742

30 Reik tjeks aan die volgende persone uit:

L Lemon, die bestuurder, se salaris R2 500

EQUIP op rekening R1 000

JHB Verhuurders vir huur vir April R2 000

31 Betaal die telefoonrekening, R595.


Reik kwitansies aan die volgende debiteure uit:

G Green R324

B Blue R640

Wissel 'n tjek vir R3 000 om lone, R1 500, te betaal; die res is vir eie gebruik deur

die eienaar.

Gevra

Stel die volgende op:

(1) Die hulpjoernale van AA Supermark vir Maart 20.5.

(2) Die debiteure-, krediteure- en algemene grootboek van AA Supermark vir

Maart 20.5.

(3) Die proefbalans van AA Supermark soos op 31 Maart 20.5.

Verontagsaam BTW.

76ACN101M/1

Oplossing: Hersieningsoefening

AA SUPERMARK

(1) HULPJOERNALE

(a) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð MAART 20.5 KOJ1

Ontleding

Dokument- Datum Besonder- Fol van Bank Verkope Debiteure- Diverse rekeninge

nommer hede ontvangste kontrole

Bedrag Fol Besonderhede

R R R R RKwit 1 1 A Appel 50 000 50 000 50 000 B7 KapitaalKRR 1 4 Verkope 18 674 18 674 18 674Kwit 2 6 G Gold 250 250 N2 HuurinkomsteKRR 2 Verkope 12 455 12 705 12 455KRR 3 16 Verkope 8 790 8 790 8 790Kwit 3 19 B Blue DG1 200 200 200KRR 4 20 Verkope 12 570 12 570 12 570Kwit 4 23 S Silver DG2 100 100KRR 5 Verkope 10 238 10 338 10 238Kwit 5 25 R Red DG4 299 299 299Kwit 6 29 S Silver DG2 200 200KRR 6 Verkope 16 742 16 942 16 742KRR 7 31 Verkope 15 284 15 284Kwit 7 G Green DG3 324 324Kwit 8 B Blue DG1 640 16 248 640

146 766 94 753 1 763 50 250

B5 N1 B3

(b) KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð MAART 20.5 KBJ1

Tjek- Datum Besonderhede Fol Bank Krediteure- Aankope Lone Diverse rekeninge

nommer kontrole


R R R R R

001 1 JHB Verhuurders 2 000 2 000 N8 Huuruitgawe

002 EQUIP KG4 1 000 1 000

003 Stadstesourier 1 000 1 000 B2 Water-en-elektrisi-

teitdeposito

004 2 S Suppliers 468 468 N5 Verpakkingsmateriaal

005 3 Kontant 500 500 B4 Wisselgeld

006 10 Kontant 1 200 1 200

007 13 Z Zulu 5 378 5 378

008 14 HI Q KG5 1 478 1 000 478 N4 Skryfbehoeftes

009 17 Kontant 2 500 1 500 1 000 B8 Onttrekkings

010 20 TR Groothandelaars 2 675 2 675

011 24 The Newsmaker 550 550 N6 Advertensies

012 Kontant 1 500 1 500

013 27 TR Groothandelaars KG1 20 000 20 000

014 BB Handelaars KG2 6 000 6 000

015 DBN Verspreiders KG3 5 000 5 000

016 HI Q KG5 1 000 1 000

017 30 L Lemon 2 500 2 500 N7 Salarisse

018 EQUIP KG4 1 000 1 000

019 JHB Verhuurders 2 000 2 000 N8 Huuruitgawe

020 31 Telkom 595 595 N9 Telefoon-

uitgawe

021 Kontant 3 000 1 500 1 500 B8 Onttrekkings

61 344 35 000 8 053 5 700 12 591

B5 B6 N3 N10

77 ACN101M/1

(c) AANKOOPJOERNAAL Ð MAART 20.5 AJ1

Faktuur- Da-Besonderhede Fol Verkope Krediteure

nommer tum

R R

A0001 2 TR Groothandelaars KG1 23 541 23 541

A0002 5 BB Handelaars KG2 7 832 7 832

A0003 DBN Verspreiders KG3 6 965 6 965

38 338 38 338

N3 B6

(d) VERKOOPJOERNAAL Ð MAART 20.5 VJ1

Faktuur- Da-Besonderhede Fol Verkope Debiteure

nommer tum

R R

F001 12 B Blue DG1 478 478

F002 S Silver DG2 693 693

F003 15 G Green DG3 324 324

F004 R Red DG4 299 299

F005 21 B Blue DG1 362 362

F006 R Red DG4 178 178

F007 29 S Silver DG2 262 262

2 596 2 596

N1 B3

(e) ALGEMENE JOERNAAL Ð MAART 20.5 J1


R R

1 Toerusting B1 10 000

EQUIP/Krediteurekontrole B6 10 000

Winkeltoerusting op krediet gekoop per

faktuur Z001

14 Toerusting B1 5 260

HI Q/Krediteurekontrole B6 5 260

Rekenaar op krediet gekoop per faktuur Z002

25 Skryfbehoeftes N4 267

HI Q/Krediteurekontrole B6 267

Skryfbehoeftes op krediet gekoop per

faktuur Z003

AA SUPERMARK

(2) GROOTBOEKE

(a) ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Toerusting teen kosprys B1 Kt

20.5 R

Mrt 1 Krediteurekontrole J1 10 000

14 Krediteurekontrole J1 5 260

15 260

78ACN101M/1

Dt Water-en-elektrisiteitdeposito B2 Kt

20.5 R

Mrt 1 Bank KBJ1 1 000

Dt Debiteurekontrole B3 Kt

20.5 R 20.5 R

Mrt 31 Verkope VJ1 2 596 Mrt 31 Bank KOJ1 1 763

Saldo a/d 833

2 596 2 596

20.5

Apr 1 Saldo a/b 833

Dt Wisselgeld B4 Kt

20.5 R

Mrt 3 Bank KBJ1 500

Dt Bank B5 Kt

20.5 R 20.5 R

Mrt 31 Ontvangste KOJ1 146 766 Mrt 31 Betalings KBJ1 61 344

Saldo a/d 85 422

146 766 146 766

20.5

Apr 1 Saldo a/b 85 422

Dt Krediteurekontrole B6 Kt

20.5 R 20.5 R

Mrt 31 Bank KBJ1 35 000 Mrt 1 Toerusting J1 10 000

Saldo a/d 18 865 14 Toerusting J1 5 260

25 Skryfbehoeftes J1 267

31 Aankope AJ1 38 338

53 865 53 865

20.5


Dt Kapitaal B7 Kt

20.5 R

Mrt 1 Bank KOJ1 50 000


20.5 R


31 Bank KBJ1 1 500

2 500

79 ACN101M/1

Dt Verkope N1 Kt

20.5 R

Mrt 31 Debiteure VJ1 2 596

Bank KOJ1 94 753

97 349

Dt Huurinkomste N2 Kt

20.5 R

Mrt 6 Bank KOJ1 250

Dt Aankope N3 Kt

20.5 R

Mrt 31 Krediteure AJ1 38 338

Bank KBJ1 8 053

46 391


20.5 R

Mrt 14 Bank KBJ1 478

25 Krediteure-

kontrole J1 267

745

Dt Verpakkingsmateriaal N5 Kt

20.5 R

Mrt 2 Bank KBJ1 468

Dt Advertensies N6 Kt

20.5 R


Dt Salarisse N7 Kt

20.5 R


Dt Huuruitgawe N8 Kt

20.5 R


30 Bank KBJ1 2 000

4 000

80ACN101M/1


20.5 R


Dt Lone N10 Kt

20.5 R


(b) DEBITEUREGROOTBOEK

B Blue DG1

Datum Besonderhede Fol Debiet Krediet Saldo

20.5 R R R

Mrt 12 Faktuur F001 VJ1 478 478

19 Kwitansieno 3 KOJ1 200 278

21 Faktuur F005 VJ1 362 640

31 Kwitansieno 8 KOJ1 640 Ð

S Silver DG2


20.5 R R R



29 Faktuur F007 VJ1 262 855

Kwitansieno 6 KOJ1 200 655

G Green DG3


20.5 R R R


31 Kwitansieno 7 KOJ1 324 Ð

R Red DG4


20.5 R R R


21 Faktuur F006 VJ1 178 477


Debiteurelys R

S Silver 655

R Red 178

833 Stem met die saldo van rekening B3 ooreen.

81 ACN101M/1

GOUE REEÈ L

Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike debiteure se rekeninge in die debiteure-

(hulp-) grootboek, MOET gelyk wees aan die saldo van die debiteurekontrolerekening in

die algemene grootboek.

(c) KREDITEUREGROOTBOEK

TR Groothandelaars KG1


20.5 R R R

Mrt 2 Faktuur A0001 AJ1 23 541 23 541

27 Tjek 013 KBJ1 20 000 3 541

BB Handelaars KG2


20.5 R R R

Mrt 5 Faktuur A0002 AJ1 7 832 7 832

27 Tjek 014 KBJ1 6 000 1 832

DBN Verspreiders KG3


20.5 R R R

Mrt 5 Faktuur A0003 AJ1 6 965 6 965

27 Tjek 015 KBJ1 5 000 1 965

EQUIP KG4


20.5 R R R

Mrt 1 Faktuur Z001 J1 10 000 10 000

Tjek 002 KBJ1 1 000 9 000

30 Tjek 018 KBJ1 1 000 8 000

HI Q KG5


20.5 R R R

Mrt 14 Faktuur Z002 J1 5 260 5 260

Tjek 008 KBJ1 1 000 4 260

25 Faktuur Z003 J1 267 4 527

27 Tjek 016 KBJ1 1 000 3 527

Krediteurelys R

TR Groothandelaars 3 541

BB Handelaars 1 832

DBN Verspreiders 1 965

EQUIP 8 000

HI Q 3 527

18 865 Stem met die saldo van rekening B6 ooreen.

82ACN101M/1

GOUE REEÈ L

Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike krediteure se rekeninge in die krediteure-(hulp-) grootboek MOET gelyk wees aan die saldo van die krediteurekontrolerekening indie algemene grootboek.

AA SUPERMARK

(3) PROEFBALANS SOOS OP 31 MAART 20.5

Fol Debiet Krediet

R R

Toerusting teen kosprys B1 15 260

Water-en-elektrisiteitdeposito B2 1 000

Debiteurekontrole B3 833

Wisselgeld B4 500

Bank B5 85 422

Krediteurekontrole B6 18 865

Kapitaal B7 50 000


Verkope N1 97 349

Huurinkomste N2 250

Aankope N3 46 391


Verpakkingsmateriaal N5 468

Advertensies N6 550

Salarisse N7 2 500

Huuruitgawe N8 4 000


Lone N10 5 700

166 464 166 464

6.9 Vereffeningskorting

6.9.1 Vereffeningskorting toegestaan

Korting word dikwels aan debiteure gebied om hulle aan te moedig om hul skulde voor die

verstryking van die bepaalde krediettermyn te vereffen. Die krediettermyn word op die

kredietfaktuur getoon, byvoorbeeld 30 dae vanaf verkoopdatum.

Bestudeer paragrawe 6.4.1 van die voorgeskrewe boek.

6.9.2 Vereffeningskorting ontvang

Korting word dikwels ontvang vanaf krediteure om ons aan te moedig om ons uitstaande

rekening voor die verstryking van die bepaalde krediettermyn te vereffen.

Bestudeer paragrawe 6.4.2 van die voorgeskrewe boek.

83 ACN101M/1

6.10 Belasting op toegevoegde waarde

6.10.1 Agtergrond


BTW word by elke punt in die vervaardigings- en verspreidingsketting gehef. BTW is gegrond

op 'n belastingkredietstelsel wat voorsiening daarvoor maak dat elke produsent of verspreider

in die ketting die belasting op toegevoegde waarde wat voorheen betaal is, verhaal kan word.

Die belasting wat gedra word deur elke produsent of verspreider deur wie se hande die

goedere of dienste beweeg het voordat dit die eindgebruiker bereik, is in werklikheid die

belasting op die waarde deur die besigheid toegevoeg.

Die belasting wat uiteindelik (elke twee maande) aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID)

oorbetaal moet word, is die belasting op goedere (verkope) en/of dienste deur die besigheid

gelewer (UITSETBELASTING) min die belasting deur die besigheid betaal op goedere

(aankope) en dienste aan die besigheid gelewer (INSETBELASTING).

GOUE REEÈ L

UITSETBELASTING is die belasting deur die besigheid gehef (gevorder) op die verkopevan goedere of dienste deur die besigheid gelewer.

GOUE REEÈ L

INSETBELASTING is die belasting wat die besigheid betaal (of betaalbaar) op goedereen/of dienste, insluitend invoere, aan die besigheid gelewer. Aftrekking vir insetbelastingkan slegs geeÈ is word indien 'n behoorlike belastingfaktuur ontvang en gehou word.

GOUE REEÈ L

UITSETBELASTING minus INSETBELASTING = bedrag betaalbaar/terugbetaalbaar,d.w.s. die bedrag betaalbaar aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID) of die bedragwat van die SAID teruggeeÈ is kan word.

Belasting op toegevoegde waarde (BTW) kan slegs deur persone wat ingevolge die Wet as 'n

BTW-ondernemer geregistreer is, gehef word. Registrasie is verpligtend waar 'n persoon 'n

onderneming bedryf en die totale waarde van sy lewerings vir 'n 12-maande-tydperk 'n

bepaalde bedrag (in die Wet bepaal) oorskry of waarskynlik sal oorskry.

'n Besigheid kan vrywillig registreer indien sy verkope of dienslewerings minder as die

bepaalde bedrag is.

Die bepaalde bedrag sluit belasting, vrygestelde lewerings en buitengewone ontvangstes uit.

Indien 'n besigheid nie geregistreer is nie, kan geen uitsetbelasting gevorder word nie en geen

insetbelasting kan geeÈ is word nie.

Dit is die besigheid se plig om, waar nodig, te registreer en dit moet binne 21 dae nadat 'n

besigheid aanspreeklik word om te registreer, gedoen word.

6.10.2 Belastingtydperk

'n Belastingtydperk word aan elke ondernemer toegeken. Die opgawe wat deur die

ondernemer ingedien word, moet die tydperk wat aan hom toegewys is, dek.

84ACN101M/1

Sommige besighede wat vir BTW geregistreer is (ondernemers), moet hulle opgawes elke

twee maande vir die twee maande indien. Sommige entiteite moet hulle opgawes vir ongelyke

maande, d.w.s. Januarie, Maart, Mei, ens. voltooi en indien, ander weer vir gelyke maande nl.

Februarie, April, Junie, ens.

6.10.3 Rekeningkundige basisse

Daar is twee rekeningkundige basisse wat toegelaat word vir die berekening van die BTW-

aanspreeklikheid, naamlik

. die faktuurbasis, en

. die betalingsbasis.

Die faktuurbasis kom daarop neer dat belasting verantwoord word by

. die uitreiking van 'n faktuur; of

. die ontvangs van die betaling,

wat ook al eerste plaasvind.

Die betalingsbasis kom daarop neer dat belasting verantwoord word wanneer betalings

gemaak word (aankope) en betalings ontvang word (verkope).

Voordat ondernemers die betalingsbasis kan gebruik, moet sekere vereistes eers nagekom

word.

Oefening 6.2

Om die beginsels van BTW te begryp, moet u die volgende oefening sorgvuldig deurwerk.

Ten einde berekening vir onderrigdoeleindes te vergemaklik en omdat die werklike persentasie

van BTW kan verander, gebruik ons 10% vir ons berekeninge van BTW.

Die volgende inligting het betrekking op Rundu Handelaars, wat as 'n BTW-ondernemer

geregistreer is en wat die periodieke voorraadstelsel gebruik: (Die BTW-tydperk van die

onderneming eindig op ongelyke maande.)

(a) PROEFBALANS SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.4

Debiet Krediet

R R

Kapitaal 177 150

Grond en geboue teen kosprys 145 200


Voorraad Ð 1 November 20.3 19 200

Bank 4 467

W Wolf 583

L Lion 770

T Tiger 2 310

BTW Inset 2 715

BTW Uitset 2 925

Verkope 86 400

Aankope 45 650

Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes 20 500

268 785 268 785

85 ACN101M/1

(b) TRANSAKSIES VIR MAART 20.4

Maart 1 Kontantverkope, R14 949.

5 Betaal die rekening van T Tiger per tjek naÂ aftrekking van R110 korting.

7 Ontvang 'n tjek van W Wolf vir R561 ter volle vereffening van sy rekening.

Ontvang 'n tjek van L Lion vir R737 en staan R33 korting toe.

12 Ontvang 'n rekening van Stationers Bpk vir die druk van dokumente, R759.

13 Kredietverkope:

Ð L Lion R2 178

Ð W Wolf R1 584

14 Verkoop 'n ou tikmasjien aan O Old vir R297 en ontvang sy tjek vir die bedrag

verskuldig.


21 Reik 'n kredietnota aan L Lion uit vir 'n oorvraging op die faktuur van die 13e, R55.

23 Betaal C Cheetah vraggeld op goedere aangekoop per tjek, R1 133.

28 Ontvang 'n kredietfaktuur van T Tiger vir goedere aangekoop, R14 025.

29 Reik tjeks uit vir salarisse en lone, R5 746, en vir aankope vanaf B Bam, R7 700.

30 Reik 'n debietnota aan T Tiger uit vir goedere aan hom teruggestuur, R770.

Gevra

(1) Boekstaaf bostaande transaksies in die volgende hulpjoernale, behoorlik opgetel,

van Rundu Handelaars vir Maart 20.4:

(a) Kontantontvangstejoernaal (ontledingskolomme vir bank, verkope, BTW

Uitset, debiteure, BTW Inset (Dt), korting toegestaan en diverse)

(b) Kontantbetalingsjoernaal (ontledingskolomme vir bank, aankope, krediteure,

korting ontvang, BTW Inset, BTW Uitset (Kt) en diverse)

(c) Verkoopjoernaal (ontledingskolomme vir BTW Uitset, verkope en debiteure)

(d) Aankoopjoernaal (ontledingskolomme vir BTW Inset, aankope en krediteure)

(e) Verkoopterugsendingsjoernaal (ontledingskolomme vir BTW Uitset, verkoop-

terugsendings en debiteure)

(f) Aankoopterugsendingsjoernaal (ontledingskolomme vir BTW Inset, aankoop-

terugsendings en krediteure)

(g) Algemene joernaal

(2) Boek die toepaslike inskrywings hierbo geboekstaaf oor na die BTW Inset- en die

BTW Uitsetrekeninge. Sluit hierdie rekeninge af na die rekening: BTW kontrole.

Balanseer die rekening: BTW kontrole op 31 Maart 20.4, die einde van die

onderneming se BTW tydperk

86ACN101M/1


RUNDU HANDELAARS

(1) HULPJOERNALE

(a) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð MAART 20.4 KOJ2

Da-tum

Beson-derhede

Fol Bank Verkope BTWUitset

Debiteure BTW Inset Vereffe-nings-

kortingtoegestaan

Diverse rekeninge

Dt Dt Bedrag Fol Besonder-hede

R R R R R R R1 Verkope 14 949 13 590 1 359

7 W Wolf 561 583 (2*) (20)

L Lion 737 770 (3) (30)

14 O Old 297 27 270 Toerusting

Verkope 6 600 6 000 600

23 144 19 590 1 986

G16

1 353 (5)

G15

(50) 270

* Korting sluit 10% BTW in, dus

R22 6 10110 = R2

(b) KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð MAART 20.4 KBJ2

Da-tum

Beson-derhede

Fol Bank Aankope Krediteure BTW Inset BTW Uitset Vereffe-nings-kortingontvang

Diverse rekeninge

Kt Bedrag Fol Besonder-hede

R R R R R R R5 T Tiger 2 200 2 310 (10*) (100)

23 C Cheetah 1 133 103 1 030 Vraggeld op

aankope

29 Kontant 5 746 5 746 Salarisse en

lone

B Bam 7 700 7 000 700

16 779 7 000 2 310 803 (10) (100) 6 776

G15 G15

* Korting sluit 10% BTW in, dus

10110 6 R110

1 = R10

(c) VERKOOPJOERNAAL Ð MAART 20.4 VJ2

Datum Besonderhede Fol BTWUitset Verkope Debiteure

R R R

13 L Lion 198 1 980 2 178

W Wolf 144 1 440 1 584

342 3 420 3 762

G16

87 ACN101M/1

(d) AANKOOPJOERNAAL Ð MAART 20.4 AJ2

Datum Besonderhede Fol BTW Inset Aankope Krediteure

R R R

28 T Tiger 1 275 12 750 14 025

1 275 12 750 14 025

G15

(e) VERKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð MAART 20.4 VTJ2

Datum Besonderhede Fol BTW UitsetVerkoop-

Debiteureterug-

sendings

R R R

21 L Lion 5 50 55

5 50 55

G16

(f) AANKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð MAART 20.4 ATJ2

Datum Besonderhede Fol BTW InsetAankoop-

Krediteureterug-

sendings

R R R

30 T Tiger 70 700 770

70 700 770

G15

(g) ALGEMENE JOERNAAL Ð MAART 20.4 J2


R R

12 Drukwerk 690

BTW Inset G15 69

Stationers Bpk/Krediteurekontrole 759

Rekening ontvang vir drukwerk

31 BTW Kontrole G17 4 797

BTW Inset G15 4 797

Oordrag van BTW Inset na BTW Kontrole

BTW Uitset G16 5 258

BTW Kontrole G17 5 258

Oordrag van BTW Uitset na BTW Kontrole

LW: Die laaste twee joernaalinskrywings kan eers gedoen word nadat die BTW Insetrekening en

die BTW Uitsetrekening in die algemene grootboek voltooi is. Dit is in werklikheid die ``saldo''

van die onderskeie rekeninge wat na die rekening: BTW Kontrole oorgeplaas word.

88ACN101M/1

RUNDU HANDELAARS


Dt BTW Inset G15 Kt

20.4 R 20.4 R

Mrt 1 Saldo a/b 2 715 Mrt 31 Krediteurekontrole ATJ2 70

31 Bank KBJ2 803 BTW Kontrole J2 4 797

Debiteurekontrole KOJ2 5

Krediteurekontrole AJ2 1 275

Krediteurekontrole J2 69

4 867 4 867

Dt BTW Uitset G16 Kt

20.4 R 20.4 R

Mrt 31 Debiteurekontrole VTJ2 5 Mrt 1 Saldo a/b 2 925

BTW Kontrole J2 5 258 31 Bank KOJ2 1 986

Debiteurekontrole VJ2 342

Krediteurekontrole KBJ2 10

5 263 5 263

Dt BTW Kontrole G17 Kt

20.4 R 20.4 R

Mrt 31 BTW Inset J2 4 797 Mrt 31 BTW Uitset J2 5 258

Saldo o/d 461

5 258 5 258

20.4

Apr 1 Saldo a/b 461*

* 'n Tjek vir hierdie bedrag moet voor 25 April 20.4 aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens uitgereik word.

KOMMENTAAR

. Berekening van BTW op alle bedrae wat 10% BTW insluit, is

% of R

Bedrag sonder BTW = 100 1,00

BTW = 10 0,10

; Bedrag BTW ingesluit = 110 1,10

Om BTW te bereken op 'n bedrag wat reeds BTW insluit:10110 6 Bedrag gegee

Voorbeeld: Bedrag op 1 Maart 20.4 ontvang = R14 949 (BTW ingesluit).

(Kyk kontantontvangstejoernaal)

BTW = 10110 6 R14 949 = R1 359

Verkope = 100110 6 R14 949 = R13 590

of

Verkope = R14 949 7 R1,10 = R13 590

. BTW Uitset word gekrediteer omdat Rundu Handelaars BTW gehef het op verkope

vir betaling aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens.

. BTW op kredietverkope word na die BTW Uitsetrekening gekrediteer.

89 ACN101M/1

. BTW op kontantaankope word na die BTW Insetrekening gedebiteer.

. BTW op kredietaankope word na die BTW Insetrekening gedebiteer.

. BTW op verkoopterugsendings word gedebiteer na die BTW Uitsetrekening. (Om

die BTW Uitset van die aanvanklike verkope te kanselleer.)

. BTW op aankoopterugsendings word gekrediteer na die BTW Insetrekening. (Om

die BTW Inset van kredietaankope te kanselleer.)

. BTW op korting toegestaan aan debiteure word gedebiteer na die BTW Inset-

rekening (om die bedrag verskuldig aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens te

verminder).

. BTW op korting van krediteure ontvang word gekrediteer na die BTW Uitsetrekening

(om die bedrag verskuldig aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens te vermeerder).

. Die saldo's van die BTW Insetrekening en die BTW Uitsetrekening word na die BTW

Kontrolerekening toe oorgedra om te bereken of gelde verskuldig is aan, of geeÈ is

moet word van, die Suid-Afrikaanse Inkomstediens.

. Wanneer die verskil tussen die debiet- en krediettotale van die BTW Kontrole 'n:

. krediet is, is die verskil aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens betaalbaar

(bedryfslas)

. debiet is, is die verskil van die Suid-Afrikaanse Inkomstediens verhaalbaar

(bedryfsbate)

LW: BTW word ook op dienste gehef, byvoorbeeld die verskaffing van telefoondienste, water

en elektrisiteit en herstelwerk.


Die volgende inligting het betrekking op Sunshine Glashandelaars wat as 'n BTW-ondernemer

geregistreer is. Die periodieke voorraadstelsel en kontrolerekeninge word gebruik: (Die BTW-

tydperk van die onderneming eindig op gelyke maande.)

90ACN101M/1

SUNSHINE GLASHANDELAARS

(a) PROEFBALANS SOOS OP 31 JANUARIE 20.4

Fol Debiet Krediet

R R

Grond en geboue teen kosprys B1 60 000

Meubels teen kosprys B2 5 320

Handelsvoorraad B3 6 536

Debiteurekontrole B4 2 431

Bank B5 2 554


Kapitaal B7 75 000


BTW Inset B9 4 337

BTW Uitset B10 4 527

Verkope N1 13 569

Aankope N2 9 855

Huurinkomste N3 800



Water en elektrisiteit N6 1 247

Vereffeningskorting toegestaan N7 170

Vereffeningskorting ontvang N8 210

Lone N9 2 150


100 181 100 181

(b) TRANSAKSIES, 10% BTW INGESLUIT, VIR FEBRUARIE 20.4:

R

Feb 1 Die eienaar, S Shine, vermeerder sy kapitaal 15 000

Betaal die Stadsraad vir water en elektrisiteit 3 058

3 Koop handelsware van Glasco Bpk en betaal per tjek 8 470

Koop handelsware op krediet van Ferguson Beperk 8 800

Verkoop handelsvoorraad op krediet aan J Jason 13 200

4 Koop 'n lessenaar op krediet van City Furnitures 3 410

6 Koop kwitansieboeke en penne van Pen and Pencil en betaal per tjek 231

Trek 'n tjek vir die week se lone 954

8 Betaal Glasco Bpk op rekening 4 000

Ontvang korting 220

10 Kontantverkope van handelsware 3 740

12 Reik 'n kredietnota aan J Jason uit vir 'n oorverhaling op 3e 110

Trek 'n tjek vir die week se lone 940

15 Kontantverkope 2 310

Ontvang 'n tjek van J Jason 6 000

Vereffeningskorting aan hom toegestaan 330

18 Verkoop goedere op krediet aan F Brown 4 268

Kontantaankope van handelsvoorraad 2 640

Koop glasware op krediet van Glasco Bpk 5 500

91 ACN101M/1

20 Stuur beskadigde goedere terug aan Glasco Bpk 539

21 Trek 'n tjek vir lone 989

Ontvang beskadigde goedere terug van F Brown en reik 'n

kredietnota uit 198


Ontvang 'n betaling van F Brown 2 560

Korting aan hom toegestaan 220

26 Trek 'n tjek vir lone 945

Betaal die telefoonrekening per tjek 561

Ontvang 'n rekening van Printo Beperk vir die druk van dokumente 759

27 Koop voorraad op krediet van Glasco Bpk 2 728

Betaal Ferguson Bpk per tjek 5 500

Ontvang 5% korting op die bedrag van die tjek.

28 Betaal die eienaar se huispaaiement per tjek aan HP Bank 2 500

Ontvang 'n tjek van Z Zittace vir huur 880

Gevra

(1) Boekstaaf bostaande transaksies in die volgende hulpjoernale van Sunshine

Glashandelaars vir Februarie 20.4:

(a) Kontantontvangstejoernaal (ontledingskolomme vir bank, verkope, BTW Uitset

debiteure, korting toegestaan, BTW Inset (Dt) en diverse)

(b) Kontantbetalingsjoernaal (ontledingskolomme vir bank, aankope, krediteure,

korting ontvang, lone, BTW Inset, BTW Uitset (Kt) en diverse)

(c) Verkoopjoernaal (ontledingskolomme vir debiteure, BTW Uitset en verkope)

(d) Aankoopjoernaal (ontledingskolomme vir krediteure, BTW Inset en aankope)

(e) Verkoopterugsendingsjoernaal (ontledingskolomme vir debiteure, BTW Uitset

en verkoopterugsendings)

(f) Aankoopterugsendingsjoernaal (ontledingskolomme vir krediteure, BTW In-

set en aankoopterugsendings)

(g) Algemene joernaal

(2) Boek die inskrywings vanaf die hulpjoernale oor na die toepaslike rekeninge in die

algemene grootboek van Sunshine Glashandelaars. (Al die rekeninge moet behoorlik

gebalanseer/opgetel wees op 28 Februarie 20.4.) Sluit die BTW Inset- en die BTW

Uitsetrekeninge af deur die saldo's oor te dra na die rekening: BTW Kontrole.

LW: (a) Onthou om die saldo's op 31 Januarie 20.4 in die toepaslike grootboek-

rekeninge in te skryf.

(b) Die eerste woord(e) van elke inskrywing moet die kontragrootboekreke-

ning aandui.

(3) Stel die proefbalans van Sunshine Glashandelaars soos op 28 Februarie 20.4 op.

92ACN101M/1


SUNSHINE GLASHANDELAARS

(1) Hulpjoernale

(a) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 KOJ2

Da-tum

Beson-derhede

Fol Bank Verkope BTWUitset

Debiteure Vereffen-ings-korting

toegestaan

BTW Inset

Dt

Diverse rekeninge

Dt

Bedrag Fol Besonder-hede

R R R R R R R1 S Shine 15 000 15 000 B7 Kapitaal

10 Kontant 3 740 3 400 340

15 Kontant 2 310 2 100 210

J Jason 6 000 6 330 (300) (30)

25 Kontant 5 940 5 400 540

F Brown 2 560 2 780 (200) (20)

28 Z Zittace 880 80 800 N3 Huur-

inkomste

36 430 10 900 1 170 9 110 (500) (50) 15 800

B5 N1 B10 B4 N7 B9

(b) KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 KBJ2

Da-tum

Besonderhede Fol Bank Aan-kope

Kredi-teure

Vereffen-ings-kortingontvang

Lone BTWInset

BTWUitsetKt

Diverse rekeninge


R R R R R R R1 Stadsraad 3 058 278 2 780 N6 Water en

elektrisiteit

3 Glasco Bpk 8 470 7 700 770

6 Pen and Pencil 231 21 210 N10 Skryfbehoeftes

Kontant 954 954

8 Glasco Bpk 4 000 4 220 (200) (20)

12 Kontant 940 940

18 Kontant 2 640 2 400 240

21 Kontant 989 989

26 Kontant 945 945

Telkom 561 51 510 N5 Telefoon-

uitgawe

27 Ferguson Bpk 5 500 5 775 (250) (25)

28 HP Bank 2 500 2 500 B8 Onttrekkings

30 788 10 100 9 995 (450) 3 828 1 360 (45) 6 000

B5 N2 B6 N8 N9 B9 B9

(c) VERKOOPJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 VJ2

Datum Besonderhede Fol Debiteure BTW Uitset Verkope

R R R

3 J Jason 13 200 1 200 12 000

18 F Brown 4 268 388 3 880

17 468 1 588 15 880

B4 B10 N1

93 ACN101M/1

(d) AANKOOPJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 AJ2

Datum Besonderhede Fol Krediteure BTW Inset Aankope

R R R

3 Ferguson Bpk 8 800 800 8 000

18 Glasco Bpk 5 500 500 5 000

27 Glasco Bpk 2 728 248 2 480

17 028 1 548 15 480

B6 B9 N2

(e) VERKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 VTJ2

Verkoop-

Datum Besonderhede Fol Debiteure BTW Uitset terug-

sendings

R R R

12 J Jason 110 10 100

21 F Brown 198 18 180

308 28 280

B4 B9 N11

(f) AANKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 ATJ2

Aankoop-

Datum Besonderhede Fol Krediteure BTW Inset terug-

sendings

R R R

20 Glasco Bpk 539 49 490

539 49 490

B6 B9 N12

(g) ALGEMENE JOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.4 J2


R R

4 Meubels B2 3 100

BTW Inset B9 310

City Furnitures/Krediteurekontrole B6 3 410

Lessenaar op krediet gekoop

26 Drukwerk N13 690

BTW Inset B9 69

Printo Beperk/Krediteurekontrole B6 759

Druk van dokumente op krediet

28 BTW Kontrole B11 7 625

BTW Inset B9 7 625

Oordrag van BTW Inset na BTW Kontrole

BTW Uitset B10 7 302

BTW Kontrole B11 7 302

Oordrag van BTW Uitset na BTW Kontrole

94ACN101M/1


Dt Grond en geboue teen kosprys B1 Kt

20.4 R

Feb 1 Saldo a/b 60 000

Dt Meubels teen kosprys B2 Kt

20.4 R


4 City Furnitures J2 3 100

8 420

Dt Voorraad: Handelsware B3 Kt

20.4 R



20.4 R 20.4 R

Feb 1 Saldo a/b 2 431 Feb 28 Bank en korting KOJ2 9 110

28 Verkope VJ2 17 468 Verkoopterug-

sendings VTJ2 308

Saldo o/d 10 481

19 899 19 899

20.4


Dt Bank B5 Kt

20.4 R 20.4 R

Feb 1 Saldo a/b 2 554 Feb 28 Totale betalings KBJ2 30 788

28 Totale ontvangste KOJ2 36 430 Saldo o/d 8 196

38 984 38 984

20.4



20.4 R 20.4 R

Feb 28 Bank en korting KBJ2 9 995 Feb 1 Saldo a/b 6 075

Aankoopterug- 4 Meubels J2 3 410

sendings ATJ2 539 26 Drukwerk J2 759

Saldo o/d 16 738 28 Aankope AJ2 17 028

27 272 27 272

20.4


Dt Kapitaal B7 Kt

20.4 R


Bank KOJ2 15 000

90 000

95 ACN101M/1


20.4 R


28 Bank KBJ2 2 500

6 384

Dt BTW Inset B9 Kt

20.4 R 20.4 RFeb 1 Saldo a/b 4 337 Feb 28 Krediteurekontrole ATJ2 49

4 Krediteurekontrole J2 310 BTW Kontrole J2 7 62526 Krediteurekontrole J2 6928 Bank KBJ2 1 360

Debiteurekontrole KOJ2 1 550Krediteurekontrole AJ2 1 548

7 674 7 674

Dt BTW Uitset B10 Kt

20.4 R 20.4 RFeb 28 Debiteurekontrole VTJ2 28 Feb 1 Saldo a/b 4 527

28 Debiteurekontrole VJ2 1 588BTW Kontrole J2 7 302Bank KOJ2 1 170

Krediteurekontrole KBJ2 45

7 330 7 330

Dt BTW Kontrole B11 Kt

20.4 R 20.4 RFeb 28 BTW Inset J2 7 625 Feb 28 BTW Uitset J2 7 302

Saldo o/d 323

7 625 7 62520.4

Mrt 1 Saldo a/b 323

Dt Verkope N1 Kt

20.4 R


28 Bank KOJ2 10 900

Debiteurekontrole VJ2 15 880

40 349

Dt Aankope N2 Kt

20.4 R


28 Bank KBJ2 10 100

Krediteurekontrole AJ2 15 480

35 435

96ACN101M/1


20.4 R

Feb 1 Saldo a/b 800

28 Bank KOJ2 800

1 600

Dt Verpakkingsmateriaal N4 Kt

20.4 R

Feb 1 Saldo a/b 964


20.4 R

Feb 1 Saldo a/b 483

26 Bank KBJ2 510

993

Dt Water en elektrisiteit N6 Kt

20.4 R


Bank KBJ2 2 780

4 027

Dt Vereffeningskorting toegestaan N7 Kt

20.4 R

Feb 1 Saldo a/b 170

28 Debiteurekontrole KOJ2 500

670

Dt Vereffeningskorting ontvang N8 Kt

20.4 R

Feb 1 Saldo a/b 210

28 Krediteurekontrole KBJ2 450

660

Dt Lone N9 Kt

20.4 R


28 Bank KBJ2 3 828

5 978

97 ACN101M/1


20.4 R

Feb 1 Saldo a/b 250

6 Bank KBJ2 210

460

Dt Verkoopterugsendings N11 Kt

20.4 R

Feb 28 Debiteurekontrole VTJ2 280

Dt Aankoopterugsendings N12 Kt

20.4 R

Feb 28 Krediteurekontrole ATJ2 490

Dt Drukwerk N13 Kt

20.4 R

Feb 26 Printo Beperk J2 690

(3) PROEFBALANS SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.4

Fol Debiet Krediet

R R

Grond en geboue teen kosprys B1 60 000

Meubels teen kosprys B2 8 420

Voorraad: Handelsware B3 6 536


Bank B5 8 196


Kapitaal B7 90 000


BTW kontrole B11 323

Verkope N1 40 349

Aankope N2 35 435

Huurinkomste N3 1 600



Water en elektrisiteit N6 4 027



Lone N9 5 978


Verkoopterugsendings N11 280

Aankoopterugsendings N12 490

Drukwerk N13 690

149 837 149 837

98ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Nadat die joernaalinskrywings na die BTW Insetrekening en die BTW Uitsetrekening

in die algemene grootboek oorgeboek is, word die ``saldo's'' van hierdie rekeninge na

die BTW Kontrolerekening oorgedra. Dit beteken dat die ``saldo's'' eers bereken moet

word voordat die algemene joernaalinskrywings op 28 Februarie 20.4 gedoen kan

word.

. Die BTW Kontrolerekening het 'n debietsaldo en is dus verhaalbaar van die Suid-

Afrikaanse Inkomstediens.

. BTW is nie ingesluit in die bedrag wat na verkope gekrediteer word nie, aangesien dit

nie 'n inkomste vir die onderneming is nie, maar oorbetaal moet word aan die Suid-

Afrikaanse Inkomstediens.

. Die bedrag verskuldig deur debiteure aan die onderneming sluit BTW in.

. Dieselfde redenasie is van toepassing op krediteure en aankope.

SELFBEOORDELING


. die volgende boeke voor te berei, met belasting op toegevoegde waarde in ag

geneem?

. kontantontvangstejoernaal

. kontantbetalingsjoernaal

. aankoopjoernaal

. aankoopterugsendingsjoernaal

. verkoopjoernaal

. verkoopterugsendingsjoernaal

. algemene joernaal

. die joernale na die volgende grootboeke oor te boek?

. algemene grootboek

. debiteuregrootboek

. krediteuregrootboek

. 'n proefbalans op te stel?

99 ACN101M/1

Studie-eenheid

7Aansuiwerings

Leeruitkoms

Studente moet in staat wees om aan die einde van die jaar saldo's in die boeke van 'nentiteit te kan aansuiwer en dit te kan boekstaaf.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 101

7.1 Inleiding 101

7.2 Korttermynaansuiwerings 102

7.2.1 Vooruitbetaalde uitgawes 102

7.2.2 Agterstallige uitgawes 103

7.2.3 Verbruikbare voorraadaansuiwerings 105

7.2.4 Inkomste vooruit ontvang 106

7.2.5 Opgelope inkomste 107

7.2.6 Oninbare skulde/kredietverliese 109

7.2.7 Toelaagrekening vir vereffeningskorting 110

7.3 Langtermynaansuiwerings 110

7.4 Voorbereiding van die proefbalans 112

7.4.1 Vooraansuiweringsproefbalans 112

7.4.2 Na-aansuiweringsproefbalans 112

7.4.3 Na-afsluitingsproefbalans 112


Selfbeoordeling 118

100ACN101M/1

SLEUTELBEGRIPPE

. Aansuiwerings

. Afsluiting

. Vooruitbetaalde uitgawes

. Agterstallige uitgawes

. Verbruikbare voorraadaansuiwerings

. Inkomste vooruit ontvang

. Oninbare skulde/kredietverliese

. Vereffeningskorting

. Waardevermindering

. Opgelope waardevermindering

. Kontrabaterekening

. Drabedrag

. Vooraansuiweringsproefbalans

. Na-aansuiweringsproefbalans

. Na-afsluitingsproefbalans

7.1 Inleiding

Ondernemings doen gewoonlik ononderbroke en op 'n vaste grondslag sake. Eienaars en

bestuurders benodig gereeld inligting omtrent die onderneming se finansieÈ le resultate en

finansieÈ le stand. Gevolglik word die lewensduur van 'n onderneming in eweredige tydvakke

(finansieÈ le tydperke), gewoonlik 12 maande, ingedeel en word die wins of verlies vir daardie

tydperk bepaal.

Tot dusver is veronderstel dat alle transaksies wat geboekstaaf is, ten opsigte van 'n bepaalde

rekeningkundige tydperk is. Die afsluiting van rekeninge en die bepaling van die netto wins is

onder hierdie veronderstelling geboekstaaf. DõÂt gebeur nie altyd nie en rekeninge (en

uiteindelik die finansieÈ le state) moet soms aangesuiwer word om die saldo's van rekeninge

`àan te suiwer'' voordat die finale rekeninge en finansieÈ le state voorberei kan word.

Vir meer akkurate finansieÈ le state aan die einde van 'n finansieÈ le tydperk mag dit dus nodig

wees om bykomende inskrywings wat nie van brondokumente verkry word nie, te verwerk.

Hierdie aansuiweringsinskrywings is nodig sodat daar voldoen kan word aan die toevallings-

en paringsbeginsels van rekeningkunde.


Die drie stappe rakende aansuiwerings, waarna in paragraaf 7.3 (en verder) verwys word, kan

verander word na vyf stappe:

Stap 1: Bepaal watter rekeninge aangesuiwer moet word.

Stap 2: Bepaal hoe die rekeninge beõÈnvloed gaan word en wat die saldo's van die rekeninge

moet wees.

Stap 3: Bereken die bedrae wat aangesuiwer moet word.

Stap 4: Boekstaaf die nodige aansuiwerings in die algemene joernaal en boek oor na die

grootboek(e).

Stap 5: Maak seker dat die nuwe saldo's van die rekeninge nou reg is.

101 ACN101M/1

7.2 Korttermynaansuiwerings

Korttermynaansuiwerings het betrekking op die toedeling van inkomste en uitgawes tussen

agtereenvolgende tydperke binne die bestek van 'n jaar, byvoorbeeld 'n inkomste wat in een

tydperk ontvang is, maar op 'n vorige of 'n volgende tydperk betrekking het. Dieselfde geld ook

vir uitgawes wat op 'n ander tydperk betrekking het.

7.2.1 Vooruitbetaalde uitgawes


'n Vooruitbetaalde uitgawe is 'n uitgawe wat in die huidige finansieÈ le tydperk betaal is, maar

wat op 'n toekomstige finansieÈ le tydperk betrekking het.

Versekeringsuitgawes word gewoonlik vooruitbetaal. Aan die einde van 'n finansieÈ le jaar van 'n

besigheid is dit moontlik dat 'n gedeelte van die versekeringsuitgawe op die volgende

finansieÈ le tydperk van toepassing is. 'n Aansuiwering is dan nodig om slegs daardie gedeelte

van die uitgawe wat op die huidige jaar betrekking het, met die inkomste te paar.

Op 2 Januarie 20.1 het Xa-Xa Handelaars 'n nuwe jaarlikse versekeringspremie van R2 400

betaal. Die onderneming se finansieÈ le jaar eindig op 28 Februarie 20.1. Met dieÂ inligting kan

vasgestel word dat die werklike uitgawe aan versekering tot en met 28 Februarie 20.1 net R400

was, dit wil seÃ R2 400 7 12 = R200 per maand vir twee maande, naamlik Januarie en

Februarie. Die R2 000 wat vooruitbetaal is, verteenwoordig op daardie tydstip 'n bate. Die

verdeling van die bedrag tussen bate- en uitgawe-elemente sal soos volg wees: R400 is 'n

uitgawe ten opsigte van versekering vir die huidige finansieÈ le jaar. Hierdie bedrag moet in die

wins-en-verliesrekening en die inkomstestaat verskyn. Die R2 000 is 'n vooruitbetaling en

verteenwoordig dus die bedrag wat in die toekoms benut sal word. Dit moet op die balansstaat

van 28 Februarie 20.1 verskyn en is dus 'n korttermynbate (bedryfsbate).

GOUE REEÈ L

Een inskrywing of ``been'' van die joernaal beõÈnvloed altyd 'n nominale rekening en

daardeur die handels- of wins-en-verliesrekening. Die ander inskrywing of ``been'' van die

joernaal beõÈnvloed altyd 'n balansstaatrekening.

Rekeningkundige inskrywings

Die debietsaldo in die uitgawerekening, versekering, moet met R2 000 verminder word. Om 'n

uitgawerekening te verminder, moet daar 'n kredietinskrywing gedoen word. Die saldo van

die versekeringsrekening sal dan die werklike uitgawe weerspieeÈ l, naamlik R400. Hierdie

bedrag moet teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word. Die vooruitbetaalde bedrag van

R2 000 is 'n tydelike bate op die dag van die balansstaat en word in die vooruitbetaalde

uitgawerekening gedebiteer en in die balansstaat onder bedryfsbates getoon.

JOERNAALINSKRYWINGS

AANSUIWERINGSJOERNAAL Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J1

Vooruitbetaalde uitgawes AG55 2 000

Versekering AG40 2 000

Aansuiwering van versekeringsrekening

102ACN101M/1

SLUITINGSOORDRAG Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J2

Wins-en-verlies AG60 400

Versekering AG40 400

Afsluiting van versekering na wins-en-verliesrekening

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Versekering 40 Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 2 Bank KBJ 2 400 Feb 28 Vooruitbetaalde

uitgawes J1 2 000

Wins-en-verlies J2 400

2 400 2 400

Dt Vooruitbetaalde uitgawes 55 Kt

20.1 R

Feb 28 Versekering J1 2 000

Dt Wins-en-verlies (uittreksel) 60 Kt

20.1 R

Feb 28 Versekering J2 400

XA-XA HANDELAARS

BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1 (uittreksel)

R

Bedryfsbates XX XXX

Vooruitbetalings 2 000

7.2.2 Agterstallige uitgawes

'n Agterstallige uitgawe is 'n uitgawe wat op die huidige finansieÈ le tydperk betrekking het, maar

wat nog verskuldig is aan die einde van die tydperk.

Op 28 Februarie 20.1, die einde van die finansieÈ le jaar, toon Xa-Xa Handelaars se water- en

elektrisiteitrekening 'n uitgawe van R2 880. By nadere ondersoek word vasgestel dat Februarie

se water- en elektrisiteitrekening, wat R360 beloop, nog nie in berekening gebring is nie. Met

dieÂ inligting kan die werklike uitgawe aan water en elektrisiteit vir die jaar bepaal word, naamlik

R2 880 + R360 = R3 240. Die toedeling van die item tussen werklike uitgawe en verskuldigde

bedrag (las) sal soos volg wees: R3 240 was die werklike uitgawe (wat in die wins-en-

verliesrekening en die inkomstestaat moet verskyn) en R360 is verskuldig (wat in die

balansstaat moet verskyn) en moet nog in die toekoms betaal word.


Die debietsaldo in die uitgawerekening water en elektrisiteit, moet vermeerder word met R360.

Om 'n uitgawe te vermeerder, moet daar weer 'n debietinskrywing gedoen word. Die saldo

van die water- en elektrisiteitrekening sal nou die werklike uitgawe weerspieeÈ l, naamlik R3 240.

103 ACN101M/1

Hierdie bedrag kan nou teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word. Die agterstallige

bedrag van R360 is 'n las op die dag van die balansstaat en word in die agterstallige

uitgawerekening gekrediteer en in die balansstaat onder bedryfslaste getoon.

JOERNAALINSKRYWINGS


Water en elektrisiteit AG41 360

Agterstallige uitgawes AG56 360

Aansuiwering van water- en elektrisiteitrekening

AFSLUITINGSOORDRAG Ð 28 FEBRUARIE 20.1 J6

Wins-en-verlies AG60 3 240

Water en elektrisiteit AG41 3 240

Afsluiting van water- en elektrisiteitrekening na

wins-en-verliesrekening

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Water en elektrisiteit 41 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Saldo a/b 2 880 Feb 28 Wins-en-verlies J6 3 240

Agterstallige

uitgawes J5 360

3 240 3 240

Dt Agterstallige uitgawes 56 Kt

20.1 R

Feb 28 Water en

elektrisiteit J5 360


20.1 R

Feb 28 Water en

elektrisiteit J6 3 240

XA-XA HANDELAARS


R

Bedryfslaste X XXX

Handels- en ander krediteure X XXX

Agterstallige uitgawes 360

104ACN101M/1

7.2.3 Verbruikbare voorraadaansuiwerings


Op 28 Februarie 20.1, die einde van die finansieÈ le jaar, toon Xa-Xa Handelaars se

skryfbehoefterekening dat skryfbehoeftes ter waarde van R500 gedurende die jaar aangekoop

is. Tydens 'n voorraadopname word vasgestel dat daar nog skryfbehoeftes ter waarde van

R150 voorhande is. Met dieÂ inligting kan die werklike uitgawe aan skryfbehoeftes vir die jaar

bepaal word, naamlik R500 7 R150 = R350. Die toedeling van die item tussen werklike

uitgawe (wins-en-verliesrekening en inkomstestaat) en die bate-element (balansstaat) sal soos

volg wees: R350 se uitgawe aan skryfbehoeftes, terwyl R150 die waarde van skryfbehoeftes

verteenwoordig wat in die toekoms benut sal word.


Die debietsaldo in die uitgawerekening, skryfbehoeftes, moet verminder word met R150. Om 'n

uitgawerekening te verminder, moet daar 'n kredietinskrywing gedoen word. Die saldo van die

skryfbehoefterekening sal nou die werklike uitgawe weerspieeÈ l, naamlik R350. Hierdie bedrag kan

nou teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word. Die voorraad voorhande van R150 is 'nbate

op die dag van die balansstaat en word gedebiteer in die voorraadrekening vir skryfbehoeftes en in

die balansstaat onder bedryfsbates getoon.

JOERNAALINSKRYWINGS


Voorraad: Skryfbehoeftes AG57 150

Skryfbehoeftes AG42 150

Aansuiwering van skryfbehoefterekening


Wins-en-verlies AG60 350


Afsluiting van skryfbehoefterekening

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Skryfbehoeftes 42 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Saldo a/b 500 Feb 28 Voorraad: Skryfbe-

hoeftes J3 150


500 500

Dt Voorraad: Skryfbehoeftes 57 Kt

20.1 R

Feb 28 Skryfbehoeftes J3 150

105 ACN101M/1

Dt Wins-en-verliesrekening (uittreksel) 60 Kt

20.1 R

Feb 28 Skryfbehoeftes J4 350

XA-XA HANDELAARS


R

Bedryfsbates X XXX

Voorrade X XXX

Skryfbehoeftes 150

7.2.4 Inkomste vooruit ontvang


Inkomste vooruit ontvang, is inkomste wat ontvang is gedurende die huidige finansieÈ le tydperk,

maar wat betrekking het op 'n toekomstige tydperk. Slegs die gedeelte wat betrekking het op

die huidige finansieÈ le tydperk, moet as inkomste getoon word, en 'n aansuiwering is nodig vir

die gedeelte vooruit ontvang.

Op 28 Februarie 20.1, die einde van die finansieÈ le jaar, toon Xa-Xa Handelaars se

huurinkomsterekening 'n ontvangste van R10 400. Xa-Xa Handelaars verhuur 'n deel van

sy gebou vir R800 per maand. By nadere ondersoek word vasgestel dat die huur vir Maart 20.1

reeds ontvang is.

Met dieÂ inligting kan die werklike inkomste vir die jaar aan huurinkomste bepaal word, naamlik

R10 400 7 R800 = R9 600 (= R800 6 12).

Die toedeling van die item tussen werklike inkomste en 'n verskuldige gedeelte (las) sal soos

volg wees: R9 600 was die werklike inkomste en R800 is verskuldig aan die huurder want dit is

vooruit ontvang. Anders gestel, die inkomste is nog nie verdien nie.


Die kredietsaldo in die huurinkomsterekening moet verminder word met R800. Om 'n

inkomsterekening te verminder, moet daar 'n debietinskrywing gedoen word. Die saldo van

die huurinkomsterekening sal nou die werklike inkomste weerspieeÈ l, naamlik R9 600. Hierdie

bedrag kan nou teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word. Die bedrag wat vooruit

ontvang is, is 'n las op die balansstaatdatum en word teen die inkomste vooruit ontvangreke-

ning gekrediteer en onder bedryfslaste getoon.

JOERNAALINSKRYWINGS


Huurinkomste AG44 800

Inkomste vooruit ontvang AG59 800

Aansuiwering van huurinkomsterekening

106ACN101M/1

SLUITINGSOORDRAG ± 28 FEBRUARIE 20.1 J10

Huurinkomste AG44 9 600


Afsluiting van huurinkomste na wins-en-verliesrekening

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Huurinkomste 44 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Inkomste vooruit Feb 28 Saldo a/b 10 400

ontvang J9 800

Wins-en-verlies J10 9 600

10 400 10 400

Dt Inkomste vooruit ontvang 59 Kt

20.1 R

Feb 28 Huurinkomste J9 800


20.1 R

Feb 28 Huurinkomste J10 9 600

XA-XA HANDELAARS


R

Bedryfslaste X XXX

Handels- en ander krediteure XXX

Inkomste vooruit ontvang 800

7.2.5 Opgelope inkomste

Opgelope inkomste is inkomste wat op die huidige finansieÈ le tydperk betrekking het, maar wat

nog nie ontvang is nie.

Op 28 Februarie 20.1, die einde van die finansieÈ le jaar, toon Xa-Xa Handelaars se kommissie-

inkomsterekening 'n inkomste van R2 200. By nadere ondersoek word vasgestel dat 'n bedrag

van R200 aan kommissie verdien, nog nie ontvang is nie.

Met dieÂ inligting kan die werklike inkomste aan kommissie bepaal word, naamlik R2 200 +

R200 = R2 400. Die toedeling van die item tussen werklike verdienste aan kommissie en die

gepaardgaande bate (die kommissie wat nog nie ontvang is nie), sal soos volg wees: R2 400

wat werklik verdien is en R200 wat nog ontvang moet word.


Die kredietsaldo in die kommissie-inkomsterekening moet vermeerder word met R200. Om 'n

107 ACN101M/1

inkomsterekening te vermeerder, moet daar nog 'n kredietinskrywing gedoen word. Die

saldo van die kommissie-inkomsterekening sal nou die werklike inkomste weerspieeÈ l, naamlik

R2 400. Hierdie bedrag kan nou teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word. Die

uitstaande bedrag van R200 is 'n bate op die dag van die balansstaat en word in die opgelope

inkomsterekening gedebiteer en in die balansstaat onder bedryfsbates getoon.

JOERNAALINSKRYWINGS


Opgelope inkomste AG61 200

Kommissie-inkomste AG45 200

Aansuiwering van kommissie-inkomsterekening


Kommissie-inkomste AG45 2 400

Wins-en-verliesrekening AG60 2 400

Afsluiting van kommissie-inkomste na wins-en-

verliesrekening

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Kommissie-inkomste 45 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Wins-en-verlies J12 2 400 Feb 28 Saldo a/b 2 200

Opgelope

inkomste J11 200

2 400 2 400

Dt Opgelope inkomste 61 Kt

20.1 R

Feb 28 Kommissie-

inkomste J11 200


20.1 R

Feb 28 Kommissie-

inkomste J12 2 400

XA-XA HANDELAARS


R

Bedryfsbates X XXX

Handelsdebiteure X XXX

Opgelope inkomste 200

108ACN101M/1

7.2.6 Oninbare skulde/Kredietverliese


Op 25 Januarie 20.1 ontvang Xa-Xa Handelaars 'n kennisgewing dat 'n debiteur, A Boeka,

insolvent is. By nadere ondersoek word vasgestel dat die debiteur nog R230 verskuldig is.

Met dieÂ inligting moet 'n aansuiwering in A Boeka se rekening gemaak word, naamlik die

uitstaande bedrag van R230 moet daaruit verwyder word en as 'n uitgawe/verlies getoon word.

Die bates sal dus verminder en 'n uitgawe/verlies-gedeelte, naamlik oninbare skulde/krediet-

verliese, sal ontstaan.


Die debietsaldo van R230 in die rekening van A Boeka moet afgeskryf word, aangesien

hy insolvent is en nie kan betaal nie. Om 'n baterekening te verminder, moet 'n

kredietinskrywing gedoen word. A Boeka se rekening in die debiteuregrootboek word

gekrediteer en sal nou geen saldo toon nie. In die algemene grootboek word die

debiteurekontrolerekening ook gekrediteer en die oninbare skulde/kredietverliese ge-

debiteer. Die skuld wat nie betaal kan word nie, is 'n uitgawe/verlies en word aan die

einde van die finansieÈ le jaar teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf.

JOERNAALINSKRYWINGS

ALGEMENE JOERNAAL Ð 25 JANUARIE 20.1 J13

Oninbare skulde/kredietverliese AG62 230

A Boeka/Debiteurekontrole DG2/ 230

Skryf debiteur se rekening af as oninbaar AG6


Wins-en-verliesrekening AG60 230


Afsluiting van oninbare skulde/kredietverliese na

wins-en-verlies-rekening

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Oninbare skulde/kredietverliese 62 Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 25 Debiteurekon- Feb 28 Wins-en-verlies J14 230

trole (A Boeka) J13 230


20.1 R

Feb 28 Oninbare skulde/

kredietverliese J14 230

Dt Debiteurekontrole Kt

20.1 R 20.1 6 R

Mrt 1 Saldo a/b X XXX Jan 25 Oninbare skulde/


109 ACN101M/1

DEBITEUREGROOTBOEK

Dt A Boeka 2 Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 25 Saldo a/b 230 Jan 25 Oninbare skulde/


In studie-eenheid 10 word die afskrywing van oninbare skulde in diepte bespreek.

Bogenoemde verduideliking is volgens metode 2 gedoen soos wat dit in paragraaf 10.4.5

verduidelik word.

