-A-

တးခ႕ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပးလပငနးမား (EAS) အေၾကာငး ေလလာခကစာတမး

၂ဝ၁၅

ခႏစ

ေမလ

AFC Consultants International GmbH

ေကးဇးတငလႊာ

ျမနမာနငငရ ေကးလကေနျပညသမား၏ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈႏင႔စားနပရကၡာဖလေရးအတြက ရနပေငြထည႔ဝင လဒါနးၾကေသာ ဥေရာပသမဂၢ ႏင႔ ၾသစေၾတးလ၊ ဒနးမတ၊ ျပငသစ၊ အငယာလန၊ အတလ၊ လဇငဘတ၊ နယသာလန၊ နယးဇလန၊ ဆြဒင၊ ဆြစဇာလန၊ ယႏကတကကငးဒမးႏင႔ အေမရကနျပညေထာငစအစးရတ႔အား ေကးဇးတငရပါသည။ ပဂၢလက က႑မ ထည႔ဝငလဒါနးေသာ မစဆဘရေကာပေရးရငးက လညး ေကးဇးတငရပါသည။

အသေပးေၾကျငာခက

ဤစာတမးသည ဥေရာပသမဂၢ ႏင႔ ၾသစေၾတးလ၊ ဒနးမတ၊ ျပငသစ၊ အငယာလန၊ အတလ၊ လဇငဘတ၊ နယသာလန၊ နယးဇလန၊ ဆြဒင၊ ဆြစဇာလန၊ ယႏကတကကငးဒမး၊ အေမရကနျပညေထာငစအစးရမားႏင႔ မစဆဘရေကာပေရးရငး တ႔၏ ဘ႑ာေရး အေထာကအပျဖင ျပစထားျခငးေရးသားထားျခငးျဖစပါသည။ စာတမးတြင ေဖာျပထားေသာ အျမငမား က LIFTအလရငမား၏ တရားဝငအျမငမားအျဖစ သတမတယဆ၍ မရပါ။

မကႏာဖးဓါတပ Jacquetta Hayes/LIFT

THE LIVELIHOODS AND FOOD SECURITY TRUST FUNDအသကေမြးဝမးေကာငးမႈႏင႔ စားနပရကၡာ ဖလေရး ရနပေငြUNOPS Fund Management Office12(O) Pyi Thu Lane, 7 Mile, Mayangone Township, Yangon, MyanmarPhone: +95 1 65 7280~87, Fax: +95 1 65 72 79Email: lift@unops.org lift-fund.org | facebook.com/liftfund

LIFT က UNOPS မ စမခန႔ခြသည။

အစရငခစာ ေရးသားသ AFC Consultants International GmbH (AFC) Dottendorfer Str. 82 53129 Bonn, GermanyPhone: +49-228-985790 / Fax: +49-228-9857979E-mail: info@afci.de / Web: www.afci.de

အဖြ႔ဝငမားChristoph Weber, အဖြ႔ေခါငးေဆာငဥးစသနး ၊ အဖြ႔ဝငေအာငေကာၿဖး ၊ အဖြ႔ဝငHeather Mary Morris ၊ အဖြ႔ဝင

ထပမသရလေသာ အခကအလကမားအတြက ဆကသြယရနJohannes Buschmeier Johannes GeisenTel: + 49-228-98579-60 Tel.: +49-228-98579-57E-mail: johannes.buschmeier@afci.de E-mail: johannes.geisen@afci.de

-1-

မာတကာမာတကာ ...................................................................................................................................... ၁အတေကာကအသးအႏႈနးမား ............................................................................................................ ၂အႏစခပတငျပခက ........................................................................................................................ ၃၁။ ေလလာေရးစာတမး၏ ရညရြယခက၊ ခဥးကပပႏင အေကာငအထညေဖာျခငး ....................................... ၅၂။ တးခ႕ပညာေပးေရးႏငေတာငသအၾကေပးလပငနးမား၏ အဓပၸာယဖြငဆခကႏင အခနးက႑ ...................၇၃။ ျမနမာႏငငအတြငးရ အေရးႀကးတနဖးကြငးဆက ၅ခ၌ တးခ႕ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပးလပငနးမား ၏ အေျခအေန................................................................................၈

၃.၁။ ဧရာဝတျမစဝကၽြနးေပၚေဒသမ ဆနစပါး ................................................................................. ၈၃.၂။ အပပငးဇနမ ဆထြကသးႏမား၊ အထးသျဖင ႏမးႏငေျမပမား .................................................... ၁၂၃.၃။ ပမးစ ........................................................................................................................... ၁၃၃.၄။ ေျပာငးဖး ....................................................................................................................... ၁၄၃.၅။ ဟငးသးဟငးရြက ............................................................................................................ ၁၅

၄။ သြငးအားစဘကျခမး ၊ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးအဓကပပးလပေဆာငသမား ................................... ၂၆၄.၁။ အစးရ က႑ .................................................................................................................. ၁၆

၄.၁.၁။ စကပးေရးဥးစးဌာန .................................................................................................. ၁၆၄.၁.၂။ ေမြျမေရးႏင ကသေရးဥးစးဌာန ................................................................................... ၂ဝ၄.၁.၃။ ေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ဥးစးဌာန .................................................................... ၂၁၄.၁.၄။ သမဝါယမမား ......................................................................................................... ၂၂၄.၁.၅။ ေတာငသလယသမားမား အစညးအ႐းမား ..................................................................... ၂၃

