Bazl A vrupa Ulkeleri Mevzuatmda Uyu§turucu Maddelerle llgili Ceza Hiikiimleri

Do~. Dr. Abdullah DiN<;KOL *

*Marmara Universitesi

Hukuk Fakiiltesi

JSTANBUL

Bat! dillerinde uyu§turucu madde kar§lhgl kullamlan kelimenin ash Yunanca narke

(uyku) sozciigiinden gelir (1). Hemen hemen tiim iilkelerin yasalan, bbbi zorunluluklar

dl§mda, uyu§turucu ve tutkunluk yarabcl maddeler kullamlmasml su~ haline getirmi§lerdir.

Bu baktmdan uyu§turucu maddelerin kullamlmasl, imal edilmesi, saglanmasl ve

satllmasmm su~ saytlmasl sebebiyle, diinyamn hemen her yerinde uyu§turucu maddeler

etrafmda organize bir su~luluk hali olu§maktadlr (2).

ikinci diinya sava§l sonuna kadar, ~ogunlukla hekim, eczaCl, hastabaklcl gibi, uyu§turu­

cu ila~lara kolayca ula§abilen §ahlslann bazen morfin kullandlgl duyulmaktaydl. ilk defa

50'li Yillarm sonuna dogru, ara srra Amerikan gamizonlarmdan esrar, morfin ve diger

"droge" lerin etrafa yaYlldlgma rastlandl. 1967-68'de cannabis otu (kenevir, kendir, esrar

otu) A vrupa piyasasma siiratle yaylldl. Onceleri iskandinavya ve ABD'den geliyordu. Daha

sonra, daha yaktnda bulunan yeti§me bOlgelerinden gelmeye ba§ladl (3).

Amsterdam, Frankfurt veya Berlin'de bir "droge" pazan meydana geldikten sonra, 0

zamana kadar az tiiketi1en sert uyu§turuculann sahctlan ortaya ~lkh. 1970 yllmda bu prob­

lem, sert ve yumu§ak uyu§turucu tiiketicilerinin iki gruba aynlmasma sebep olacak diizeyde

geni§ledi. Sert uyu§turucular onceleri afyon ve morfindi, eroine olduk~a az rastlamyordu.

1973'te ise artlk eroinin yay1l1§1 durdurulamaz hale geldi (4). Bu yaytlma, q zamanh olarak

artan saYlda ki§inin uyu§turucu ile ilgili su~lardan hiikiim giymesi sonucunu dogurdu (5).

Bu dogrultuda, giiney A vrupa ve dogu A vrupah eski sosyalist iilkelerde, ozellikle

yirminci yiizYlhn son ~eyreginde yiikselen bir tehlike olarak dikkati ~eken uyu§turucunun

kotiiye kullammma kar§l kamu duyarhhgl da arth . Bu durum Avrupa'da ~ogu iilkeyi, sadece

koruyucu programlar ve hareketleri degil, fakat daha §iddetli onleyici ol~iileri artrrmada

~aba sarfetmeye yoneltti (6).

Bu konudaki hukuksal metinlerin analizi, A vrupa iilkelerinin uyu§turucu kotiiye kul­

lamml miicadelesinde, uyu§turucu kotiiye kullammlm cezalandlrmada istikrarh bir §ekilde

uluslararasl miikellefiyetlerini (7) yerine getirdiklerini gosterir. Bu yasadl§l iiretim ve

yasadl§l uyu§turucu ticareti olaylannda ozellikle ger~ektir. Bu iilkelerin ceza kanunu form­

lan, daha yumu§ak ve daha ciddi (sert) tammlamalannda ve yaptmm §iddetinde ayn ldlklarl

halde; uzun siireli hapis, bu gibi ceza kanunlannda kuraldrr. A vrupa iilkeleri miktar ve tipe

gore, yasadl§l uyu§turucu bulundurmaya yakla§lmlannda da az ~ok farkhhklar gosterirler (8).

