1Milied 2012

AA nntctionAAActioAA

Qoxra ta’ quddiem: MANUEL FARRUGIA, The Nativity, kollezzjoni privata.

Qoxra ta’ wara: LORETA GRECH, G˙inni fil-Fidi Nieqsa Tieg˙i, Seminarju tal-Qalb ta’ Ìesù, 2012.

Pubblikazzjoni ta’ darbtejn fis-sena ma˙ru©a mis-Seminarju Ma©©uri tal-Qalb ta’ ÌesùTriq Enrico Mizzi, Victoria, VCT 2042, G˙awdex. Tel: 2155 6479 - Email: majorseminary@gozodiocese.org - Website: www.sacredheartseminary.org.mt

Disinn: Seminarju Ma©©uri tal-Qalb ta’ Ìesù • Issettjar u mitbug˙: A&M Printing Ltd - 2155 3217

Milied 2012 • Nru 104

Editorjal 2

Messa©© tar-Rettur 3

Is-Su©©ett u l-Ikona tas-Sena 5

Mill-Óajja tal-Komunità tas-Seminarju 7

Il-Formazzjoni 14

Is-Sit Elettroniku tas-Seminarju 26

L-Esperjenzi tas-Seminaristi - Sajf 2012 15

Esperjenza ta’ Fidi fil-Parroçça tal-G˙asri 27

Wara l-Ordinazzjoni 20

Pa©na Vokazzjonali 28

Apprezzament 22

Pa©na Storika 29

Pa©na Missjunarja 24

Pa©na Artistika 32

Action22

3

a tas-Sena 55

nità tas-Seminarjjuu 77

1144

s-Seminarjjuu 2266

minaristi - Saajjff 22001222 115

fil-Paarrooççça tttaaalll-GGG˙asri 227

ni 2200

288

2222

29

2244

32

ACTION2

EEditorjal Mario Curmi

Sena wara l-o˙ra, minn mindu konna g˙adna tfal, qatt ma xbajna nisimg˙u u ner©g˙u nisimg˙u bil-©rajja tat-twelid tat-tfajjel Ìesù. Mhux biss biex nirrakkontawha lit-tfal, imma anke g˙aliex t˙alli wkoll ©o fina çertu serenità, hena, u fer˙. Hi ©rajja li tqanqal lil qalbna, f’dak il-lejl g˙aΩiΩ u qaddis tal-Milied. Meta wie˙ed jitfa’ ˙arstu lejn it-tarbija mfisqija f’maxtura, fi presepju, f’xi knisja, jew ©ewwa d-djar tag˙na stess, mill-ewwel ti©ih dik il-˙niena u qsim il-qalb hu u jara l-faqar li fih il-bniedem laqa’ lill-Messija, is-Salvatur, is-Sultan. U l-Milied ji©i u jg˙addi b˙alma g˙addew ta’ qabel u dak il-ftit entuΩjaΩmu li kellna f’dawn il-jiem jg˙ib mar-ri˙, l-g˙ada ta’ dawn il-festi. Ter©a’ taqa’ fuqna l-˙edla u tikber l-aljenazzjoni tag˙na bl-affarijiet mundani. Jaqa’ fuqna ng˙as li jnessina dan ir-rigal il-kbir li Alla ˙aseb li jag˙nina bih: Alla mag˙mul bniedem g˙alina biex ng˙ixu mieg˙u u niddjalogaw mieg˙u ta’ bnedmin li a˙na.

X’se˙er kbir tqanqal fija l-©rajja ta’ dawk ir-rg˙ajja mitfug˙in fuq xog˙olhom, bil-mer˙liet tag˙hom fil-mog˙dija. Nies normali li kienu jaqdu dmirhom biex i©ibu l-g˙axja ta’ kuljum lill-familji tag˙hom. F’nofs ta’ lejla, f’dik il-kes˙a, kellhom dik ix-xorti l-kbira li jesperjenzaw l-isba˙ ftit sig˙at ta’ ˙ajjithom. Fost l-g˙eja u n-ng˙as li waqa’ fuqhom mal-lejl, twasslilhom messa©© ta’ tama: “TibΩg˙ux, g˙ax araw, qieg˙ed in˙abbrilkom fer˙ kbir, fer˙ li se jkun g˙all-poplu kollu. Illum, fil-belt ta’ David, twildilkom Salvatur, li hu l-Messija, il-Mulej.” (Lq 2,10-11).

G˙al dan il-kliem ir-rg˙ajja mtlew bil-fidi, qamu immedjatament min-ng˙as tal-lejl, ˙allew warajhom il-mer˙liet u r˙ewlha lejn ir-ra˙al çkejken ta’ Betlehem sabiex “naraw x’©ara kif g˙arrafna l-Mulej” (Lq 2,15). Ûgur li x-xena li sabu ©ewwa l-g˙ar tal-annimali kienet wa˙da li tant impressjonathom, li ˙ar©u biex jaqsmuha man-nies l-o˙ra tar-ra˙al. X’bidla ©ieb fuq ˙ajjet dawn ir-rg˙ajja dak il-lejl ta’ skiet, il-lejl qaddis tal-Milied! Kienu jibqg˙u rg˙ajja b˙all-o˙rajn li kieku ma emmnux fil-messa©© tal-an©lu, li kieku taw prijorità lill-g˙eja tag˙hom u n-ng˙as li j©ib mieg˙u l-lejl. Imma issa li raw b’g˙ajnejhom, ˙add ma kien iΩommhom milli jo˙or©u u jkunu xhieda tal-verb li sar bniedem.

Ninsabu f’sena ddedikata g˙al Fidi. It-tema li ˙adna b˙ala komunità, biex tigwidana tul din is-sena formattiva hi: “Jiena nemmen, g˙inni fil-fidi nieqsa tieg˙i” (Mk 9,24). Tg˙id ser tkun sena li tg˙addi b˙all-o˙rajn? Tg˙id ser nibqg˙u g˙ajjenin u bin-ng˙as tant li l-anqas biss ninteb˙u bil-bidla li tista’ ssir ©o fina? Jaqaw a˙na ma je˙ti©ilniex li ner˙ulha lejn l-g˙ar ta’ Betlehem biex ner©g˙u niskopru lil dan Ìesù, li ˙afna drabi npittruh l-iΩjed komdu g˙alina?

Mir-rg˙ajja ta’ Betlehem nisiltu tliet punti. L-ewwel wie˙ed hu li malli semg˙u bit-twelid tal-Messija r˙ew kollox u telqu immedjatament. Kemm jien im˙e©©e© biex insir naf aktar lil Kristu u naççettah b˙ala l-Messija tieg˙i? It-tieni hu li wara li ltaqg˙u ma’ Ìesù tarbija, il-fidi u l-fer˙ li ˙assew dak il-˙in marru jaqsmuhom man-nies kollha tar-ra˙al. Kemm jiena lest li ninbidel, u kemm jien lest li nwassal lil dan Ìesù lill-o˙rajn, fil-bank tal-iskola, u fil-postijiet tax-xog˙ol tieg˙i? U t-tielet kien li meta dawn re©g˙u lura g˙ax-xog˙ol tag˙hom, marru lura b˙ala nies mibdula, iroddu ˙ajr lil Alla. Kemm nirringrazzjah lil Alla ta’ dak il-©id kollu li tani u g˙adu jag˙tini fil-©urnata ta’ kuljum?

G˙alhekk, dan il-Milied g˙andu jer©a’ jqajjimna fuq saqajna u jqajjimna min-ng˙as li sibna ru˙na fih biex inwasslu l-fer˙ li rçivejna u li j©ib mieg˙u dan iΩ-Ωmien lill-o˙rajn. Huwa Ωmien ta’ stennija u ta’ tama fejn fih inkomplu nsa˙˙u l-fidi tag˙na a˙na u nistennew it-tieni mi©ja tieg˙U. Ejja Mulej Ìesù, id-dinja qed tistenniek! Nixtieq minn qalbi nawgura Milied hieni u ta’ paçi lilkom u lill-familji tag˙kom.

STENBAÓ INT LI RIEQED

In˙abbrilkom fer˙ kbir

3Milied 2012

G˙eΩieΩ ˙bieb u benefatturi,il-©rajja tal-Milied hija ©rajja kollha kemm hi mibnija fuq il-fidi. Bil-fidi Marija laqg˙et is-sej˙a ta’ Alla u wie©bet: “Hawn jien il-qaddejja tal-Mulej, ˙a jsir minni skont kelmtek” (Lq 1,38), u hekk laqg˙et lill-Iben ta’ Alla mag˙mul bniedem fil-©uf tag˙ha. Bil-fidi wkoll ÌuΩeppi “˙a lil martu g˙andu, kif ordnalu l-an©lu tal-Mulej” (Mt 1,24). Bil-fidi r-rg˙ajja laqg˙u l-a˙bar tal-an©li u “marru jg˙a©©lu” lejn il-g˙ar, u “mbag˙ad re©g˙u lura jsebb˙u u jfa˙˙ru lil Alla g˙al kull ma kienu raw u semg˙u” (Lq 2,16.20). Bil-fidi l-ma©i ©ew mill-lvant ifittxu lis-sultan tal-Lhud li twieled u meta sabuh “inxte˙tu fl-art iqimuh” u “offrewlu rigali deheb, inçens u mirra” (Mt 2,11). Bil-fidi x-xwejja˙ Xmun, li kien qed jistenna l-fara© ta’ IΩrael, laqa’ fuq dirg˙ajh lit-tarbija Ìesù fit-Tempju u bierek lil Alla g˙ax fih ra s-salvazzjoni li Alla kien ˙ejja g˙all-popli kollha (Lq 2,25-32). Bil-fidi wkoll il-profetissa Anna marret fit-Tempju u “bdiet trodd ˙ajr lil Alla u titkellem fuq it-tarbija ma’ dawk kollha li kienu jistennew il-fidwa ta’ Ìerusalemm” (Lq 2,38).

m˙a©©ra, im˙anxra minn nofshom, maqtula bis-sejf, ˙ar©u ji©©errew imlibbsin bi ©lud tan-nag˙a© u tal-mog˙oΩ, neqsin minn kollox, m˙abbtin u ma˙qurin.” (Lhud 11,35-37).

Il-fidi ta’ dawn in-nies, li kienet il-fidi tal-poplu ta’ IΩrael, u li kulma jmur kienet qed tintrabat dejjem aktar mal-istennija tal-Messija, la˙qet il-qofol tag˙ha fil-fidi ta’ Marija, u mag˙ha ÌuΩeppi u l-persuni l-o˙ra tat-Testment il-Ìdid li semmejna qabel. Din il-fidi kellha mbag˙ad tkompli fid-dixxipli ta’ Ìesù u fil-membri kollha tal-Knisja li kellhom ji©u wara. Hekk jg˙idilna l-Papa Benedittu XVI fl-Ittra li biha nieda s-Sena tal-Fidi: “Bil-fidi Marija mxiet wara l-Mulej sal-a˙˙ar u baqg˙et mieg˙u sa fuq il-Kalvarju. Bil-fidi hija daqet il-frott tal-qawmien tieg˙u mill-mewt, u waqt li baqg˙et tg˙oΩΩ f’qalbha l-©rajjiet kollha li g˙addiet minnhom, hi g˙addiethom lill-appostli… Bil-fidi l-appostli ˙allew kollox u mxew wara l-Mulej… Bil-fidi d-dixxipli ffurmaw l-ewwel komunità Nisranija… Bil-fidi l-martri taw ˙ajjithom g˙al Kristu… Bil-fidi ˙afna r©iel u nisa kkonsagraw ˙ajjithom lil Kristu fit-triq tal-faqar, tal-kastità u tal-ubbidjenza… Bil-fidi, matul is-sekli, ˙afna nies ta’ kull età wrew il-©miel li hemm filli timxi wara l-Mulej Ìesù, f’kull ambjent tal-˙ajja: fil-familja, fuq ix-xog˙ol, fil-˙ajja pubblika … Bil-fidi g˙adna ng˙ixu a˙na wkoll illum…” (Porta fidei, 13).

G˙andna, g˙alhekk, matul l-istorja, vera mixja ta’ fidi, mg˙ixha minn persuni differenti, fi Ωminijiet u çirkustanzi differenti, imma mag˙qudin minn fidi wa˙da, tama wa˙da, u m˙abba wa˙da. Din il-mixja ninsabu fiha a˙na wkoll, b˙al ˙oloq f’katina twila lejn is-sema.

MESSAÌÌ TAR-RETTUR Dun Daniel XerriDun Daniel Xerri

“Jiena nemmen. G˙inni fil-fidi nieqsa tieg˙i”

Bil-fidi g˙adna ng˙ixua˙na wkoll illum

Qabel dawn il-persuni marbuta mal-©rajja tal-Milied, ˙afna o˙rajn kienu g˙exu bil-fidi fiΩ-Ωmien tal-istennija ta’ Kristu. L-Ittra lil-Lhud tag˙mel lista twila tag˙hom (ara kapitlu 11): minn Abel sa Óenok, sa Noè, sa Abraham u Sara, sa IΩakk u Ìakobb, sa Mosè, Gidg˙on, Barak, Sansun, Ìefti, David, Samwel u l-profeti kollha, u tg˙id li dawn “g˙o©bu lil Alla sewwasew g˙ax kellhom il-fidi” (Lhud 11,2). “Bil-qawwa tal-fidi huma raΩΩnu saltniet, g˙amlu l-©ustizzja, kisbu l-weg˙diet, saddew ˙alq l-iljuni, tfew il-qawwa tan-nar, ˙elsu minn xifer is-sejf, fiequ mill-mard, tqawwew fit-taqbid, ˙arrbu l-eΩerçti tal-barranin” (Lhud 11,33-34). Min˙abba l-fidi wkoll huma kellhom ibatu ˙afna: “Óaqruhom g˙all-mewt, g˙ax irrifjutaw il-˙elsien biex jiksbu qawmien a˙jar. O˙rajn sofrew Ωebli˙ u swat u sa˙ansitra ktajjen u ˙abs. Kienu

ACTION4

Imma nist˙ajjilkom tg˙iduli, x’inhi eΩattament il-fidi? Il-fidi hija dak l-atte©©jament tal-qalb quddiem Alla u r-rieda tieg˙u g˙alina. Hija relazzjoni li a˙na nibnu mieg˙u kuljum, u li trid timmarka kull çirkustanza u ©rajja ta’ ˙ajjitna. Hija l-fiduçja li a˙na nuru fih speçjalment fil-waqt tal-prova, l-aktar meta ma jirnexxilniex nifhmuh, g˙ax kif jg˙idilna hu stess: “Il-fehmiet tieg˙i mhumiex fehmietkom, u t-triqat tieg˙i mhumiex triqatkom” (Is 55,8). Il-fidi g˙alhekk hija meta jien nintelaq b’fiduçja s˙i˙a f’idejn Alla u n˙allih jag˙mel minni dak li jixtieq hu, biex ikun jista’ jse˙˙ il-pjan ta’ m˙abba tieg˙u g˙alija u g˙ad-dinja. Hekk g˙amlet Marija, u qabilha l-profeti u n-nies l-o˙ra kollha li ssemielna l-Iskrittura. Hekk g˙amlu wkoll il-qaddisin li ©ew wara. G˙al dan imsej˙in a˙na wkoll, g˙ax kif tg˙idilna l-Ittra lil-Lhud, “ming˙ajr il-fidi ma jistax ikun li wie˙ed jog˙©ob lil Alla” (Lhud 11,6).

L-istess Ittra tag˙mlilna kura©© u t˙e©©i©na biex in˙arsu lejn dawn il-mudelli ta’ fidi li g˙andna quddiemna u nitg˙allmu minnhom, waqt li nΩommu ˙arsitna mitfug˙a fuq Kristu: “Ladarba a˙na wkoll g˙andna madwarna s˙aba hekk kbira ta’ xhieda, ejjew inwarrbu minna kull xkiel u kull dnub li malajr ifixkilna, u b’qalbna qawwija nibqg˙u ni©ru t-triq tal-prova li g˙andna quddiemna; inΩommu g˙ajnejna merfug˙a lejn Ìesù, li minnu tibda u fih tintemm il-fidi tag˙na” (Lhud 12,1-2).

G˙eΩieΩ ˙bieb u benefatturi, b˙ala komunità tas-Seminarju a˙na g˙aΩilna b˙ala motto g˙al din is-sena l-kelma li wie˙ed missier, li kellu ibnu ma˙kum mix-xitan, darba qal lil Ìesù: “Jiena nemmen. G˙inni fil-fidi nieqsa tieg˙i!” (Mk 9,24). Din il-kelma ti©bor fiha Ωew© elementi importanti. L-ewwelnett fiha stqarrija tal-fidi: “Jiena nemmen!”, u mbag˙ad talba: “G˙inni fil-fidi nieqsa tieg˙i”. A˙na n˙ossu li din il-kelma tesprimi dak li hemm fil-qalb tag˙na: min-na˙a l-fatt li a˙na nemmnu u, jekk g˙aΩilna li nimxu wara l-Mulej Ìesù, dan g˙aliex b’xi mod di©à emminna fih; iΩda mill-banda l-o˙ra nafu mill-esperjenza tag˙na ta’ kuljum li l-fidi tag˙na g˙adha Ωg˙ira wisq u je˙ti©ilha tikber ˙afna aktar. G˙aldaqstant nixtieq nag˙mlu tag˙na mhux biss l-istqarrija tal-fidi imma wkoll it-talba ta’ dan il-missier.

Waqt li nag˙tikom minn qalbi l-isba˙ xewqat g˙al dan il-Milied, nitlob lill-Mulej biex matul din is-Sena tal-Fidi intom u a˙na nag˙rfu aktar il-kobor u l-©miel tal-fidi tag˙na, nissa˙˙u u nikbru fiha, u bil-fer˙ kollu nag˙tu xhieda g˙aliha fil-waqt tal-prova.