7.2.7 Toelaagrekening vir vereffeningskorting


7.3 Langtermynaansuiwerings


Ondernemings koop tasbare bates (eiendom, aanleg en toerusting) wat nie vir herverkoop

bedoel is nie, maar wat gebruik word om inkomste in die onderneming voort te bring. Hierdie

bates verminder in waarde hoe langer hulle gebruik word. Hierdie waardevermindering word

versprei (toegedeel) oor die verwagte lewensduur van die bates en word teen die winste van

die onderneming afgeskryf.

Die toedeling van die koste van die bate vind gewoonlik plaas by wyse van waar-

deverminderingafskrywings.

Xa-Xa Handelaars het gedurende die jaar masjinerie ter waarde van R80 000 aangekoop. Op

28 Februarie 20.1, die einde van die finansieÈ le jaar, moet 'n bedrag van R12 000 as

waardevermindering afgeskryf word.

Met dieÂ inligting kan 'n aansuiwering in die boeke gemaak word. 'n Uitgawe, naamlik

waardevermindering, van R12 000 word geskep. Die masjinerierekening word nie gekrediteer

nie maar 'n spesiale rekening wat bekend staan as opgelope waardevermindering:

masjinerie word gekrediteer. Die opgelope waardeverminderingrekening staan bekend as 'n

kontrabaterekening.


Waardevermindering is 'n uitgawe vir die onderneming en die waardeverminderingrekening

sal dus gedebiteer word met die R12 000. Die uitgawe sal dan teen die wins-en-

verliesrekening afgeskryf word. Die toedeling van die waardevermindering word in die

kontrabaterekening, opgelope waardevermindering: masjinerie, gekrediteer. Die opgelope

waardevermindering word van die kosprys van die masjinerie afgetrek om die drabedrag

van die masjinerie te bepaal. Die drabedrag word in die balansstaat as deel van eiendom,

aanleg en toerusting onder niebedryfsbates getoon.

JOERNAALINSKRYWINGS


Waardevermindering AG46 12 000

Opgelope waardevermindering: masjinerie AG63 12 000

Aansuiwering om voorsiening te maak vir

waardevermindering

110ACN101M/1




Afsluiting van waardevermindering na die

wins-en-verliesrekening

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Waardevermindering 46 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Opgelope waar- Feb 28 Wins-en-verlies J16 12 000

devermindering:

masjinerie J15 12 000

Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie 63 Kt

20.1 R

Feb 28 Waardevermin-

dering J15 12 000


20.1 R


dering J16 12 000

XA-XA HANDELAARS


BATES Aantekening R

Niebedryfsbates


XA-XA HANDELAARS

AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1

Eiendom, aanleg en toerusting Masjinerie Totaal

R R

Drabedrag: Begin van die jaar Ð Ð

Kosprys Ð Ð


Toevoegings 80 000 80 000

Vervreemdings Ð Ð

Waardevermindering (12 000) (12 000)

Drabedrag: Einde van die jaar 68 000 68 000

Kosprys 80 000 80 000

Opgelope waardevermindering (12 000) (12 000)

111 ACN101M/1

7.4 Voorbereiding van die proefbalans

Dit is belangrik om te kan bepaal op watter tydstip in die rekeningkundige proses 'n

proefbalans opgestel word.

'n Proefbalans kan soveel keer as wat nodig is, opgestel word, maar ten minste elke maand.

Aan die einde van die boekjaar word tot soveel as drie proefbalanse opgestel.

7.4.1 Vooraansuiweringsproefbalans

Dit is die proefbalans wat opgestel word om die korrektheid van die inskrywings te toets

nadat daar van die hulpjoernale af oorgeboek is na die algemene grootboek (dieselfde as

die gewone, maandelikse proefbalans). Dit is om te toets of daar aan die dubbelinskry-

wingsbeginsel voldoen is want as 'n proefbalans nie op hierdie tydstip balanseer nie, sal

die balansstaat ook nie balanseer nie.

7.4.2 Na-aansuiweringsproefbalans

Dit is die proefbalans wat opgestel word nadat al die gejoernaliseerde aansuiwerings na die

algemene grootboek oorgeboek is.


7.4.3 Na-afsluitingsproefbalans

Dit is die proefbalans wat opgestel word nadat die sluitingsjoernaalinskrywings na die grootboek

oorgeboek is. In hierdie proefbalans sal al die nominale rekeninge afgesluit wees en die wins of

verlies asook onttrekkings na die kapitaalrekening oorgedra wees. Al wat op hierdie tydstip in

die proefbalans oorbly, is die bate-, die laste- en die ekwiteitrekeninge. Dit is die rekeninge wat

as items in die balansstaat gaan voorkom.



Die volgende inligting het betrekking op A Abbo:

SALDO'S OP 30 JUNIE 20.2 (UITTREKSEL)

Debiet Krediet

R R

Huurinkomste 6 600

Skryfbehoeftes 350

Water en elektrisiteit 1 800

Kommissie-inkomste 5 600

Oninbare skulde/kredietverliese 280

Opgelope waardevermindering: masjinerie 30 000

Debiteurekontrole 11 150

Masjinerie teen kosprys 200 000

112ACN101M/1

BYKOMENDE INLIGTING:

(a) Net 11 maande se huur is ontvang.

(b) Skryfbehoeftes voorhande op 30 Junie 20.2 bedra R50.

(c) R600 se kommissie is vooruit ontvang.

(d) 'n Bedrag van R150 moet nog as oninbaar afgeskryf word.

(e) Waardevermindering van R30 000 moet op masjinerie voorsien word.

(f) Junie 20.2 se water- en elektrisiteitrekening van R160 is nog nie betaal nie.

Gevra

(1) Open bogenoemde rekeninge in die algemene grootboek.

(2) Boekstaaf die aansuiwerings en boek oor na die grootboekrekeninge.

(3) Boekstaaf die sluitingsjoernale en toon die gedeeltelike wins-en-verliesrekening in

die grootboek.

(4) Toon die nodige items in die gedeeltelike balansstaat.

(5) Toon die eiendom, aanleg en toerusting aantekening.


Let wel: Slegs een stel grootboekrekeninge word gebruik. Die joernaalinskrywings moet oÂoÂk

na hierdie stel rekeninge oorgeboek word.

A ABBO



20.2 R 20.2 R

Jun 30 Wins-en-verlies J2 7 200 Jun 30 Saldo a/b 6 600

Opgelope

inkomste J1 600

7 200 7 200


20.2 R 20.2 R

Jun 30 Saldo a/b 350 Jun 30 Voorraad:

skryfbehoeftes J1 50


350 350


20.2 R 20.2 R

Jun 30 Saldo a/b 1 800 Jun 30 Wins-en-verlies J2 1 960

Agterstallige

uitgawes J1 160

1 960 1 960

113 ACN101M/1


20.2 R 20.2 R

Jun 30 Inkomste voor-

uit ontvang J1

600 Jun 30 Saldo a/b 5 600


5 600 5 600


20.2 R 20.2 R

Jun 30 Saldo a/b 280 Jun 30 Wins-en-verlies-

Debiteurekon-

trole J1 150

rekening J2 430

430 430

Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie 6 Kt

20.2 R

Jun 30 Saldo a/b 30 000

Waardevermin-

dering J1 30 000

60 000

Dt Debiteurekontrole 7 Kt

20.2 R 20.2 R

Jun 30 Saldo a/b 11 150 Jun 30 Oninbare skulde/


Saldo o/d 11 000

11 150 11 150

20.2


Dt Masjinerie teen kosprys 8 Kt

20.2 R



20.2 R

Jun 30 Saldo a/b 600

Dt Voorraad: skryfbehoeftes 10 Kt

20.2 R

Jun 30 Saldo J1 50

114ACN101M/1


20.2 R

Jun 30 Water en elektri

siteit J1 160


20.2 R

Jun 30 Kommissie

inkomste J1 600


20.2 R 20.2 R

Jun 30 Opgelope waar-

devermindering J1 30 000

Jun 30 Wins-en-verlies J2 30 000


20.2 R 20.2 R

Jun 30 Skryfbehoeftes J2 300 Jun 30 Huurinkomste J2 7 200

Water en elektri-

siteit J2 1 960

Kommissie-

inkomste J2 5 000

Oninbare skulde/


Waardevermin-

dering J2 30 000

115 ACN101M/1

A ABBO

ALGEMENE JOERNAAL

(2) AANSUIWERINGSINSKRYWINGS Ð 30 JUNIE 20.2 J1

R R

Opgelope inkomste AG 9 600

Huurinkomste AG 1 600

Om bogenoemde aan te suiwer

Voorraad: skryfbehoeftes AG10 50

Skryfbehoeftes AG 2 50


Kommissie-inkomste AG 4 600



Oninbare skulde/kredietverliese AG 5 150

Debiteurekontrole AG 7 150



Opgelope waardevermindering: masjinerie AG 6 30 000

Maak voorsiening vir waardevermindering

Water en elektrisiteit AG 3 160



A ABBO

(3) SLUITINGSOORDRAGTE Ð 30 JUNIE 20.2 J2

R R

Huurinkomste AG 1 7 200

Kommissie-inkomste AG 4 5 000


Afsluiting van rekeninge teen die wins-en-verlies-

rekening


Skryfbehoeftes AG 2 300

Water en elektrisiteit AG 3 1 960

Oninbare skulde/kredietverliese AG 5 430



rekening

116ACN101M/1

A ABBO

(4) BALANSSTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.2 (UITTREKSEL)

BATES Aantekening R



Bedryfsbates X XXX

Voorraad 50

Handelsdebiteure R(11 000 + 600) 11 600


Bedryfslaste XXX

Handels- en ander krediteure R(160 + 600) 760

A ABBO

(5) AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2:


R R

Drabedrag:

Begin van die jaar 170 000 170 000

Kosprys 200 000 200 000



Drabedrag:

Einde van die jaar 140 000 140 000

Kosprys 200 000 200 000


117 ACN101M/1

SELFBEOORDELING


. die rekeninge en items wat aangesuiwer moet word, te lys?

. aansuiwerings ten opsigte van die volgende te boekstaaf?

. korttermynaansuiwerings soos

vooruitbetaalde uitgawes

agterstallige uitgawes

verbruikbare voorraadaansuiwerings

inkomste vooruit ontvang

opgelope inkomste

oninbare skulde/kredietverliese

. langtermynaansuiwerings soos

waardevermindering

. die bedrae wat ter sprake is, te bereken?

. die nodige inskrywings te boekstaaf?

. 'n vooraansuiwerings-, na-aansuiwerings- en na-afsluitingsproefbalans op te stel?

. die uitwerking van aansuiwerings in die inkomstestaat en die balansstaat te toon?

118ACN101M/1

Studie-eenheid

8Die afsluitingsproses, winsbepaling

by handelsondernemings en die

voorbereiding van finansieÈ le state

Leeruitkoms

Studente moet die afsluitingsproses kan voltooi, die wins of verlies van 'n onderneming kanbepaal en meer gevorderde finansieÈ le state kan voorberei.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 120

8.1 Inleiding 121

8.2 FinansieÈ le resultaat van 'n diensentiteit 121

8.3 Komponente van die finansieÈ le resultaat van 'n

handelsonderneming 121

8.3.1 Bruto wins 121

8.3.2 Wins vir die jaar/tydperk 121

8.3.3 Kosprys van verkope 122

8.4 Voorraadstelsels 122

8.4.1 Die deurlopende voorraadstelsel 122

8.4.2 Die periodieke voorraadstelsel 126

8.4.3 Bykomende aankoopkoste 131

8.4.4 Onttrekkings en skenkings van voorraad 132

8.5 Afsluiting van nominale rekeninge 132

8.5.1 Handelsrekening 133

8.5.2 Wins-en-verliesrekening 138

119 ACN101M/1

8.6 Voorbereiding van finansieÈ le state 141

8.6.1 Die inkomstestaat (finansieÈ le resultaat) 141

8.6.2 Die staat van veranderings in ekwiteit 142

8.6.3 Die balansstaat (finansieÈ le stand) 143

8.6.4 Aantekeninge 144

8.7 Brutowinspersentasie 144

8.8 Omvattende voorbeeld 145










Selfbeoordeling 168

SLEUTELBEGRIPPE

. FinansieÈ le tydperk

. Nominale rekeninge

. Koste van verkope

. Bruto wins

. Wins vir die jaar/tydperk

. Voorraad

. Deurlopende voorraadstelsel

. Periodieke voorraadstelsel

. Sluitingsinskrywings

. Handelsrekening, wins-en-verliesrekening

. Inkomstestaat, staat van veranderings in ekwiteit, balansstaat en aantekeninge

120ACN101M/1

8.1 Inleiding

In hierdie studie-eenheid gaan u die agtergrondkennis opdoen wat nodig is om die finansieÈ le

state van 'n dienste-entiteit en 'n handelsonderneming op te stel.

Op grond van die rekeningkundige inskrywings wat tot dusver behandel is, weet u reeds hoe

die volgende bepaal word:

. kapitaal van die eienaar

. bates van die onderneming (insluitende handelsvoorraad en kontant)

. laste van die onderneming

. inkomste- en uitgawerekeninge (nominale rekeninge), wat in die geval van 'n handelson-

derneming die volgende insluit:

. verkope van handelsware

. aankope van handelsware

. alle ander uitgawes

. ander inkomste

Omdat die voorbereiding van die finansieÈ le state jaarliks gepaardgaan met die afslui-ting van

die finansieÈ le jaar, sal die afsluitingsinskrywings wat jaarliks gedoen moet word, verduidelik

moet word. Al die nominale rekeninge (inkomste- en uitgawerekeninge) word afgesluit.

Dit is die besonderhede waaruit die inkomstestaat opgestel word.

Die rekeninge wat na afsluiting nog in die proefbalans oorbly, naamlik die bate-, die laste- en

die kapitaalrekeninge, vorm die grondslag van die inligting wat in die balansstaat opgeneem

word.


8.2 FinansieÈ le resultaat van 'n diensentiteit


8.3 Komponente van die finansieÈ le resultaat van 'n

handelsonderneming

Die belangrikste vraag, soos u reeds weet, is: Hoe het die besigheid finansieel gevaar? Is daar

'n wins of 'n verlies gemaak? Die berekening word vir 'n bepaalde finansieÈ le tydperk gedoen,

gewoonlik 'n jaar. Die volgende onderwerp verg nou aandag:

8.3.1 Bruto wins

Dit is die verskil tussen die verkope en die ``kosprys van verkope'' Ð die toepaslike

rekeninge word na die handelsrekening afgesluit.

8.3.2 Wins vir die tydperk

Dit is die bedrag wat oorbly van die bruto wins nadat alle uitgawes om die besigheid te bestuur,

afgetrek en ander inkomste bygetel is. Die inkomste- en uitgawerekeninge word afgesluit en na

die wins-en-verliesrekening oorgedra.

121 ACN101M/1

8.3.3 Kosprys van verkope

Om die kosprys van verkope te bepaal, moet daar eers aandag gegee word aan voorraad. Die

voorraad handelsware wat 'n onderneming gedurende die finansieÈ le tydperk aankoop, word

nie noodwendig alles in dieÂ tydperk verkoop nie. Die voorraad aan die begin van die

rekeningkundige tydperk word die beginvoorraad (of aanvangsvoorraad) genoem en dieÂ aan

die einde van die tydperk die eindvoorraad.


8.4 Voorraadstelsels

Afhangende van die aard van die besigheid, die soort handelsware wat verkoop word en die

vlak van rekenarisasie in 'n besigheid, kan 'n besigheid oÂ f 'n deurlopende oÂ f 'n periodieke

voorraadstelsel gebruik. Tot dusver het ons net die periodieke voorraadstelsel behandel.

'n Deurlopende voorraadstelsel stel 'n besigheid in staat om deurlopend rekord te hou van

voorraadvlakke van al die verskillende items wat deur die besigheid verkoop word. Die metode

is veral geskik vir 'n besigheid wat items verkoop wat maklik uitkenbaar en meetbaar is en

waarvan die waarde ook maklik bepaal kan word. Die gebruik van skandeerders en

strepieskodes maak dit vir baie besighede moontlik om hierdie metode te gebruik om voorraad

te meet.


8.4.1 Die deurlopende voorraadstelsel

Volgens die deurlopende voorraadstelsel word voorraad wat aangekoop is, direk in die

voorraadrekening teen kosprys geboekstaaf. Ten tye van die verkoop word die kosprys van die

verkoopte goedere oorgedra vanaf die voorraadrekening na die koste van verkoperekening.

Met so 'n stelsel word die rekeningkundige inskrywings soos volg opgesom (BTW word

verontagsaam in die voorbeelde):

Aankoop van voorraad vir kontant:

Dt Voorraad (omdat die bate voorraad vermeerder)

Kt Bank (omdat die bate bank verminder wanneer geld uitbetaal is)

Die transaksie word in die kontantbetalingsjoernaal teen kosprys aangeteken.

Aankoop van voorraad op krediet:

Dt Voorraad (sien bo)

Kt Krediteur (omdat 'n las geskep of vermeerder word)

en

Kt Krediteurekontrole

Die transaksie word in die aankoopjoernaal teen kosprys aangeteken.

122ACN101M/1

Verkoop van handelsware vir kontant:

Dt Bank ('n bate vermeerder met geld ontvang) (verkoopprys)

Kt Verkope ('n inkomste wat ekwiteit vermeerder) (verkoopprys)

Dt Koste van verkope ('n uitgawe wat ekwiteit verminder) (kosprys)

Kt Voorraad ('n bate verminder) (kosprys)

Die transaksie word in die kontantontvangstejoernaal aangeteken.

Dit is belangrik om te onthou dat die verskil tussen die koste van verkope en die verkoopprys

die bruto wins is, wat die bedrag is waarmee die ekwiteit vermeerder.

Handelsware op krediet verkoop:

Dt Debiteur ('n bate word geskep of vermeerder) (verkoopprys)

en

Dt Debiteurekontrole

Kt Verkope (sien bo) (verkoopprys)

Dt Koste van verkope (sien bo) (kosprys)

Kt Voorraad (sien bo) (kosprys)

Die transaksie word in die verkoopjoernaal aangeteken.

Handelsware wat deur 'n debiteur teruggestuur is:

Dt Verkoopterugsendings (dit het die teenoorgestelde uitwerking as verkope op ekwiteit Ð

dit verminder ekwiteit) (verkoopprys)

Kt Debiteur (die bate verminder omdat die debiteur die besigheid minder

skuld) (verkoopprys)

en

Kt Debiteurekontrole

Kt Koste van verkope (dit het die teenoorgestelde uitwerking op ekwiteit as goedere

wat verkoop is)(kosprys)

Dt Voorraad (die bate vermeerder met die goedere wat teruggeneem is)

(kosprys)

Die transaksie word in die verkoopterugsendingsjoernaal aangeteken.

Goedere wat kontant verkoop is en teruggegee word:

Indien 'n onderneming se beleid is om nie kontant terug te betaal nie, sal 'n kredietnota aan die

klieÈnt uitgereik word en kan die klieÈnt ander goedere neem in die plek van die goedere

teruggegee.

Indien die onderneming bereid is om die kontant terug te betaal:

Dt Verkoopterugsendings (sien bo) (verkoopprys)

Kt Bank (die bate bank verminder om die aanvanklike

vermeerdering te kanselleer) (verkoopprys)

Die transaksie word in die kontantbetalingsjoernaal aangeteken.

Om die goedere weer in die voorraad op te neem:

Dt Voorraad (omdat die bate voorraad vermeerder) (kosprys)

Kt Koste van verkope (sien bo) (kosprys)

Die inskrywing word in die algemene joernaal aangeteken.

123 ACN101M/1

Voorraad wat aan 'n krediteur teruggestuur is:

Dt Krediteur (omdat die las verminder) (kosprys)

en

Dt Krediteurekontrole

Kt Voorraad ('n bate word minder Ð daar is minder voorraad vanweeÈ die

goedere wat teruggestuur is)(kosprys)

Die transaksie word in die aankoopterugsendingsjoernaal aangeteken.

Uit bogenoemde bespreking is dit duidelik dat die kosprys van goedere verkoop terselfdertyd

geboekstaaf word as die verkoop van goedere. Hierdie werkwyse stel die besigheid in staat om

die bruto wins te bepaal met elke verkope en ook om deurlopend rekord te hou van die rand-

waarde van die oorblywende voorraad.

Dit bly egter noodsaaklik om ten minste een keer per jaar 'n fisiese voorraadopname te doen,

gewoonlik aan die einde van elke finansieÈ le jaar. Teoreties behoort die uitslag van die

voorraadopname dieselfde te wees as die saldo op die voorraadrekening. Dit gebeur egter

baie selde omdat diefstal van voorraad, breekskade, lekkasie en verdamping kan plaasvind.

Omdat die verliese eers tydens 'n fisiese voorraadopname vasgestel word, sal dit nie in die

voorraadrekening geboekstaaf wees nie.

GOUE REEÈ L

Deurlopende voorraadstelsel: Koste van verkope word met elke verkooptransaksie

bereken: Debiteer: Koste van verkope. Krediteer: Voorraad met die waarde van die koste

van die verkope.

GOUE REEÈ L

Deurlopende voorraadstelsel: GEEN aankope of aankoopterugsendingsrekeninge word

bygehou nie (kyk paragraaf 8.4.2).

GOUE REEÈ L

Deurlopende voorraadstelsel: 'n Fisiese voorraadopname sal slegs tekorte (of oorskotte)

in voorraad openbaar.

Oefening 8.1

Die volgende oefening verduidelik die deurlopende voorraadstelsel:

R

Voorraad op 1 Januarie 20.1 10 000

Transaksies vir die jaar tot 31 Desember 20.1:

Kredietaankope 50 000

Kontantaankope 40 000

Kredietverkope (winsopslag op kosprys is 25%) 75 000

Kontantverkope (winsopslag op kosprys is 25%) 25 000

124ACN101M/1


Rekeningkundige inskrywings wat gedoen moet word

(1) Volgens die deurlopende voorraadstelsel is voorraad 'n bate. Daarom word voorraad

voorhande en voorraad wat aangekoop word, in die baterekening voorraad gedebiteer

teen kosprys en word die kontrarekening, soos krediteure of bank, gekrediteer.

(2) Wanneer goedere verkoop word, sal die verkoperekening (inkomste) gekrediteer word met

die verkoopprys en die kontrarekening (soos debiteure of bank), gedebiteer word.

(3) Goedere word uit die voorraad- (bate-) rekening teen kosprys geneem (voorraadrekening

word gekrediteer) en in die koste van verkope- (uitgawe-) rekening gedebiteer.

GROOTBOEKINSKRYWINGS

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Voorraad Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 1 Saldo a/b 10 000 Des 31 Koste van verkope 60 000

Des 31 Krediteurekontrole 50 000 Koste van verkope 20 000

Bank 40 000 Saldo o/d 20 000

100 000 100 000

20.2

Jan 1 Saldo a/b 20 000

Dt Verkope Kt

20.1 R 20.1 R

Des 31 Handelsrekening 100 000 Des 31 Debiteurekontrole 75 000

Bank 25 000

100 000 100 000

Dt Koste van verkope Kt

20.1 R 20.1 R

Des 31 Voorraad 60 000 Des 31 Handelsrekening 80 000

Voorraad 20 000

80 000 80 000

Dt Handelsrekening Kt

20.1 R 20.1 R

Des 31 Koste van verkope 80 000 Des 31 Verkope 100 000

Wins-en-verlies

(Bruto wins*) 20 000

100 000 100 000

* Bruto wins is die verskil tussen verkope en koste van verkope. Die bruto wins word na die

wins-en-verliesrekening oorgedra. Indien koste van verkope meer is as verkope, sal die

resultaat 'n bruto verlies wees.

125 ACN101M/1

KOMMENTAAR

. By die bepaling van die koste van verkope is dit belangrik om vas te stel of die

winsopslag op die kosprys of op die verkoopprys bereken word, want die prys van

toepassing word as 100 (100%) geneem.

Veronderstel die winsopslag van 25% is op die kosprys soos in die voorbeeld.

Dus:

%

Kosprys = 100

Winsopslag = 25

Verkoopprys = 125

Die kosprys in Rand sal beslis minder as die verkoopprys wees.

Daarom:

Vermenigvuldig met die kleiner syfer (100) en deel deur die groter syfer (125).

Om die kosprys van kredietverkope van R75 000 te bereken:100125 6 R75 000

1

Kosprys = R60 000

Indien die winsopslag van 25% op die verkoopprys sou wees:

%

Verkoopprys = 100

Winsopslag = 25

Kosprys = 75

Die kosprys sal weer eens minder as die verkoopprys wees.

Dus: 75100 6 R75 000

1

Kosprys = R56 250

. Bepaling van die bruto wins, ook die handelswins genoem, geskied in die

handelsrekening.

. Die besonderhede wat nodig is om die bruto wins of verlies te bereken, word deur

middel van die algemene joernaal oorgedra na die handelsrekening:

. Die verkoperekening word gedebiteer en die handelsrekening gekrediteer

(verkoperekening sluit af).

. Die koste van verkoperekening word gekrediteer (sluit af) en die handelsrekening

gedebiteer. Die saldo van die handelsrekening verteenwoordig die bruto wins of

verlies.

. Die eindsaldo van die voorraadrekening (bate) verteenwoordig die eindvoorraad.

8.4.2 Die periodieke voorraadstelsel

Volgens die periodieke voorraadstelsel, word aangekoopte voorraad nie in die voorraad-

rekening aangeteken nie. 'n Afsonderlike rekening, die aankoperekening, word gebruik om

die aankope te boekstaaf. Gevolglik sal voorraad wat om die een of ander rede na die verkoper

teruggestuur word, ook in 'n afsonderlike rekening, naamlik die aankoopterugsendings-

rekening, geboekstaaf word.

As gevolg van hierdie werkswyse is dit duidelik dat koste van verkope, in die geval van die

126ACN101M/1

periodieke voorraadstelsel, nie bepaal word wanneer die item verkoop word nie. Die koste van

verkope kan slegs aan die einde van 'n finansieÈ le jaar bepaal word nadat 'n fisiese voorraad-

opname gedoen is.

Die kosprys van voorraad verkoop gedurende die rekeningkundige tydperk word soos volg

bepaal:

Kosprys van voorraad aan die begin van die finansieÈ le jaar (eindvoorraad van die vorige

jaar)

Plus: Kosprys van voorraad wat gedurende die finansieÈ le jaar aangekoop is.

(Die totale bedrag bestee aan aankope)

Min: Kosprys van die voorraad aan die einde van die finansieÈ le jaar, wat deur 'n fisiese

voorraadopname vasgestel is. (Dit is die voorraad wat nie verkoop is nie)

Die rekeningkundige inskrywings met 'n periodieke voorraadstelsel kan soos volg opgesom

word (BTW word verontagsaam in die voorbeelde):

Aankoop van voorraad vir kontant:

Dt Aankope (volgens die periodieke voorraadstelsel word aankope

beskou as 'n uitgawe wat ekwiteit verminder)

Kt Bank (die bate Bank verminder wanneer geld uitbetaal is)

Die transaksie word in die kontantbetalingsjoernaal teen kosprys aangeteken.

Aankoop van voorraad op krediet:

Dt Aankope (sien bo)

Kt Krediteur (krediteure is 'n las wat geskep of vermeerder word)

en

Kt Krediteurekontrole

Die transaksie word in die aankoopjoernaal teen kosprys aangeteken.

Verkoop van handelsware vir kontant:

Dt Bank (die bate vermeerder met geld ontvang)

Kt Verkope ('n inkomsterekening wat ekwiteit vermeerder)

Die transaksie word in die kontantontvangstejoernaal teen verkoopprys aangeteken.

Handelsware op krediet verkoop:

Dt Debiteur ('n bate wat geskep of vermeerder word)

en

Dt Debiteurekontrole

Kt Verkope (sien bo)

Die transaksie word in die verkoopjoernaal teen verkoopprys aangeteken.

Handelsware wat deur 'n debiteur teruggestuur is:

Dt Verkoopterugsendings (ekwiteit verminder)

Kt Debiteur (bate verminder)

en

Kt Debiteurekontrole

Die transaksie word in die verkoopterugsendingsjoernaal teen verkoopprys aangeteken.

127 ACN101M/1

Goedere wat kontant verkoop is en teruggegee word:

Die beleid van die onderneming sal bepaal of 'n kredietnota uitgereik sal word (verwys na die

deurlopende voorraadstelsel) en of die onderneming die kontant sal terugbetaal.

Die inskrywing vir die kontantterugbetaling sal soos volg wees:

Dt Verkoopterugsendings (ekwiteit verminder)

Kt Bank (bate Bank verminder om die aanvanklike vermeerdering te

kanselleer)

Die transaksie word in die kontantbetalingsjoernaal aangeteken.

Voorraad wat aan 'n krediteur teruggestuur is:

Dt Krediteur ('n las verminder)

en

Dt Krediteurekontrole

Kt Aankoopterugsendings (die werklike aankope verminder)

Die transaksie word in die aankoopterugsendingsjoernaal teen kosprys aangeteken.

Fisiese voorraadopname aan die einde van die finansieÈ le jaar:

Dt Voorraad ('n baterekening wat geskep word met die voorraad voorhande aan

die einde van die finansieÈ le jaar)

Kt Handelsrekening ('n nominale rekening wat gebruik word om die bruto wins te bepaal

en wat ekwiteit vermeerder as 'n bruto wins gemaak is)

Die transaksie word in die algemene joernaal aangeteken.

Uit die samevatting is dit duidelik dat daar met die periodieke voorraadstelsel nie 'n koste van

verkoperekening is nie, maar wel 'n aankoperekening. Die kolomopskrifte van die hulpjoernale

sal ook aangepas moet word om by dieÂ voorraadstelsel aan te pas. Sommige rekeninge in die

grootboek sal ook verander moet word wanneer die periodieke voorraadstelsel gebruik word.

In die eksamen of in werkopdragte is dit baie belangrik dat u moet weet watter voorraadstelsel

deur 'n besigheid gebruik word, aangesien dit die uitleg van die hulpjoernale en grootboek sal

bepaal.

GOUE REEÈ L

Periodieke voorraadstelsel: Aankope en aankoopterugsendingsrekeninge word bygehou.Hierdie rekeninge word afgesluit (NUL gemaak) na die Handelsrekening aan die einde vandie finansieÈ le tydperk.

GOUE REEÈ L

Periodieke voorrraadstelsel: GEEN koste van verkoperekening word gehou nie. Koste vanverkope word deur middel van die inskrywings in die Handelsrekening bepaal.

GOUE REEÈ L

Periodieke voorraadstelsel: 'n Fisiese voorraadopname is noodsaaklik.

128ACN101M/1

Oefening 8.2

Die besonderhede van die vorige oefening word gebruik behalwe dat die eindvoorraad in die

periodieke stelsel eers op 31 Desember 20.1 bepaal word, naamlik R20 000.


Rekeningkundige inskrywings wat gedoen moet word

(1) Die beginsaldo van die voorraadrekening (bate) word gedurende die finansieÈ le tydperk,

gewoonlik 'n jaar, in die boeke gehou sonder enige ander inskrywings.

(2) Voorraad aangekoop word teen kosprys in die aankoperekening (uitgawe) aangeteken

(gedebiteer) en die kontrarekening, soos krediteure of bank, word gekrediteer. Die

aankoperekening word aan die einde van die finansieÈ le jaar teen die handelsrekening

afgesluit met behulp van 'n algemene joernaalinskrywing (debiteer die handelsrekening en

krediteer die aankoperekening).

(3) Wanneer goedere verkoop word, word die verkoperekening (inkomste) gekrediteer met die

verkoopprys en die kontrarekening, soos bank of debiteure, gedebiteer.

(4) Om die eindvoorraad te bepaal, word 'n fisiese voorraadopname (gewoonlik teen

kosprys Ð R20 000 in die oefening) gedoen. Om dieÂ syfer te boek te stel word die

voorraadrekening gedebiteer en die handelsrekening gekrediteer. In hierdie tydstip behoort

u na die handelsrekening in die grootboek te kyk. In hierdie stelsel word daar nie 'n koste

van verkoperekening gehou nie.

(5) Aangesien die beginvoorraad verkoop is, of nou by die eindvoorraad ingesluit is, moet dit

`òorgeplaas'' word. Die voorraadrekening word dus gekrediteer en die handelsrekening

gedebiteer. Hierdeur word die beginvoorraad by die aankope getel. Die eindvoorraad word

daarvan afgetrek (die handelsrekening is daarmee gekrediteer) en die koste van verkope

word dus bereken.

KOMMENTAAR

. Bepaling van koste van verkope en bruto wins R

Beginvoorraad teen kosprys 10 000

Plus: Aankope teen kosprys 90 000

Voorraad beskikbaar vir verkoop teen kosprys 100 000

Min: Eindvoorraad teen kosprys 20 000

Koste van verkope 80 000

Bruto wins 20 000*

Verkope 100 000

* Balanserende syfer

. Om die bruto wins te bepaal, word die volgende benodig en na die handelsrekening

oorgedra:

. Die voorraadrekening word met die beginvoorraad gekrediteer en die handels-

rekening word daarmee gedebiteer (oordrag van beginvoorraad).

. Die aankoperekening word gekrediteer en die handelsrekening gedebiteer

(aankoperekening sluit af).

129 ACN101M/1

. Die verkoperekening word gedebiteer en die handelsrekening gekrediteer

(verkoperekening sluit af).

Die eindvoorraad is gegee (kyk rekeningkundige inskrywing 4 hierbo) en is op hierdie tydstip

reeds in die voorraad- en handelsrekening opgeteken.

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Voorraad Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 1 Saldo a/b 10 000 Des 31 Handelsrekening 10 000

20.1

Des 31 Handelsrekening 20 000

Dt Aankope Kt

20.1 R 20.1 R

Des 31 Krediteurekontrole 50 000 Des 31 Handelsrekening 90 000

Bank 40 000

90 000 90 000

Dt Verkope Kt

20.1 R 20.1 R

Des 31 Handelsrekening 100 000 Des 31 Debiteurekontrole 75 000

Bank 25 000

100 000 100 000

Dt Handelsrekening Kt

20.1 R 20.1 R

Des 31 Voorraad (begin) 10 000 Des 31 Verkope 100 000

Aankope 90 000 Voorraad (eind) 20 000

Wins-en-verlies

(Bruto wins*) 20 000

120 000 120 000


KOMMENTAAR

. Die bruto wins is vir beide stelsels dieselfde (kyk * hierbo en by die vorige kommen-

taar).

. Die belangrikste verskille tussen die twee stelsels is die volgende:

(1) In die deurlopende voorraadstelsel word aankope in die voorraadrekening

(bate) aangeteken teen kosprys en 'n koste van verkoperekening word gedurende

die finansieÈ le tydperk gehou.

(2) In die periodieke voorraadstelsel word aankope in die aankoperekening

(uitgawe) opgeteken en die koste van verkope word gevolglik in die handelsreke-

ning bereken.

130ACN101M/1

8.4.3 Bykomende aankoopkoste

Vrag op aankope en spoorvrag is voorbeelde van uitgawes wat 'n besigheid moet aangaan

wanneer voorraad wat aangekoop is, na die perseel van die besigheid vervoer moet word.

Doeane- en aksynsbelasting kan ook gehef word wanneer voorraad ingevoer word.

Wanneer die deurlopende voorraadstelsel gebruik word, word vrag op aankope, ensovoorts

gedebiteer teen die voorraadrekening, aangesien koste van verkope geboekstaaf moet word

by elke verkooptransaksie en vraggeld 'n deel vorm van die koste per eenheid.

Wanneer die periodieke voorraadstelsel gebruik word, word alle aankope van voorraad

gedurende 'n finansieÈ le jaar teen die aankoperekening gedebiteer. Gevolglik sal die rekening

die totaal van alle aankope aan die einde van die jaar toon. Vrag op aankope (in kontant betaal

of op krediet) sal gedebiteer word teen die vrag op aankoperekening van 'n besigheid wat dieÂ

voorraadstelsel gebruik. Die rekening sal die totale bedrag toon wat uitgegee (bestee) is op die

vervoer van voorraad na die perseel van die besigheid. Wanneer koste van verkope aan die

einde van die jaar bereken word, moet vervoer op aankope ook in berekening gebring word.

Doeane- en aksynsbelasting sal op dieselfde wyse hanteer word.

Die volgende tabel toon hoe die rekeninge volgens die verskillende voorraadstelsels beõÈnvloed

sal word wanneer bykomende aankoopkoste aangegaan word.

Transaksie Deurlopende

voorraadstelsel

Periodieke

voorraadstelsel

Betaling van vragkoste op

voorraad aangekoop

Dt Voorraad

Kt Bank

of

Kt Krediteur (en krediteure-

kontrole) indien op krediet

Dt Vrag op aankope

Kt Bank

of

Kt Krediteur (en krediteure-

kontrole) indien op krediet

Gebruik die volgende inligting uit die boeke van Gogo Handelaars om die koste van verkope te

bereken:

R

Voorraad (1 Januarie 20.1) 95 000

Aankope 260 000

Vrag op aankope 3 600

Tydens 'n fisiese voorraadopname op 31 Desember 20.1 is vasgestel dat die voorraad

voorhande R80 000 bedra het.

Oplossing:

R


Plus: Aankope 260 000

Vrag op aankope 3 600

358 600

Min: Voorraad (31 Desember 20.1) 80 000

Koste van verkope 278 600

131 ACN101M/1

8.4.4 Onttrekkings en skenkings van voorraad

Onttrekkings en skenkings van voorraad word teen kosprys in die algemene joernaal

geboekstaaf.

Bestudeer die volgende tabel:

Transaksie Deurlopende

voorraadstelsel

Periodieke

voorraadstelsel

Voorraad deur eienaar ge-

neem vir persoonlike gebruik

Dt Onttrekkings

Kt Voorraad

Dt Onttrekkings

Kt Aankope

Skenking van voorraad Dt Skenkings

Kt Voorraad

Dt Skenkings

Kt Aankope

Onttrekkings en skenkings is nie vrygestel van BTW nie. BTW word egter op die kosprys van

die goedere bereken en na die BTW Uitsetrekening gekrediteer.

8.5 Afsluiting van nominale rekeninge


Ons het met die rekeningkundige siklus tot by die proefbalans gevorder. Die rekeningkundige

korrektheid is dus getoets, in ag genome die tekortkominge van 'n proefbalans. Soos voorheen

genoem, is die hoofdoel van 'n onderneming om wins te maak. Om die finansieÈ le resultaat van

die onderneming te bepaal, word die nominale rekeninge deur middel van sluitingsjoernale

afgesluit en oorgedra na die handelsrekening ('n nominale rekening) in die geval van

handelsondernemings en/of na die wins-en-verliesrekening.

Die berekende bruto wins word teen die handelsrekening gedebiteer en teen die wins-en-

verliesrekening ('n nominale rekening) gekrediteer. Al die ander nominale rekeninge met

kredietsaldo's, soos huurinkomste en korting ontvang, word gedebiteer (afgesluit) en die wins-

en-verliesrekening gekrediteer.

Op soortgelyke wyse word alle ander uitgawerekeninge met debietsaldo's, soos telefoonuit-

gawe, huuruitgawe en salarisse, gekrediteer (afgesluit) en die wins-en-verliesrekening word

gedebiteer.

Die verskil tussen die debiet- en die kredietkant van die wins-en-verliesrekening lewer die netto

wins of verlies, wat op sy beurt na die kapitaalrekening oorgeplaas word. Die wins-en-

verliesrekening sluit dus ook af.

Onthou dat die handels- en die wins-en-verliesrekening deel is van die rekeningkun-

dige stelsel.

Deur die inligting in die volgende proefbalans te gebruik, sal die afsluiting van nominale

rekeninge aan die einde van die finansieÈ le tydperk verduidelik word.

132ACN101M/1

TOEKELA HANDELAARS

Voor-afsluitingsproefbalans soos op 31 Januarie 20.1

Fol Dt Kt

R R

Kapitaal B1 103 400


Bank B3 4 250

Voorraad ± 1 Februarie 20.0 B4 5 000

Voertuie teen kosprys B5 91 000




Verkope N1 77 500

Verkoopterugsendings N2 1 500

Aankope N3 52 500

Aankoopterugsendings N4 2 500

Huurinkomste N5 600


Lone N7 10 550

Water en elektrisiteit N8 950

Oninbare skulde/kredietverliese N9 300



198 950 198 950

Omdat daar 'n aankoperekening is, weet ons dat die periodieke voorraadstelsel gebruik word.

Op 31 Januarie 20.1 is 'n fisiese voorraadopname gedoen en bevind dat die waarde van die

voorraad R8 000 is volgens die voorraadlys. Onthou, dieÂ bedrag moet nog in die boeke

aangeteken word.

GOUE REEÈ L

ALLE nominale rekeninge (d.i. inkomste en uitgawerekeninge) MOET aan die einde vandie finansieÈ le tydperk na oÂ f die handelsrekening oÂ f die wins-en-verliesrekening afgesluit(NUL gemaak) word.

GOUE REEÈ L

Slegs besighede wat handel dryf, d. i. koop en verkoop van handelsware, sal 'nhandelsrekening byhou.

8.5.1 Handelsrekening

Soos voorheen genoem, word die bruto wins in die handelsrekening bereken. Die

besonderhede wat nodig is om hierdie berekening te doen, is

. beginvoorraad teen kosprys

. aankope teen kosprys

. eindvoorraad teen kosprys

. verkope teen verkoopprys

. kosprys van verkoopte goedere

133 ACN101M/1

'n Rekeningkundige berekening sal soos volg daar uitsien:

Beginvoorraad + aankope (alles teen kosprys) 7 eindvoorraad (teen kosprys) = kosprys

van die goedere verkoop

Bruto wins = verkope 7 kosprys van verkoopte goedere

Indien die vorige oefening se gegewens weer gebruik word, sal dit soos volg daar uitsien:

R10 000 + R90 000 7 R20 000 = R80 000 (kosprys van verkope)

Bruto wins = R100 000 7 R80 000

= R20 000

Die kosprys van goedere gekoop, word beõÈnvloed deur alle kostes aangegaan totdat die

goedere as te koop aangebied kan word. Dit sluit koste in soos vrag op aankope,

doeanebelasting, dokgelde, skeepsvrag, ensovoorts. Hierdie koste sal gevolglik die kosprys

van die verkoopte goedere verhoog en die bruto wins verminder.

Eindvoorraad

In die praktyk sal dit selde gebeur dat 'n onderneming al die voorraad wat beskikbaar is, dit wil

seÃ beginvoorraad en aankope, verkoop en dat daar geen eindvoorraad is nie. Indien dit wel

gebeur, sal die eindvoorraad net uit die berekening weggelaat word. Die eindvoorraad word

letterlik getel, 'n lys word daarvan gemaak en teen kosprys of markprys gewaardeer, watter

een ook al die laagste is. Daarna word dit deur 'n algemene joernaalinskrywing in die boeke

aangebring. Aangesien die eindvoorraad 'n bate is, sal die voorraadrekening gedebiteer word.

Die nodige besonderhede, soos beginvoorraad, aankope en verkope, word deur middel van

sluitingsoordragte in die algemene joernaal van die grootboekrekeninge na die handelsreke-

ning oorgedra. Die bruto wins word verkry wanneer die ``saldo'' van die handelsrekening

bepaal word.

Die joernaalinskrywings vir die sluitingsoordragte word naÂ die volgende grootboekrekeninge

getoon.

TOEKELA HANDELAARS

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Kapitaal B1 Kt

20.1 R



20.1 R 20.1 R

Jan 31 Saldo a/b 3 000 Jan 31 Kapitaal J3 3 000

Dt Bank B3 Kt

20.1 R


Dt Voorraad B4 Kt

20.0 R 20.1 R

Feb 1 Saldo a/b 5 000 Jan 31 Handelsrekening J1 5 000

20.1

Jan 31 Handelsrekening J1 8 000

134ACN101M/1

Dt Voertuie teen kosprys B5 Kt

20.1 RJan 31 Saldo a/b 91 000

Dt Toerusting teen kosprys B6 Kt

20.1 RJan 31 Saldo a/b 19 500


20.1 RJan 31 Saldo a/b 10 100


20.1 RJan 31 Saldo a/b 14 700

Dt Verkope N1 Kt

20.1 R 20.1 RJan 31 Vereffeningskor-

ting toegestaan J1 150 Jan 31 Saldo a/b 77 500Handelsrekening J1 77 350

77 500 77 500

Dt Verkoopterugsendings N2 Kt

20.1 R 20.1 RJan 31 Saldo a/b 1 500 Jan 31 Handelsrekening J1 1 500

Dt Aankope N3 Kt

20.1 R 20.1 RJan 31 Saldo a/b 52 500 Jan 31 Vereffeningskor-

ting ontvang J1 250Handelsrekening J1 52 250

52 500 52 500

Dt Aankoopterugsendings N4 Kt

20.1 R 20.1 RJan 31 Handelsrekening J1 2 500 Jan 31 Saldo a/b 2 500


20.1 R 20.1 RJan 31 Wins-en-verlies J2 600 Jan 31 Saldo a/b 600


20.1 R 20.1 RJan 31 Saldo a/b 150 Jan 31 Wins-en-verlies J2 150

Dt Lone N7 Kt

20.1 R 20.1 RJan 31 Saldo a/b 10 550 Jan 31 Wins-en-verlies J2 10 550

135 ACN101M/1

Dt Water en elektrisiteit N8 Kt

20.1 R 20.1 RJan 31 Saldo a/b 950 Jan 31 Wins-en-verlies J2 950

Dt Oninbare skulde/kredietverliese N9 Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 31 Saldo a/b 300 Jan 31 Verkope J2 300

Dt Vereffeningsorting toegestaan N10 Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 31 Saldo a/b 150 Jan 31 Verkope J2 150

Dt Vereffeningskorting ontvang N11 Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 31 Aankope J2 250 Jan 31 Saldo a/b 250

Dt Handelsrekening N12 Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 31 Voorraad (begin) J1 5 000 Jan 31 Verkope J1 77 350

Aankope J1 52 250 Aankoopterug-

Verkoopterug- sendings J1 2 500

sendings J1 1 500 Voorraad (eind) J1 8 000

Wins-en-verlies

(Bruto wins) J1 29 100

87 850 87 850

KOMMENTAAR

SLUITINGSOORDRAGTE VAN VEREFFENINGSKORTING:

(1) Vereffeningskorting toegestaan word afgesluit na verkope:

Om vereffeningskorting toegestaan na verkope oor te dra word die verkope rekening

gedebiteer en die vereffeningskorting rekening gekrediteer (die rekening sluit dus af).

20.1 R R

Jan 31 Verkope 150

Vereffeningskorting toegestaan 150

Sluitingsoordrag van vereffeningskorting toegestaan

(2) Vereffeningskorting ontvang word afgesluit na aankope:

Om vereffeningskorting ontvang na aankope oor te dra word die vereffeningskorting ontvang

rekening gedebiteer (rekening sluit dus af) en die aankope rekening word gekrediteer.

20.1 R R

Jan 31 Vereffeningskorting ontvang 250

Aankope 250

Sluitingsoordrag van vereffeningskorting ontvang

136ACN101M/1

SLUITINGSOORDRAGTE NA HANDELSREKENING:

(1) Om die beginvoorraad na die handelsrekening oor te dra, word die voorraadrekening

gekrediteer (rekening sluit af) en die handelsrekening gedebiteer deur middel van 'n

sluitingsoordrag in die algemene joernaal.

J1

20.1 R R

Jan 31 Handelsrekening N12 5 000

Voorraad B4 5 000

Sluitingsoordrag van aanvangsvoorraad

(2) Om die aankope na die handelsrekening oor te dra, word die aankoperekening gekrediteer

(rekening sluit af) en die handelsrekening gedebiteer.

J1

20.1 R R


Aankope N3 52 250

Sluitingsoordrag van aankope

(3) Om die verkoopterugsendings na die handelsrekening oor te dra, word verkoop-

terugsendings gekrediteer (rekening sluit af) en die handelsrekening gedebiteer.

J1

20.1 R R



Sluitingsoordrag van verkoopterugsendings

(4) Om verkope na die handelsrekening oor te dra, word verkope gedebiteer (rekening sluit af)

en die handelsrekening gekrediteer.

J1

20.1 R R

Jan 31 Verkope N1 77 350

Handelsrekening N12 77 350

Sluitingsoordrag van verkope

(5) Om aankoopterugsendings na die handelsrekening oor te dra, word die aankoop-

terugsendings gedebiteer (rekening sluit af) en die handelsrekening gekrediteer.

J1

20.1 R R

Jan 31 Aankoopterugsendings N4 2 500


Sluitingsoordrag van aankoopterugsendings

(6) Om die eindvoorraad, wat 'n bate is, in die boeke in te bring, word die voorraadrekening

gedebiteer en die handelsrekening gekrediteer.

137 ACN101M/1

J1

20.1 R R

Jan 31 Voorraad B4 8 000


Om die eindvoorraad in berekening te bring

(7) Die handelsrekening word nou gebalanseer. Die resultaat (saldo) is die bruto wins,

naamlik R29 100, wat deur middel van 'n sluitingsoordrag oorgedra word na die wins-en-

verliesrekening, waar die netto wins bepaal gaan word.

J1

20.1 R R


Wins-en-verlies N13 29 100

Oordrag van bruto wins na wins-en-

verliesrekening

(8) In plaas van al die afsonderlike sluitingsoordragte kan daar ook 'n samevattende

inskrywing, wat dieselfde uitwerking sal heÃ , gedoen word.

Algemene joernaal J1

20.1 R R

Jan 31 Verkope N1 77 350

Aankoopterugsendings N4 2 500

Voorraad (eind) B4 8 000

Voorraad (begin) B4 5 000

Aankope N3 52 250


Handelsrekening N12 29 100*

Afsluiting en oordrag van bogenoemde

rekeninge teen handelsrekening

* Balanserende syfer tussen debiete en krediete.

Die bedrag van R29 100 word NIE op sigself teen die handelsrekening gekrediteer nie. Elke

inskrywing word afsonderlik in die handelsrekening (as kontra-inskrywings) getoon. Dit sal in

werklikheid die handelsrekening met R29 100 krediteer.

GOUE REEÈ L

Die handelsrekening, wat ook 'n nominale rekening is, word na die wins-en-verlies-rekening afgesluit. (Kyk na die skematiese voorstelling.)

8.5.2 Wins-en-verliesrekening

Soos voorheen genoem, word die netto wins in die wins-en-verliesrekening bereken.

Die besonderhede wat nodig is om hierdie berekening te doen, is

. die bruto wins

. alle besigheidsuitgawes

. alle besigheidsinkomste

138ACN101M/1

Dt Wins-en-verlies N13 Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 31 Skryfbehoeftes J2 150 Jan 31 Handelsrekening

Lone J2 10 550 (Bruto wins) J1 29 100

Water en elektrisiteit J2 950 Huurinkomste J2 600

Oninbare skulde/


Kapitaal (Wins) J2 17 750

29 700 29 700

KOMMENTAAR

Sluitingsjoernaalinskrywings

(1) Die oordrag van die bruto wins is reeds gedoen.

(2) Om die uitgawerekeninge na die wins-en-verliesrekening oor te dra, word die

uitgawerekeninge soos skryfbehoeftes, lone en water en elektrisiteit gekrediteer

(rekeninge sluit af) en die wins-en-verliesrekening afsonderlik met elke uitgawe

gedebiteer. Dit word gedoen sodat elke uitgawe duidelik gesien kan word.

SLUITINGSOORDRAGTE VAN UITGAWE J2

20.1 R R

Jan 31 Wins-en-verlies N13 150

Skryfbehoeftes N 6 150

Sluitingsoordrag

Wins-en-verlies N13 10 550

Lone N 7 10 550

Sluitingsoordrag

Wins-en-verlies N13 950

Water en elektrisiteit N 8 950

Sluitingsoordrag



Sluitingsoordrag

(3) Om die inkomsterekeninge na die wins-en-verliesrekening oor te dra, word die inkomste-

rekeninge, soos huurinkomste en kommissie ontvang, gedebiteer (rekeninge sluit af) en

die wins-en-verliesrekening gekrediteer.

SLUITINGSOORDRAGTE VAN INKOMSTE J2

20.1 R R

Jan 31 Huurinkomste N5 600


Sluitingsoordrag

139 ACN101M/1

(4) In plaas van al die afsonderlike sluitingsoordragte kan daar ook 'n gekombineerde

inskrywing gedoen word, byvoorbeeld:

ALGEMENE JOERNAAL J2

20.1 R R

Jan 31 Huurinkomste N5 600

Wins-en-verlies N13 11 350*


Lone N7 10 550

Water en elektrisiteit N8 950


Afsluiting van bogenoemde rekeninge

teen die wins-en-verliesrekening

* Balanserende syfer tussen debiete en krediete. Onthou, die bedrae van die nominale rekeninge word afsonderlik in

die wins-en-verliesrekening getoon, wat beteken dat die bedrag van R11 350 nie op sigself na die rekening

oorgeboek word nie.

(5) Die wins of verlies is die resultaat (``saldo'') van die wins-en-verliesrekening.

(6) Om die wins wat aan die eienaar verskuldig is, na die kapitaalrekening oor te dra, word die

wins-en-verliesrekening gedebiteer (rekening sluit af) en die kapitaalrekening gekrediteer

(die ekwiteit word meer).

GOUE REEÈ L

Die wins-en-verliesrekening, wat ook 'n nominale rekening is, word na die kapitaalrekening

afgesluit. Die wins of verlies moet in die Staat van Veranderings in Ekwiteit getoon word.

(Kyk die skematiese voorstelling.)

SLUITINGSOORDRAG VAN WINS VIR DIE JAAR/TYDPERK J3

20.1 R R

Jan 31 Wins-en-verliesrekening N13 17 750

Kapitaal B1 17 750

Om wins na kapitaal oor te dra

(7) Indien daar 'n verlies gely is, word die wins-en-verliesrekening gekrediteer en die

kapitaalrekening gedebiteer (ekwiteit verminder).

(8) Die eienaar is terselfdertyd die bedrag in die onttrekkingsrekening aan die besigheid

verskuldig. Om hierdie skuld in berekening te bring, word die onttrekkingsrekening

teen die kapitaalrekening afgesluit deurdat die onttrekkingsrekening gekrediteer en die

kapitaalrekening gedebiteer word (ekwiteit verminder).


20.1 R R

Jan 31 Kapitaal B1 3 000


Om onttrekkings af te sluit

140ACN101M/1

(9) Die voltooide kapitaalrekening sal dan soos volg daar uitsien:

Dt Kapitaal B1 Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 31 Onttrekkings J3 3 000 Jan 31 Saldo a/b 103 400

Saldo o/d 118 150 Wins-en-verlies J3 17 750

121 150 121 150

20.1


(10) Na-afsluitingsproefbalans

Op hierdie tydstip kan 'n na-afsluitingsproefbalans voorberei word. Hierdieproefbalans bevat die saldo's van al daardie rekeninge waarvan die saldo's nadie volgende finansieÈ le tydperk oorgedra word. Hierdie saldo's word gebruik omdie balansstaat voor te berei.

In bostaande voorbeeld is hierdie proefbalans soos volg (let op dat daar GEENsaldo's van nominale rekeninge of 'n saldo vir die onttrekkingsrekening verskynnie, omdat hulle afgesluit is):

NA-AFSLUITINGSPROEFBALANS SOOS OP 31 JANUARIE 20.1

Fol Dt Kt

R R

Kapitaal B1 118 150

Bank B3 4 250

Voorraad B4 8 000

Voertuie teen kosprys B5 91 000




132 850 132 850

GOUE REEÈ L

Die na-afsluitsproefbalans bevat net saldo's van balansstaatrekeninge ± geen nominalerekeninge nie.

8.6 Voorbereiding van finansieÈ le state

Die finansieÈ le state van 'n onderneming vorm nie deel van die grootboekrekeninge nie. Die

inligting wat in die rekeninge voorkom en die saldo's van die rekeninge word gebruik om

finansieÈ le state op te stel. Die finansieÈ le state word afsonderlik van die rekeningkundige

rekords opgestel.


8.6.1 Die inkomstestaat (finansieÈ le resultaat)

Die inligting in die handelsrekening en die wins-en-verliesrekening word by wyse van die

inkomstestaat aan belanghebbendes bekend gemaak.

141 ACN101M/1

TOEKELA HANDELAARS

INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 JANUARIE 20.1

Aantekening R

Inkomste 2 75 850

Koste van verkope (46 750)

Beginvoorraad 5 000

Netto aankope 49 750

54 750

Eindvoorraad (8 000)

Bruto wins 29 100

Ander inkomste: 600

Huurinkomste 600

29 700


Skryfbehoeftes 150

Lone 10 550

Water en elektrisiteit 950



GOUE REEÈ L

Die inkomstestaat word opgestel uit inligting in die handelsrekening en die wins-en-verlies-

rekening. (Kyk die skematiese voorstelling.)

8.6.2 Die staat van veranderings in ekwiteit

Die staat van veranderings in ekwiteit is in paragraaf 5.15.2 bespreek. Bestudeer asseblief

weer daardie paragraaf. Hierdie staat word met die inligting in die kapitaalrekening

saamgestel.

TOEKELA HANDELAARS

STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG

31 JANUARIE 20.1

Kapitaal

R

Saldo op 1 Februarie 20.0 103 400



Saldo op 31 Januarie 20.1 118 150

142ACN101M/1

GOUE REEÈ L

Die staat van veranderings in ekwiteit word opgestel uit inligting in die kapitaalrekening.(Kyk skematiese voorstelling.)

8.6.3 Die balansstaat (finansieÈ le stand)

Die balansstaat word saamgestel uit die rekeninge wat nie afgesluit is met die bepaling van die

wins/verlies van die onderneming nie. Die rekeninge verteenwoordig bate-, laste- en

ekwiteitsrekeninge (dus, die saldo's van daardie rekeninge wat in die na-afsluitingsproefbalans

verskyn). Al die nominale rekeninge (uitgawes en inkomste) is afgesluit. In die balansstaat

word 'n opsomming van al die bates en laste van die onderneming gemaak en die opsomming

is gegrond op die rekeningkundige vergelyking B = E + L.

'n Balansstaat toon die finansieÈ le stand van die besigheid op 'n bepaalde datum, terwyl die

wins-en-verliesrekening of inkomstestaat die finansieÈ le resultaat oor 'n finansieÈ le tydperk

weergee. Die verandering in ekwiteit van een finansieÈ le jaar na die volgende finansieÈ le jaar

word in die staat van veranderings in ekwiteit weergegee.

TOEKELA HANDELAARS

BALANSSTAAT SOOS OP 31 JANUARIE 20.1

BATES Aantekening R



Bedryfsbates 22 350

Voorraad 8 000






Kapitaal 118 150

Bedryfslaste 14 700



KOMMENTAAR

Die verskillende bates se totale word bereken en bymekaargetel; die resultaat is gelyk

aan

. die ekwiteit, plus

. die verskillende laste se totale, wat bereken en bymekaargetel word (in die voorbeeld

is daar net een bedryfslas, naamlik krediteure)

Onthou, die saldo's in die balansstaat is die openingsaldo's van die volgende finansieÈ le

tydperk se grootboekrekeninge.