Bu yazl ~er~evesinde Avrupa iilkeleri ceza yasalanmn, uyu§turucu kotiiye kullamml

miicadelesinde ne gibi diizenleme getirdigi belirtilmeye ~ah§llacak, yasalann ne tip ve ne

miktar yaptmm uyguladlgl ortaya konulacakt!r (9).

A vusturya (Yasa: Suchtgiftgesetz) • Yasaya ayJan iiretimde temeJ sur (biiyiik miktar) (m.12/1); Hapis ...... 5 Ylla kadar ve

muhtemel para cezaSl ...... 1.000.000 Avusturya Si1ini'ne kadar.

----------------------------- AdIi TIp Derg., Cilt 15, SaYI I, YII 2001, Sayfa 84 - 88

ADLİ TIP DERGİSİ Journal of Forensic MedicineAdli Tıp Dergisi 2001; 15(1): 84-88

A. DiN<;:KOL

• Orgiitlii iiretim: daha onceden hiikiimlii ki§iler; biiyiik olr;iide iiretim ("temel sur; mik-

tan" ndan 25 defa daha fazla miktarIar) (m.12/2, 3); Hapis ...... 1-10 ve 1-15 pI herbiri ve

muhtemel para cezaSl ...... 1.000.000 Avusturya ~ilini'ne kadar.

• Uyu§turucuJann yasaya aykm iiretimi ir;in organizasyonlara ve biiyiik r;etelere Iiderlik

eden ki§iler (m.12/4); Hapis ...... 10-20 Yll ve muhtemel para cezaSl ...... 1.000.000

A vusturya $ilini'ne kadar, (2.000.000 A vusturya $ilini'ne kadar yiikseltilebilir).

• Kiir;iik olr;iide uyu§turucular iiretimi (ve onceki sur;lar tarafmdan kapsanmayan diger

durumlar) (m.16); Hapis ...... 6 aya kadar veya para cezaSl ...... 360 giinliik iicrete kadar.

Danimarka (Yasa: Criminal Code)

• Yasaya aykm uyu§turucu iiretimi (m.191); Hapis ...... 6 Ylla kadar.

• Ozellik1e tehlikeli uyu§turuculann onemli miktarlarda yasaya aykm olarak iiretimi

(m.191/2); Hapis ...... 10 Ylla kadar.

• Ozeilikle cezaYl artmcl nedenlerde ceza, yukanda amlan cezalarm bir yarlSl kadar

a§Jlabilir (m.88/1).

Fransa (Yasa: Code de la Sante Publique) • Zehirler olarak slmflandmlan uyu§turuculann yasaya aykm olarak iiretimi (m.626);

Hapis ...... 2 ay-2 Yll ve para cezaSl ...... 2.000-10.000 Franslz Frangl.

• Uyu§turucu eczalar (narcotic drugs) olarak slmflandmIan maddelerin yasaya aykm

olarak iiretimi (m.627): Hapis ...... 10-20 Yll ve para cezaSl .... .. 5.000-50.000 Franslz Frangl.

Federal A1manya Cumhuriyeti (Yasa: Das Gesetz tiber den Verkehr mit Betaeubungsmitteln) • Uyu§turuculann yasaya aykm iiretiminde temel sur; (m.29/1); Hapis ...... 4 Ylia kadar

veya para cezasi.

• Yasaya aykm iiretimin r;ok §iddetli durumlan, (Ticari esasla iiretim, bir r;ok insanm

saglIgml tehlikeye atan onemli miktarda uyu§turucu, vs.) (m.29/3); Hapis ...... 1-15 Yli.

• Orgiitlii iiretim ((:ete iiyeleri) (m.30/1); Hapis ...... 2-15 YIJ.

• Daha az §iddetli durumlarda (m.30/2); Hapis ...... 3 ay-5 Yll.

Yunanistan (Yasa: Uyu§turucu eczalara ili§kin yasalan (v.p.122) ihlal eden ki§ilerin cezalanyla ilgili yasamaya ili§kin karamame 743) • Yasaya aykm uyu§turucu iiretimi (m.3 g, L); Hapis ...... 5-20 YIJ.