Il-Bord Editorjali tal-‘Action’, is-Superjuri

tas-Seminarju u s-Seminaristi

jawguraw il-Milied u

s-Sena t-Tajba lill-Qarrejja

kollha, lill-Óbieb u l-Benefatturi tas-Seminarju.

5Milied 2012

Meta din is-sena, flimkien mal-Knisja fid-dinja kollha qed niççelebraw u ng˙ ixu s-Sena tal-Fidi, a˙na l-komunità tas-Seminarju g˙aΩilna li nkomplu ni©u mdawla minn silta mill-Iskrittura Mqaddsa relatata ˙afna ma’ dan is-su©©ett li nieda l-Papa fil-11 t’Ottubru 2012.

Il-Fidi ti©i mg˙oddija lill-persuna fil-Mag˙mudija tag˙ha. Imma biex tikber u t˙alli l-frott din trid ti©i mmaturata fil-vja©© tal-˙ajja kollha tal-persuna, liema ˙ajja til˙aq il-qofol tag˙ha meta permezz tal-mewt tg˙addi g˙all-˙ajja li ma tg˙addix (ara Porta Fidei, n. 1).

Is-silta li g˙aΩilna sabiex tmexxina g˙al din is-sena, u li turi dan kollu hija: “Jiena nemmen! G˙inni fil-fidi nieqsa tieg˙i!”, me˙uda minn Mk 9,24. Il-kuntest s˙i˙ ta’ din is-silta jinsab f’Mk 9,14-29. Hawn naraw in-nuqqas ta’ ˙ila tad-dixxipli g˙an-nuqqas ta’ fidi tag˙hom, flimkien mal-g˙ajnuna ta’ Ìesù lill-missier li jitlob il-fejqan ta’ ibnu ma˙kum minn spirtu ˙aΩin (ara ukoll Mt 17,14-21 u Lq 9,37-42).

Iç-çentru ta’ din is-silta, li jidher ukoll fl-ikona miktuba apposta g˙al din is-sena minn Loreta Grech (ara fig. 1), hija l-mixja ta’ fidi tal-missier f’Ìesù (ara fig. 2). Din il-mixja sse˙˙ b’mod gradwali. Forsi min˙abba li l-missier fil-passat ma la˙aq qatt l-aspettattivi tant mixtieqa tieg˙u – li jara ’l ibnu mfejjaq, u li din

l-esperjenza tkompli tirrepeti ru˙ha fl-esperjenza li hu kellu mad-“dixxipli [ta’ Ìesù li]... ma kellhomx ˙ila [jfejquh]” (v. 18) – il-missier imur fuq Ìesù b’nofs fiduçja: “... int, jekk tista’ tag˙mel xi ˙a©a, g˙inna u ˙enn g˙alina!” (v. 22). In-nuqqas ta’ fidi (oligopistìa) flimkien man-nuqqas ta’ kapaçità tad-dixxipli – rappreΩentati fl-ikona fiΩ-Ωew© dixxipli li jinsabu wara Ìesù (ara fig. 3) – i˙alli effett negattiv fuq il-bniedem li qed ifittex il-verità.

Ìesù, b˙al f’kull okkaΩjoni o˙ra fejn ©ie mitlub ifejjaq, jitlob il-fidi s˙i˙a tal-persuna; il-fidi-fiduçja hija l-baΩi tal-miraklu: “Kollox jista’ jkun g˙al min jemmen!” (v. 23). Il-missier, imbuttat mix-xewqa li jara ’l ibnu mfejjaq jinteba˙ bin-nuqqas ta’ fidi tieg˙u u mill-qalb sinçiera tieg˙u jo˙or©u Ωew© stqarrijiet qawwija: “Jiena nemmen!” u “G˙inni fil-fidi nieqsa tieg˙i!” (v. 24). Minkejja li mal-ewwel daqqa t’g˙ajn dawn iΩ-Ωew© stqarrijiet jistg˙u jidhru kuntradittorji, jirriflettu Ωew© stati differenti: l-istat li tixtieq til˙aq il-persuna (stat ideali) u l-istat li fih tinsab il-persuna (stat attwali), (ara fig. 4).

G˙a lhekk f ’ dawn i Ω - Ωew© stqarrijiet qawwija tal-missier nistg˙u naraw il-mixja ta’ maturità fil-fidi li kull Nisrani hu msejja˙ jag˙mel tul ˙ajtu kollha. Huwa Alla li jsejja˙ u jag˙ti d-don u l-grazzja tal-fidi,

Dun Michael CurmiDun Michael Curmi

Is-Su©©ett u l-Ikona tas-Sena

TEMA TAS-SENA 2012-2013

11

22

33

44

ACTION6

imma hija ukoll il-persuna li trid tifta˙ qalbha biex tilqa’ din il-grazzja (ara P.F., n. 10). Id-dixxiplu ta’ Kristu hu msejja˙ sabiex jg˙in lill-persuni l-o˙ra jilqg˙u u jikkorrispondu ma’ din il-grazzja.

Fl-isfond, fuq in-na˙a tal-lemin jidher it-tifel li qed ji©i me˙lus mill-ispirtu l-˙aΩin (ara fig. 5). F’din ix-xena jispikkaw iΩ-Ωew© ilwien opposti: l-abjad fil-libsa tat-tifel imfejjaq, u l-iswed fil-kulur tal-ispirtu ˙aΩin li qed ja˙rab mit-tifel g˙all-ordni setg˙ana ta’ Ìesù Kristu (ara v. 25). Fl-ikonografija mhumiex biss il-persuna©©i li jitkellmu, imma huma anke l-ilwien li jridu jwasslu messa©©. G˙all-fatt li “l-ispirtu mbikkem” (v. 17), raffigurat mil-lewn iswed tieg˙u (fl-ikonografija jfisser nuqqas ta’ dawl, kaos u dnub), ˙are© mit-tifel, issa t-tifel jinsab mfejjaq fiΩikament u spiritwalment. G˙alhekk huwa mlibbes l-abjad (lewn li hu perfett g˙ax jirrifletti f’g˙ajnejk l-ilwien l-o˙ra kollha,

“id-dawl li mhux ma˙luq [imma li kien minn dejjem]”). Allura issa fih qed jg˙ammar ˙elsien s˙i˙ u perfett g˙ax ©ej mid-dawl tal-Kelma (kmand) ta’ Kristu, kif jg˙id is-Salm: “Fanal g˙al ri©lejja l-Kelma tieg˙ek u dawl fil-mog˙dija tieg˙i” (Salm 119,105).

L-istess lewn (abjad) jidher ukoll fuq il-libsa ta’ Kristu ttrasfigurat fuq il-muntanja (fl-isfond tal-ikona, fuq il-lemin, fuq. Ara fig. 6). Ta’ min jinnota li dan l-avveniment ta’ fuq il-muntanja qed ji©ri fl-istess ˙in li fih id-dixxipli qeg˙din isfel, jippruvaw ikeççu lill-ispirtu ˙aΩin mit-tifel ming˙ajr ma jirnexxielhom. Kristu, l-img˙allem tag˙hom, ukoll jinqeda b’din il-viΩjoni tieg˙u fil-glorja (trasfigurazzjoni) biex iqawwi l-fidi tal-appostli, ftit qabel il-prova l-kbira tal-passjoni tieg˙u.

Jalla l-Mulej, tul il-vja©© tag˙na fuq din l-art ikompli jg˙inna nilqg˙u, ng˙oΩΩu u naqsmu mal-o˙rajn id-don tal-fidi li g˙andna.

Mer˙ba

GrazziF’isem il-komunità kollha tas-Seminarju nixtiequ nroddu ˙ajr g˙all-˙idma li Dun Joseph Farrugia wettaq fi ˙dan is-Seminarju. Tul dawn l-a˙˙ar ˙ames snin Dun Joe serva b˙ala Direttur Spiritwali tas-seminaristi. Minn qalbna nixtiequ nirringrazzjawh tal-g˙ajnuna u tas-servizz li ta lill-istess komunità tas-Seminarju. Nawgurawlu kull ©id fil-˙idma tieg˙u ta’ saçerdot fid-djoçesi tag˙na. Awguri u grazzi Dun Joe!

Ner©g˙u nilqg˙u fostna lil Dun Alexander Refalo li wara assenza ta’ ˙ames snin mis-Seminarju b˙ala Direttur Spiritwali re©a’ ˙a l-˙idma li kellu qabel. Dun Alex beda l-˙idma b˙ala Direttur Spiritwali fl-1996 wara li kien ©ie lura minn Ruma. Stqarr hekk: “Meta spiççajt mis-Seminarju kont ˙sibt li ma kontx ser ner©a’ lura hawnhekk. Mur ifhimhom it-toroq tal-Mulej!”

Dun Alexander Refalo

Dun Joseph Farrugia

55

66

7Milied 2012

ÛJARA TA’ MONS. ÌUÛEPPI MERCIECA,ARÇISQOF EMERITUSNhar is-Sibt 21 ta’ April, fl-okkaΩjoni tas-60 anniversarju mill-ordinazzjoni presbiterali tieg˙u, l-Isqof ÌuΩeppi Mercieca ©ie mistieden g˙al ftit mumenti fl-istess Seminarju li fih ˙adem b˙ala rettur bejn l-1958 u l-1969. Wara li qasam mag˙na ˙sieb sabi˙ dwar l-identità tas-saçerdot, hu mexxa t-Talba ta’ Nofs il-Jum fil-kappella tas-Seminarju, u flimkien mal-Isqof Mario Grech, baqa’ mag˙na g˙all-ikel ta’ nofsinhar. Dakinhar stess filg˙axija, is-seminaristi taw is-servizz tag˙hom waqt il-quddiesa solenni ta’ radd il-˙ajr li Mons. Mercieca mexxa fil-Katidral ta’ G˙awdex.

l-istudenti li huma minn form 5 ’il fuq u li jattendu fil-gruppi tal-vokazzjonijiet tal-parroççi. Dawn ing˙aqdu mag˙na g˙all-adorazzjoni ta’ filg˙axija, g˙all-ikel u anke g˙al ˙in ta’ rikreazzjoni. Is-Sibt ta’ wara, imbag˙ad, ©ew mistiedna l-istudenti minn form 1 sa form 4. Dawn, wara mument ta’ talb fil-kappella, ©ew maqsumin f’Ωew© gruppi, u saritilhom laqg˙a b’tema vokazzjonali mis-seminaristi. L-Isqof Mario Grech Ωar liΩ-Ωew© gruppi u qasam mag˙hom ˙sieb dwar l-istess tema.

DJARJU 2012 Daniel SultanaDaniel Sultana

Mill-Óajja tal-Komunità tas-Seminarju

JUM TA’ TALB GÓALL-VOKAZZJONIJIETFir-raba’ Óadd fi Ûmien il-G˙id, li din is-sena ˙abat fid-29 ta’ April, ji©i miΩmum jum ta’ Talb g˙all-Vokazzjonijiet. B’rabta ma’ dan il-jum, bix-xieraq, is-seminaristi u b’mod speçjali l-Grupp tal-Vokazzjonijiet, jorganizzaw xi attivitajiet. Nhar it-Tlieta 24 ta’ April ©ew mistiedna fis-Seminarju

ACTION8

MAWRA TAL-KOMUNITÀ F’MALTAFil-btala tal-1 ta’ Mejju, ˙adna l-okkaΩjoni biex, b˙ala komunità, naqsmu l-fliegu u nag˙mlu mawra f’Malta. Dakinhar bdejna bi Ωjara fid-Dar tal-Kleru, Birkirkara, fejn ir-Rettur mexxa l-quddiesa u a˙na animajna l-litur©ija. Wara bqajna g˙al ftit ˙in nitkellmu mas-saçerdoti residenti hemmhekk. Ûorna wkoll is-Seminarju ta’ Malta, fejn konna mistednin g˙all-ikel ta’ nofsinhar. Kienu mumenti sbie˙ ta’ rikreazzjoni u mistrie˙.

li huma nvoluti fil-formazzjoni tag˙na. L-a˙˙ar mument ta’ din iΩ-Ωjara uffiçjali kien l-ikel ta’ nofsinhar flimkien ma’ dawk kollha mistiedna.

ÌIMGÓA VOKAZZJONALITa’ kull sena, il-komunità tag˙na torganizza ©img˙at fil-parroççi biex, fost l-o˙rajn, t˙e©©e© it-talb g˙all-vokazzjonijiet minn dik il-parroçça. Fost dawn saret wa˙da bejn il-Óadd 6 u l-Ìimg˙a 11 ta’ Mejju fil-Parroçça tax-Xewkija, bil-mumenti prinçipali jkunu l-adorazzjoni tal-Óamis immexxiha minn Ωew© seminaristi u l-quddiesa tal-Ìimg˙a li matulha s-Seminarista Joseph Hili qasam mal-©emg˙a l-esperjenza tal-vokazzjoni tieg˙u.

ÛJARA TA’ MONS. ISQOF TOMMASO CAPUTO, NUNZJU APPOSTOLIKUWara diversi jiem ta’ t˙ejjija, nhar is-Sibt 5 ta’ Mejju, ilqajna fostna lin-Nunzju Appostoliku g˙al Malta u l-Libja, Mons. Tommaso Caputo. Matul din iΩ-Ωjara saru diversi laqg˙at, fosthom mal-membri tal-bord tas-Seminarju, mal-g˙alliema tag˙na, u fuq kollox mag˙na s-seminaristi. Matul din l-a˙˙ar laqg˙a, Mons. Caputo qasam mag˙na g˙axar ˙sibijiet dwar il-˙ajja saçerdotali f’forma ta’ prijoritajiet. Wara dawn il-laqg˙at, hu ppresieda waqt quddiesa fil-kappella tas-Seminarju, li g˙aliha kienu mistiedna s-saçerdoti u l-persuni kollha

WEGÓDIET TAL-ORDINANDIMinbarra dak ta’ kull ©img˙a, matul l-Erbg˙at tal-Assunta, isir pellegrina©© annwali lejn is-Santwarju

9Milied 2012

Ta’ Pinu fix-xahar ta’ Mejju, li fih, l-ordinandi jag˙mlu l-weg˙diet tag˙hom marbutin mal-ordinazzjoni waqt quddiesa. Dan inΩamm nhar is-Sibt 19 ta’ Mejju.

RADD IL-ÓAJR GÓAL-LAQGÓAT TAL-MINISTERIKull nhar t’Erbg˙a filg˙axija, is-seminaristi jitqassmu biex, kull sena g˙aliha, jirriflettu flimkien ma’ formator dwar il-virtù marbuta mas-sena tag˙hom. L-a˙˙ar laqg˙a saret nhar l-Erbg˙a 23 ta’ Mejju, u ˙adet forma differenti. InΩammet f’Dar ÌuΩeppa Debono, u bdiet b’quddiesa ta’ radd il-˙ajr li matulha kull wie˙ed mis-seminaristi g˙amel riflessjoni u talba f’g˙eluq din is-sena ta’ formazzjoni. Wara komplejna s-serata b’ikla flimkien mal-formators tag˙na.

tag˙hom quddiem Ìesù Ewkaristija. Ming˙ajr dubju, l-g˙ada kien jum importanti fil-mixja tal-formazzjoni tag˙na lkoll. B’radd il-˙ajr lil Alla g˙ad-don taΩ-Ωew© saçerdoti novelli, nhar is-Sibt 9 ta’ Ìunju ©iet iççelebrata quddiesa fil-kappella tas-Sorijiet Klarissi fir-Rabat, immexxiha mir-Rettur flimkien ma’ Dun Daniel Grech u Dun Mark Bonello u s-superjuri tas-Seminarju. L-ordinazzjoni djakonali ta’ Gabriel Gauci (Ta’ Kerçem) saret nhar il-Ìimg˙a 22 ta’ Ìunju, tifkira tas-Sej˙a tal-Madonna ta’ Pinu lil Karmni Grima, fil-Knisja Katidrali.

TMIEM IS-SENA FORMATTIVABejn it-Tlieta 5 u l-Ìimg˙a 15 ta’ Ìunju kien Ωmien l-eΩamijiet fi tmiem il-korsijiet tat-tieni semestru. Il-15 ta’ Ìunju kien ukoll Jum is-Solennità tal-Qalb ta’ Ìesù, u allura kellna quddiesa solenni, u ˙adna sehem fl-adorazzjoni g˙all-kleru fil-knisja parrokkjali tal-Fontana. Nhar is-Sibt 16 ta’ Ìunju, sar barbeque mill-A˙wa Óbieb tas-Seminarju fil-bit˙a tal-istess Seminarju.

ORDINAZZJONIJIETNhar is-Sibt 2 ta’ Ìunju saret is-Sahra ta’ Talb lejlet l-ordinazzjoni presbiterali ta’ Dun Mark Bonello (ix-Xag˙ra) u Dun Daniel Grech (Ta’ Kerçem). Matulha huma, flimkien mal-ordinand g˙ad-Djakonat Gabriel Gauci, g˙amlu t-talba

ACTION10

It-Tnejn ta’ wara saret ir-Revision de Vie fi l-kunvent tal-patrijiet Fran©iskani Minuri f’G˙ajnsielem, u l-g˙ada it-Tlieta g˙amilna l-verifika komunitarja u l-barbeque ta’ g˙eluq is-sena. L-a˙˙ar ©urnata kienet l-Erbg˙a 20 ta’ Ìunju; dakinhar kellna l-a˙˙ar ta˙dida tar-Rettur, quddiesa ta’ radd il-˙ajr immexxiha mill-Isqof Mario Grech u festin çkejken mal-familjari tag˙na.

