Actuariaat en de vernieuwing van het Nederlandse pensioenstelsel

Theo Nijman

Tilburg University en Netspar

Juni 2013

                               

Goudswaard rapport 2010

• Stelsel niet houdbaar; geen risicodragers aangewezen; evolutie vereist • Completere contracten:

• Vooraf aangeven hoe schokken zullen worden verdeeld • Heldere eigendomsrechten bij contract aanpassingen

• Transparante contracten • Goed uitlegbare contracten • Rapporteren verwachte koopkracht en onzekerheid daarin

• Heroverweeg exposure naar risico factoren• Uitruil kosten, garantie en risico• Aanpassing aan ontwikkeling levensverwachting• Koopkracht risico’s relevant• Exposures aangepast aan individuele karakteristieken, waaronder leeftijd

(vermijd beleggingsspagaat oud-jong)• Als evolutie niet tijdig ingevuld gevaar van afglijden naar “poorly designed DC”

Actuariaat en de hervorming van het stelsel

• Modelleren levensverwachting en sterftekansen (zeker na LAM)• AG tafels van 2010 en 2012• Stochastisch model vereist, vergelijk Solvency II• Consensus modelleren ervaringssterfte

• Marktconsistent garanderen van pensioenrechten • Voorkomt dat meer kan worden toegezegd dan kan worden waargemaakt • Bepaalt de kostendekkende premie• UFR; macro stabiele discontering • Uitsmeren schokken bepalend voor waarde: BNW curve met

indexatieafslag en horizon afhankelijke risico-opslag• Informeren deelnemers over koopkracht en de koopkracht risico’s

• Uniformering parameters ?

Akkoorden en invloeden …

• Pensioenakkoord en uitwerking (juni 2010 en 2011)• Hoofdlijnennotitie en CPB rapporten (mei 2012) • Sociaal akkoord (april 2013)• Akkoord jongeren organisaties VVD, D’66 en PvdA (mei 2013)

• Well designed DC + annuïteit• Keuze uitvoerder• FD kritiek Lutjens en Beetsma onterecht, zie Siegelaer

• Generatiepact Unie KBO, PCOB, ANBO met FNV en CNV Jong• Keuze reëel contract, nominaal alleen hard • Contractvrijheid door meer risicoprofielen voor fondsen• Waarde overdracht als fonds overstapt naar ander risicoprofiel

• Initiatieven pensioenfederatie• Grijstinten tussen nominaal en reëel contract hoofdlijnennotitie

• …..

Hoofdlijnennotitie

• Eerste fase onderhoud• Belangrijke stappen gezet:

• Completere contracten• Transparante risico informatie• Doorwerking levensverwachting • Uitsmeren van schokken levert gewenste risico-differentiatie en reduceert

beleggingsspagaat • Nominale contract blijft probleem wel bestaan: Risicoloos beleggen in

belang ouderen, risico nemen voor jongeren• Huidige discussie nog niet afgerond (consultatie juli / augustus)

• Heldere regels voor invaren ? • Een risicoprofiel / disconteringscurve of toch meer smaken (met

waardeoverdracht tegen marktwaarde) ? Contractvrijheid ?• Heldere eigendomsrechten (ook t.a.v. buffer overdracht en opslag

kostendekkende premie)

De tweede ronde … (… 2020)

• Doorsneeopbouw en –premie • Flexibilisering uitkeringsfase• Integratie pensioen, zorg en wonen• Leeftijdsdifferentiatie in garantie niveaus

• Alleen in derde pijler of toch ook in tweede pijler ? • Toezicht adequaat beleggingsbeleid zachte rechten en DC• Welke mate van maatwerk / verplichtstelling • …

Gewenst pensioencontract

• Pensioeninkomen tot overlijden (geen banksparen !)• Koopkracht als doel, niet bedrag in euro’s• Alleen garanties kopen is onaantrekkelijk, het pensioeninkomen mag

afhangen van ontwikkelingen in rendementen en levensverwachting • De onzekerheid in pensioeninkomen moet kleiner worden als deelnemer

ouder wordt• Beperkte mate van vrije keuze (beschermen tegen verkeerde keuzes; kosten)• Mate van keuze ook in uitkeringsfase • Heldere eigendomsrechten. Bestuur kan niet door bestuursbesluiten waarde

onttrekken of toewijzen• Alleen gewenste solidariteit

DC 1.0 en DC 3.0

• Het traditionele DC model is in Nederland terecht verguisd• Hoge kosten• Te weinig guidance inleg en beleggingsmix • Gericht op pensioenkapitaal ipv jaarlijkse uitkering