• Tehlikeli sur;lular tarafindan, ozellikle zararlI uyu§turucular iiretimi (m.5); Hapis ..... .

"Omiir boyu" na kadar ve para cezaSl ...... 100.000-10.000.000 Drahmi.

Macaristan (Yasa,: Criminal Code)

• Yasaya aykm uyu§turucu iiretiminde temel hiikiim (aglr sur;) (m.282/1); Hapis ...... 5-

15 YIJ.

• Ticari esasla yasaya aykm iiretim (Sur; birle§mesinde veya onemli miktar veya

degerde) (m.282/3); Hapis ...... 2-8 YIJ.

• Piyasaya siirmeden ba§ka amar;lar ir;in, kiir;iik miktarlarda yasaya aykm uyu§turucu

iiretimi (m.282/5); Hapis ...... 1 Ylla kadar veya lslahedici veya egitici i§ veya para cezaSl.

italya (Yasa no.685, 22 arahk 1975) • Liste II veya IV'te smlflandmlml§ uyu§turucu maddelerin yasaya aykm iiretimi

85

Adli Tıp Dergisi 2001; 15(1): 84-88

BaZl Avrupa Ulkeleri Mevzuatmda Uyu§turucu Maddelerle ilgili Ceza Hiikiimleri

(yumu§ak uyu§turucular) (m.71); Hapis ...... 2-6 YIJ ve para cezaSl ... ... 4.000.000-

100.000.000 Liret.

• Liste I veya III'te gosterilmi§ uyu§turucularm yasaya aykm iiretimi (sert uyu§turucu-

. lar) (m.7I); Hapis ..... . 4-15 Yll ve para cezaSl .. .... 6.000.000-200.000.000 Liret.

• Orgiitlii kanuna aykm iiretim (gizli orgiit, silahlI geteler) (m.74, 75); Hapis ..... .

Yukarldaki cezaJar 1/3 ile 2/3'e kadar yiikselir, faka t organizasyonun daha onemli iiyeleri

(liderler, orgiitleyiciler, te§ekkiilii kuran veya finanse eden ki§iler) irin, herbiri 15 veya 20

Ylldan az olamaz.

Hollanda (Yasa: Opiumwet, 1928; 1985'e kadar tadil edilmi§)

• Hint keneviri iiriinlerinin 30 g. 'a kadar, yasaya aykm imalatl (m.l 1/I); Hapis ... ... 1 ay,

para cezaSl ...... 5.000 Florin.

• Hint keneviri iiriinlerinin 30 g. 'dan daha fazla imalatl (m. J 1/2); Hapis ... ... 2 Ylla kadar

ve/veya para cezaSl .... ,. 100.000 Florin.

• "Kabul edilemez riskli" uyu§turucularm iiretimi (sert uyu§turucular) (m. JO/3); Hapis

...... 8 Ylla kadar ve para cezaSl JOO.OOO Florin. Eger uyu§turucuJarm degeri 25.000 Florin'i

a§arsa, 1.000.000 Florin para cezaSl verilebilir.

Polonya (Yasa: Drug Abuse Prevention Act, 1985) (Dzienik Ustaw No.4)

• Yasaya aykm ha§ha§ veya hint keneviri yeti§tirmek veya ha§ha§ usaresi (siiW), afyon,

ha§ha§ kamI§l, SaklZl (re9ine) veya hint keneviri bitkisi iiretme (m.26/1, 2); Hapis ..... . 2 Ylla

kadar veya hiirriyeti slmrlaYlci ceza veya para cezaSl.

• Yasaya aykm uyu§turucu eczalar veyapsychotropic maddeJer iiretimi; ha§ha§ usaresi­

ni, ha§ha§ kaml§I veya uyu§turucu veya psychotropic ilarlara donii§tiirme (m.27/I); Hapis

...... 3 Ylla kadar.