143 ACN101M/1

Daar is gewoonlik meer items onder handels- en ander debiteure en handels- en ander

krediteure as net debiteure en krediteure. Hierdie items sal onder handels- en ander

debiteure en handels- en ander krediteure gelys word en bymekaargetel word om die

totaal vir handels- en ander debiteure en handels- en ander krediteure te verkry.

GOUE REEÈ L

Die balansstaat word opgestel uit die saldo's in die na-afsluitings proefbalans nadat dieaantekening oor `Èiendom, aanleg en toerusting'' opgestel is. (Kyk aantekening 3 inparagraaf 8.6.4.)

8.6.4 Aantekeninge

1 Rekeningkundige beleid: Die finansieÈ le jaarstate is volgens die historiese koste-basisopgestel en voldoen aan algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk.

2 Inkomste verteenwoordig netto verkope aan klieÈnte.

3 Eiendom, aanleg en Toerusting Voertuie Totaal

toerusting

R R R

Drabedrag:

Begin van die jaar 19 500 91 000 110 500

Kosprys 19 500 91 000 110 500

Opgelope

waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð)

Waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð)

Drabedrag:

Einde van die jaar 19 500 91 000 110 500

Kosprys 19 500 91 000 110 500

Opgelope

waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð)

Geen waardevermindering is gedurende die finansieÈ le jaar afgeskryf nie.

GOUE REEÈ L

Die aantekening oor `Èiendom, aanleg en toerusting'' toon alle veranderinge in alleniebedryfsbates en die gepaardgaande opgelope waardeverminderingsrekeninge.

GOUE REEÈ L

Die totaal van die ``Drabedrag: Einde van die jaar'' moet dieselfde wees as `Èiendom,aanleg en toerusting'' onder ``Niebedryfsbates'' in die balansstaat getoon.

8.7 Brutowinspersentasie'n Onderneming bereken die bruto wins afsonderlik omdat dit 'n aanduiding gee van dieonderneming se prestasie ten opsigte van sy belangrikste aktiwiteit, die verkoop van goedereteen 'n wins, afgesien van alle ander aktiwiteite wat hy moet verrig om hierdie primeÃ re aktiwiteitte ondersteun.

Bestudeer paragrawe 8.3.3 en 8.4 van die voorgeskrewe boek.

144ACN101M/1

KOMMENTAAR

Die bruto wins word gewoonlik uitgedruk as 'n persentasie van oÂ f die verkoopprys oÂ f die

kosprys van verkope.

Voorbeeld

Bruto wins 100=

29 0006

100

Verkoopprys6

1 76 000 1

= 38,2%

Bruto wins 100=

29 0006

100

Kosprys van verkope6

1 47 000 1

= 61,7%

'n Onderneming het gewoonlik 'n prysbeleid wat ten doel het om 'n sekere bruto

winspersentasie te verdien. Die verkoopprys word bepaal deur dieÂ winspersentasie by die

kosprys van die handelsware te voeg. Aan die einde van die tydperk kan die bestuur die

werklike resultaat (brutowinspersentasie) met die teoretiese persentasie (m.a.w. die winsne-

mingsbeleid) vergelyk, of die resultaat kan met dieÂ van ander jare vergelyk word, of dit kan met

dieÂ van ander ondernemings in die bedryf vergelyk word.

8.8 Omvattende voorbeeld

Die volgende inligting het betrekking op Hot-Rod Handelaars:

1 VOORAANSUIWERINGSPROEFBALANS SOOS OP 31 DESEMBER 20.4

Fol Debiet Krediet

R R

Kapitaal AG 1 250 000

Onttrekkings AG 2 4 400

Grond en geboue teen kosprys AG 3 180 000

Voertuie teen kosprys AG 4 120 000

Meubels teen kosprys AG 5 15 000

Voorraad: Handelsware Ð 1 Jan 20.4 AG 6 4 000

Debiteurekontrole AG 7 40 140

Bank AG 8 5 900

Opgelope waardevermindering:

Voertuie AG 9 26 000

Meubels AG10 3 000

Krediteurekontrole AG11 50 750

Verkope AG12 253 615

Verkoopterugsendings AG13 615

Vrag op verkope AG14 670



Aankope AG17 170 550

Aankoopterugsendings AG18 550

Vraggeld op aankope AG19 400



Verpakkingsmateriaal AG22 800

Salarisse AG23 38 500


587 255 587 255

145 ACN101M/1

2 BYKOMENDE INLIGTING:

(a) Voorrade op 31 Desember 20.4 R

Handelsvoorraad 6 500

Verpakkingsmateriaal 175

(b) Debiteur S Sorry is insolvent; sy skuld van R140 moet as oninbaar afgeskryf word.

(c) 'n Werknemer is met verlof en sy Januarie 20.5-salaris van R1 500 is vooruit aan hom

betaal.

(d) Afleweringskoste van R100 op aankope is nog nie betaal nie.

(e) 'n Versekeringspremie van R250 per maand is betaal tot einde Maart 20.5.

(f) Huur is tot einde Januarie 20.5 betaal.

(g) R880 se kommissie is op 28 Desember 20.4 verdien; die bedrag is nog uitstaande.

(h) Waardevermindering moet soos volg voorsien word:

Voertuie Ð R15 750

Meubels Ð R1 275

Gevra

(1) Open die rekeninge van Hot-Rod Handelaars in die algemene grootboek met die

gegewe saldo's.

(2) Boekstaaf die aansuiwerings in die algemene joernaal en boek oor na die

grootboekrekeninge.

(3) Boekstaaf die sluitingsjoernaalinskrywings. Boek oor na die grootboek en toon die

handelsrekening en wins-en-verliesrekening vir die jaar geeÈ indig 31 Desember 20.4.

(4) Stel 'n na-afsluitingsproefbalans soos op 31 Desember 20.4 op.

(5) Stel die inkomstestaat van Hot-Rod Handelaars vir die jaar geeÈ indig

31 Desember 20.4 op.

(6) Stel die staat van veranderings in ekwiteit vir die jaar geeÈ indig 31 Desember 20.4 op.

(7) Stel die balansstaat van Hot-Rod Handelaars soos op 31 Desember 20.4 op.

(8) Toon die volgende aantekeninge:

(a) Rekeningkundige beleid

(b) Eiendom, aanleg en toerusting.

OPLOSSING: OMVATTENDE VOORBEELD

Let wel: Slegs een stel rekeninge word gebruik. Die joernaalinskrywings naÂ die

grootboekrekeninge moet oÂ oÂ k na hierdie stel rekeninge oorgeboek word.

HOT-ROD HANDELAARS

(1) ALGEMENE GROOTBOEK (OORBOEKINGS INGESLUIT)

Dt Kapitaal B1 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Onttrekkings J2 4 400 Des 31 Saldo a/b 250 000

Saldo o/d 273 610 Wins-en-verlies-

rekening J2 28 010

278 010 278 010

20.5


146ACN101M/1

Dt Onttrekkings 2 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Saldo a/b 4 400 Des 31 Kapitaal J2 4 400

Dt Grond en geboue teen kosprys 3 Kt

20.4 R

Des 31 Saldo a/b 180 000

Dt Voertuie teen kosprys 4 Kt

20.4 R


Dt Meubels teen kosprys 5 Kt

20.4 R


Dt Voorraad: Handelsware 6 Kt

20.4 R 20.4 R

Jan 1 Saldo a/b 4 000 Des 31 Handelsrekening J2 4 000

Des 31 Handelsrekening J2 6 500 Saldo o/d 6 500

10 500 10 500

20.5


Dt Debiteurekontrole 7 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Saldo a/b 40 140 Des 31 Oninbare skulde/


Saldo o/d 40 000

40 140 40 140

20.5


Dt Bank 8 Kt

20.4 R


Dt Opgelope waardevermindering: voertuie 9 Kt

20.4 R


Waardevermindering J1 15 750

41 750

147 ACN101M/1

Dt Opgelope waardevermindering: meubels 10 Kt

20.4 R


Waardevermindering J1 1 275

4 275

Dt Krediteurekontrole 11 Kt

20.4 R


Dt Verkope 12 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Handelsrekening J2 253 615 Des 31 Saldo a/b 253 615

Dt Verkoopterugsendings 13 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Saldo a/b 615 Des 31 Handelsrekening J2 615

Dt Vraggeld op verkope 14 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Saldo a/b 670 Des 31 Wins-en-verlies-

rekening J2 670


20.4 R 20.4 R

Des 31 Wins-en verlies- Des 31 Saldo a/b 480

rekening J2 1 360 Opgelope

inkomste J1 880

1 360 1 360


20.4 R 20.4 R

Des 31 Inkomste vooruit Des 31 Saldo a/b 2 860

ontvang J1 220

Wins-en verlies-

rekening J2 2 640

2 860 2 860

Dt Aankope 17 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Saldo a/b 170 550 Des 31 Handelsrekening J2 170 550

148ACN101M/1

Dt Aankoopterugsendings 18 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Handelsrekening J2 550 Des 31 Saldo a/b 550

Dt Vraggeld op aankope 19 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Saldo a/b 400 Des 31 Handelsrekening J2 500

Agterstallige

uitgawes J1 100

500 500


20.4 R 20.4 R

Des 31 Saldo a/b 230 Des 31 Wins-en-verlies J2 370

Debiteure J1 140

370 370

Dt Versekering 21 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Saldo a/b 2 750 Des 31 Vooruitbetaalde

uitgawes J1 750


2 750 2 750

Dt Verpakkingsmateriaal 22 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Saldo a/b 800 Des 31 Voorraad:

verpakkings-

materiaal J1 175


800 800

Dt Salarisse 23 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Saldo a/b 38 500 Des 31 Vooruitbetaalde

uitgawes J1 1 500


38 500 38 500

149 ACN101M/1


20.4 R 20.4 R

Des 31 Saldo a/b 3 300 Des 31 Wins-en-verlies J2 3 300

Dt Vooruitbetaalde uitgawes 25 Kt

20.4 R

Des 31 Salarisse J1 1 500

Versekering J1 750

2 250


20.4 R

Des 31 Kommissie-

inkomste J1 880


20.4 R

Des 31 Huurinkomste J1 220


20.4 R

Des 31 Vraggeld op

aankope J1 100

Dt Voorraad: verpakkingsmateriaal 29 Kt

20.4 R

Des 31 Verpakkings-

materiaal J1 175


20.4 R 20.4 R

Des 31 Opgelope Des 31 Wins-en-verlies J2 17 025

waardevermin-

dering: voertuie J1 15 750

Opgelope

waardevermin-

dering: meubels J1 1 275

17 025 17 025

150ACN101M/1

HOT-ROD HANDELAARS

ALGEMENE JOERNAAL

(2) AANSUIWERINGSINSKRYWINGS Ð 31 DESEMBER 20.4 J1

R R

Voorraad: verpakkingsmateriaal AG29 175


Verpakkingsmateriaal in voorraad


Debiteurekontrole AG 7 140

Skryf S Sorry se skuld as oninbaar af



Salarisse vooruit betaal



Vraggeld op aankope nog verskuldig

Vooruitbetaalde uitgawes AG25 750

Versekering AG21 750

Versekering vir 3 maande vooruit betaal

Huurinkomste AG 6 220


Huur vir Januarie 20.5 reeds ontvang



Kommissie verdien; nog nie ontvang nie


Opgelope waardevermindering: voertuie AG 9 15 750

Opgelope waardevermindering: meubels AG10 1 275

Voorsiening vir waardevermindering

HOT-ROD HANDELAARS

ALGEMENE JOERNAAL

(3) SLUITINGSINSKRYWINGS Ð 31 DESEMBER 20.4 J2

R R

Voorraad: handelsware (eind) AG 6 6 500

Verkope AG12 253 615

Aankoopterugsendings AG18 550

Handelsrekening AG31 260 665

Afsluiting en oordrag van rekeninge na die

handelsrekening

151 ACN101M/1

(3) SLUITINGSINSKRYWINGS Ð 31 DESEMBER 20.4 (vervolg) J2


Voorraad: handelsware (begin) AG 6 4 000

Aankope AG17 170 550

Verkoopterugsendings AG13 615


Afsluiting en oordrag van rekeninge na die handels-

rekening



Oordrag van bruto wins





rekening




Vraggeld op verkope AG14 670






rekening



Oordrag van netto wins na kapitaal

Kapitaal AG 1 4 400

Onttrekkings AG 2 4 400

Afsluiting van onttrekkings na kapitaal

HOT-ROD HANDELAARS

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Handelsrekening 31 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Voorraad: handels- Des 31 Verkope J2 253 615

ware (begin) J2 4 000 Aankoopterug-

Aankope J2 170 550 sendings J2 550

Verkoopterug- Voorraad:

sendings J2 615 handelsware

Vraggeld op (eind) J2 6 500

aankope J2 500

Wins-en-verlies

(bruto wins) J2 85 000

260 665 260 665

152ACN101M/1

Dt Wins-en-verlies 32 Kt

20.4 R 20.4 R

Des 31 Salarisse J2 37 000 Des 31 Handelsrekening

Water en elek- (bruto wins) J2 85 000

trisiteit J2 3 300 Kommissie-

Vraggeld op ver- inkomste J2 1 360

kope J2 670 Huurinkomste J2 2 640

Versekering J2 2 000

Verpakkings-

materiaal J2 625

Oninbare skulde/


Waardevermin-

dering J2 17 025

Kapitaal (netto

wins) J2 28 010

89 000 89 000

HOT-ROD HANDELAARS

(4) NA-AFSLUITINGSPROEFBALANS SOOS OP 31 DESEMBER 20.4

Fol Debiet Krediet

R R


Grond en geboue teen kosprys AG 3 180 000

Voertuie teen kosprys AG 4 120 000

Meubels teen kosprys AG 5 15 000

Voorraad: Handelsware AG 6 6 500


Debiteurekontrole AG 7 40 000

Bank AG 8 5 900

Opgelope waardevermindering: voertuie AG 9 41 750

Opgelope waardevermindering: meubels AG10 4 275

Krediteurekontrole AG11 50 750





370 705 370 705

153 ACN101M/1

HOT-ROD HANDELAARS

(5) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.4

R

Inkomste 253 000



Netto aankope 170 000

Vraggeld op aankope 500

174 500

Voorraad (31 Desember 20.4) (6 500)

Bruto wins 85 000

Ander inkomste 4 000

Huurinkomste 2 640


89 000


Salarisse 37 000


Vraggeld op verkope 670

Versekering 2 000

Verpakkingsmateriaal 625


Waardevermindering R(15 750 + 1 275) 17 025


KOMMENTAAR

. Inkomste is verkope min verkoopterugsendings R(253 615 7 615).

. Netto aankope is aankope min aankoopterugsendings R(170 550 7 550).

HOT-ROD HANDELAARS

(6) STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG

31 DESEMBER 20.4

Kapitaal

R




Saldo op 31 Desember 20.4 273 610

154ACN101M/1

HOT-ROD HANDELAARS

(7) BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.4

BATES Aantekening R



Bedryfsbates 55 705

Voorraad R(6 500 + 175) 6 675

Handelsdebiteure R(40 000 + 880 + 2 250)* 43 130





Kapitaal 273 610

Bedryfslaste 51 070

Handels- en ander krediteure R(50 750 + 220 + 100)# 51 070


*Debiteure R40 000 + opgelope inkomste R880 + vooruitbetalings R2 250

# Krediteure R50 750 + inkomste vooruit ontvang R220 + agterstallinge uitgawes R100

HOT-ROD HANDELAARS

(8) AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.4

1 Rekeningkundige beleid:

1.1 Die finansieÈ le jaarstate is volgens die historiesekoste-basis opgestel en voldoen aan

algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk.

1.2 Eiendom, aanleg en toerusting word teen kosprys min opgelope waardevermin-

dering getoon.

Grond en geboue word as beleggingseiendomme beskou en geen waardevermin-

dering word afgeskryf nie.

2

Eiendom, aanleg en Grond en Voertuie Meubels Totaal

toerusting geboue

R R R R

Drabedrag:

Begin van die jaar 180 000 94 000 12 000 286 000

Kosprys 180 000 120 000 15 000 315 000

Opgelope waardevermindering (Ð) (26 000) (3 000) (29 000)

Waardevermindering (Ð) (15 750) (1 275) (17 025)

Drabedrag:

Einde van die jaar 180 000 78 250 10 725 268 975

Kosprys 180 000 120 000 15 000 315 000

Opgelope waardevermindering (Ð) (41 750) (4 275) (46 025)

155 ACN101M/1



(1) Noem die twee beskrywings van wins asook die name van die rekeninge waarin dit bepaal

word.

(2) Watter besonderhede is nodig om die koste van verkope te bepaal?

(3) Watter twee voorraadstelsels word meestal in die praktyk gebruik?

(4) Noem die belangrikste verskille tussen die twee voorraadstelsels.

(5) Bereken die kosprys van goedere wat verkoop is vir R150 000 as die winsopslag 20% op

die kosprys was.

(6) Bereken die kosprys van goedere wat verkoop is vir R150 000 as die winsopslag 20% op

die verkoopprys was.

(7) In watter staat word die stand van bates en laste van 'n onderneming weergegee?


(1) Bruto wins/Handelsrekening

Wins/Wins-en-verliesrekening

(2) Beginvoorraad

Aankope

Alle ander koste aan aankope verbonde

Eindvoorraad

(3) Deurlopende voorraadstelsel

Periodieke voorraadstelsel

(4) Deurlopende voorraadstelsel:

(a) Aankope word in die voorraadrekening aangeteken.

(b) Ander koste verbonde aan aankope word in die voorraadrekening aangeteken.

(c) Koste van verkoperekening word gedurende die finansieÈ le tydperk bygehou.

Periodieke voorraadstelsel:

(a) Aankope word in die aankoperekening aangeteken.

(b) Ander koste verbonde aan aankope word in rekeninge vir elke soort koste

aangeteken.

(c) Kosprys van verkope kan in die handelsrekening/inkomstestaat bepaal word.

(5) %

Kosprys 100

Winsopslag 20

Verkoopprys 120

As die verkoopprys R120 is, is die kosprys R100

As die verkoopprys R150 000 is, is die kosprys 100120 6 R150 000

= R125 000

(6) %

Verkoopprys 100

Winsopslag 20

Kosprys 80

As die verkoopprys R100 is, is die kosprys R80

As die verkoopprys R150 000 is, is die kosprys 80100 6 R150 000

= R120 000

(7) Balansstaat

156ACN101M/1


Boekstaaf die onderstaande transaksies in die tabel van 'n besigheid wat

(1) die deurlopende voorraadstelsel gebruik

(2) die periodieke voorraadstelsel gebruik

LW: Verontagsaam BTW

Rekening in die Bates = Ekwiteit + Laste

algemene grootboek

No Hulpjoernaal gedebi- gekredi- + ± ± + ± +

teer teer

Transaksies:

1. Koop voorraad op krediet, R4 000.

2. Betaal vrag op aankope per tjek, R400.

3. Koop voorraad en betaal per tjek, R8 000.

4. Verkoop die helfte van die voorraad op hande vir kontant, R10 000.

5. Voorraad met 'n kosprys van R1 000 is op krediet verkoop vir R2 100.

6. Voorraad wat op krediet aangekoop is, is teruggestuur aan die verkoper, R200.


(1) Besighede wat die deurlopende voorraadstelsel gebruik

Rekening in die Bates = Ekwiteit + Lastealgemene grootboek

No Hulpjoernaal gedebi- gekredi- + ± ± + ± +teer teer

1 Aankoopjoernaal Voorraad 4 000Krediteure-kontrole 4 000

2 Kontantbetalings- Voorraad 400joernaal Bank 400

3 Kontantbetalings- Voorraad 8 000joernaal Bank 8 000

4 Kontantontvangste- Koste vanjoernaal Verkope 6 200

Voorraad 6 200Bank 10 000

Verkope 10 000

5 Verkoopjoernaal Koste vanverkope 1 000

Voorraad 1 000Debiteure-kontrole 2 100

Verkope 2 100

6 Aankoopterug- Voorraad 200sendingsjoernaal Krediteure-

kontrole 200

157 ACN101M/1

(2) Besighede wat die periodieke voorraadstelsel gebruik

Rekening in die Bates = Ekwiteit + Lastealgemene grootboek

No Hulpjoernaal gedebi- gekredi- + ± ± + ± +teer teer

1 Aankoopjoernaal Aankope

Krediteure-

4 000

kontrole 4 000

2 Kontantbetalings- Vrag opjoernaal aankope 400

Bank 400

3 Kontantbetalings- Aankope 8 000joernaal Bank 8 000

4 Kontantontvangste- Bank 10 000joernaal Verkope 10 000

5 Verkoopjoernaal Debiteure-

kontrole 2 100Verkope 2 100

6 Aankoopterug- Krediteure-sendingsjoernaal kontrole 200

Aankoop-

terugsen- 200dings


Bereken die bruto wins van Zetta Handelaars vir die jaar geeÈ indig 30 Junie 20.2.

Zetta Handelaars gebruik die periodieke voorraadstelsel. R

Beginvoorraad (1 Julie 20.1) 6 000

Totale aankope 100 000

Totale verkope 140 000

Eindvoorraad (gewaardeer op 30 Junie 20.2) 10 000

Oplossing: Hersieningsoefening 3 R

Beginvoorraad 6 000

Plus: Aankope 100 000

Goedere beskikbaar om te verkoop 106 000

Min: Eindvoorraad 10 000

Koste van goedere wat verkoop is 96 000

Bruto wins = Verkoopprys 7 kosprys van verkope

= R(140 000 7 96 000)

= R44 000


Gebruik nou die gegewens in oefening 3 hierbo en boekstaaf dit in die volgende

grootboekrekeninge op 30 Junie 20.2 in die algemene grootboek van Zetta Handelaars:

1. Voorraadrekening

2. Aankoperekening

3. Verkoperekening

4. Handelsrekening

158ACN101M/1


ZETTA HANDELAARS

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Voorraad 1 Kt

20.1 R 20.2 R

Jul 1 Saldo a/b 6 000 Jun 30 Handelsrekening 6 000

20.2

Jun 30 Handelsrekening 10 000

Dt Aankope 2 Kt

20.2 R 20.2 R

Jun 30 Saldo a/b 100 000 Jun 30 Handelsrekening 100 000

Dt Verkope 3 Kt

20.2 R 20.2 R

Jun 30 Handelsrekening 140 000 Jun 30 Saldo a/b 140 000


20.2 R 20.2 R

Jun 30 Voorraad (begin) 6 000 Jun 30 Verkope 140 000


Wins-en-verlies

(Bruto wins) 44 000

150 000 150 000


Die volgende saldo's het op 31 Augustus 20.1 in die grootboek van P Ellis voorgekom:R

Voorraad Ð 1 Augustus 20.1 2 000

Aankope 3 000

Verkope 7 300

Vrag op aankope 250

Doeanebelasting 800

Met die voorraadopname op 31 Augustus 20.1 word die handelsvoorraad op

R1 500 gewaardeer.

Gevra

(1) Open bostaande rekeninge in die grootboek met die gegewe saldo's.

(2) Boekstaaf die sluitingsoordragte in die algemene joernaal en boek oor na die

grootboek.

(3) Toon die bruto wins in die handelsrekening.

159 ACN101M/1


P ELLIS


Dt Voorraad 1 Kt

20.1 R 20.1 R

Aug 1 Saldo a/b 2 000 Aug 31 Handelsrekening J1 2 000

20.1

Aug 31 Handels-

rekening J1 1 500

Dt Aankope 2 Kt

20.1 R 20.1 R

Aug 31 Saldo a/b 3 000 Aug 31 Handelsrekening J1 3 000

Dt Verkope 3 Kt

20.1 R 20.1 R

Aug 31 Handelsrekening J1 7 300 Aug 31 Saldo a/b 7 300

Dt Vrag op aankope 4 Kt

20.1 R 20.1 R

Aug 31 Saldo a/b 250 Aug 31 Handelsrekening J1 250

Dt Doeanebelasting 5 Kt

20.1 R 20.1 R

Aug 31 Saldo a/b 800 Aug 31 Handelsrekening J1 800

(2) SLUITINGSJOERNAAL J1

20.1 R R

Aug 31 Verkope AG3 7 300

Voorraad (eind) AG1 1 500

Voorraad (begin) AG1 2 000

Aankope AG2 3 000

Vrag op aankope AG4 250

Doeanebelasting AG5 800

Handelsrekening AG6 2 750*

Afsluiting en oordrag van bogenoemde

rekeninge na die handelsrekening.


160ACN101M/1

(3)


20.1 R 20.1 R

Aug 31 Voorraad (begin) 2 000 Aug 31 Verkope 7 300


Vrag op aankope 250

Doeanebelasting 800

Wins-en-verlies

(bruto wins) 2 750

8 800 8 800

KOMMENTAAR

. In plaas van afsonderlike sluitingsoordragte is daar 'n gekombineerde een gemaak,

maar onthou, elke item word afsonderlik in die handelsrekening aangeteken.

. Alle uitgawes wat die kosprys van die produkte beõÈnvloed, word by aankope (m.a.w.

die aankoopprys) getel, soos in dieÂ geval vrag op aankope en doeanebelasting.


Die volgende saldo's verskyn onder andere in die grootboek van G Grabe, 'n algemene

handelaar, op 28 Februarie 20.1, die einde van sy finansieÈ le jaar.

R

Kapitaal (1/3/20.0) 159 600

Onttrekkings (totaal vir die jaar) 5 000


Huuruitgawe 12 850

Salarisse en lone 28 460


Skryfbehoeftes 150

Munisipale belasting 850

Gevra

(1) Open bostaande rekeninge in die grootboek, met die gegewe saldo's.

(2) Gestel die bruto wins vir die jaar is R46 990. Boekstaaf die sluitingsoordragte.

(3) Voltooi die wins-en-verliesrekening in die grootboek, asook die oorboeking van

die sluitingsoordragte na die grootboekrekeninge, wat behoorlik afgesluit moet

word.

(4) Wat was die ekwiteit aan die begin van die boekjaar?

(5) Wat is die ekwiteit aan die einde van die boekjaar?

(6) Wat is die verskil in ekwiteit aan die begin en aan die einde van die boekjaar?

161 ACN101M/1


G GRABE


Dt Kapitaal 1 Kt

20.1 R 20.0 R

Feb 28 Onttrekkings J2 5 000 Mrt 1 Saldo a/b 159 600

Saldo o/d 160 470 20.1

Feb 28 Wins-en-verlies J2 5 870

165 470 165 470

20.1


Dt Onttrekkings 2 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Saldo a/b 5 000 Feb 28 Kapitaal J2 5 000


20.1 R 20.1 R

Feb 28 Wins-en-verlies J1 1 450 Feb 28 Saldo a/b 1 450

Dt Huuruitgawe 4 Kt

20.1 R 20.1 R


Dt Salarisse en lone 5 Kt

20.1 R 20.1 R



20.1 R 20.1 R

Feb 28 Saldo a/b 260 Feb 28 Wins-en-verlies J1 260


20.1 R 20.1 R


Dt Munisipale belasting 8 Kt

20.1 R 20.1 R


162ACN101M/1

(2) SLUITINGSOORDRAGTE J1

20.1 R R

Feb 28 Handelsrekening 46 990


Oordra van bruto wins vanaf handels-

rekening


Wins-en-verlies AG9 41 120*

Huuruitgawe AG4 12 850

Salarisse en lone AG5 28 460



Munisipale belasting AG8 850

Afsluiting van bogenoemde rekeninge

teen die wins-en-verliesrekening



Dt Wins-en-verlies 10 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Huuruitgawe J1 12 850 Feb 28 Handelsrekening

Salarisse J1 28 460 (Bruto wins) J1 46 990

Oninbare skulde/ Kommissie-

kredietverliese J1 260 inkomste J1 1 450

Skryfbehoeftes J1 150

Munisipale be-

lasting J1 850

Kapitaal

(Wins) J2 5 870

48 440 48 440

SLUITINGSOORDRAGTE J2

20.1 R R

Feb 28 Wins-en-verlies AG10 5 870

Kapitaal AG1 5 870

Oordrag van wins na kapitaal

Kapitaal AG1 5 000

Onttrekkings AG2 5 000

Om onttrekkings af te sluit

(4) R159 600

(5) R160 470 (= R159 600 + R5 870 7 R5 000)

(6) R870 (= R5 870 7 R5 000) asook (= R160 470 ± R159 600)

163 ACN101M/1


Die wins-en-verliesrekening van H Hilton toon op 28 Februarie 20.2 'n netto wins van R23 192.

Onderstaande rekeninge met saldo's verskyn in die grootboek op dieÂ dag:

R

Kapitaal 88 000

Diverse krediteure 5 080

Diverse debiteure 3 748

Voorraad 12 060

Bank (Dt) 5 316

Kleinkas 200

Onttrekkings 4 430

Lening by XY Bank 1 550

Meubels teen kosprys 10 400


Gevra

(1) Stel die staat van veranderings in ekwiteit van H Hilton vir die tydperk geeÈ indig

28 Februarie 20.2 op.

(2) Gee 'n opsomming van die finansieÈ le stand van H Hilton se sakeonderneming op

28 Februarie 20.2 soos in die balansstaat getoon.

LW: Geen aantekeninge is nodig nie.


H HILTON


28 FEBRUARIE 20.2

Kapitaal

R





164ACN101M/1

H HILTON

(2) BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.2

BATES RNiebedryfsbates 92 068Eiendom, aanleg en toerusting R(81 668 + 10 400) 92 068Bedryfsbates 21 324Voorraad 12 060Handelsdebiteure 3 748Kontant en kontantekwivalente R(5 316 + 200)* 5 516Totale bates 113 392EKWITEIT EN AANSPREEKLIKHEDETotale ekwiteit 106 762Kapitaal 106 762Niebedryfslaste 1 550Langtermynlenings 1 550Bedryfslaste 5 080Handels- en ander krediteure 5 080Totale ekwiteit en aanspreeklikheid 113 392

*Bank R5 316 + kleinkas R200


Gebruik die inligting in die proefbalans van Ntini's Store en stel die volgende op:

(1) Inkomstestaat(2) Staat van veranderings in ekwiteit(3) Balansstaat(4) Aantekeninge tot die finansieÈ le state

PROEFBALANS SOOS OP 31 DESEMBER 20.4

Debiet Krediet

R RGrond en geboue teen kosprys 40 000Voertuie teen kosprys 30 800Toerusting teen kosprys 20 000Onttrekkings 3 600Debiteure 78 000Krediteure 77 000Voorraad 1/1/20.4 22 080Kontant voorhande 1 440Kontantverkope 46 840Huurinkomste 280Vereffeningskorting ontvang 440Vereffeningskorting toegestaan 1 152Aankope 58 368Vrag op verkope 1 932Advertensies 1 176Kapitaal 95 284Kredietverkope 67 200Bank 6 840Salarisse 15 020Vrag op aankope 4 356Verkoopterugsendings 600Aankoopterugsendings 1 120Invoerbelasting 2 800

288 164 288 164

Eindvoorraad op 31 Desember 20.4, beloop R15 484.

165 ACN101M/1


NTINI'S STORE


Aantekening R

Inkomste R(46 840 + 67 200 ± 600 ± 1 152) 2 112 288



Netto aankope (R58 368 7 R1 120 ± 440) 56 808

Vraggeld op aankope 4 356

Invoerregte 2 800

86 044

Voorraad (31 Desember 20.4) (15 484)

Bruto wins 41 728

Ander inkomste

Huurinkomste 280

42 008


Vraggeld op verkope 1 932

Reklame 1 176

Salarisse 15 020


NTINI'S STORE


31 DESEMBER 20.4

Kapitaal

R




Saldo 31 Desember 20.4 115 564

166ACN101M/1

NTINI'S STORE


BATES Aantekening R



Bedryfsbates 101 764

Voorraad 15 484


Kontant en kontantekwivalente R(6 840 + 1 490) 8 280




Kapitaal 115 564

Bedryfslaste 77 000



NTINI'S STORE



Die finansieÈ le jaarstate is volgens die historiese kostebasis voorberei en voldoen aan



3

Eiendom, aanleg en Grond en Toerusting Voertuie Totaal

toerusting geboue

R R R R

Drabedrag:

Begin van die jaar 40 000 20 000 30 800 90 800

Kosprys 40 000 20 000 30 800 90 800

Opgelope waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð) (Ð)

Waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð) (Ð)

Drabedrag:

Einde van die jaar 40 000 20 000 30 800 90 800

Kosprys 40 000 20 000 30 800 90 800

Opgelope waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð) (Ð)

Geen waardevermindering is gedurende die jaar afgeskryf nie.

167 ACN101M/1

SELFBEOORDELING


. die bruto wins te bereken?

. die netto wins te bereken?

. transaksies volgens die deurlopende voorraadstelsel te boekstaaf?

. transaksies volgens die periodieke voorraadstelsel te boekstaaf?

. sluitingsjoernaalinskrywings na die handelsrekening en die wins-en-verliesrekening

oor te boek?

. die inkomstestaat op te stel?

. die staat van veranderings in ekwiteit op te stel?

. die balansstaat op te stel?

. die aantekeninge tot die finansieÈ le state op te stel?

. toepaslike persentasies vir beoordelingsdoeleindes te bereken?

168ACN101M/1

ONDERWERP C

DIE REKENINGKUNDIGEVERANTWOORDING VANBEDRYFSBATES ENNIEBEDRYFSBATES

Leeruitkoms

Die leerder behoort in staat te wees om beheer uit te oefen oor, transaksies te boekstaaf,die nodige berekeninge (waar toepaslik) te doen vir die waardering en aansuiweringrakende bedryfsbates en niebedryfsbates.

169 ACN101M/1

INHOUD

Studie eenheid Bladsy

9 KONTANT EN KONTANTEKWIVALENTE 171

10 HANDELSDEBITEURE 193

11 VOORRAAD 224

12 EIENDOM, AANLEG EN TOERUSTING 235

13 ANDER NIEBEDRYFSBATES 264

170ACN101M/1

Studie-eenheid

9Kontant en kontantekwivalente

Leeruitkoms

Studente behoort te weet hoe om met alle transaksies verbonde aan kontant enkontantekwivalente te handel, afgesien van kontantontvangste en kontantbetalings.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 172

9.1 Die aard van kontant en kontantekwivalente 172

9.2 Interne beheer oor kontant 172

9.3 Rekonsiliasie van die bankstaatsaldo met die bankrekeningsaldo 173

9.3.1 Inleiding 173

9.3.2 Waarom 'n bankrekonsiliasie nodig is 173

9.3.3 Werkswyse wat in die rekonsiliasieproses gevolg word 174

9.4 Die kleinkasjoernaal 180







Selfbeoordeling 192

171 ACN101M/1

SLEUTELBEGRIPPE

. Uitstaande tjek . Gekeerde/gekanselleerde tjek

. Deposito . Bankrekonsiliasiestaat

. Bankkoste . Saldo volgens bankrekening

. Rente op oortrekking . Saldo volgens die bankstaat

. Direkte deposito . Kleinkasvoorskot

. Gedishonoreerde tjek . Voorskotstelsel

. Verouderde tjek . Kleinkasjoernaal

9.1 Die aard van kontant en kontantekwivalente

Kontant in rekeningkunde sluit nie net munte en note in nie, maar ook posorders, tjeks en

kredietkaarttransaksies. Omdat geld die primeÃ re ruilmiddel is, is die uiteinde van elke

transaksie oÂ f 'n invloei oÂ f 'n uitvloei van geld vir 'n entiteit. Kontantekwivalente sluit

spaarrekeninge en enige belegging wat binne die volgende 12 maande in kontant omskep

kan word, in. Dit kwalifiseer kontant en kontantekwivalente as bedryfsbates.


GOUE REEÈ L

Kontant moet versigtig hanteer word omdat 'n gebrek aan kontant tot die ondergang van 'nentiteit kan lei wat gepaardgaan met verlies aan werksgeleenthede en baie anderprobleme.

9.2 Interne beheer oor kontant


Omdat kontant so 'n noodsaaklikheid vir oorlewing is, is interne beheer oor kontant baie

belangrik vir 'n besigheid. Die volgende is metodes wat in 'n besigheid gebruik kan word om

beheer oor kontant uit te oefen:

. Werknemers se pligte behoort so te wees dat 'n fout wat deur een werknemer begaan word,

deur 'n ander werknemer in die normale uitvoering van sy pligte openbaar sal word. Ten

minste twee werknemers sal moet saamwerk om kontant te verduister.

. Kontantontvangste moet soÂ aangeteken word dat die werklike kontant ontvang teen 'n

onafhanklike daaglikse staat gemeet kan word.

. Kontant ontvang moet daagliks gebank word.

. Alle betalings behalwe kleinkasbetalings (kyk paragraaf 9.4) behoort per tjek gedoen te

word.

. Die bankstaat moet met die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal vergelyk

word.

. Die bankstaatsaldo moet met die bankrekeningsaldo gerekonsilieer word.

172ACN101M/1

9.3 Rekonsiliasie van die bankstaatsaldo met die

bankrekeningsaldo

9.3.1 Inleiding

Vir veiligheidsdoeleindes word geld by 'n bank gedeponeer. Alhoewel 'n bank 'n finansieÈ le

instelling is, word dit soos 'n besigheid bestuur. Elke entiteit wat hulle geld aan die bank

toevertrou, is 'n krediteur van die bank. Mense en besighede kan ook geld by 'n bank leen en

sal dan debiteure van die bank wees.


Die bank reik een keer per maand, of so dikwels as wat die besigheid dit aanvra, 'n staat uit

waarin 'n uiteensetting gegee word van die bank se transaksies met die besigheid.

Die volgende sal op 'n bankstaat getoon word:

. die openingsaldo (begin van die maand)

. deposito's gedurende die maand gekrediteer

. tjeks gedurende die maand uitbetaal (gedebiteer)

. bankkoste vir die maand

. rente gehef op 'n oortrokke (debiet-) saldo of betaal op 'n gunstige (krediet-) saldo

. debietorders en aftrekorders vir die maand

. gedishonoreerde tjeks vir die maand (tjeks gedeponeer, maar nie deur die trekker se bank

betaal nie)

. regstelling van foute deur die bank gedurende die vorige maand begaan

9.3.2 Waarom 'n bankrekonsiliasie nodig is

'n Mens sou verwag dat, omdat die bank en die besigheid rekord hou van dieselfde

transaksies, die saldo van die bankstaat en die bankrekening in die boeke van die besigheid

dieselfde moet wees.


Om seker te maak dat die bankrekening in die boeke van die besigheid met die bankstaat

ooreenstem, word 'n bankrekonsiliasie opgestel. Dit beteken dat die saldo van die

bankrekening in die boeke van die besigheid gerekonsilieer word met die saldo op sy

bankstaat.

Die rekonsiliasieproses vind in twee stappe plaas: eerstens word die onderneming se boeke

bygewerk om die transaksies wat slegs deur die bankstaat weerspieeÈ l word, in berekening te

bring; en tweedens word daardie transaksies waaraan die bank aandag moet gee in die

bankrekonsiliasiestaat geboekstaaf.

Die bankrekonsiliasiestaat kan beskou word as 'n uitbreiding van die bankstaat. 'n Uitstaande

item wat op die bankstaat gekrediteer sal word, moet op die bankrekonsiliasiestaat gekrediteer

word en andersom.

173 ACN101M/1

ONTHOU

. 'n Gunstige bankrekeningsaldo is aan die debietkant van die bankrekening en dus ook van

die bankrekonsiliasiestaat.

. 'n Ongunstige of oortrokke bankrekeningsaldo is aan die kredietkant van die bankrekening

en dus ook van die bankrekonsiliasiestaat.

. 'n Gunstige bankstaatsaldo is aan die kredietkant van die bankstaat en dus ook aan die

kredietkant van die bankrekonsiliasiestaat.

. 'n Ongunstige of oortrokke bankstaatsaldo (aangedui as OD, DT of DR) is aan die

debietkant van die bankstaat en dus ook aan die debietkant van die bankrekonsiliasie-

staat.

9.3.3 Werkswyse wat in die rekonsiliasieproses gevolg word

. Die bankstaat vir die huidige maand moet eers met die bankrekonsiliasiestaat van die

vorige maand vergelyk word om vas te stel of die uitstaande items en regstellings deur die

bank gedoen is. Onthou om items aan die debietkant van die bankrekonsiliasiestaat met die

debietkant van die bankstaat te vergelyk en kredietinskrywings op die bankrekonsiliasie-

staat met kredietinskrywings op die bankstaat te vergelyk.

. Vergelyk die bedrae in die kontantontvangstejoernaal van die huidige maand met die

inskrywings aan die kredietkant van die bankstaat.

. Vergelyk die bedrae in die kontantbetalingsjoernaal van die huidige maand met inskrywings

aan die debietkant van die bankstaat.

Die verskil tussen die bankstaat, die vorige maand se bankrekonsiliasiestaat en die

kontantjoernale sal dan soos in die voorgeskrewe boek reggestel word.


GOUE REEÈ L

Transaksies of regstellings waarop die besigheid moet reageer, moet in die twee

kontantjoernale van die besigheid geboekstaaf word, byvoorbeeld bankkoste, rente,

debiet-/aftrekorders, foute in die besigheid se boeke, verouderde tjeks, ens.

GOUE REEÈ L

Transaksies of regstellings waarop die bank moet (of sal) reageer, moet in die

bankrekonsialiasie aangeteken word, byvoorbeeld deposito's nog nie gekrediteer nie,

uitstaande tjeks en foute deur die bank gemaak wat reggestel moet word.

Oefening 9.1

Die bankrekonsiliasiestaat vir Junie 20.0 en die KOJ, die KBJ, die bankrekening en die

bankstaat vir Benson Handelaars vir Julie 20.0 toon die volgende:

LW: Die merkies (V) dui aan dat daardie inskrywings wat in die boeke van die besigheid

verskyn (d.w.s. die bankrekonsiliasiestaat op 30 Junie 20.0 en die twee

kontantjoernale vir Julie 20.0) ook op die bankstaat vir Julie 20.0 verskyn. Hulle

vereis geen verdere aandag nie. U behoort dit ook self na te gaan.

174ACN101M/1

BENSON HANDELAARS

BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.0

Debiet Krediet

R R

Gunstige saldo per bankstaat 11 350

Deposito nog nie gekrediteer nie (gedeponeer op 1/7/20.0) V 2 000

Tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:

No 11 Ð gedateer 23/6/20.0 (Skenking)* *200

No 13 Ð gedateer 30/6/20.0 (ABC Winkels) V 350

Gunstige saldo per bankrekening 12 800

13 350 13 350

* Tjek no 11 is nie gedurende Julie 20.0 vir betaling aangebied nie en moet op die Julie 20.0-bankrekonsiliasiestaat

nog as uitstaande getoon word.

BENSON HANDELAARS

KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð JULIE 20.0 (SLEGS BANKKOLOM) KOJ7

Dok no Datum Besonderhede Bank

R

15 Kontantverkope 6 700 V

25 Kontantverkope 3 300 V


Huurinkomste 850

Rente-inkomste 80

12 730

B 15

Bedrae in kursief is bedrae wat nog nie in die KOJ aangeteken is nie, maar wat in die bankstaat

voorkom. Dit bring die KOJ op datum.

BENSON HANDELAARS

KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð JULIE 20.0 (SLEGS BANKKOLOM) KOJ7

Dok no Datum Besonderhede Bank

R

14 5 Munisipaliteit 900 V

15 7 John's Groothandelaars 2 500 V

16 9 ABC Winkels 1 200 V

Ð 14 S Swan (V/T-tjek)* 200 V

17 15 Kontant (Lone) 450 V

18 30 Telkom 180

19 Kontant (Lone) 450 V

P Saxo (V/T-tjek)* 300

Versekering 500

Bankkoste 43

6 723

B 15

Bedrae in kursief is bedrae wat nog nie in die KBJ aangeteken is nie, maar wat in die bankstaat

voorkom. Dit bring die KBJ op datum.

175 ACN101M/1

* Die rekeninge van S Swan en P Saxo moet met onderskeidelik R200 en R300 gedebiteer

word. Indien daar enige korting met die ontvangs van die geld toegestaan is, moet die korting

via die algemene joernaal gekanselleer word. Die rekeninge van S Swan en P Saxo sal

gedebiteer word en korting toegestaan, gekrediteer word.

REAL BANK BEPERK

Real Bank Beperk

Geregistreerde Bank

Reg no 93/2571

BTW-Reg no: 2600101432

Tel: (012) 555±5555

Faks: (012) 555±5556

BENSON HANDELAARS

Posbus 12345

PRETORIA

0001

Rekeningnommer 01/200/998/9 Staatnommer 3

Julie 20.0

Besonderhede Tjek No Diens- Datum Debiet Krediet Saldo

gelde

R R R R

Saldo a/b 01:07 11 350

Deposito 01:07 2 000 V 13 350

Tjek 13 1,20 02.07 350 V 13 000

Onbetaalde tjek:

S Swan 1,00 07:07 200 V 12 800

Tjek 15 3,50 09:07 2 500 V 10 300

Deposito 7,00 15:07 6 700 V 17 000

Tjek 14 1,50 15:07 900 V 16 100

Tjek 17 1,20 15:07 450 V 15 650

Tjek 16 1,20 20:07 1 200 V 14 450

Deposito 3,10 25:07 3 300 V 17 750

Onbetaalde tjek:

P Saxo 1,60 30:07 300 17 450

Rente 30:07 80 17 530

Deposito: R Charles 30:07 850 18 380

Tjek 19 1,20 30:07 450 V 17 930

XYZ Versekerings-

maatskappy 0,50 30:07 500 17 430

Depositoboek 20 17 410

Diensgeld: Julie 23 17 387

Die onafgemerkte debietinskrywings is in die kontantbetalingsjoernaal aangeteken voordat die

joernaal vir Julie 20.0 afgesluit is. Die onafgemerkte kredietinskrywings is in die kontantont-

vangstejoernaal aangeteken voordat die joernaal vir Julie 20.0 afgesluit is.

BYKOMENDE INLIGTING

(a) S Swan en P Saxo is debiteure van die onderneming

(b) Die deposit op 30/07/20.0 is ten opsigte van huurgeld ontvang.

176ACN101M/1


ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Bank B15 Kt

20.0 R 20.0 R

Jul 1 Saldo a/b 12 800 Jul 31 Betalings KBJ 7 6 723

31 Ontvangstes KOJ 7 12 730 Saldo o/d 18 807

25 530 25 530

Aug 1 Saldo a/b 18 807

BENSON HANDELAARS

BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 30 JULIE 20.0

Debiet Krediet

R R

Gunstige saldo per bankstaat 17 387

Deposito nog nie gekrediteer nie (gedeponeer 1/8/20.0) 1 800


no 11 Ð gedateer 23/6/20.0 (Skenking) 200

no 18 Ð gedateer 30/7/20.0 (Telkom) 180

Gunstige saldo per bankrekening 18 807

19 187 19 187

Oefening 9.2

Die volgende inligting het betrekking op Cool Cat Carter Traders:

(a) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 31 MEI 20.9

Dt Kt

R R

Debietsaldo volgens bankstaat 460


nr 404 Ð gedateer 20/12/20.8 (L Lombard) 50

nr 447 Ð gedateer 25/5/20.9 (M Mitsi) 25

Deposito nog nie gekrediteer nie 115 V

Foutiewe inskrywing deur die bank 20 V

Kredietsaldo volgens bankrekening 400

535 535

(b)

Dt Bank Kt

20.9 R

Jun 1 Saldo a/b 400

177 ACN101M/1

(c) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL (SLEGS BANKKOLOM) Ð JUNIE 20.9 KOJ6

Datum Besonderhede Fol Bedrag

R

2 Verkope 300 V

5 Verkope 150 V

10 L Long 150 V

19 J Dlamini 200 V

25 Verkope 240 V

28 Verkope 70

1 110

(d) KONTANTBETALINGSJOERNAAL (SLEGS BANKKOLOM) Ð JUNIE 20.9 KBJ6

Tjek-

nommer Datum Besonderhede Fol Bedrag

R

450 3 B Nkura 40V

451 8 R Swart 160V

452 17 GEM Builders 300

453 18 K Kum & Kie 170

454 27 S Soul 200V

870

(e) BANKSTAAT Ð JUNIE 20.9

Tjeks,Datum Besonderhedeens

Deposito's Saldo

R R R

1 Saldo 460 Dt

4 Deposito 300 V 160 Dt

6 Deposito 150 V 10 Dt

10 Deposito 150 V 140 Kt

12 Tjek 451 160 V 20 Dt

15 Deposito: ontvangwissels 90 70 Kt

20 Tjek 453 116 46 Dt

Tjek ``V/T'' (L Long) 150 196 Dt


28 Tjek 454 200 V 156 Dt

Aftrekorder Ð versekering 50 206 Dt

Deposito Ð T Nkwe 40 166 Dt

Deposito 115 V 51 Dt

Fout reggestel 20 V 31 Dt

29 Bankrente 20 51 Dt

Diensgelde 10 61 Dt

Tjek 450 40 V 101 Dt


178ACN101M/1

(f) BYKOMENDE INLIGTING

. Volgens die inskrywings op tjeknommer 453 is R170 aan K Kum & Kie betaal.

Gevra

(1) Voltooi die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal van Cool Cat Carter

Traders vir Junie 20.9.

(2) Toon die bankrekening in die algemene grootboek van Cool Cat Carter Traders,

behoorlik gebalanseer op 30 Junie 20.9.

(3) Stel die bankrekonsiliasiestaat van Cool Cat Carter Traders soos op 30 Junie 20.9

op. Begin met die saldo volgens die bankstaat.


COOL CAT CARTER TRADERS

(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL (SLEGS BANKKOLOM) Ð JUNIE 20.9 KOJ6


R

2 Verkope 300 V

5 Verkope 150 V

10 L Long 150 V

19 J Dlamini 200 V

25 Verkope 240 V

28 Verkope 70

30 L Lombard/Krediteurekontrole 50

Ontvangwissels 90

T Nkwe 40

1 290

KONTANTBETALINGSJOERNAAL (SLEGS BANKKOLOM) Ð JUNIE 20.9 KBJ6

Tjek-

nommer


R

450 3 B Nkuna 40 V

451 8 R Swart 160 V

452 17 GEM Builders 300

453 18 K Kum & Kie 170

454 27 S Soul 200 V

30 L Long/Debiteurekontrole 150

Versekering 50

Rente-uitgawe 20

Bankkoste 10

1 100

179 ACN101M/1


Dt Bank Kt

20.9 R 20.9 R

Jun 30 Ontvangstes KOJ6 1 290 Jun 1 Saldo a/b 400

Saldo o/d 210 30 Betalings KBJ6 1 100

1 500 1 500

20.9

Jul 1 Saldo a/b 210

(3) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.9

Dt Kt

R R

Kredietsaldo volgens bankstaat 99

Deposito nog nie deur die bank gekrediteer nie 70


nr 447 Ð 25/5/20.9 (M Mitsi) 25

nr 452 Ð 17/6/20.9 (GEM Builders) 300

Bankfout Ð tjeknr 453 (R170±R116) 54


379 379

KOMMENTAAR

. L Lombard se tjek is uitstaande vir meer as ses maande.

. Tjeknommer 453, uitgereik aan K Kum en Kie, vir R170 is korrek in die kontant-

betalingsjoernaal aangeteken. Die bank het die bankstaat met slegs R116 gedebiteer.

'n Fout wat deur die bank begaan is, moet in die bankrekonsiliasiestaat getoon word.

Gedurende Julie 20.9 sal die bank die fout in die bankstaat regstel. Die R54-regstelling

sal dan teen die R54 in die bankrekonsiliasiestaat vir Junie 20.9 afgemerk word.

9.4 Die kleinkasjoernaalVir beheerdoeleindes word alle betalings in 'n onderneming per tjek gedoen.

Daar is egter kleiner bedrae wat daagliks in kontant betaal moet word, byvoorbeeld vir seeÈ ls,

vraggeld, daglone, ens., waarvoor betalings per tjek te duur is.

Ondernemings wissel gewoonlik 'n tjek om voorsiening te maak vir 'n kleinkasvoorskot om vir

hierdie soort uitgawes te betaal.

Items wat uit die kleinkas gekoop word, word in die kleinkasjoernaal aangeteken, wat deel is

van die kontantrekords maar los staan van die kontantbetalingsjoernaal. Inskrywings geskied

vanaf kleinkasbewyse wat deur verantwoordelike beamptes van die onderneming gemagtig

word.

Die sogenaamde voorskotstelsel is verkieslik vir beheer oor 'n kleinkas. Die kleinkaskassier

word van 'n kleinkasvoorskot van byvoorbeeld R100 voorsien. Gedurende die maand word

betalings gedoen en wanneer nodig, word 'n tjek uitgereik om die kleinkasvoorskot weer tot

R100 aan te vul.


180ACN101M/1

Oefening 9.3

Boeke van Dickson Handelaars Ð Junie 20.9.

Tjeknommer 727 vir R300 kontant word uitgereik as kleinkasvoorskot op 1 Junie.

KLEINKASBETALINGS Ð JUNIE 20.9

Datum Besonderhede Kleinkasbewys Bedrag

R

4 Skryfbehoeftes 001 25,20

8 SeeÈ ls 002 18,10

12 Skoonmakerslone 003 60,00

17 Pro-ad advertensieplakkaat 004 26,50


21 SeeÈ ls 006 8,50

23 Papier 007 21,95


27 Taxi-geld vir bode 009 10,00

Tjeknommer 795 (kontant) word op 30 Junie 20.9 uitgereik, om die kleinkasvoorskot weer tot

R300 te herstel.

Gevra

(1) Stel 'n kleinkasjoernaal vir Junie 20.9 op met die volgende betalingsontledings-

kolomme: totaal, lone, posgeld, skryfbehoeftes en diverse.

(2) Boek oor na die kleinkaskontrolerekening in die algemene grootboek en balanseer

hierdie rekening.

181 ACN101M/1


DICKSON HANDELAARS

(1) KLEINKASJOERNAAL Ð JUNIE 20.9 KKJ1

Ontvangste Betalings

Da-tum Fol Totaal

Da-tum

Besonder-hede

Kleinkas-bewys Fol Totaal Lone Posgeld

Skryfbe-hoeftes

Diverse

Bedrag Fol Besonder-hede

20.9 R 20.9 R R R R RJun 1 KBJ8 300,00 4 Skryfbehoeftes 001 25,20 25,20

30 KBJ8 290,25 8 SeeÈ ls 002 18,10 18,1012 Lone 003 60,00 60,0017 Pro-ad 004 26,50 26,50 Advertensies19 Lone 005 60,00 60,0021 SeeÈ ls 006 8,50 8,5023 Papier 007 21,95 21,9526 Lone 008 60,00 60,0027 Bode 009 10,00 10,00 Vervoerkoste

290,25 180,00 26,60 47,15 36,5030 Saldo o/d 300,00 300,00

590,25 590,25 180,00 26.60 47,15 336,50

20.9Jul 1 Saldo

a/b 300,00


Dt Kleinkaskontrole Kt

20.9 R 20.9 R

Jun 1 Bank KBJ8 300,00 Jun 30 Kleinkasbetalings KKJ1 290,25

30 Bank KBJ8 290,25 Saldo o/d 300,00

590,25 590,25

20.9

Jul 1 Saldo a/b 300,00



Die volgende inligting vir Januarie 20.9 het betrekking op Monday Handel:

(a) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.8

Dt Kt

R R

Debietsaldo volgens bankstaat 2 300

Deposito nog nie gekrediteer nie 2 100


no 846 Ð gedateer 18/12/20.8 (B Small) 400

no 849 Ð gedateer 21/12/20.8 (L Langa) 300


3 000 3 000

182ACN101M/1

(b) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð JANUARIE 20.9 (UITTREKSEL) KOJ8

Datum Besonderhede Bedrag Bank

R R

1 Verkope 1 250

S Singh 300 1 550

5 Verkope 1 500

Huurinkomste 500 2 000

18 B Small (tjek 846 gekanselleer Ð

tjek 856 uitgereik) 400

19 Verkope 2 000

M Nkosi 400 2 400

25 Verkope 3 000 3 000

30 R Amer 400

Verkope 1 200 1 600

10 950

(c) KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð JANUARIE 20.9 (UITTREKSEL) KBJ8

Tjek-

nommer

Da-

tum

Besonderhede Bedrag Bank

R R

851 3 Aankope 1 500

852 S Sono 100

853 6 Munisipaliteit 150

Water en elektrisiteit 100

Eiendomsbelasting 50

854 10 Aankope 1 300

855 15 Salarisse 2 000

856 18 B Small 400

857 20 H Ebrahim 50

858 Aankope 4 000

859 25 Meubels 2 000

860 30 Kleinkas 100

861 R Seema 600

12 200

183 ACN101M/1

(d) BANKSTAAT Ð JANUARIE 20.9

Tjek- Tjeks, Depo-

Datum Besonderhede nommer ens sito's Saldo

R R R

1 Saldo 2 300 Dt

2 100 200 Dt

2 1 550 1 350 Kt

851 1 500 150 Dt

6 2 000 1 850 Kt

7 853 150 1 700 Kt

11 854 1 300 400 Kt

15 855 2 000 1 600 Dt

20 2 400 800 Kt

21 858 4 000 3 200 Dt

26 3 000 200 Dt

857 50 250 Dt

5 000 4 750 Kt

859 2 000 2 750 Kt

28 Rente 15 2 735 Kt

856 400 2 335 Kt

30 860 100 2 235 Kt

Bankkoste 35 2 200 Kt

Aftrekorder 500 1 700 Kt

(e) BYKOMENDE INLIGTING

. Die aftrekorder van R500 verteenwoordig die jaarlikse voorraadversekeringspremie

betaalbaar aan Pay Versekeringsmaatskappy.

. Die deposito van R5 000 (26 Januarie 20.9) is deur die huurder van 'n kantoor gedoen ten

opsigte van die huur vir Januarie en Februarie 20.9.

Gevra

(1) Voltooi die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal van Monday Handel

vir Januarie 20.9.

(2) Toon die bankrekening in die algemene grootboek van Monday Handel, behoorlik

gebalanseer op 31 Januarie 20.9.

(3) Stel die bankrekonsiliasiestaat van Monday Handel soos op 31 Januarie 20.9 op.

Begin met die saldo volgens die bankstaat.