SAJF 2012Matul is-sajf, minkejja li ma nibqg˙ux fis-Seminarju, xorta wa˙da kellna mumenti li matulhom iltqajna flimkien b˙ala komunità. Nhar it-Tnejn 25 ta’ Ìunju saret quddiesa u ikla bis-sehem ta’ s˙abna li matul dak ix-xahar irçivew l-Ordni Sagri, fid-dar tas-Sorijiet Fran©iskani tal-Qalb ta’ Ìesù f’Marsalforn. Esperjenza o˙ra li ssir fis-sajf hija dik tal-volontarjat. Kif wie˙ed jista’ jara mill-artikli f’din il-˙ar©a, dawn huma mument çentrali fil-mixja ta’ formazzjoni matul il-vaganzi. Kull l-a˙˙ar Ìimg˙a tax-xahar, matul il-qag˙da tag˙na fis-Seminarju, jinΩamm nofstanhar ta’ riflessjoni u talb. Fis-sajf jinΩamm appuntament wie˙ed minn dawn, li din id-darba kien nhar l-Erbg˙a 8 ta’ Awwissu u sar f’Dar Stella Maris, iΩ-Ûebbu©, u li kien immexxi minn Dun Carmelo Gauci. Dakinhar ing˙aqdu mag˙na s-seminaristi li ©ew lura mis-sena intermedjarja. Matul is-sajf, is-seminaristi ˙adu sehem ukoll fis-servizz litur©iku lejliet u nhar il-festi ta’ San Ìor© Martri u Marija Mtellg˙a s-Sema li ji©u ççelebrati fir-Rabat.

BIDU TAS-SENA FORMATTIVA 2012-2013Nhar it-Tnejn 24 ta’ Settembru, fet˙et is-sena ta’ formazzjoni. Dakinhar sar mument ta’ qsim tal-esperjenzi tas-sajf, kif ukoll barbeque tal-bidu tas-sena f’Marsalforn. Dakinhar ing˙atat mer˙ba lil Dun Alexander Refalo, li g˙at-tieni darba ©ie ma˙tur direttur spiritwali tas-Seminarju. L-g˙ada, it-Tlieta 25, saru Ωew© talks, wa˙da mir-Rettur Dun Daniel Xerri, u l-o˙ra mid-Direttur Spiritwali. Dakinhar filg˙axija beda l-irtir tal-bidu tas-sena. Dan sar f’Dar il-Lunzjata, ir-Rabat ta’ Malta, u kien immexxi minn Dun Tony Sciberras MSSP, bit-tema tkun is-sej˙at ta’ kuljum fid-dawl tas-sej˙at fl-Iskrittura Mqaddsa. Nhar il-Óadd 30 ta’ Settembru, ˙adna sehem fil-ftu˙ Djoçesan tas-Sena tal-Fidi. Mal-bidu tax-xahar ta’ Ottubru bdiet ukoll is-sena akkademika, bl-ewwel ©urnata tal-ewwel semestru. F’din l-okkaΩjoni saret il-quddiesa tal-Ispirtu s-Santu mmexxiha minn Mons. Isqof Mario Grech. Dakinhar saret ukoll l-elezzjoni tal-Kunsill RappreΩentattiv tas-Seminaristi (KRS). Nhar l-Erbg˙a 3 ta’ Ottubru saru l-ewwel laqg˙at tal-Ministeri, u l-g˙ada saret it-talk introduttiva mill-Viçi Rettur Dun Michael Curmi. Il-Ìimg˙a 5 ta’ Ottubru kienet l-ewwel Ìimg˙a tax-xahar, u g˙alhekk, b˙al kull xahar, saret l-adorazzjoni Ewkaristika li g˙aliha kienu mistiedna l-familjari u l-˙bieb tag˙na.

JIENA NEMMEN; GÓINNI FIL-FIDI NIEQSA TIEGÓIDin hija t-tema g˙al din is-sena me˙uda mill-Evan©elju skont San Mark (9,14-29), u li ©iet mag˙Ωulha f’rabta mas-Sena tal-Fidi li qed ti©i ççelebrata mill-Knisja Universali. Nhar is-Sibt 6 ta’

11Milied 2012

Ottubru sar seminar dwar din it-tema, li nkluda Lectio Divina tas-silta mag˙Ωula mmexxiha mir-Rettur, ˙in ta’ riflessjoni personali u sharing. Billi dan is-seminar sar f’Dar Manresa, ir-RuΩarju ntalab fil-kappella tas-Sorijiet Klarissi biswit id-dar.

laqg˙at g˙all-istudenti tas-Seminarju Minuri, u quddiesa g˙all-komunità tag˙na mmexxiha minn Mons. Ìor© Grima, missjunarju fundatur tal-Moviment Ìesù fil-Proxxmu.

SEMINARIl-formazzjoni umana hija wa˙da mill-pilastri kbar tal-formazzjoni kollha tas-seminaristi. G˙aldaqstant, kull sena jinΩammu diversi mumenti ddedikati g˙al dan. Is-seminar li sar fiç-ÇAK, Birkirkara, bejn il-Ìimg˙a 19 u s-Sibt 20 ta’ Ottubru kellu b˙ala tema l-emozzjonijiet u kien immexxi minn Maria Vella, psikologa. L-ewwel ©urnata ©ew trattati diversi emozzjonijiet li jqumu fina, u fit-tieni ©urnata tkellimna dwar il-ma˙fra.

TISLIMANhar il-Ìimg˙a 12 ta’ Ottubru, waqt il-barbeque tal-KRS il-©did, mag˙mul minn Joseph Attard, Mario Curmi, Christian Mifsud u Carl Scerri; ing˙atat tislima xierqa lil Dun Joseph Farrugia, li tul l-a˙˙ar ˙ames snin ta s-servizz tieg˙u fis-Seminarju b˙ala direttur spiritwali u formator.

BIDU TAS-SENA PROPEDEWTIKANhar it-Tnejn 15 ta’ Ottubru ing˙aqdu mal-komunità tas-Seminarju l-istudenti li b˙alissa qed jag˙mlu sena speçjali ta’ dixxerniment.

ÌIMGÓA MISSJUNARJABejn it-Tnejn 15 u l-Óadd 21, il-Grupp Litur©iku-Missjunarju organizza ©img˙a ta’ talb u attivitajiet marbutin ma’ Jum il-Missjoni li fil-Knisja Universali ©ie ççelebrat fil-jum tal-Óadd. Din inkludiet

ATTIVITAJIET VOKAZZJONALINhar il-Óamis 25 ta’ Ottubru saret laqg˙a g˙all-istudenti subien li huma fis-sixth form u li jattendu g˙al-laqg˙at tal-gruppi tal-vokazzjonijiet fil-parroççi. Din l-attività saret ukoll b˙ala bidu tal-esperjenza tal-live-ins vokazzjonali li jsiru fid-Djoçesi. L-istudenti ng˙aqdu mag˙na g˙at-talb

ACTION12

ta’ filg˙axija, u wara l-ikel, ©iet organizzata log˙ba divertenti li fiha ˙adu sehem huma flimkien mas-seminaristi u mal-istudenti tas-sena propedewtika.Bejn il-Óadd 4 u l-Ìimg˙a 9 ta’ Novembru, saret ©img˙a b’talb g˙all-vokazzjonijiet organizzata mis-Seminarju fil-Parroçça tal-G˙arb. Il-mumenti prinçipali kienu l-laqg˙a mat-tfal tad-duttrina, l-adorazzjoni tal-Óamis, u l-g˙ada, il-quddiesa bis-sehem tal-komunità kollha.

FORMAZZJONI SPIRITWALIMinbarra l-programm ta’ kuljum, li jinkludi l-quddiesa, l-uffiççju divin, il-meditazzjoni, u l-adorazzjoni; b˙ala parti mill-formazzjoni spiritwali tag˙na, jsir qari spiritwali kull nhar ta’ Ìimg˙a filg˙axija. Il-Ìimg˙a 26 ta’ Ottubru bdejna naqraw il-ktieb tal-Kardinal Van Thuan, Five loaves and two fish. Dakinhar kellna wkoll il-half-day of recollection bit-ta˙dida tar-Rettur u ˙in g˙ar-riflessjoni. Kull xahar issir ukoll ta˙dida mid-Direttur Spiritwali. L-ewwel fost dawn saret nhar il-Ìimg˙a 16 ta’ Novembru.

SACREDHEARTSEMINARY.ORG.MTFl-okkaΩjoni tal-146 anniversarju mit-twaqqif tas-Seminarju tag˙na, li ja˙bat nhar l-4 ta’ Novembru, saret konferenza mill-Isqof Mons. Enrico dal Covolo SDB, Rettur tal-Università tal-Lateran, dwar l-unità tal-missjoni u l-konsagrazzjoni fis-saçerdot kif tidher fil-kitbiet tal-Missirijiet tal-Knisja. Din inΩammet nhar il-Óamis 1 ta’ Novembru, u g˙aliha kien mistieden il-kleru ta’ G˙awdex.F’din l-okkaΩjoni ©ie ppreΩentat is-sit elettroniku ©did tas-Seminarju Ma©©uri, li ilu ji©i ma˙dum g˙al dawn l-a˙˙ar snin. Wara l-konferenza, is-Seminarista Joseph Hili ta spjegazzjoni tat-taqsim tieg˙u u tal-kontenut li fih.

13Milied 2012

BIDU TA’ NOVEMBRUFl-ewwel jumejn ta’ Novembru, is-seminaristi taw is-servizz tag˙hom fil-Katidral. Nhar il-Ìimg˙a 2 ta’ Novembru, iççelebrajna quddiesa fiç-Çimiterju ta’ G˙ajnsielem. Dakinhar filg˙axija, imbag˙ad, kellna l-adorazzjoni tal-ewwel Ìimg˙a tax-xahar.

KORSIJIET FIS-SENA TAL-FIDINhar l-Erbg˙a 7 ta’ Novembru beda l-ewwel kors li s-Seminarju qed jorganizza fis-Sena tal-Fidi. Il-kors g˙andu t-titlu: Ner©g˙u niskopru l-Konçilju Vatikan II, u qed ikun mog˙ti minn Dun John A. Berry.

SAN MARTINL-ikla tradizzjonali ta’ San Martin saret nhar is-Sibt 10 ta’ Novembru, u g˙aliha kien hemm attendenza numeruΩa. B’rabta ma’ jum it-tifkira ta’ dan il-qaddis, isir ukoll il-Lungo Passeggio. Dan sar il-Óamis 15 ta’ Novembru. Il-mixja bdiet mid-Dwejra u bqajna sejrin sax-Xlendi u mbag˙ad sal-irdumijiet Ta’ Saguna. Dakinhar filg˙axija attendejna g˙all-konferenza dwar il-predikazzjoni organizzata mid-Dumnikani ta’ Malta.

IS-SEMINARJU FL-GÓASRIMument speçjali f’din is-Sena tal-Fidi kienet l-esperjenza sabi˙a li g˙amilna fl-G˙asri, fejn morna biex inqawwu u ni©u mqawwija fil-fidi. Din involviet diversi mumenti ta’ t˙ejjija lo©istika u spiritwali, u nΩammet bejn il-Ìimg˙a 16 u 23 ta’ Novembru. Minbarra Ω-Ωjajjar fid-djar kollha, saru laqg˙a g˙all-adoloxxenti, Ωjara fl-iskola Laura Vicuña, u laqg˙a fraterna bejn is-saçerdoti li ja˙dmu fil-formazzjoni u dawk li ja˙dmu fil-Parroçça tal-G˙asri. Dwar da n tistg˙u taraw l-artiklu f’din il-˙ar©a.

ACTION14

Il-fatt li minn mija u g˙oxrin jintag˙Ωlu biss tnejn juri kemm kienet ˙a©a xejn façli biex wie˙ed jie˙u postu mal-mag˙Ωulin tal-Mulej (Dan il-paragraph ji©i bold b˙ala introduction). Immorru lura g˙all-ewwel Ωminijiet, dritt wara t-tlug˙ is-sema tal-Mulej, hekk kif il-Knisja kienet g˙adha qed titwaqqaf. Kienu qeg˙din ifittxu lil xi ˙add li jie˙u l-post li ˙alla Ìuda. X’kien il-kriterju tas-sej˙a g˙al dak li kellu jag˙mel parti mill-grupp tal-Appostli? Is-silta tal-Atti tal-Appostli tg˙idilna hekk: “F’dawk il-jiem Pietru qam f’nofs il-©emg˙a tal-a˙wa, li kienu b’kollox madwar mija u g˙oxrin ru˙, u qalilhom: ‘Óuti, je˙tie© li sse˙˙ l-Iskrittura, dak li l-Ispirtu s-Santu ˙abbar b’fomm David fuq Ìuda, li kien il-mexxej ta’ dawk li qabdu lil Ìesù. G˙ax hu kien wie˙ed minna u kellu sehem f’dan il-ministeru tag˙na... Je˙tie© g˙alhekk li jintg˙aΩel wie˙ed minn dawk li ssie˙bu mag˙na tul iΩ-Ωmien kollu li l-Mulej Ìesù kien die˙el u ˙iere© mag˙na, ibda mill-mag˙mudija ta’ Ìwanni sa dakinhar li kien me˙ud minn mag˙na, u jkun flimkien mag˙na xhud tal-qawmien tieg˙u mill-imwiet’. Imbag˙ad ressqu tnejn, ÌuΩeppi msejja˙ Barsaba, li jg˙idulu wkoll Ìustu, u Mattija.” (1, 15-23)

Minn mija u g˙oxrin ru˙, tnejn biss kienu mag˙Ωula! Tnejn biss kienu qrib ta’ Ìesù mill-mag˙mudija tieg˙u sal-qawmien. Dak li g˙amel l-esperjenza ta’ Kristu, ji©ifieri min kien g˙ex mill-qrib mieg˙u kien dehen g˙al din is-sej˙a. Minn dak il-grupp tal-mija u g˙oxrin ru˙ Ωgur li kien hemm u˙ud li ltaqg˙u ma’ Ìesù, li semg˙uh jippritka, li rawh jag˙mel il-mirakli... imma dan ma deherx li kien biΩΩejjed. Kien hemm bΩonn ta’ xi ˙add li g˙amel esperjenza s˙i˙a ta’ Ìesù u mhux xi wie˙ed li kien mieg˙u g˙al nofs triq. Kien hemm bΩonn ta’ xi ˙add li kien ˙afna qrib tieg˙u, li rah u semg˙u, li kien jaf kif u fejn t˙abbat qalbu. Fil-fatt l-ewwel nies li huwa g˙aΩel,

g˙aΩilhom “biex jibqg˙u mieg˙u” qabel ma huma jmorru jippritkaw: “Tela’ fuq l-g˙olja u sejja˙ lejh lil dawk li ried. Huma resqu lejh, u g˙aΩel tnax li semmihom appostli biex jibqg˙u mieg˙u u biex jibg˙athom jippritkaw” (Mk 2,13-14). Kollox huwa marbut ma’ kemm wie˙ed jaf joqg˙od ma’ Kristu. Ma kinitx kwistjoni ta’ opinjoni pubblika, kemm nies iriduk jew jirrikmandawk! Ma kinitx kwistjoni ta’ kemm wie˙ed g˙andu talenti u kapaçitajiet. Dawn, iva, jistg˙u jg˙inu, imma l-g˙aΩla tirrikjiedi xi ˙a©a wisq aktar. Din hija r-ra©uni li fil-formazzjoni tas-seminarju l-aspett spiritwali huwa meqjus b˙ala l-parti çentrali tal-formazzjoni. Kif il-qalb hija g˙all-©isem, hekk hija l-formazzjoni spiritwali g˙all- saçerdot futur, tant kemm g˙andha parti çentrali fil-˙ajja tas-seminarju. Trid twassal biex permezz tal-Ispirtu s-Santu s-seminarista ji©i mfassal fuq ix-xbieha ta’ Kristu. Kieku mhux hekk, kif jista’ wie˙ed jirrappreΩenta lil Kristu, li jkun in persona Christi capitis, bla ma jkun mid˙la mill-qrib tieg˙u? Imsejja˙ biex iwassal lil Kristu lill-o˙rajn u lil Kristu jafu ftit! G˙alhekk is-seminarju joffri programm ta’ talb li jibda fis-6.30am biç-çelebrazzjoni tal-quddiesa u l-meditazzjoni imsa˙˙in ukoll bir-reçita tal-Litur©ija tas-Sig˙at. Barra l-programm tat-talb, is-seminarista nnifsu huwa m˙e©©e© biex isib dak il-˙in personali biex joqg˙od ma’ Ìesù, jitkellem mieg˙u, jisimg˙u, jistrie˙ fih. Hemm ukoll l-ispazju g˙as-seminarista biex ikompli jiskopri fih lil Kristu u r-rieda t’Alla g˙alih permezz tal-laqg˙at regolari mad-direttur spiritwali. Is-sig˙at twal mal-Mulej fil-˙ajja tas-seminarju u anke

waqt il-vaganzi huma l-ingredjenti prinçipali (barra l-binja fl-istruttura umana tieg˙u, il-˙ajja tal-istudju, il-kapaçitajiet pastorali) biex iwasslu lis-seminarista ˙alli nhar l-ordinazzjoni jg˙id, b˙al Marija, dik l-“iva” tieg˙u, u fejn il-Knisja, min-na˙a tag˙ha, taççettah u tikkonfermah.

IL-FORMAZZJONI Dun Alex RefaloDun Alex Refalo

Min huma dawk il-Mag˙Ωula?

15Milied 2012

X’inhi l-im˙abba? Bla dubju din hi mistoqsija li sa minn dejjem kienet fuq mo˙˙ il-bniedem. Hawn min jg˙id li hi sentiment, hawn min jg˙id li hi espressjoni g˙olja li tikxef x’hemm mo˙bi fil-fond tal-qalb tal-bniedem. Hemm min imbag˙ad i˙ares lejn l-im˙abba b˙ala wa˙da mill-ikbar virtujiet li jista’ jikseb il-bniedem. San Ìwann innifsu jg˙idilna li “Alla hu m˙abba” (1 Ìw 4,8). Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar l-im˙abba hija dejjem espressjoni personali u g˙alhekk te˙tie© risposta personali.