၄.၂။ ပဂၢလက က႑ ............................................................................................................... ၂၃၄.၂.၁။ သြငးအားစမား တငသြငးေရာငးခေပးေသာ ကမၸဏမား/ ဆငမား ........................................ ၂၃၄.၂.၂။ ကနသြယေရး က႑ .................................................................................................. ၂၄

၄.၃။ LIFTမ ရနပေငြေထာကပထားေသာ စမကနးမားမ မတဖကအဖြ႕မား ........................................... ၂၄၅။ တးခ႕ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပးလပငနးပပးသမားအၾကား ဆကႏြယမႈမား ........................... ၂၇၆။ အစးရ ပညာေရးႏင လယယာစကပးေရး က႑အတြငး သေတသနျပျခငး .......................................... ၂၉

၆.၁။ ပညာေရးႏင ေကာငးပညာေရးဆငရာ သေတသန .................................................................. ၂၉၆.၂။ လကေလာညေထြမႈျပထားေသာ/ အသးခ လယယာ သေတသန ............................................... ၃ဝ

၇။ ပညာေရး၊ သေတသနမားႏင တးခ႕မႈမားအၾကား ဆကႏြယမႈမား ..................................................... ၃၂၈။ နဂးခပ ............................................................................................................................... ၃၃၉။ အၾကျပခကမား .................................................................................................................... ၃၇ ၉.၁။ အစးရ တးခ႕ပညာေပးလပငနးပပးသမားအတြက အနာဂတ ေရြးခယလပေဆာငစရာမား ................ ၃၇ ၉.၂။ LIFT, မတဖကအဖြ႕မားႏင အလရငမားအတြက အနာဂတ ေရြးခယလပေဆာငစရာမား ................ ၃၈ ၉.၃။ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးဆကလကဖြ႔ၿဖးေရးအတြက အနာဂတ အခြငအလမးမား ...................... ၄၁ ၉.၄။ အဆငျမႇငတငထားေသာ၊ ပ၍ေကာငးမြနေသာ၊ ဆကတကလပေဆာငလကရေသာ

ေတာငသမားအား ပညာေပးျခငးႏင သငတနးေပးျခငး ............................................................. ၄၃ေနာကဆကတြ ၁ - ျပနလညေလလာသးသပခကမား ........................................................................... ၄၄ေနာကဆကတြ ၂ - ကြငးဆငးေလလာခေသာ ၿမ႕နယမား၏ ခရးစဥလမးေၾကာငးႏင ေျမပမား ........................ ၄၈ေနာကဆကတြ ၃ - SWOTနညးသး ခြျခမးေလလာမႈမား ........................................................................ ၅၁ေနာကဆကတြ ၄ - လယယာသေတသနဥးစးဌာန စကကြငးမားတညေနရာႏင ေရဆငးစကပးေရး တကသလပရဝဏ ေျမပမား ................................................................................. ၅၃

-2-

အတေကာကအသးအႏႈနးမား

ACIAR AustralianCentreforInternationalAgriculturalResearchADRA AdventistDevelopmentandReliefAgencyCAEDP CommunityAgriculturalEconomicDevelopmentPlatformCAHW CommunityAnimalHealthWorker,synonymwithVAHWCARTC CentralAgricultureResearchandTrainingCentre(inHlegu)CBO Community-BasedOrganisationCDZ CentralDryZoneDAR DepartmentofAgriculturalResearchDICD DepartmentofIndustrialCropsDevelopmentDoA DepartmentofAgricultureDRD DepartmentofRuralDevelopmentEAS ExtensionandFarmAdvisoryServiceseop endofprojectFFS FarmerFieldSchoolGoM GovernmentofMyanmarGRET GroupedeRechercheetd’EchangesTechnologiques,FrenchNGOHYV HighYieldingVarietiesICRISAT InternationalCropsResearchInstitutefortheSemi-AridTropicsIP ImplementingPartnerofLIFTIRRI InternationalRiceResearchInstituteLBVD LivestockBreedingandVeterinaryDepartmentLIFT LivelihoodsandFoodSecurityTrustFundMAFF ManagementAdviceforFamilyFarms(InMyanmar:MaLaSaKa)MAS MyanmarAgriculturalServiceMC MercyCorpsMoAI MinistryofAgricultureandIrrigationMoLFRD MinistryofLivestock,FisheryandRuralDevelopmentMFI MicrofinanceinstitutionPGS ParticipatoryGuaranteeSystemPNO Pa-ONationalOrganisationPVS ParticipatoryVarietalSelectionSAI StateAgriculturalInstituteSCS SelectiveConcentrativeStrategy(extensionapproach)SHY SpecialHighYieldingProgram,similartoSCSSPT SinglePlantTransplantingSRI SystemofRiceIntensificationSSS SouthernShanStateSWSS SaltWaterSeedSelectionTdH TerredesHommes,inthecontextofthereporttheItalianbranchoftheNGOT&V Training&Visit(extensionapproach)UoF UniversityofForestryUVS UniversityofVeterinaryScienceVAHW VillageAnimalHealthWorker,synonymwithCAHWVDC VillageDevelopmentCommitteeWTRP WholeTownshipRiceProductionProgramWHH DeutscheWelthungerhilfe,GermanNGOYAU YezinAgriculturalUniversity