MONDAY HANDEL

(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð JANUARIE 20.9 (UITTREKSEL)

Datum Besonderhede Bank

R

31 Subtotaal 10 950

Huurinkomste 5 000

15 950

184ACN101M/1

KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð JANUARIE 20.9 (UITTREKSEL)


R

31 Subtotaal 12 200

Rente-uitgawe 15

Bankkoste 35

Versekering 500

12 750


Dt Bank Kt

20.9 R 20.9 R

Jan 31 Ontvangstes KOJ 15 950 Jan 1 Saldo a/b 900

31 Betalings KBJ 12 750

Saldo o/d 2 300

15 950 15 950

20.9


(3) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 31 JANUARIE 20.9

Debiet Krediet

R R

Kredietsaldo per bankstaat 1 700

Deposito nog nie deur die bank gekrediteer nie 1 600


no 849 gedateer 27/12/20.8 (L Langa) 300

no 852 gedateer 3/1/20.9 (S Sono) 100

no 861 gedateer 30/1/20.9 (R Seema) 600

Debietsaldo per bankrekening 2 300

3 300 3 300


Die volgende inligting het betrekking op Ontario Handelaars:

(a) Potloodtotale van die kontantjoernale op 31 Desember 20.8: R

. Kontantontvangstejoernaal 25 718

. Kontantbetalingsjoernaal 27 115

(b) Item wat in die bankrekonsiliasiestaat op 30 November 20.8 verskyn het,

maar nie in die bankstaat nie:

. Tjeknommer 632, uitgereik aan L Marino op 15 Junie 20.8. 231

(c) Items wat in die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal verskyn het,

maar nie in die bankstaat nie:

. 'n Deposito wat op 31 Desember 20.8 in die kontantontvangstejoernaal

opgeteken is, maar eers op 3 Januarie 20.9 gebank is 792

185 ACN101M/1

. Tjeknommer 985 op 29 Desember 20.8 aan die munisipaliteit uitgereik

om die water- en elektrisiteitrekening te betaal 2 211

(d) Items wat op die bankstaat verskyn het, maar nie in die kontantjoernale

nie:

. Bankkoste 62

. Rente op bankoortrekking 70

. 'n Aftrekorder vir 'n jaarlikse skenking aan 'n laerskool 220

. 'n ``V/T''-tjek oorspronklik ontvang van debiteur S Scholly 308

. 'n Deposito direk in die bankrekening van Ontario Handelaars deur 'n

huurder, F Flee, inbetaal 1 100

(e) Saldo van die bankrekening in die algemene grootboek op 30 November 20.8

(debiet) 297

(f) Saldo volgens die bankstaat op 31 Desember 20.8 (gunstig) 990

Gevra

(1) Voltooi die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal van Ontario Hande-

laars vir Desember 20.8.

(2) Toon die bankrekening in die algemene grootboek van Ontario Handelaars, behoorlik

gebalanseer op 31 Desember 20.8.

(3) Stel die bankrekonsiliasiestaat van Ontario Handelaars soos op 31 Desember 20.8 op.

Begin met die saldo volgens die bankstaat.


ONTARIO HANDELAARS

(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð DESEMBER 20.8 (UITTREKSEL)


R

31 Subtotaal 25 718

Huurinkomste 1 100

L Marino/Krediteurekontrole 231

27 049

KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð DESEMBER 20.8 (UITTREKSEL)


R

31 Subtotaal 27 115

Bankkoste 62

Rente op bankoortrekking 70

Skenkings 220

R Scholly/Debiteurekontrole 308

27 775

186ACN101M/1


Dt Bank Kt

20.8 R 20.8 R

Des 1 Saldo a/b 297 Des 31 Betalings KBJ 27 775

31 Ontvangstes KOJ 27 049

Saldo o/d 429

27 775 27 775

20.9

Jan 1 Saldo a/b 429

(3) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.8

Debiet Krediet

R R

Kredietsaldo per bankstaat 990


Tjek nog nie vir betaling aangebied nie:

no 985 gedateer 29/12/20.8 (Water en elektrisiteit) 2 211

Kredietsaldo per bankrekening 429

2 211 2 211


Die volgende inligting vir September 20.7 het betrekking op Mic Shops:

(a) Potloodtotale van die bankkolom in die kontantjoernale op 30 September 20.7:

R

. Kontantontvangstejoernaal 8 658

. Kontantbetalingsjoernaal 7 932

(b) Kredietsaldo volgens die bankrekening in die algemene grootboek op 31 Augustus 20.7 800

(c) Ongunstige saldo volgens die bankstaat op 30 September 20.7 104

(d) Items wat in die kontantjoernale verskyn, maar nie op die bankstaat nie:

. 'n Deposito op 30 September 20.7 808

. Tjeknommer 2894, uitgereik op 30 September 20.7 om die telefoonrekening te

betaal. 450

(e) Items wat op die bankstaat verskyn, maar nie in die kontantjoernale nie:

. Bankkoste 35

. Rente op bankoortrekking 85

. 'n Direkte deposito gedoen deur P Parsons, 'n debiteur 300

. 'n Tjek, uitgereik deur D Dickensen, teruggestuur deur die bank, gemerk ``V/T''

(onvoldoende fondse) 90

. 'n Deposito bedoel vir 'n ander klieÈnt van die bank 175

(f) 'n Tjeknommer 2867 vir R118, uitgereik aan Pros Beperk ('n krediteur) gedurende die

maand, is as R181 in die kontantbetalingsjoernaal aangeteken. Hierdie fout is ontdek toe

die KBJ met die bankstaat vergelyk is.

187 ACN101M/1

Gevra

(1) Voltooi die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal van Mic Shops vir

September 20.7.

(2) Toon die bankrekening in die algemene grootboek van Mic Shops, behoorlik

gebalanseer op 30 September 20.7.

(3) Stel die bankrekonsiliasiestaat van Mic Shops soos op 30 September 20.7 op. Begin

met die saldo volgens die bankstaat.


MIC SHOPS

(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð SEPTEMBER 20.7 (UITTREKSEL)


R

30 Subtotaal 8 658

P Parsons/Debiteurekontrole 300

Pros Beperk/Krediteurekontrole (regstelling van tjek 2867) 63

9 021

KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð SEPTEMBER 20.7 (UITTREKSEL)


R

30 Subtotaal 7 932

Bankkoste 35

Rente op bankoortrekking 85

D Dickensen / Debiteurekontrole 90

8 142


Dt Bank Kt

20.7 R 20.7 R

Sep 30 Ontvangstes KOJ 9 021 Sep 1 Saldo a/b 800

30 Betalings KBJ 8 142

Saldo o/d 79

9 021 9 02120.7

Okt 1 Saldo a/b 79

(3) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 30 SEPTEMBER 20.7

Debiet Krediet

R R

Debietsaldo per bankstaat 104



no 2894 ± gedateer 30/9/20.7 (Telefoon) 450

Debiteer foutiewe deposito 175

Debietsaldo per bankrekening 79

808 808

188ACN101M/1


BOEKE VAN BUWANG HANDELAARS

(a) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 30 APRIL 20.8

Dt Kt

R R

Kredietsaldo volgens bankstaat 840,60

Krediteer uitstaande deposito 370,00

Debiteer tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:

no 420, gedateer 20/11/20.7 (Skenking) 2 000,00

no 691, gedateer 17/1/20.8 (LL Traders) 416,40

no 715, gedateer 28/2/20.8 (R Rex) 638,80

Krediteer regstelling van fout op bankstaat 120,00

Kredietsaldo volgens bankrekening 1 724,60

3 055,20 3 055,20

(b) Die bankstaat vir Mei 20.8 toon die volgende items wat nie in die kontantjoernale verskyn

het nie:

. Regstelling van fout Ð R120

. Deposito gekrediteer Ð R370

. Tjeknommer 691 vir R416,40

. Gedishonoreerde tjek van D Baloyi Ð R150

. Tjeknommer 004 vir R90 uitgereik deur 'n ander klieÈnt van die bank

. Tjekboek Ð R28,50, diensgeld Ð R36,40, rente op oortrekking Ð R19,80

. Aftrekorder vir versekeringspremie Ð R290

. Direkte deposito van R200 deur J Matla vir huur

(c) Die kontantjoernale toon die volgende verskille met die bankstaat:

. Deposito's nog nie deur die bank geboekstaaf nie Ð R1 450,00

. Tjeks nog nie vir betaling aangebied nie:

no 802 gedateer 3/5/20.8 (DR Beperk) Ð R1 964,62

no 803 gedateer 4/5/20.8 (AA Voorsieners) Ð R2 134,20

(d) Tjeknommer 420 is op 20 November 20.7 uitgereik ten gunste van Botmelo Dagsorg as 'n

skenking. Die dagsorgsentrum het intussen gesluit.

(e) Saldo's en potloodtotale aan die einde van Mei 20.8:

. Kontantontvangstejoernaal Ð R11 258,29

. Kontantbetalingsjoernaal Ð R13 428,72

. Bankstaat Ð R977,89 (gunstig)

Gevra

(1) Voltooi die kontantontvangste- en die kontantbetalingsjoernaal van Buwang Hande-

laars vir Mei 20.8.

(2) Toon die bankrekening behoorlik gebalanseer.

(3) Stel die bankrekonsiliasiestaat soos op 31 Mei 20.8 op.

189 ACN101M/1


BUWANG HANDELAARS

(1) KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð MEI 20.8 (UITTREKSEL)


R

31 Subtotaal 11 258,29

Huurinkomste 200,00

Skenkings (Tjek 420 gekanselleer) 2 000,00

13 458,29

KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð MEI 20.8 (UITTREKSEL)


R

31 Subtotaal 13 428,72

D Baloyi/Debiteurekontrole 150,00

Bankkoste 64,90

Rente op bankoortrekking 19,80

Versekering 290,00

13 953,42


Dt Bank Kt

20.8 R 20.8 R

Mei 31 Ontvangstes KOJ 13 458,29 Mei 1 Saldo a/b 1 724,60

Saldo o/d 2 219,73 31 Betalings KBJ 13 953,42

15 678,02 15 678,02

20.8

Jun 1 Saldo a/b 2 219,73

(3) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 31 MEI 20.8

Debiet Krediet

R R

Kredietsaldo per bankstaat 977,89

Deposito nog nie deur die bank gekrediteer nie 1 450,00

Tjeks nog nie aangebied vir betaling nie:

no 715 ± gedateer 28/2/20.8 (R Rex) 638,80

no 802 ± gedateer 3/5/20.8 (DR Beperk) 1 964,62

no 803 ± gedateer 4/5/20.8 (AA Voorsieners) 2 134,20

Krediteer foutiewe tjek op bankstaat 90,00

Kredietsaldo per bankrekening 2 219,73

4 737,62 4 737,62

190ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Die openingsaldo van die bankrekening van R1 724,60 word geneem van die gegewe

bankrekonsiliasiestaat (April).

. Tjek 715 is gedurende Mei nog nie aangebied nie en is op 31 Mei 20.8 in die

bankrekonsiliasiestaat aangeteken.

. Tjek 420 is na ses maande nog nie vir betaling aangebied nie. Dit is na die

bankrekening gedebiteer as 'n verouderde tjek.

. Rente op die oortrekking word afsonderlik ingeskryf en is nie by die bankkoste

ingesluit nie.


Boeke van Pitsi Handelaars vir Augustus 20.4.

Kleinkassaldo op 1 Augustus 20.4 Ð R200

KLEINKASBETALINGS Ð AUGUSTUS 20.4

Datum Besonderhede Kleinkasbewys Bedrag

R

4 Skoonmakerslone 072 60

7 PosseeÈ ls 073 15


14 Skryfbehoeftes 075 35


19 Tee, koffie & melk 077 40


27 Eienaar neem R30 vir taxi-geld 079 30

Op 15 Augustus 20.4 en op 31 Augustus 20.4 is kontanttjeks uitgereik om die voorskot van

R200 te herstel.

Gevra

(1) Stel 'n kleinkasjoernaal vir Augustus 20.4 op met die volgende ontledingskolomme vir

betalings: totaal, lone, posgeld, skryfbehoeftes en diverse.

(2) Boek na die kleinkaskontrolerekening in die algemene grootboek oor en balanseer

hierdie rekening.

191 ACN101M/1


PITSI HANDELAARS

(1) KLEINKASJOERNAAL Ð AUGUSTUS 20.4 KKJ6

Ontvangste Betalings

Da-tum Fol Totaal

Da-tum Besonderhede

Klein-kasbe-wys Fol Totaal Lone Posgeld

Skryfbe-hoeftes

Diverse

Bedrag FolBesonder-

hede

20.4 R 20.4 R R R R R

Aug 1 a/b 200 Aug 4 Skoonmakerslone 072 60 6015 KBJ6 170 7 SeeÈ ls 073 15 1515 KBJ6 190 11 Skoonmakerslone 074 60 60

14 Skryfbehoeftes 075 35 3518 Skoonmakerslone 076 60 6019 Tee, koffie & melk 077 40 40 Verversings25 Skoonmakerslone 078 60 6027 Taxi-geld ± eie-

naar079 30 30 Onttrekkings

360 240 15 35 7031 Saldo o/d 200 200

560 560 240 15 35 270

20.4Sept 1 a/b 200


Dt Kleinkaskontrole Kt

20.4 R 20.4 R

Aug 1 Saldo a/b 200 Aug 31 Kleinkasbetalings KKJ6 360

15 Bank KBJ6 170 Saldo o/d 200

31 Bank KBJ6 190

560 560

20.4

Sept 1 Saldo a/b 200

SELFBEOORDELING


. die aard en belangrikheid van kontant te beskryf?

. te beskryf hoe beheer oor kontant uitgeoefen word?

. die bankstaatsaldo met die bankrekeningsaldo te rekonsilieer?

. 'n kleinkasjoernaal op te stel?

192ACN101M/1

Studie-eenheid

10Handelsdebiteure

Leeruitkoms

Studente behoort te weet hoe alle sake met debiteure in die boeke van 'n entiteit hanteermoet word.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 194

10.1 Inleiding 194

10.2 Vereffeningskorting toegestaan 194

10.3 Rente gehef 196

10.4 Oninbare skulde/kredietverliese 196

10.4.1 Afskrywing van oninbare skulde/kredietverliese 196

10.4.2 Toelaag vir kredietverliese/Voorsiening vir twyfelagtige skulde 197

10.4.3 Vermeerdering van toelaag vir kredietverliese 199

10.4.4 Vermindering van toelaag vir kredietverliese 201

10.4.5 Afskrywing van oninbare skulde/kredietverliese wanneer 'n

toelaag vir kredietverliese bestaan 202

10.4.6 Verhaling van oninbare skulde/kredietverliese reeds afgeskryf 205

10.4.7 BTW, oninbare skulde/kredietverliese en oninbare skulde/

kredietverliese verhaal 205

10.5 Ontvangwissels 206

10.5.1 Boekstawing van ontvangwissels 206

10.5.2 Betaling van 'n wissel op die vervaldatum 207

10.5.3 Verdiskontering van 'n wissel 208

10.5.4 Dishonorering van 'n wissel 209

193 ACN101M/1

10.6 Aanbieding in die balansstaat 210

10.7 Debiteurekontrolerekening 210






Selfbeoordeling 223

SLEUTELBEGRIPPE

. Krediettransaksie

. Handelsdebiteure

. Krediettermyn

. Korting toegestaan

. Oninbare skulde/kredietverliese

. Bedryfsbates

. Toelaag vir kredietverliese

. Ontvangwissels

. Debiteurekontrole

10.1 Inleiding

Verkope sonder betaling deur die koper op die dag van die verkope staan as 'n

krediettransaksie bekend. Die persoon of onderneming wat geld aan 'n onderneming skuld

as gevolg van kredietverkope, staan by die onderneming as 'n handelsdebiteur bekend. 'n

Debiteur aanvaar verantwoordelikheid vir die betaling van die skuld binne 'n bepaalde tydperk.

Die tydperk staan bekend as 'n krediettermyn en word vooraf bepaal volgens die kredietbeleid

van die onderneming wat die verkope doen. Omdat sommige debiteure nie hulle rekeninge

betaal nie, skep baie ondernemings 'n toelaag vir kredietverliese.

In hierdie studie-eenheid sal ons konsentreer op hoe debiteure aangemoedig word om hulle

rekeninge betyds te betaal. Ons sal ook aandag skenk aan die afskrywing van oninbare

skulde/kredietverliese, die skepping en aansuiwering van 'n toelaag vir kredietverliese en hoe

ontvangwissels in die finansieÈ le state getoon word.


10.2 Vereffeningskorting toegestaan

Korting word dikwels aan debiteure gebied om hulle aan te moedig om hul skulde voor die

verstryking van die bepaalde krediettermyn te vereffen. Die krediettermyn word op die

kredietfaktuur getoon, byvoorbeeld 30 dae vanaf die verkoopdatum.


194ACN101M/1

Oefening 10.1

'n KlieÈnt het op 1 Maart 20.0 goedere ter waarde van R550 op krediet gekoop.

Die klieÈnt het een maand (die krediettermyn) om die skuld te vereffen. Indien die klieÈnt die

rekening voor 31 Maart 20.0 vereffen, sal 'n vereffeningskorting van 2% toegestaan word, wat

beteken dat die bedrag van R539 betaalbaar is. Dit word soos volg bereken:

R550 7 R(550 6 2100 )

= R(550 7 11)

= R539

Indien BTW teen 10% (geneem teen 10% om berekenings te vereenvoudig) ingesluit is in die

R550, sal die BTW wat namens die SA Inkomstediens (SAID) (op die datum van verkope

geboekstaaf) ingesamel is, R50 bedra en in die BTW Uitsetrekening geboekstaaf word.

Die verkoopprys wat in die verkooprekening in die algemene grootboek aangeteken is, bedra

R500. Die feit dat vereffeningskorting toegestaan is, beõÈnvloed nie die oorspronklike

verkoopprys wat in die algemene grootboek aangeteken is nie.

Die korting sal egter die BTW beõÈnvloed. Alhoewel die debiteur die goedere vir R550

aangekoop het, is die werklike inkomste vir die besigheid R500. Indien 2% korting toegestaan

word op die R500, is die inkomste vir die onderneming R490. BTW (bereken teen 10%) op

R490 is R49. Die oorspronklike BTW van R50 is dus te veel en moet met R1 verminder word,

oftewel 2% 6 R50. Hierdie aansuiwerings word in die BTW Insetrekening geboekstaaf en

NIE in die BTW Uitset rekening nie. Die rede hiervoor is dat die netto verkope (verkope min

verkoopterugsendings) vermenigvuldig met die BTW-persentasie, gelyk moet wees aan die

bedrag van BTW Uitset.

Die korting van R11 sluit dus BTW van R1 in, wat ook soos volg bereken kan word:

111 x 10

110 = R1


Die rekeningkundige inskrywings vir die oefening 10.1 is soos volg:


20.0 R 20.0 R

Mrt 1 Verkope 550 Mrt 31 Bank 539

Vereffeningskorting

toegestaan 10

BTW Inset 1

550 550

Dt Verkope Kt

20.0 R

Mrt 1 Debiteurekontrole 500

Dt BTW Inset Kt

20.0 R


Dt BTW Uitset Kt

20.0 R


195 ACN101M/1

Dt Vereffeningskorting toegestaan Kt

20.0 R


Dt Bank Kt

20.0 R


Vereffeningskorting toegestaan word as 'n uitgawe beskou. Korting toegestaan sal aan die

einde van die finansieÈ le tydperk afgeskryf word (gedebiteer) teen die verkope rekening. Die

invloed van vereffeningskorting op BTW is ook in paragraaf 6.9 bespreek.

10.3 Rente gehef

Baie ondernemings hef rente op die uitstaande skuld as 'n rekening nie binne die krediettermyn

betaal word nie. Veronderstel die onderneming wat die goedere in voorgaande voorbeeld

verkoop het, se beleid is om 18% per jaar rente te hef op rekeninge wat nie binne die gegewe

krediettermyne betaal word nie. Indien die klieÈnt nie die rekening van R550 voor 31 Maart 20.0

betaal nie maar eers die einde van April 20.0 betaal, sal rente teen 18% per jaar (vir 1 maand)

op R550 gehef word en gevolglik sal hy R558,25 moet betaal, wat soos volg bereken word:

R550 + R(550 6 18100 x 1

12 )

= R(550 + 8,25)

= R558,25

Die rente vermeerder die uitstaande saldo in die debiteur se rekening asook die saldo in die

debiteurekontrolerekening. Hierdie transaksie word deur middel van 'n algemene joernaalin-

skrywing aangeteken.


10.4 Oninbare skulde/kredietverliese

Wanneer 'n krediettransaksie plaasvind, is daar altyd 'n moontlikheid dat die skuld nie betaal

sal word nie. Hierdie skulde wat nooit betaal word nie, staan bekend as slegte of oninbare

skulde/krediet verliese. Omdat daar altyd die moontlikheid bestaan dat sommige skulde nie

betaal sal word nie, het die meeste entiteite 'n beleid om 'n toelaag vir kredietverliese te skep.

10.4.1 Afskrywing van oninbare skulde/kredietverliese

Wanneer bestuur besluit dat 'n bepaalde skuld nie ingevorder gaan word nie, moet die bedrag

as oninbaar afgeskryf word. Wanneer oninbare skulde/kredietverliese afgeskryf word, word die

debiteur se persoonlike rekening en die debiteurekontrolerekening beõÈnvloed. Die oninbare

bedrag word teen die oninbare skulderekening/kredietverliesrekening ('n nominale rekening)

gedebiteer en teen die debiteur se persoonlike rekening en die debiteurekontrolerekening ('n

balansstaatrekening) gekrediteer.


196ACN101M/1

Oefening 10.2

Op 15 Mei 20.0 is AM Handelaars in kennis gestel dat A Langa, 'n debiteur wat die besigheid

R660 skuld, insolvent verklaar is. Die bedrag moet as oninvorderbaar afgeskryf word. Die

saldo van die debiteurekontrolerekening op 31 April het R18 000 bedra.


Die rekeningkundige inskrywings sal soos volg wees:

AM HANDELAARS

ALGEMENE JOERNAAL

Debiet Krediet

20.0 R R

Mei 15 Oninbare skulde/kredietverliese 660

A Langa/Debiteurekontrole 660

Skryf A Langa se rekening as

oninvorderbaar af

ALGEMENE GROOTBOEK


20.0 R 20.0 R

Mei 1 Saldo a/b 18 000 Mei 15 Oninbare skulde/

kredietverliese 660

Dt Oninbare skulde/kredietverliese Kt

20.0 R

Mei 15 Debiteurekontrole 660

DEBITEUREGROOTBOEK

A Langa

Debiet Krediet Saldo

20.0 R R R

Mei 1 Rekening gelewer 660

Oninbare skulde/kredietverliese 660 Ð

10.4.2 Toelaag vir kredietverliese (Voorsiening vir twyfelagtige skulde)

Ondernemings wat goedere op krediet verkoop skep gewoonlik 'n toelaag vir kredietverliese.

Hierdie toelaag is gegrond op die verwagte oninbare skulde/kredietverliese. Die beleid van

omsigtigheid (konserwatisme) word toegepas wanneer daar onsekerheid bestaan of 'n

inkomste of 'n bedryfsbate gaan realiseer (dws of die onderneming sy geld sal ontvang). Die

moontlikheid dat nie alle skulde ingevorder sal word nie, is kenmerkend van hierdie soort

onsekerheid. Wanneer 'n toelaag vir kredietverliese geskep word, is daar sekere rekening-

kundige stappe wat gevolg moet word, wat aan die hand van die volgende voorbeeld

verduidelik sal word:

197 ACN101M/1

Oefening 10.3

Op 30 Junie 20.0, die einde van Trio Traders se finansieÈ le jaar, het die uitstaande debiteure

R20 000 bedra.

Die finansieÈ le bestuurder besluit om 'n toelaag vir kredietverliese teen 4% van uitstaande

debiteure te skep.


Die volgende rekeningkundige inskrywings is nodig om 'n nuwe toelaag vir kredietverliese te

skep:

TRIO TRADERS

ALGEMENE JOERNAAL

Debiet Krediet

20.0 R R

Jun 30 Oninbare skulde/kredietverliese 800

Toelaag vir kredietverliese 800

Skep 'n toelaag vir kredietverliese

teen 4% van uitstaande debiteure

ALGEMENE GROOTBOEK


20.0 R


Dt Toelaag vir kredietverliese Kt

20.0 R

Jun 30 Oninbare skulde/

kredietverliese 800


20.0 R

Jun 30 Toelaag vir

kredietverliese 800

SLUITINGSJOERNAALINSKRYWING

Debiet Krediet

20.0 R R

Jun 30 Wins-en-verlies 800


Afsluiting van oninbare skulde/

kredietverliese teen die wins-

en-verliesrekening

198ACN101M/1

ALGEMENE GROOTBOEK


20.0 R 20.2 R

Jun 30 Toelaag vir Jun 30 Wins-en-verlies 800

kredietverliese 800

Dt Wins-en-verlies (uittreksel) Kt

20.0 R


kredietverliese 800

KOMMENTAAR

. Wanneer 'n toelaag geskep word, is die enigste rekeninge wat beõÈnvloed word, die

oninbare skulde/kredietverliese ('n nominale rekening) en die toelaag vir krediet-

verlieserekening ('n kontrabaterekening). In die algemene grootboek bly die saldo van

die debiteurekontrolerekening R20 000. Die debiteurekontrolerekening sal slegs

gekrediteer word wanneer werklike oninbare skulde/kredietverliese bevestig word.

. Die toelaag vir kredietverliese (R800) word van debiteure (R20 000) afgetrek en die

R19 200 word in die balansstaat as bedryfsbates onder handels- en ander debiteure

getoon.

. Die R800 oninbare skulde/kredietverliese word teen die wins-en-verliesrekening

afgeskryf. Alhoewel die oninbare skulde/kredietverliese nog nie seker is nie, weet die

finansieÈ le bestuurder uit ondervinding dat 4% van die debiteure nie hulle rekeninge

gaan betaal nie. Deur die R800 teen die wins-en-verliesrekening af te skryf en dit van

debiteure af te trek voordat dit in die balansstaat van 30 Junie 20.0 opgeneem word,

word die parings- en omsigtigheidsbeginsels toegepas.

10.4.3 Vermeerdering van toelaag vir kredietverliese

Veronderstel 'n onderneming het 'n beleid dat toelaag vir kredietverliese op 'n vaste

persentasie van die uitstaande debiteure gegrond word. 'n Verandering in die bedrag van die

uitstaande debiteure sal dan 'n verandering in die toelaag van een jaar na die volgende

beteken. As die bedrag van uitstaande debiteure toeneem, sal die toelaag toeneem.

Oefening 10.4

Op 30 Junie 20.1 het die uitstaande debiteure van Trio Traders R30 000 bedra (volg op

oefening 10.3). (Oninbare skulde/kredietverliese reeds gedurende die jaar afgeskryf, bedra

R730.)

Die finansieÈ le bestuurder besluit om die toelaag vir kredietverliese teen 4% van die uitstaande

debiteure te behou.

199 ACN101M/1


Die volgende rekeningkundige inskrywings is nodig om die toelaag vir kredietverliese aan te

suiwer:

TRIO TRADERS

ALGEMENE JOERNAAL

Debiet Krediet

20.1 R R

Jun 30 Oninbare skulde/kredietverliese 400

Toelaag vir kredietverliese 400

Aansuiwering van toelaag vir kredietverliese:

R

Nuwe toelaag (R30 000 x 4%) 1 200

Bestaande toelaag 800

Aansuiwering nodig 400

ALGEMENE GROOTBOEK


20.1 R



20.0 R

Jul 1 Saldo a/b 800

20.1


kredietverliese 400

1 200


20.1 R 20.1 R

Jun 30 Saldo a/b 730 Jun 30 Wins-en-verlies 1 130

Toelaag vir

kredietverliese 400

1 130 1 130

KOMMENTAAR

. Oninbare skulde/kredietverliese gedurende die jaar afgeskryf, is teen die oninbare

skulde/kredietverlieserekening gedebiteer (die huidige saldo van R730) en teen die

debiteurekontrolerekening gekrediteer voordat die saldo van R30 000 op die

kontrolerekening bereken is.

. Die debiteurekontrolerekening word nie deur 'n verandering in die toelaag vir

kredietverliese beõÈnvloed nie.

200ACN101M/1

. Die toelaag vir 20.0 (R800) is afgetrek van die toelae vir 20.1 (R1 200). Slegs die

verskil word teen die oninbare skulde/kredietverlieserekening gedebiteer en teen die

toelaag vir kredietverliese gekrediteer.

. Onthou dat die debiteurekontrolerekening 'n baterekening en die toelaag vir krediet-

verlieserekening 'n kontrabaterekening is. Die toelaag vir kredietverliese (R1 200)

moet van die debiteurekontrolerekening (R30 000) afgetrek word om die bedrag van

debiteure te bepaal waarteen debiteure onder handels- en ander debiteure in die

balansstaat getoon moet word.

. Die oninbare skulde/kredietverliese vir die jaar (R730) en die verskil in die toelaag

(R400) word as 'n uitgawe (R1 130) in die wins-en-verliesrekening getoon.

10.4.4 Vermindering van toelaag vir kredietverliese

As ons weer eens veronderstel dat die toelaag vir kredietverliese op 'n vaste persentasie van

die uitstaande debiteure gegrond is, dan beteken 'n vermindering in debiteure van een jaar na

die volgende ook 'n vermindering in die toelaag.

Oefening 10.5

Op 30 Junie 20.2 het die uitstaande debiteure van Trio Traders R25 000 bedra (volg op

oefening 10.4). (Oninbare skulde/kredietverliese reeds gedurende die jaar afgeskryf bedra

R960.)

Die finansieÈ le bestuurder besluit om die toelaag vir kredietverliese teen 4% van uitstaande

debiteure te behou.


Die volgende rekeningkundige inskrywings is nodig om die toelaag vir kredietverliese aan te

suiwer:

TRIO TRADERS

ALGEMENE JOERNAAL

Debiet Krediet

20.2 R R

Jun 30 Toelaag vir kredietverliese 200


Aansuiwering van toelaag vir krediet-

verliese: R

Bestaande toelaag 1 200

Nuwe toelaag (R25 000 x 4%) 1 000

Toelaag te groot 200

201 ACN101M/1

ALGEMENE GROOTBOEK


20.2 R



20.2 R 20.1 R

Jun 30 Oninbare skulde/ Jul 1 Saldo a/b 1 200

kredietverliese 200

Saldo o/d 1 000

1 200 1 200

20.2



20.2 R 20.2 R

Jun 30 Saldo a/b 960 Jun 30 Toelaag vir krediet-

verliese 200

Wins-en-verlies 760

960 960

KOMMENTAAR

. Die debiteurekontrolerekening word nie deur veranderinge in die toelaag vir krediet-

verliese beõÈnvloed nie.

. Die kredietsaldo wat van die oorspronklike R800 tot R1 200 vermeerder het, moet nou

verminder word tot R1 000. Dit moet gedoen word deur 'n debietinskrywing in die

rekening te doen. Die saldo afgebring in die toelaag vir kredietverlieserekening sal

altyd 'n kredietsaldo wees.

. Die feit dat die inskrywings in die jare 20.0 en 20.1 in die oninbare skulde/krediet

verlieserekening debiete was, beteken nie dat al die inskrywings wat na dieÂ rekening

oorgeboek word, debiete sal wees nie. Dit is verstaanbaar dat, indien die toelaag

verminder word, die verskil tussen die bestaande en die nuwe toelaag weer teruggetel

moet word. Die enigste manier waarop dit gedoen kan word, is om die toelaag vir

kredietverlieserekening te debiteer en die oninbare skulde/kredietverlieserekening te

krediteer.

10.4.5 Afskrywing van oninbare skulde/kredietverliese wanneer 'ntoelaag vir kredietverliese bestaan

Wanneer oninbare skulde/kredietverliese afgeskryf word waar daar reeds 'n toelaag vir krediet-

verliese bestaan, kan een van twee metodes gevolg word:

Metode 1:

Wanneer oninbare skulde/kredietverliese voorkom, word die oninbare skuld teen die

toelaagrekening afgeskryf: debiteer die toelaagrekening en krediteer die persoonlike rekening

van die debiteur en die debiteurekontrolerekening.

202ACN101M/1

Oefening 10.6

Op 30 November 20.0 is Trio Traders (volg op oefening 10.3) in kennis gestel dat B Down, 'n

debiteur wat R730 skuld, insolvent verklaar is.

Gedurende die jaar geeÈ indig 30 Junie 20.1 het kredietverkope R40 000 bedra en debiteure het

R29 270 afbetaal op hulle rekeninge. Die finansieÈ le bestuurder besluit om die toelaag vir

kredietverliese op 4% van die uitstaande debiteure te behou.



TRIO TRADERS

ALGEMENE JOERNAAL

Debiet Krediet

20.0 R R

Nov 30 Toelaag vir kredietverliese 730

B Down/Debiteurekontrole 730

Skryf B Down se rekening as oninvorderbaar af

ALGEMENE GROOTBOEK


20.0 R 20.0 R

Jul 1 Saldo a/b 20 000 Nov 30 Toelaag vir

kredietverliese

73020.1 20.1

Jun 30 Verkope 40 000 Jun 30 Bank 29 270

Saldo o/d 30 000

60 000 60 000

20.1



20.0 R 20.0 R

Nov 30 Debiteurekontrole 730 Jul 1 Saldo a/b 800

20.1 20.1

Jun 30 Saldo o/d 1 200* Jun 30 Oninbare skulde/

kredietverliese** 1 130

1 930 1 930

20.1


* R(30 000 x 4%) = R1 200

** Balanserende syfer

203 ACN101M/1


20.1 R 20.1 R

Jun 30 Toelaag vir Jun 30 Wins en verlies 1 130

kredietverliese 1 130

DEBITEUREGROOTBOEK

B Down


20.0 R R R

Jul 1 Rekening gelewer 730

Nov 30 Toelaag vir kredietverliese 730 Ð

Metode 2:

Die toelaag vir kredietverliese bly onveranderd gedurende die jaar. Oninbare skulde/krediet-

verliese wat gedurende die jaar voorkom, word teen die oninbare skulde/kredietverliesereke-

ning afgeskryf.

Oefening 10.7

Op 30 November 20.0 is Trio Traders (volg op oefening 10.3) in kennis gestel dat B Down, 'n

debiteur wat R730 skuld, insolvent verklaar is.

Gedurende die jaar geeÈ indig 30 Junie 20.1 het kredietverkope R40 000 bedra en debiteure het

R29 270 afbetaal op hulle rekeninge. Die finansieÈ le bestuurder besluit om die toelaag vir

kredietverliese op 4% van die uitstaande debiteure te behou.



TRIO TRADERS

ALGEMENE JOERNAAL

Debiet Krediet

20.0 R R

Nov 30 Oninbare skulde/kredietverliese 730

B Down/Debiteurekontrole 730

Skryf B Down se rekening as oninvorderbaar af

ALGEMENE GROOTBOEK


20.0 R 20.0 R

Jul 1 Saldo a/b 20 000 Nov 30 Oninbare skulde/

kredietverliese 730

20.1 20.1

Jun 30 Verkope 40 000 Jun 30 Bank 29 270

Saldo o/d 30 000

60 000 60 000

20.1Jul 1 Saldo a/b 30 000

204ACN101M/1


20.0 R

Jul 1 Saldo a/b 800

20.1


kredietverliese 400

1 200


20.0 R 20.1 R

Nov 30 Debiteurekontrole 730 Jun 30 Wins-en-verlies 1 130

20.1

Jun 30 Toelaag vir

kredietverliese 400

1 130 1 130

DEBITEUREGROOTBOEK

B Down


20.0 R R

Jul 1 Rekening gelewer 730

Oninbare skulde/kredietverliese 730 Ð

KOMMENTAAR

. Die bedrag wat as oninbare skulde/kredietverliese teen die wins-en-verliesrekening

afgeskryf is, het onveranderd gebly. (Kyk vorige oefening.)

10.4.6 Verhaling van oninbare skulde/kredietverliese reeds afgeskryf

Wanneer skulde wat voorheen as oninvorderbaar afgeskryf is, weer verhaal word, moet dit

afsonderlik geboekstaaf en geopenbaar word. 'n Rekening, oninbare skulde/kredietverliese

verhaal, sal vir hierdie doel geopen word. Die geld wat verhaal is, word teen die bankrekening

gedebiteer en teen die oninbare skulde/kredietverliese verhaalrekening gekrediteer. Oninbare

skulde/kredietverliese verhaal word as 'n inkomste geklassifiseer en word by ander

bedryfsinkomste in die inkomstestaat getel. Dit word gedoen om die uitgawe wat voorheen

afgeskryf is, te kanselleer.


10.4.7 BTW, oninbare skulde/kredietverliese en oninbare skulde/krediet-

verliese verhaal

Die bedrag verskuldig deur 'n debiteur sluit altyd BTW in. Die BTW ingevorder op die kre-

dietverkope word elke tweede maand aan die SA Inkomstediens oorbetaal. Indien 'n skuld nie

betaal word nie en as oninbaar afgeskryf moet word, is die verkoper geregtig om daardie ge-

deelte van die BTW wat by die kredietverliese ingesluit is, van die SA Inkomstediens terug te eis.

205 ACN101M/1

Wanneer skuld egter verhaal word wat vroeeÈ r as oninbaar/kredietverlies afgeskryf is, is die

verkoper daarvoor verantwoordelik om die BTW-gedeelte van die verhaling aan die SA

Inkomstediens oor te betaal.


10.5 Ontvangwissels

'n Ontvangwissel is 'n geskrewe ooreenkoms tussen die debiteur en die onderneming om die

uitstaande bedrag, insluitende enige rente, op 'n bepaalde of bepaalbare datum aan die

toonder van die wissel te betaal. Wanneer 'n debiteur se rekening vir 'n geruime tyd uitstaande

bly, kan 'n wissel op die debiteur getrek word. Dit sal die besigheid 'n sterker wettige eis teen

die debiteur gee indien die debiteur die wissel dishonoreer (nie betaal nie).


10.5.1 Boekstawing van ontvangwissels

Wanneer 'n debiteur se rekening vir 'n geruime tyd uitstaande is, kan 'n wissel op die debiteur

getrek word om die vereffening van die debiteur se rekening te verseker.


Die volgende oefening toon hoe die aanvaarding (akseptering) van 'n wissel die

debiteurekontrolerekening beõÈnvloed.

Oefening 10.8

Op 15 Januarie 20.0 het Abe Winkels goedere op krediet aan J Hawk verkoop. Volgens

kredietfaktuur nr B224 was die waarde van die goedere R1 500.


Die transaksie sal in die verkoopjoernaal aangeteken word en soos volg na die grootboek

oorgeboek word:

ABE WINKELS

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Verkope Kt

20.0 R

Jan 31 Debiteurekontrole 1 500


20.0 R R

Jan 31 Verkope 1 500

206ACN101M/1

Die transaksie sal soos volg in die debiteuregrootboek, waar rekord van elke debiteur gehou

word, geboekstaaf word:

DEBITEUREGROOTBOEK

J HAWK DG15


20.0 R R R

Jan 15 Faktuur nr B224 VJ 1 500 1 500

Op 31 Maart 20.0 het Abe Winkels J Hawk se rekening met R50 rente gedebiteer en 'n wissel

vir R1 550, betaalbaar op 31 Mei 20.0, op J Hawk getrek. J Hawk het die wissel geaksepteer.

Die rente sal in die algemene joernaal geboekstaaf word en na die algemene grootboek en

debiteuregrootboek oorgeboek word. Indien wissels dikwels gebruik word, sal die wissel in die

ontvangwisseljoernaal aangeteken word; so nie sal die wissel in die algemene joernaal

aangeteken word en soos volg na die grootboek oorgeboek word.

ALGEMENE GROOTBOEK


20.0 R 20.0 R

Jan 31 Verkope 1 500 Mrt 31 Ontvangwissels 1 550

Mrt 31 Rente-inkomste 50

1 550 1 550

Dt Ontvangwissels Kt

20.0 R

Mrt 31 Debiteurekontrole 1 550

DEBITEUREGROOTBOEK

J Hawk DG15


20.0 R R R


Mrt 31 Rente-inkomste AJ 50 1 550

Ontvangwissels AJ 1 550 Ð

KOMMENTAAR

. Wanneer 'n wissel geaksepteer is, word die bate debiteure vervang deur 'n ander

bate, naamlik ontvangwissels.

10.5.2 Betaling van 'n wissel op die vervaldatum

Veronderstel J Hawk betaal die wissel op 31 Mei 20.0, die vervaldatum van die wissel. Die tjek

wat van Hawk ontvang is, sal in die kontantontvangstejoernaal aangeteken word en soos volg

na die algemene grootboek oorgeboek word:

207 ACN101M/1

Dt Bank Kt

20.0 R

Mei 31 Ontvangwissels 1 550*

* Hierdie bedrag sal ingesluit wees by die maandelikse totale ontvangstes van die KOJ


20.0 R 20.0 R

Mrt 31 Debiteurekontrole 1 550 Mei 31 Bank 1 550

10.5.3 Verdiskontering van 'n wissel

Indien Abe Winkels besluit om die wissel op 1 April 20,0 by die bank te verdiskonteer, in plaas

daarvan om dit tot die vervaldatum te hou, moet daar op die volgende gelet word:

. Die bank sal rente op die bedrag hef want in werklikheid leen hulle die geld vir 2 maande

aan Abe Winkels.

. Indien J Hawk in gebreke sou bly om die wissel op die vervaldatum te betaal, sal die bank

die geld van Abe Winkels terugeis.

Indien die bank R40 verdiskonteringskoste hef, sal die volgende inskrywings in Abe Winkels se

boeke gemaak word:

KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð APRIL 20.0 KOJ11

Datum Besonderhede Fol Bank Diverse

Bedrag Fol Besonder-

hede

R R

1 Ontvangwissels 1 550 1 550 Ontvang-

wissels

KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð APRIL 20.0 KBJ11



hede

R R

1 Rente op wissel 40 40 Rente-

uitgawe

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Bank Kt

20.0 R 20.0 R

Apr 1 Ontvangwissels 1 550* Apr 1 Rente-uitgawe 40*

* Hierdie bedrae sal ingesluit wees by die maandelikse totale van die KOJ en KBJ


20.0 R 20.0 R

Mrt 31 Debiteurekontrole 1 550 Apr 1 Bank 1 550

208ACN101M/1

Dt Rente-uitgawe Kt

20.0 R

Apr 1 Bank 40

10.5.4 Dishonorering van 'n wissel

Indien Abe Winkels die wissel tot op die vervaldatum gehou het en J Hawk in gebreke gebly

het om die wissel af te los, sal die wissel in die algemene joernaal gekanseller word en die

volgende inskrywings sal in die algemene grootboek en die debiteuregrootboek gedoen word:


20.0 R 20.0 R

Jan 31 Verkope 1 500 Mrt 31 Ontvangwissels 1 550

Mrt 31 Rente-inkomste 50

1 550 1 550

Mei 31 Ontvangwissels 1 550


20.0 R 20.0 R

Mrt 31 Debiteurekontrole 1 550 Mei 31 Debiteurekontrole 1 550

In paragraaf 10.5.3 het ons veronderstel dat Abe Winkels die wissel op 1 April 20.0

verdiskonteer het. Indien J Hawk in gebreke sou bly om die wissel op 31 Mei 20.0 af te los, sal

die bank die geld van Abe Winkels terugeis. Wanneer die wissel nie betaal is nie, sal die bank

Abe Winkels met die wissel en enige koste, wat as noteringskoste bekend staan, debiteer.

Op 31 Mei 20.0 het J Hawk die wissel gedishonoreer. Die bank het Abe Winkels se rekening op

1 Junie 20.0 met R1 570 (R1 550 vir die wissel en R20 noteringskoste) gedebiteer.

Die volgende inskrywings sal in Abe Winkels se kontantbetalingsjoernaal gedoen word.

KONTANTBETALINGSJOERNAAL Ð JUNIE 20.0 KBJ11



hede

R R

1 J Hawk 1 570 1 570 Debiteure-

kontrole/

J Hawk

Die volgende inskrywing sal in die algemene grootboek gedoen word:


20.0 R

Jun 1 Bank (gedisho-

noreerde wissel) 1 570

Dt Bank Kt

20.0 R

Jun 1 Debiteurekontrole 1 570*

* Ingesluit by die maandelikse totaal van die KBJ.

209 ACN101M/1

Die rekening van J Hawk sal in die debiteuregrootboek heropen word:

DEBITEUREGROOTBOEK

J Hawk


20.0 R R R


Mrt 31 Rente-inkomste AJ 50 1 550

Ontvangwissels AJ 1 550 Ð

Jun 1 Bank (wissel gedishonoreer) KBJ 1 570 1 570

KOMMENTAAR

. Die debiteur J Hawk se skuld aan die onderneming het van die oorspronklike R1 500

tot R1 570 vermeerder.

10.6 Aanbieding in die balansstaat

Debiteure en ontvangwissels is bedryfsbates. Bedryfsbates is bates wat die onderneming

redelikerwys kan verwag om binne die normale sakekringloop van een jaar in kontant te

omskep. Volgens AARP moet bedryfsbates soos volg in die balansstaat geopenbaar

word.

NAAM VAN ONDERNEMING

BALANSSTAAT SOOS OP ..........

BATES R

Niebedryfsbates

Bedryfsbates xxx xxx

Voorrade xx xxx

Handelsdebiteure xx xxx

Kontant en kontantekwivalente x xxx

Totale bates xxx xxx



10.7 Debiteurekontrolerekening

Baie besighede verkoop hulle goedere op rekening. Indien daar net een of twee

krediettransaksies is, kan 'n rekening vir die debiteur in die algemene grootboek oopgemaak

word. Die betrokke debiteur sal dan met die bedrag van die transaksie gedebiteer en die

verkoperekening met die bedrag gekrediteer word. Maar, soos ons in studie-eenheid 6

verduidelik het, indien 'n besigheid hoofsaaklik of in 'n groot mate op krediet verkoop, sal 'n

verkoopjoernaal gebruik word om al die krediettransaksies in aan te teken. 'n Afsonderlike

grootboek sal vir debiteure gehou word waarin 'n rekening vir elke debiteur gehou word.

Oorboeking vanaf die joernale na die debiteuregrootboek vind op 'n daaglikse basis plaas.

210ACN101M/1

Om 'n volledige rekord van al die transaksies te verkry, sal 'n kontrolerekening in die algemene

grootboek gehou word. Die debiteurekontrolerekening bevat 'n opsomming van al die tran-

saksies wat in die afsonderlike debiteurerekeninge gemaak is. Oorboeking na die debiteure-

kontrolerekening vind een keer per maand plaas wanneer al die hulpjoernale afgesluit is.

Die werkswyse kan soos volg opgesom word:

Afsonderlike inskrywings in die ver-

koopjoernaal

Gepos na Persoonlike rekening van debiteur

(debietkant) in die debiteuregroot-

boek op die dag waarop die transak-

sie plaasgevind het.

Totaal van die debiteurekontroleko-

lom in die verkoopjoernaal

Gepos na Debiteurekontrolerekening (debiet-

kant) aan die einde van die maand.

Afsonderlike inskrywings in die ver-

koopterugsendingsjoernaal


(kredietkant) in die debiteuregroot-




lom in die verkoopterusendingsjoer-

naal

Gepos na Debiteurekontrolerekening (krediet-


Afsonderlike inskrywings in die kon-

tantontvangstejoernaal


(kredietkant) in die debiteuregroot-




lom in die kontantontvangstejoernaal

Gepos na Debiteurekontrolerekening (krediet-


Die volgende oefening toon die soort transaksies wat die debiteurekontrolerekening en die

afsonderlike rekeninge in die debiteuregrootboek beõÈnvloed.

Oefening 10.9

Die openingsaldo's vir die individuele debiteure is: Debiteur A = R450, Debiteur B = R680 en

Debiteur C = R220.

JOERNALE

VERKOOPJOERNAAL Ð MEI 20.2 VJ1

Datum Debiteur Fol Verkope BTW Uitset Debiteure

R R R

2 A DG1 200,00 20,00 220,00

B DG2 400,00 40,00 440,00

C DG3 100,00 10,00 110,00

700,00 70,00 770,00

AG 5

211 ACN101M/1

VERKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL Ð MEI 20.2 VTJ1

Da-tum

Debiteur Fol Verkoop-terugsendings

BTW Uitset Debiteure

R R R8 B DG2 40,00 4,00 44,00

C DG3 20,00 2,00 22,00

60,00 6,00 66,00

AG 5

KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL Ð MEI 20.2 KOJ1

Da-tum

Besonder-hede

Fol Bank Debiteure Kortingtoegestaan

BTWInset

15 ABC

DG1DG2DG3

R600,00400,00500,00

1 500,00

R670,00400,00522,00

1 592,00

R64,00

20,00

84,00

R*6,00

2,00

8,00

* By benadering

AG5

ALGEMENE JOERNAAL Ð MEI 20.2 J1

Da-tum

Besonderhede Fol Totaal Debiteurekon-trole

Krediteure-kontrole

Debiet Krediet Debiet Krediet Debiet Krediet

R R R R R R15 C

MeubelsBTW Uitset Ver-koop meubels opkrediet aan C

DG3 803,00730,0073,00

803,00

18 MeubelsBTW InsetCOntvang meubelsterug van C

DG3

230,0023,00

253,00 253,00

1 056,00 1 056,00 803,00 253,00 Ð Ð

AG5 AG5

Gevra

(1) Stel die debiteurekontrolerekening in die algemene grootboek op.

(2) Stel die grootboekrekeninge van die drie debiteure in die debiteuregrootboek op.

* Lys van beginsaldo's van debiteure

R

A 450,00B 680,00C 220,00

1 350,00

212ACN101M/1


ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Debiteurekontrole AG5 Kt

20.2 R 20.2 R

Mei 1 Saldo* a/b 1 350,00 Mei 31 Verkoopterug-

31 Verkope VJ1 770,00 sendings VTJ1 66,00

Diverse joernaal- Bank en

debiete JI 803,00 korting KOJ1 1 592,00

Diverse joer-

naalkrediete J1 253,00

Saldo o/d 1 012,00

2 923,00 2 923,00

20.2

Jun 1 Saldo** a/b 1 012,00

GOUE REEÈ L

Die debiteurekontrolerekening is 'n samevatting van ALLE transaksies verbonde aan alleafsonderlike debiteure se rekeninge in die debiteuregrootboek.

GOUE REEÈ L

Wat aan die afsonderlike debiteure rekeninge gedoen is (Dt of Kt), moet IN TOTAAL aandie debiteurekontrolerekning gedoen word.

DEBITEUREGROOTBOEK

Dt A DG1 Kt

20.2 R 20.2 R

Mei 1 Saldo* a/b 450,00 Mei 15 Bank en korting KOJ1 670,00

2 Verkope VJ1 220,00

670,00 670,00

Dt B DG2 Kt

20.2 R 20.2 R

Mei 1 Saldo* a/b 680,00 Mei 8 Verkoopterug-


15 Bank KOJ1 400,00

31 Saldo o/d 676,00

1 120,00 1 120,00

20.2

Jun 1 Saldo** a/b 676,00

213 ACN101M/1

Dt C DG3 Kt

20.2 R 20.2 R

Mei 1 Saldo* a/b 220,00 Mei 8 Verkoopterug-


15 Meubels J1 803,00 15 Bank en korting KOJ1 522,00

18 Meubels J1 253,00

31 Saldo o/d 336,00

1 133,00 1 133,00

20.2

Jun 1 Saldo** a/b 336,00

** Lys van eindsaldo's van debiteure

R

A Ð

B 676,00

C 336,00

1 012,00

GOUE REEÈ L

Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike debiteure se rekeninge in die

debiteuregrootboek, moet gelyk wees aan die saldo van die debiteurekontrolerekening in


KOMMENTAAR

. Die totale van die joernale word na die kontrolerekening oorgeboek.

. Die begin- en eindsaldo's van die kontrolerekening is dieselfde as die totale van

die lyste van saldo's van die afsonderlike debiteure.

. Wanneer debiteure hulle rekeninge vereffen en hulle ontvang korting, word BTW

daardeur beõÈnvloed. Die werklike bedrag ontvang vanaf debiteure word in die

bankkolom getoon, die korting word in die korting toegestaankolom en die BTW wat

gekanselleer moet word, in die BTW Inset kolom getoon. Hierdie drie bedrae moet

saam optel na die bedrag wat in die debiteurekolom getoon word. Die totaal van die

debiteurekolom wat aan die einde van die maand na die debiteurekontrolerekening

oorgeboek word, sluit dus reeds korting in en word in die kontrolerekening as bank en

korting getoon. Die totale van die korting toegestaankolom en die BTW Insetkolom

word gevolglik nie afsonderlik teen die debiteurekontrolerekening gekrediteer nie.

Oefening 10.10

Die volgende inligting ten opsigte van Junie 20.1 is uit die finansieÈ le rekords van N Nelson

verkry:

214ACN101M/1

R

Saldo van die debiteurekontrolerekening Ð 31 Mei 20.1 19 190

Totale vir die maand:

Kontantontvangstejoernaal:

Debiteurekolom 16 860

Vereffeningskorting toegestaankolom 1 470

Verkoopjoernaal (Debiteurekolom) 19 500

Verkoopterugsendingsjoernaal (Debiteurekolom) 4 615

Algemene joernaal:

Oninbare skulde/kredietverliese afgeskryf 751

Sekere rekeninge met debietsaldo's oorgedra vanaf die krediteuregrootboek

na die debiteuregrootboek 46

Rente gehef op agterstallige rekeninge 160

Lys van afsonderlike debiteure volgens debiteuregrootboek 16 230

Met die rekonsiliasie van die saldo van die debiteurekontrolerekening met die lys saldo's

volgens die debiteuregrootboek is die volgende foute ontdek:

(1) Verkoopfaktuur nommer 1001 vir R2 270, wat reg in die verkoopjoernaal ingeskryf is, is in

A Abel se rekening as R2 770 ingeskryf.

(2) Kredietnota nommer 52 vir R30 is reg in die verkoopterugsendingsjoernaal ingeskryf maar

is verkeerdelik as 'n debiet na die rekening van B Brown oorgeboek.

(3) 'n Tjek vir R75 wat van P Pet ter volle vereffening van sy rekening ontvang is, is

verkeerdelik as verkope in die kontantontvangstejoernaal ontleed.

(4) Die verkoopjoernaal is met R1 000 te veel opgetel.

Gevra

(1) Stel die debiteurekontrolerekening op 30 Junie 20.1, behoorlik gebalanseer, op. Elke

inskrywing moet die regte kontragrootboekrekening aandui.

(2) Rekonsilieer die saldo van die debiteurekontrolerekening soos in (1) hierbo bepaal,

met die totaal van die saldo's van die debiteurelys.


N NELSON



20.1 R 20.1 R

Jun 1 Saldo a/b 19 190 Jun 30 Bank (3) KOJ 16 860

30 Verkope R(19 500 Verkoopterug-

± 1 000) (1) VJ 18 500 sendings VTJ 4 615

Krediteure- Oninbare skulde/

kontrole (2) AJ 46 kredietverliese AJ 751

Rente ontvang AJ 100 Verkope AJ 75

Saldo o/d 15 595

37 896 37 896

20.1


215 ACN101M/1

(2) REKONSILIASIE

R R

Totaal van die lys van debiteuresaldo's 16 230

Min: Fout in A Abel se rekening

R(2 770 7 2 270) (5) 500

Foutiewe oorboeking van kredietnota, B Brown

(R30 6 2) (4) en (5) 60

Regstelling van fout Ð P Pet 75 635

Saldo volgens grootboekrekening 15 595

Opmerkings:

(1) Wanneer 'n fout begaan word met die optelling van 'n joernaal, beõÈnvloed die fout slegs die

kontrolerekening; dit kan nie die debiteurelys beõÈnvloed nie.

(2) Dit is moontlik dat 'n onderneming se krediteur ook 'n debiteur van daardie onderneming

kan wees. Dit kan ook gebeur dat 'n debiteur 'n kredietsaldo op sy rekening het. Indien een

van hierdie gevalle voorkom, is dit raadsaam om die debiet- of kredietsaldo onderskeidelik

na die debiteure- of krediteurekontrolerekening oor te dra.

(3) Die bedrag in die debiteurekolom is R16 860. Hierdie bedrag is die totale bedrag ontvang

van debiteure, insluitende enige korting toegestaan.

(4) Wanneer 'n bedrag aan die verkeerde kant van 'n rekening ingeskryf is, is die resultaat van

die regstelling twee maal die bedrag van die fout. Eers moet die bedrag aan die verkeerde

kant gekanselleer word en dan moet dit nog te boek gestel word.

(5) In beide A Abel en B Brown se gevalle is die inskrywings in die kontrolerekening reg. Die

foute moet slegs in die debiteure se rekeninge en dan die lys reggestel word.

Wanneer u 'n vraag oor die rekonsiliasie van 'n debiteurekontrolerekening met die

debiteurelys beantwoord, is dit baie belangrik dat u die vraag aandagtig deurlees. Terwyl u

lees moet u besluit watter soort fout ter sprake is. Maak ook seker dat u die regte

kontragrootboekrekening gebruik wanneer u die kontrolerekening opstel.



KlieÈnt A koop R750 se goedere van B Ondernemings. KlieÈnt A het 60 dae om die rekening te

vereffen. As die rekening binne 30 dae vereffen word, word 'n vereffeningskorting van 5%

toegestaan. As die rekening na 30 dae maar voor of op 60 dae betaal word, word geen

vereffeningskorting toegestaan nie. As die rekening nie binne 60 dae betaal word nie, word

rente van 20% per jaar gehef.

Watter een van die volgende stellings is verkeerd?

(a) Die bedrag betaalbaar binne 30 dae is R712,50.

(b) Die bedrag van rente betaalbaar na 60 dae is R24,66.

(c) Die krediettermyn is 30 dae.

(d) Die krediettermyn is 60 dae.


Stelling (c) is verkeerd.

Die krediettermyn is 60 dae. Die feit dat die klieÈnt die skuld binne 30 dae kan betaal, beteken

dat hy voordeel kan trek uit die vereffeningskorting wat die onderneming toestaan.

216ACN101M/1


Die volgende inligting het betrekking op Source Boutique:

(1) SALDO'S OP 28 FEBRUARIE 20.3: R

Debiteure 42 000

Oninbare skulde/kredietverliese verhaal 2 600

(2) BYKOMENDE INLIGTING

(a) 'n Bedrag van R800, vroeeÈ r afgeskryf as 'n oninbare skuld/kredietverlies, is op 1 Julie

20.2 verhaal en na die debiteur se rekening gekrediteer.

(b) Debiteurerekeninge ter waarde van R1 500, uitstaande sedert 1 Maart 20.2, moet

afgeskryf word.

(c) 'n Toelaag vir kredietverliese gelyk aan 4% van die uitstaande debiteure moet geskep

word.

Watter een van die volgende bedrae sal as oninbare skulde/kredietverliese in die

inkomstestaat van Source Boutique vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.3 getoon word?

(a) R3 152 {R([42 000+80071 500]64%)+R1 500=R1 652+R1 500}

(b) R3 088 {R([42 000780071 500]64%)+R1 500=R1 588+R1 500}

(c) R1 500

(d) R2 352 {R(1 5007800)+R1 652}


Die regte stelling is (a), R3 152.