• Goed vormgegeven DC contract sluit nauw aan bij goed vormgegeven DB

contract • Focus op reëel pensioeninkomen• Focus op complete en transparante contracten• Geschikte mate van risicodeling

• Dekkingsgraad mechanisme en collectief beleggingsbeleid om te schrijven

naar risico’s en rechten per individu• Kern verschillen:

• Welke risico’s verhandelen binnen het fonds / nieuwe opbouw • Welke eigendomsrechten individueel • Welke keuzes wil je bij deelnemer leggen (uitvoerder ??)

Nominale contract hoofdlijnennotitie• Nominaal contract biedt suggestie dat er garanties zouden zijn terwijl die niet

afgedwongen worden• Kernkritiek op nominale contract is ook beleggingsspagaat:

• Belang ouderen risico te verlagen lage dekkingsgraad• Belang jongeren risico te blijven nemen • Huidige beleid vele Bpfs zeer onaantrekkelijk voor ouderen

• Hoe bepaal je risicohouding fonds waarbij belang minderheid niet aangetast wordt

door aanwezigheid andere groepen ?• Complexe waardering van rechten en kostendekkende premie.

• Nominale contract blijft worstelen met complexe waardering van rechten

(simulatie) of met gebruik ruwe benadering alsof nominale garantie of via BNW

curve• Verschil tussen balanswaarde en economische waarde blijft bestaan. In

transparante herverdeling en averse prikkels • Ook als dit goed wordt uitgelegd blijft kans op forse nominale kortingen bestaan,

sterk de vraag of goed geïnformeerde deelnemer daarvoor kiest…• Werking normdekkingsgraad

Effecten normdekkingsgraad

• Indexatie maximaal gelijk aan fractie van inflatie gegeven door

(nominale dgr – 100%)/(BNW100 – 100%)

BNW100: nominale dgr waarbij dgr volgens BNW

discontering gelijk aan 100%• Doel: reëler maken nominale contract, als oplopende

inflatieverwachting: minder nu uitdelen ipv nominaal sturen• Issues:

•Veelal niet de BNW100 bepalend maar grens reservetekort (b.v.

100% nominaal = 85% reëel; BNW100 = 118%); bij hoge

inflatieverwachtingen of heel grijs fonds is wel BNW 100

bepalend (suggestie hoofdlijnennotitie) •Prikkel tot nemen minder risico als vereist vermogen bindend

om zo meer te kunnen indexeren ? •Bufferopslag op kostendekkende premie en buffer overdragen

bij waardeoverdracht ? Maar die opslagen zijn horizon

afhankelijk en wijken af van die van het fonds …

Reële contract • Lineaire reële contract, zonder buffers

• Uitsmeer mechanisme geeft economisch risicodifferentiatie binnen

juridische kaders• Kan gezien worden als opgebouwd uit individuele horizonafhankelijke

toezeggingen • Afslagregel en waardering precies consistent met kunnen nakomen

individuele toezeggingen (“DC”)• Individuele jonge deelnemer geen nadeel van oud collectief• In “sinking giant” nemen groter deel van huidig tekort dan in gemiddeld

fonds • Toevoeging t.o.v. DC3.0 solidair delen van fluctuaties in

inflatieverwachtingen en risicopremies + gewenste solidariteit• Vooralsnog geen reële markt voor Nederlandse inflatie; • Poltitiek risico bij inschatten inflatieverwachting en risicopremie,

bescherming door “marktwaardeslot” (als in bestaande waardeoverdracht

mechanisme)

Effect van uitsmeer-mechanisme

Conclusies

• Hervormingsproces nog lang niet afgerond • Evolutie te preferen boven revolutie

• Nederland heeft prima stelsel, maar ook heel wat te leren

van andere landen• Kernpunten:

• Heldere eigendomsrechten • Risico exposure afstemmen op karakteristieken individu • Blijf verstandig omgaan met keuzevrijheid

• Uitdagingen actuarissen:• Sterftekansen• Waardering, ook in incomplete markten• Adequate risico-informatie, ook in DC

Mission Netspar contributes to the ongoing improvement

of financing opportunities for the ‘old age’ of Dutch and

European citizens through network development, formulating

and executing scientific research and knowledge transfer programs.