B˙al kull persuna o˙ra, jiena wkoll nistaqsi lili nnifsi: xi jfisser li t˙obb? Mistoqsija li ppruvajt inwie©eb matul l-esperjenza ta’ volontarjat li g˙amilt matul ix-xahar ta’ Lulju 2012. Din is-sena g˙aΩilt li nwettaq il-˙idma ta’ volontarjat tieg˙i fil-Piccola Casa della Divina Providenza ©ewwa l-belt ta’ Turin fl-Italja. Din id-dar ©iet imwaqqfa fl-1828 mis-saçerdot San ÌuΩepp Benedittu Cottolengo. Din id-dar hija g˙alhekk popolarment mag˙rufa b˙ala l-Cottolengo. L-iskop ta’ dan is-saçerdot qaddis kien li joffri assistenza u g˙ajnuna lill-morda u l-fqar u lill-persuni b’diΩabilità ta’ Turin. Minn dar Ωg˙ira, il-Piccola Casa Ωvilluppat f’kumpless li fih jinkorpora ˙amest idjar residenzjali g˙all-persuni bi bΩonnijiet speçjali, sptar, skola, mensa dei poveri, seminarju, diversi kunventi tas-sorijiet, djar g˙as-saçerdoti u l-brothers Cottolenghini, skola tal-infermiera, komunità ta’ sorijiet muti u torox u anke monasteru g˙as-sorijiet Cottolenghini li jg˙ixu ˙ajja klawstrali.

Meta wie˙ed jasal ©o din id-dar, jibqa’ impressjonat bl-enormità ta’ dan il-post. Sabiex wie˙ed jie˙u idea aktar çara tad-dimensjonijiet ta’ din l-istruttura, ta’ min isemmi li hemm elf soru jg˙ixu u ja˙dmu hemm. Numru li, anke jekk fih innifsu jidher kbir, mhuwiex biΩΩejjed biex jintla˙qu l-esi©enzi tal-post. Huwa tabil˙aqq minnu li din id-dar hija kbira, imma aktar u aktar hija kbira l-providenza li biha titmexxa din id-dar. Ta’ min jg˙id li l-˙ajja kollha tal-Piccola Casa ddur madwar l-im˙abba u l-karità. Il-motto ta’ din id-dar huwa infatti il-kliem tal-Appostlu San Pawl “Caritas Christi urget nos – l-im˙abba ta’ Kristu ssuqna”.

L-im˙abba ©o din id-dar mhijiex espressa sempliçement bil-kliem jew bit-tokki tal-arlo©© li hemm fiç-çentru tad-dar li kontinwament ifakkar li kull mument huwa okkaΩjoni sabiex t˙obb. L-im˙abba ©ewwa din id-dar hija mg˙ixha. Hija mg˙ixha fil-˙idma tal-idejn li jwettqu ˙afna sorijiet, voluntiera, u infermiera fil-kura li huma jie˙du tal-persuni fil-bΩonn. L-im˙abba hija mg˙ixha bil-fomm permezz tal-kelma ta’ kura©© u tama li s-sorijiet u l-˙addiema jg˙addu lil dawk il-persuni li jkunu qatg˙u qalbhom. L-im˙abba hija mg˙ixha permezz tal-qalb fil-mumenti tat-talb, fejn is-sorijiet jitolbu lil Alla jbierek lill-persuni li huma jiltaqg˙u mag˙hom fil-˙idma tag˙hom. L-im˙abba hija mg˙ixha permezz taΩ-Ωmien li ˙afna voluntiera, fosthom diversi seminaristi, joffru biex jag˙mlu servizz ma’ min g˙andu bΩonn l-g˙ajnuna. L-im˙abba hija mg˙ixha permezz tal-˙ajja li s-sorijiet, il-brothers u s-saçerdoti jag˙tu f’g˙otja s˙i˙a ta’ m˙abba lil Alla preΩenti fil-fqir u l-batut.

Fi kliem ie˙or, fil-Piccola Casa ti©i mitkellma lingwa wa˙da: il-lingwa©© tal-im˙abba. Dan g˙aliex kull ©est, kull kelma, kull talba hija offerta ta’ m˙abba b’risq l-o˙rajn. Hija propju din l-im˙abba li tlaqqa’ f’dan il-post mijiet ta’ voluntiera minn kull rokna tal-Italja u tad-dinja, biex minkejja t-twemmin reli©juΩ tag˙hom,

SAJF 2012

Carl ScerriCarl Scerri

L-Esperjenzi tas-Seminaristi fis-Sajf

L-Esperjenza tieg˙i fil-Piccola Casa della Divina Providenza

ACTION16

Hekk kif beda joqrob is-sajf ta’ din is-sena, jiena bdejt na˙seb, b˙al s˙abi l-o˙ra, fejn nista’ nag˙mel esperjenza ta’ volontarjat matul dan iΩ-Ωmien. G˙alkemm hu Ωmien ta’ mistrie˙, is-sajf hu opportunità mill-isba˙ g˙alina biex nag˙mlu esperjenzi uniçi u indimentikabbli ma’ nies o˙ra, esperjenzi li dejjem ikunu b˙al timbru li jimmarkawk. Wara li ˙sibt ftit fil-possibiltajiet hawn f’Malta, kien issu©©erit lili li nag˙mel esperjenza mal-komunità terapewtika ta’ San Blas.

Matul il-˙mistax-il jum li g˙amilt f’San Blas f’Awwissu, g˙ext ma’ komunità sabi˙a u mdaqqsa ta’ residenti o˙ra. Dawn, quddiem it-tbatija li d-dg˙ufija umana u l-kruha tad-droga ©©ib mag˙ha, ˙abbtu il-bieb tal-Caritas ©ewwa Malta

u, kif ©rali jien stess meta ˙abbat biex nibda din l-esperjenza, sabu komunità li tilqg˙ek u tg˙inek mill-a˙jar li tista’ biex terfg˙ek mill-istat li fih tkun u ddewwik bl-im˙abba kollha. Dan ng˙idu mhux b’teorija imma g˙ax rajtu b’g˙ajnejja u messejtu b’idejja.

L-esperjenza li g˙aΩilt li nag˙mel ftit kienet tixbah lil tas-soltu. Dan g˙aliex ma kinitx titlob xog˙ol min-na˙a tieg˙i, li jien nag˙ti, imma li ng˙ixha daqs li kieku kont wie˙ed minnhom, u hekk kien fil-verità. G˙ext dawk il-˙mistax bl-istess programm u kundizzjonijet tag˙hom.

B˙al kull stennija ta’ esperjenza, kienet preΩenti xi ftit biΩa’ g˙al dak li ser naffaççja u dan frott il-pre©udizzju li s-soçjetà titfa’ fuq dawn n-nies. IΩda fil-fatt ftit ˙adt Ωmien biex biddilt dan il-˙sieb g˙ax malajr indunajt u ˙assejt li dawn il-persuni li sfaw vittmi tad-droga m’g˙andhom xejn differenti u nqas minni. Anzi, rajt persuni li kapaçi j˙obbu mill-qalb u li j˙ossu b˙al kul˙add. Persuni li f’mumenti dg˙ajfa tal-˙ajja tag˙hom sabu min jisfruttahom iktar milli min jerfag˙hom.

IΩ-Ωmien li jien g˙ext f’din il-komunità, g˙alkemm qasir ˙afna g˙al fejn tag˙hom, ma nistax ng˙id li kien Ωmien façli g˙alija. Hi realtà li taqtg˙ek kompletament mid-dinja ta’ barra, ming˙ajr ebda kuntatt mag˙ha. Hi realtà ta’ programm mhux normali g˙all-˙ajja ta’ barra. Biss

mar-residenti, id-disponibilità li tg˙in f’dak li jkun me˙tie©, id-disponibilità li tkun g˙odda ta’ konsolazzjoni u fara© f’idejn Alla li bil-ftit tieg˙ek jag˙mel differenza fil-˙ajjiet ta’ dawn il-persuni.

X˙in in˙ares lura lejn din l-esperjenza, nistqarr li l-esperjenza fil-Cottolengo tabil˙aqq tlaqqg˙ek mal-im˙abba. F’din id-dar jg˙ixu flimkien iΩ-Ωew© estremitajiet ta’ m˙abba: hemm min jag˙ti kollox b’im˙abba lill-o˙rajn ming˙ajr ma jistenna xejn lura u hemm min kollox jirçievi b’im˙abba ming˙and l-o˙rajn, u minkejja li jixtieq jirreçiproka, ma jistax. Dawn iΩ-Ωew© estremitajiet isibu is-sintesi perfetta tag˙hom fi Kristu Ìesù, partikularment f’Ìesù Tarbija. Hu li hu Alla, kollox ta b’im˙abba lill-umanità ming˙ajr ma stenna xejn lura, u Hu li kien tarbija f’maxtura kollox kellu bΩonn ming˙and l-o˙rajn. Fuq kollox, g˙alhekk, din l-esperjenza tlaqqg˙ek mal-persuna ta’ Ìesù, Hu li huwa l-bidu, l-iskop, il-mudell, u t-tmiem ta’ kull azzjoni ta’ m˙abba li l-bniedem joffri u jirçievi. Tabil˙aqq “kull m’g˙amiltu ma’ wie˙ed mill-iΩg˙ar fost dawn ˙uti, g˙amiltuh mieg˙i” (Mt 25,40).

minkejja l-istat tag˙hom, iwettqu ˙idma ta’ volontarjat.

Matul it-tliet ©img˙at li jien g˙amilt f’dan il-post, jien kont na˙dem ma’ nisa anzjani b’diΩabilitajiet mentali. Fi ftit kliem xog˙li kien li nassisti lis-sorijet u l-infermiera fil-kura li huma kienu jag˙tu lil dawn il-persuni. Il-prerekwiΩit g˙all-˙idma volontarja b˙al din hija d-disponibilità. Id-disponibilità li tisma’ u titkellem

Christian MifsudChristian Mifsud

Esperjenza ta’ volontarjat mar-residenti tal-Komunità ta’ San Blas, Malta

17Milied 2012

Matul ix-xahar ta’ Lul ju l i g˙adda kel l i l-opportunità li nag˙mel esperjenza missjunarja fil-Gwatemala. Kienet ilha ˙afna f’qalbi x-xewqa li nag˙mel esperjenza missjunarja u meta s-seminarista Mario Curmi, li kien qieg˙ed jag˙mel l-esperjenza tas-sena intermedjarja ©ewwa l-Istati Uniti, qalli jekk xtaqtx li mmorru l-Gwatemala g˙and Dun Anton Grech g˙al erba’ ©img˙at, jien g˙itlu li nixtieq ˙afna li nag˙mel din l-esperjenza.

Minn hemmhekk ma ˙aristx lura u g˙alkemm qatt ma kont g˙amilt esperjenza ©ewwa pajjiΩ f’kontinent differenti kont qed nistenna ˙afna iΩ-Ωmien biex nibda din l-esperjenza. Il-Gwatemala huwa pajjiΩ fl-Amerika Çentrali b’popolazzjoni ta’ tlettax-il miljun ru˙. Huwa pajjiΩ sabi˙ ˙afna, mog˙ni b’˙afna natura u kultura, imma sfortunatament hemm ˙afna faqar frott il-korruzzjoni u problemi soçjali o˙rajn b˙al nuqqas ta’ xog˙ol u droga.

Mill-ajruport sal-parroçça kien hemm sitt sig˙at bil-karozza u g˙alkemm dan kien vja©© twil kien ukoll siewi biex tibda tid˙ol f’ambjent differenti. L-ewwel impressjoni li ˙adt kien daqsxejn ta’ xokk min˙abba l-ambjent: it-toroq, id-djar, eçç... Il-parroçça ta’ Dun Anton tinsab fir-re©jun ta’ Izabal qrib il-port prinçipali ta’ San Tomas fuq l-Atlantiku. U minkejja li min˙abba dan il-fattur tara containers il-˙in kollu g˙addejjin, ir-realtà missjunarja tista’ tg˙id li kont tmissa kontinwament b’idejk. Dan fid-diversi ˙idmiet li jwettaq Dun Anton fil-parroçça tieg˙u ji©ifieri kemm fl-aspett pastorali u dak soçjali.

Ix-xog˙ol pastorali l-˙in kollu g˙addej, l-iktar g˙aliex dan ix-xog˙ol hu mifrux fuq tmienja u g˙oxrin villa©© li jag˙mlu parti mill-parroçça. Dan ifisser li g˙al darba fix-xahar il-missjunarju jrid imur f’dawn il-villa©©i u hemmhekk iqaddes u anke jamministra s-sagramenti. G˙alhekk ˙afna mill-˙in tag˙na konna nqattg˙uh billi mmorru nΩuru dawn il-villa©©i. Konna nag˙mlu dan kemm bit-trakk (four-wheel drive), bil-mixi, u xi drabi anke bil-canoe, biex naqsmu xi xmajjar. Sfida o˙ra hija li l-abitanti ta’ dawn il-villa©©i ˙afna minnhom huma indi©eni, mayas q’eqchis. Din kienet realtà sabi˙a immens, kemm min˙abba dawk in-nies tal-villa©© li kienu jistennew b’˙e©©a iΩ-Ωjara tal-qassis, kif ukoll min˙abba il-fatt li l-qassis jrid jag˙mel dak l-isforz kollu biex jil˙aq lil dawn il-familji u jwasslilhom lil Ìesù. Hemmhekk rajt is-saçerdot kontinwament jing˙ata g˙all-o˙rajn biex iwassal lil Kristu.

Joseph HiliJoseph Hili

Esperjenza fil-Gwatemala

hu mog˙ni b’˙afna grazzji, li propju g˙ax hu kif inhu, il-persuna tit˙e©©e© biex tinbidel u tag˙raf a˙jar dak li qabel ma setg˙etx tag˙raf: lilha nfisha. G˙alija, g˙alkemm d˙alt hemm g˙al ftit, u g˙al skop totalment differenti, xorta wa˙da kien Ωmien ta’ formazzjoni kbira, Ωmien fejn stajt jien ukoll, fil-kundizzjonijet ma˙luqa f’dan l-ambjent, inkompli nag˙raf lili nnifsi u nsib risposti g˙al bosta mistoqsijiet li jien mistieden nwie©eb matul ˙ajti.

In˙oss li anke din id-darba, u aktar minn qabel (g˙all-fatt li jien kont ng˙ix biss mag˙hom), ma kontx jien li tajt imma kont jien li rçivejt ˙afna. Mhux biss mill-istaff li ja˙dem bla heda g˙all-veru ©id tar-residenti, imma rçivejt wied ta’ grazzji mir-residenti stess, li bi kliemhom u b’g˙emilhom f’dawn il-˙mistax kienu g˙alija ta’ eΩempju u sostenn. Kienu b˙al professuri li daqu ˙afna qrusa

li kapaçi tag˙ti il-˙ajja, imma li b’im˙abba b˙al dik li kienu jirçievu, huma kienu hemm dejjem u lesti biex jag˙tuk dak il-parir essenzjali u xi daqqa t’id.

Meta ©ejt mitlub, fl-a˙˙ar quddiesa tieg˙i mag˙hom, biex quddiem r-residenti kollha nesprimi dak li jien ˙adt u g˙ext fi ftit kliem, kien dan li g˙edtilhom, u dan ner©a’ ntenni: “G˙alija din kienet esperjenza ˙ajja tal-qawwa tal-im˙abba diΩ interessata. Din l-im˙abba muriha mill-Knisja ta’ Kristu lejn i l-foqra, im˙abba li jirnexxilha to˙ro© il-qalb tal-la˙am u tad-deheb mill-qalb xierfa u iebsa li kull bniedem jsib ru˙u fiha. Esperjenza ta’ im˙abba li jirnexxilha to˙ro© il-bniedem il-©did mill-bniedem il-qadim. Din l-im˙abba espressa minn Alla, permezz tal-Knisja, permezz tal-Caritas, permezz tal-istaff dedikat.”

ACTION18

Din kienet ˙a©a li impressjonatni ˙afna. Meta tara l-fer˙ ta’ xi w˙ud min-nies, l-aktar tfal, g˙aliex ©ie s-saçerdot biex iqaddes, kont nieqaf u nirrifletti ˙afna fuq kemm hawn g˙atx g˙all-Evan©elju ta’ Kristu. Ovvjament is-saçerdot f’dawn il-villa©©i jrid ukoll jara ftit il-bΩonnijiet materjali ta’ kull villa©© partikulari b˙alma huma l-ikel, il-˙wejje©, ix-xog˙ol, eçç... Kien g˙alhekk li f’villa©© partikulari, San Miguelito, Dun Anton nieda pro©ett ta’ farms Ωg˙ar tat-ti©ie© g˙and il-familji, grazzi g˙all-©abra li g˙amel il-Grupp Missjunarju tas-Seminarju ming˙and is-seminaristi u l-istudenti tas-Seminarju Minuri.

Fil-knisja parrokkjali l-attivitajiet ma jiqfux. B˙alissa g˙adu g˙addej il-pro©ett tal-bini ta’ knisja kbira g˙as-servizz tan-nies tar-ra˙al. Forsi xi drabi nillimitaw id-deskrizzjoni tal-missjoni g˙all-faqar u l-©u˙, imma fil-fatt dan huwa aspett wie˙ed biss tal-missjoni. Il-missjoni trid issir ukoll permezz tax-xandir tal-Kelma ta’ Alla, li hu dmir ta’ kull Nisrani, fejn hemm nuqqas ta’ saçerdoti u hemm ˙afna nies li jixtiequ jsiru jafu aktar mill-qrib lil Kristu. Hawnhekk kienet esperjenza mill-isba˙ g˙aliex stajt nara ˙afna lajçi li huma impenjati u kontinwament jag˙tu s-sehem tag˙hom fil-parroçça. Katekisti, lajçi li jg˙inu fil-preparazzjoni g˙all-mag˙mudija, pastorali mat-tfal, organizzazzjoni g˙all-©img˙a missjunarja, attivitajiet fil-parroçça u aktar. Dawn jag˙tu sinjal ta’ parroçça ˙ajja u g˙atxana biex tkompli tkabbar il-fidi u twassalha lill-o˙rajn.