• Onemli miktarda uyu§turucu iiretimi, kazan9 irin iiretim (m.27/2); Hapis ...... 5 Ylla

kadar veya para cezaSl.

• Yasaya aykm uyu§turucu iiretimi, geni§lemi§ olaylarda (m.58); Yukarldaki cezalar %

50'ye kadar artmlabilir.

isv~ (Yasa: Narkotiksraffiag, 1968: 64, 1985'e kadar degi§iklik1e)

• Yasaya aykm uyu§turucu iiretimi veya imaJatl, temel hiikiim (parag.l, sec.2); Hapis

...... 3 Ylla kadar.

• Yasaya aykm iiretim, eger ciiriim basit olarak hiikmedilmi§se (parag.2); Hapis ...... 6 aya kadar veya para cezaSl ...... 500 Krona.

• Eger ciiriim ciddi (aglr) olarak hiikmedilmi§se (biiyiik rapta bir iiretim; profesyonel

etkinlik; biiyiik miktarlar, vs.) (parag.3); Hapis ...... 2-JO Yl1.

isvi~e (Yasa: Loi f6deraI sur les stup6fiants, 3 e1cim 1951)

• Ki§iseJ kuIlanlm i9in uyu§turucular yeti§tirmeveya iiretme (m.19a); Hapis ...... 3 aya

kadar veya para cezaSl. Yumu§ak davalarda, ertelenmi§ takibat veya erteJenmi§ hiikiim veya

tevbih.

• Yasaya aykm uyu§turucu yeti§tirme veya iiretiminde temel hiikiim (m. 19/I); Hapis ... .. .

3 ay-3 Yll.

• Orgiitlenmi§, profesyonel veya biiyiik 9apta uyu§turucu iiretimi (m.19/1, 2); Hapis ..... .

1-20 Yll, muhtemel para cezaSl ...... 1.000.000 jsvi9re Frangl.

86

Adli Tıp Dergisi 2001; 15(1): 84-88

A.DiN<;:KOL

ingiltere (Yasa: Misuse of Drugs Act, 1971)

Uyu§turucular (drugs), "A" dan (en tehlikeJi) "e" ye (daha az tehlikeJi) 3 tipte

slmflandmllr. Yaptmmm sertligi, oncelikle tahkikatm §ekline gore degi§ir (Boliim 25, liste 4).

Seri usul tabkikat

• Denetim altma almml§ uyu§turuculann yasaya aykm iiretimi, "A" ve "B" slmflan;

Hapis ... ; .. 6 ay ve/veya para cezaSl ...... 2.000 Sterling.

• Denetim altma almm1§ bir uyu§turucunun yasaya aykm iiretimi, slmf "e" ; Hapis ..... .

3 ay ve/veya para cezaSI 4.500 Sterling.

• Hint keneviri bitkilerinin yasaya aykm yeti§tirilmesi; Hapis .. ... . 6 ay ve/veya para

cezaSl ...... 2.000 Sterling.

itham usulii tahkikat

• Denetim altma almml§ bir uyu§turucunun yasaya aykm iiretimi, slmf "A" ; Hapis ..... .

omiir boyu ve/veya para cezaSl ...... SlmrS1Z.

• Denetim altma almm1§ bir uyu§turucunun yasaya aykm iiretimi, s1mf "B" ; Hapis ..... .

14 y1l ve/veya para cezaSl ...... SlmrS1Z.

• Denetim altma almm1§ bir uyu§turucunun yasaya aykm iiretimi, s1mf "e" ; Hapis .... . .

5 Y1l ve/veya para cezaSl ...... sm1rS1Z.

• Hint keneviri bitkilerinin yasaya aykm yeti§tirilmesi; Hapis ..... . 14 Y1l ve/veya para

cezaS1 ...... sm1rS1Z.