-3-

အႏစခပတငျပခက

ပမနအားျဖင ျမနမာႏငငတြင တးခ႕ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပးလပငနးလပကငသည အဖြ႔ႏစဖြ႔သာရၿပး ၎တ႔မာ စကပးေရး ဥးစးဌာန(DoA)ႏင ေမြးျမေရးႏငကသေရးဥးစးဌာန(LBVD)တ႔ ျဖစပါသည။

DoAသည ဆနစပါးက အားထားသည သးႏစကပးေရးဘကတြင ေဆာငရြကလကရၿပး သတမတထားေသာ အထြကႏႈနး ရရႏငေရးက အဓကထားသည။ ယခအခနတြင လယသမားမားမာ မမတ႔ စကပးလသည သးႏမားအား လြတလြတလပလပ ေရြးခယစကပးခြငရရေန ေသာလညး DoAသည ဆနစပါးအေပၚတြင အာ႐စကထားဆပငျဖစသည။

LBVDသည ေမြးျမေရး တရစာၦနေရာဂါေစာငၾကည၊ ထနးခပေရးတြင အဓကထား ေဆာငရြကလကရၿပး မးပြားျခငးႏင အစာအာဟာရ အပငးတြငမ လေလာကေသာ လပေဆာငခကမား ရမေနပါ။

၂ဝ၁၃ခႏစတြင ေမြးျမေရး၊ ေရလပငနးႏင ေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးေရး ဝနႀကးဌာနသည စကပးေရးသာမက အျခားက႑တြငပါ ေကးလကေဒသ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက အဓကကေသာ ဝနႀကးဌာနျဖစလာသည။

အစးရ၏ တးခ႕ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပးလပငနးမားအားလးတြင ရငးလငးေသာ မဟာဗဟာမရသကသ႔ ဗဟစမခပကငျခငးပစ ျဖစၿပး စမခန႔ခြမႈစနစသည လယယာလပငနးလပကငေသာ လထအဖြ႔အစညး၏ လအပခကအေပၚအေျခခေသာ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးမား အစျပခမတ၊ အေကာငအထညေဖာလပကငျခငးက အားေပးေထာကကေနသညအေနအထားတြငမရပါ။ ဘ႑ာေငြကန႔သတမႈမားကလညး ေကးရြာမားသ႕ မၾကာခဏ လညပတ ၾကည႐ႈစစေဆးျခငး၊ အေျခခ ပမနလပငနးေဆာငတာမားႏင အျခားလပငနးမား လပေဆာငျခငး တ႕အတြက အဟန႔အတားျဖစေနသည။

ပဂၢလကအပငးတြငမႈ ဓာတေျမၾသဇာႏင စကပးေရးသး ပးသတေဆး၊ ေပါငးသတေဆး ေရာငးခသမားက သတငးအခကအလက၊ အၾကေပးမႈ မားက အဆငလက အဓကပပးေနသမားျဖစေနသည။ ၿမ႕နယအဆငတြင သြငးအားစ ေရာငးခတငသြငးသည ေဈးဆင အမးမး ရေနၿပး ဤကြနယကသည လငျမနစြာႀကးထြားေလရသည။ ထ႔ျပင အဓကကေသာ ဓာတေျမၾသဇာႏင စကပးေရးသး ပးသတေဆး၊ ေပါငးသတေဆး ကမၸဏႀကးမားသည ေကးလကနယပယတြင လြနစြာတကကြလႈပရားလကရၿပး ၎တ႔၏ စကပးေရးပညာရငမားက ေကးရြာအတြငးလညလည၍ ေတာငသမား၏ မကႏာစညအစညးအေဝးမား၊ ကြငးဆငးသညရကမား စစဥၾကသည။ လငျမနစြာ ႀကးထြားေနေသာ ေဈးကြကတြင ေနရာရရရန၊ တညတရနအတြက ကမၸဏမားအၾကား ျပငးထနေသာ ယဥၿပငမႈရေနသည။

တးခ႕ပညာေပးေရးက႑တြင မးေစကမၸဏမား၏ပါဝငမႈသညလညးတးျမငလာသည၊ အထးသျဖင ေျပာငးႏင ဟငးသးဟငးရြက အပငးတ႔တြင ျဖစသည။

အခ႕ေသာ ကမၸဏတ႔မာ အစးရအဖြ႔အစညးမား၊ ဌာနဆငရာ ဝနထမးမားႏင စပြားေရးမတဖကမားအျဖစ ခငမာသည ဆကႏြယမႈမား ရေနပါသည။

တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးလပေဆာငေနေသာ တတယအဖြ႔မာ စကပးေရး/ေကးလကဖြ႔ျဖးေရးစမကနးမားျဖစသည။ ဤအပငးတြင ၂ဝဝ၉ခႏစတြင စတငခေသာ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈႏင စားနပရကၡာဖလေရး ရနပေငြ(LIFT)သည အဓကလပေဆာငသျဖစသည။ ႏငငတစဝနးမ စမကနးအမးမးအား ဘ႑ာေငြႏငတကြ အမးမးေသာ ဆနးသစေသာ၊ ကယျပန႔ေသာ EASခဥးကပလပေဆာငမႈအား ပပးေပးခသည။ IRRI, FAO, JICA and ACIAR ကသ႔ေသာ အျခား အျပညျပညဆငရာ သ႔မဟတ ႏငငအခငးခငးပးေပါငးေဆာငရြကေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးအဖြ႔အစညးမားကလညး ယခငကတညးကပင စကပးေရးဆငရာစမကနးမားအား အေကာငအထညေဖာလပေဆာငခၾကသည။