Berekening: R

Oninbare skulde/kredietverliese 1 500

Toelaag vir kredietverliese

R(42 000 + 800* 7 1 500) 6 4% = R41 300 6 4% 1 652

3 152

* Om 'n oninbare skuld/kredietverlies wat verhaal is, oor te boek na die debiteurekontrolereke-

ning is verkeerd. Die joernaalinskrywing om die verkeerde inskrywing reg te stel, is soos

volg:

JOERNAALINSKRYWING J1

20.3 R R

Feb 28 Debiteurekontrole 800

Oninbare skulde/kredietverliese verhaal 800

Omswaaiing van inskrywing gedoen op 1/7/20.2

Die saldo van die debiteurekontrolerekening sal vermeerder word deur hierdie inskrywing en

verminder word deur die oninbare skuld/kredietverlies afgeskryf.

JOERNAALINSKRYWING J2

20.3 R R

Feb 28 Oninbare skulde/kredietverliese 1 500


Oninbare skulde/kredietverliese afgeskryf

217 ACN101M/1


20.3 R 20.3 R

Feb 28 Saldo a/b 42 000 Feb 28 Oninbare skulde/

Oninbare skulde/ kredietverliese J2 1 500

kredietverliese- Saldo o/d 41 300

verhaal J1 800

42 800 42 800

20.3



20.3 R 20.3 R

Feb 28 Debiteurekon- Feb 28 Wins-en-verlies* J4 3 152

trole J2 1 500

Toelaag vir

kredietverliese* J3 1 652

(skepping van

nuwe toelaag)

3 152 3 152

* Die joernaalinskrywings (J3 en J4) wat aangedui word in die oninbare skulde/kredietver-

lieserekening, is voor die hand liggend en word daarom nie gegee nie.


Die volgende inligting het betrekking op Dumpie Handelaars op 28 Februarie 20.1:

(1) SALDO'S: R

Debiteurekontrolerekening 28/2/20.0 55 000

Toelaag vir kredietverliese 28/2/20.0 3 240

Oninbare skulde/kredietverliese verhaal 2 500

Kredietverkope 305 000

Vereffeningskorting toegestaan 4 200


Gedurende die jaar is R270 000 van debiteure ingevorder (ontvang) ten opsigte van

kredietverkope. Debiteur J Solomon is insolvent verklaar en sy rekening van R500 moet

afgeskryf word. Die toelaag vir kredietverliese moet aangesuiwer word tot 5% van die

uitstaande debiteure.

Watter een van die volgende bedrae verteenwoordig die saldo van die toelaag vir krediet-

verlieserekening van Dumpie Handelaars op 28 Februarie 20.1?

(a) R4 475 = R(55 000 + 305 000 7 270 000 7 500)6 5%

(b) R4 265 = R(55 000 + 305 000 7 270 000 7 4 2007 500)6 5%

(c) R4 165 = R(55 000 + 305 000 7 270 000 7 4 2007 2 500)6 5%

(d) R1 185 = R(55 000 7 305 000 + 270 000 + 4 2007 500)6 5%

218ACN101M/1


Die regte keuse is (b), R4 265.

BEREKENING:


20.0 R 20.1 R

Mrt 1 Saldo a/b 55 000 Feb 28 Bank (2) 270 000

20.1 Vereffeningskorting

Feb 28 Verkope 305 000 toegestaan (2) 4 200

Toelaag vir krediet-

verliese 500

Saldo (1) o/d 85 300

360 000 360 000

20.1

Mrt 1 Saldo a/b 85 300 (1)

Opmerkings:

(1) Die saldo in die debiteurekontrolerekening word altyd na die volgende finansieÈ le tydperk

oorgedra.

(2) Die bedrag van kontant ontvang van debiteure sluit nie vereffeningskorting toegestaan aan

debiteure in nie. Die totale bedrag in die debiteurekolom van die kontantontvangstejoer-

naal sal R274 200 wees, wat dan die vereffeningskorting insluit.

(3) Die toelaag vir kredietverliese op 28 Februarie 20.1 is bereken op die uitstaande

debiteuresaldo op dieselfde datum, dit wil seÃ

R85 300 6 5% = R4 265.

Die joernaalinskrywings en die algemene grootboekrekeninge ten opsigte van die toelaag is

soos volg (metode 1, paragraaf 10.4.5, is gevolg):

ALGEMENE JOERNAAL

Debiet Krediet

20.1 R R

Feb 28 Toelaag vir kredietverliese 500

Debiteurekontrole 500

Afskrywing van bedrag verskuldig deur

J Solomon

Oninbare skulde/kredietverliese 1 525

Toelaag vir kredietverliese 1 525

Aansuiwering van toelaag

R

Toelaag (R85 300 6 5%) 4 265

Plus: Oninbare skuld/kredietverlies afgeskryf 500

4 765

Min: Bestaande toelaag 3 240

Bedrag benodig 1 525

219 ACN101M/1

ALGEMENE GROOTBOEK


20.1 R 20.0 R

Feb 28 Debiteurekon- Mrt 1 Saldo a/b 3 240

trole 500 20.1

Saldo o/d 4 265 Feb 28 Oninbare skulde/


4 765 4 765

20.1



20.1 R 20.1 R

Feb 28 Toelaag vir Feb 28 Wins-en-verlies

kredietverliese 1 525 1 525

KOMMENTAAR

. Ongeag watter metode gevolg word (kyk paragraaf 10.4.5), die saldo van die toelaag

vir kredietverliese sal R4 265 bedra en R1 525 sal teen die wins-en-verliesrekening as

oninbare skulde/kredietverliese afgeskryf word.


(1) Die volgende inligting is op 28 Februarie 20.8 uit die finansieÈ le rekords van Fine

Handelaars verkry:

R

Saldo van debiteurekontrolerekening 28/2/20.7 10 200

Lys van afsonderlike debiteure volgens debiteuregrootboek 11 520

Totale vir die maand:




Verkopekolom 101 100

Krediteurekolom 1 400

Kontantbetalingsjoernaal:


Debiteurekolom (tjeks gedishonoreer) 3 200

Aankopekolom 60 000

Verkoopjoernaal 105 520

Aankoopjoernaal 53 800

Verkoopterugsendingsjoernaal (alles op kredietverkope) 1 000

Aankoopterugsendingsjoernaal 2 150

Betaalwisseljoernaal 20 000

Ontvangwisseljoernaal 36 500

220ACN101M/1


(a) Die debiteurekolom in die kontantontvangstejoernaal is met R1 000 te veel opgetel.

(b) Die krediteurekolom in die aankoopjoernaal is met R2 000 te veel opgetel.

(c) 'n Verkoopfaktuur ten bedrae van R600 is twee keer in die verkoopjoernaal ingeskryf en

twee keer na die persoonlike rekening van B Broad oorgeboek.

(d) Kredietnota nommer 31, vir R500, is na die rekening van T Thin gekrediteer, maar geen

ander inskrywing is in die boeke gedoen nie.

(e) 'n Faktuur ten bedrae van R50 is reg in die aankoopjoernaal ingeskryf, maar is as R150 na

die rekening van N Narrow oorgeboek.

(f) 'n Faktuur ten bedrae van R400 is reg in die verkoopjoernaal ingeskryf, maar as R40 na die

rekening van D Dandy oorgeboek.

(g) 'n Tjek vir R900, ontvang van debiteur G Great, is deur die bank teruggestuur, gemerk ``V/T''.

Die nodige inskrywing is in die kontantbetalingsjoernaal gedoen, maar geen oorboeking is

na die rekening van G Great gedoen nie.

(h) Die saldo van R1 420 van P Pauper se rekening moet nog as oninbaar afgeskryf word.

(i) 'n Toelaag vir kredietverliese, gegrond op 5% van die uitstaande debiteure, word

gehandhaaf. Die aansuiwering word aan die einde van elke jaar gedoen.

Gevra

(1) Stel die debiteurekontrolerekening vir die maand geeÈ indig 28 Februarie 20.8,

behoorlik gebalanseer op.

(2) Rekonsilieer die totaal van die saldo's in die debiteurelys met die saldo in die

debiteurekontrolerekening soos in (1) bereken.

(3) Stel die joernaalinskrywing vir die aansuiwering van die nuwe toelaag op 28 Februarie

20.8 op en toon al die transaksies wat verband hou met oninbare skulde/krediet-

verliese en toelaag vir kredietverliese in die algemene grootboek.


(1)


20.7 R 20.8 R

Mrt 1 Saldo a/b 10 200 Feb 28 Bank en korting 68 140

20.8 R(69 140 7Feb 28 Verkope 104 920 1 000)

R(105 520 ± Verkoopterug-

600) sendings 1 500

Bank R(1 000 + 500)

(V/T-tjeks) 3 200 Ontvangwissels 36 500

Toelaag vir


Saldo o/d 10 760

118 320 118 320

20.8


221 ACN101M/1

(2) REKONSILIASIE VAN DEBITEURELYS R R

Totaal van debiteurelys 11 520

Plus: V/T-tjekaansuiwering (G Great) 900

Verkoopfaktuuraansuiwering

R(400 7 40) (D Dandy) 360 1 260

12 780

Min: Duplikaatverkoopfaktuur (B Broad) 600

Oninbare skulde/kredietverliese 1 420 2 020

Saldo volgens Debiteurekontrolerekening 10 760

(3) JOERNALISERING VAN DIE TOELAAG VIR KREDIETVERLIESE EN DIE ALGEMENE

GROOTBOEK


20.8 R R

Feb 28 Oninbare skulde/kredietverliese 1 448

Toelaag vir kredietverliese 1 448

Aansuiwering van toelaag

R

Nuwe toelaag R10 760 6 5% 538

Plus: Oninbare skuld/krediet-

verliese afgeskryf R

(P Pauper) 1 420

Min: Beginsaldo

van toelaag:

R10 200 6 5% = 510 910

Bedrag benodig 1 448

ALGEMENE GROOTBOEK


20.8 R 20.7 R

Feb 28 Debiteure J1* 1 420 Mrt 1 Saldo a/b 510

Saldo o/d 538 20.8

Feb 28 Oninbare skulde/

kredietverliese J2 1 448

1 958 1 958

20.8

Mrt 1 Saldo a/b 538


20.8 R 20.8 R

Feb 28 Toelaag vir Feb 28 Wins-en-ver-

kredietverliese 1 448 lies J3* 1 448

* Joernaalinskrywings J1 en J3 is voor die hand liggend en word nie gegee nie.

222ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Lees altyd die vraag aandagtig deur. Baie van die inligting wat in die vraag verstrek

word, het niks met die debiteurekontrolerekening te doen nie. Maak dus seker dat u

weet watter items in 'n debiteurekontrolerekening ingeskryf moet word.

. Die werklike bedrag afgeskryf (R1 420) is meer as die beginsaldo van die toelaag. 'n

Bykomende bedrag (meer as die nuwe toelaag) moet dus na die toelaag gekrediteer

(en na die oninbare skulde/kredietverlieserekening gedebiteer) word.

. Indien die ander metode (metode 2, paragraaf 10.4.5) gevolg word om oninbare

skulde/kredietverliese af te skryf, sal die netto resultate dieselfde bly. Die saldo van die

toelaag vir kredietverliese sal R538 wees en die oninbare skulde/kredietverliese wat

teen die wins-en-verliesrekening afgeskryf word, sal R1 448 bedra.

SELFBEOORDELING

Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het kan u:

. die bedrag van korting op vroeeÈ betaling van skulde en die invloed daarvan op BTW

bereken en kan u dit boekstaaf?

. die bedrag van toelaag vir kredietverliese bereken en dit in die boeke boekstaaf?

. die inskrywings vir die afskrywing van oninbare skulde/kredietverliese boekstaaf?

. die aanvaarding van 'n wissel boekstaaf?

. toon hoe debiteure en ontvangwissels in die balansstaat moet verskyn?

. 'n debiteurekontrolerekening opstel?

223 ACN101M/1

Studie-eenheid

11Voorraad

Leeruitkoms

Studente behoort die belangrikheid van voorraad te besef en te verstaan hoe inskrywingsverbonde aan voorraad in die boeke van 'n entitiet geboekstaaf word.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 224

11.1 Inleiding 225

11.2 Die belangrikheid van korrekte voorraadwaardasie 225

11.3 Waardering van voorraad teen historiese koste 227

11.4 Metodes om voorraadwaarde te beraam 228

11.5 Konsekwentheid in die toepassing van werkswyse 229

11.6 Openbaarmaking van voorraad in die finansieÈ le state 229






Selfbeoordeling 234

SLEUTELBEGRIPPE

. Waardering van voorraad

. Historiese koste

. Konsekwentheid

. Brutowinspersentasie

. Openbaarmaking in die finansieÈ le state

224ACN101M/1

11.1 Inleiding

Voorraad is vir baie ondernemings een van die belangrikste bates. Voorraad kan gegroepeer

word as almal of een van die volgende:

. goedere wat gehou word en in die gewone loop van sake verkoop word (handelsvoorraad)

. goedere in die vervaardigingsproses met die oog op verkope

. goedere wat tydens die vervaardigingsproses verbruik word (bv grondstowwe)

. goedere wat in die gewone loop van sake verbruik word (bv skryfbehoeftes)

Dit is belangrik om streng beheer oor voorraad uit te oefen en dit word dikwels gedoen deur

middel van 'n fisiese voorraadopname, wat gewoonlik aan die einde van die finansieÈ le jaar

plaasvind. Selfs al word voorraadopnames deurlopend gedurende die jaar gedoen, is dit

steeds gebruiklik om die voorraad op die finansieÈ le jaareinde te tel.

As u dalk vergeet het wat die verskil tussen 'n deurlopende en 'n periodieke voorraadstelsel is,

kyk weer na studie-eenheid 8, paragraaf 8.3.


11.2 Die belangrikheid van korrekte voorraadwaardasie

Dit is baie belangrik dat voorraad reg waardeer word. 'n Verkeerde waardasie sal die

berekening van die koste van verkope asook die bruto wins en gevolglik die netto wins in die

inkomstestaat beõÈnvloed. Die totaal van die bedryfsbates asook die ekwiteit sal dan in die

balansstaat verkeerd wees. Hierdie fout sal ook die syfers vir die volgende jaar beõÈnvloed,

aangesien die eindvoorraad van die een jaar die beginvoorraad van die volgende jaar is.


In die volgende oefening word aangedui wat kan gebeur wanneer verkeerde syfers gebruik

word.

Oefening 11.1

Die volgende inligting ten opsigte van die finansieÈ le jaar geeÈ indig 31 Desember is verkry uit die

boeke van Woud Handelaars:

Uit die balansstate:

20.2 20.1 20.0

R R R

Totale ekwiteit

Kapitaal 332 230 224 230 120 000

225 ACN101M/1

Uit die inkomstestate:

20.2 20.1

R R

Inkomste 420 000 396 000

Koste van verkope (252 000) (237 770)

Beginvoorraad 151 824 144 000

Aankope 256 176 245 594

408 000 389 594

Eindvoorraad (156 000) (151 824)

Bruto wins 168 000 158 230

Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (60 000) (54 000)

Wins vir die periode 108 000 104 230

BYKOMENDE INLIGTING

(a) Handelsvoorraad ter waarde van R4 104, ontvang op 31 Desember 20.1, is by die

voorraadsyfer ingesluit, maar die faktuur is eers op 10 Januarie 20.2 ontvang en in die

aankoopjoernaal ingeskryf.

(b) Handelsvoorraad met 'n kosprys van R1 740 en 'n verkoopprys van R2 106, is op 31

Desember 20.1 verkoop en vry aan boord (vab) vanaf die verspreidingspunt gestuur. 'n

Verkoopfaktuur is voltooi en op 3 Januarie 20.2 in die verkoopjoernaal aangeteken. Hierdie

goedere was egter op 31 Desember 20.1 by die voorraad ingesluit.

(c) Die onderneming gebruik die periodieke voorraadstelsel.

Gevra

Stel die aangesuiwerde inkomstestate op en bereken die ekwiteit van die eienaar wat in

die balansstate van 20.1 en 20.2 getoon moet word. Toon alle berekeninge duidelik.


Berekening van die regte bedrae: R

(a) Voorraad 31/12/20.1 R151 824

Min: Handelsvoorraad reeds gestuur 1 740

Regte voorraad 31/12/20.1 R150 084

(b) Aankope vir 20.1 R245 594

Plus: Regstelling vir goedere reeds ontvang 4 104

Regte bedrag van aankope vir 20.1 R249 698

(c) Aankope vir 20.2 R256 176

Min: Regstelling vir goedere reeds ontvang 4 104

Regte bedrag van aankope vir 20.2 R252 072

(d) Verkope vir 20.1 R396 000

Plus: Verkoopprys van goedere gestuur 2 106

Regte bedrag van verkope 20.1 R398 106

226ACN101M/1

(e) Verkope vir 20.2 R420 000

Min: Verkoopprys van goedere gestuur 2 106

Regte bedrag van verkope 20.2 R417 894

DIE AANGESUIWERDE INKOMSTESTATE:

20.2 20.1

R R

Inkomste 417 894 398 106

Koste van verkope (246 156) (243 614)

Beginvoorraad 150 084 144 000

Aankope 252 072 249 698

402 156 393 698

Eindvoorraad (156 000) (150 084)

Bruto wins 171 738 154 492

Verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes (60 000) (54 000)

Wins vir die periode 111 738 100 492

AANGESUIWERDE EKWITEIT VAN DIE EIENAAR:

R

Ekwiteit (kapitaal) Ð 20.1 (gegee) 224 230

Min: Verkeerde wins vir 20.1 gegee 104 230

Ekwiteit Ð20.0 120 000

Plus: Aangesuiwerde wins vir 20.1 100 492

Ekwiteit Ð 20.1 220 492

Plus: Aangesuiwerde wins vir 20.2 111 738

Ekwiteit Ð 20.2 332 230

11.3 Waardering van voorraad teen historiese koste


In hierdie kursus word voorraad teen historiese koste gewaardeer. Voorraad kan ook volgens

ander metodes waardeer word, naamlik die eerste-in-eerste-uit-metode en die geweegde-

gemiddelde-metode. U hoef nie te weet hoe hierdie metodes toegepas word nie.

By die bepaling van die historiese koste van voorraad is daar meer koste by betrokke as bloot

die kosprys van die handelsvoorraad.

Ander koste wat ingesluit moet word, is

. vervoerkoste om die goedere vanaf die aankooppunt tot by die perseel van die

onderneming te kry

. invoerbelasting, indien die goedere buite Suid-Afrika gekoop is

. spoorvrag op goedere aangekoop of vraggeld in

. versekering op goedere aangekoop

227 ACN101M/1

Bogenoemde koste vorm deel van die kosprys van voorraad en moet ingesluit word in die

berekening van die bruto wins van 'n handelsonderneming.

Die gebruik van historiese koste as 'n grondslag vir waardering het sy nadele. Indien die

waarde van die voorraad byvoorbeeld benede die historiese koste daal, is die waardasie nie

realisties nie. Voorraad moet dan teen netto realiseerbare waarde (NRW) gewaardeer word as

'n alternatief vir historiese koste. Netto realiseerbare waarde is die prys waarteen die voorraad

verkoop kan word. Indien enige koste aangegaan moet word om die voorraad teen die

realiseerbare waarde te verkoop, moet hierdie kostes van die verkoopprys afgetrek word om

die netto realiseerbare waarde te bepaal.

11.4 Metodes om voorraadwaarde te beraam


Daar is meer as een metode om die waarde van voorraad te beraam. Die enigste metode wat

ons sal bespreek, is die brutowinsmetode. Soms is dit nodig om hierdie metode te gebruik,

byvoorbeeld wanneer voorraad beskadig of vernietig is.

Bruto wins is die verskil tussen verkope en koste van verkope. As die bedrag van verkope en

die koste van verkope bekend is, dan is

Verkope 7 Koste van verkope = Bruto wins

________________________________________________________________

R300 000 7 R200 000 = R100 000

As slegs die koste van verkope en bruto wins bekend is, dan is

Koste van verkope + Bruto wins = Verkope

________________________________________________________________

R200 000 + R100 000 = R300 000

Die bruto wins word soms aangegee as 'n persentasie van oÂ f die koste van verkope oÂ f

verkope.

As die bruto wins uitgedruk word as 'n persentasie van die koste van verkope, gebruik ons die

volgende formule:

Bruto winsKoste van verkope 6 100

1 = Brutowinspersentasie op koste van verkope

As die bruto wins uitgedruk word as 'n persentasie van verkope, word die volgende formule

gebruik:

Bruto winsVerkope 6 100

1 = Brutowinspersentasie op verkope

228ACN101M/1

As ons bogenoemde syfers in hierdie formules vervang, kry ons die volgende bruto-

winspersentasies:

Bruto winsKoste van verkope 6 100

1 = R100 000R200 000 6 100

1 = 50%

Bruto winsVerkope 6 100

1 = R100 000R300 000 6 100

1 = 3313 %

11.5 Konsekwentheid in die toepassing van werkswyse

Dit is baie belangrik dat enige waardasiemetode van voorraad konsekwent gedurende die jaar

toegepas word. Enige verandering in die grondslag van voorraadwaardasie van een jaar na die

volgende of gedurende dieselfde jaar moet geopenbaar word. Openbaarmaking geskied deur

middel van 'n aantekening by die finansieÈ le state waarin die aard en uitwerking van die

verandering verduidelik word.

11.6 Openbaarmaking van voorraad in die finansieÈ le state

Voorraad is 'n bedryfsbate. In hierdie kursus bestaan voorraad hoofsaaklik uit klaarprodukte.

Verder kan daar ook ander voorraaditems soos verpakkingsmateriaal, skryfbehoeftes en

skoonmaakmateriaal wees. Die verskillende soorte voorrade word onder voorraad in die

balansstaat onderverdeel. Die rekeningkundige beleid wat vir voorraadwaardasie gevolg word,

moet as 'n aantekening tot die balansstaat geopenbaar word.

Voorbeeld

Aanbieding in die balansstaat: R

Bedryfsbates

Voorrade R(60 000 + 6 000) 66 000

(Vir 'n vollediger uiteensetting, verwys paragraaf 10.6)

Die kosprys van handelsvoorraad is deel van die koste van verkope, dit wil seÃ dit word gebruik

by die berekening van bruto wins. Skryfbehoeftes word gebruik by die verkoopsfunksie en

enige uitgawes vir skryfbehoeftes wat gebruik word, word onder verkoops-, administratiewe en

algemene uitgawes in die inkomstestaat afgeskryf wanneer die netto wins bereken word.




(1) Watter kombinasie van die volgende stellings is reg?

(a) Kantoormeubels gekoop deur Furnishop Handelaars vir die nuwe sekretaresse word

onder eiendom, aanleg en toerusting in die balansstaat ingesluit.

(b) Die kosprys van skryfbehoeftes gebruik, word by die berekening van bruto wins

ingesluit.

229 ACN101M/1

(c) Wanneer die periodieke voorraadstelsel gebruik word, word die koste van verkope

bereken nadat 'n fisiese voorraadopname gedoen is.

(d) Eindvoorraad sluit alle goedere op die perseel in Ð ook goedere waarvoor 'n koper

reeds betaal het.

1. (a) (b) (c) (d)

2. (a) (b)

3. (a) (c)

4. (a) (c) (d)

(2) Wat is die verskil tussen die koste van goedere aangekoop en die koste van verkope?


(1) Keuse 3, (a) en (c) is reg

KOMMENTAAR

. Stelling (a) Die goedere is nie gekoop vir herverkoop nie.

. Stelling (b) Skryfbehoeftes het niks te doen met die koste van goedere aangekoop

vir herverkoop nie. Skryfbehoeftes gebruik is 'n verkoopsuitgawe wat

onder verspreidings-, administratiewe en ander uitgawes in die

inkomstestaat getoon word.

. Stelling (c) Wanneer die periodieke voorraadstelsel gebruik word, is 'n fisiese

voorraadopname die enigste manier om te bepaal hoeveel voorraad

voorhande is.

. Stelling (d) Indien die koper eienaarskap van die goedere oorgeneem het, dit wil seÃ

dat die koper onderneem het om vir die goedere te betaal of daarvoor

betaal het, word hierdie goedere nie by die eindvoorraadsyfer ingesluit

nie.

(2) Koste van goedere aangekoop sluit nie begin- en eindvoorraad in nie, terwyl koste van

verkope dit wel insluit.


Die volgende inligting het betrekking op Bombay Handelaars:

R

Saldo's op 28 Februarie 20.4:

Handelsvoorraad Ð 28 Februarie 20.3 20 000

Aankope 106 000

Aankoopterugsendings 6 000

Invoerbelasting 10 000

Verkope 175 000

Verkoopterugsendings 5 000

Vraggeld op verkope 4 800

Verpakkingsmateriaal gebruik 7 200

BYKOMENDE INLIGTING

Handelsvoorraad Ð 28 Februarie 20.4 25 000

Voorraad: Verpakkingsmateriaal Ð 28 Februarie 20.4 600

230ACN101M/1

Watter een van die volgende moontlikhede verteenwoordig die regte bedrag van onder-

skeidelik die koste van goedere aangekoop en die koste van verkope?

Koste van goedere aangekoop Koste van verkope

1. R116 000 R111 000

2. R110 000 R110 400

3. R116 000 R110 400

4. R110 000 R105 000


Keuse 4 is reg.

Koste van goedere aangekoop R110 000; koste van verkope R105 000

Berekening:

R

Aankope 106 000

Aankoopterugsendings (6 000)

100 000

Invoerbelasting 10 000

Koste van goedere aangekoop 110 000

Koste van verkope:

Verkope 175 000

Verkoopterugsendings (5 000)

Inkomste 170 000


Beginvoorraad Ð 28 Feb. 20.3 20 000

Aankope 110 000

130 000

Eindvoorraad Ð 28 Feb. 20.4 (25 000)

Bruto wins 65 000

KOMMENTAAR

. Eindvoorraad is slegs goedere vir verkoop (handelsvoorraad) en sluit nie verpak-

kingsmateriaal in nie. Verpakkingsmateriaal is verbruikbare voorraad. Verpakkings-

materiaal verbruik is 'n uitgawe en verpakkingsmateriaal voorhande word onder

voorrade as 'n bedryfsbate in die balansstaat getoon.

. Inkomste is gelyk aan bruto verkope minus verkoopterugsendings. Alle ander

uitgawes wat met verkope verband hou, word van die bruto wins afgetrek.


Bereken uit die volgende inligting die brutowinspersentasie op die koste van verkope en

verkope.

20.3 20.2 20.1

R R R

Inkomste 600 000 375 000 300 000

Koste van verkope (402 000) (255 000) (210 000)

Bruto wins 198 000 120 000 90 000

231 ACN101M/1


20.3 20.2 20.1

BrutowinsKoste van verkope6

1001

R198000R402000 6100

1R120 000R255 000 6100

1R90000R210 000 6100

1

= 49,3% = 47,1% = 42,9%

BrutowinsVerkope 6100

1R198000R600000 6100

1R120000R375000 6100

1R90000R300 000 6100

1

= 33% = 32% = 30%


Die volgende is 'n uittreksel uit die inkomstestaat van M Dry, 'n algemene handelaar, vir die jaar

geeÈ indig 30 Junie 20.6:

M DRY

INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.6 (UITTREKSEL)

R

Inkomste 114 000


Voorraad Ð 1/7/20.5 30 000

Aankope 90 000

120 000

Voorraad Ð 30/6/20.6 (44 000)

Bruto wins 38 000

BYKOMENDE INLIGTING

(a) Op 30 Junie 20.7 het 'n brand in die pakhuis uitgebreek voordat die jaarlikse voorraad-

opname afgehandel kon word en na raming is 25% van die totale voorraad verwoes. M Dry

deel u mee dat dieselfde winstoevoeging in die afgelope finansieÈ le jaar toegepas is as wat

in 20.5/6 gebruik is.

(b) Aankope en verkope vir die 20.6/7 finansieÈ le jaar het onderskeidelik R96 000 en R120 000

bedra.

Gevra

(1) Stel die deel van die inkomstestaat op wat die beraamde bruto wins vir die jaar

geeÈ indig 30 Junie 20.7 weerspieeÈ l.

(2) Bereken die waarde van die voorraad wat deur die brand vernietig is.

232ACN101M/1


M DRY

(1) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.7 (beraamde):

R

Inkomste 120 000


Voorraad Ð 30 Junie 20.6 44 000

Aankope 96 000

140 000

Voorraad Ð 30 Junie 20.7 (60 000)

Bruto wins 40 000

KOMMENTAAR

. Berekening van die brutowinspersentasie op verkope 20.5/6:

= R38 000R114 000 6 100

1 = 33 13 %

Om die koste van verkope te bereken:

Brutowinspersentasie op verkope = Bruto winsVerkope 6 100

1

Bruto wins = Verkope 6 brutowinspersentasie

= R120 000 6331

3

100

= R40 000

Dus: Koste van verkope = Verkope 7 bruto wins

= R120 000 7 R40 000

= R80 000

. Eindvoorraad vir 20.6 is die beginvoorraad vir 20.7.

Berekening van eindvoorraad kan ook soos volg gedoen word:

Eindvoorraad = Beginvoorraad + Aankope 7 Koste van verkope

= R44 000 + R96 000 7 R80 000

= R60 000

(2) WAARDE VAN VOORRAAD VERNIETIG:

R60 000 6 25% = R15 000

233 ACN101M/1

SELFBEOORDELING


. te verduidelik waarom dit belangrik is om voorraad akkuraat te waardeer en aan te

teken?

. te verduidelik waarom 'n voorraadwaardasiemetode konsekwent en akkuraat

toegepas moet word?

. dõÂ t waaruit voorraad bestaan en hoe dit in die balansstaat getoon word, te

bespreek?

234ACN101M/1

Studie-eenheid

12Eiendom, aanleg en toerusting

Leeruitkoms

Studente moet transaksies verbonde aan eiendom, aanleg en toerusting kan boekstaaf.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 236

12.1 Inleiding 236

12.2 Bepaling van die kosprys van eiendom, aanleg en toerusting 236

12.3 Beskerming van en beheer oor eiendom, aanleg en toerusting 237

12.4 Boekstawing van die aankoop van eiendom, aanleg en toerusting 237

12.5 Die begrip waardevermindering 237

12.6 Boekstawing van waardevermindering 238

12.7 Metodes om waardevermindering te bereken 238

12.8 Verkryging van eiendom, aanleg en toerusting gedurende die

finansieÈ le jaar 248

12.9 Vervreemding van eiendom, aanleg en toerusting 248






Selfbeoordeling 263

235 ACN101M/1

SLEUTELBEGRIPPE

. Historiese kosprys

. Tasbare niebedryfsbates

. grond en geboue

. masjinerie

. voertuie

. meubels en toerusting

. Waardevermindering

. Opgelope waardevermindering

. Verkoop (vervreemding) van eiendom, aanleg en toerusting

. Sloping van eiendom, aanleg en toerusting

12.1 Inleiding

Om 'n item as 'n bate te klassifiseer, is dit nie nodig dat die entiteit die wettige eienaar daarvan

moet wees nie. Bates op skuld of deur 'n huurooreenkoms bekom, kan deur die entiteit as 'n

bate geklassifiseer word op voorwaarde dat die ooreenstemmende las ook aangeteken word.

Vir rekeningkundige doeleindes moet die ekonomiese werklikheid en nie die wettige

eienaarskap nie, in aanmerking geneem word wanneer bepaal word of 'n item as 'n bate

geklassifiseer moet word, met ander woorde wese bo vorm. (Verwys paragraaf .35 van van die

Raamwerk.)

Niebedryfsbates word, soos u reeds weet, aangeskaf met die doel om bedrywighede te

ondersteun of te vergemaklik. Niebedryfsbates het 'n bedryfslewensduur van meer as een jaar

en kan oor en oor gebruik word. Dit word gebruik en nie verbruik nie (dws niebedryfsbates word

nie oor die kort termyn opgebruik nie).

Niebedryfsbates kan tasbare, ontasbare of finansieÈ le bates wees.

Tasbare niebedryfsbates is bates soos geboue, masjinerie, voertuie en meubels. Dit is bates

wat 'n mens kan sien en aanraak. Dit word in die balansstaat onder die opskrif `Èiendom,

aanleg en toerusting'' getoon.

Omdat eiendom, aanleg en toerusting na 'n aantal jare verouderd raak, moet hulle oor hul

verwagte ekonomiese lewensduur afgeskryf word. Dit word gewoonlik gedoen deur middel van

'n voorsiening wat bekend staan as waardevermindering. Die bedrag wat jaarliks afgeskryf

word, word as 'n uitgawe in die wins-en-verliesrekening getoon. Dit voldoen aan die

paringsbeginsel, wat vroeeÈ r in hierdie studiegids bespreek is.

Wanneer 'n bate nie langer ekonomies kan werk nie, word dit vervang. Die opbrengs uit die

realisasie (verkoop) van die bate word gewoonlik gebruik om die aankoop van die nuwe bate

gedeeltelik te finansier.

Al die aspekte van die rekeningkundige stelsel wat met bogenoemde verband hou, word later

in hierdie studie-eenheid bespreek.


12.2 Bepaling van die kosprys van eiendom, aanleg entoerusting

Die kosprys van eiendom, aanleg en toerusting bestaan uit

. die aankoopprys, wat alle uitgawes insluit wat aangegaan is om die bate op die perseel te kry

236ACN101M/1

. alle installasiekoste, wat byvoorbeeld die lone van die onderneming se eie tegniese

personeel insluit

. enige ander onkoste wat aangegaan is om die bate in bedryf te stel

Die kosprys sal oor die hele lewensduur van die bate onveranderd bly en word die historiese

kosprys genoem.


Finansieringskoste op lenings wat aangegaan is om die bate te verkry, word nie in die kosprys

van bates ingesluit nie. Dit geld ook vir onderhoudskoste.

12.3 Beskerming van en beheer oor eiendom, aanleg entoerusting

'n Bateregister word gebruik waarin die volgende belangrike inligting met betrekking tot die

bates aangeteken word:

. ligging

. reeksnommer

. kosprys

. verkrygingsdatum

. verwagte lewensduur (nutsduur)

. drabedrag

. waardevermindering vir die huidige jaar

. opgelope waardevermindering


12.4 Boekstawing van die aankoop van eiendom, aanleg entoerusting

Die aankoop van eiendom, aanleg en toerusting word in die toepaslike baterekening

aangeteken. Masjinerie word byvoorbeeld in die masjinerie teen kosprysrekening en voertuie

in die voertuie teen kosprysrekening aangeteken.

Aangesien die betrokke baterekening nie alle tersaaklike besonderhede oor die bates bevat

nie, is dit nodig om die bateregister (verwys paragraaf 12.3 en voorbeeld 12.12 in die

voorgeskrewe boek) by te hou.

Die totale van die kospryse in die bateregister ten opsigte van 'n bepaalde baterekening moet

gelyk wees aan die saldo van daardie baterekening in die algemene grootboek.

Aan die einde van elke finansieÈ le tydperk word die baterekening gebalanseer en met die

bedrag in die bateregister gerekonsilieer.


12.5 Die begrip waardevermindering

Bates word aangeskaf om inkomste voort te bring. Omdat inkomste voortgebring word, kan die

237 ACN101M/1

koste om die bate te besit oor die bruikbare nutsduur daarvan teen inkomste afgeskryf (gepaar)

word. (Verwys paragraaf 2.5.6 van die voorgeskrewe boek waar die paringsbeginsel bespreek

word.)

Waardevermindering is die stelselmatige toedeling van die afskryfbare bedrag van 'n bate oor

die bate se bruikbare nutsduur. Wanneer die afskryfbare bedrag bepaal is, moet daar besluit

word oor die metode waarop die afskryfbare bedrag toegedeel gaan word (raadpleeg

paragraaf 12.7 oor die verskillende metodes van berekening van waardevermindering). Die

metode waarop waardevermindering toegedeel gaan word, moet 'n billike jaarlikse toedeling

van die koste om die bate te besit, verteenwoordig.


12.6 Boekstawing van waardevermindering

Gedurende die verwagte nutsduur van 'n bate word 'n redelike bedrag in elke finansieÈ le

tydperk van die kosprys van die bate afgeskryf en na 'n waardeverminderingrekening

gedebiteer.

Volgens die dubbelinskrywingstelsel moet 'n ander rekening met dieselfde bedrag gekrediteer

word. In die praktyk is dit nie die baterekening nie maar 'n kontra-baterekening, die opgelope

waardeverminderingrekening, wat met die jaarlikse waardevermindering gekrediteer word.

Die verskil tussen die debietsaldo in die baterekening en die kredietsaldo in die opgelope

waardeverminderingrekening is die drabedrag van die bate.


12.7 Metodes om waardevermindering te bereken

Daar is verskeie metodes om die bedrag van jaarlikse waardevermindering wat afgeskryf moet

word, te bepaal. Ons sal slegs aan die reguitlynmetode, die verminderdesaldometode en die

produksie-eenheidmetode aandag skenk.

Bestudeer paragraf 12.7.5 van die voorgeskrewe boek.

Oefening 12.1

Veronderstel dat Bilgredon op 1 Junie 20.0 'n masjien ter waarde van R500 000 koop met 'n

korting van R60 000, vervoerkoste van R15 000 en installasiekoste van R5 000. Die

afskryfbare kosprys van die masjien is R(500 000 7 60 000 + 15 000 + 5 000) = R460 000. Die

beraamde lewensduur is 5 jaar. (Bilgredon se finansieÈ le jaar eindig 31 Mei.) Laat ons nou die

drie metodes in die lig van hierdie inligting ondersoek.

Gevra

Gebruik die gegewe inligting en stel die volgende op:

(1) Waardeverminderingstabelle

238ACN101M/1

(2) Algemene joernaalinskrywings en

(3) grootboekrekeninge

om die waardevermindering volgens die volgende metodes te boekstaaf

(a) Reguitlynmetode

(b) Verminderdesaldometode en

(c) produksie-eenheidmetode (gebruik die gegewe bykomende inligting)


(a) Reguitlynmetode

Die kosprys word oor die verwagte lewensduur (in jare) afgeskryf.

(a)(1) BATE- EN WAARDEVERMINDERINGTABEL: REGUITLYNMETODE

Berekening van Jaarlikse Opgelope Dra-

Datum Kosprys waardevermin- waardever- waardever- bedrag

dering mindering mindering

(a) Kospryslewensduur in jaar (b) (a) ± (b)

of

20%6kosprys

Mei 31 R R R R

20.1 (Einde van finansieÈ le jaar 1) 460 000460 000

5 92 000 92 000 368 000


5 92 000 184 000 276 000


5 92 000 276 000 184 000


5 92 000 368 000 92 000


5 92 000 460 000 NUL

Totale waardevermindering R460 000

Hierdie metode staan ook bekend as die vaste paaiementmetode.

(a)(2) JOERNAALINSKRYWINGS VIR DIE VYF JAAR

ALGEMENE JOERNAAL

20.1 R R

Mei 31 Waardevermindering: masjinerie 92 000

Opgelope waardevermindering:92 000masjinerie

Voorsiening vir waardevermindering op

die reguitlynmetode (jaar 1)

Wins-en-verlies 92 000

Waardevermindering: masjinerie 92 000

Sluitingsinskrywing

Die joernaalinskrywings vir die jare 20.2, 20.3, 20.4 en 20.5 sal dieselfde as dieÂ hierbo wees.

239 ACN101M/1

(a) (3) ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Masjinerie teen kosprys Kt

20.0 R

Jun 1 Bank (kosprys) 460 000

Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie Kt

20.1 R 20.1 R

Mei 31 Saldo a/d 92 000 Mei 31 Waardevermin-92 000dering (20.1)

20.2 20.1

Mei 31 Saldo a/d 184 000 Jun 1 Saldo a/b 92 000

20.1

Mei 31 Waardevermin-92 000dering (20.2)

184 000 184 000

20.3 20.2


20.3


276 000 276 000

20.4 20.3


20.4


368 000 368 000

20.5 20.4


20.5


460 000 460 000

20.5


Dt Waardevermindering: masjinerie Kt

20.1 R 20.1 R

Mei 31 Opgelope waarde- Mei 31 Wins-en-verlies 92 000

vermindering 92 000

Die inskrywings vir die jare 20.2, 20.3, 20.4 en 20.5 sal dieselfde as dieÂ hierbo wees.


20.1 R

Mei 31 Waardeverminde-

ring: masjinerie 92 000

Die inskrywings vir die jare 20.2, 20.3, 20.4 en 20.5 sal dieselfde as dieÂ hierbo wees.

240ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Die afskryfbare bedrag is die koste van die bate min sy reswaarde. Die reswaarde is

die verwagte waarde (skroot- of inruilwaarde) aan die einde van die bate se bruikbare

lewe. In hierdie voorbeeld is geen reswaarde gegee nie.

BILGREDON

BALANSSTAAT SOOS OP 31 MEI (UITTREKSEL)

20.5 20.4 20.3 20.2 20.1

Niebedryfsbates R R R R R

Eiendom, aanleg en

toerusting NUL 92 000 184 000 276 000 368 000

KOMMENTAAR

. Net die drabedrag word in die balansstaat self getoon.

. 'n Omvattende rekonsiliasie van veranderinge in die drabedrag van die begin tot die

einde van die finansieÈ le tydperk word in 'n aantekening getoon.

Die volgende is 'n voorbeeld van die aantekening vir die jaar geeÈ indig 31 Mei 20.2:

BILGREDON

AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 MEI 20.2

3


R RDrabedrag:


Kosprys 460 000 460 000


Toevoegings Ð Ð

Vervreemdings (Ð) (Ð)


Drabedrag:


Kosprys 460 000 460 000


KOMMENTAAR

. Toevoegings en vervreemdings word net ter verduideliking in die oefening ingesluit.

Dit hoef nie getoon te word as daar nie gedurende die finansieÈ le jaar toevoegings of

vervreemdings was nie.

241 ACN101M/1

(b) Verminderdesaldometode

In hierdie geval word 'n vaste persentasie van die drabedrag jaarliks afgeskryf. Veronderstel

dat die persentasie as 20% gegee is.

(b) (1) BATE- EN WAARDEVERMINDERINGTABEL: VERMINDERDESALDOMETODE


Datum Kosprys waardever- waardever- waardever- bedrag

(a)

mindering mindering mindering

(a) ± (b)20100 x drabedrag (b)

Mei 31 R R R R

20.1 (Einde van finansieÈ le jaar 1) 460 00020100 x

460 0001 92 000 92 000 368 000


368 0001 73 600 165 600 294 400


294 4001 58 880 224 480 235 520


235 5201 47 104 271 584 188 416


188 4161 37 683 309 267 150 733


Die drabedrag aan die einde van die vyfde jaar (R150 733) word geag die verkoops- (slopings-)

waarde van die bate te wees. Volgens hierdie metode sal die drabedrag wiskundig nooit nul

word nie.

Hierdie metode gebruik nie die afskryfbare bedrag (kosprys min reswaarde) as grondslag vir

die berekening nie, maar word op die drabedrag (kosprys min opgelope waardevermindering)

bereken.

(b) (2) JOERNAALINSKRYWINGS VIR DIE VYF JAAR

ALGEMENE JOERNAAL

20.1 R R



Voorsiening vir waardevermindering teen 20%

per jaar op die verminderdesaldometode (jaar 1)



Sluitingsinskrywing

20.2




per jaar op die verminderdesaldometode (jaar 2)

242ACN101M/1

ALGEMENE JOERNAAL (VERVOLG)

R R



Sluitingsinskrywing

20.3




pj op die verminderdesaldo-metode (jaar 3)



Sluitingsinskrywing

20.4







Sluitingsinskrywing

20.5







Sluitingsinskrywing

(b) (3) ALGEMENE GROOTBOEK


20.1 R

Jun 1 Bank 460 000

243 ACN101M/1


20.1 R 20.1 R


20.2 20.1


20.2


165 600 165 600

20.3 20.2


20.3


224 480 224 480

20.4 20.3


20.4


271 584 271 584

20.5 20.4


20.5


309 267 309 267

20.5



20.1 R 20.1 R


vermindering 92 000

20.2 20.2


vermindering 73 600

20.3 20.3


vermindering 58 880

20.4 20.4


vermindering 47 104

20.5 20.5


vermindering 37 683

244ACN101M/1

Dt Wins-en-verliesrekening (uittreksel) Kt

20.1 R

Mei 31 Waardevermin-

dering: masjinerie 92 000

20.2



20.3



20.4



20.5



BILGREDON BPK


20.5 20.4 20.3 20.2 20.1


Eiendom, aanleg en

toerusting 150 733 188 416 235 520 294 400 368 000

BILGREDON BPK

AANTEKENING VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 20.2:

3


R RDrabedrag


Kosprys 460 000 460 000



Drabedrag:


Kosprys 460 000 460 000


(c) Produksie-eenheidmetode

In hierdie geval word die eenhede wat jaarliks deur die masjien vervaardig word, in verhouding

tot die totale aantal eenhede wat na verwagting deur die masjien oor sy totale lewensduur

vervaardig sal word, afgeskryf. Veronderstel die vervaardiging vir jaar 1 = 500 eenhede, vir jaar

2 = 550 eenhede, vir jaar 3 = 300 eenhede, vir jaar 4 = 200 eenhede en vir jaar 5 = 450

eenhede. Die totale verwagte aantal eenhede wat deur die masjien vervaardig sal word =

2 000 eenhede.

245 ACN101M/1

(c) (1) BATE- EN WAARDEVERMINDERINGTABEL: PRODUKSIE-EENHEIDMETODE


Datum Kosprys waardever- waardever- waardever- bedrag

(a)

mindering mindering mindering

(a) ± (b)(b)

Mei 31 R R R R

20.1 (Einde van finansieÈ le jaar 1) 460 000 5002 000 6 460 000 115 000 115 000 345 000




20.5 (Einde van finansieÈ le jaar 5) 460 000 4502 000 6 460 000 103 500 460 000 NUL


* Formule vir die berekening van waardevermindering:

Eenhede vervaardig vir die jaarVerwagte totale aantal eenhede oor lewensduur vervaardig 6 Kosprys

(c) (2) Die algemene joernale is soortgelyk aan die in (b) (2).

(c) (3) ALGEMENE GROOTBOEK


20.1 R

Jun 1 Bank 460 000


20.1 R 20.1 R


20.2 20.1


20.2


241 500 241 500

20.3 20.2


20.3


310 500 310 500

20.4 20.3


20.4


356 500 356 500

246ACN101M/1

Dt Opgelope waardevermindering: masjinerie (vervolg) Kt

20.5 R 20.4 R


20.5

Mei 31 Waardevermin-103 500dering (20,5)

460 000 460 000

20.5



20.1 R 20.1 R


vermindering 115 000

20.2 20.2



20.3 20.3


vermindering 69 000

20.4 20.4


vermindering 46 000

20.5 20.5




20.1 R

Mei 31 Waardevermindering:

masjinerie 115 000

20.2


masjinerie 126 500

20.3


masjinerie 69 000

20.4


masjinerie 46 000

20.5


masjinerie 103 500

247 ACN101M/1

BILGREDON BPK


20.5 20.4 20.3 20.2 20.1


Eiendom, aanleg en

toerusting NUL 103 500 149 500 218 500 345 000

BILGREDON BPK

AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 MEI 20.2

3


R RDrabedrag:


Kosprys 460 000 460 000



Drabedrag:


Kosprys 460 000 460 000


Bestudeer paragrawe 12.7.4 tot 12.7.6 en 12.9 van die voorgeskrewe boek.

12.8 Verkryging van eiendom, aanleg en toerusting gedu-rende die finansieÈ le jaar

Veronderstel 'n masjien word ses maande voor die einde van die jaar aangekoop. Die

voorsiening vir waardevermindering vir die eerste jaar moet dan bepaal word vir die gedeelte

van die jaar, wat in hierdie geval 612 of 50% is.

Indien die kosprys van die masjien R460 000 en die waardeverminderingkoers 20% per jaar is,

is die waardevermindering wat vir die eerste jaar voorsien moet word:

R460 000 6 20100 6 6

12 = R46 000


12.9 Vervreemding van eiendom, aanleg en toerusting


248ACN101M/1

Wanneer 'n bate nie meer vir 'n entiteit bruikbaar is nie en dit vervreem word, moet dit uit die

boeke en bateregister verwyder word.

Daar is verskeie maniere om 'n bate te vervreem, byvoorbeeld

. sloping van die bate

. uit die hand verkoop

. inruiling as gedeeltelike betaling vir die aankoop van 'n nuwe bate

As die bate vir 'n ander bate ingeruil of verkoop word, moet die wins of verlies op die

vervreemding van die bate as 'n inkomste of uitgawe in die inkomstestaat vir die huidige

finansieÈ le tydperk hanteer word.

Oefening 12.2

Sloping van 'n bate wat ten volle afgeskryf is. (Dit beteken daar is geen opbrengste nie.)

Veronderstel dat Bilgredon die reguitlynmetode van waardevermindering gebruik het en besluit

het om die masjien aan die einde van sy bruikbare lewe te sloop.

Gevra

Toon die algemene joernaal en grootboekrekeninge om die transaksie te boekstaaf.


ALGEMENE JOERNAAL

20.5 R R

Mei 31 Opgelope waardevermindering: masjinerie 460 000


Gesloopte masjien afgeskryf

ALGEMENE GROOTBOEK


20.1 R 20.5 R

Jun 1 Bank 460 000 Mei 31 Opgelope waarde- 460 000

vermindering


20.5 R 20.1 R

Mei 31 Masjinerie teen Mei 31 Waardevermin-92 000kosprys 460 000 20.2 dering

Mei 31 Waardevermin-92 00020.3 dering



Mei 31 Waardevermin-92 000dering

460 000 460 000

249 ACN101M/1

Oefening 12.3

Sloping van 'n bate (aan die einde van die finansieÈ le jaar) wat nie ten volle afgeskryf is nie.

Veronderstel Bilgredon het op 30 November 20.0 'n masjien vir R460 000 gekoop. Hulle besluit

om die masjien op 31 Mei 20.5, die einde van die boekjaar, te sloop. Opgelope

waardevermindering beloop R402 500. (Die aankoopdatum het in hierdie oefening verander

en die produksie-eenheidmetode word gebruik.)

Gevra

Toon die algemene joernale en grootboekrekeninge om die transaksie te boek te stel.

Toon ook die aantekening ten opsigte van Eiendom, aanleg en toerusting.


(a) ALGEMENE JOERNAAL

20.5 R R

Mei 31 Realisasie van masjinerie 460 000


Dra masjien teen kosprys oor na realisasie-

rekening


Realisasie van masjinerie 402 500

Dra waardevermindering oor na realisasie-

rekening

Verlies met vervreemding van masjinerie 57 500


Verlies met sloping van masjien

ALGEMENE GROOTBOEK


20.0 R 20.5 R

Nov 30 Bank 460 000 Mei 31 Realisasie van

masjinerie 460 000

250ACN101M/1


20.5 R 20.1 R

Mei 31 Realisasie van Mei 31 Waardevermin-57 500masjinerie 402 500 20.2 dering





dering 103 500

402 500 402 500

Dt Realisasie van masjinerie Kt

20.5 R 20.5 R

Mei 31 Masjinerie teen Mei 31 Opgelope waarde-

kosprys 460 000 vermindering 402 500

Verlies met sloping

van masjinerie 57 500

460 000 460 000

Dt Verlies met sloping van masjinerie Kt

20.5 R

Mei 31 Realisasie van

masjinerie 57 500

BILGREDON

(b) AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 MEI 20.5

3


R RDrabedrag:


Kosprys 460 000 460 000

Opgelope waardevermindering* (299 000) (299 000)


Vervreemdings (57 500) (57 500)

Kosprys (460 000) (460 000)

Opgelope waardevermindering 402 500 402 500

Drabedrag:

Einde van die jaar Ð Ð

Kosprys Ð Ð


* R57 500 + R126 500 + R69 000 + R46 000

251 ACN101M/1

Oefening 12.4

Veronderstel dat Bilgredon die masjien in oefening 12.3 vir R60 000 kontant verkoop in plaas

daarvan om dit te sloop.

GEVRA:

Toon die algemene joernale en grootboekrekeninge om die transaksie te boek te stel.


ALGEMENE JOERNAAL

20.5 R R

Mei 31 Realisasie van masjinerie 460 000


Dra masjinerie teen kosprys oor na realisasie-

rekening



Dra waardevermindering oor na realisasie-

rekening

Bank* 60 000


Kontant ontvang vir masjien


Wins met verkoop van masjien 2 500

Masjinerie teen 'n wins verkoop

* Hierdie inskrywing sal normaalweg in die kontantontvangstejoernaal aangeteken word.

ALGEMENE GROOTBOEK


20.0 R 20.5 R

Nov 30 Bank 460 000 Mei 31 Realisasie van

masjinerie 460 000

252ACN101M/1


20.5 R 20.1 R

Mei 31 Realisasie van Mei 31 Waardevermin-57 500masjinerie 402 500 20.2 dering

Mei 31 Waardevermin126 50020.3 dering




dering 103 500

402 500 402 500

Dt Realisasie van masjinerie Kt

20.5 R 20.5 R

Mei 31 Masjinerie teen Mei 31 Opgelope waarde-


Wins met verkoop Bank 60 000

van masjien 2 500

462 500 462 500

Dt Wins met verkoop van masjien Kt

20.5 R


masjinerie 2 500

Dt Bank Kt

20.5 R


masjinerie 60 000

Wanneer 'n bate voor die einde van sy verwagte lewensduur en gedurende die finansieÈ le jaar

verkoop word, moet waardevermindering pro rata vir die tydperk van die begin van die

finansieÈ le jaar tot die datum van verkoop in ag geneem word as deel van die opgelope

waardevermindering. Indien die bate byvoorbeeld op 30 September verkoop word en die

finansieÈ le jaar op 31 Desember eindig, was die bate vir 9 maande of 34 van die jaar in gebruik.

Indien die persentasie vir 'n volle jaar 20% is, sal die waardevermindering in hierdie geval 912 x

20% vir die laaste jaar wees.

Samevatting

Die volgende ses (6) stappe word gevolg vir die boekstawing van 'n bate wat vervreem word:

1. Boekstaaf die waardevermindering van die huidige boekjaar tot op die datum van

vervreemding (algemene joernaal):

Debiteer: Waardevermindering

Krediteer: Opgelope waardevermindering

Bepaal nou die totale opgelope waardevermindering van die vervreemde bate.

253 ACN101M/1

2. Dra die totale opgelope waardevermindering van die vervreemde bate na die

realisasierekening (bate verkope) oor (algemene joernaal):

Debiteer: Opgelope waardevermindering

Krediteer: Realisasierekening

3. Dra die kosprys van die vervreemde bate na die realisasierekening oor (algemene

joernaal):

Debiteer: Realisasierekening

Krediteer: Die betrokke baterekening

4. Boekstaaf die bedrag verdien met die vervreemding (let op dat die realisasiere-

kening in al drie gevalle gekrediteer word):

4.1 Kontantverkope (KOJ):

Debiteer: Bank


4.2 Kredietverkope (algemene joernaal):

Debiteer: Debiteur (en Debiteurekontrolerekening)


4.3 Bate ingeruil (algemene joernaal):

Debiteer: Die baterekening (as deel van die kosprys van die nuwe bate)


5. Bepaal die wins of verlies op die vervreemding van die bate:

5.1 As die totaal van die debietkant van die realisasierekening groter is as dieÂ van die

kredietkant, is die bate teen 'n verlies vervreem.

5.2 As die totaal van die kredietkant van die realisasierekening groter is as dieÂ van die

debietkant, is die bate teen 'n wins vervreem.

6. Dra die wins of verlies na die wins of verliesrekening met die verkope van daardie

soort bate oor (algemene joernaal):

6.1 Wins:

Debiteer: Realisasierekening

Krediteer: Wins met verkope van .......... rekening

6.2 Verlies:

Debiteer: Verlies met verkope van .......... rekening



GOUE REEÈ L

Winste en verliese met die wegdoen van bates moet afsonderlik in die Inkomstestaat

openbaar word.

254ACN101M/1



Die volgende inligting het betrekking op Bacinis

Saldo's soos op 31 Augustus 20.3: R R

Toerusting en masjinerie teen kosprys 85 000

Opgelope waardevermindering: toerusting en masjinerie 46 600

BYKOMENDE INLIGTING

(a) Volgens die bateregister bestaan toerusting en masjinerie uit twee Zobo-masjiene van

gelyke waarde. Beide masjiene is op dieselfde datum aangekoop en geõÈnstalleer.

(b) Waardevermindering word afgeskryf teen 20% per jaar op die verminderdesaldometode.

(c) Op 31 Januarie 20.4 het die bestuur besluit om die produksiekapasiteit te verhoog en 'n

Jojo-masjien is op krediet van Maxi Bpk aangekoop vir R90 000. Een van die Zobo-

masjiene is ingeruil, wat die bedrag verskuldig aan Maxi Bpk tot R70 500 verminder het.

(d) Op 1 Februarie 20.4 is installasiekoste ten bedrae van R6 000 vir die nuwe masjien kontant

betaal.

Gevra

(1) Stel joernaalinskrywings om bostaande transaksies te boekstaaf, kontant uitgesluit,

vir die jaar geeÈ indig 31 Augustus 20.4 op.

(2) Toon die volgende algemene grootboekrekeninge vir die jaar geeÈ indig 31

Augustus 20.4, behoorlik gebalanseer:

(a) Opgelope waardevermindering

(b) Masjinerierealisasie

(3) Toon die aantekening ten opsigte van Eiendom, aanleg en toerusting vir die jaar

geeÈ indig 31 Augustus 20.4


(1) ALGEMENE JOERNAAL

20.4 R R

Jan 31 Toerusting en masjinerie teen kosprys 90 000

Maxi Bpk 90 000

Jojo-masjien op krediet aangekoop

Waardevermindering (1) 1 600

Opgelope waardevermindering 1 600

Waardevermindering afgeskryf op masjien

ingeruil

Masjinerierealisasie 42 500

Toerusting en masjinerie teen kosprys 42 500

Oordrag van kosprys van masjien ingeruil

255 ACN101M/1

Opgelope waardevermindering (1) 24 900


Oordra van waardevermindering van

masjien ingeruil

Maxi Bpk (2) 19 500


Boekstawing van inruilwaarde van Zobo-

masjien


Wins met verkoop van masjinerie 1 900

Oordra van wins op masjien ingeruil

Aug 31 Waardevermindering (3) 15 040


Waardevermindering op toerusting en

masjinerie


(a)

Dt Opgelope waardevermindering Kt

20.4 R 20.3 R

Jan 31 Masjineriereali- Aug 31 Saldo a/b 46 600

sasie 24 900

20.4 20.4

Aug 31 Saldo a/d 38 340 Jan 31 Waardevermin-

dering 1 600

Aug 31 Waardevermin-

dering 15 040

63 240 63 240

20.4

Sept 1 Saldo a/b 38 340

(b)

Dt Masjinerierealisasie Kt

20.4 R 20.4 R

Jan 31 Toerusting en Jan 31 Opgelope waarde-

masjinerie 42 500 vermindering 24 900

Wins met ver- Maxi Bpk 19 500

koop van

masjinerie 1 900

44 400 44 400

BEREKENINGE

1. Waardevermindering op masjien ingeruil R

Tot 31 Augustus 20.3 (R46 600 6 12 ) 23 300

31 Augustus 20.3 ± 31 Januarie 20.4

20100 6 5

12 6 R(42 500 7 23 300) 1 600

24 900

256ACN101M/1

2. Inruilwaarde

R90 000 7 R70 500 19 500

3. Waardevermindering op masjinerie nog in gebruik

Zobo-masjien

R(42 500 7 23 300) 6 20100 3 840

Jojo-masjien

R(90 000 + 6 000) 6 20100 6 7

12 11 200

15 040

BACINIS

AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 AUGUSTUS 20.4

3


R RDrabedrag:


Kosprys 85 000 85 000


Toevoegings (R90 000 + R6 000) 96 000 96 000

Waardevermindering (R1 600 + R15 040) (16 640) (16 640)

Vervreemdings (17 600) (17 600)

Kosprys (42 500) (42 500)

Opgelope waardevermindering 24 900 24 900

Drabedrag:


Kosprys (R85 000 + R96 000 ± R42 500) 138 500 138 500


(R46 600 + R16 640 ± R24 900)


Op 1 Januarie 20.1 begin B Book 'n besigheid, BB Drukkers, en koop 'n drukmasjien, Zebra, vir

R40 000 kontant aan.