Esperjenza mill-isba˙ l i kelli meta kont hemm kienet il-pastorali taΩ-Ωg˙aΩag˙. Peress li l-parroçça hija maqsuma f’diversi setturi, Dun Anton iddeçieda li jifforma xi Ωg˙aΩag˙ minn kull settur biex dawn ikunu leaders, imbag˙ad dawn jiltaqg˙u ma’ Ωg˙aΩag˙ o˙rajn u prattikament jag˙mlu l-laqg˙at huma. Hawnhekk kont nara ˙e©©a kbira minn dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙

biex jitg˙allmu, u dak li tg˙allmu jg˙adduh lill-o˙rajn. Kull ©img˙a kien ikun hemm il-laqg˙a tal-leaders, li kienet tkun nhar ta’ Erbg˙a. Is-Sibt kienu jiltaqg˙u is-setturi tal-parroçça g˙alihom u mbag˙ad il-Óadd waranofsinhar jer©g˙u jing˙aqdu Ω-Ωg˙aΩag˙ tal-parroçça kollha ma’ xulxin. Hemmhekk kelli Ωew© esperjenzi li Ωgur jibqg˙u mmarkati f’qalbi u f’mo˙˙i. Wa˙da minnhom hi l-laqg˙at tal-leaders li kont nag˙mel jien bl-g˙ajnuna ta’ Dun Anton. Minkejja l-Ispanjol, li ma tantx kont nafu, Dun Anton dejjem imbuttani biex nipprepara dawn il-laqg˙at u nista’ ng˙id li g˙alija wkoll kienu ta’ g˙ajnuna kbira. Esperjenza o˙ra kienet l-irtir taΩ-Ωg˙aΩag˙ li organizzawh huma stess. F’dan l-irtir rajt Ωg˙aΩag˙ li verament jixtiequ lil Kristu fil-qalb tag˙hom, u l-emozzjonijiet sinçieri tag˙hom f’mumenti partikulari, l-aktar quddiem l-Ewkaristija, kienu g˙alija tag˙lima kbira u nisslu fija fer˙ kbir.

Ûgur li f’dawn il-ftit versi wie˙ed ma jistax jag˙ti dettalji kbar tal-esperjenza, imma bla ebda

19Milied 2012

F’Settembru li g˙adda (eΩattament bejn il-Óadd 16 u l-Óamis 20) jien ing˙aqadt ma’ grupp ta’ adoloxxenti mill-parroçça ta’ Santa Margerita, Ta’ Sannat, g˙al esperjenza li huma wettqu fil-belt ta’ Brussel fil-Bel©ju. Dan ©ara peress li mis-sena l-o˙ra (fit-tieni sena tieg˙i) u tul din is-sena jien qieg˙ed inwettaq l-esperjenza pastorali tieg˙i fil-parroçça Ta’ Sannat.

Kull nhar ta’ Sibt filg˙axija jien ning˙aqad ma’ grupp sabi˙ ta’ adoloxxenti u Ωg˙aΩag˙ (minn tlettax-il sena ’l fuq) li jin©abar fiç-Çentru taΩ-Ûg˙aΩag˙ fejn wara li jsirilhom mument ta’ formazzjoni jkun hemm ˙in biex iΩ-Ωg˙aΩag˙ jitkellmu u jilg˙abu flimkien. Is-safra fi Brussel kienet parti mill-attivitajiet li ©ew organizzati fi ˙dan dan iç-Çentru.

G˙al din il-mawra n©abar grupp ta’ kwaΩi erbg˙in Ωag˙Ωug˙ minn erbatax-il sena ’il fuq. Il-ma©©oranza tal-grupp kienu minn Ta’ Sannat. Ing˙aqdu mal-grupp ukoll Ωew© saçerdoti: Dun Carmelo Gauci (id-Direttur taç-Çentru) u Dun Giovanni Curmi. Kien hemm ukoll il-koppja Mary u Raymond Mifsud (li flimkien ma’ David Stellini ˙adu ˙sieb jorganizzaw il-programm ta’ din l-esperjenza). Peress li din l-esperjenza kellha skop edukattiv, l-Unjoni Ewropea ssussidjat l-ispejjeΩ tal-parteçipanti.

Din l-attività kellha l-iskop primarju li tkompli tkabbar is-sens ta’ grupp fost iΩ-Ωg˙aΩag˙ tal-parroçça. Barra minn hekk intg˙aΩlet Brussel

b˙ala destinazzjoni sabiex jikber fost l-adoloxxenti l-g˙arfien ta’ kif tit˙addem is-sistema tat-tmexxija fi ˙dan l-istituzzjonijiet tal-Unjoni Ewropea. Mument partikulari, li Ωgur se jibqa’ f’mo˙˙ kul˙add, kien iΩ-Ωjara li saret fil-kumpless tal-Parlament Ewropew u Ω-Ωjara f’Dar Malta. Hawn kellmuna diversi persuni G˙awdxin u Maltin li ja˙dmu hemm, u li g˙alhekk setg˙u jindirizzaw a˙jar id-diversi mistoqsijiet taΩ-Ωg˙aΩag˙ fuq l-istess istituzzjonijiet u anke fuq id-diffikultajiet li jridu jaffaççjaw huma fuq il-post tax-xog˙ol tag˙hom.

L-esperjenza tag˙na ma kinitx limitata biss g˙al Brussel. Ûorna ç-çentru kulturali ta’ Brussel u anke kellna ç-çans li nΩuru l-belt ta’ Bruges, fil-Bel©ju. Dawn il-mawriet kienu mumenti fejn kull wie˙ed minna seta’ jkabbar aktar l-g˙arfien kulturali tieg˙u. Ìurnata li Ωgur tibqa’ fil-memorja ta’ kul˙add kienet dik li qattajna fil-belt ta’ Pari©i. Wara vja©© bit-TGV wasalna Pari©i fejn kellna dawra bil-kowç mal-belt FrançiΩa u mbag˙ad komplejna g˙al Disney Land Paris. G˙all-adoloxxenti, din Ωgur kienet ©urnata indimentikabli.

X˙ in in˙ares lura, nag˙raf li din kienet esperjenza sabi˙a g˙all-grupp taΩ-Ωg˙aΩag˙ Ta’ Sannat g˙ax tat okkaΩjoni biex dawn isiru jafu aktar lil xulxin u jing˙aqdu aktar flimkien. Fuq kollox nemmen li kienet esperjenza sabi˙a g˙ax anke lili tatni ç-çans li jkolli diskussjonijiet, ma’ diversi minn dawn l-adoloxxenti, fuq diversi su©©etti li jolqtu lilhom. B’dan il-mod stajt nikber aktar fil-˙biberija tieg˙i ma’ dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙.

Michael GrimaMichael Grima

Esperjenza mal-Adoloxxenti tal-Parroçça Ta’ Sannat

dubju kienet esperjenza memorabbli u tibqa’ mmarkata f’qalbi. Rajt esperjenza ta’ Knisja totalment differenti minn dik li ng˙ixu fiha hawn Malta, rajt kemm g˙ad baqa’ nies li jridu jisimg˙u u jitg˙allmu fuq Kristu, rajt kemm fis-sempliçità wie˙ed jista’ jilqa’ l-messa©© tal-Evan©elju. Rajt kemm il-Knisja hija sabi˙a g˙ax universali, rajt

l-g˙otja kontinwa tas-saçerdot u stajt immiss b’idejja t-twettiq tal-mandat ta’ Kristu: “Morru fid-dinja kollha, xandru l-Evan©elju lill-˙olqien kollu.” (Mk 16,15) Ûgur li g˙alkemm ippruvajt nag˙ti kemm nista’, irçivejt ˙afna u ˙afna aktar. Ta’ dawn il-jiem u dawn l-esperjenzi kollha ma nista’ nag˙mel xejn ˙lief nirringrazzja lil Alla.

ACTION20

Ftit ©img˙at wara l-ordinazzjoni djakonali, kif is-soltu jsir fid-djoçesi tag˙na, bdejt l-esperjenza ta’ tliet ©img˙at f’parroçça f’Malta. Jien ©ejt assenjat fil-parroçça taΩ-Ûejtun, u g˙amilt f’din il-parroçça mit-tielet ©img˙a ta’ Lulju sal-ewwel ©img˙a ta’ Awwissu. B˙ala parroçça hija wa˙da mill-ikbar li hemm fl-arçidjoçesi ta’ Malta, b’popolazzjoni li tqarreb it-12,000 ru˙, u mqassma f’˙ames Ωoni pastorali li jkopru n-na˙at kollha taΩ-Ûejtun.

L-ewwel ftit jiem kienu g˙alija jiem ta’ adattament g˙al realtà ta’ parroçça hekk kbira li ©©ib mag˙ha ˙afna xog˙ol, responsabilità, u impenn b’mod partikulari fuq spallejn min ikun qed imexxi. Óafna mill-˙in tal-©urnata kont inqattg˙u ma’ Dun Eric, l-Arçipriet, u nista’ ng˙id li bdejt nid˙ol ftit ftit fil-©urnata mimlija impenji li jkollu: mix-xog˙ol ta’ kuljum fl-uffiççju parrokkjali, g˙ad-diversi quddies fiΩ-Ωoni pastorali, il-laqg˙at ta’ formazzjoni mad-diversi gruppi u ta’ amministrazzjoni, it-tqarbin tal-morda, kif ukoll iΩ-Ωjajar fil-familji, b’mod partikulari dawk fil-periferija tal-parroçça u li tendenzjalment ikunu maqtug˙in mill-˙ajja tag˙ha.

M’g˙andniex xi ng˙idu li ©urnata b˙al din mal-ewwel da˙˙litni fir-ritmu tal-˙ajja pastorali u g˙enitni niskopri l-potenzjalitajiet li ng˙atawli mill-Mulej permezz tal-ordinazzjoni djakonali. B’kuntrast g˙al meta kont G˙awdex, meta ma kien ikolli l-ebda problema biex insib il-˙in g˙at-talb, hawnhekk xi kultant kont insib lili nnifsi nisraq il-˙in biex nin©abar nitlob il-brevjar jew inkella nag˙mel il-meditazzjoni. Imma anki hawn kont niskopri li hi esperjenza sabi˙a, peress li kont immur fil-kappella tal-adorazzjoni perpetwa li hemm ta˙t il-knisja parrokkjali u hemm kont insib ru˙i nitlob ma’ preΩenza sabi˙a u kontinwa ta’ numru ta’ parruççani, kul˙add jitlob bil-mod tieg˙u.

Fl-uffiççju parrokkjali iltqajt ftit mal-magna organizzattiva li trid tkun wara t-tmexxija ta’ parroçça kbira b˙al din. Laqtitni l-organizazzjoni professjonali tal-uffiççju parrokkjali, kif ukoll il-

koordinament tal-lajçi li lkoll jag˙tu sehemhom fit-tmexxija tal-parroçça. Huwa impossibbli li l-Arçipiriet imexxi kollox wa˙du jew joqg˙od jinda˙al f’kull laqxa, u g˙alhekk l-g˙ajnuna tal-lajçi hija indispensabbli. IΩda innutajt ukoll kif is-sehem tal-lajçi, li xi w˙ud minnhom kont nag˙tihom daqqa t’id fil-˙ idma tag˙hom, mhuwiex biss xi ˙a©a frott l-emer©enza imma xi ˙a©a li tag˙ni lill-Knisja, l-aktar meta wie˙ed jikkunsidra l-mod professjonali kif xi w˙ud minnhom jag˙mlu l-˙idma tag˙hom. Kont ninnota b’mod partikulari xi lajçi li ja˙dmu fl-arkivju parrokkjali kif ukoll fil-qasam tas-servizzi soçjali li toffri l-parroçça.

IΩda f i lwaqt l i f l -u f f i çç ju par rokk ja l i ikkonfermajt il-bΩonn ta’ magna organizzattiva a©©ornata li tkun tmexxi l-parroçça, fiΩ-Ωjajar fil-familji li kwaΩi ta’ kuljum kont nag˙mel mal-Arçipriet waranofsinhar, kont ninduna wkoll kemm l-organizazzjoni wa˙edha mhijiex biΩΩejjed, iΩda din trid ting˙ata l-˙ajja permezz tal-kuntatt personali, b’mod partikulari ma’ dawk il-familji l-iktar mbeg˙din mill-˙ajja tal-parroçça. Filwaqt li ˙afna kienu jilqg˙una, mhux darba u tnejn li osservajt kemm hawn nies u familji li g˙alihom il-˙ajja tal-Knisja hija xi ˙a©a mbieg˙da, jew l-iktar l-iktar xi ˙a©a merfug˙a bis-serqa g˙all-quddiesa tal-Óadd. Osservajt ukoll kaΩijiet ta’ injoranza reli©juΩa u faqar uman, u sitwazzjonijiet fejn hu diffiçli ˙afna taqbad konversazzjoni ma’ dak li jkun. Imma nkun qed nonqos jekk ma ng˙idx li rajt ukoll nies u familji li jfittxu li jie˙du sehem s˙i˙ fil-˙ajja tal-parroçça u li jkomplu bis-serjetà t-tfittxija g˙al Alla fil-˙ajja personali tag˙hom permezz tat-talb u g˙emil ta’ karità. Kont ukoll nibqa’ impressjonat b’liema fidi xi w˙ud mill-morda u l-anzjani kienu jkunu qed jistennew li jitqarbu l-©img˙a filg˙odu. KaΩ partikulari li g˙ad g˙andi f’mo˙˙i hu ta’ mara anzjana li litteralment tid˙ol f’ewforija hekk kif jasal is-saçerdot fil-preΩenza ta’ Ìesù sagramentat.

Esperjenza o˙ra li nsemmi huma Ω-Ωew©

WARA L-ORDINAZZJONI Djaknu Gabriel GauciDjaknu Gabriel Gauci

L-Esperjenza Djakonali tieg˙i fil-Parroçça taΩ-Ûejtun

21Milied 2012

live-ins li ˙adt sehem fihom, g˙all-abbatini tal-parroçça f’kappella fil-limiti taΩ-Ûejtun. Hawnhekk kont involut f’˙idma mill-qrib ma’ Dun Renè Cilia, dak is-saçerdot li mbag˙ad ˙ajtu in˙asdet f’inçident tat-traffiku iktar tard din is-sena. Il-kuntatt tieg˙i mal-abbatini kien wie˙ed interessanti, b’mod partikulari mal-grupp tal-abbatini l-kbar fejn donnu jidher li l-Mulej qed isejja˙ lil xi w˙ud biex jimxu warajh billi jsiru qassisin. B˙alma hu naturali g˙al dawn l-adoloxxenti, xi kultant kienu jibdew jag˙mluli mistoqsija wara l-o˙ra dwar l-istorja vokazzjonali tieg˙i, b’xi w˙ud mill-mistoqsijiet li ma kontx inkun naf inwe©ibhom. Kienu jolqtuni wkoll ir-rispett u l-©ibda li kellhom lejn Dun Renè, u bir-ra©un g˙ax verament dan il-grupp kien g˙al qalbu. Nista’ ng˙id li dak kollu li ntqal fuq il-mezzi tax-xandir, li dan il-qassis kien “kalamita g˙at-tfal u l-adoloxxenti” huwa kollu minnu, u dan indunajt iktar bih fil-funeral tieg˙u fejn rajt il-preΩenza sabi˙a tal-abbatini kollha taΩ-Ûejtun.

Esperjenza sabi˙a wkoll kienet il-kuntatt ma’ diversi familji li ja˙dmu fil-qrib mal-Arçipriet u li kienu jistednuna g˙all-ikel g˙andhom u juruna biç-çar li qeg˙din jie˙du gost bil-preΩenza tag˙na. Hawnhekk tara biç-çar kemm dawn il-familji g˙andhom g˙al qalbhom il-preΩenza tas-saçerdot, u jibΩg˙u g˙aliha billi jaraw li s-saçerdot ma jispiççax qisu magna, dejjem g˙addejja minn ˙a©a g˙all-o˙ra, imma wkoll li jkollu ˙in g˙alih innifsu u g˙all-mistrie˙. Fost dawn il-familji kont nara wkoll il-preΩenza ta’ fidi ˙ajja mrawma mill-im˙abba lejn il-Knisja.

IΩda kif inhuwa me˙tie© f’parroççi hekk kbar, il-˙idma tas-saçerdot b’mod individwali mhijiex biΩΩejjed, imma hija me˙tie©a l-˙idma organizzata tas-saçerdoti kollha flimkien tal-parroçça. Kemm domt iΩ-Ûejtun ˙adt sehem f’wa˙da mil-laqg˙at tal-presbiterium parrokkjali, fejn bqajt sorpriΩ bil-parteçipazzjoni attiva tas-saçerdoti li ja˙dmu f’din il-parroçça g˙all-©id kemm spiritwali kif ukoll materjali tal-parroçça. Laqatni ˙afna l-interess ta’ xi saçerdoti fi kwistjonijiet soçjali ja˙arqu u l-kura©© biex jaffrontawhom u jiddefendu lil min l-iktar hu dg˙ajjef u batut fis-soçjetà.

L-ordinazzjoni djakonali, b’mod partikulari fil-mentalità ta’ ˙afna nies, i©©ib mag˙ha d-d˙ul fl-esperjenza tal-predikazzjoni waqt il-quddies tal-Óadd. Nista’ ng˙id li fiΩ-Ûejtun kont impenjat sewwa f i l -predikazzjoni u messewni tipi differenti ta’ ©emg˙at litur©içi (mi l l - fami l j i Ωg˙aΩag˙ ta l -quddiesa ta l -Óadd fi lg˙axija g˙all-˙addiema tal-power station ta’ Delimara) fejn irrid nipprietka u nwassal il-messa©© tal-van©elu. Hawnhekk komplejt ninduna kemm i l -predikazzjoni mhijiex biss eΩerçizzju ta’ ese©eΩ i jew ta’ skills ta’ komunikazzjoni, imma fuq kollox ta’ dixxerniment x’inhu l-messa©© ta’ Alla g˙al dik il-©emg˙a li tkun quddiemi.