စကပးေရးဆငရာ ပညာရပသည ျပညနယႏငတငး (၁၂)ခမ ၃ႏစ ဒပလမာ သငတနးက စကပးေရးသငတနးေကာငးမားႏင ဘြ႔ႀက၊ ဘြ႔လြန (B.Sc., M.Sc., Ph.D.)မား ေပးအပေနေသာ ေရဆငး စကပးေရးတကသလ(YAU)အေပၚတ႔တြငသာ အားထားေနရသည။

ပညာေရးက႑အျပင စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာန(DAR)သည အပငမးပြားျခငး အသးခသေတသနက လပေဆာငလကရၿပး ဆနစပါး အေပၚတြငသာ အဓကအာ႐စကလပေဆာငလကရသည။

တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးက ပပးလပေဆာငေနသည အဖြ႔(၃)ဖြ႔ျဖစေသာ အစးရ၊ ပဂၢလက၊ စမကနးတ႔၏နညးလမးတက ပးေပါငးဆကႏြယမႈ သည စတငလကရၿပး ႏနယေသးေသာလညး တးတကမႈရေနပါသည။

အစးရဌာနတြင စကပးေရး အသပညာ၊ သေတသနႏင တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးတ႔အၾကား အျပနအလနခတဆကမႈမားသည အားနညး ေနေသးၿပး၊ ဘ႑ာေရးႏင စမခန႔ခြမႈ စညမဥးမားႏင လကရ စမခန႔ခြမႈပစ ႏစခစလးသည ဌာနဆငရာတြင ကယကယျပန႔ျပန႔ျဖစေနေသာ မလပမရႈပမျပတဟေသာ အေတြးအေခၚကသာအားေပးေနသကသ႕ရသည။

စကပးေရးႏင ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရး လပငနးစဥႀကးတစခလးသည ကးေၾကာငးခငလၿပး စးပြားေရးအရ ထညသြငးစဥးစားထားေသာ ခငမာသည အေျခခက လအပေနသည။ ႏငင၏ အမးသားအဆငတြငသာမက လယယာလပငနးအဆငအသးအသးတြငပါ ေငြေၾကးဆငရာအကးအျမတ ရရနအတြက လယသမားတ႔၏ဝငေငြက ပထမဥးစားေပးအေနျဖငထားရရနလအပပါသည။

အစးရအေနျဖင ႏငငေရးအရ ဥးစားေပးအဆငမားက ခမတေပးရန၊ သငေလာေသာ ဥပေဒႏင လပထးလပနညး မေဘာငက ဖနတးေပးရနႏင ဥပေဒစညးမဥးမား အသက၀ငမႈရေအာငကငသးရနတ႔က အေရးတႀကး လပေဆာငရန လအပေနပါသည။ ထသ႔မျပပါက ပဂၢလက က႑မ အဓကေမာငးႏငေနေသာ ထနးခပမႈမရသည႔ လပငနးစဥႀကးက အႏရာယကေရာကႏငသည စြန႔စားရမညအေျခအေနက ဖနတးမညျဖစသည။

တးခ႕ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပးလပငနးမား ဆကလကဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက ဤဥးစားေပးရမညလပငနးမားႏင လမးညႊနခက

-4-

မားအား ခမတႏငရန အားေကာငးေကာငးႏငစဥဆကမျပတကငးပေသာ မဝါဒဆငရာေဆြးေႏြးပြမား လအပေနသည။

ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမားႏင ပဂၢလက႑မား၌ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးမား တဟနထး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမားက သတထားသရႏငရန အစးရအဖြ႔အစညးမား၏ စမခန႔ခြမႈ အဆငမားအားလးက လကခရယႏငေသာ စြမးရညျမငမားရန လအပသည။ ရရလာေသာ အေတြ႔အၾကမားကအမးသားအဆင မဟာဗဟာ ေဖာထတခမတရာတြင ျပနလညထညသြငးအသးခရမည။

ကြျပားျခားနားေသာ စကပးေရးေဂဟဇမား၊ သးႏစကပးမႈပစမားႏငတကြ လယယာလပငနးႏငေစးကြကခတမႈမတညမႈမား အရ စကပးေရး ပညာရပ၊ သေတသနႏင အထးသျဖင တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးမားတြင ဗဟခပကငမႈက ေလာခေသာလပငနးစဥတစရပ လအပေနသည။ တစဖကတြင နညးပညာဆငရာ သတငးမားသည လကရ သးႏရတသမးမႈပစ၏အကးစးပြားျဖစထြနးမႈက လကရ အေနအထားထကေကာငးမြနေအာင ေဆာငၾကဥးေပးႏငရနလအပသကသ႕ အျခားတဖကတြငလညး အဆပါနညးပညာသတငးအခကအလက မားက ေတာငသလကလမးမႏငမႈႏင လကခကငသးမႈျမငတငႏငေရးအတြက ခဥးကပမႈပစက ျပျပငေျပာငးလရမညျဖစသည။