Op 1 Oktober 20.2 koop hy 'n bykomende drukmasjien, Jaguar, op krediet vir R60 000 van

AB Masjinerie en betaal 'n deposito van R10 000.

Die Zebra-masjien raak verouderd en BB Drukkers besluit om 'n Cheetah-masjien vir

R100 000 van ZYP Maatskappy aan te koop. Die Zebra-masjien word vir inruiling aanvaar en

op R15 000 gewaardeer. Die Cheetah-masjien word op 1 Julie 20.3 geõÈnstalleer en BB

Drukkers betaal R5 000 installasiekoste.

BYKOMENDE INLIGTING

(a) Voorsiening vir waardevermindering op die Zebra- en die Jaguar-masjien moet teen 20%

per jaar volgens die reguitlynmetode gemaak word.

(b) Die beraamde lewensduur van die Cheetah-masjien is 8 jaar en die beraamde inruilwaarde

aan die einde van die tydperk is R9 000.

257 ACN101M/1

Gevra

Stel die volgende grootboekrekeninge, behoorlik gebalanseer en afgesluit, vir die jaar

geeÈ indig 31 Desember 20.3 op:

(1) Masjinerie teen kosprys

(2) Waardevermindering

(3) Opgelope waardevermindering

(4) Masjinerierealisasie


ALGEMENE GROOTBOEK

(1)


20.3 R 20.3 R

Jan 1 Saldo a/b 100 000 Jul 1 Masjienrealisasie 40 000

Jul 1 ZYP Maatskappy 105 000 Des 31 Saldo a/d 165 000

205 000 205 000

20.4


(2)

Dt Waardevermindering Kt

20.3 R 20.3 R

Jul 1 Opgelope waarde- Des 31 Wins-en-verlies 22 000

vermindering 4 000

Des 31 Opgelope waarde-

vermindering 18 000

22 000 22 000

(3)


20.3 R 20.3 R

Jul 1 Masjien- Jan 1 Saldo a/b 19 000

realisasie 20 000 Jul 1 Waardevermin-

Des 31 Saldo a/d 21 000 dering 4 000

Des 31 Waardevermin-

dering 18 000

41 000 41 000

20.4


258ACN101M/1

(4)


20.3 R 20.3 R

Jul 1 Masjinerie Jul 1 Opgelope waarde-

teen kosprys 40 000 vermindering 20 000

ZYP Maatskappy 15 000

Verlies met ver-

koop van

masjinerie 5 000

40 000 40 000

BEREKENINGE:

1. Saldo's op 31 Desember 20.2: R

Masjinerie: Zebra 40 000

Jaguar 60 000

100 000


Zebra: 20% 6 R40 000 6 2 16 000

Jaguar: 20% 6 R60 000 6 3/12 3 000

19 000

2. Waardevermindering:

Zebra1 Januarie 20.3 ± 1 Julie 20.3 R

20% 6 R40 000 6 6/12 4 000

Zebra1 Januarie 20.1 ± 1 Julie 20.3

R(16 000 + 4 000) 20 000

Jaguar 31 Desember 20.3:

20% 6 R60 000 6 1 12 000

Cheetah 31 Desember 20.3:

R(105 000 7 9 000) 7 8 6 6/12 6 000

18 000


B Box, die eienaar van Box Handelaars, koop op 1 Julie 20.0 'n nuwe masjien vir R60 000

aan. Hy besluit om waardevermindering teen 25% per jaar af te skryf deur die reguitlyn-

(vastepaaiement-) metode te gebruik.

Op 1 Oktober 20.2 koop hy 'n tweede masjien aan vir R80 000 kontant en besluit op dieselfde

waardeverminderingsbeleid as vroeeÈ r.

Op 30 Junie 20.3 word die masjien wat gedurende 20.0 gekoop is, vir R18 000 kontant

verkoop.

259 ACN101M/1

Gevra

Stel die volgende grootboekrekeninge met alle toepaslike inskrywings in die boeke van

Box Handelaars, behoorlik gebalanseer/afgesluit, soos op 31 Maart vir elke finansieÈ le jaar

(toon alle berekeninge):

(1) Masjinerie teen kosprys





ALGEMENE GROOTBOEK

(1)


20.0 R 20.3 R

Jul 1 Bank 60 000 Mrt 31 Saldo a/d 140 000

20.2

Okt 1 Bank 80 000

140 000 140 000

20.3 20.3

Apr 1 Saldo a/b 140 000 Jun 30 Masjinerierealisasie 60 000

20.4

Mrt 31 Saldo a/d 80 000

140 000 140 000

20.4


(2)


20.1 R 20.1 R

Mrt 31 Opgelope waar- Mrt 31 Wins-en-verlies 11 250

devermindering (1) 11 250

20.2 20.2



20.3 20.3



Jun 30 Opgelope waar- 20.4

devermindering (4) 3 750 Mrt 31 Wins-en-verlies 23 750

20.4

Mrt 31 Opgelope waar-


23 750 23 750

260ACN101M/1

(3)


20.2 R 20.1 R

Mrt 31 Saldo a/d 26 250 Mrt 31 Waardevermindering (1) 11 250

20.2

Mrt 31 Waardevermindering (2) 15 000

26 250 26 250

20.3 20.2

Mrt 31 Saldo a/d 51 250 Apr 1 Saldo a/b 26 250

20.3

Mrt 31 Waardevermindering (3) 25 000

51 250 51 250

20.3 20.3

Jun 30 Masjinerie- Apr 1 Saldo a/b 51 250

realisasie (6) 45 000 Jun 30 Waardevermindering (4) 3 750

20.4 20.4

Mrt 31 Saldo a/d 30 000 Mrt 31 Waardevermindering (5) 20 000

75 000 75 000

20.4


(4)


20.3 R 20.3 R

Jun 30 Masjinerie teen Jun 30 Opgelope waarde-


Wins met verkoop Bank 18 000

van masjinerie 3 000*

63 000 63 000


BEREKENINGE:

Waardevermindering: R R

(1) 1 Julie 20.0 tot 31 Maart 20.1: R60 000 6 25100 6 9

12 11 250

(2) 1 April 20.1 tot 31 Maart 20.2: R60 000 6 25100 15 000

(3) Eerste masjien

1 April 20.2 tot 31 Maart 20.3: R60 000 6 25100 15 000

Tweede masjien

1 Oktober 20.2 tot 31 Maart 20.3: R80 000 6 25100 6 6

12 10 000 25 000

(4) Eerste masjien (verkoop)

1 April 20.3 tot 30 Junie 20.3: R60 000 6 25100 6 3

12 3 750

(5) Tweede masjien (vir jaar)

1 April 20.3 tot 31 Maart 20.4: R80 000 6 25100 20 000

(6) Opgelope waardevermindering Ð Eerste masjien

R(11 250 + 15 000 + 15 000 + 3 750) 45 000

261 ACN101M/1


Die volgende inligting ten opsigte van masjiene X en Y het betrekking op Jingo:

Masjien X Masjien Y

Datum van aankoop 1 Maart 20.0 1 September 20.1

Aankoopprys (kontant) R40 000 R88 000

Installasiekoste R4 000 R4 000

Beraamde nutsduur 4 jaar 5 jaar

Slopingswaarde R4 000 R12 000

Die maatskappy gebruik die reguitlynmetode (vastepaaiementmetode) om vir waardever-

mindering voorsiening te maak. Op 31 Augustus 20.1 word masjien X vir R26 000 kontant

verkoop.

Gevra

Stel die volgende grootboekrekeninge van Jingo vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.2,

behoorlik gebalanseer/afgesluit, op:

(1) Masjinerie teen kosprys (masjiene X en Y)





ALGEMENE GROOTBOEK

(1)


20.1 R 20.1 R

Mrt 1 Saldo a/b 44 000 Aug 31 Masjinerierealisasie 44 000

Sep 1 Bank 92 000 20.2

Feb 28 Saldo a/d 92 000

136 000 136 000

20.2


(2)


20.1 R 20.1 R

Aug 31 Masjinerie 44 000 Aug 31 Opgelope waarde-

vermindering 15 000

Bank 26 000

Verlies met verkoop

van masjinerie 3 000

44 000 44 000

262ACN101M/1

(3)


20.1 R 20.1 R

Aug 31 Masjineriereali- Mrt 1 Saldo a/b 10 000

sasie (1) 15 000 Aug 31 Waardevermin-5 00020.2 20.2 dering

Feb 28 Saldo a/d 8 000 Feb 28 Waardevermin-

dering (2) 8 000

23 000 23 000

20.2


(4)


20.1 R 20.2 R

Aug 31 Opgelope waarde- Feb 28 Wins-en-verlies-

vermindering 5 000 rekening 13 000

20.2

Feb 28 Opgelope waarde-

vermindering 8 000

13 000 13 000

BEREKENINGE:

Waardevermindering wat afgeskryf moet word

R

1. Masjien X

44 000ÿ4 0004 10 000 pj

1 Maart 20.0 ± 28 Feb 20.1 10 000

1 Maart 20.1 ± 31 Aug 20.1 (10 0001 6 612 ) 5 000

15 000

2. Masjien Y

92 000ÿ12 0005 16 000 pj

1 Sept 20.1 ± 28 Feb 20.2 (16 0001 6 612 ) 8 000

SELFBEOORDELING


. 'n niebedryfsbate te omskryf?

. te verduidelik hoe die kosprys van 'n niebedryfsbate bepaal word?

. die inskrywings vir die aankoop van eiendom, aanleg en toerusting te boekstaaf?

. die inskrywings vir die vervreemding van eiendom, aanleg en toerusting teboekstaaf?

. die waardevermindering volgens die drie metodes wat verduidelik word, te berekenen die verwante inskrywings te boekstaaf?

263 ACN101M/1

Studie-eenheid

13Ander niebedryfsbates

Leeruitkoms

Studente moet transaksies verbonde aan ander niebedryfsbates, soos beleggings, kanboekstaaf.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 264

13.1 Inleiding 265

13.2 Ontasbare bates 265

13.3 Ander finansieÈ le bates 265

13.4 Kosprys van ander finansieÈ le bates 265

13.5 Soorte ander finansieÈ le bates en hoe dit geboekstaaf word 265

13.5.1 Kontantbeleggings 266

13.5.2 Lenings toegestaan 269

13.5.3 Beleggings in aandele 271

Selfbeoordeling 274

SLEUTELBEGRIPPE

. Ontasbare bates

. Amortisasie

. Ander finansieÈ le bates

. Kontantbeleggings

. Lenings toegestaan

. Beleggings in aandele

. Gewone aandele

. Beleggingsinkomste

264ACN101M/1

13.1 Inleiding

Niebedryfsbates bestaan uit tasbare bates, ontasbare bates en ander finansieÈ le bates.

Tasbare bates (eiendom, aanleg en toerusting) is in studie-eenheid 12 bespreek. In hierdie

studie-eenheid sal die ander niebedryfsbates (ontasbare bates en ander finansieÈ le bates)

bespreek word.


13.2 Ontasbare bates

Standaard IAS 38 (AC129).2 omskryf ontasbare bates as ``... identifiseerbare, nie-moneteÃ re

bates wat sonder fisiese vorm is en gehou word om te gebruik vir die produksie of verskaffing

van goedere of dienste, verhuring aan andere of vir administratiewe doeleindes, wat beheer

word deur die entiteit as gevolg van gebeure in die verlede en waaruit verwag word dat

toekomstige ekonomiese voordele na die entiteit sal vloei''.


13.3 Ander finansieÈ le bates


13.4 Kosprys van ander finansieÈ le bates

Die kosprys van 'n belegging bestaan uit die aankoopprys, makelaarsgelde, seeÈ lreg en enige

ander koste wat in die verkryging daarvan aangegaan word. Makelaarsgelde verteenwoordig

die bedrag wat die aandelemakelaar vir sy of haar dienste vra; seeÈ lreg is 'n vorm van belasting

wat betaal word deur middel van inkomsteseeÈ ls wat deur die wet voorgeskryf word.

Voorbeeld

Die historiese kosprys van 'n belegging word soos volg bepaal: R

Netto aankoopprys van belegging 200 000

Plus: Makelaarsgelde 2 000

SeeÈ lreg 200

Totale kosprys 202 200


13.5 Soorte ander finansieÈ le bates en hoe dit geboekstaafword

Wanneer 'n belegging gemaak word, word die toepaslike beleggingsrekening gedebiteer en

die bankrekening gekrediteer.

265 ACN101M/1


13.5.1 Kontantbeleggings

Elke entiteit probeer om sy beskikbare kontant op die winsgewendste wyse te beleÃ , met ander

woorde die entiteit probeer om

. die hoogste opbrengs te behaal, of

. die beste opbrengs op sy belegging te verdien

Hoewel kontantbeleggings nie altyd die winsgewendste soort belegging is nie, het entiteite

dikwels tydelik geld beskikbaar wat hulle vir 'n betreklik kort tydperk wil beleÃ . Hierdie kontant

kan op 'n bepaalde datum in die toekoms benodig word.

Hierdie beleggings kan die vorm aanneem van spaarrekeninge, daggelddeposito's of vaste

deposito's. Hierdie soort belegging verdien gewoonlik rente teen 'n vasgestelde koers of 'n

koers wat nie dikwels verander nie.

Bestudeer paragrawe 13.6 en 13.6.1 van die voorgeskrewe boek.

Oefening 13.1

Veronderstel dat Johadu Ondernemings op 2 Januarie 20.1 R100 000 in 'n 10% vaste deposito

by ABC Bank beleÃ . Die vastedepositorekening word gedebiteer en die bankrekening

gekrediteer.

JOHADU ONDERNEMINGS

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Vaste deposito Ð ABC Bank Kt

20.1 R

Jan 2 Bank 100 000

Dt Bank Kt

20.1 R

Jan 2 Vaste deposito Ð

ABC Bank 100 000

Die beleggingsrekening bly in die boeke totdat die deposito onttrek of die belegging van die

hand gesit (verkoop) is. Die beleggingsrekening word dan gekrediteer en die bank gedebiteer.

Na gelang van die ooreenkoms tussen die bank en die onderneming kan die onderneming

besluit om die rente wat hy op hierdie soort belegging verdien het, in kontant te ontvang of te

herbeleÃ .

266ACN101M/1

Oefening 13.2

Johadu Ondernemings verdien R10 000 rente op die belegging en besluit om dit te herbeleÃ .

JOHADU ONDERNEMINGS

ALGEMENE JOERNAAL

20.1 R R

Des 31 Vaste deposito Ð ABC Bank 10 000

Rente-inkomste 10 000

Rente-inkomste vir die jaar geeÈ indig

31/12/20.1 herbeleÃ



Sluitingsinskrywing

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Vaste deposito Ð ABC Bank Kt

20.1 R

Jan 2 Bank (kosprys) 100 000

Des 31 Rente-inkomste 10 000

110 000

Dt Rente-inkomste Kt

20.1 R 20.1 R

Des 31 Wins-en-verlies 10 000 Des 31 Vaste deposito ±

ABC Bank 10 000

Dt Wins-en-verlies Kt

20.1 R


JOHADU ONDERNEMINGS

BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.1 (uittreksel)

BATES R

Niebedryfsbates xx xxx

FinansieÈ le bates 110 000

KOMMENTAAR

. Wanneer rente in kontant ontvang word (maw nie herbeleÃ word nie), word die rente-

inkomsterekening in die algemene grootboek gekrediteer en die bankrekening via die

kontantontvangstejoernaal gedebiteer.

. Indien 'n bedrag vir minder as 12 maande as 'n vaste deposito beleÃ word, sal dit as 'n

bedryfsbate getoon word.

267 ACN101M/1

Oefening 13.3

MY Handelaars beleÃ op 1 Julie 20.1 R10 000 op vaste deposito teen 15% by Z Bank. Rente is

halfjaarliks betaalbaar op 30 Junie en 31 Desember en moet deur Z Bank in 'n spaarrekening

beleÃ word. Die spaarrekening verdien 10% rente per jaar. MY Handelaars se finansieÈ le jaar

eindig op 31 Desember.

Vir die duur van die belegging moet MY Handelaars elke ses maande, dit wil seÃ op 31

Desember en 30 Junie, die volgende inskrywings doen:

MY HANDELAARS

ALGEMENE JOERNAAL

20.1 R R

Des 31 Spaarrekening 750

Rente-inkomste 750

Rente op vaste deposito vir die tydperk

01/07/20.1 tot 31/12/20.1

Rente-inkomste 750

Wins-en-verlies 750

Sluitingsinskrywing

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Vaste deposito Ð Z Bank Kt

20.1 R

Jul 1 Bank (kosprys) 10 000

Dt Spaarrekening Kt

20.1 R

Des 31 Rente-inkomste 750


20.1 R 20.1 R

Des 31 Wins-en-verlies 750 Des 31 Spaarrekening 750

Dt Wins-en-verlies Kt

20.1 R


268ACN101M/1

MY HANDELAARS


BATES R

Niebedryfsbates xx xxx


Bedryfsbates xx xxx

Kontant en kontantekwivalente 750

KOMMENTAAR

. Aangesien 'n belegging in 'n spaarrekening onmiddellik opeisbaar is, word dit as 'n

bedryfsbate getoon. (`Ònmiddellik opeisbaar'' beteken dat die geld te eniger tyd

onttrek kan word.)

13.5.2 Lenings toegestaan

Rekeningkundige inskrywings ten opsigte van lenings toegestaan is dieselfde as dieÂ vir

kontantbeleggings.


Oefening 13.4

MY Handelaars staan op 1 Januarie 20.1 'n lening van R10 000 teen 15% aan YOU Winkels

toe. Rente is halfjaarliks betaalbaar. Die lening sal op 31 Desember 20.3 in 'n enkelbedrag

terugbetaal word.

MY HANDELAARS

ALGEMENE JOERNAAL

20.1 R R



Sluitingsinskrywing

Die joernaalinskrywings vir die rente sal dieselfde wees vir die jare geeÈ indig 31 Desember

20.2 en 20.3.

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Bank Kt

20.1 R 20.1 R

Jun 30 Rente-inkomste 750 Jan 1 Lening: YOU

Des 31 Rente-inkomste 750 Winkels 10 000

Saldo* o/d 8 500

10 000 10 000

269 ACN101M/1

Dt Bank (vervolg) Kt

20.2 R 20.2 R

Jun 30 Rente-inkomste 750 Jan 1 Saldo* a/b 8 500


Saldo* o/d 7 000

8 500 8 500

20.3 20.3

Jun 30 Rente-inkomste 750 Jan 1 Saldo* a/b 7 000

Des 31 Rente-inkomste 750 Des 31 Saldo* o/d 4 500

Lening:

YOU Winkels 10 000

11 500 11 500

20.4

Jan 1 Saldo* a/b 4 500

* Indien daar nie ander kontanttransaksies was nie.

Dt Lening: YOU Winkels Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 1 Bank 10 000 Des 31 Saldo o/d 10 000

20.2 20.3

Jan 1 Saldo a/b 10 000 Des 31 Bank 10 000


20.1 R 20.1 R

Des 31 Wins-en-verlies 1 500 Jun 30 Bank 750

Des 31 Bank 750

1 500 1 500

Die rente-inkomsterekening sal vir 20.2 en 20.3 dieselfde wees as vir 20.1


20.1 R


Die wins-en-verliesrekening sal vir 20.2 en 20.3 dieselfde wees as vir 20.1

MY HANDELAARS

BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER (uittreksel)

20.3 20.2 20.1

BATES R R R

Niebedryfsbates

FinansieÈ le bates

15%-lening: YOU Winkels. Terugbetaalbaar

op 31 Desember 20.3 Ð Ð 10 000

Bedryfsbates


Lening: YOU Winkels Ð 10 000 Ð

270ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Banke bereken die rente op huisverbandlenings op die maandelikse saldo en debiteer

dit na die onderskeie leningsrekeninge en krediteer dit na die ``rente-inkomste-

rekening''. Die maandelikse paaiemente of periodieke delgings word dan op die

gewone manier na die leningsrekeninge gekrediteer.

13.5.3 Beleggings in aandele

'n Gewilde vorm van belegging is die aankoop van aandele in 'n maatskappy.

Die opbrengs op 'n belegging in aaandele word ``dividende'' genoem.

Dividende op beleggings in aandele ontvang verskil van rente in dieÂ opsig dat rente teen 'n

vaste koers verdien word, terwyl dividende slegs ontvang word indien die maatskappy wat die

aandele uitgereik het, 'n dividend verklaar. Die koers waarteen dividende uitbetaal word, word

jaarliks bepaal. Die rekeningkundige hantering is soortgelyk aan dieÂ vir rente.

Wat die omvang van verklaarde dividende betref, behoort u daarop te let dat dividende oÂ f as 'n

persentasie van die nominale waarde van die aandele oÂ f as sent per aandeel getoon word.


Oefening 13.5

Bilber Bpk het 'n gemagtigde en uitgereikte aandelekapitaal van R400 000 wat bestaan uit

800 000 gewone aandele van 50 sent elk. As Bilber Bpk 'n dividend van 5c per aandeel sou

verklaar, is die totale bedrag van die dividend R40 000 (800 000 x 5c = R40 000)

KOMMENTAAR

. 'n Aandeelhouer ontvang dividende in verhouding tot die aantal aandele wat hy of sy

besit. In bogenoemde oefening sou iemand wat 10 000 aandele in die maatskappy

het, 'n dividend van R500 (of 10 000 6 5c) ontvang.

. 'n Dividend word verdien sodra dit verklaar is. Dividende word gewoonlik 'n geruime

tyd nadat dit verklaar is, uitbetaal. Indien die finansieÈ le jaar van die besigheid wat die

aandele besit, tussen die verklaringsdatum en die betaaldatum sluit, moet die dividend

in die inkomstestaat vir die jaar waarin dit verklaar is, as inkomste getoon word. Die

bedrag van die dividend ontvangbaar sal ook as `òpgelope inkomste'' onder handels-

en ander debiteure in die balansstaat weerspieeÈ l word.

Oefening 13.6

Veronderstel dat Stormay Handelaars 'n belegging van 100 000 gewone aandele teen 50 sent

per aandeel in Bilber Bpk het. Bilber Bpk verklaar en betaal 'n dividend van 5 sent per aandeel

op 31 Desember 20.1.

271 ACN101M/1

STORMAY HANDELAARS

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Bank Kt

20.1 R 20.1 R

Des 31 Dividend-inkomste 5 000 Jan 1 Aandeelbelegging:

Bilber Bpk 50 000

Dt Aandeelbelegging: Bilber Bpk Kt

20.1 R

Jan 1 Bank 50 000

Dt Dividend-inkomste Kt

20.1 R 20.1 R

Des 31 Wins-en-verlies 5 000 Des 31 Bank 5 000


20.1 R

Des 31 Dividend-inkomste 5 000

ALGEMENE JOERNAAL

20.1 R R

Des 31 Dividend-inkomste 5 000


Sluitingsinskrywing

SELFBEOORDELING


. die vorm wat ander finansieÈ le bates kan aanneem, te beskryf?

. te verduidelik hoe die kosprys van ander finansieÈ le bates bepaal word?

. die nodige inskrywings rakende ander finansieÈ le bates in die boeke te kan

boekstaaf?

. die inkomste op 'n belegging te bereken en die toepaslike inskrywings in die boeke

te boekstaaf?

272ACN101M/1

ONDERWERP D

DIE REKENINGKUNDIGEVERANTWOORDING VAN BEDRYFS-LASTE EN NIEBEDRYFSLASTE

Leeruitkoms

Die leerder behoort in staat te wees om die transaksies rakende bedryfs- enniebedryfslaste te verduidelik, boekstaaf, waardeer en beheer daaroor uit te oefen.

273 ACN101M/1

INHOUD


14 BEDRYFSLASTE 275

15 NIEBEDRYFSLASTE 290

274ACN101M/1

Studie-eenheid

14Bedryfslaste

Leeruitkoms

Studente behoort te weet hoe bedryfslaste in die boeke van 'n entiteit hanteer word.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 276

14.1 Inleiding 276

14.2 Handelskrediteure 276

14.3 Betaalwissels 277

14.4 Diverse bedryfslaste 278

14.5 Openbaarmaking in die balansstaat 279

14.6 Krediteurekontrolerekening 280







Selfbeoordeling 289

275 ACN101M/1

SLEUTELBEGRIPPE

. Handelskrediteure

. Betaalwissels

. Diverse bedryfslaste

. Belasting op toegevoegde waarde betaalbaar

. Paaiemente betaalbaar op rentedraende lenings

. Agterstallige uitgawes

. Voorsienings

. Dividende betaalbaar

. Winsdeel betaalbaar

. Vereffeningskorting ontvang

14.1 Inleiding

'n Las is 'n aanspraak wat 'n ander party as die eienaar(s) op die bates van 'n entiteit het. Dit

spruit gewoonlik voort uit 'n transaksie in die verlede, maar kan ook die gevolg van regstappe

wees. Daar kan verwag word dat wanneer 'n las betaal word, daar 'n uitvloei van hulpbronne

sal plaasvind.

Laste kan ingedeel word as bedryfslaste, wat aandui dat betaling binne die volgende tydperk

van 12 maande sal moet plaasvind, of as niebedryfslaste, waarvoor betaling naÂ die volgende

tydperk van 12 maande moet geskied.

Die volgende items word gewoonlik as bedryfslaste beskou:

. handelskrediteure

. betaalwissels

. agterstallige uitgawes

. inkomste vooruit ontvang

. paaiemente betaalbaar op rentedraende lenings

. belasting op toegevoegde waarde betaalbaar aan die SA Inkomstediens

. bankoortrekking


14.2 Handelskrediteure

Hierdie soort krediteur ontstaan as gevolg van die aankoop van goedere en dienste op krediet.

Wanneer krediteure volgens ooreenkoms binne 'n bepaalde tydperk betaal word, kan die

entiteit 'n korting op die uitstaande rekening ontvang.

Vereffeningskorting ontvang word afgetrek om die koste van aankope te bepaal. Veronderstel

dat LM Handelaars op 2 Januarie 20.1 goedere ter waarde van R500 van krediteur BAD

Voorsieners aankoop. Op 30 Januarie 20.1 reik LM Handelaars 'n tjek van R495 ter volle

vereffening van BAD Voorsieners se rekening uit. Die inskrywings sal soos volg daar uitsien:

276ACN101M/1

Dt Krediteur: BAD Voorsieners Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 30 Bank 495 Jan 2 Aankope 500

Vereffenings-

korting ontvang 5

500 500

Dt Vereffeningskorting ontvang Kt

20.1 R 20.1 R

Des 31 Aankope 5 Jan 30 Krediteur BAD

Voorsieners 5

KOMMENTAAR

. Vereffeningskorting ontvang word afgetrek om die koste van aankope te bepaal.

. In hierdie bepaalde voorbeeld het ons twee inskrywings aan die debietkant van die

krediteurerekening getoon. Die totaal van die twee bedrae word gewoonlik in die

krediteurekolom van die kontantbetalingsjoernaal opgeteken. Slegs een inskrywing

wat beide rekeninge verteenwoordig, is dan nodig.

. Krediteur BAD Voorsieners sal een van vele krediteure wees. 'n Krediteurekontrole-

rekening sal dan in die algemene grootboek bygehou word en sal alle afsonderlike

krediteure wat in die krediteuregrootboek voorkom, verteenwoordig. 'n Debiet aan die

afsonderlike krediteure se rekeninge sal by die debiete in die kontrolerekening

ingesluit word, en andersom.

. In studie-eenheid 6 het ons die invloed van vereffeningskorting ontvang op BTW

verduidelik. In hierdie studie-eenheid neem ons nie BTW in aanmerking nie.

Bestudeer paragraaf 14.5 en 14.6 van die voorgeskrewe boek.

14.3 Betaalwissels

'n Betaalwissel is 'n wissel wat deur 'n entiteit geaksepteer (aanvaar) word waarin onderneem

word om 'n sekere bedrag geld op 'n bepaalde of bepaalbare toekomstige datum aan die

toonder van die wissel te betaal. Betaalwissels is, soos ontvangwissels (wat in paragraaf 10.5

bespreek is), verhandelbare dokumente.

Indien wissels dikwels gebruik word, sal 'n betaalwisseljoernaal as boek van eerste inskrywing

gebruik word; so nie is die algemene joernaal die boek van eerste inskrywing.

Wanneer goedere op rekening gekoop word, word die aankoperekening of die voorraadreke-

ning gedebiteer en die krediteur se persoonlike rekening en die krediteurekontrolerekening

gekrediteer. Wanneer die wissel geaksepteer word, word die krediteur se rekening en die

krediteurekontrolerekening gedebiteer met die bedrag van die wissel en die betaalwisselreke-

ning gekrediteer. Wanneer die wissel betaal word, word die bankrekening gekrediteer en die

betaalwisselrekening gedebiteer.

Oefening 14.1

Op 31 Januarie 20.1 het LM Handelaars, wat die periodieke voorraadstelsel gebruik, 'n wissel

aangebied waarin belowe word om op 31 Maart 20.1 R505 aan krediteur BAD Voorsieners te

277 ACN101M/1

betaal vir goedere ter waarde van R500 op 2 Januarie 20.1 aangekoop. Die inskrywings in

hierdie geval sal soos volg daar uitsien indien die wissel op 31 Maart 20.1 gehonoreer (betaal)

word:

Dt Aankope Kt

20.1 R

Jan 2 Krediteur BAD

Voorsieners 500

Dt Krediteur: BAD Voorsieners Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 31 Betaalwissels 505 Jan 2 Aankope 500

Jan 31 Rente-uitgawe 5

505 505

Dt Rente-uitgawe Kt

20.1 R

Jan 31 Krediteur BAD

Voorsieners 5

Dt Betaalwissels Kt

20.1 R 20.1 R

Mrt 31 Bank 505 Jan 31 Krediteur BAD

Voorsieners 505

KOMMENTAAR

. In plaas van 'n krediteur van R500 het die entiteit nou 'n las ``betaalwissel'' van R505.

. Op 31 Maart 20.1, wanneer betaling plaasvind, sal hierdie bepaalde wissel nie meer 'n

las wees nie.

. Indien die entiteit dikwels met betaalwissels handel, kan 'n betaalwisseljoernaal as

boek van eerste inskrywing gebruik word.

. Betaalwissels word onder handels- en ander krediteure in die balansstaat getoon.


14.4 Diverse bedryfslaste

Daar is verskeie soorte bedryfslaste. Aan die einde van 'n finansieÈ le jaar moet 'n onderneming

voorsiening maak vir agterstallige uitgawes of verliese en BTW betaalbaar aan die SA

Inkomstediens. Inkomste vooruit ontvang word ook as bedryfslaste geklassifiseer.

Om u geheue met betrekking tot agterstallige uitgawes en inkomste vooruit ontvang te verfris,

kan u studie-eenheid 7 hersien, wat oor aansuiwerings handel.


278ACN101M/1

GOUE REEÈ L

Daardie deel van 'n langtermyn lening of verpligting wat binne die volgende 12 maande

betaal moet word, moet as 'n bedryfslas in die balansstaat getoon word.

14.5 Openbaarmaking in die balansstaat

Volgens algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk in Suid-Afrika word die bedryfslaste

soos volg in die balansstaat geopenbaar:

NAAM VAN ONDERNEMING

BALANSSTAAT SOOS OP ................

BATES R


Totale ekwiteit

Bedryfslaste XXX XXX

Handels- en ander krediteure XX XXX

Ander finansieÈ le laste X XXX

Lopende deel van rentedraende lenings XX XXX

Lopende BTW betaalbaar X XXX

Oefening 14.2

Die volgende saldo's is op 31 Desember 20.1 uit die na-aansuiweringsproefbalans van Picnic

Handelaars geneem:

R

Handelskrediteure 221 000

Betaalwissels 30 000

Opgelope rente op lening 1 500

Bankoortrekking 34 600

Suid-Afrikaanse Inkomstediens: BTW 4 500

Inkomste vooruit ontvang 13 000

Die uitleg in die balansstaat sal soos volg daar uitsien:

PICNIC HANDELAARS


BATES R


Totale ekwiteit

Bedryfslaste 304 600

Handels- en ander krediteure R(221 000 + 30 000 + 1 500 + 13 000) 265 500

Ander finansieÈ le laste 34 600

Lopende BTW betaalbaar 4 500


279 ACN101M/1

14.6 Krediteurekontrolerekening

Die krediteurekontrolerekening is in die algemene grootboek en verteenwoordig al die

afsonderlike krediteure in die krediteure- (hulp-) grootboek.

Die krediteurekontrolerekening is 'n opsomming van die afsonderlike krediteure se transaksies

en die saldo van die krediteurekontrolerekening moet gelyk wees aan die totaal van die

afsonderlike krediteure se rekeningsaldo's.

Oorboeking word daagliks na die persoonlike rekeninge van die krediteure gedoen en een keer

per maand na die krediteurekontrolerekening wanneer al die totale van die krediteurekon-

trolekolomme in die hulpjoernale bereken is.

Die werkswyse kan soos volg opgesom word:

Afsonderlike inskrywings in die aan-

koopjoernaal

Gepos na Persoonlike rekeninge van kredi-

teure (kredietkant) in die krediteure-

grootboek op die dag waarop die

transaksie plaasgevind het

Totaal van die krediteurekontrole-

kolom in die aankoopjoernaal

Gepos na Krediteurekontrolerekening (krediet-

kant) aan die einde van die maand

Afsonderlike inskrywings in die aan-

koopterugsendingsjoernaal


teure (debietkant) in die krediteure-




kolom in die aankoopterugsendings-

joernaal

Gepos na Krediteurekontrolerekening (debiet-


Afsonderlike inskrywings in die kon-

tantbetalingsjoernaal


teure (debietkant) in die krediteure-




kolom in die kontantbetalingsjoernaal

Gepos na Krediteurekontrolerekening (debiet-


Voorsiening vir ontledingskolomme vir debiteure- en krediteurekontrolerekeninge kan ook in

die algemene joernaal gemaak word. Inskrywings wat in die algemene joernaal gedoen word

wat krediteure beõÈnvloed, moet ook daagliks na die persoonlike rekeninge van die krediteure

oorgeboek word en die totale moet aan die einde van die maand na die kontrolerekeninge

oorgeboek word.

Aan die einde van die maand moet al die rekeninge in die algemene grootboek en die

hulpgrootboeke gebalanseer word en 'n lys met die saldo's van uitstaande krediteure moet

opgestel word. Die saldo van die krediteurekontrolerekening moet dieselfde wees as die totaal

van die krediteurelys. Indien dit nie die geval is nie, is daar 'n fout gemaak oÂ f toe daar na die

persoonlike rekening van 'n krediteur in die krediteure-grootboek oorgeboek is oÂ f toe die totale

van die joernale na die krediteurekontrolerekening oorgeboek is. Die rekenmeester moet die

rede(s) vir die verskil(le) opspoor en die nodige regstellings doen.

Die volgende foute kan redes wees vir verskille tussen die saldo van die krediteurekon-

trolerekening en die lys van die afsonderlike krediteuresaldo's in die krediteuregrootboek:

. fout(e) met die oorboek van syfers na die kontrolerekening en/of na die krediteuregroot-

boek, byvoorbeeld oorboek na die debietkant in plaas van die kredietkant van 'n rekening,

of die omdraai van syfers (R123 ipv R231)

. foutiewe balansering van rekeninge

280ACN101M/1

. foutiewe optelling van een of meer van die joernaalkolomme

. 'n saldo mag verkeerd gelys wees

. 'n bedrag wat nie oorgeboek is nie, byvoorbeeld 'n inskrywing in 'n joernaal (of die

totaalkolom) wat nie na die grootboekrekening(e) oorgeboek is nie

'n Rekonsiliasie van die saldo van die krediteurekontrolerekening met die totaal van die

afsonderlike krediteuresaldo's word aan die hand van die volgende oefening verduidelik:

Oefening 14.3

Die volgende inligting het betrekking op Tip-Top Handelaars:

(1) LYS VAN KREDITEURE SE SALDO'S SOOS OP 30 SEPTEMBER 20.2 VOLGENS

KREDITEUREGROOTBOEK:

R

L Brand 6 424

S Ismail 10 285

C Roux 19 426

J Zulu 4 048

40 183

(2) SALDO VAN DIE KREDITEUREKONTROLEREKENING IN DIE ALGEMENE

GROOTBOEK SOOS OP 31 AUGUSTUS 20.2: 47 072

(3) TOTALE VAN HULPJOERNALE SOOS OP 30 SEPTEMBER 20.2: R


Verkoopjoernaal 138 195


Verkoopterugsendingsjoernaal 6 403


Bankkolom 210 818

Verkopekolom 98 000




Bankkolom 187 520

Aankopekolom 87 000


Vereffeningskorting ontvangkolom 4 838


(a) 'n Kredietnota van R353 ontvang van S Ismail ten opsigte van goedere teruggestuur

is reg in die aankoopterugsendingsjoernaal ingeskryf maar na die verkeerde kant van

S Ismail se rekening oorgeboek.

(b) 'n Faktuur van R286 ten opsigte van goedere aangekoop van L Brand is verkeerdelik

weggelaat uit die aankoopjoernaal.

(c) Volgens die maandelikse staat ontvang van J Zulu is rente van R45 gehef op die

agterstallige bedrag. Geen inskrywing is nog gedoen nie.

(d) Volgens die krediteuregrootboek was die regte saldo op C Roux se rekening op 30

September 20.2 R14 926.

281 ACN101M/1

(e) Lone betaal, R880, is ontleed na die krediteurekolom in die kontantbetalingsjoernaal.

Geen regstelling is nog aangebring nie.

(f) Die aankoopjoernaal is met R1 000 te veel opgetel.

Gevra

(1) Stel die krediteurekontrolerekening in die algemene grootboek vir September 20.2 op.(2) Stel die aangesuiwerde rekeninge van die krediteure in die krediteuregrootboek op.(3) Stel 'n lys van aangesuiwerde krediteuresaldo's soos op 30 September 20.2 op.


TIP-TOP HANDELAARS


Dt Krediteurekontrole Kt

20.2 R 20.2 R

Sep 30 Aankoopterug- Sep 1 Saldo a/b 47 072

sendings ATJ 2 899 30 Aankope R(96 282

Bank KBJ 105 358 71 000 + 286) AJ 95 568

Saldo a/d 35 308 Rente-uitgawe J 45

Lone J 880

143 565 143 565

20.2

Okt 1 Saldo a/b 35 308

GOUE REEÈ L

Die krediteurekontrolerekening is 'n samevatting van ALLE transaksies verbonde aan alle

afsonderlike krediteure se rekeninge in die krediteuregrootboek.

GOUE REEÈ L

Wat aan die afsonderlike krediteure se rekeninge gedoen is (Dt of Kt), moet IN TOTAAL

aan die krediteurekontrolerekening gedoen word.

(2) KREDITEUREGROOTBOEK

L Brand

Dt Kt Saldo

20.2 R R R

Sep 30 Rekening gelewer a/b 6 424 Kt

Aankope AJ 286 6 710 Kt

S Ismail

Dt Kt Saldo

20.2 R R R


Aankoopterugsendings

(2 6 R353) J 706 9 579 Kt

282ACN101M/1

C Roux

Dt Kt Saldo

20.2 R R R


J Zulu

Dt Kt Saldo

20.2 R R R


Rente-uitgawe J 45 4 093 Kt

(3) LYS VAN AANGESUIWERDE SALDO'S VOLGENS DIE KREDITEUREGROOTBOEK

SOOS OP 30 SEPTEMBER 20.2:

R

L Brand 6 710

S Ismail 9 579

C Roux 14 926

J Zulu 4 093

35 308 Saldo van die krediteurekontrolerekening

GOUE REEÈ L

Die totaal van al die saldo's van die afsonderlike krediteure se rekeninge in die

krediteuregrootboek, moet gelyk wees aan die saldo van die krediteurekontrolerekening in


KOMMENTAAR

. Indien inligting weggelaat is of verkeerdelik van die brondokument na die

aankoopjoernaal oorgedra is, sal beide die krediteurekontrolerekening en die betrokke

krediteur se rekening deur die fout geraak word.

. Indien die inligting reg in die joernaal aangeteken is, maar 'n oorboekingsfout na die

krediteuregrootboek gemaak is, moet die betrokke krediteur se rekening reggestel en

die krediteurelys aangepas word om die fout reg te stel.

. Indien 'n optelfout in een of meer van die kolomme van die joernale gemaak is, moet

die regstelling slegs in die krediteurekontrolerekening gedoen word.

. In hierdie oefening is die foute en weglatings direk in die krediteure se persoonlike

rekeninge reggestel en is 'n nuwe lys ('n aangesuiwerde lys) wat optel na die saldo

van die krediteurekontrolerekening op 30 September 20.2, opgestel.




Goedere ten bedrae van R1 825 word op 2 Januarie 20.1 deur BG Handelaars van A

Stores Bpk aangekoop, wat 'n wissel met 'n looptyd van 60 dae teen 10% rente per jaar op BG

283 ACN101M/1

Handelaars getrek het. BG Handelaars het die wissel aanvaar. Die wissel is op 28 Februarie

20.1 vereffen. ('n Looptyd van 60 dae beteken dat die wissel na afloop van 60 dae betaalbaar

is.)

Gevra

Toon die nodige inskrywings in die boeke van BG Handelaars, wie se finansieÈ le jaar soos

op 31 Desember eindig.


Berekening van rente betaalbaar:

10100 6 R1825

1 6 60365 = R30

BG HANDELAARS

ALGEMENE JOERNAAL

Debiet Krediet

20.1 R R

Jan 2 Rente-uitgawe 30

A Stores Bpk/Krediteurekontrole 30

Rente op R1 825 teen 10% vir 60 dae

A Stores Bpk/Krediteurekontrole 1 855

Betaalwissels 1 855

Aksepteer die wissel ter vereffening van die

bedrag verskuldig

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Betaalwissels Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Bank 1 855 Jan 2 Krediteurekontrole 1 855


20.1 R 20.1 R

Jan 2 Betaalwissels 1 855 Jan 2 Aankope 1 825

Rente-uitgawe 30

1 855 1 855

Dt Rente-uitgawe Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 2 Krediteurekontrole 30 Des 31 Wins-en-verlies 30

284ACN101M/1


20.1 R

Des 31 Rente-uitgawe 30

BG HANDELAARS


Bedryfslaste

Handels- en ander krediteure NUL


Veronderstel dat die wissel in die vorige oefening gedishonoreer en nie op die vervaldatum

betaal is nie en dat A Stores Bpk BG Handelaars gedebiteer het met R20 noteringskoste en 'n

verdere R15 rente. BG Handelaars vereffen die rekening met 'n tjek van R1 890 op 31 Maart

20.1.

Gevra

Toon die nodige inskrywings in hierdie verband.


BG HANDELAARS

ALGEMENE JOERNAAL

Debiet Krediet

20.1 R R

Mrt 2 Betaalwissels 1 855

Noteringskoste 20

Rente-uitgawe 15

Krediteurekontrole/A Stores Bpk 1 890

Kansellasie van betaalwissel ten gunste van

A Stores Bpk op die datum en boekstawing

van noteringskoste en rente betaalbaar

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Betaalwissels Kt

20.1 R 20.1 R

Mrt 2 Krediteurekontrole 1 855 Jan 2 Krediteurekontrole 1 855


20.1 R 20.1 R

Mrt 31 Bank 1 890 Mrt 2 Betaalwissels 1 855

Noteringskoste 20

Rente-uitgawe 15

1 890 1 890

285 ACN101M/1

Dt Rente-uitgawe Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 2 Krediteurekontrole 30 Des 31 Wins-en-verlies 45

Mrt 2 Krediteurekontrole 15

45 45

Dt Noteringskoste Kt

20.1 R 20.1 R

Mrt 2 Krediteure- Des 31 Wins-en-verlies 20

kontrolerekening 20


20.1 R

Des 31 Rente-uitgawe 45

Noteringskoste 20

BG HANDELAARS

BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.1 (UITTREKSEL)

Bedryfslaste

Handels- en ander krediteure NUL


MY Maatskappy het op 1 Desember 20.1 sake begin doen en het vir BTW-doeleindes

geregistreer. Gedurende Desember het verkope (alles op krediet) R550 000 (BTW bereken

teen 10% ingesluit) bedra.

Gevra

Toon die betrokke rekeninge en inskrywings in die algemene grootboek om die bedrag

BTW betaalbaar aan SAID aan te dui.


MY HANDELAARS

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Verkope Kt

20.1 R 20.1 R

Des 31 Handelsrekening 500 000 Des 31 Debiteure-

kontrole 500 000

Dt Debiteurekontrolerekening Kt

20.1 R

Des 31 Verkope en BTW 550 000

286ACN101M/1

Dt BTW Uitset Kt

20.1 R

Des 31 Debiteurekontrole 50 000


MY Handelaars wie se finansieÈ le jaar op 31 Desember 20.0 eindig, het 'n lening aangegaan

van R600 000, verseker deur 'n eerste verband oor grond en geboue, betaalbaar in drie gelyke

jaarlikse paaiemente van R200 000. Die eerste paaiement is op 30 Junie 20.1 betaalbaar.

Gevra

Toon hoe die bedrag soos op 31 Desember 20.0 in die balansstaat weerspieeÈ l sal word.


MY HANDELAARS


BATES R


Totale laste 600 000


Langtermynlening 400 000

Langtermynlening verseker deur 'n eerste verband oor

grond en geboue 400 000

Bedryfslaste 200 000

Lopende gedeelte van langtermynlening 200 000

KOMMENTAAR

. In studie-eenheid 15 sal meer oor niebedryfslaste verduidelik word.

287 ACN101M/1


Die volgende inligting ten opsigte van Junie 20.1 is uit die boeke van N Nelson verkry:

R

Saldo van die krediteurekontrolerekening Ð 31 Mei 20.1 16 571

Totale vir die maand



Vereffeningskorting-ontvang-kolom 1 673



Algemene joernaal:

Sekere rekeninge met debietsaldo's oorgedra na die

debiteuregrootboek vanaf die krediteuregrootboek 46

Lys van afsonderlike krediteure per krediteuregrootboek:

Kredietsaldo's 16 812

Debietsaldo's 110

Tydens die rekonsiliasie van die saldo van die krediteurekontrolerekening met die lys van

afsonderlike saldo's volgens die krediteuregrootboek is die volgende foute ontdek:

(a) 'n Faktuur vir R1 787, wat reg in die aankoopjoernaal ingeskryf is, is as R1 878 teen die

rekening van Tims Bpk ingeskryf.

(b) Kredietnota no 63 vir R60 is reg in die aankoopterugsendingsjoernaal ingeskryf, maar

verkeerdelik as 'n krediet na die rekening van Ewing Bpk oorgeboek.

(c) 'n Tjek vir R90, betaal aan M Sorry, is aan die debietkant van S Sorry se rekening ingeskryf.

(d) Die totaal van die lys krediteuresaldo's is met R500 te veel opgetel.

(e) Die totaal van die aankoopjoernaal is met R100 te min opgetel.

Gevra

(1) Stel die krediteurekontrolerekening soos op 30 Junie 20.1, behoorlik gebalanseer,

op. Die eerste woord(e) van elke inskrywing moet die kontragrootboekrekening

aandui.

(2) Rekonsilieer die totaal van die lys krediteuresaldo's met die saldo van die

krediteurekontrolerekening soos in (1) hierbo bepaal.


N NELSON



20.1 R 20.1 R

Jun 30 Bank KBJ 14 326 Jun 1 Saldo a/b 16 571

Aankoopterug- 30 Aankope

sendings ATJ 3 750 R(17 350 + 100) AJ 17 450

Saldo o/d 15 991 Debiteure-

kontrole J 46

34 067 34 067

20.1


288ACN101M/1

(2) REKONSILIASIE

R R

Totaal van die lys krediteuresaldo's

(kredietsaldo's min debietsaldo's) (R16 812 ± R110) 16 702

Min: Tims Bpk R(1 878 7 1 787) 91

Ewing Bpk R(60 6 2) 120

Verkeerde optelling 500 711

Saldo van die krediteurekontrolerekening 15 991

SELFBEOORDELING


. te verduidelik wat 'n handelskrediteur is?

. te verduidelik wat vereffeningskorting ontvang is?

. die betrokke korting te bepaal en die toepaslike inskrywings te boekstaaf?

. te verduidelik wat 'n betaalwissel is?

. die basiese transaksies wat met 'n betaalwissel gepaardgaan, te boekstaaf?

. die verskillende soorte diverse bedryfslaste te verduidelik?

. aan te toon hoe bedryfslaste in die balansstaat openbaar word?

. die saldo van die krediteurekontrolerekening in die algemene grootboek met die

totaal van die lys van saldo's van afsonderlike krediteure in die krediteuregrootboek

te rekonsilieer?

289 ACN101M/1

Studie-eenheid

15Niebedryfslaste

Leeruitkoms

Studente moet niebedryfslaste kan beskryf, die nodige inskrywings in die boeke kanboekstaaf en dit in die balansstaat kan openbaar.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 290

15.1 Inleiding 291

15.2 Boekstawing van 'n niebedryfslas in die boeke en openbaarmaking

daarvan in die finansieÈ le state 291

15.2.1 Langtermynlenings en verbandlenings 291

15.2.2 Skuldbriewe 292




Selfbeoordeling 296

SLEUTELBEGRIPPE

. Niebedryfslaste

. Langtermyn

. Verband

. Skuldbrief

. Registrateur van Aktes

. Verseker deur

. Openbaarmaking

. Langtermynlenings

290ACN101M/1

15.1 Inleiding

'n Niebedryfslas is 'n verpligting wat, aan die einde van die finansieÈ le tydperk, na 'n tydperk van

meer as een jaar betaalbaar is. Die entiteit verskaf gewoonlik sekuriteit vir dieÂ soort verpligting.


15.2 Boekstawing van 'n niebedryfslas in die boeke en

openbaarmaking daarvan in die finansieÈ le state

Langtermynlenings in die balansstaat moet onder niebedryfslaste getoon word. In hierdie

kursus word slegs aandag aan langtermynlenings, naamlik langtermynlenings, verbandle-

nings en skuldbriewe, gegee.

15.2.1 Langtermynlenings en verbandlenings


Oefening 15.1

Eco koop 'n eiendom op 1 Januarie 20.1 vir R114 000 by wyse van 'n eerste verbandlening.

Die rentekoers betaalbaar is 17% per jaar en betaling sal in vier gelyke paaiemente elke vyfde

jaar plaasvind. Die eerste paaiement is op 1 Januarie 20.6 betaalbaar. Die finansieÈ le jaar van

die entiteit eindig op 31 Desember.

Gevra

Toon die nodige inskrywing in die grootboek en balansstaat van Eco.


ECO

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Grond Kt

20.1 R

Jan 1 Verbandlening:

ABC Bank J 114 000

Dt Verbandlening: ABC Bank (17%) Kt

20.1 R

Jan 1 Grond J 114 000

291 ACN101M/1

ECO


BATES R




Langtermynlening vanaf ABC Bank verseker deur 'n eerste

verband oor grond en geboue. Terugbetaalbaar in vier gelyke

vyfjaarlikse paaiemente van R28 500. Die eerste paaiement is

betaalbaar op 1 Januarie 20.6 114 000

KOMMENTAAR

. Wanneer 'n paaiement op 'n lening gedurende die volgende finansieÈ le jaar betaalbaar

is, moet die paaiement as 'n bedryfslas in die balansstaat van die huidige jaar getoon

word.

. In die balansstaat soos op 31 Desember 20.5 sal die bedrag wat as rentedraende

lenings aangedui word, R85 500 wees en onder bedryfslaste sal 'n bedrag van R28

500 as die lopende gedeelte van langtermynlenings getoon word.

. In die inkomstestaat sal daar jaarliks vir die eerste vyf jaar 'n uitgawe van R19 380

(17% 6 R114 000) ten opsigte van rente-uitgawe getoon word.

15.2.2 Skuldbriewe


Oefening 15.2

A Maatskappy wil R2 000 000 leen deur middel van skuldbriewe van R1 000 elk teen 15%

rente. Die publiek word by wyse van 'n advertensie genooi om die skuldbriewe op te neem. Die

skuldbriewe sal op 31 Desember 20.9 afgelos word. Aansoeke om 2 500 skuldbriewe word op

1 Januarie 20.1 ontvang en 2 000 daarvan word toegeken.

Gevra

Toon die nodige inskrywings in die grootboek en balansstaat van A Maatskappy

292ACN101M/1


A MAATSKAPPY

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Bank Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 1 Aansoeke om Jan 1 Aansoeke om

skuldbriewe 2 500 000 skuldbriewe 500 000

Dt Aansoek om skuldbriewe Kt

20.1 R 20.1 R

Jan 1 15%-skuldbriewe 2 000 000 Jan 1 Bank 2 500 000

Bank 500 000

2 500 000 2 500 000

Dt 15%-skuldbriewe Kt

20.1 R

Jan 1 Aansoeke om

skuldbriewe 2 000 000

A MAATSKAPPY


BATES R


Niebedryfslaste 2 000 000

Langtermynlenings 2 000 000

2 000, 15%-R1 000-skuldbriewe aflosbaar op 31 Desember 20.9 2 000 000

KOMMENTAAR

. Die bedrae wat as gevolg van die oormaat aansoeke te veel ontvang is, word aan die

onsuksesvolle aansoekers terugbetaal.

. Skuldbriewe kan ook deur 'n verband verseker word.

. Die inkomstestaat sal jaarliks die bedrag aandui ten opsigte van die rente-uitgawe op

die skuldbriewe.

. Die balansstaat soos op 31 Desember 20.8 sal die skuldbriewe as 'n bedryfslas toon,

omdat die aflossing daarvan dan binne die volgende 12 maande sal geskied.

293 ACN101M/1



(1) Wat is die maatstaf om te bepaal of 'n verpligting 'n niebedryfs- of 'n bedryfslas is?

(2) Hoe verskil skuldbriewe van 'n gewone langtermynlening?

(3) Wat beteken ``verseker deur 'n eerste verband oor grond en geboue''?

Oplossing: hersieningsoefening 1

(1) Die maatstaf om te bepaal of 'n verpligting 'n niebedryfslas of 'n bedryfslas is, is 12

maande. 'n Verpligting betaalbaar binne 12 maande is 'n bedryfslas en een wat naÂ 12

maande betaalbaar is, is 'n niebedryfslas.

(2) Skuldbriewe verskil van 'n langtermynlening slegs in dieÂ opsig dat daar in die geval van

skuldbriewe 'n aantal krediteure is, terwyl daar by 'n langtermynlening net een krediteur is,

wat gewoonlik 'n finansieÈ le instelling is.

(3) ``Verseker deur 'n eerste verband oor grond en geboue'' beteken dat die verskaffer van die

lening eerste 'n eis op die betrokke grond en geboue het. Indien die lener nie die lening kan

betaal nie, kan die eiser beslag leÃ op die grond en geboue, dit verkoop en soveel van die

bedrag neem as wat die lener aan die eiser verskuldig is. Die oorblywende deel van so 'n

bedrag gaan aan die tweede verbandhouer, wat op sy beurt soveel daarvan kan neem as

wat aan hom verskuldig is. Enige oorblywende deel kom die eienaar toe. So 'n verband

word by die Registrateur van Aktes teen die eiendom geregistreer. Die Registrateur van

Aktes is 'n staatskantoor wat beheer oor hierdie sake uitoefen. Indien die leners sou

probeer om die grond en geboue te verkoop, sal die oordrag daarvan op naam van die

koper nie kan plaasvind voordat alle verbandhouers eers die verskuldigde bedrae

terugontvang het nie.


Op 30 Junie 20.1 koop B Bomb Ondernemings 'n standplaas, erf nr 213, geleeÈ op die hoek van

Kort- en Langstraat in Pandorp, vir R100 000. B Bomb betaal 'n deposito van R20 000 en gaan

'n verbandlening vir die balans by Goodfin aan.

Die toepaslike rentekoers is 17%, jaarliks betaalbaar op 30 Junie. Die lening sal in jaarlikse

paaiemente van R10 000 afgelos word. Die eerste kapitaaldelging vind op 30 Junie 20.2 plaas.

Die finansieÈ le jaar van B Bomb Ondernemings eindig op 30 September.

Gevra

Toon die volgende vir die jaar geeÈ indig 30 September 20.1:

(1) Die toepaslike grootboekrekeninge met slegs die tersaaklike inligting.

(2) Die tersaaklike inligting in die inkomstestaat vir die jaar geeÈ indig 30 September 20.1.

(3) Die tersaaklike items soos dit in die balansstaat soos op 30 September 20.1 sal

verskyn.

294ACN101M/1

Oplossing: hersieningsoefening 2

B BOMB ONDERNEMINGS


Dt Grond Kt

20.1 R

Jun 30 Bank 20 000

17%-Verband:

Goodfin 80 000

100 000

Dt 17%-Verbandlening: Goodfin Kt

20.1 R

Jun 30 Grond 80 000

Dt Bank Kt

20.1 R

Jun 30 Grond 20 000

Dt Rente-uitgawe Kt

20.1 R 20.1 R

Sep 30 Agterstallige3 400

Sep 30 Wins-en-verlies-

uitgawes rekening 3 400

Dt Agterstallige uitgawes Kt

20.1 R

Sep 30 Rente-uitgawe 3 400

B BOMB ONDERNEMINGS

(2) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 SEPTEMBER 20.1 (uittreksel)

R

Wins uit bedrywighede xx xxx

Finansieringskoste (xx xxx)

Rente-uitgawe 3 400

295 ACN101M/1

B BOMB ONDERNEMINGS

(3) BALANSSTAAT SOOS OP 30 SEPTEMBER 20.1 (uittreksel)

BATES R


Eiendom, aanleg en toerusting 100 000


Totale laste 83 400



17%-langtermynlening verseker deur 'n eerste verband oor die

grond. Terugbetaalbaar in jaarlikse paaiemente van R10 000.