Biex nag˙laq, avolja din l-esperjenza kienet kemm xejn qasira, xorta wa˙da nemmen li ˙alliet impatt fuqi, impatt sabi˙ ta’ parroçça li qalb id-diffikultajiet tit˙abat biex tg˙ix il-van©elu u twasslu lil min hu mbieg˙ed minnu.

li qalb id-diffikultajiet

tit˙abat biex tg˙ix il-van©elu

ACTION22

Mons. Girgor Vella

Dun Girgor Vella twieled f’Ta’ Kerçem fl-1919. Óa l-edukazzjoni tieg˙u fl-Iskola Primarja Ta’ Kerçem, u fis-Seminarju Minuri ta’ G˙awdex. Minn hawnhekk kompla bl-istudji tieg˙u fis-Seminarju Ma©©uri u wara, fl-1948, ©ie ordnat saçerdot fil-Katidral mill-Isqof t’G˙awdex, Mons. ÌuΩeppi Pace. Fl-1950, l-istess Isqof ˙atru b˙ala kappillan tal-parroçça ta’ San Lawrenz, liema uffiççju huwa dam jaqdih g˙al ˙amsa u g˙oxrin sena. Fi Ωmien il-parrokat tieg˙u saru diversi opri materjali (fosthom it-tkabbir tal-knisja parrokkjali) kif ukoll ˙idmiet ta’ natura pastorali mal-g˙aqdiet tal-apostolat tal-lajçi, l-iktar mal-Azzjoni Kattolika. Wara li temm il-parrokat tieg˙u f’San Lawrenz, Mons. Isqof Nikol Ì. Cauchi ˙atru kanoniku tal-Katidral: f’dan

il-kapitlu huwa serva b˙ala Penitenzier, TeΩorier, u Kantur, kif ukoll ta s-servizzi litur©içi tieg˙u b’mod assidwu. Barra minn hekk kien ukoll Prokuratur tal-beni tal-Katidral fejn baqa’ mag˙ruf g˙al-lealtà tieg˙u lejn il-patrimonju tal-Katidral u l-integrità li biha qeda dan l-uffiççju. Kien ukoll membru tal-presbiterju parrokkjali tal-parroçça tal-Katidral. Ing˙ata l-onorifiçenza Pro Ecclesia et Pontefice fuq talba tal-Isqof ÌuΩeppi Pace. Fl-2009, talab lill-Isqof Mario Grech jag˙tih ku©itur g˙all-qadi tad-dmirijiet tieg˙u fil-Katidral, imma xorta wa˙da, sakemm ippermettietlu sa˙˙tu, baqa’ jattendi g˙al xi funzjonijiet fil-Katidral kif ukoll fil-parroçça Ta’ Kerçem fejn kien joqg˙od. Il-Mulej sejja˙lu g˙al g˙andu fil-5 ta’ Awwissu ta’ din is-sena, fl-età ta’ tnejn u disg˙in sena.

Dun Ìwann Xuereb

Dun Ìwann Xuereb twieled fix-Xewkija nhar is-6 ta’ Mejju 1922, bin Salvu u Maria TereΩa Xuereb. Hu rçieva l-edukazzjoni tieg˙u fl-Iskola Primarja tax-Xewkija, u wara fis-Seminarju Minuri. Minn hawn kompla l-formazzjoni tieg˙u fis-Seminarju Ma©©uri biex imbag˙ad nhar is-16 ta’ April 1949, ©ie ordnat saçerdot. Matul il-ministeru tieg˙u b˙ala saçerdot, nistg˙u ng˙idu li kellu erba’ oqsma ta’ apostolat kbir. Kien assistent ekklesjastiku tal-Azzjoni Kattolika, fejn kien bil-˙idma tieg˙u li nxtara ç-Çirklu tal-Azzjoni Kattolika u nfet˙u l-ferg˙at kollha tal-ir©iel, in-nisa, u x-xebbiet. Kien jag˙mel ˙iltu kollha biex jipprepara t-tfal g˙all-gara katekistika, kif ukoll g˙all-˙idma fix-Xirka tal-Isem Imqaddes t’Alla. Kien attiv fil-kult Ewkaristiku:

kont issibu dejjem il-knisja, ta’ kuljum jg˙id ir-ruΩarju, iqarar, jag˙ti l-barka, jirran©a l-artal, kif ukoll regolari u puntwali fil-kura tal-erwie˙. Mhix ˙a©a ˙afifa li tag˙mel snin twal tqaddes tal-4.15am, sajf u xitwa. It-tielet qasam kien l-apostolat fost il-morda: kull ˙in tal-©urnata u tal-lejl, kien ikun pront g˙al kull assistenza g˙all-morda, fi Ωmien meta s-saçerdot kien joqg˙od iljieli s˙a˙ mal-agonizzanti fid-djar tag˙hom, jamministralhom l-a˙˙ar sagramenti, u jassistihom f’dak kollu li jkun hemm bΩonn. Kien ukoll i˙ejji l-funeral, u jag˙ti il-vjatku b’impenn ta’ erbg˙a u g˙oxrin sieg˙a kuljum. Ma nistg˙ux ma nsemmux is-sehem tieg˙u fil-bini tal-knisja Rotunda tax-Xewkija: kien bil-˙e©©a tieg˙u u tas-saçerdoti s˙abu li l-bini tal-knisja ssokta g˙al g˙oxrin sena s˙a˙. Kienet id-drawwa li fil-parroçça ssir il-©abra ta’ xelin fil-©img˙a, u s-saçerdoti, waqt li jie˙du t-triqat tag˙hom, kienu j˙abbtu bieb bieb. Hu kien jg˙id li kienet isservih ta’ home visiting, “g˙ax jien nag˙mel kuntatt biex nara xi bΩonnijiet materjali u spiritwali jkollhom l-parruççani”. Dun Ìwann miet nhar il-Óamis 23 ta’ Awwissu 2012, fl-età ta’ disg˙in sena, fl-Isptar Ìenerali ta’ G˙awdex u sarlu l-funeral fil-parroçça tax-Xewkija, it-Tnejn 27 ta’ Awwissu 2012.

Apprezzament

23Milied 2012

Mons. Ìor© Bezzina

Dun Ìor© twieled fir-Rabat G˙awdex nhar it-8 ta’ Diçmebru 1853. Óa l-edukazzjoni primarja tieg˙u fl-Iskola Primarja tar-Rabat, dik sekondarja fis-Seminarju Minuri t’G˙awdex, u iktar tard fl-MCAST, minn fejn akkwista diploma fil-Business Management. Fit-23 ta’ Ìunju 1990, wara l-kors ta’ formazzjoni fis-Seminarju Ma©©uri t’G˙awdex, ©ie ordnat saçerdot minn Mons. Nikol Ì. Cauchi, Isqof t’G˙awdex. Wara l-ordinazzjoni ©ie mibg˙ut biex jaqdi l-minsteru saçerdotali tieg˙u fil-parroçça ta’ San Eustorgio f’Milan. Lura f’G˙awdex sar responsabbli mill-attvitajiet tal-Moviment tat-Ti©did KariΩmatiku. Fid-9 ta’ Ìunju 1991 in˙atar is-seba’ kappillan tal-parroçça tal-Fontana, uffiççju li dam jaqdi g˙al sittax-il sena. Tul il-

parrokat tieg˙u ˙adem bis-s˙i˙ biex ixerred id-devozzjoni lejn il-Qalb ta’ Ìesù f’G˙awdex kollu, tant li fis-sena 2000 iddedika l-familji kollha tal-gΩira lil din il-Qalb. Fi Ωmienu wkoll saret l-inkurunazzjoni tal-kwadru titulari mill-Kardinal Francis Arintze. Meta fl-2007 temm il-˙idma tieg˙u b˙ala kappillan, Mons. Isqof Mario Grech ˙atru b˙ala direttur tad-Dipartiment tal-Finanzi fil-Kurja t’G˙awdex. Fl-2011 in˙atar ukoll rettur tal-knisja ta’ San Ìakbu fil-Belt Victoria. Minn Lulju 2009 kien ukoll kanoniku ku©itur fil-Kolle©©jata BaΩilika ta’ San Ìor©, kif ukoll ©ie ma˙tur Monsinjur bit-titlu ta’ kappillan tal-Papa f’Settembru tal-istess sena. Ûgur li mal-pubbliku in ©enerali kien mag˙ruf l-iktar g˙all-programm Nisimg˙ek li kien jippreΩenta fuq Radju RTK kull nhar ta’ Óadd filg˙axija, kif ukoll g˙al-laqg˙at tal-Moviment KariΩmatiku li kien imexxi nhar ta’ Sibt filg˙axija. Wara marda qasira tal-kançer, huwa ˙alla din id-dinja nhar il-Óamis 13 ta’ Settembru 2012; il-funeral tieg˙u sar fil-BaΩilika ta’ San Ìorg it-Tlieta ta’ wara.

Ag˙tihom O Mulej

il-mistrie˙ ta’ dejjem...

ACTION24

Dun Ìor©, minn fejn ©ietek il-˙ajra biex b˙ala saçerdot tiddedika ˙afna snin ta’ ˙idma missjunarja barra minn Malta? It-twe©iba hija sempliçi. Is-sej˙a li niddedika ˙ajti b’risq il-Missjoni ©ietni MINGÓAND ALLA L-IMBIEREK. Niftakar qisu l-biera˙. Kont g˙adni abbati; kulma kelli seba’ snin; kienu ji©u xi missjunarji mill-BraΩil u l-arçipriet kien jitlobna, lilna l-abbatini, biex immorru mag˙hom in˙abbtu l-bibieb biex ng˙arrfu lill-familji li ©ej il-missjunarju u nitolbuhom jippreparawlu xi offerta. Dakinhar kont nitlob ’l Alla li jekk irid jibg˙atni l-missjoni, kont lest li mmur bil-qalb kollha. Il-Mulej sema’ t-talba tieg˙i.

F’liema pajjiΩi kont u x’˙idma pastorali kont twettaq fihom? Ng˙idlek, mhux kont biss fil-missjoni, imma g˙adni na˙dem fil-missjoni u na˙dem mal-missjunarji sal-lum. Dak qed jitlob minni l-Mulej bis-saçerdozju tieg˙i. L-ewwel tnax-il sena tas-saçerdozju tieg˙i g˙addejthom fil-missjoni, il-BraΩil. L-ewwel ankra li tfajt kienet f’wa˙da min-na˙at l-aktar foqra tal-Arçidjoçesi ta’ Londrina. L-Arçisqof kien bag˙atni Tamarana u Lerroville, Ωew©t

ibliet tassew foqra. Hemm, wiçç imb wiçç mal-faqar u l-miΩerja, bdejt in˙oss tassew il-bΩonn li niddedika ˙ajti g˙al dawk in-nies imsejkna. Kien hemmhekk li jien, flimkien mal-mejjet Dun Karm Bezzina, bdejna nibnu l-ewwel dar g˙at-tfal foqra. Tassew meta ta˙dem g˙al Alla biss, u bl-akbar intenzjoni retta, t˙oss ’l Alla tassew qrib tieg˙ek. Ódimt ukoll, u l-aktar, fl-istat ta’ Minas Gerais. Hemm bnejt ukoll dar kbira g˙at-tfal foqra u li minnha ˙ar©u ˙afna tfal bravi li llum issibhom ja˙dmu b˙ala avukati, tobba, u ˙addiema ta’ diversi snajja. Dak li tiΩra’ tajjeb i©ib il-frott. Wara tnax-il sena kont imradt serjament u allura kelli ni©i Malta g˙all-kura. Wara xi sentejn bdejt n˙ossni a˙jar. Ftakart f’dak li kienet qaltli Madre TereΩa ta’ Kalkutta, illum Beata, meta kont mort inΩurha f’Kalkutta. Kienet qaltli biex immur na˙dem b˙ala missjunarju fl-Etjopja, g˙aliex l-Etjopja hija KALVARJU KONTINWU. Fil-fatt illum fl-Etjopja l-Moviment Missjunarju Ìesù fil-Proxxmu g˙andu l-akbar numru ta’ djar g˙at-tfal. Hemm aktar minn mitejn dar g˙at-tfal ta˙t l-g˙axar snin fejn mhux biss ng˙allmuhom u nedukawhom, imma sa˙ansitra nitimg˙uhom kuljum. Kienu f’dawk iΩ-Ωminijiet li waqqaft

PAÌNA MISSJUNARJA Intervista ma’ Dun Ìor© GrimaDun Ìor© Grima

Il-Óidma Missjunarja ta’ Dun Ìor© Grima

Il-pro©ett g˙ad-Il-pro©ett g˙ad-diΩabbli fil-Vikarjat diΩabbli fil-Vikarjat

ta’ Jimma Bonga.ta’ Jimma Bonga.

25Milied 2012

il-Moviment Missjunarju li issa qed jiççelebra l-ÌUBLEW TAL-FIDDA MIT-TWAQQIF TIEGÓU.

X’inhuma dawk il-pro©etti li qed twettaq b˙alissa mal-Moviment Missjunarju Ìesù fil-Proxxmu? Matul iΩ-Ωmien, billi l-poplu Malti u G˙awdxi kien dejjem ©eneruΩ mal-fqir, il-Moviment irnexxielu jibni ˙afna djar mhux biss fil-BraΩil u l-Etjopja imma wkoll fil-Kenja. B˙alissa g˙addejjin b’diversi pro©etti. Fl-Ethiopja qed nibnu g˙axar skejjel o˙ra, a˙na nsej˙ulhom DAY CENTRES. Ma jkunux kbar wisq, imma biΩΩejjed biex j i lqg˙u fihom mal-mija u ˙amsin tifel u tifla kuljum, fejn j ing˙ata lhom i t - tag˙ l im u l - ike l . Huma jg˙addu l-jum mag˙na. Minn dawn iç-çentri hemm madwar mitejn wie˙ed. Nipprovaw li t-tajjeb nag˙mluh tajjeb ˙afna. Irrid ng˙id ukoll, u dan ng˙idu bi pjaçir kbir, li wara tant laqg˙at mal-Gvern tal-Etjopja, fl-a˙˙ar ing˙atajna biçça art kbira fil-Vikarjat ta’ Jimma-Bonga fejn ser nibnu l-ewwel dar g˙at-tfal li jbatu b’xi diΩabiltà. Mad-dar se nibnu wkoll kappella li ser niddedikawha lill-Madonna Ta’ Pinu. Dan il-Vikarjat fih madwar miljun ru˙, u din ser tkun l-unika dar g˙al dawn it-tfal. Nixtieq infakkar li fl-Etjopja persuna b’diΩabiltà ftit li xejn hi stmata; anzi ˙afna drabi hija maqtug˙a mis-soçjetà. Lit-tfal b’diΩabiltà gravi, ˙afna drabi l-familja tag˙hom t˙allihom jmutu fis-skiet g˙ax ma jarawhx fihom sens u skop g˙alfejn g˙andhom jg˙ixu. Jien nara fihom lil Ìesù ˙aj, imwe©©a’ u mkasbar, imça˙˙ad u nieqes minn kollox. In˙ossu tassew privile©© li nista’ nkun tant qrib ta’ dawn ˙utna li jg˙inuni ng˙ix is-sej˙a li n˙obb lil kul˙add bla ma nara ebda wiçç ie˙or ˙lief dak ta’ Kristu mwe©©a’. Tfal morda b˙al dawn jimlewlek qalbek bil-fer˙, iressquk hekk malajr lejn Alla l-Imbierek u t˙oss li bil-grazzja ta’ Alla ˙ajtek ikollha skop qaddis! Jiena dejjem sostnejt li d-diΩabiltà mhijiex inkapaçità. Allura mmiddu idejna u ng˙inuhom. Bl-im˙abba tag˙na lejn il-fqir n˙obbu ’l Alla bis-serjetà u mhux bit-tpaçpiç biss. Jekk nitkellem fuq pro©etti fil-Kenja, fil-mument g˙addejjin b’diversi binjiet, speçjalment dik tad-dar tal-Familja Mqaddsa fil-belt ta’ Bondo. Din id-dar kbira ser isservi g˙al tfal morda bl-Aids, o˙rajn g˙omja jew torox u muti, o˙rajn albini. B˙alissa qed nibnu l-kappella. Barra dan il-pro©ett hekk kbir, fil-belt ta’ Nyabondo qed nibnu erba’ dormitorji o˙ra g˙al tfal li jbatu b’xi diΩabiltà. G˙alissa, dawn it-tfal qed inraqqduhom fuq il-kartun; nisperaw li ma ndumux ma nlestu kollox u nbierku u nift˙u din id-dar. Bi pjaçir ukoll insemmi dar o˙ra fid-djoçesi ta’ Bungoma, fejn g˙andna madwar tliet mija

u ˙amsin tifel u tifla jistudjaw. Huma joqog˙du mag˙na lejl u nhar. Billi dawn it-tfal huma torox u muti, ma jistax ikollhom kuntatt hekk ˙afif mad-dinja. Naturalment, a˙na ng˙allmuhom u jkollna riΩultati sbie˙ minnhom. FiΩ-Ωfin, pereΩempju, ©ew l-ewwel fil-Kenja kollha!