တစႏငငလးအတငးအတာႏင အဓကသးႏမားအားလးအတြက လပေဆာငမည အစးရ၏တးခ႕ပညာေရးေပးမာ ထေရာကမႈႏငအသးတညမႈ ရမညဆသည အေတြးသည လကေတြ႔မကသျဖင ျပငဆငေျပာငးလမႈမား ျပလပရန လအပေနပါသည။ အျခားပါဝငလပေဆာငေနသမား အေနျဖင႔လညး တးခ႕ပညာေပးေရး၌ ၎တ႔၏လပေဆာငခကမားအား တးျမႇငေဆာငရြကရနအတြက ၄ငးတ႕၏ အခနးက႑ႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးဆနးစစရနလအပလကၿပး အစးရ၏တးခ႕ပညာေပးေရးျပနလည မြမးမေရးလပငနးစဥတြင ၎တ႔ကပါ ထညသြငးစဥးစားရနလအပပါသည။

တစဖကတြင စကပးေရးပညာရပ၊ သေတသနႏင တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးတ႕အၾကား ခတဆကမႈေကာငးမြနေအာင ျပျပငေျပာငးလေရး မားလအပသကသ႕ အျခားတစဖကတြငလညး ေတာငသလမႈအဖြ႕အစညး၏ လအပခကမားႏင ျပနာမားေျဖရငးေပးေရးက ေရး႐ႈေသာ စကပးေရး မဝါဒျဖစေပၚလာရန ျပျပငေျပာငးလမႈ အေတာမားမားလပေဆာငရန လအပေနပါသည။ LIFTႏင အျခားေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးေအဂငစမားသည ႏငငတြငး စကပးေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈႏင ပတသက၍ အေတြ႔အၾကအေတာအတနရရေနျပးျဖစေသာေၾကာင ျပနလညျပငဆငမႈ လပငနးစဥတြင ၎တ႕က ထညသြငးစဥးစားသငသည။

စကပးေရးက႑၏ ျပျပငေျပာငးလေရးႏင မဟာဗဟာ ျပနလညျပငဆငသတမတျခငးသည အခနေတာေတာယရမညျဖစၿပး ႏငငေရး ျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစဥတစခလး၏ တစစတတစေဒသအျဖစ ပါ၀ငမညျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင အလရငမားအေနႏင ဤအေျပာငးအလ ကာလအတြက တးခ႕ပညာေပးေရး၀နထမးမားအား ေနာကဆးေပၚနညးပညာမားရရေရးအတြက သငတနးေပးရန ေဒသဆငရာ သငတနးေကာငး (၃)ခက ေထာကပေပးျခငးမား လပေဆာငသငပါသည။ သငတနးတြင မးေစမးပြားထတလပျခငးမသည ရတသမးခနလြန နညးပညာတငေအာင လကေတြ႕သ႐ပျပစကခငးမားတညေထာငျခငးသာမက မၾကာေသးမကရရခေသာ အေတြ႔အၾကမားထညသြငးထားေသာ တးခ႕ပညာေပးေရး ဆငရာနညးလမးမားပါ ပါဝငသငသည။

အေရ႕ေတာငအာ႐အမနးခငးႏငငမားမ ေဒသဆငရာအေတြ႔အၾကမားႏင ဤႏငငမားအၾကား အစဥမျပတ သတငးအခကအလကမား ဖလယျခငးကလညး အားေကာငးလာေစရန ျမႇငတငေပးရမည။

ကာလလယစမခကအေနႏင အားထတေဆာငရြကသငသညမားမာ- ေတာငသမားအား စြန႔ဥးတထြငလပငနးရငမားကသ႔ အရညအေသြးႏင အတတပညာတြင ယဥၿပငႏငစြမးရညျမႇငတငေရးအတြက အသကေမြးမႈဆငရာသငတနး(VET)ပစစနစထညသြငးျခငးႏင ေကးလကေဒသေန လငယမားက ဆြေဆာငႏငေသာ ပညာရငဆနသည လယယာစကပးေရးလပငနးအျဖစသ႕ ေျပာငးလေပးရနတ႕ျဖစပါသည။

-5-

ဤေလလာခက၏ ရညရြယခကမာ ျမနမာႏငငရ တးခ႕ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပးလပငနး၏ ေရာငးလအားႏင ဝယလအားတ႔ႏင ပတသက၍ အရညအေသြးရေသာ ဆနးစစေလလာခကက ေဖာထတပပးႏငရန ျဖစသည။ ဤေလလာခကအား လမးညႊနမႈတစခအေနျဖင အစးရ၊ အလရငမား၊ ပဂၢလကက႑ႏင ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးလပေဆာငသတ႔ အနာဂတတြင ခမတမည မဝါဒႏင ရငးႏျမႇပႏမႈ ေရြးခယမႈမားအတြက အသးျပႏငမညျဖစသည။

ေလလာခက၏ အဓက ရညရြယခကမားမာ

• ေရာငးလအားႏင ဝယလအားတ႔ဘကမ လအပခကမား၊ ျမနမာႏငင၏ လကရတးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးမား၏ အတငးအတာႏင အလားအလာ(အကးရမႈ၊ ထေရာကမႈႏင ေရရညတညတႏငမႈ) စသညတ႔က မတတမးတငသည ျပညစကယျပန႔ေသာ ဆနးစစ ေလလာခက စာတမးတစချဖစရန၊

• တးခ႕ပညာေပးေရးဆငရာ ခဥးကပလပေဆာငပနညးအမးမးအၾကား ဆကႏြယမႈႏင အျပနအလနလပေဆာငမႈတ႔က ေဖာထတရန၊