1. Sulhi Donmezer, Kriminoloji, istanbul 1981. s.383. Bah dillerindeki c;e§itli kay­

naklarda, baglmhhk yapan madde, uyu§turucu ilac; anlamlyla yer alan "drug, droge"

kelimeleri de dilimize "uyu§turucu madde" olarak c;evrilmektedir. Bu yazlda genellikle

"uyu§turucu madde" ke1imeleri kullamlml§, ancak ozellikle "drug-narcotic" aymml

yapllan hallerde, bu aymml yapan kaynaklar dogrultusunda orijinal kullamma yer veril­

mi§tir.

2. Donmezer, s.383. Bir organize sue; olarak uyu§turucu ticareti ic;in bk. S. K. Chatterjee,

Drug Abuse and Drug-Related Crimes, Some Unresolved Legal Problems, Martinus Nijhoff

Publishers, kluwer 1988, Part II, 7.

3. P. Ditzel, Dtsch. Apoth. Ztg. 121, 1548 (1 981),den "Uyu§turucu Tiiketimi" adl

altmda kIsaltarak c;eviren: Yalc;m Topaloglu, Eczaclhk Biilteni, Vol.XXV., 2, 1983.

4. Ditzel, agm. Bu konuda aynca bk. Walter J. Leamy, Drug Trafficking and Control,

Feature No. 154, June 1985, UN Department of Public Information; R. Hartnoll, "Current

Situation Relating to Drug Abuse Assessment In European Countries", Bulletin on

Narcotics, Division of Narcotic Drugs of United Nations Secreteriat, Vol.XXXVIII, No.1,

2, 1986.

5. Bu konuda bk. "Review of Drug Abuse and Measures to reduce The Illicit Demand

For Drugs by Region", Bulletin on Narcotics, Division of Narcotic Drugs of United Nations

Secreteriat, Vol.XXXIX, No.1, 1987, s.12 vd.; Chatterjee, part II, 5.

6. Dusan Cotic, Drugs and Punishment, United Nations Social Defence Research

Institute, Publication No.30, Rome, february 1988, s.21.

7. Uyu§turucularla ilgili uluslararasl alandaki mtikellefiyetleri belirleyen c;ok saYldaki

soz1e§me ve protokol ic;in hk. Feridun Y enisey, Milletlerarasl Ceza Hukuku, ceza

YargIlannm Milletlerarasl Degeri ve Mevzuah, istanbul 1988, s.408-478. Bunlardan en

onemli iic;ti, "The Single Convention on Narcotic Drugs of 1961" (1 961 Convention); "The

87

Adli Tıp Dergisi 2001; 15(1): 84-88

BaZl Avrupa Dlkeleri Mevzuatmda Uyu~turucu Maddelerle ilgili Ceza Hiikiimleri

Convention on Psychotropic Substances of 1971" (1971 Convention); "The United Nations

Convention against Illicit Traffic in Narcotic Drugs and Psychotropic Substances" (1988

Convention) i~in bk. http://www.incb.org/e/index.htm? 1961 S6zle§mesi, esas olarak afyon

ve onun tiirevleri, cannabis otu(kenevir, kendir, esrar otu), kokainin yanlSlra, morfin,

codein, eroin, methadone ve pethidine gibi 116 dan faz1a narkotik maddeyi; 1971

S6zle§mesi, 111 psychotropic maddeyi kontrol altma alml§tlr. 1988 S6zle§mesi ise, narkotik

uyu§turuculann ve psychotropic maddelerin yamma, baglmhhk yapan diger maddeleri ve

uluslararasl uyu§turucu trafiginin kontroliinii kapsamma ahrken, 12. maddesinde, tiim

uyu§turucu maddelerin yasadl§l iiretiminde esas almacak temel 61~iileri ihtiva eder.

8. Cotic, s.22.

9. Bu konudaki kaynaklann en onemlilerinden birisi i~in bk. Cotic, passim.

88

tIeti§im Adresi :

Do". Dr. Abdullah DiN<,::KOL

Marmara Dniversitesi Hukuk Fakiiltesi iSTANBUL

Adli Tıp Dergisi 2001; 15(1): 84-88