X’messa©© tixtieq twassal lill-qarrejja tag˙na b’mod partikulari lil dawk im˙ajrin li jag˙mlu xi esperjenza fil-pajjiΩi tal-missjoni? Lill-qassisin u lis-sorijiet li jmorru ja˙dmu fl-artij iet tal-missjoni, j ien dejjem ng˙idilhom ˙a©a wa˙da: “Alla ma jsejja˙x lil nies kwalifikati, imma Huwa jikkwalifika lil dawk li jkun sejja˙”. Jien ma jiena xejn, midneb li nqerr ta’ spiss u nag˙raf il-limitazzjoni tieg˙i. Imma Alla sejja˙li u riedni nkun f’dan il-kamp. Int li qed taqra, qed tismag˙ha s-sej˙a t’Alla? Taf x’irid Alla minnek? G˙andu mnejn, id-dinja ta’ madwarek, bl-g˙ajat u l-g˙a©la li fiha, qed tnessik is-sej˙a t’Alla. Ftakar li tg˙in lill-fqir hija grazzja kbira, imma li tkun ma©enbu hija barka bil-wisq akbar. Anke jekk wie˙ed imur il-missjoni u jag˙mel sempliçement esperjenza qasira, dejjem ˙a tiswielu. Minn dawn in-nies fqar, mimlija b’Alla, tirçievi ˙afna. Dan mhuwiex paradoss, imma hija verità. I˙ossha min i©arrabha. Dun Mikiel Attard, imma tista’ tg˙in iΩjed u iΩ jed jekk tag˙ti parti minn ˙ajtek bil-preΩenza tieg˙ek qrib Ìesù ˙aj li hu marid, im©ewwa˙ , g˙arwien, marid u mça˙˙ad minn kull dritt. In˙ajjar lil ˙uti l-qassisin biex imorru sal-art tal-missjoni u niggarantilhom li ˙ajjithom tie˙u sura wisq isba˙. Il-ktieb tal-Proverbju jg˙id: “Min jag˙ti bil-qalb ikollu l-barka, u min ixabba’ ’l o˙rajn ikollu bix-xaba’.” Ilkoll kemm a˙na msej˙in g˙al din l-g˙ajnuna. Tbissima wa˙da biss lil dawn it-tfal, int u tnewlilhom platt ross quddiemhom, tnissel fik fer˙ kbir li ma jinstabx fil-˙ajja komda ta’ darek! Ejjew u taraw. L-a˙˙ar kelma: itolbu g˙alija biex Alla jg˙inni nibqa’ ng˙ix ˙ajti f’g˙otja ta’ m˙abba fl-artijiet tal-missjoni.

Dun Ìor© ma’ Dun Ìor© ma’ tarbija m˙ollija tarbija m˙ollija

l-isptar, misjuba l-isptar, misjuba mix-xadinimix-xadini

ACTION26

Fl-1 ta’ Novembru 2012 ©ie ppreΩentat is-sit elettroniku l-©did tas-Seminarju Ma©©uri ta’ G˙awdex: www.sacredheartseminary.org.mt. Wara ˙idma li kienet bdiet mis-seminaristi ta’ qabilna, fil-bidu ta’ din is-sena ddeçidejna li na˙dmu aktar bi s˙i˙ biex niffinalizzaw dan is-sit u hekk inkunu nistg˙u noffru dan is-servizz lill-pubbliku. Illum nitkellmu minn globalizzazzjoni u minn dinja li saret qisha ra˙al wie˙ed. Dan jista’ jse˙˙ grazzi g˙at-teknolo©ija u propju a˙na wkoll irridu nimxu mas-sinjali taΩ-Ωminijiet. G˙alhekk meta nitkellmu minn sit elettroniku nistg˙u ng˙idu li dan sar xi ˙a©a me˙tie©a g˙al kull organizzazzjoni.

F’kelmtejn li g˙amel ir-Rettur, Fr Daniel Xerri, fl-okkaΩjoni tal-preΩentazzjoni, qal li l-Knisja g˙andha bΩonn tersaq aktar qrib tad-dinja virtwali. Hu stqarr li dan kien ukoll wie˙ed mill-˙sibijiet li ˙ar©u mis-Sinodu tal-Isfqijiet f’Ottubru li g˙adda. Il-fatt li llum hawn nies li qed jg˙ixu biss f’˙ajja virtwali g˙andu jimmotivana g˙al dan il-pass. Sit elettroniku hu mezz utli biex il-Knisja tkun tista’ til˙aq aktar lil dawn in-nies u anki lil dawn twasslilhom l-im˙abba t’Alla. Ir-Rettur spjega li dan hu l-iskop prinçipali g˙alfejn is-Seminarju ˙ass li g˙andu jinvesti f’dan il-mezz.

Illum is-sit qabad ir-ritmu tieg˙u u nistg˙u ng˙idu li kontinwament ji©i a©©ornat. Wie˙ed, barra informazzjoni fuq attivitajiet li se˙˙ew u li jkunu se jse˙˙u, jista’ jsib xi riΩorsi li jistg˙u jkunu utli, b˙alma huma l-Lectio Divina ta’ kull ©img˙a fuq il-van©elu tal-Óadd, u l-kaΩijiet morali li jsiru fis-Seminarju. Iktar ’il quddiem nixtiequ li nkomplu l-˙idma tag˙na biex ikun hemm aktar riΩorsi g˙all-uΩu tan-nies, l-aktar fil-qasam vokazzjonali.

Fl-a˙˙arnett nixtieq nirringrazzja lil kull min qed jid˙ol fis-sit elettroniku tag˙na u jkompli j˙e©©i©na biex na˙dmu fuqu. Nirringrazzja wkoll lil dawk is-seminaristi kollha li ˙admu biex dan is-sit ikun seta’ jkun possibli. Fl-a˙˙arnett ng˙id grazzi kbira lil Paul Portelli, mill-Kumpanija Keen Advertising, li dejjem kien disponibbli g˙alina f’kulma kellna bΩonn fl-issettjar tas-sit.

G r a z z i l i l k om bene f a t tu r i u n˙e©©ukom biex tag˙mlu uΩu mis-sit elettroniku tas-Seminarju.

IS-SIT ELETTRONIKU TAS-SEMINARJU

Joseph HiliJoseph Hili

www.sacredheartseminary.org.mt

Illum nitkellmu minn globalizzazzjoni u minn dinja

li saret qisha ra˙al wie˙ed

27Milied 2012

“Inqawwu lil xulxin permezz tal-fidi li g˙andna” (Rum 1,12). Dan il-vers, me˙ud mill-ittra ta’ San Pawl Appostlu lir-Rumani, in˙oss li ji©bor l-esperjenza li b˙ala seminarju, flimkien mal-komunità parrokkjali tal-G˙asri kellna bejn is-16 u t-23 ta’ Novembru ta’ din is-sena.

Il-Papa Benedittu XVI, bl-ittra apostolika tieg˙u Porta Fidei, nieda sena tal-fidi li bdiet mill-11 ta’ Ottubru ta’ din is-sena u g˙andha tkompli sal-24 ta’ Novembru tas-sena 2013. Permezz ta’ din l-ittra, il-Papa jistedinna biex b˙ala Nsara nirriflettu ftit fuq il-fidi tag˙na u allura nikbru aktar fiha. Il-fidi tag˙na tikber aktar fir-relazzjoni tag˙na ma’ Kristu, g˙aliex “Kristu hu l-essenza tal-fidi tag˙na”.

Fil-˙ajja tag˙na fis-seminarju, ©ejna mistiedna biex b˙ala seminaristi ng˙ixu din il-proposta tal-Papa b’diversi modi. Wa˙da minn dawn il-proposti kienet proprju, li mmorru fil-parroçça tal- G˙asri u flimkien naqsmu l-fidi tag˙na mal-familji ta’ din il-komunità.

Prinçipalment l-esperjenza kienet tikkonsisti f’mumenti ta’ talb komunitarju, kif ukoll fiΩ-Ωjajar tal-familji fid-djar tag˙hom. Iç-çelebrazzjonijiet tal-quddies, flimkien ma’ mumenti ta’ adorazzjoni li kienu g˙addejjin b’mod kontinwu fil-knisja waqt iΩ-Ωjajar fil-familji, li a˙na s-seminaristi konna qeg˙din nag˙mlu, kien ©a sostenn u azzjoni ta’ fidi fiha innifsha.

Li tid˙ol f’dar ta’ familja partikulari u ssib akkoljenza tajba li tg˙inek tibni konversazzjoni, hi di©a esperjenza sabi˙a. Aktar u aktar meta

l-konversazzjoni tiΩvol©i fi qsim tal-esperjenzi tal-fidi tag˙na. Tinduna kemm verament int qieg˙ed tkun strument f’idejn Alla biex permezz tieg˙ek jag˙mel il-©id, filwaqt li int stess tkun tirçievi ming˙and ˙addie˙or.

L-esperjenza kienet immarkata wkoll b’diversi mumenti o˙ra. Mument sabi˙ kien meta kellna l-opportunità nid˙lu fil-klassijiet tal-iskola li tinsab f’din il-parroçça. Qed nirreferi g˙all-iskola tas-sorijiet Salesjani “Laura Vicuña”. Fiha hemm numru mdaqqas ta’ tfal, u anke hawn ˙assejt li mmarkajna l-qlub ta’ dawn it-tfal, kif ukoll tal-istaff ta’ din l-iskola, bil-mod ta’ kif laqg˙una u komplew mag˙na.

Ûew© mumenti poΩittivi o˙ra kienu, il-preΩenza tag˙na s-seminaristi mal-grupp tal-vokazzjonjiet, kif ukoll mal-grupp tal-adoloxxenti subien u bniet ta’ din il-parroçça. Hi xi ˙a©a sabi˙a li tara f’dawn l-adoloxxenti ˙e©©a biex jifhmu dejjem aktar il-kontenut tal-fidi tag˙hom.

Konvint li minn din l-esperjenza ˙are© il-©id fil-fidi. Ìid, li jirreferi g˙alih il-Papa fi tmiem l-ittra appostolika tieg˙u, meta jg˙id li l-fidi tag˙na, meta tkun verament mg˙ixha, il-fer˙ fl-g˙ixien tag˙ha, jimbuttana ’l quddiem biex naqsmuha mal-o˙rajn. Dan hu l-ispirtu li n-Nisrani hu mistieden li jg˙ix bih biex ikun vera xhud ta’ Kristu. Jalla din is-sena tkompli tkun g˙alina lkoll okkaΩjoni ta’ ti©did fil-˙sieb, fil-kliem, u fl-g˙emil kollu tag˙na; g˙aliex wara kollox hu f’dawn li l-fidi tag˙na ti©i espressa.

IS-SENA TAL-FIDI Joseph AttardJoseph Attard

Esperjenza ta’ Fidi fil-Parroçça tal-G˙asri

ACTION28

Jien g˙andi vokazzjoni?Din hi mistoqsija li ftit jew wisq kull persuna tag˙mel fil-˙ajja tag˙ha. Qatt g˙amilt din il-mistoqsija lilek innifsek? Sfortunatament int illum tista’ ti©i mkaxkar minn mentalità fejn tpo©©i l-˙ajja f’kuntest li jçajpar l-iskop ta’ g˙ixien tal-˙ajja tieg˙ek stess.

X’inhi l-vokazzjoni tieg˙ek?Nistg˙u ng˙idu li kull persuna, min-natura tag˙ha, hi msej˙a biex t˙obb. Din hi l-vokazzjoni. Int ma˙luq biex taqsam l-im˙abba ta’ Alla mal-o˙rajn, u din l-im˙abba tieg˙ek tista’ ti©i espressa fid-diversi sej˙at differenti li Alla mbag˙ad jag˙mel b’mod personali lil kull bniedem. Il-vokazzjoni, dejjem tibqa’ wa˙da: li n˙obbu. Is-sej˙a mbag˙ad tid˙ol biex twettaq aktar il-vokazzjoni: eΩempju tista’ tkun fil-˙ajja kkonsagrata, tista’ tkun fil-˙ajja miΩΩew©a u tista’ tkun f’diversi sitwazzjonijiet differenti – skont kif Alla jog˙©bu jsejja˙lek.

Il-vokazzjoni hi sej˙a g˙all-qdusija...Kif? Il-bniedem qaddis hu dak il-bniedem li jirnexxilu fil-˙ajja ta’ kuljum jg˙ix il-vokazzjoni t’Alla: li j˙obb! Li t˙obb ifisser, t˙obb lil Alla, lilek innifsek u t˙obb lill-proxxmu tieg˙ek. Qatt ˙sibt ftit fil-konkret fuq din il-˙a©a? Int di©à g˙andek din il-vokazzjoni!

Din il-vokazzjoni g˙all-qdusija di©à ©iet mog˙tija lilek, ©iet mog˙tija lilek fil-Mag˙mudija. Kemm jekk qieg˙ed f’sitwazzjoni sabi˙a u kemm jekk f’wa˙da diffiçli fil-˙ajja tieg˙ek, Alla lilek jistiednek biex tkun qaddis proprju f’dawn is-sitwazzjonijiet. Allura jonqos biss li tag˙mel il-parti tieg˙ek. ..

Tg˙ix tajjeb il-preΩent...Biex tag˙mel tajjeb il-parti tieg˙ek je˙tie© li tg˙ix tajjeb il-preΩent. Il-preΩent tg˙ixu tajjeb billi tag˙mel l-affarijiet l-aktar sempliçi fil-˙ajja tieg˙ek ta’ kuljum b’im˙abba. Ftakar li l-ewwel u l-aktar vokazzjoni mportanti tieg˙ek mhijiex xi ˙a©a li int ser tiskopriha fil-futur, imma hi filli tg˙ix il-˙ajja tieg˙ek illum!

PAÌNA VOKAZZJONALI Mill-Grupp tal-VokazzjonijietMill-Grupp tal-Vokazzjonijiet

Alla qed Isejja˙

29Milied 2012

L-arja ©dida li l-Beatu Papa Ìwanni XXIII ried li tid˙ol fil-Knisja permezz tal-Konçilju Vatikan II, kienet me˙tie©a wkoll g˙ad-djoçesi tag˙na. U dik l-arja ©dida in˙asset ukoll f’G˙awdex bil-˙idma tal-Isqof Nikol Cauchi.

Il-Konçilju bilkemm kien ilu tliet snin li temm uffiçjalment il-laqg˙at tieg˙u f’Ruma meta t-tmexxija tad-djoçesi tag˙na g˙addiet f’idejn Mons. Cauchi b˙ala Amministratur Apostoliku Sede Plena, peress li Mons. ÌuΩeppi Pace kien l-Isqof Djoçesan.

Madwar sentejn qabel il-˙atra tal-Isqof Cauchi b˙ala Amministratur Appostoliku, f’G˙awdex kienu nΩammu çelebrazzjonijiet speçjali biex ji©i mfakkar l-ewwel çentinarju mit-twaqqif tad-djoçesi. Tul dawn il-mitt sena, G˙awdex kellu sitt isqfijiet djoçesani u amministratur appostoliku Sede Vacante, l-Agostinjan Mons. Pawlu Micallef.

Meta fi djoçesi jew f’parroçça t-tmexxija tg˙addi f’idejn ©odda, il-kritika lil “ta’ qabel” normalment iΩΩid ˙afna, almenu g˙all-bidu tal-“©did”! Façilment kull tikmixa fuq wiçç il-Knisja

jew kull stonatura fi ˙dan il-komunità parrokkjali titwa˙˙al mal-amministrazzjoni l-qadima. Óa©a b˙al din aktarx li ©©orr mag˙ha wkoll l-in©ustizzja u l-ingratitudni!

Mill-banda l-o˙ra anqas nistg˙u ng˙idu li d-djoçesi jew il-parroçça tirçievi l-©id g˙all-komunità r ispett iva tag˙ha f l - istess kej l ming˙and ir-rg˙ajja spiritwali tag˙ha. Wie˙ed ma g˙andux jinsa’ wkoll li l-epoki mhumiex kollha l-istess... b˙alma anqas il-bnedmin mhuma kollha l-istess. L-epoka li fiha l-Isqof Cauchi da˙al g˙ar-responsabiltà tal-Knisja f’G˙awdex ma kinitx b˙al dik tal-isqfijiet ta’ qablu. Huwa fatt mag˙ruf li l-Isqof Cauchi kellu biçça xog˙ol iebsa quddiemu meta ried li r-riformi pro©ettati mill-Konçilju jid˙lu fostna wkoll.

F’ittra li l-Beatu Ìwanni Pawlu II kien kiteb lill-Isqof Cauchi meta dan fakkar il-˙amsin sena mill-ordinazzjoni saçerdotali tieg˙u, l-Papa fa˙˙ar il-˙idma tal-Isqof g˙aliex mal-˙atra tieg˙u b˙ala mexxej tad-djoçesi G˙awdxija “ridt twettaq in-normi tal-Konçilju Vatikan II, irriformajt il-kurja djoçesana u waqqaft fiha dawk l-uffiççji skont il-˙ti©ijiet diversi tal-qasam pastorali”.

Dawk li b˙ali g˙andhom çerta età avanzata jiftakru kif kienet il-Kurja ta’ G˙awdex qabel il-wasla tal-Isqof Cauchi. L-uffiçjali kienu mill-inqas u b’g˙add limitat ˙afna ta’ staff. Di©à g˙edt li l-epoka ta’ Ωmien l-isqfijiet ta’ qabel Mons. Cauchi kellha eΩi©enza differenti mill-epoka tal-post-konçilju.

L-Isqof Cauchi ried li fil-Kurja jkun hemm aktar uffiççji u dawn ikollhom ukoll estensjoni barra mill-˙itan tal-Kurja: kien g˙alhekk li huwa ˙atar diversi kummissjonijiet. Hekk, pereΩempju, l-Isqof Cauchi waqqaf l-uffiççju tal-Litur©ija fil-Kurja kif ukoll il-Kummissjoni Litur©ika li mag˙ha kellha msie˙ba l-Arti Sagra u l-MuΩika Sagra. Dawn, fil-˙sieb tal-Isqof, kellhom ja˙dmu id f’id bejniethom u jΩommu kuntatti regolari mal-Kummissjoni Litur©ika tal-Arçidjoçesi ta’ Malta.

PAÌNA STORIKA Mons. Arçid. Giovanni B. Gauci, Vigarju ÌeneraliMons. Arçid. Giovanni B. Gauci, Vigarju Ìenerali

Il-Konçilju Vatikan II u l-Isqof Nikol ÌuΩeppi Cauchi

ACTION30

Il-Kummissjoni Litur©ika (li tag˙ha jien kont g˙al bosta snin is-segretarju) kienet iΩΩomm rapporti regolari mal-Kummissjoni Litur©ika ta’ Malta. Çerti riformi kienu ji©u pprogrammati u varati flimkien. Ìieli ©ibna wkoll kelliema esperti fil-Litur©ija minn Malta. In©abu wkoll kelliema fl-istess qasam litur©iku minn barra. Niftakar sewwa Ω-Ωjara ta’ Mons. Virgilio Noè sotto-segretarju tal-Kongregazzjoni tal-Kult Divin u Prefett taç-Çerimonji Pontifiçji.