• ဤေလလာခကမ ေတြ႔ရခကမားက အေျခခ၍ ျမနမာႏငငအတြငး ဆကလကျဖစေပၚမည တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈႏင LIFTမ ထညဝငပပးမႈ အလားအလာတ႔အတြက ေထာကကအၾကျပခကမားေပးႏငရနႏင တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးဖြ႕ျဖးေရး အတြက LIFT အေနျဖင အစးရ၊ ပဂၢလက အစရသတ႕ႏင လကတြေဆာငရြကႏငမည ေနရာႏငအခြငအလမးမား ေဖာထတေပးရန၊

• ႏႈငးယဥေလလာရနႏင ထေရာကေသာ အၾကျပခကမားေပးႏငရနအတြက အျခားသငေလာသည ႏငငတကာမ တးတကေနသည႔ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနး အေတြ႔အၾကမားအေၾကာငး ျပနလညဆနးစစရနတ႔ ျဖစပါသည။

ေလလာခကသည အဓကစကပးသႏ ၅မး(ဆန၊ ပအမးမး၊ ဆထြကသးႏမား၊ ေျပာငးႏင ဟငးသးဟငးရြကမား)၏ တနဖးကြငးဆကမားက ထညသြငးစဥးစားထားသည။

ေကးလကေခးေငြမား ေထာကပေပးျခငးကသ႔ေသာ အျခားဝနေဆာငမႈလပငနးမားသည ဤေလလာခကတြငမပါဝငပါ။ သြငးအားစပပးျခငး ႏင ေဈးကြကျမႇငတငျခငးတ႔အတြက တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနး လပေဆာငပပးျခငးႏင ဆကႏြယမႈရသညအထသာ ထညသြငးစဥးစားထားပါသည။

ေလလာေရးအဖြ႔တြင ျပညပ ပညာရငမအဖြ႔ေခါငးေဆာငႏင ျပညတြငးပညာရင သးဥး ပါဝငပါသည။ ကားမေရးရာအထးျပ ျပညတြငးပညာရငသည ဤစစတမးေကာကခမႈတြင စစတမးကာလ ၆-ပတတြင ၃-ပတအထ ပါဝငခပါသည။ ေလလာေရးအဖြ႔သည မတဖကအဖြ႔မားထမ LIFTသ႔ တငသြငးလာေသာ အစရငခစာမားအား ဥးစားေပး၍ ျပနလညသးသပေလလာျခငးက လပေဆာငခသည။ သ႕ေသာ အျခားေသာ သငေလာသည အစရငခစာမားႏင မတတမးမတရာ(ေနာကဆကတြ ၁- ျပနလညေလလာသးသပျခငးက ၾကညပါ)တ႔ကလညး ထညသြငးစဥးစားခပါသည။ ကြငးဆငးစစတမးေကာကယျခငးမတငမတြင ေလလာေရးအဖြ႔သည ေနျပညေတာ၊ ေရဆငးႏင လညးကးတ႔မ ကကညသငေတာေသာ အစးရအဖြ႔အစညးမားသ႔ သြားေရာကခသည။ LIFT ႏင ေလလာေရးအဖြ႔တ႔၏ ရငးႏးစြာပးေပါငးလပေဆာငျခငးျဖင ToRတြင ေဖာျပထားသည႔ ေဒသႀကး ၃-ခစမ ၿမ႕နယ၂-ၿမ႕နယစက ကြငးဆငးေလလာရန ေရြးခယခသည။

ကြငးဆငးစစတမးေကာကချခငးက ၂ဝ၁၅ခႏစ ဇနနဝါရလ ၂၁ရကေန႔မ မတလ ၃ရကေန႔အထ ၿမ႕နယ ၆ၿမ႕နယတြင လပေဆာငခပါသည။ ေရြးခယထားေသာ ၿမ႕နယတစၿမ႕နယစတြင ခရးသြားရသည တစရကအပါအဝင တစပတခန႔ အခနယခသည။ ေအာကေဖာျပပါ အခကအလက မားႏင ကကညေသာ ေကးရြာ၄-ရြာက သြားေရာကခၾကသည။

• ေဈးကြကမားႏင ဝနေဆာငမႈမားက အလြယတက လကလမးမေသာ ဖြ႕ၿဖးသည ဧရယာမ ေကးရြာႏစရြာ၊ ျဖစေပၚေနေသာ အေနအထားမားအရ ၿမ႕ႏငအနးဆးေကးရြာမားက ဆလပါသည။ ၎တ႔အထမ ေကးရြာတစရြာမာ “LIFT-မတဖကအဖြ႕”ႏင စပဆငေသာ ေကးရြာျဖစၿပး အျခားတစရြာမာ “LIFTႏင မသကဆငေသာ”ရြာျဖစပါသည။

တးခ႕ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပး လပငနး(EAS)၏ အဓပၸာယဖြငဆခကႏင အခနးက႑