Die eerste paaiement is op 30 Junie 20.2 betaalbaar. 70 000

Bedryfslaste 13 400


Lopende gedeelte van langtermynlenings 10 000

KOMMENTAAR

. Op 30 September 20.1 is rente nog nie op die lening betaal nie omdat dit jaarliks op

30 Junie betaalbaar is. Die eerste bedrag rente sal dus eers op 30 Junie 20.2 betaal

word.

. Die berekening van die rente is soos volg:

Vir die jaar is die bedrag

R80 000 6 17100 = R13 600

Omdat nog net drie maande se rente opgeloop het, is die bedrag wat voorsien moet

word R13 600 6 312 = R3 400

. Die rente word as 'n uitgawe in die inkomstestaat getoon omdat die lening reeds vir

drie maande van die finansieÈ le jaar benut is. Dit maak nie saak of die rente betaal is of

nie.

. Die balansstaat moet al die besonderhede van die lening bevat Ð slegs dieÂ deel wat

op 30 September 20.1 langer as 12 maande uitstaande sal wees, word as 'n

niebedryfslas getoon. Die paaiement wat binne 12 maande betaalbaar is, word as 'n

bedryfslas getoon.

. Die grond is 'n niebedryfsbate waarop daar geen waardevermindering afgeskryf word

nie.

. Die rente wat nog nie betaal is nie, is ook 'n bedryfslas. Kyk ook paragraaf 9.2.2.

SELFBEOORDELING

Noudat u hierdie studie-eenheid bestudeer het, kan u die volgende beskryf, die nodige

inskrywing en berekenings daarvan in die boeke boekstaaf en aantoon hoe dit in die

balansstaat sal verskyn:

. langtermynlening?

. verbandlening?

. skuldbrief?

. rente op lenings?

296ACN101M/1

ONDERWERP E

REKENINGKUNDIGEVERSLAGDOENING

Leeruitkoms

Die leerder behoort in staat te wees om die finansieÈ le state (d.i. die inkomstestaat, staatvan veranderings in ekwiteit en die balansstaat) en die aantekeninge tot die finansieÈ le statevan 'n eenmansaak en 'n nie-winsgewende onderneming voor te berei asook ombehoorlike boeke vanaf onvolledige rekords voor te berei.

297 ACN101M/1

INHOUD


16 FINANSIEÈ LE STATE VAN 'N EENMANSAAK 299

17 NIE-WINSGEWENDE ONDERNEMINGS 327

18 ONVOLLEDIGE REKORDS 355

298ACN101M/1

Studie-eenheid

16FinansieÈ le state van 'n eenmansaak

Leeruitkoms

Studente behoort alle transaksies verbonde aan 'n eenmansaak te kan boekstaaf en diefinansieÈ le state van 'n eenmansaak te kan opstel.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 299

16.1 Inleiding 300

16.2 Stigting van 'n eenmansaak 300

16.3 Verdere kapitaalbydraes en netto wins 302

16.4 Onttrekkings 302

16.5 Die aanbieding van ekwiteit in die staat van veranderings

in ekwiteit en die balansstaat 303

16.6 Hersieningsefeninge en oplossings 306




Selfbeoordeling 326

SLEUTELBEGRIPPE

. Ekwiteit

. Kapitaal

. Wins/verlies vir die tydperk

. Onttrekkings

. Bykomende belegging

. Alleeneienaar/eenmansaak

299 ACN101M/1

16.1 Inleiding

'n Eenmansaak (wat ook 'n alleeneienaar genoem word) is die eenvoudigste vorm van 'n

sakeonderneming en word dikwels deur die eienaar self bestuur. Daar is geen wetgewing wat

voorskryf hoe 'n eenmansaak tot stand gebring moet word nie.

Kontant en/of enige ander soort bate, byvoorbeeld 'n voertuig, is nodig om die sakeonder-

neming te begin.

Die ekwiteit bestaan bloot uit die kapitaal in die handelsonderneming beleÃ , plus die netto wins

gemaak (of min 'n netto verlies gely) en min enige geld en/of goedere wat deur die eienaar vir

persoonlike gebruik onttrek word.


16.2 Stigting van 'n eenmansaak

'n Alleeneienaar dra gewoonlik kapitaal in die vorm van kontant en/of niebedryfsbates in die

vorm van eiendom, aanleg en toerusting by om die onderneming te begin. Die volgende

voorbeeld verduidelik die rekeningkundige inskrywings wat gedoen word wanneer 'n

eenmansaak gestig word.

Oefening 16.1

Op 1 Maart 20.1 beleÃ J Brewis R25 000 om JB Televisiedienste, 'n diensonderneming, te

begin. Sy belegging bestaan uit R3 000 kontant, toerusting ter waarde van R8 000 en 'n

motorvoertuig ter waarde van R14 000.

Gevra

Toon die joernaalinskrywing om die inligting te boek te stel in die boeke van JB

Televisiedienste op die datum waarop die belegging gemaak is.


JB TELEVISIEDIENSTE

ALGEMENE JOERNAAL

20.1 R R

Mrt 1 Bank 3 000

Toerusting 8 000

Motorvoertuig 14 000

Kapitaal: J Brewis 25 000

Deposito van kontant in die bankrekening van

die onderneming en boekstawing van ander

bates wat teen waardasie in die onderneming

ingebring is

300ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Op 1 Maart 20.1 dui ``Kapitaal'' die belang van J Brewis (die eienaar) in sy

onderneming aan. Die woord ``kapitaal'' word in die finansieÈ le en rekeningkundige

weÃreld egter in verskillende betekenisse gebruik. U sal moet leer om tussen die

verskillende betekenisse te onderskei deur die verband waarin die woord gebruik

word, in aanmerking te neem.

. Die kontantgedeelte van kapitaal sal gewoonlik in die kontantontvangstejoernaal

aangeteken word.

Op 1 Maart 20.1 sal die balansstaat van die onderneming soos volg daar uitsien:

JB TELEVISIEDIENSTE

BALANSSTAAT SOOS OP 1 MAART 20.1

BATES Aantekening R



Bedryfsbates 3 000


Totale bates 25 000



Kapitaal 25 000


JB TELEVISIEDIENSTE

AANTEKENINGE VIR DIE TYDPERK GEEÈ INDIG 1 MAART 20.1




1.2 Eiendom, aanleg en toerusting word teen waardasie getoon.

2 Eiendom, aanleg en toerusting Voertuig Toerusting Totaal

R R R

Drabedrag:


Kosprys 14 000 8 000 22 000

Opgelope waardevermindering (Ð) (Ð) (Ð)

Ons wil dit weer eens beklemtoon dat 'n onderneming waarin die eienaar 'n belang het (soos J

Brewis in JB Televisiedienste), 'n rekeningkundige entiteit is wat los van die eienaar staan. As

ons byvoorbeeld 'n persoonlike balansstaat vir J Brewis sou opstel, sou 'n item ``Belegging in

JB Televisiedienste'' daarin verskyn.

301 ACN101M/1

16.3 Verdere kapitaalbydraes en netto wins

Wanneer die onderneming reeds 'n tyd lank in bedryf is, kan die eienaar besluit om sy

besigheid uit te brei (bv deur televisiestelle aan te hou en te verkoop benewens die

instandhouding daarvan). Brewis kan dan vind dat sy huidige kapitaal onvoldoende is.

Veronderstel hy besluit om op 1 Augustus 20.1 'n verdere R15 000 kontant in die onderneming

te beleÃ . Sy kapitaalrekening in die boeke van die onderneming (en ook in die kapitaalafdeling

van die balansstaat, indien ons een in hierdie stadium sou opstel) sal die vermeerdering

weerspieeÈ l.

JB TELEVISIEDIENSTE

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Kapitaal: J Brewis Kt

20.1 R

Mrt 1 Bank 3 000

Toerusting 8 000

Motorvoertuig 14 000

Aug 1 Bank* 15 000*

40 000

Die totale waarde (bedrag) van die eienaar se aanvanklike belegging is R25 000 (R[3 000 + 8 000 + 14 000])

* Die eienaar se bykomende belegging

U sal onthou dat die wins vir 'n finansieÈ le tydperk aan die einde van die tydperk na die

kapitaalrekening oorgedra word. Veronderstel dat die wins van die onderneming in die eerste

finansieÈ le jaar R9 000 bedra. Die wins word by die kapitaal gevoeg:

ALGEMENE JOERNAAL

R R


Kapitaal: J Brewis 9 000

Oordrag van wins vir die jaar

Brewis se kapitaal sal nou R49 000 bedra:

R

Aanvangsbelegging 25 000

+ Bykomende belegging 15 000

+ Wins vir die jaar 9 000

49 000

16.4 Onttrekkings

Tensy Brewis 'n voldoende inkomste uit 'n ander bron het, sal hy waarskynlik die wins uit sy

besigheid vir persoonlike doeleindes moet gebruik. Oor die algemeen sal die `ònttrekkings''

deur middel van kontantonttrekkings plaasvind, maar hy kan ook ander bates onttrek. Dink

byvoorbeeld aan 'n kleinhandelaar wat kruideniersware (dws van die handelsvoorraad van sy

onderneming) vir eie gebruik neem. Dit sal ook as `ònttrekkings'' beskou word.

Veronderstel Brewis het gedurende die jaar R8 000 in kontant onttrek. Die inskrywings sal soos

volg daar uitsien:

302ACN101M/1

JB TELEVISIEDIENSTE

ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Kapitaal: J Brewis Kt

20.2 R 20.2 RFeb 28 Onttrekkings 8 000 Feb 1 Saldo a/b 40 000

Saldo a/d 41 000 28 Wins en verlies

(netto wins) 9 000

49 000 49 00020.2Mrt 1 Saldo a/b 41 000

Dt Onttrekkings Kt

20.2 R 20.2 RFeb 28 Bank 8 000 Feb 28 Kapitaal: J Brewis 8 000

8 000 8 000

KOMMENTAAR

Die aanvanklike belegging van die eienaar en enige latere bykomende kapitaalbeleg-

gings word kapitaal genoem. Sodra winste bygetel en onttrekkings afgetrek word van

kapitaal, noem ons dit ekwiteit. Die ekwiteit toon die belang van die eienaar in sy

onderneming. Die saldo van R41 000 verteenwoordig met ander woorde nie kapitaal nie,

maar is die ekwiteit. Ekwiteit is die eis wat die eienaar teen die bates van die onderneming

het. In 'n eenmansaak word die kapitaalrekening gebruik om veranderings in die ekwiteit

te toon. Om hierdie veranderings in ekwiteit in die finansieÈ le state te toon, gebruik ons 'n

staat, genoem die ``Staat van veran-derings in ekwiteit''.

16.5 Die aanbieding van ekwiteit in die staat van veranderingsin ekwiteit en die balansstaat


Dit word vereis dat volle besonderhede van ekwiteit, dit wil seÃ enige veranderinge in die loop

van die finansieÈ le jaar, in 'n staat van veranderings in ekwiteit soos volg getoon word:

JB TELEVISIEDIENSTE


28 FEBRUARIE 20.2

Kapitaal

R


Bykomende belegging 15 000




303 ACN101M/1

Slegs die saldo aan die einde van die jaar word soos volg in die balansstaat getoon:

JB TELEVISIEDIENSTE

BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.2 (UITTREKSEL)

Aantekeninge R



Kapitaal 41 000

Die volgende oefening toon 'n eenvoudige inkomstestaat, staat van veranderings in ekwiteit en

balansstaat van 'n eenmansaak. Let veral op die wyse waarop die eienaar se ekwiteit hanteer

word.

Oefening 16.2

Die volgende inligting het betrekking op Jeff Onderhoudsdienste:

NA-AANSUIWERINGSPROEFBALANS SOOS OP 31 DESEMBER 20.1

Dt Kt

R R

Bank 580

Debiteure 5 515

Voorraad: skoonmaakmateriaal 640


Voertuie teen kosprys 17 000

Opgelope waardevermindering op toerusting 2 600

Opgelope waardevermindering op voertuie 6 800

Versekering 720

Krediteure 165

Gelde verdien 65 895

Kapitaal: J Jefferson Ð 1 Januarie 20.1 20 200

Onttrekkings 12 000

Lone 18 650

Administratiewe uitgawes 12 410

Advertensies 335

Petrol en onderhoud 1 110

Waardevermindering (toerusting R1 300, voertuie R3 400) 4 700

Huuruitgawe 9 000

95 660 95 660

Gevra

(1) Stel die inkomstestaat van Jeff Onderhoudsdienste vir die jaar geeÈ indig 31 De-

sember 20.1 op.

(2) Stel die staat van veranderings in ekwiteit van Jeff Onderhoudsdienste vir die jaar

geeÈ indig 31 Desember 20.1 op.

(3) Stel die balansstaat van Jeff Onderhoudsdienste soos op 31 Desember 20.1 op.

(4) Toon die aantekeninge vir die jaar geeÈ indig 31 Desember 20.1.

304ACN101M/1


JEFF ONDERHOUDSDIENSTE


Aantekeninge R

Inkomste 2 65 895


Versekering 720

Lone 18 650

Administratiewe uitgawes 12 410

Advertensies 335

Petrol en onderhoud 1 110

Huuruitgawe 9 000

Waardevermindering R (1 300 + 3 400) 4 700




31 DESEMBER 20.1

Kapitaal

R




Saldo op 31 Desember 20.1 27 170



BATES Aantekeninge R



Bedryfsbates 6 735

Voorraad 640



Totale bates 27 335



Kapitaal 27 170

Bedryfslaste 165



305 ACN101M/1




Die finansieÈ le jaarstate is volgens die historiesekoste-basis opgestel en voldoen aan


2 Inkomste verteenwoordig gelde verdien vir dienste aan klieÈnte gelewer.

3 Eiendom, aanleg en toerusting Voertuie Toerusting Totaal

R R R

Drabedrag:


Kosprys 17 000 13 000 30 000

Opgelope waardevermindering (3 400) (1 300) (4 700)

Waardevermindering vir die jaar (3 400) (1 300) (4 700)

Drabedrag:


Kosprys 17 000 13 000 30 000

Opgelope waardevermindering (6 800) (2 600) (9 400)



(1) Wat beteken die rekeningkundige term ``kapitaal''?

(2) Hoe word die wins van 'n eenmansaak aan die einde van 'n finansieÈ le jaar in die boeke van

die onderneming behandel?

(3) Wat word bedoel met die term `ònttrekkings''?

(4) Hoe word onttrekkings aan die einde van 'n finansieÈ le jaar in die boeke van 'n eenmansaak

behandel?

(5) Waaruit bestaan ekwiteit van 'n alleeneienaar?


(1) Die ``kapitaal'' in 'n eenmansaak dui die eienaar se aanvanklike belegging plus enige

verdere kapitaalbydraes aan.

(2) Die wins van 'n alleeneienaar vir 'n finansieÈ le tydperk word oorgedra na die

kapitaalrekening van die eienaar en word deel van die ekwiteit aan die einde van elke

finansieÈ le tydperk.

(3) Onttrekkings is kontant of handelsvoorraad wat deur die eienaar vir eie gebruik uit die

onderneming onttrek word. Daar is dus 'n vermindering in ekwiteit van die eenmansaak

wanneer bates van die onderneming deur die eienaar geneem word.

(4) Onttrekkings deur die eienaar word gedurende die finansieÈ le jaar na 'n onttrekkingsre-

kening gedebiteer. Aan die einde van die finansieÈ le jaar word die onttrekkingsrekening na

die kapitaalrekening afgesluit.

(5) Die ekwiteit bestaan uit die aanvanklike kapitaal wat in die sakeonderneming beleÃ is, plus

alle bykomende beleggings gedurende die jaar, plus die wins vir die jaar (of min die

verlies), min die onttrekkings.

306ACN101M/1


Die volgende inligting het betrekking op Peter Pumpkin, 'n diensonderneming:

(1) PROEFBALANS VAN P PUMPKIN SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1

Dt Kt

R R


Meubels en toerusting teen kosprys 42 000

Opgelope waardevermindering Ð 28 Februarie 20.0:

Meubels en toerusting 5 000

15%-verband verseker deur grond en geboue 30 000

Kapitaal: P. Pumpkin Ð 28 Februarie 20.0 80 000


Krediteurekontrole 3 000

Bankoortrekking 800

Onttrekkings 7 300

Kleinkas 640


Salarisse 21 100

Elektrisiteit 12 000


Gelde verdien 59 000

Huur-inkomste 16 500

Bankkoste 150

194 300 194 300


(a) Skryfbehoeftes voorhande op 28 Februarie 20.1, R150.

(b) 'n Toelaag vir kredietverliese teen 5% van uitstaande handelsdebiteure moet geskep

word.

(c) Huur-inkomste bedra R1 500 per maand en die huur is vir die volle finansieÈ le jaar

gehef.

(d) Maak voorsiening vir rente nog uitstaande op die verband.

(e) Maak voorsiening vir waardevermindering op meubels en toebehore teen 15% per jaar

op kosprys.

Gevra

(1) Stel die inkomstestaat van Peter Pumpkin vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.1

op.

(2) Stel die staat van veranderings in ekwiteit van Peter Pumpkin vir die jaar geeÈ indig

28 Februarie 20.1 op.

(3) Stel die balansstaat van Peter Pumpkin soos op 28 Februarie 20.1 op.

(4) Toon die aantekeninge vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.1.

307 ACN101M/1


PETER PUMPKIN

(1) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1

Aantekening R

Inkomste 2 59 000

Huur-inkomste (R1 500 6 12) 18 000

77 000


Skryfbehoeftes R(1 150 7 150) 1 000

Salarisse 21 100

Elektrisiteit 12 000


Bankkoste 150


Waardevermindering: Meubels en toerusting

R(42 000 6 15%) 6 300

34 185

Finansieringskoste: Rente op verband R(30 000 x 15%) (4 500)


PETER PUMPKIN


28 FEBRUARIE 20.1

Kapitaal

R





308ACN101M/1

PETER PUMPKIN

(3) BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1

BATES Aantekening R



Bedryfsbates 9 985

Voorraad 150

Handelsdebiteure R(8 100 ± 405 + 1 500) 9 195





Kapitaal 102 385

Totale laste 38 300


Langtermynlenings: 30 000

15%-verband verseker deur grond en geboue 30 000

Bedryfslaste 8 300

Handels- en ander krediteure R(3 000 x 4 500) 7 500

Ander fiansieÈ le laste 800


PETER PUMPKIN

(4) AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1




1.2 Eiendom, aanleg en toerusting:

Grond en geboue word as beleggingseiendomme beskou en waardevermindering

word nie daarop afgeskryf nie.

Waardevermindering word teen 15% per jaar op die kosprys van meubels en

toerusting afgeskryf.

2 Inkomste verteenwoordig gelde verdien vir dienste aan klieÈnte gelewer.

3 Eiendom, aanleg en toerusting Grond en Meubels en Totaal

geboue toerusting

R R R

Drabedrag:


Kosprys 100 000 42 000 142 000

Opgelope waardevermindering (Ð) (5 000) (5 000)

Waardevermindering vir die jaar (Ð) (6 300) (6 300)

Drabedrag:


Kosprys 100 000 42 000 142 000

Opgelope waardevermindering (Ð) (11 300) (11 300)

309 ACN101M/1


Hierdie oefening is opgestel om u insig te gee in die hele boekstawings- en verslagdoenings-

proses, van die inskrywings in die hulpjoernale af tot by die voorbereiding van die finansieÈ le

state.

Mnr K Kuman wat as 'n BTW-ondernemer geregistreer is, het 'n algemene handelsonderne-

ming. Op 31 Januarie 20.1 het die volgende saldo's in die grootboek van sy besigheid,

Kumanbuy Algemene Handelaar, verskyn: (Die BTW-termyn van die onderneming eindig op

ongelyke maande.)

(1) LYS SALDO'S R R

Meubels en toerusting teen kosprys 40 000

Voertuie teen kosprys 50 000

Voorraad Ð 1 Maart 20.0 56 080

Kontant in bank 34 091

Opgelope waardevermindering Ð 28 Februarie 20.0:

Ð Meubels en toerusting 4 000

Ð Voertuie 5 000

Ontvangwissels 3 011

Debiteure: 2 932

Ð A Abrahams 368

Ð B Barnard 924

Ð C Chetty 463

Ð D Dlamini 1 177

Krediteure: 3 651

Ð K Khoza 2 137

Ð L Lawson 1 110

Ð M Mnisi 261

Ð N Nagel 143

BTW kontrole (kredietsaldo) 2 700

Verkope 227 000

Aankope 166 000

Herstelwerk 4 150

Petrol 2 974

Skryfbehoeftes 214


Huuruitgawe 22 000

Lone en salarisse 25 300


Kapitaal: K Kuman Ð 28 Februarie 20.0 172 641

Mnr Kuman volg die beleid om alle kontantontvangstes daagliks te bank.

310ACN101M/1

(2) TRANSAKSIES, 10% BTW INGESLUIT, GEDURENDE FEBRUARIE 20.1

20.1 R

Feb 1 Kontantverkope 2 200

2 Ontvang van C Chetty ter volle vereffening van sy rekening 452

3 Betaal L Lawson en ontvang R55 korting 1 055

4 Verkoop goedere op krediet aan E Erasmus 990

5 Verdiskonteer ontvangwissel, no 14, van R2 000 by

die bank 1 960

6 Ontvang van D Dlamini op sy rekening 507

Ontvang van A Abrahams ter volle vereffening van sy

rekening 346

9 Betaal K Khoza 2 137

Betaal N Nagel ter volle vereffening 132

Betaal M Mnisi 261

11 Koop voorraad op krediet van:

K Khoza 7 040

L Lawson 6 600

12 Stuur goedere terug aan K Khoza 165


Verkoop goedere op krediet aan D Dlamini 880

15 Verkoop goedere op krediet aan C Chetty 2 200

16 C Chetty stuur goedere terug 110


18 Betaal BB Garage vir herstelwerk aan voertuie 550

Betaal Pump Dienste vir petrol 330

19 Koop skryfbehoeftes kontant van CSA 165

20 K Kuman onttrek kontant uit die besigheid 10 000

Kontantaankope vanaf P Prins 3 146

25 Betaal: K Khoza op rekening 3 000

L Lawson op rekening 2 020

Suid-Afrikaanse Inkomstediens: BTW uitstaande

op 31 Januarie 20.1 2 700

27 Betaal die volgende:

Stadsraad vir water en elektrisiteit 671

Rentguy vir huur 2 200



Koop 'n nuwe toonbank kontant van Counterman 1 100


(a) B Barnard is insolvent verklaar en kon niks ter vereffening van sy rekening bydra nie.

(b) Waardevermindering word jaarliks op 28 Februarie teen 10% per jaar op die kosprys

van voertuie asook meubels en toerusting voorsien. Geen voertuie of meubels en

toerusting is gedurende die 11 maande geeÈ indig 31 Januarie 20.1 aangekoop of

verkoop nie.

(c) Voorraad voorhande op 28 Februarie 20.1 het R60 000 bedra.

(d) Die telefoonrekening van R264, vir Februarie 20.1, is eers op 1 Maart 20.1 ontvang.

(e) Die bankstaat gedurende Maart 20.1 ontvang, dui 'n gunstige saldo van R16 965 op

28 Februarie 20.1 aan. Uit 'n vergelyking met die kontantjoernale het die volgende

geblyk:

(i) Tjeks ten opsigte van water en elektrisiteit, R671, en huur, R2 200, uitgereik op

27 Februarie 20.1, is nog nie by die bank vir betaling aangebied nie.

311 ACN101M/1

(ii) 'n Onttrekking van R3 000 uit die persoonlike bankrekening van mnr Kuman is

verkeerdelik teen die onderneming se rekening gedebiteer.

(iii) Bankkoste ten bedrae van R45 is nog nie in die kontantbetalingsjoernaal

geboekstaaf nie.

Bogenoemde verteenwoordig die enigste verskille met die bankstaat op 28 Februarie

20.1.

Gevra

LW: Dit is in u eie belang om hierdie voorbeeld te doen sonder om die voorgestelde

oplossing te raadpleeg. Daarna kan u u antwoord met die oplossing vergelyk.

Hoewel dit nie gegee word nie, moet u u eie faktuurnommers, kwitansienommers,

tjeknommers, ensovoorts gebruik om te verseker dat die oplossing so volledig en

realisties as moontlik is.

(1) Boekstaaf die transaksies vir Februarie 20.1 in die toepaslike hulpjoernale en sluit die

joernale op 28 Februarie 20.1 af.

(2) Stel joernaalinskrywings vir die aansuiwerings op.

(3) Open die algemene grootboekrekeninge op 31 Januarie 20.1 en boek die

hulpjoernale na die grootboek oor.

(4) Rekonsilieer die saldo van die bankrekening met dieÂ wat in die bankstaat getoon

word.

(5) Open die afsonderlike debiteure- en krediteurerekeninge op die toepaslike

grootboeke, balanseer hulle en rekonsilieer die lys saldo's met die saldo's van die

kontrolerekeninge in die algemene grootboek.

(6) Stel 'n na-aansuiweringsproefbalans op.

(7) Stel die sluitingsjoernaalinskrywings op en boek oor na die grootboek.

(8) Stel die jaarlikse finansieÈ le state vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.1 op.


KUMANBUY ALGEMENE HANDELAAR

(1) BOEKSTAWING VAN TRANSAKSIES IN DIE HULPJOERNALE

KONTANTONTVANGSTEJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 KOJ12

BTW

Uitset

BTW

Inset

Diverse rekeninge

Dok Da-

tum

Besonderhede Fol Bank Verkope Dt Debiteure

Ver-

effenings-

korting

toege-

staan Dt


R R R R R R R

KF 51±60 1 Kontantverkope 2 200 2 000 200

K1 2 C Chetty DG3 452 (1) 463 (10)

OW 14 5 Ontvangwissels 2 000 2 000 G7 Ontvangwissels

K2 6 D Dlamini DG4 507 507

K3 A Abrahams DG1 346 (2) 368 (20)




14 855 10 500 1 050 (3) 1 338 (30) 2 000

G4 G15 G14 G13 G8 G26

312ACN101M/1

KONTANTBETALINGSJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 KBJ12

BTWInset

BTWUitset

Vereffen-ings-

korting

Diverse rekeninge

Dok Da-tum

Besonderhede Fol Bank Aankope Kt Krediteure ontvang Bedrag Fol Besonderhede

R R R R R R R

T123 3 L Lawson KG2 1 055 (5) 1 110 (50)D/N 5 Bank 40 40 G27 Rente op wissel

T124 9 K Khoza KG3 2 137 2 137T125 N Nagel KG4 132 (1) 143 (10)T126 M Mnisi KG1 261 261T127 18 BB Garage 550 50 500 G19 HerstelwerkT128 Pump Dienste 330 330 G20 PetrolT129 19 CSA 165 15 150 G21 SkryfbehoeftesT130 20 K Kuman 10 000 10 000 G12 OnttrekkingsT131 P Prins 3 146 2 860 286T132 25 K Khoza KG3 3 000 3 000T133 L Lawson KG2 2 020 2 020T134 Suid-Afrikaanse

Inkomstediens 2 700 2 700 G10 BTW: KontroleT135 27 Stadsraad 671 61 610 G22 Water & elektrisiteitT136 Rentguy 2 200 200 2 000 G23 HuuruitgaweT137 Kontant 2 300 2 300 G24 Lone & salarisse

Counterman 1 100 100 1 000 G 1 Meubels & toerusting28 Bank 45 45 G32 Bankkoste

31 852 2 860 712 (6) 8 671 (60) 19 675

G4 G17 G13 G13 G9 G28

AANKOOPJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 AJ12

Da- Besonder-

tum hede Faktuur Fol Aankope BTW Inset Krediteure

R R R

11 K Khoza 501 KG3 6 400 640 7 040

L Lawson 502 KG2 6 000 600 6 600

12 400 1 240 13 640

G17 G13 G9

VERKOOPJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 VJ12

Da- Besonder-

tum hede Faktuur Fol VerkopeBTW Uitset Debiteure

R R R

4 E Erasmus 901 DG5 900 90 990

13 D Dlamini 902 DG4 800 80 880

15 C Chetty 903 DG3 2 000 200 2 200

3 700 370 4 070

G15 G14 G8

AANKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 ATJ12

Da- Besonder- Debiet- Terug-

tum hede nota Fol sendings BTW Inset Krediteure

R R R

12 K Khoza 301 KG3 150 15 165

150 15 165

G18 G13 G9

313 ACN101M/1

VERKOOPTERUGSENDINGSJOERNAAL VIR FEBRUARIE 20.1 VTJ12

Da- Besonder- Debiet- Terug-

tum hede nota Fol sendings BTW Uitset Debiteure

R R R

16 C Chetty 201 DG3 100 10 110

100 10 110

G16 G14 G8

(2) ALGEMENE JOERNAAL Ð FEBRUARIE 20.1J12


R R

28 Oninbare skulde/kredietverliese G29 840

BTW Inset G13 84

B Barnard/Debiteurekontrole DG2/G8 924

B Barnard se rekening afgeskryf

Waardevermindering G30 9 000


Voertuie G 6 5 000

Meubels en toerusting G 5 4 000

Waardevermindering voorsien teen 10% pj

op kosprys

Telefoon G25 240

BTW Inset G13 24

Agterstallige uitgawes G31 264

Telefoonrekening vir Februarie uitstaande

* BTW kontrole G10 2 048

BTW Inset G13 2 048

Oordrag van BTW Inset

* BTW Uitset G14 1 416

BTW kontrole G10 1 416

Oordrag van BTW Uitset

* Indien die BTW-tydperk nie met die einde van die finansieÈ le jaar ooreenstem nie, moet die

BTW Inset en BTW Uitset afgesluit word na die rekening: BTW Kontrole om die bedrag wat

verskuldig is aan of deur die SAID, wat in die balansstaat geopenbaar moet word, te

bereken.


Dt Meubels en toerusting teen kosprys G1 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 1 Saldo a/b 40 000 Feb 28 Saldo o/d 41 000

28 Bank KBJ12 1 000

41 000 41 000

20.1


314ACN101M/1

Dt Voertuie teen kosprys G2 Kt

20.1 R


Dt Voorraad G3 Kt

20.0 R 20.1 R

Mrt 1 Saldo a/b 56 080 Feb 28 Handelsrekening J13 56 080

20.1

Feb 28 Handelsrekening J13 60 000 Saldo o/d 60 000

116 080 116 080

20.1


Dt Bank G4 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 1 Saldo a/b 34 091 Feb 28 Betalings KBJ12 31 852

28 Ontvangstes KOJ12 14 855 Saldo o/d 17 094

48 946 48 946

20.1


Dt Opgelope waardevermindering: Meubels en toerusting G5 Kt

20.1 R 20.0 R

Feb 28 Saldo o/d 8 000 Feb 28 Saldo a/b 4 000

20.1


dering J12 4 000

8 000 8 000

20.1


Dt Opgelope waardevermindering: Voertuie G6 Kt

20.1 R 20.0 R

Feb 28 Saldo o/d 10 000 Feb 28 Saldo a/b 5 000

20.1


dering J12 5 000

10 000 10 000

20.1


Dt Ontvangwissels G7 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 1 Saldo a/b 3 011 Feb 5 Bank KOJ12 2 000

28 Saldo o/d 1 011

3 011 3 011

20.1


315 ACN101M/1

Dt Debiteurekontrole G8 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 1 Saldo a/b 2 932 Feb 28 Bank en korting KOJ12 1 338

28 Verkope VJ12 4 070 Terugsendings VTJ12 110

Oninbare skulde/

krediet verliese J12 924

Saldo o/d 4 630

7 002 7 002

20.1


Dt Krediteurekontrole G9 Kt

20.1 R 20.1 R


Terugsendings ATJ12 165 28 Aankope AJ12 13 640

Saldo o/d 8 455

17 291 17 291

20.1


Dt BTW Kontrole G10 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 25 Bank KBJ12 2 700 Feb 1 Saldo a/b 2 700

28 BTW Inset J12 2 048 28 BTW Uitset 1 416

Saldo o/d 632

4 748 4 748

20.1

Mrt 1 Saldo a/b 632

Dt Kapitaal G11 Kt

20.1 R 20.0 R

Feb 28 Onttrekkings J13 10 000 Mrt 1 Saldo a/b 172 641


Saldo o/d 147 648

172 641 172 641

20.1


Dt Onttrekkings G12 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 20 Bank KBJ12 10 000 Feb 28 Kapitaal J13 10 000

316ACN101M/1

Dt BTW Inset G13 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Debiteure KOJ12 3 Feb 28 Krediteure ATJ12 15

Bank KBJ12 712 BTW Kontrole J12 2 048

Krediteure AJ12 1 240

Debiteure J12 84

Agterstallige

uitgawes J12 24

2 063 2 063

Dt BTW Uitset G14 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Debiteure VTJ12 10 Feb 28 Bank KOJ12 1 050

BTW Kontrole J12 1 416 Debiteure VJ12 370

Krediteure KBJ12 6

1 426 1 426

Dt Verkope G15 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Vereffeningskorting Feb 1 Saldo a/b 227 000

toegestaan J13 30 28 Bank KOJ12 10 500

Handelsrekening J13 241 170 Debiteure VJ12 3 700

241 200 241 200

Dt Verkoopterugsendings G16 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Debiteure VTJ12 100 Feb 28 Handelsrekening J13 100

Dt Aankope G17 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 1 Saldo a/b 166 000 Feb 28 Vereffeningskorting

28 Bank KBJ12 2 860 ontvang J13 60

Krediteure AJ12 12 400 Handelsrekening J13 181 200

181 260 181 260

Dt Aankoopterugsendings G18 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Handelsrekening J13 150 Feb 28 Krediteure ATJ12 150

Dt Herstelwerk G19 Kt

20.1 R 20.1 R


18 Bank KBJ12 500

4 650 4 650

Dt Petrol G20 Kt

20.1 R 20.1 R


18 Bank KBJ12 330

3 304 3 304

317 ACN101M/1

Dt Skryfbehoeftes G21 Kt

20.1 R 20.1 R


19 Bank KBJ12 150

364 364

Dt Water en elektrisiteit G22 Kt

20.1 R 20.1 R


27 Bank KBJ12 610

6 748 6 748

Dt Huuruitgawe G23 Kt

20.1 R 20.1 R


27 Bank KBJ12 2 000

24 000 24 000

Dt Lone en salarisse G24 Kt

20.1 R 20.1 R


27 Bank KBJ12 2 300

27 600 27 600

Dt Telefoonuitgawe G25 Kt

20.1 R 20.1 R


28 Agterstallige

uitgawes J12 240

2 342 2 342

Dt Vereffeningskorting toegestaan G26 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Debiteure- Feb 28 Verkope J13 30

kontrole KOJ12 30

Dt Rente op wissel G27 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 5 Bank KBJ12 40 Feb 28 Wins-en-verlies J13 40

Dt Vereffeningskorting ontvang G28 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Aankope J13 60 Feb 28 Krediteure-

kontrole KBJ12 60

318ACN101M/1

Dt Oninbare skulde/kredietverliese G29 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Debiteure J12 840 Feb 28 Wins-en-verlies J13 840

Dt Waardevermindering G30 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Opgelope waar- Feb 28 Wins-en-verlies J13 9 000

devermindering:

Meubels J12 4 000

Voertuie J12 5 000

9 000 9 000

Dt Agterstallige uitgawes G31 Kt

20.1 R

Feb 28 Telefoon J12 240

BTW Inset J12 24

264

Dt Bankkoste G32 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Bank KBJ12 45 Feb 28 Wins-en-verlies J13 45

Dt Handelsrekening G33 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Voorraad J13 56 080 Feb 28 Voorraad J13 60 000

Aankope J13 181 200 Verkope J13 241 170

Verkoopterug- Aankoopterug-

sendings J13 100 sendings J13 150


301 320 301 320

Dt Wins-en-verlies G34 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 28 Herstelwerk J13 4 650 Feb 28 Handelsrekening J13 63 940

Petrol J13 3 304 Kapitaal ±

Skryfbehoeftes J13 364 verlies J13 14 993

Water en elek-

trisiteit J13 6 748

Huuruitgawe J13 24 000

Lone en salarisse J13 27 600

Telefoonuitgawe J13 2 342

Rente op wissel J13 40

Oninbare skulde/


Waardevermin-

dering J13 9 000

Bankkoste J13 45

78 933 78 933

319 ACN101M/1

(4) BANKREKONSILIASIESTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1

Debiet Krediet

R R

Kredietsaldo volgens bankstaat 16 965

Uitstaande tjeks: Nr 134 671

135 2 200

Regstelling van fout 3 000

Debietsaldo volgens bankrekening 17 094

19 965 19 965

(5) DEBITEUREGROOTBOEK, KREDITEUREGROOTBOEK EN TOEPASLIKE

REKONSILIASIES

DEBITEUREGROOTBOEK

Dt A Abrahams DG1 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 1 Saldo a/b 368 Feb 6 Bank en korting KOJ12 368

Dt B Barnard DG2 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 1 Saldo a/b 924 Feb 28 Oninbare skulde/


BTW Uitset J12 84

924 924

Dt C Chetty DG3 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 1 Saldo a/b 463 Feb 2 Bank en korting KOJ12 463

15 Verkope VJ12 2 200 16 Terugsendings VTJ12 110

28 Saldo o/d 2 090

2 663 2 663

20.1


Dt D Dlamini DG4 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 1 Saldo a/b 1 177 Feb 6 Bank KOJ12 507

13 Verkope VJ12 880 28 Saldo o/d 1 550

2 057 2 057

20.1


320ACN101M/1

Dt E Erasmus DG5 Kt

20.1 R

Feb 4 Verkope VJ12 990

KREDITEUREGROOTBOEK

Dt M Mnisi KG1 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 9 Bank KBJ12 261 Feb 1 Saldo a/b 261

Dt L Lawson KG2 Kt

20.1 R 20.1 R


25 Bank KBJ12 2 020 11 Aankope AJ12 6 600

28 Saldo o/d 4 580

7 710 7 710

20.1


Dt K Khoza KG3 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 9 Bank KBJ12 2 137 Feb 1 Saldo a/b 2 137

Feb 12 Terugsendings ATJ12 165 11 Aankope AJ12 7 040

Feb 25 Bank KBJ12 3 000

Feb 28 Saldo o/d 3 875

9 177 9 177

20.1


Dt N Nagel KG4 Kt

20.1 R 20.1 R

Feb 9 Bank en korting KBJ12 143 Feb 1 Saldo a/b 143

REKONSILIASIES:

R R

Debiteure Ð C Chetty 2 090 Krediteure Ð L Lawson 4 580

D Dlamini 1 550 K Khoza 3 875

E Erasmus 990

Saldo van kontrolerekening 4 630 Saldo van kontrolerekening 8 455

321 ACN101M/1


(6) NA-AANSUIWERINGSPROEFBALANS SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.1

Debiet Krediet

R RMeubels en toerusting teen kosprys 41 000Voertuie teen kosprys 50 000Voorraad 56 080Bank 17 094Opgelope waardevermindering:

Meubels en toerusting 8 000Voertuie 10 000

Ontvangwissels 1 011Kapitaal 172 641Onttrekkings 10 000Debiteurekontrole 4 630Krediteurekontrole 8 455BTW kontrole 632Verkope 241 200

Verkoopterugsendings 100Aankope 181 260Aankoopterugsendings 150Herstelwerk 4 650Petrol 3 304Skryfbehoeftes 364Water en elektrisiteit 6 748Huuruitgawe 24 000Lone en salarisse 27 600Telefoonuitgawe 2 342Vereffeningskorting toegestaan 30Rente op wissel 40Vereffeningskorting ontvang 60Oninbare skulde/kredietverliese 840Waardevermindering 9 000Agterstallige uitgawes 264Bankkoste 45

440 770 440 770

(7) SLUITINGSJOERNAALINSKRYWINGS J13


20.1 R RFeb 28 Verkope 30

Vereffeningskorting toegestaan 30Sluitingsoordrag van vereffeningskorting

toegestaan

Vereffeningskorting ontvang 60Aankope 60

Sluitingsoordrag van vereffeningskortingontvang

Feb 28 Handelsrekening G33 237 380Voorraad G3 56 080Aankope G17 181 200Verkoopterugsendings G16 100Sluitingsoordrag

322ACN101M/1

(7) SLUITINGSJOERNAALINSKRYWINGS (VERVOLG)


Voorraad G3 60 000

Verkope G15 241 170

Aankoopterugsendings G18 150

Handelsrekening G33 301 320

Sluitingsoordrag

Handelsrekening G33 63 940

Wins-en-verlies G34 63 940

Oordrag van bruto wins


Herstelwerk G19 4 650

Petrol G20 3 304

Skryfbehoeftes G21 364

Water en elektrisiteit G22 6 748

Huuruitgawe G23 24 000

Lone en salarisse G24 27 600

Telefoonuitgawe G25 2 342

Rente op wissel G27 40

Oninbare skulde/kredietverliese G29 840

Waardevermindering G30 9 000

Bankkoste G32 45

Oordrag van inkomste en uitgawes

Kapitaal G11 14 993


Oordrag van netto verlies

Kapitaal G11 10 000

Onttrekkings G12 10 000

Oordrag van onttrekkings

323 ACN101M/1


(8) INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1

Aantekening R

Inkomste 2 241 070


Voorraad: 1 Maart 20.0 56 080

Aankope 181 050

237 130

Voorraad: 28 Februarie 20.1 (60 000)

Bruto wins 63 940


Herstelwerk 4 650

Petrol 3 304

Skryfbehoeftes 364


Huuruitgawe 24 000



Rente op wissel 40


Waardevermindering 9 000

Bankkoste 45

Verlies vir die periode (14 993)



28 FEBRUARIE 20.1

Kapitaal

R


Verlies vir die periode (14 993)



324ACN101M/1



BATES Aantekening R



Bedryfsbates 83 367

Voorraad 60 000

Handelsdebiteure R(4 630 + 1 011) 5 641

Lopende BTW ontvangbaar 632





Kapitaal 147 648

Bedryfslaste 8 719

Handels- en ander krediteure R(8 455 + 264) 8 719



AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.1




1.2 Eiendom, aanleg en toerusting:

Waardevermindering word teen 10% per jaar op die kosprys van voertuie en meubels

en toerusting afgeskryf.


3 Eiendom, aanleg en Voertuie Meubels en Totaal

toerusting toerusting

R R RDrabedrag:


Kosprys 50 000 40 000 90 000

Opgelope waarde-

vermindering (5 000) (4 000) (9 000)

Toevoegings Ð 1 000 1 000

Waardevermindering (5 000) (4 000) (9 000)

Drabedrag:


Kosprys 50 000 41 000 91 000

Opgelope waarde-

vermindering (10 000) (8 000) (18 000)

325 ACN101M/1

SELFBEOORDELING


. ekwiteit in 'n eenmansaak te beskryf?

. die transaksies wat op die stigting van 'n eenmansaak betrekking het, te boekstaaf?

. die bedrag van ekwiteit te bereken?

. aan te toon hoe ekwiteit in die staat van veranderings in ekwiteit en die balansstaat

openbaar word?

326ACN101M/1

Studie-eenheid

17Nie-winsgewende ondernemings

Leeruitkoms

Studente behoort alle transaksies verbonde aan 'n nie-winsgewende onderneming te kanboekstaaf.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 328

17.1 Inleiding 328

17.2 Ontvangste-en-betalingstaat 328

17.3 Inkomste-en-uitgawestaat 329

17.4 Handelstaat 330

17.5 Opgehoopte fonds 330

17.6 Spesiale fondse 331

17.7 Oefeninge 332

17.8 Intreegelde 336

17.9 Omvattende voorbeeld 337




Selfbeoordeling 354

327 ACN101M/1

SLEUTELBEGRIPPE

. Ontvangste-en-betalingstaat

. Inkomste-en-uitgawestaat

. Handelstaat

. Balansstaat

. Spesiale fondse

. Nie-besteebare spesiale fondse

. Besteebare spesiale fondse

. Opgehoopte fonds

. Intreegelde

. Ledegelde

17.1 Inleiding

'n Onderneming sonder 'n winsoogmerk kan omskryf word as 'n ekonomiese entiteit met 'n

wettige doelstelling om sekere gemeenskapsbelange te bevorder. Dit het nie die oogmerk om

winste aan die lede daarvan uit te keer nie, maar om die winste aan te wend ter bereiking van

die daargestelde doelstelling. So 'n onderneming se doelwit is om diens aan die lede daarvan

te lewer en nie finansieÈ le voordeel nie.

Hierdie entiteit/verenigings kan van informele sosiale klubs (bv aktiwiteiteklub vir bejaardes) tot

formele verenigings (bv skole en kerke) wissel. Inkomste kan uit 'n verskeidenheid van bronne,

ledegelde, skenkings, fondsinsamelingsprojekte, bemakings en selfs regeringsubsidies verkry

word. Lidmaatskap, en nie eienaarskap nie, word bekom deur die betaling van ledegelde. Lede

van 'n onderneming sonder 'n winsoogmerk kan dus nie op dieselfde regte in die entiteit

aanspraak maak as byvoorbeeld aandeelhouers in 'n maatskappy nie Ð uitgesonderd artikel

21-maatskappye.

Bestudeer paragrawe 17.1 tot 17.3.4 van die voorgeskrewe boek.

17.2 Ontvangste-en-betalingstaat


'n Ontvangste-en-betalingstaat is 'n ontledende en ingedeelde opsomming van die

kontanttransaksies. Dit is die eenvoudigste vorm van 'n finansieÈ le staat vir 'n klub of

vereniging. Kleiner entiteite wat slegs oor kontant beskik, stel dikwels slegs 'n ontvangste-en-

betalingstaat as die jaarlikse finansieÈ le staat op.

Hierdie staat kan in T-formaat gedoen word waar die werklike kontant ontvang aan die

debietkant aangeteken word, en die werklike kontant betaal aan die kredietkant. Alle kontant

ontvang en betaal, of dit nou bedryfsinkomste/uitgawes of inkomste/uitgawes van 'n kapitale

aard is, word in die staat getoon. Vooruitbetalings, inkomste vooruit ontvang en agterstallige

bedrae ontvang of betaal word ook opgeteken, want die toevallingsbeginsel word nie by die

opstel hiervan toegepas nie.

328ACN101M/1

Aangesien hierdie staat slegs 'n opsomming van kontanttransaksies is, moet dit met die

aanvangsaldo van kontant voorhande (in die bank) begin en met die eindsaldo van kontant

voorhande (in die bank) eindig.

Dit is vanselfsprekend dat geen finansieÈ le prestasie (oorskot of tekort) of finansieÈ le toestand

(soos weerspieeÈ l in 'n balansstaat) deur middel van hierdie staat bepaal kan word nie.

Voorbeeld

STEAR TENNISKLUB

ONTVANGSTE-EN-BETALINGSTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2

R R

Saldo 30/6/20.1 a/b 4 700 Verversings aangekoop 1 342

Intreegelde 500 Lone 4 220

Ledegelde: 12 000 Tennisballe aangekoop 360

20.1 750 Tennisbane geverf 750

20.2 10 000 Tennisbane gebou 7 000

20.3 1 250 Skryfbehoeftes en

diverse uitgawes 1 590

Rente-inkomste 2 332 Belegging by ABC Bank

Netto opbrengs uit dans 620 gemaak 5 000

Skenking 3 520 Saldo a/b 3 410

23 672 23 672

Saldo a/b 3 410

Hierdie staat kan ook in 'n vertikale (verhalende) formaat opgestel word.

'n Groter vereniging se finansieÈ le inligtingsbehoeftes sal uit die aard van die saak meer verg as

die voorlegging van slegs 'n ontvangste-en-betalingstaat. 'n Inkomste-en-uitgawestaat en 'n

balansstaat, soortgelyk aan dieÂ van 'n gewone handelsonderneming, word gewoonlik ook

vereis.

17.3 Inkomste-en-uitgawestaat


Die inkomste-en-uitgawestaat word vir alle praktiese doeleindes opgestel volgens die riglyne in

AARP vervat.

Dit is baie belangrik om te onthou dat voorsienings wat aan die begin en einde van die tydperk

vir uitstaande en vooruitbetaalde inkomste en/of uitgawes gemaak is, in berekening gebring

moet word wanneer die inkomste-en-uitgawestaat opgestel word. Hierdie vooruitbetaalde of

agterstallige items aan die einde van die tydperk moet ook in die balansstaat op die gewone

wyse ingesluit word.

329 ACN101M/1

'n Inkomste-en-uitgawestaat is daarop gemik om die oorskot of tekort vir 'n rekeningkundige

tydperk te bepaal.

Hierdie staat is soortgelyk aan die inkomstestaat van 'n handelsonderneming. Die uitleg

daarvan kan egter verskil van dieÂ van 'n inkomstestaat wat gewoonlik opgestel word deurdat

alle toepaslike inkomste, insluitend beleggingsinkomste, onder die begrip `Ìnkomste'' getoon

word en deurdat alle uitgawes, insluitend finansieringskoste, onder die opskrif `Ùitgawes''

getoon word. Die inkomste-en-uitgawestaat word ook ooreenkomstig die toevallingsbeginsel

opgestel. Die verskil tussen die inkomste (krediete) en die uitgawes (debiete) is die oorskot (of

tekort) vir die rekenpligtige tydperk.

Die volgende is 'n vergelyking tussen 'n inkomste-en-uitgawestaat en 'n ontvangste-en-

betalingstaat:

Inkomste-en-uitgawestaat Ontvangste-en-betalingstaat

1. Toon die totale inkomste en uitgawe vir

die tydperk, al is dit nog nie ontvang of

betaal nie (die toevallingsbeginsel word

toegepas).

1. Toon net werklike kontantontvangste- en

-betalings aan.

2. Toon die resultaat van die tydperk se

transaksies met 'n oorskot of 'n tekort

aan.

2. Toon die kontantbedrag aan die begin en

einde van die tydperk aan en geen

oorskot of tekort nie.

3. Ontvangste en betalings van 'n kapitale

aard word buite rekening gelaat.

3. Ontvangste en betalings van 'n kapitale

aard word ingesluit.

17.4 Handelstaat

Die meerderheid van die groter klubs dryf wel handel ten einde 'n inkomste voort te bring

waarmee hulle hul gestelde doelstellings kan bereik, byvoorbeeld deur kroeg- of verversings-

geriewe aan hul lede beskikbaar te stel. Indien die mate waartoe daar handel gedryf word dit

regverdig, kan 'n afsonderlike handelstaat vir elke bedryfsaktiwiteit opgestel word. Dit is

derhalwe moontlik om meer as een handelstaat vir 'n bepaalde onderneming/vereniging op te

stel. Die uiteensetting van so 'n handelstaat is soortgelyk aan die handelsafdeling van die

inkomstestaat van 'n gewone handelsonderneming. Dit sluit met die berekening van die bruto

wins af. Aangesien daar handel gedryf word, word die term ``bruto wins'' in plaas van `òorskot''

gebruik. Die bruto wins word na die inkomste-en-uitgawestaat oorgedra. Die verspreidings-,

administratiewe en ander uitgawes ten opsigte van elke bedryfsaktiwiteit word in die inkomste-

en-uitgawestaat van die toepaslike bruto wins afgetrek. (Kyk die inkomste-en-uitgawestaat van

Groen Gholfklub wat later in paragraaf 17.10, hersieningsoefening 1, van die studie-eenheid

verskaf word.)

17.5 Opgehoopte fonds

Skenkings wat aanvanklik gemaak is om die onderneming te begin, intreegelde, die oorskot/

tekort vir elke tydperk en spesiale fondse wat vir algemene uitgawes geskenk is, vorm deel van

die opgehoopte fonds.

Wanneer geld vir 'n bepaalde doel geskenk word, moet afsonderlike beleggingsrekeninge vir

spesiale fondse geopen word. Op hierdie wyse kan daar sinvol oor die verkryging en

aanwending van fondse verslag gelewer word.

330ACN101M/1

17.6 Spesiale fondse


'n Nie-winsgewende onderneming sit dikwels geld opsy vir 'n bepaalde doel sodat al die

kontant nie op uitgawes van 'n algemene aard spandeer word nie. Spesiale fondse word dan

vir hierdie doeleindes gestig en gewoonlik word hulle afsonderlik van die opgehoopte fondse

teboekgestel. Skenkings kan dan aan hierdie fondse gemaak word of 'n spesiale fonds kan op

grond van 'n voorwaardelike skenking of erflating gestig word.

Gewoonlik word 'n afsonderlike beleggingsrekening vir elke spesiale fonds geopen waarin die

kapitaal wat ontvang is, gedeponeer word. Sodanige skenkings en die voortspruitende

inkomste uit die beleggings ontvang, vorm nie deel van die algemene bedryfsinkomste van die

onderneming nie en behoort, as algemene reeÈ l, nie by die inkomste-en-uitgawestaat ingesluit

te word nie. Insgelyks behoort die toepaslike uitgawes van die fonds ook deur die fonds-

rekening en nie die inkomste-en-uitgawestaat nie, getoon te word.

Spesiale fondse kan hoofsaaklik in twee groepe verdeel word:

. Eerstens kan spesiale fondse gestig word om geld vir 'n bepaalde doel te spaar,

byvoorbeeld om toerusting aan te koop. Wanneer voldoende fondse daarvoor ingesamel of

ontvang is, kan die kapitale bedrag, sowel as enige inkomste daaruit verdien, vir die

aankoop van die toerusting aangewend word.

. Tweedens kan spesiale fondse gestig word waarvan slegs die inkomste wat uit die

belegging van die kapitale bedrag verdien is, benut kan word. Dit is ook moontlik dat sulke

inkomste slegs aan vasgestelde items spandeer mag word.

Dit beteken dat die kapitale bedrag van sulke fondse veilig beleÃ moet word. Die kapitale

bedrag moet dan onaangetas bly en onder die opskrif ``Spesiale fondse: Nie-besteebare

fondse'' in die balansstaat getoon word. Die beleggings verbonde aan hierdie fondse moet

as afsonderlike items aan die batekant van die balansstaat, met behoorlike kruisverwys-

ings, getoon word.

Die fondsrekening word met die beleggingsinkomste gekrediteer. Indien die beleggingsin-

komste van die fonds groter as die uitgawes daarvan is, word die saldo in die balansstaat

onder die opskrif: ``Spesiale fondse: Besteebare fondse'' getoon. 'n Fonds kan vanself-

sprekend nie meer uitgawes aangaan as die saldo van die besteebare gedeelte nie. Indien

die inkomste uit die fonds onvoldoende is om al die tersaaklike uitgawes/kostes te bestry,

sal die onderneming die uitstaande bedrae op 'n ander wyse moet finansier.

Die aanwending van die inkomste uit en/of die kapitaal van 'n spesiale fonds kan tot 'n

toename in die bates van 'n onderneming lei. Hoewel die aankoop van sulke bates deur middel

van 'n fonds gefinansier word, moet die toename in die waarde van die betrokke bate op die

batekant van die balansstaat getoon word. Erkenning van die feit dat die toename in die bate

deur middel van 'n fonds geskied het, kan in 'n aantekening by die balansstaat getoon word.

Die volgende oefening verduidelik fondsrekeninge en die openbaarmaking daarvan in die

balansstaat.

331 ACN101M/1

17.7 Oefeninge

Oefening 17.1

Spesiale fonds

Inkomste uit 'n fonds wat vir 'n bepaalde uitgawe gebruik moet word

Stear Tennisklub het op 1 Julie 20.0 'n skenking ten bedrae R8 000 van S Ster ontvang. Die

voorwaarde verbonde aan die skenking was dat die inkomste uit die fonds slegs vir die verf van

die tennisbane gebruik mag word. Die bedrag is op dieselfde datum as 'n vaste deposito by

ABC Bank teen 10% rente per jaar beleÃ . Die rente word jaarliks op 30 Junie ontvang. Geen

tennisbane is gedurende die finansieÈ le jaar geeÈ indig 30 Junie 20.1 geverf nie. Daar is besluit

om, as algemene beleid, oorskot rentebedrae by ABC Bank vir 'n jaar vas te beleÃ . Die

tennisbane is gedurende die jaar geeÈ indig 30 Junie 20.2 teen 'n uitgawe van R750 geverf, en

die oorskot rente is ooreenkomstig algemene beleid teen 'n koers van 10% per jaar beleÃ .

Gevra

Toon hoe hierdie transaksies in die Ster-fondsrekening van die klub te boek gestel moet

word.


Dt Ster-fonds Kt

Bestee-baar (in-komste)

Nie be-steebaar(kapitaal)



20.1 R R 20.0 R R

Jun 30 Saldo a/d 800 8 000 Jul 1 Bank: Kapitale skenking Ð 8 000

20.1Jun 30 Bank: Rente op belegging 800

800 8 000 800 8 000

20.2 20.1Jun 30 Tennisbane geverf 750 Ð Jul 1 Saldo a/b 800 8 000

Saldo a/d 930 8 000 20.2Jun 30 Bank: Rente op belegging (a) 880 Ð

1 680 8 000 1 680 8 000

20.2Jul 1 Saldo a/b 930 8 000

BEREKENING

(a) (10% 6 R8 000) + (10% 6 R800) = R880

332ACN101M/1

KOMMENTAAR

. Aangesien die rente verdien en die uitgawes ten opsigte van tennisbane geverf in die

fondsrekening te boek gestel word, kan hierdie items nie in die inkomste-en-

uitgawestaat getoon word nie. Die tennisbane is reeds gedurende die jaar geverf. Die

teboekstelling van hierdie uitgawe sou soos volg wees: Debiteer die tennisbane-

geverf-rekening en krediteer die bankrekening. Op 30 Junie 20.2, die datum waarop

rente ontvang is, is die fondsrekening egter met hierdie uitgawe gedebiteer en die

tennisbane-geverf-rekening gekrediteer. (Hierdie inskrywing laat die tennisbane-

geverf-rekening balanseer.)

. Die balansstaat van die Stear Tennisklub toon die items met betrekking tot die fonds

soos volg aan:

STEAR TENNISKLUB

BALANSSTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.2 (uittreksel)

BATES Aant R

Niebedryfsbates

FinansieÈ le bates: Ster-fonds Ð Vaste deposito teen 10% per jaar

by ABC Bank 8 930

FONDSE EN AANSPREEKLIKHEDE

Fondse

Spesiale fondse 8 930

Niebesteebare fonds (kapitaal)

Ster-fonds 8 000

Besteebare fonds

Ster-fonds 930

Oefening 17.2

Spesiale fonds

Inkomste uit 'n fonds wat vir die aankoop van eiendom, aanleg of toerusting

aangewend moet word

Stear Tennisklub het op 1 Julie 20.0 'n skenking ten bedrae R10 000 van S Superster

ontvang. Die voorwaarde verbonde aan die skenking was dat die inkomste uit die fonds slegs

vir die bou van tennisbane gebruik mag word. Die bedrag is op dieselfde datum as 'n vaste

deposito by ABC Bank teen 10% rente per jaar beleÃ . Die rente word jaarliks op 30 Junie

ontvang. Geen tennisbane is gedurende die finansieÈ le jaar geeÈ indig 30 Junie 20.1 gebou nie.