Mons. Noè mhux biss g˙amel konferenza lill-kleru G˙awdxi iΩda ta wkoll bosta pariri b’riferenza g˙at-tibdil litur©iku fil-knejjes tag˙na skont l-ispirtu tal-Vatikan II. Difatti kien Mons. Noè li tana l-pariri dwar is-Sedja l-©dida tal-Isqof fil-Katidral u permezz tieg˙u wassalna wkoll id-disinn tal-istess Sedja fil-Katidral lill-Kummissjoni Pontifiçja tal-Arti Sagra.

konferenza g˙all-kleru tag˙na.Fil-kuntest ta’ dan li qed ng˙id insemmi

biss iΩ-Ωjara tal-Kardinal Alfonzo Lopez Truillo li kien President tal-Kummissjoni Pontifiçja g˙all-Familja. Il-Kardinal kien g˙amel konferenza ferm interessanti fuq il-familja... u f’dik il-materja hu kien espert ˙afna!

Kien l-Isqof Cauchi wkoll li ˙aseb biex is-saçerdoti G˙awdxin, dritt wara l-ordinazzjoni saçerdotali j˙allu l-gΩejjer tag˙na g˙al sentejn... fuq studju jew fuq esperjenza pastorali f’xi parroçça. B’din in-norma, l-Isqof mhux biss g˙en g˙all-formazzjoni kontinwa tas-saçerdoti t ieg˙u... iΩda wasal ukoll g˙all-kisba ta’ benefiççju mhux Ωg˙ir. B’tant saçerdoti li komplew b’suççess l-istudji tag˙hom barra minn G˙awdex, l-Isqof issa kellu staff tajjeb ˙afna biex iΩomm fuq livell g˙oli t-tag˙lim fis-Seminarju Ma©©uri tag˙na.

I t - t˙abr ik ta l - I sqof g˙a l l - formazz joni kontinwa tas-saçerdoti serviet tal-akbar ©id g˙as-Seminarju u allura se˙˙et ukoll ˙olma o˙ra ta’ Mons. Cauchi: l-affiljazzjoni tas-Seminarju ta’ G˙awdex mal-Università Pontifiçja ta’ San Tumas d’Aquino f’Ruma. G˙al kisba b˙al din, l-Isqof kellu jit˙abat ˙afna... u jirba˙ ˙afna tfixkil. B’xorti tajba kellu r-Retturi tas-Seminarju kollha favur din l-affi l jazzjoni u lkoll taw l-appo©© s˙i˙ lill-Isqof Cauchi.

Fl-istorja tal-affiljazzjoni jien (mhux wa˙di) kont imda˙˙al sewwa. Ìieli se˙ibt lill-Isqof anke barra minn Malta g˙and l-og˙la awtoritajiet tal-Angelicum. Drabi o˙ra kont inkarigat mill-Isqof biex immur Ruma g˙and xi uffiçjali tal-Kongregazzjoni tas-Seminarji (kif kienet mag˙rufa qabel). Anqas naqset l-g˙ajnuna ming˙and xi patrijiet Dumnikani Maltin li kienu professuri fl-istess Università li mag˙ha ©ie affiljat is-Seminarju tag˙na. B’din l-affiljazzjoni, is-Seminarju tag˙na kiseb il-fakultà li jag˙ti l-grad akkademiku tal-baçellerat wara li s-seminaristi jkunu temmew il-kors tag˙hom u g˙addew mill-eΩamijiet rispettivi fis-Seminarju tag˙na.

Kif jaf kul˙add il-Konçilju Vatika II ta ˙afna importanza lill-mezzi tal-komunikazzjoni li, fid-dinja tag˙na, g˙andhom setg˙at kbar fuq il-˙ajja tal-bniedem tal-lum: dan ji©i mfisser wkoll fid-digriet Inter Mirifica tal-4 ta’ Diçembru 1965. Monsinjur Cauchi g˙araf l-importanza ta’ dawn il-mezzi u ˙abrek biex id-djoçesi jkollha ç-Çentru ta’ dawn il-mezzi ta’ komunikazzjoni g˙as-servizz tal-pastorali ta’ Ωminijietna. L-Isqof innifsu kien minn ta’ quddiem nett li jag˙mel tant uΩu mill-mezzi tax-xandir u hekk kien iwassal it-tag˙lim çar u korrett tieg˙u ma’ Malta u G˙awdex.

I l -Konç i l ju Vat i kan I I ma sa rx g˙ar -riforma l itur©ika biss. Fost id-dokumenti tal-Konçil ju nsibu Ωew© digrieti Optatam Totius u Presbyterorum Ordinis li jitkellmu mill-formazzjoni tal-kandidati g˙as-saçerdozju u mill-ministeru u mill-˙ajja tal-presbiteri rispettivament.

Fl-Ittra tal-Papa Ìwanni Pawlu II lill-Isqof Cauchi li di©à semmejt, naqraw ukoll kliem il-Papa lil Mons. Cauchi: “Hija mag˙rufa l-˙erqa tieg˙ek g˙all-©id spiritwali tas-saçerdoti, g˙all-vokazzjonijiet g˙as-saçerdozju...”

I l - formazzjoni kont inwa tas-saçerdot i G˙awdxin kienet imda˙˙la ˙afna fil-programm tal-Isqof Cauchi g˙ad-djoçesi tag˙na. Ìie mwaqqaf l-Uffiççju Kleru, twaqqfet ftit aktar tard il-Kummissjoni Teolo©ika: it-tnejn flimkien kienu jie˙du ˙sieb biex, ta’ kull xahar, issir konferenza g˙as-saçerdoti tag˙na. Ta’ min jg˙id ukoll li, kull meta fid-djoçesi kien ji©i mistieden xi Kardinal jew Prelat g˙oli barrani min˙abba xi çelebrazzjonijiet lokali, l-Isqof Cauchi kien ifittex li ming˙and dawn il-viΩitaturi nie˙du wkoll xi

Il-formazzjoni kontinwa tas-saçerdoti G˙awdxin kienet imda˙˙la ˙afna fil-programm tal-Isqof Cauchi g˙ad-djoçesi tag˙na

31Milied 2012

Fil-kuntest ta’ dan li qeg˙din ng˙ idu, insemmu wkoll is-servizz tal-istampa: ©iet a©©ornata ˙afna l-istamperija tad-djoçesi u twaqqfet ukol l i l -Lumen Christ i g˙al l -publikazzjonijiet u mnejn setg˙u ji©u akkwistati kotba tajbin u f’konformità mat-tag˙ l im tal-Knisja. Bir-ra©un il-Papa Ìwanni Pawlu II kiteb dan lill-Isqof Cauchi: “Bil-qalb kollha nsemmu l-predikazzjoni g˙aqlija tieg˙ek, it-tifsir kontinwu u korrett tal-Van©elu kif ukoll il-bosta kitbiet tieg˙ek fuq su©©etti morali u soçjali miktuba fid-dawl tal-Ma©isteru tal-Knisja”.

Ûgur li hemm ˙afna x’wie˙ed jista’ jg˙id dwar l-impenn tal-Isqof Cauchi biex il-Konçilju Vatikan II j itwassal dejjem aktar qalb i l-komunità tal-Knisja f’G˙awdex. Nillimita ru˙i, wara dak li di©à g˙edt, g˙at-Tieni Sinodu ta’ G˙awdex.

Is-Sinodu Djoçesan ta’ Ωmien l-Isqof Nikol Cauchi ji©bor fih diversi sezzjonijiet, ewlenin fosthom id-digrieti u d-dokumenti pastorali. Hemm ukoll parti o˙ra b’g˙add ta’ normi statutorji li jirregolaw korpi diversi fi ˙dan id-djoçesi.

Id-digrieti tas-Sinodu huma sensiela ta’ normi g˙ad-djoçesi tag˙na f’konformità mal-Kodiçi tad-Drittu Kanoniku u ma’ dokumenti

o˙ra tas-Sede Apostolika. Mhumiex sempliçi ripetizzjoni tan-normi universali: in-normi djoçesani tas-Sinodu tag˙na jid˙lu fl-ingrana©© tan-normi universali tal-Knisja u jkomplu mag˙hom b’elementi partikulari applikabbli g˙ad-djoçesi.

Hawnhekk insemmi episodju Ωg˙ir biex nuri kemm ta˙bit verament sewa t-tfassil tat-Tieni Sinodu ta’ G˙awdex. Il-parti degretali tas-Sinodu kienet prattikament lesta... imma osservajt li l-Isqof kien miexi bil-mod ˙afna biex naslu g˙at-tmiem s˙i˙a tag˙ha. Wara, intba˙t li l-Isqof Cauchi g˙araf jew ©ie mg˙arraf li l-promulgazzjoni tal-Kodiçi l-©did ma kinitx tant fil-bog˙od, anzi fil-qrib sewwa. Dan kien ifisser biçça xog˙ol kbira g˙alina.

Fil-fatt ©ie ppromulgat il-Kodiçi l-©did u kien me˙tie© li d-digrieti kollha ji©i riveduti wie˙ed wie˙ed, bir-referenzi g˙all-kanoni l-©odda flok dawk tal-Kodiçi l-qadim.

Il-parti l-o˙ra prinçipali tas-Sinodu ti©bor fiha g˙add ta’ dokumenti pastorali. L-g˙axar dokumenti fihom kontenut tajjeb, b’punti prattiçi g˙all-˙ajja Nisranija mhux mifruda mill-kundizzjonijiet tal-Knisja lokali. Dan juri kemm tassew l-Isqof ried li dan is-Sinodu jkun “tentattiv sinçier biex it-ti©did mibni fil-Konçilju Vatikan it-Tieni ji©i applikat g˙all-˙ajja ekkleΩjali ta’ din id-djoçesi” u hekk bil-g˙ajnuna ta’ Alla “il-˙ajja Nisranija tal-Knisja tista’ timxi ˙afna ’l quddiem” (Digriet tal-Promulgazzjoni tat-Tieni Sinodu ta’ G˙awdex, 9 ta’ Marzu, 1993).

Mill-Konçilju Vatikan II g˙adda nofs seklu, mit-Tieni Sinodu ta’ G˙awdex g˙addew kwaΩi g˙oxrin sena – forsi jkun hemm min jg˙id: u bqajna fejn konna jew mill-˙aΩin morna g˙all-ag˙ar!

Je˙tie© noqog˙du ˙afna attenti biex ma nin˙akmunx mill-pessimiΩmu u forsi wkoll nispiççaw biex niΩ irg˙uh fl-o˙rajn. Veru li çerti innovazzjonijiet, çerti drawwiet u fehmiet li tfaççaw anke fostna – wara l-Konçilju Vatikan II u wara t-Tieni Sinodu ta’ G˙awdex – ma jo˙olqux tant spirtu ferrie˙i u ma j©ibux mag˙hom sinjali ta’ tamiet sbie˙ tant fil-Knisja universali kemm f’dik t’G˙awdex u f’Malta. Imma m’hemmx l-ikrah biss fil-Knisja. Fil-Knisja m’hemmx biss it-torox u l-g˙omja. L-Ispirtu ta’ Ωmien l-Appostli ©ie mibg˙ut biex jibqa’ wkoll mal-Knisja tat-Tielet Millennju... mal-Knisja sal-a˙˙ar taΩ-Ωminijiet!

Dak li nΩera’ f’G˙awdex matul l-episkopat twil tal-Isqof Nikol Cauchi, g˙all-©id tal-Knisja, ma g˙andniex na˙sbu li tar mar-ri˙. Kull epoka jkun hemm fiha il˙na, im˙u˙, qlub li j˙abbtu b’˙afna qawwa, g˙erf u m˙abba g˙all-Knisja ta’ Ìesù... anke dik li hija f’G˙awdex.

ACTION32

Tema: “It-Twelid tal-Bambin”Medju: Ûejt fuq t-tilaQies: 243.1 çentimetru b’172 çentimetruArtist: AnonimuEpoka: Lejn nofs is-seklu tmintaxPost: Biswit it-tara© prinçipali

Fl-edizzjoni preçedenti kont g˙aΩilt li nitfa’ l-attenzjoni tieg˙i fuq xbieha tad-Duluri li, g˙alkemm Ωg˙ira fid-daqs, hija xog˙ol espressiv. F’din l-edizzjoni ser nittratta kwadru, kbir fid-daqs u li jirrappreΩenta wie˙ed mill-akbar misteri bibliçi: it-Twelid tal-Messija (ara r-ritratt fil-pa©na biswit). Sa mill-qedem l-artist g˙araf jesprimi din il-©rajja b’metodi artistiçi diversi. Din il-©rajja xeg˙let l-imma©inazzjoni ta’ diversi artisti, kemm lokali u kemm internazzjonali. Xog˙olhom kompla jarrikkixxi l-isfera artistika ta’ pajjiΩna, tant li anki G˙awdex huwa mog˙ni b’rappreΩentazzjonijiet ta’ livell.

Fil-kumpless tas-Seminarju Ma©©uri ta’ G˙awdex insibu mill-inqas tliet xog˙lijiet li jittrattaw it-tema tal-Milied. Minn analiΩi stilistika, nikkonkludu li dawn ix-xog˙lijiet imorru lura g˙as-sekli sbatax u tmintax. Il-kwadru li qed nitkellmu fuqu huwa nieqes mit-tag˙rif tal-provenjenza propja tieg˙u, biss xi osservaturi huma tal-fehma li kien jinsab f’xi kappella jew knisja f’G˙awdex. G˙al xi ra©uni – probabbilment ta’ dekor – dan ix-xog˙ol sab ru˙u fejn nafuh illum.

L-Evan©elista Luqa jikteb: “…‘˙a mmorru sa Betlehem u naraw din il-˙a©a li ©rat u li l-Mulej g˙arrafna’. U marru jg˙a©©lu u sabu ’l Marija u ’l ÌuΩeppi u t-tarbija mimduda fil-maxtura” (2,15).

In-narrattiva tie˙u postha fi spazju ristrett, kemxejn mudlam u kompatt. Id-dehra çentrali tal-Messija tilma fiç-çentru tal-kompoΩizzjoni u tidher tikkonsma ru˙ha kompletament. Ewlenin fir-rappreΩentazzjoni jidhru l-membri tal-Familja Mqaddsa, g˙add ©mielu ta’ rg˙ajja, u xi nisa li flimkien qed jaduraw il-Misteru ewlieni ta’ dik il-lejla. Il-Madonna – l-eqreb figura lejn iç-çentru ikonografiku, t˙addan bi m˙abba lit-tarbija mimduda f’maxtura. San ÌuΩepp jidher eΩattament wara l-figura monumentali tag˙ha, u flimkien mal-bqija jidher jikkonçentra ˙sibijietu u g˙emilu fuq is-sors ewlieni tal-©rajja. L-ispazju lemini jidher okkupat

minn rag˙aj fqajjar li fis-satra tal-lejl m’g˙arafx g˙ajr jadura lill-Óallieq tieg˙u u joffrilu xi rigali. Warajh, u fuq in-na˙a tax-xellug tal-kwadru, nilm˙u xi rg˙ajja umli li jidhru jtawlu ˙arsithom u jistag˙©bu bid-dehra. Jarmonizzaw ix-xena bi ˙lewwa infantili hemm qtajja’ ta’ an©li mperrça, li jag˙tu ˙ajja lir-rakkont evan©eliku: “Glorja lil Alla fl-og˙la tas-smewwiet u sliem fuq l-art lill-bnedmin ta’ rieda tajba!” (Lq 2,14).

PAÌNA ARTISTIKA

L-Arti fis-Seminarju Ma©©uri tal-Qalb ta’ Ìesù

L-awtur huwa gradwat fil-livell ta’ Baçellerat bl-Unuri fl-Istorja tal-Arti mill-Università ta’ Malta.

Paul CassarPaul Cassar

L-ebda ˙jiel ma g˙andna tal-awtur ta’ dan il-kwadru. G˙alkemm l-artist jidher ippreokkupat b’idjoma barokka, ix-xog˙ol idomm passa©©i interessanti li jqanqlu interess akbar fl-identità tal-artist ikkonçernat. Il-konsistenza akkademika, imdakkra minn diversi sorsi, titfassal fuq bilanç kompoΩizzjonali u kromatiku li flimkien jo˙olqu pjattaforma g˙al rappreΩentazzjoni ikonografika. Il-kwadru huwa probabbilment xog˙ol provinçjali ta’ nofs is-seklu tmintax. Dan g˙aliex l-artist jidher jag˙raf kurrenti stilistiçi kontemporanji li mag˙hom b’mod armonjuΩ iΩewwe© il-˙iliet tieg˙u. Kien Ωmien meta Malta rat l-akbar wild barokk tag˙ha: Francesco V. Zahra (1710-1773), ix-xog˙lijiet dinamiçi ta’ Antoine Favray (1706-1798), u l-bidu tal-karriera produttiva ta’ Rocco Buhagiar (c. 1725-1805). L-artist responsabbli jidher ta’ kapaçitajiet notevoli. Jag˙raf isarraf din l-abbiltà f’kompoΩizzjoni mimlija b’figuri u b’poΩizzjonijiet dinamiçi, liema metodi jirriflettu g˙arfien tax-xog˙lijiet lokali ta’ mg˙allmin mhux biss ta’ dik il-˙abta iΩda wkoll ta’ sekli qabel.

Kollox jitfassal f’armonija simmetrika msejsa fuq g˙add ta’ linji djagonali li jil˙qu l-qofol fiç-çentru tal-kompoΩizzjoni – is-sors li jdawwal il-kwadru. Dan id-dawl jidher jamplifika d-dehra serena tal-Madonna kif ukoll il-mudellatura konvenzjonali.

u sabu ’l Marija u ’l ÌuΩeppi u t-tarbija mimduda fil-maxtura