တငးေဒသႀကး/ ျပညနယ ၿမ႕နယမား

ဧရာဝတတငးေဒသႀကး ဘကေလး၊ ေမာလၿမငကၽြနး

မေကြးတငးေဒသႀကး ေရနေခာငး၊ မလႈင

ရမးျပညနယ ဆဆင၊ ကေလာ

၁

-6-

• ေဈးကြကမားႏင ဝနေဆာငမႈမားက အလြယတက လကလမးမႏငမႈ အားနညးေသာ၊ ဖြ႕ၿဖးမႈနမပါးေသးေသာ၊ အလမးေဝးေသာ ရြာႏစရြာျဖစၿပး ၎တ႔မာလညး “LIFT-မတဖကအဖြ႕”ႏငစပဆငေသာ ေကးရြာတစရြာႏင“LIFTႏင မသကဆငေသာ”ရြာတစရြာတ႔ ျဖစၾကပါသည။

စစေပါငး ေကးရြာ၂၂ ရြာက ကြငးဆငးေလလာခၾကသည။ ေမာလၿမငကၽြနးႏင ေရနေခာငးၿမ႕နယမားမ သကဆငရာ ေဝးလေသာ “LIFTႏင မသကဆငေသာ”ေကးရြာက ထပမရရေသာ အခကအလကမားအေပၚအေျခခ၍ ဤေကးရြာမားသ႔သြားေရာကရန အခနမာ ခငခငလလ မသတမတႏငေသာေၾကာင ပယဖကခရသည။

ေကးရြာအသးသးတြင ေလလာေရးအဖြ႔၏ တစစတတစေဒသသည လယသမားမားႏငအဖြ႔မားက ေတြ႔ဆကာ ေယဘယအားျဖင တးခ႕ပညာေပးေရးက အဓကထားေသာ ပစခေမးခြနးမားေမးျမနးျခငးျဖင အခကအလကမားေကာကယခၿပး အခကအလကမား ပမရယႏငရန အဓကကစၥရပမားအား ပ၍အေသးစတ ေဆြးေႏြးခၾကသည။

ၿမ႕နယ ၆ ၿမ႕နယမ ၃ ၿမ႕နယ(ေဒသႀကးတစခလင တစၿမ႕နယ)တြင အဖြ႔ဝငတစဥးမ တညေသာေကးရြာမားထကသာ သြားေရာကၿပး တးခ႕ပညာေပးေရးအတြက ကားမအေရးက အာ႐ထား၍ အဓကအားျဖင အမးသမးမားအား ပစခေမးခြနးမားေမးျမနးျခငးက လပေဆာငခသည။

ကနရေသာ ႏစရကတြင ေလလာေရးအဖြ႔သည အကးတပးေပါငးပါဝငသမားျဖစေသာ အဓကအားျဖင သြငးအားစ တငသြငးေရာငးခေသာ ေဈးဆငမား၊ ကနသညမား၊ ပြစားမားႏင ကနေလာင၊ ကနကးသမားထ သြားေရာကေတြ႔ဆခၾကသည။ အဖြ႔သည လယယာထြကကနအမးမး၊ ၎တ႔၏ အရညအေသြး၊ အမးအမညႏင ေဈးႏႈနးမားက သရႏငရန ၿမ႕နယမားအားလးရ ေဈးမားက သြားေရာကခၾကပါသည။

စတတ အဖြ႔ဝငတစဥးသည အစးရက႑၏ တးခ႕ပညာေပးေရး ေထာကပမႈအပငးက အဓကထားၿပး အေထြေထြႏင မးေစျဖန႔ျဖးျခငးတ႔ႏင ပတသကေသာ စကပးေရးသေတသနကပါ အာ႐စကေလလာသည။ စကပးေရး ပညာရပပငးတြင အဖြ႔သည ေရဆငး စကပးေရး တကသလ (YAU)၊ ၎၏ တကသလနယေျမခြမားျဖစေသာ လညးကး၊ မေကြးႏင ေအာငပနး၊ ဟဟး -ျပညနယ စကပးေရး သငတနးေကာငး၊ လညးကး ဟငးသးဟငးရြကႏငသစသးဝလ သေတသနႏင ဖြ႔ၿဖးေရးစငတာႏင မလႈငႏင ဆဆငရ စကပးေရးဥးစးဌာန၏ မးေစထတလပေရးစကခငးမားသ႔ သြားေရာကခၾကသည။

-7-

နားလညမႈလြမားျခငးမားမရေစရနႏင ဖတ႐ႈသမားအေနျဖင ဤေလလာခက၏ အဓကသတငးစကားက သရႏငေစရနအတြက တးခ႕ ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပးလပငနး၏ ပငမအဓပၸာယဖြငဆခကအတက ေအာကတြငေဖာျပထားပါသည။

တးခ႕ပညာေပးေရးႏင အၾကေပးလပငနးမားသည နညးပညာမား လႊေျပာငးေပရနသာ မဟတပါ။ ပ၍ကယကယျပန႔ျပန႔ဆလင တးခ႕ ပညာေပးေရးလပငနးသည ကၽြမးကငမႈႏင သတငးအခကအလကမားျဖန႔ေဝေပးၿပး တျဖညးျဖညးႏင လကခရယသ/ေတာငသအား သ၏ စကပးထတလပမႈက ဆနးသစျခငး(သ႔) နညးပညာအသစအဆနးမားကလကချခငးတ႕က ၎တ႕ကယပငဆးျဖတခကျဖငလပကငလာႏင ေစရန ျဖစသည။