Daar is besluit om, as algemene beleid, oorskotrentebedrae by ABC Bank vir 'n jaar vas te

beleÃ . Tennisbane is gedurende die jaar geeÈ indig 30 Junie 20.2 teen 'n koste van R7 000

gebou.

Gevra

Toon hoe hierdie transaksies in die Superster-fondsrekening van die klub te boek gestel

moet word.

333 ACN101M/1


Dt Superster-fonds Kt





20.1 R R 20.0 R R

Jun 30 Saldo a/d 1 000 10 000 Jul 1 Bank: Kapitale skenking Ð 10 000

20.1Jun 30 Bank: Rente op beleggings 1 000

1 000 10 000 1 000 10 000

20.2 20.1Jun 30 Opgehoopte fonds 2 100 Ð Jul 1 Saldo a/b 1 000 10 000

Saldo a/d Ð 10 000 20.2Jun 30 Bank: Rente op beleggings (a) 1 100 Ð

2 100 10 000 2 100 10 000

20.2Jul 1 Saldo a/b Ð 10 000

BEREKENING

(a) (10% 6 R10 000) + (10% 6 R1 000) = R1 100

KOMMENTAAR

. Aangesien 'n niebedryfsbate uit die inkomste van die fonds verkry is, moet die bedrag

deur die fonds bygedra na die opgehoopte fondsrekening gekrediteer word. Onthou

dat die bate-rekening gedurende die jaar, tydens die aankoop daarvan, gedebiteer is.

. Die balansstaat van Stear Tennisklub toon die items met betrekking tot die fonds soos

volg:

STEAR TENNISKLUB


BATES Aant R



FinansieÈ le bates: Superster-fonds: Vaste deposito teen 10%

per jaar by ABC Bank 10 000


Fondse XX XXX

Opgehoopte fonds X XXX

Saldo: 1 Julie 20.2 XXX

Plus: Tennisbaan gebou 2 100

Spesiale fondse

Nie besteebare fonds (kapitaal)

Superster-fonds 10 000

334ACN101M/1

STEAR TENNISKLUB

AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2 (uittreksel)

Aantekening 1 (uittreksel)

Grond

en

Eiendom, aanleg en toerusting geboue

R

Toevoegings (tennisbane): 7 000

Uit eie fondse 4 900

Uit inkomste: Superster-fonds 2 100

Opmerking

Die opgehoopte fondsrekening word met die fonds se bydrae tot die bou van die

tennisbane gekrediteer, met ander woorde die bedrag van R2 100 sal by die saldo van

die opgehoopte fondsrekening getel word.

Oefening 17.3

Deel van opgehoopte fonds

Inkomste uit 'n fonds waarmee algemene bedryfsuitgawes vereffen moet word

Op 1 Julie 20.1 het mnr T Trueman 'n skenking van R3 520 aan die klub gemaak op

voorwaarde dat die kapitaal beleÃ moet word. Die inkomste uit die belegging kan gebruik word

om algemene bedryfsuitgawes te delg. Die bedrag is op dieselfde datum by ABC Bank as 'n

vaste deposito teen 10% rente per jaar gedeponeer. Die inkomste is wel dienooreenkomstig

bestee.

Aangesien die inkomste uit die fonds gebruik moet word om vir algemene uitgawes te betaal,

kan 'n inkomste-rekening in die algemene grootboek van die onderneming geopen word. Die

saldo van hierdie rekening word soos volg in die inkomste-en-uitgawestaat getoon:

STEAR TENNISKLUB

INKOMSTE-EN-UITGAWESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2 (uittreksel)

R

Inkomste 10 972

Ledegelde 10 000

Rente-inkomste (skenking van T Trueman) 352

Netto opbrengs uit dans 620

Die boekstawing van die kapitale bedrag en die daarmee gepaardgaande belegging is soos

volg:

Debiteer bank en krediteer die opgehoopte fondsrekening met die kapitale bedrag van R3 520.

Krediteer bank en debiteer die algemene beleggingsrekening van die klub wat uit die

opgehoopte fonds gefinansier word. Die belegging word steeds afsonderlik getoon, maar vorm

deel van hierdie algemene beleggings.

335 ACN101M/1

Die Trueman-fonds en die daarmee gepaardgaande belegging word soos volg in die

balansstaat geopenbaar:

STEAR TENNISKLUB


BATES Aant R



FinansieÈ le bates: Algemene fonds Ð

Vaste deposito teen 10% pj by ABC Bank (Trueman-fonds) 3 520


Fondse

Opgehoopte fonds (skenking van T Trueman ingesluit)

KOMMENTAAR

. Veronderstel dat die skenking van R3 520 'n skenking sonder voorwaardes is en op

algemene uitgawes gespandeer kon word. Op die datum van die ontvangs van die

skenking word die bedrag teen die bankrekening gedebiteer en teen die skenking

ontvang-rekening gekrediteer. Die skenking ontvang word soos volg in die inkomste-

en-uitgawestaat van die klub getoon:

STEAR TENNISKLUB

INKOMSTE-EN-UITGAWESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2 (uittreksel)

R R

Inkomste 14 140

Ledegelde ontvang 10 000

Skenking ontvang (T Trueman) 3 520

Netto opbrengs uit dans 620

17.8 Intreegelde


Intreegelde is geld wat voornemende lede van 'n klub betaal wanneer hulle om lidmaatskap

aansoek doen. Intreegelde verskyn op die debietkant van die bankrekening en word na die

intreegelderekening gekrediteer.

Hierdie geld, wat 'n eenmalige betaling is (dus nie herhaal word nie), moet direk na die

opgehoopte fonds-rekening gekrediteer (gekapitaliseer) word en nie as inkomste in die

inkomste-en-uitgawestaat getoon word nie.


336ACN101M/1

17.9 Omvattende voorbeeld

Die volgende inligting het betrekking op Pretoria Modelbouersklub, 'n vereniging bestaande uit

persone wat modelbootjies as stokperdjie bou:

ITEMS IN DIE VOORAANSUIWERINGSPROEFBALANS OP 28 FEBRUARIE 20.2

R


Meubels en toerusting:

Teen kosprys 10 000

Opgelope waardevermindering (28 Februarie 20.1) 2 710

Ledegelde (ontvang) 15 000

Ledegelde agterstallig (28 Februarie 20.1) 900

Ledegelde vooruitontvang (28 Februarie 20.1) 1 100

Telefoonuitgawe 450

Lone 5 000


Onderhoud van geboue 1 500

Jekyll-fonds (28 Februarie 20.1) 20 000

Lopende rekening Ð Zeeland Bank (gunstige saldo) 1 400

Toegangsgelde ontvang (tot stokperdjieskou) 6 300

Stokperdjieskou-uitgawes 8 200

10% Langtermynlening (SAL Bank) Ð 28 Februarie 20.1 30 000

(Lening, verseker deur 'n eerste verband oor grond en geboue)

Opgehoopte fonds (28 Februarie 20.1) 25 940

Belegging (SAL Bank) 20 000

Rente-inkomste Ð SAL Bank teen 8% pj 1 600

Rente-uitgawe 3 000

Verversings:

Voorraad (28 Februarie 20.1) 200

Aankope 3 600

Verkope 6 200

BYKOMENDE INLIGTING

(a) Die inkomste van die Jekyll-fonds mag net vir die onderhoud van die klubgeboue gebruik

word.

(b) Ledegelde: Agterstallig op 28 Februarie 20.2 R800

Vooruit ontvang op 28 Februarie 20.2 R1 300

(c) Waardevermindering op meubels en toerusting word teen 10% per jaar op die

verminderende saldo bereken. Die waardevermindering vir die jaar geeÈ indig op

28 Februarie 20.2 moet nog in berekening gebring word.

(d) Ses nuwe lede het gedurende die jaar by die klub aangesluit. Die intreegelde van R200 per

persoon is ingesluit by die bedrag vir ledegelde ontvang, moet by opgehoopte fonds

ingesluit word.

(e) Voorraad verversings op 28 Februarie 20.2 beloop R300.

(f) Die rente-inkomste (SAL Bank) is ontvang ten opsigte van die Jekyll-fonds.

(g) Die lopende rekening Ð Zeeland Bank, het 'n ongunstige saldo van R1 350 op

28 Februarie 20.1 gehad.

337 ACN101M/1

Gevra

Stel die volgende op:

1. Die Jekyll-fondsrekening in die algemene grootboek van die klub vir die jaar geeÈ indig

28 Februarie 20.2

2. Die volgende state van die klub vir die jaar geeÈ indig 28 Februarie 20.2:

(a) Verversings: handelstaat

(b) Ontvangste-en-betalingstaat

(c) Inkomste-en-uitgawestaat

3. Die balansstaat van die klub soos op 28 Februarie 20.2.

4. Die eiendom, aanleg en toerusting aantekening.

Oplossing: Omvattende voorbeeld

PRETORIA MODELBOUERSKLUB

1. ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Jekyll-fonds Kt





20.2 R R 20.1 R R

Feb 28 Onderhoud: Klubgebou 1 500 Ð Mrt 1 Saldo a/b Ð 20 000

Saldo a/d 100 20 000 20.2Feb 28 Bank: Rente op belegging 1 600

1 600 20 000 1 600 20 000

20.2Mrt 1 Saldo a/b 100 20 000


2(a) VERVERSINGS: HANDELSTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.2

R

Inkomste 6 200


Voorraad (28 Februarie 20.1) 200

Aankope 3 600

3 800

Voorraad (28 Februarie 20.2) (300)

Bruto wins 2 700

338ACN101M/1


2(b) ONTVANGSTE-EN-BETALINGSTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG

28 FEBRUARIE 20.2

R

Banksaldo op 28 Februarie 20.1 (1 350)

Ontvangste 29 100

Ledegelde 15 000

Stokperdjieskou Ð toegangsgelde 6 300


Verversings verkoop 6 200

Betalings (26 350)

Telefoonuitgawe 450

Lone 5 000


Onderhoud van geboue 1 500

Stokperdjieskou ± uitgawes 8 200

Verversings aangekoop 3 600

Rente-uitgawe 3 000

Banksaldo op 28 Februarie 20.2 (gunstig) 1 400


2(c) INKOMSTE-EN-UITGAWESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.2

R

Inkomste 22 500

Ledegelde

R(15 000 7 900 + 1 100 + 800 7 1 300 7 1 200) (a) 13 500

Toegangsgelde (stokperdjieskou) 6 300

Bruto wins met verkoop van verversings 2 700

Uitgawes (21 979)

Stokperdjieskou-uitgawes 8 200

Waardevermindering op meubels en toerusting 729

Rente-uitgawe (SAL Bank verband) 3 000

Telefoonuitgawe 450

Lone 5 000


Oorskot vir die periode 521

339 ACN101M/1


3. BALANSSTAAT SOOS OP 28 FEBRUARIE 20.2

BATES Aant R



FinansieÈ le bates teen kosprys Ð SAL Bank teen 8% pj 20 000

Jekyll-fonds 20 000

Bedryfsbates 2 500

Voorraad (verversings) 300

Handelsdebiteure 800


Totale bates 79 061


Fondse 47 761

Opgehoopte fonds (b) 27 661


Nie besteebare fondse (kapitaal) 20 000

Jekyll-onderhoudsfonds 20 000

Besteebare fondse 100

Jekyll-onderhoudsfonds 100

Totale laste 31 300


Langtermynlening Ð SAL Bank (verseker deur

eerste verband oor grond en geboue) 30 000

Bedryfslaste 1 300


Totale fondse en aanspreeklikhede 79 061

340ACN101M/1


4. AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 28 FEBRUARIE 20.2

Eiendom, aanleg en toerusting

Grond en

geboue

Meubels en

toerusting Totaal

R R R

Drabedrag: Begin van die jaar 50 000 7 290 57 290

Kosprys 50 000 10 000 60 000

Opgelope waardevermindering Ð (2 710) (2 710)

Waardevermindering vir die jaar Ð (729) (729)

Drabedrag: Einde van die jaar 50 000 6 561 56 561

Kosprys 50 000 10 000 60 000

Opgelope waardevermindering Ð (3 439) (3 439)

BEREKENINGE

(a)

Dt Ledegelde Kt

20.1 R 20.1 R

Mrt 1 Saldo a/b 900 Mrt 1 Saldo a/b 1 100

20.2 20.2

Feb 28 Intreegelde J 1 200 Feb 28 Bank KOJ 15 000

Inkomste en Saldo a/d 800

uitgawe J *13 500

Saldo a/d 1 300

16 900 16 900

20.2 20.2

Mrt 1 Saldo a/b 800 Mrt 1 Saldo a/b 1 300

*Balanseersyfer

Beide saldo's moet in die balansstaat getoon word: Die R800 as a bedryfsbate en die R1 300

as 'n bedryfslas. Bostaande ledegelderekening kan met die volgende drie rekeninge vervang

word.

341 ACN101M/1

Dt Ledegelde Kt

20.1 R 20.1 R

Mrt 1 Opgelope inkom-900

Mrt 1 Inkomste vooruit

ste J ontvang J 1 100

20.2 20.2

Feb 28 Intreegelde J 1 200 Feb 28 Bank KOJ 15 000

Inkomste vooruit Opgelope

ontvang J 1 300 inkomste J 800

Inkomste en J 13 500*

uitgawe

16 900 16 900

* Balanseersyfer

Dt Opgelope inkomste (Ledegelde agterstallig) Kt

20.1 R 20.1 R

Mrt 1 Saldo a/b 900 Mrt 1 Ledegelde J 900

20.2 20.2

Feb 28 Ledegelde J 800 Feb 28 Saldo a/d 800

1 700 1 700

20.2

Mrt 1 Saldo a/b 800

Die eindsaldo van hierdie rekening word as 'n bedryfsbate in die balansstaat getoon.

Dt Inkomste vooruitontvang (Ledegelde vooruitontvang) Kt

20.1 R 20.1 R

Mrt 1 Ledegelde J 1 100 Mrt 1 Saldo a/b 1 100

20.2 20.2

Feb 28 Saldo a/d 1 300 Feb 28 Ledegelde J 1 300

2 400 2 400

20.2


Die eindsaldo van hierdie rekening word as 'n bedryfslas in die balansstaat getoon.

(b) Opgehoopte fonds = R (25 940 + 521 + 1 200) = R27 661

KOMMENTAAR

. Die voorafgaande oefening lewer 'n voorbeeld van die hantering van fondse. Let veral

op die volgende:

. Die inkomste uit die Jekyll-fonds is gebruik om 'n uitgawe te finansier.

. Die nie-besteebare kapitaalbedrae van fondse word afsonderlik getoon van die

onaangewende gedeeltes van die rente wat nog vir toekomstige aanwending

beskikbaar is (besteebare fondse).

342ACN101M/1

. Indien die inkomste uit 'n fonds onvoldoende is om 'n uitgawe te vereffen, kan die

tekort teen die inkomste-en-uitgawerekening van die klub gedebiteer word.

. In hierdie voorbeeld word die inkomste en uitgawes rakende die stokperdjie-skou

slegs as 'n berekening in die inkomste-en-uitgawestaat getoon. Indien daar egter 'n

aantal verskillende items was wat op die skou betrekking gehad het, sou dit nodig

gewees het om 'n afsonderlike handelstaat vir die skou op te stel.

. Intreegelde word gekapitaliseer, dit wil seÃ dit word direk na die opgehoopte

fondsrekening gekrediteer.

. Die openingsaldo van die opgehoopte fonds is in die vraag gegee. Indien dit nie gegee

is nie, kan dit bereken word as die verskil tussen die totale debietsaldo's en die totale

kredietsaldo's in enige lys van saldo's waaruit die finansieÈ le state opgestel moet word.



Die volgende inligting het op Groen Gholfklub betrekking:

1. SALDO'S SOOS OP 31 DESEMBER 20.4R

Baan- en joggiegelde ontvang 16 000

Bank (debietsaldo) 5 500

Breekware en linne Ð 31 Desember 20.3 7 000




Eetkamer:

Aankope 14 500

Lone 10 000

Verkope 30 000

Voorraad Ð 31 Desember 20.3 1 000

Geboue teen kosprys 160 000

Grond en verbeterings teen kosprys 520 000

Toerusting en gereedskap:

Teen kosprys 21 000

Opgelope waardevermindering Ð 31 Desember 20.3 11 000

Instandhoudingskoste 10 900

Intreegelde ontvang 10 500

Kroeg:

Aankope 50 000

Lone 12 000

Verkope 100 000

Voorraad Ð 31 Desember 20.3 3 000

Ledegelde 84 000

Meubels:

Teen kosprys 25 000

Opgelope waardevermindering Ð 31 Desember 20.3 6 000

Opgehoopte fonds Ð 31 Desember 20.3 150 000

Rente-uitgawe (Op verbandlening betaal tot 30 Junie 20.4) 37 500

Salarisse en lone 35 000

Skryfbehoeftes verbruik 2 000

15%-Verbandlening 500 000

Versekering vooruit betaal Ð 31 Desember 20.3 400

343 ACN101M/1

BYKOMENDE INLIGTING

(a) Die waarde van die kroegvoorraad op 31 Desember 20.4 beloop R2 500.

(b) Die eetkamervoorrade is nie op 31 Desember 20.4 getel nie, maar daar kan aanvaar word

dat die gebruiklike bruto winspersentasie van 50% op verkope gehandhaaf is.

(c) Breekware en linne is op 31 Desember 20.4 teen R5 000 gewaardeer.

(d) Waardevermindering op toerusting en gereedskap word teen 20% per jaar op die

verminderde saldo bereken.

(e) Meubels se waarde moet met R1 000 verminder word.

(f) Versekeringspremies ten bedrae van R1 600 wat gedurende die jaar betaal is, is teen die

telefoonuitgawerekening gedebiteer. Een helfte van hierdie bedrag moet as vooruit betaal

beskou word.

(g) Die saldo van die ledegelde-rekening is soos volg saamgestel; 'n bedrag van R1 800 ten

opsigte van vooruitbetaalde ledegelde op 31 Desember 20.3, en kontant gedurende die

jaar ontvang, R82 200. Die saldo moet nog aangesuiwer word vir agterstallige ledegelde

ten bedrae van R1 000 en vooruitbetaalde ledegelde ten bedrae van R2 100 op

31 Desember 20.4.

(h) 'n Nuwe lederegister wat in gebruik is, is ontwerp en gedruk teen 'n gekwoteerde prys van

R100. Hierdie transaksie is nog nie geboekstaaf nie.

(i) Die klubsekretaris het voor Kersfees met verlof vertrek en sy salaris van R1 200 vir

Januarie 20.5 is vooruit aan hom betaal. Hierdie bedrag maak deel uit van die salarisse-

en lone-rekening se saldo van R35 000.

(j) 'n Lid van die klub het op 29 Desember 20.4 'n skenking van R500 in die klub se

bankrekening inbetaal. Die skenking het eers aan die lig gekom toe die bankrekeningsaldo

met die bankstaatsaldo vergelyk is en moet nog te boek gestel word.

(k) Die verbandlening is verseker deur 'n eerste verband oor die vaste eiendom.

Gevra

Stel die volgende state vir Groen Gholfklub op:

1. Die inkomste-en-uitgawestaat vir die jaar geeÈ indig 31 Desember 20.4.

(LW: Toon afsonderlike berekeninge vir die bruto wins van die kroeg en die

eetkamer.)

2. Die balansstaat soos op 31 Desember 20.4.

3. Toon slegs die eiendom, aanleg en toerusting aantekening.

344ACN101M/1


GROEN GHOLFKLUB

1. INKOMSTE-EN-UITGAWESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.4

R

Inkomste 141 900

Ledegelde R(1 800 + 82 200 7 2 100 + 1 000) (a) 82 900

Baan en joggiegelde 16 000

Inkomste uit kroegverkope 37 500

Bruto wins (b) 49 500

Lone (12 000)

Inkomste uit eetkamer 5 000

Bruto wins (c) 15 000

Lone (10 000)

Skenking ontvang 500

Uitgawes (133 000)

Salarisse en lone R(35 000 ± 1 200) 33 800

Rente op verbandlening (15% 6 R500 000) 75 000

Onderhoud 10 900

Telefoonuitgawe R(6 600 ± 1 600) 5 000

Skryfbehoeftes R(2 000 + 100) 2 100

Versekering R(1 600 + 400 ± 800) 1 200

Waardevermindering 5 000

Toerusting en gereedskap (20% 6 R10 000) 2 000

Meubels 1 000

Breekware en linne R(7 000 Ð 5 000) 2 000

Oorskot vir die periode 8 900

345 ACN101M/1

GROEN GHOLFKLUB

2. BALANSSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.4

BATES Aant R

Nie bedryfsbates


Bedryfsbates 14 100

Voorraad (verversings) 3 000

Vooruitbetalings R(800 + 1 200) 2 000

Handelsdebiteure R(2 100 + 1 000) 3 100




Fondse 169 400

Opgehoopte fonds (d) 169 400

Totale laste 555 700


Langtermynlening Ð 15% verbandlening

(Verseker deur eerste verband oor vaste eiendom) 500 000

Bedryfslaste 55 700

Handels- en ander krediteure

R[16 100 + 37 500 (e) + 2 100] 55 700

Totale fondse en aanspreeklikhede 725 100

346ACN101M/1

GROEN GHOLFKLUB

3. AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.4

3.

Eiendom, aanleg entoerusting

Grond,geboue enverbeterings

Breekware enlinne

Toerustingen gereed-

skap Meubels Totaal

R R R R RDrabedrag:

Begin van die jaar 680 000 7 000 10 000 19 000 716 000

Kosprys 680 000 7 000 21 000 25 000 733 000Opgelope waardevermindering (Ð) (Ð) (11 000) (6 000) (17 000)

Waardevermindering vir die jaar (Ð) (Ð) (2 000) (1 000) (3 000)Herwaardasie (Ð) (2 000) (Ð) (Ð) (2 000)

Drabedrag:

Einde van die jaar 680 000 5 000 8 000 18 000 711 000

Kosprys 680 000 7 000 21 000 25 000 733 000Opgelope waardevermindering (Ð) (2 000) (13 000) (7 000) (22 000)

BEREKENINGE

(a)

Dt Ledegelde Kt

R R

Inkomste vooruit ontvang 2 100 Inkomste vooruit ontvang 1 800

Inkomste-en-uitgawe 82 900 Bank 82 200

Opgelope inkomste 1 000

85 000 85 000

(b) Kroeg bruto wins R R

Verkope 100 000

Min: Koste van verkope 50 500

Min: Aanvangsvoorraad 3 000

Min: Aankope 50 000

53 000

Min: Sluitingsvoorraad 2 500

Bruto wins 49 500

(c) Eetkamer bruto wins

Verkope 30 000

Min: Koste van verkope (R30 000 6 50%) 15 000

Min: Aanvangsvoorraad 1 000

Min: Aankope 14 500

15 500

Min: Sluitingsvoorraad* 500

Bruto wins 15 000

* Balanssyfer

347 ACN101M/1

(d) Opgehoopte fonds

Saldo (28 Februarie 20.1) 150 000

Plus: Oorskot vir die jaar 8 900

Plus: Intreegelde 10 500

169 400

(e) Rente betaalbaar

15% van R500 000= 75 000

Min: Betaal 37 500

Verskuldig 37 500

KOMMENTAAR

. Intreegelde word om die volgende redes nie in die inkomste-en-uitgawestaat getoon

nie:

. Dit is eenmalige ontvangste (nie herhalend van aard nie).

. Dit is van 'n kapitale aard.

. 'n Klub, vereniging of onderneming sonder winsoogmerk se lopende uitgawes vir die

eersvolgende jaar behoort vooruit beraam te word. Die ledegelde vir die jaar word dan

bereken deur die totale verwagte uitgawes deur die aantal lede te deel.

. Kleiner skenkings wat ontvang word, kan as gewone inkomste beskou word. Indien

die bedrag wesenlik en nie herhalend is nie, byvoorbeeld indien 'n weldoener 'n

spesiale skenking maak, of in geval van 'n bemaking, is dit ontvangste van 'n kapitale

aard. Sekere liggame, waaronder welsynsorganisasies, ontvang (dikwels) groot

bedrae uit die opbrengs van 'n straatkollekte, of uit 'n jaarlikse staatstoekenning. Sulke

ontvangste is nie van 'n kapitale aard nie (tensy dit uitdruklik as sodanig omskryf en

toegeken is) en moet dus in die inkomste-en-uitgawestaat aangetoon word.

. Breekware, glasware, linne, ensovoorts, is beslis nie bedryfsbates nie; dit vorm deel

van die basiese toerusting wat beskikbaar moet wees voordat inkomste verdien kan

word, en is dus deel van die toerusting.

. Lone is nie deel van die bruto wins nie en moet in die inkomste-en-uitgawestaat

getoon word.

. Let daarop dat berekenings nooit in die praktyk in finansieÈ le state getoon word nie

[bv versekering (R40 + 1/2 van R160).] Vir eksamendoeleindes mag u dit wel so

aantoon, mits dit baie duidelik as berekenings aangedui word.

348ACN101M/1


Die volgende inligting het op die Spring Tennisklub betrekking:

(1) BALANSSTAATITEMS SOOS OP 31 DESEMBER 20.1

R R


Min: Opgelope waardevermindering 8 880 12 720

Vaste deposito in Trade Bank (teen 12% per jaar) 25 600

Voorraad: tennisballe 984

Opgelope ledegelde 192

Opgelope rente op vaste deposito 1 024

Huur vooruit betaal 480

Spaarrekening (gunstig) 2 880

Bank (gunstig) 8 400

Opgehoopte fonds 26 440

Spesiale fonds vir kampioenskappe 25 600

Ledegelde vooruit betaal 168

Agterstallige lone 72

(2) KONTANTTRANSAKSIES VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.2

R

Ontvangste:

Besoekersgelde 4 860

Ledegelde: 20.1 120

20.2 19 920

20.3 48

Intreegelde 864

Rente ontvang: Vaste deposito 3 584

Spaarrekening 156

Kampioenskapsgelde 3 240

Skenkings 4 680

Betalings:

Eiendomsbelasting 3 504

Verversings 1 800


Tennisballe 5 280

Affiliasiegelde 120

Kampioenskapsonkoste 6 400

Honorarium 2 880

Lone 3 360

Onderhoud 2 232

Huur: Tennisbane 4 800

Toerusting (op 30 September 20.2 aangekoop) 2 400

Oorplasing na spaarrekening 1 080

349 ACN101M/1


(a) Intreegelde moet gekapitaliseer word.

(b) Voorraad voorhande op 31 Desember 20.2:

Tennisballe Ð R420

Verversings Ð R72

(c) Huur van tennisbane beloop R480 per maand.

(d) Onbetaalde ledegelde vir 20.1 is oninvorderbaar.

(e) Die klub het 84 lede en ledegelde beloop R20 per maand.

(f) Op 31 Desember 20.2 is skryfbehoeftes ter waarde van R120 op krediet aangekoop

en gebruik.

(g) R360 is nog vir lone uitstaande.

(h) Gebruikte toerusting met 'n kosprys van R1 200 en opgelope waardevermindering van

R960 (op 31 Desember 20.1) moet met ingang 1 Januarie 20.2 afgeskryf word.

(i) Waardevermindering op toerusting teen 20% per jaar moet op die verminderde saldo

bereken word.

(j) Die rente op die vaste deposito by Trade Bank mag net vir kampioenskap uitgawes

gebruik word. Die kapitale bedrag van die spesiale fonds is nie besteebaar nie.

Gevra

Stel die volgende rekening en state van Spring Tennisklub op:

1. Die ledegelde-rekening vir die jaar

2. Die inkomste-en-uitgawestaat vir die jaar geeÈ indig 31 Desember 20.2

3. Die balansstaat soos op 31 Desember 20.2.

4. Toon die eiendom, aanleg en toerusting aantekening.


SPRING TENNISKLUB

1. ALGEMENE GROOTBOEK

Dt Ledegelde Kt

20.2 R 20.2 R

Jan 1 Saldo a/b 192 Jan 1 Saldo a/b 168

Des 31 Inkomste-en- Des 31 Bank Ð 20.1 120

uitgawe: 20 160 20.2 19 920

R(20 6 84 6 12) 20.3 48

Saldo a/d 48 Oninbare skuld/

(vooruitbetaal) kredietverliese 72

Saldo (verskuldig) a/d 72

20 400 20 400

20.3 20.3

Jan 1 Saldo a/b 72 Jan 1 Saldo a/b 48

350ACN101M/1

SPRING TENNISKLUB

2. INKOMSTE-EN-UITGAWESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 31 DESEMBER 20.2

R

Inkomste 29 856)

Besoekersgelde 4 860

Ledegelde 20 160)

Rente (spaarrekening) 156)

Skenkings 4 680)

Uitgawes (30 364)

Eiendomsbelasting 3 504)

Oninbare skulde/kredietverliese R(192 ± 120) 72)

Verversings R(1 800 ± 72) 1 728)

Skryfbehoeftes R(1 512 + 120) 1 632)

Tennisballe R(984 + 5 280 ± 420) 5 844)

Affiliasiegelde 120)

Honorarium 2 880)

Lone R(3 360 ± 72 + 360) 3 648)

Onderhoud 2 232)

Huur R(480 6 12) 5 760)

Waardevermindering (a) 2 616)

Verlies met skrapping van toerusting (a) 240)

Kampioenskap: tekort (b) 88)

Tekort vir die periode (508)

351 ACN101M/1

SPRING TENNISKLUB

3. BALANSTAAT SOOS OP 31 DESEMBER 20.2

BATES Aant R




Vaste deposito by Trade Bank teen 12% pj 25 600

Bedryfsbates 15 540

Voorraad R(420 + 72) 492

Handelsdebiteure R[72 + 512 (c)] 584

Kontant en kontantekwivalente R[3 960 + 10 504 (d) en (e)] 14 464

Totale bates 53 404


Fondse 52 396

Opgehoopte fonds (f) 26 796


Niebesteebare fonds:

Kampioenskappe 25 600

Bedryfslaste 1 008

Handels- en ander krediteure R[48 + 120 + 360 + 480 (g)] 1 008

Totale fondse en aanspreeklikhede53 404

SPRING TENNISKLUB

4. AANTEKENINGE VIR DIE JAAR GEEÈ NDIG 31 DESEMBER 20.2

Eiendom, aanleg en toerusting Toerusting Totaal

R R

Drabedrag: Begin van die jaar 12 720 12 720

Kosprys 21 600 21 600


Toevoegings (uit eie fondse) 2 400 2 400

Vervreemdings teen drabedrag (240) (240)

Kosprys (1 200) (1 200)


Waardevermindering vir die jaar (2 616) (2 616)

Drabedrag: Einde van die jaar 12 264 12 264

Kosprys 22 800 22 800


352ACN101M/1

Berekenings

(a) Verlies: verkoop van toerusting en waardevermindering

Opgelope

Kosprys waarde-

vermindering

R R

Saldo 21 600 8 880

Afgeskryf (1 200) (960)

20 400 7 920)

Aangekoop 30 September 20.2 2 400

22 800

Verlies met afskryf van toerusting R(1 200 7 960) = R240

Waardevermindering vir die jaar

R

R(20 400 7 7 920) 6 20% 2 496

R2 400 6 20% 6 3/12 120

2 616

(b) KampioenskapstekortR

Uitgawes 6 400

Inkomste: Inskrywingsgeld 3 240 Ð

Inkomste: Rente (R25 600 6 12%) 3 072 6 312

Tekort 88

(c) Opgelope rente

Rente ontvangbaar vir die jaar

(R25 600 6 12%) 3 072

Rente ontvang 3 584

Min: Opgelope rente (31 Des 20.1) 1 024 2 560

Opgelope rente (31 Des 20.2) 512

(d) Spaarrekening

Saldo 2 880

Plus: Deposito 1 080

3 960

(e) Bank

Saldo 8 400

Plus: Ontvangste 37 472

45 872

Min: Betalings 35 368

Saldo 10 504

(f) Opgehoopte fonds

Saldo (31 Des 20.1) 26 440

Plus: Intreegelde 864

Min: Tekort vir die jaar 508

Saldo (31 Des 20.2) 26 796

353 ACN101M/1

(g) Agterstallige huuruitgawe

Betaalbaar per jaar = R480 6 12 5 760

Min: Bedrag betaal 4 800

960

Min: Vooruit betaal 31 Desember 20.1 480

480

SELFBEOORDELING


. fondsrekeninge op te stel?

. 'n ontvangste-en-betalingstaat op te stel?

. 'n handelstaat op te stel?

. 'n inkomste-en-uitgawestaat op te stel?

. 'n balansstaat op te stel wat die finansieÈ le toestand van die onderneming asook al

die inligting, insluitende inligting rakende spesiale fondse, toon?

. al die verlangde berekeninge, insluitende dieÂ rakende ledegelde, te boekstaaf?

354ACN101M/1

Studie-eenheid

18Onvolledige rekords

Leeruitkoms

Studente behoort in staat te wees om vanaf onvolledige rekords na 'n dubbelinskrywing-stelsel oor te skakel.

InhoudBladsy

Sleutelbegrippe 355

18.1 Inleiding 356

18.2 Nadele van onvolledige rekords 356

18.2.1 Onvolledigheid 356

18.2.2 Geen rekord van niebedryfsbates en niebedryfslaste 356

18.2.3 Geen besonderhede van winste en/of verliese nie 356

18.2.4 Die finale resultaat is onbetroubaar 356

18.3 Berekening van wins/verlies vanaf onvolledige rekords 356

18.4 Omskakeling vanaf enkelinskrywingstelsel na dubbel-

inskrywingstelsel 359

18.4.1 Waar hulpjoernale bygehou word 359

18.4.2 Waar enkele rekords bygehou word 360




Selfbeoordeling 372

SLEUTELBEGRIPPE

. Onvolledige rekords

. Staat van bates en laste

. Omskakeling na dubbelinskrywingstelsel

355 ACN101M/1

18.1 Inleiding

Klein besighede, nie-winsgewende organisasies, ens. voldoen soms nie aan die dubbel-

inskrywingstelsel van rekeningkunde nie. Dit is waarskynlik dat die eienaars of bestuur van

hierdie klein organisasies baie min van die basiese rekeningkundige beginsels af weet. As

gevolg hiervan word sommige transaksies nie aangeteken nie en slegs enkele rekeningkun-

dige rekords word bygehou, byvoorbeeld dieÂ van net debiteure en krediteure, d.w.s.

persoonlike rekeninge. Dit word as die enkelinskrywingstelsel van rekeninge beskryf wat

natuurlik tot onvolledige rekords lei.


18.2 Nadele van onvolledige rekords

Daar is baie nadele aan die gebruik van die enkelinskrywingstelsel verbonde. Dit kan soos volg

opgesom word:

18.2.1 Onvolledigheid

Tydends die bespreking van die dubbelinskrywingstelsel is die tweevoudigheid van elke

transaksie verduidelik, naamlik dat vir elke debietinskrywing, daar 'n ooreenstemmende

kredietinskrywing moet wees. Hierdie beginsel kan nie geld waar net persoonlike rekeninge

bygehou word nie met die gevolg dat rekords wat onder 'n enkelinskrywingstelsel bygehou

word, onvolledig sal wees. Afgesien van persoonlike rekords, is daar talle transaksies van 'n

onpersoonlike aard waarvan daar geen rekord onder die enkelinskrywingstelsel bestaan nie.

18.2.2 Geen rekord van niebedryfsbates en niebedryfslaste

Niebedryfsbates en niebedryfslaste is onpersoonlike rekeninge en waar net persoonlike

rekeninge bygehou word, sal daar geen betroubare rekord van hierdie bates en laste wees nie.

18.2.3 Geen besonderhede van winste en/of verliese nie

Omdat geen nominale of wins- of verliesrekeninge bygehou word nie, is dit onmoontlik om die

oorsprong of bestaan van 'n wins of 'n verlies uit die rekeningkundige rekords te bepaal. Die

gebrek aan betroubare inligting kan bestuur nadelig beõÈnvloed omdat dit moeilik is om beleid vir

die toekoms te bepaal as daar nie rekords bestaan waarop dit gegrond kan word nie. Dit is dus

ook onmoontlik om die resultate van een jaar met dieÂ van 'n vorige jaar te vergelyk, of om enige

statistiese inligting te bekom.

18.2.4 Die finale resultaat is onbetroubaar

Omdat slegs 'n enkel inskrywing van persoonlike transaksies geboekstaaf word, kan 'n

proefbalans nie opgestel word nie. Die saldo's van die debiteure en krediteure se rekeninge

kan ook verkeerd wees omdat daar nie kontrolerekeninge is waarteen dit gerekonsilieer kan

word nie. Bates en/of laste word ook nie geboekstaaf nie en dit is dus duidelik dat enige

finansieÈ le state wat uit hierdie inligting saamgestel word, onbetroubaar sal wees.

18.3 Berekening van wins/verlies vanaf onvolledige rekords

Die winste/verliese van 'n besigheid moet, vir belasting en ander doeleindes, bereken word.

Wanneer die enkelinskrywingstelsel gebruik word, kan die wins/verlies vir 'n bepaalde tydperk

slegs bereken word met behulp van 'n vergelyking van die kapitaal aan die begin van die

356ACN101M/1

tydperk met die kapitaal aan die einde van die tydperk. 'n Toename in kapitaal kan as 'n wins

beskou word en 'n afname as 'n verlies. Voorsiening moet egter gemaak word vir enige

verhogings van kapitaal of onttrekkings deur die eienaar.


Oefening 18.1

D Donovan gebruik die enkelinskrywingstelsel. Sy bates en laste is op 30 April 20.1 soos volg:

R

Meubels en toebehore 16 500

Voorraad 8 700


Bank (gunstig) 2 200

Kleinkas 300


Lening: DJ Bank 5 500

'n Staat van bates en laste moet eerstens op 30 April 20.1 opgestel word.

D DONOVAN

STAAT VAN BATES EN LASTE SOOS OP 30 APRIL 20.1

BATES R


Eiendom, aanleg en toerusting 16 500

Bedryfsbates 22 100

Voorraad 8 700


Kontant en kontantekwivalente R(2 200 + 300) 2 500

Totale bates 38 600



Kapitaal *23 700

Totale laste 14 900


Langtermynlening Ð DJ Bank 5 500

Bedryfslaste 9 400



* Balanseersyfer

357 ACN101M/1

Op 30 April 20.2, blyk die stand soos volg te wees:

R


Voorraad 9 600


Bank 3 000

Kleinkas 400



Daar is ook vasgestel dat D Donovan R2 500 gedurende die jaar uit die besigheid onttrek het.

Die waarde van meubels en toebehore moet met 10% per jaar verminder word.

Gevra

Bereken die wins of verlies vir die jaar en stel 'n staat van bates en laste soos op 30 April

20.2 op.


Die finale kapitaal moet eers bepaal word:

Bates R


Voorraad 9 600


Bank 3 000

Kleinkas 400

40 700

Laste (13 600)



Kapitaal 27 100

Om die beraamde netto wins vir die jaar te bepaal, moet die verskil tussen die twee kapitale

bydraes bepaal word en aansuiwerings vir die onttrekkings en waardevermindering aangebring

word:

R

Kapitaal aan die einde van die finansieÈ le tydperk 27 100

Kapitaal aan die begin van die tydperk (23 700)

3 400

Waardevermindering (1 650)

Onttrekkings 2 500

Beraamde wins vir die jaar 4 250

'n Staat van bates en laste soos op 30 April 20.2 kan nou opgestel word:

358ACN101M/1

D DONOVAN

STAAT VAN BATES EN LASTE SOOS OP 30 APRIL 20.2

BATES R


Eiendom, aanleg en toerusting R(16 500±1 650) 14 850

Bedryfsbates 24 200

Voorraad 9 600


Kontant en kontantekwivalente R(3 000 + 400) 3 400

Totale bates 39 050



Kapitaal *25 450

Totale laste 13 600


Langtermynlenings: DJ Bank 5 000

Bedryfslaste 8 600



R

* Saldo: 1 April 20.1 23 700

Beraamde wins 4 250

Min onttrekkings (2 500)

25 450

Let op na die stelselmatige rangskikking en groepering van die items wat belangrik is vir


Bestudeer paragraaf 18.3 tot 18.6 van die voorgeskrewe boek.

18.4 Omskakeling vanaf enkelinskrywingstelsel na dubbelin-skrywingstelsel

18.4.1 Waar hulpjoernale bygehou word

Stap 1

Stel 'n staat van bates en laste aan die begin van die tydperk op (of gebruik die staat van die

vorige tydperk). Die ``saldo's'' soos in hierdie staat getoon, word met 'n algemene

joernaalinskrywing geboekstaaf en dan na die algemene grootboek oorgeboek. Hierdeur

word die rekeninge volgens die dubbelinskrywingstelsel in die algemene grootboek geopen.

Stap 2

Die volgende stap is om die verskillende hulpjoernale soos in studie-eenheid 6 bespreek is, op

te stel. Al die joernale vir kontantontvangste en -betalings, aankope, aankoopterugsendings,

verkope, verkoopterugsendings, asook ander hulpjoernale soos dieÂ vir ontvang- en

betaalwissels moet opgestel word.

359 ACN101M/1

Die nodige inskrywings vir huur, salarisse, lone, diverse uitgawes, aankoop of verkoop van

bates, kontantaankope en -verkope, ens. moet in die kontantjoernale aangeteken word. Dit is

ook noodsaaklik dat 'n bankrekonsiliasie gereeld asook aan die einde van die tydperk gedoen

word.

Die afsonderlike debiteure en krediteure se rekening moet deeglik nagegaan word. Enige foute

moet in die algemene joernaal reggestel word.

Stap 3

Die inskrywings in die hulpjoernale kan nou na die verskillende grootboekrekeninge oorgeboek

word.

Stap 4

Nadat alle joernale voltooi is en oorboeking na die grootboekrekeninge gedoen is, moet die

rekeninge gebalanseer en 'n proefbalans opgestel word.

Stap 5

Berei die finansieÈ le state, soos voorheen in hierdie studiegids verduidelik, voor.

18.4.2 Waar enkele rekords bygehou word

As gevolg van die praktiese probleme om 'n behoorlike stel boeke volgens die dubbelinskry-

wingstelsel uit onvolledige inskrywings saam te stel, is dit soms beter om eers 'n

inkomstestaat, staat van veranderings in ekwiteit en 'n balansstaat volgens die beginsels

van dubbelinskrywing voor te berei. 'n Behoorlike, selselmatige stel boeke en rekeninge kan in

die volgende jaar bygehou word. Die werkswyse is soos volg:

Stap 1

Stel 'n lys van alle bates en laste aan die begin van die finansieÈ le tydperk saam.

Stap 2

Bereken die kapitaal soos aan die begin van die tydperk.

Stap 3

Maak 'n opsomming van die bankrekening vir die jaar met behulp van tjekteenblaaie,

depositostrokies en bankstate.

Stap 4

Bepaal die saldo's van bates en laste aan die einde van die tydperk.

Stap 5

Die volgende stap is om die syfers vir aankope en verkope te bepaal. Indien daar nie 'n

onderskeid tussen kontant- en kredietverkope en -aankope gemaak kan word nie kan hierdie

bedrae met behulp van die debiteure- en krediteurekontrolerekeninge bereken word. Alle gelde

ontvang vir verkope van handelsvoorraad moet na die debiteurekontrolerekening gekrediteer

word. (Hierdie werkswyse is onnodig waar kontantverkope en ontvangste vanaf debiteure

akkuraat bepaal kan word.) Kontant betaal vir aankope van handelsvoorraad word op

soortgelyke wyse teen die krediteurekontrolerekening gedebiteer.

Ontvangwissels en betaalwissels moet ook sorgvuldig in berekening gebring word.

Ontvangswissels moet teen die debiteurekontrolerekening gekrediteer en betaalwissels teen

die krediteurekontrolerekening gedebiteer word. Items soos korting ontvang en toegestaan,

360ACN101M/1

aankoop- en verkoopterugsendings, rente ontvang en betaal, V/T tjeks en gedishonoreerde

wissels, oninbare skulde/krediet verliese, oordragte vanaf debiteure na krediteure en

omgekeerd, moet reg in die betrokke rekeninge gedebiteer/gekrediteer word.

Nadat voorsiening ook in die kontrolerekeninge gemaak is vir beide aanvangs- en sluitings-

aldo's ten opsigte van debiteure en ontvangwissels en vir krediteure en betaalwissels, kan

hierdie rekeninge gebalanseer word. Die balanseersyfer aan die debietkant van die

debiteurekontrolerekening verteenwoordig dan verkope en die balanseersyfer aan die

kredietkant van die krediteurekontrolerekening sal aankope verteenwoordig.

Stap 6

Waar agterstallige en vooruitbetalings vir inkomste- en uitgawe-items bestaan, moet die

bedrae wat in die inkomstestaat openbaar moet word, bereken word.

Stap 7

Al die nodige inligting is nou beskikbaar en die finansieÈ le state kan opgestel word.

Oefening 18.2

C Caity bedryf 'n klein onderneming. Sy het nooit behoorlik rekeningkundige rekords gehou nie

en sy vra u om haar rekenmeester te wees. Na behoorlike ondersoek stel u die volgende

besonderhede oor haar onderneming vas:

Saldo's soos op 1 Mei 20.0:

R

Voertuig 15 300


Voorraad: Handelsware 9 680

Debiteure 7 930

Krediteure 5 645


'n Ontleding van die ontvangste en betalings in haar bankrekening vir die jaar geeÈ indig 30 April

20.1 was soos volg (alle ontvangste is gebank en alle betalings het per tjek geskied):

Dt Bank Kt

R R

Saldo a/b 7 260 Betalings aan krediteure 66 500

Ontvang vanaf debiteure 124 538 Water en elektrisiteit 3 300

Kontantverkope 21 762 Lone 11 925

Huuruitgawe 14 400


Advertensies 2 100

Versekering 3 250

Diverse uitgawes 7 650

Bankkoste 190

Onttrekkings 35 500

Saldo o/d 5 325

153 560 153 560

Saldo a/b 5 325

361 ACN101M/1

U stel vas dat die volgende ook in aanmerking geneem moet word:

(a) Waardevermindering moet op die drabedrag van voertuie teen 20% per jaar en teen 10%

per jaar op meubels en toebehore afgeskryf word.

(b) Saldo's soos op 30 April 20.1:

R


Versekering vooruitbetaal 250

Voorraad: handelsware 12 190

Debiteure 11 230

Ontvangwissels 800

Krediteure 7 145

Gevra

Stel die jaarlikse finansieÈ le state vir C Caity vir die jaar geeÈ indig 30 April 20.1 op.

LW: Aantekeninge word nie vereis nie.


Eerstens moet die aanvangskapitaal bepaal word:

Bates R

Voertuie 15 300


Voorraad 9 680

Debiteure 7 930

Bank 7 260

52 770

Laste (6 095)

Krediteure 5 645


Kapitaal 46 675

Bepaal die verkope en aankope vir die jaar tot 30 April 20.1:

Dt Debiteurekontrole (insluitend ontvangwissels) Kt

R R

Saldo: Debiteure a/b 7 930 Bank: Debiteure 124 538

Verkope* 150 400 Kontantverkope 21 762

Saldo: Debiteure o/d 11 230

Saldo: Ontvangwissels o/d 800

158 330 158 330

Saldo: Debiteure a/b 11 230

Saldo: Ontvangwissels a/b 800

362ACN101M/1

Dt Krediteurekontrole (insluitend betaalwissels) Kt

R R

Bank: Krediteure 66 500 Saldo: Krediteure a/b 5 645

Saldo: Krediteure o/d 7 145 Aankope* 68 000

73 645 73 645

Saldo: Krediteure a/b 7 145

* Balanseersyfer

Bereken die bedrae wat by die inkomstestaat ingesluit moet word ten opsigte van

vooruitbetalings en agterstallige bedrae.

Dt Versekering Kt

R R

Bank 3 250 Versekering Vooruitbetaal 250


3 250 3 250

Dt Lone Kt

R R

Bank 11 925 Agterstallige lone 450

Agterstallige lone 225 Wins-en-verlies 11 700

12 150 12 150

Die finansieÈ le state kan nou opgestel word.

363 ACN101M/1

C CAITY

INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 APRIL 20.1

R

Inkomste 150 400


Voorraad: 1 Mei 20.0 9 680

Aankope 68 000

77 680

Voorraad: 30 April 20.1 (12 190)

Bruto wins 84 910

Verspreidings, administratiewe- en ander uitgawes: (50 080)

Water ek elektrisiteit 3 300

Lone 11 700

Huuruitgawe 14 400


Advertensies 2 100

Versekering 3 000

Diverse uitgawes 7 650

Bankkoste 190

Waardevermindering R(3 060 + 1 260)* 4 320


Voertuie R(15 300 6 20%) = R3 060

Meubels en toebehore (R12 600 6 10%) = R1 260

C CAITY

STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 APRIL 20.1

KapitaalR

Saldo op 1 Mei 20.0 46 675

Wins vir die periode 34 830Onttrekkings (35 500)

Saldo 30 April 20.1 46 005

364ACN101M/1

C CAITY

BALANSSTAAT SOOS OP 30 APRIL 20.1

BATES Aant R


Eiendom, aanleg en toerusting* 23 580

Bedryfsbates 29 795

Voorraad 12 190

Handelsdebiteure R(11 230 + 800 + 250) 12 280


Totale bates 53 375



Kapitaal 46 005

Bedryfslaste 7 370

Handels- en ander krediteure R(7 145 + 225) 7 370


* R(15 300 ± 3 060) + R(12 600 ± 1 260) = R23 580



K Kacey, die eienaar van Kacey Handelaars hou nie behoorlike rekeningkundige rekords nie.

Sy is egter in staat om die volgende te verskaf.

Saldo's soos op 31 Julie:

20.1 20.2

R R

Voertuie teen kosprys 24 500 24 500

Meubels en toebehore teen kosprys 18 800 18 800

Handelsvoorraad 20 750 28 400

Debiteure 8 700 11 600

Bank (gunstig) 1 300 2 700

Langtermynlening 15 000 10 000

Krediteure 9 500 11 800

Agterstallige uitgawes 2 400 1 200

Vooruitbetaalde uitgawes 350 350

U stel ook die volgende vas vir die jaar geeÈ indig 31 Julie 20.2:

(a) K Kacey het R18 500 gedurende die jaar vir eie gebruik onttrek.

365 ACN101M/1

(b) Waardevermindering teen 15% per jaar op die kosprys van voertuie en 10% per jaar op die

kosprys van meubels en toebehore moet nog voorsien word.

(c) 'n Bedrag van R500 moet as oninbaar afgeskryf word.

Gevra

(1) Bereken die beraamde wins/verlies van Kacey Handelaars vir die jaar geeÈ indig

31 Julie 20.2.

(2) Stel die staat van bates en laste vir Kacey Handelaars soos op 31 Julie 20.2 op.


(1) BEREKENING VAN WINS/VERLIES

KACEY HANDELAARS

STAAT VAN BATES EN LASTE SOOS OP 31 JULIE 20.1

BATES R


Eiendom, aanleg en toerusting R(24 500±18 800) 43 300

Bedryfsbates 31 100

Voorraad 20 750

Handelsdebiteure R(8 700 + 350) 9 050


Totale bates 74 400



Kapitaal *47 500

Totale laste 26 900



Bedryfslaste 11 900

Handels- en ander krediteure R(9 500 + 2 400) 11 900


* Balanseersyfer

Bepaling van eindkapitaal:

Bates R

Voertuie 24 500


Voorraad 28 400

Debiteure 11 600

Bank 2 700

Vooruitbetaalde uitgawes 350

86 350

Laste (23 000)


Krediteure 11 800

Agterstallige uitgawes 1 200

Kapitaal 63 350

366ACN101M/1

Beraamde wins:

R

Kapitaal aan die einde van die finansieÈ le tydperk 63 350

Kapitaal aan die begin van die tydperk (47 500)

15 850

Onttrekkings 18 500

Aansuiwerings: Oninbare skulde/kredietverliese (500)

Waardevermindering (5 555)

Voertuie (a) 3 675

Meubels en toebehore (b) 1 880

Beraamde wins vir die jaar 28 295

(a) R(24 500 6 15%) = R3 675

(b) R(18 800 6 10%) = R1 880

(2)

KACEY HANDELAARS

STAAT VAN BATES EN LASTE SOOS OP 31 JULIE 20.2

BATES R


Eiendom, aanleg en toerusting R(24 500 + 18 800 ± 5 555) 37 745

Bedryfsbates 42 550

Voorraad 28 400

Handelsdebiteure R(11 600 ± 500 + 350) 11 450


Totale bates 80 295



Kapitaal *57 295

Totale laste 23 000



Bedryfslaste 13 000

Handels- en ander krediteure R(11 800 + 1 200) 13 000


R

* Saldo: 1 Augustus 20.1 47 500

Beraamde wins 28 295

Min: Onttrekkings (18 500)

57 295

367 ACN101M/1


M Mandosa hou boek volgens die enkelinskrywingstelsel, maar besluit om na die

dubbelinskrywingstelsel oor te skakel en vra u hulp. U stel die volgende vas:

Op 1 Julie 20.1 het M Mandosa die volgende bates besit:

R

Grond en geboue 36 000

Voertuig 12 000


Voorraad 13 000

Debiteure 2 200

Sy laste het uit die volgende bestaan:

Lening: NKA Bank 8 400

Krediteure 7 200

Bank (oortrokke) 5 300

'n Ontleding van sy kontantjoernale toon die volgende:

Ontvangste

Vanaf debiteure ontvang en kontantverkope 139 600

Terugbetalings deur krediteure ten opsigte van oorbetalings

op rekeninge 540

Inbetaling deur Mandosa 7 600

Huurinkomste 2 400

Ontvangwissels by die bank verdiskonteer 12 600

Betalings

Aan krediteure en verskaffers van handelsware betaal 77 400

Vereffening van Lening: NKA Bank 8 900


Ontvangwissels verdiskonteer, op vervaldatum gedishonoreer 600

Noteringskoste op hierdie wissels 20

Debiteure se tjeks gedishonoreer (V/T) 840

Onttrekkings 34 500

Lone betaal 10 000


U stel ook die volgende vas:

(a) Op 30 Junie 20.2 het M Mandosa geen kontant voor hande gehad nie, behalwe dieÂ in die

bank.

(b) R200 rente is op uitstaande debiteure se rekeninge gevorder.

(c) Korting toegestaan het R720 beloop en korting ontvang, R940.

(d) Waardevermindering moet voorsien word teen 15% per jaar op die kosprys van voertuie en

teen 5% per jaar op die kosprys van meubels en toerusting.

(e) Debiteure se rekeninge ten bedrae van R500 is gedurende die jaar as oninvorderbaar

afgeskryf.

(f) Op 30 Junie 20.2, stel Mandosa die waarde van sy handelsvoorraad op R15 000.

Debiteure het hom R6 800 geskuld en hy het aan krediteure R8 400 geskuld (insluitende

ontvang- en betaalwissels).

368ACN101M/1

Gevra

Stel 'n inkomstestaat en 'n staat van veranderings in ekwiteit vir die jaar geeÈ indig

30 Junie 20.2 op, asook 'n balansstaat op daardie datum. (Toon u berekeninge van

aankope en verkope.) (LW: Geen aantekeninge word vereis nie.)


BEREKENINGE

(a) Kapitaal aan die begin van die jaar:

R

Bates 65 800

Grond en geboue 36 000

Voertuie 12 000


Voorraad 13 000

Debiteure 2 200

Laste (20 900)

Lening: NKA Bank 8 400

Krediteure 7 200

Oortrokke bank 5 300

Kapitaal 44 900

(b) Banksaldo aan die einde van die jaar:

R

Beginsaldo (5 300)

Ontvangste 162 740

Ontvang vanaf debiteure en kontantverkope 139 600

Terugbetalings deur krediteure 540

Inbetaal deur Mandosa 7 600

Huurinkomste 2 400

Ontvangwissels verdiskonteer by bank 12 600

Betalings (154 620)

Betalings aan krediteure en verskaffers 77 400

Lening: NKA Bank vereffen 8 900


Ontvangwissels gedishonoreer op vervaldatum 600

Noteringskoste 20

Debiteure se tjeks gedishonoreer 840

Onttrekkings 34 500

Lone betaal 10 000


Sluitingsaldo 2 820

369 ACN101M/1

(c)


R R

Saldo a/b 2 200 Bank 139 600

Bank: Ontvangwissels Ontvangwissels 12 600

gedishonoreer 600 Vereffingskorting toegestaan 720

Noteringskoste 20 Oninbare skulde/krediet-

Bank: ``V/T'' tjeks 840 verliese 500

Rente-inkomste 200 Saldo o/d 6 800

Verkope* 156 360

160 220 160 220

Saldo a/b 6 800

(d)


R R

Bank 77 400 Saldo a/b 7 200

Betaalwissels 18 000 Bank 540

Vereffingskorting ontvang 940 Aankope* 97 000

Saldo o/d 8 400

104 740 104 740

Saldo a/b 8 400

* Balanseer syfer

370ACN101M/1

M MANDOSA

INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2

R

Inkomste 155 640


Vooraad: 1 Julie 20.1 13 000

Aankope 96 060

109 060

Voorraad: 30 Junie 20.2 (15 000)

Bruto wins 61 580

Ander inkomste 2 600

Huurinkomste 2 400

Rente ontvang op debiteurerekeninge 200

64 180

Verspreidings-, administratiewe- en ander uitgawes: (16 790)

Lone 10 000

Diverse handelsuitgawes 4 360


Waardevermindering R(1 800 + 130)* 1 930

47 390

Finansieringskoste: Rente op lening (R8 900 7 R8 400) (500)


* Voertuie R(12 000 x 15%) = R 1 800

Meubels en toerusting R(2 600 x 5%) = R130

M MANDOSA

STAAT VAN VERANDERINGS IN EKWITEIT VIR DIE JAAR GEEÈ INDIG 30 JUNIE 20.2

Kapitaal

R

Saldo op 1 Julie 20.1 44 900

Bydrae gedurende die periode 7 600



Saldo op 30 Junie 20.2 64 890

371 ACN101M/1

M MANDOSA

BALANSSTAAT SOOS OP 30 JUNIE 20.2

BATES R


Eiendom, aanleg en toerusting* 48 670

Bedryfsbates 24 620

Voorraad 15 000



Totale bates 73 290



Kapitaal 64 890

Bedryfslaste 8 400



* R36 000 + R(12 000 ± 1 800) + R(2 600 ± 130) = R48 670

SELFBEOORDELING


. die nadele met die gebruik van onvolledige rekords te bespreek?

. onvolledige rekords te omskryf?

. 'n staat van bates en laste op te stel?

. 'n netto wins/verlies uit onvolledige rekords te bereken?

. 'n enkelinskrywingstelsel na dubbelinskrywingstelsel om te skakel?

. finansieÈ le state vanaf onvolledige rekords op te stel?

372ACN101M/1

Documents

ACN StudyGuide