ကၽြမးကငမႈႏင သတငးအခကအလကတြင အဓကအပငးႏစပငး ပါဝငပါသည။

• ပမေကာငးမြနေသာ (သ႔)အမးအစားအသစျဖစေသာ သးႏ၊ ဓာတေျမၾသဇာ၊ စကပးေရးသး ဓာတေဆးဝါးမားႏင ေပါငးပင၊ ဖကပးႏင ေရာဂါထနးခပကာကြယရန အျခားေသာ နညးလမးမား၊ အဆငျမႇငတငထားေသာ စကပးထတလပျခငးႏင ေရေပးေဝမႈ နညးပညာမား၊ ေျမဆလႊာႏင အစဓာတထနးသမးျခငး၊ သးႏရတသမးျခငးႏင သေလာငျခငး၊ တရစာၦနမား သားေဖာကျခငး၊ အစာအဟာရ၊ ကနးမာေရးႏင ေမြးျမျခငးႏင စကမႈလယယာ အစရေသာ နညးပညာတးတကေျပာငးလမႈမား။

• လယယာစမခန႔ခြမႈ၊ အစအစဥခထားမႈ၊ လာထားေငြသတမတျခငးႏင မတတမးထနးသမးျခငး၊ စကပးေခးေငြ၊ ေဈးကြက ကြငးဆငးျခငး၊ ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးႏင လယသမားအဖြ႔အစညးမား/ကယထကယထအဖြ႔မားစသည အဖြ႔အစညးဆငရာ တးတကျမႇငတငမႈမား။

အပငးႏစပငးလးတြင ေအာငျမငေသာ တးခ႕ပညာေပးေရးသည လကရစနစက ပမေကာငးမြနမႈ၊ တးတကမႈရေစရမည၊ သ႔ရာတြင လကရ လယယာ လပကငေသာစနစအတြငးသ႕လညး လယယာလပငနးပစလးဝအသစတစခက ေအာငျမငစြာေပါငးထညႏငရမည။

ေတာငသ၏အကးသည တးခ႕ပညာေပးေရးႏင အၾကေပးလပငနး၏ အဓကအခကျဖစသည။ လယသမားအေနႏင ေရြးခယစရာမားက လြတလပစြာ ဆးျဖတေရြးခယႏငရမည။ သ႔ရာတြင သ၏ဆးျဖတေရြးခယမႈ၏ ရလဒက တာဝနယရမည။ ေရရညတြင ေတာငသသည သ၏အေျခအေနက ခြျခမးစတျဖာႏငျခငး၊ ျပနာမားက ႀကတင တြကဆ၍ ေျဖရငးမႈမားက ေဖာထတႏငျခငး အစရသညတ႔တြင အရညအခငး တးတကလာရမညျဖစသည။ မၾကာခဏဆသလ ေအာငျမငေသာ တးခ႕ပညာေပးေရးသည လယယာက လပငနးႀကးတစခအေနႏင အျပသေဘာေဆာငေသာ အကးသကေရာကမႈရေစ႐သာမက ေတာငသမသားစ၏ လမႈစပြားေရးႏင အမေထာငစ၏ စးပြားေရးအေပၚတြငပါ တနျပနအကးသကေရာကမႈမား ရေစပါသည။ တးခ႕ပညာေပးေရးဝနထမးသည ေဒသတြငး လယယာလပငနးစနစႏင ယဥပါးရမညျဖစၿပး ေတာငသမား ဆးျဖတခကခမတရာတြင စနေခၚေနသညအခကမားႏငပတသက၍လညး ႏ႔ႏ႔စပစပသရထားရမည။

လြနခေသာ ဆယစႏစ၅စတာ ကာလအတြငး အထကတြင ေဖာျပခေသာ အစးရတးခ႕ပညာေပးေရးစနစသည ျမနမာႏငငတြင မရခပါ။ ေတာငသမား အားေပးသည စကပးေရးဝနေဆာငမႈမားသည ႏငငေတာ၏ ဆနစပါးထတလပမႈပနးတငမားအတြကသာ အေလးထားခသည။ ခဥးကပလပေဆာငမႈနညးလမးသည ဗဟမ ေရးဆြခမတျခငးျဖစၿပး အထကမေအာကသ႔ အေကာငအထညေဖာလပေဆာငျခငးျဖစသည။

လြနခေသာ ႏစအနညးငယအတြငး ႏငငပြငလငးလာမႈႏင ဒမကေရစ ျပျပငေျပာငးလမႈမားေၾကာင အဓကအားျဖင ေတာငသမားသည ၎တ႔စတႀကကသးႏမားက ေရြးခယစကပးလာႏငသညႏငအမ ေတာငသပါ၀ငေသာတးခ႕ပညာေပးေရးႏင ၊ ေတာငသဥးေဆာငေသာ တးခ႕ ပညာေပးေရးလပငနးမားအေၾကာငး ေဆြးေႏြးေျပာဆလာမႈမား တးျမႇငလာသည။ ယငးကသ႕ ေတာငသအကးသည တးခ႕လပေဆာငမႈမား အားလး၏ ဗဟျဖစရမညမာ မနကနေသာ အေျခခသေဘာတရားျဖစေသာလညး ဤေလလာမႈတြင အဆပါ ခဥးကပနညးလမး၌လညး အတငးအတာ ကန႔သတခကမားရေၾကာငးက ရငးလငးေဖာျပေပးသြားပါမည။

အခနတအတြငး သသာေသာ ေျပာငးလမႈမား ျဖစေပၚခေသာလညး အတတမ အေတြ႔အၾကမားက လယသမားႏင အျခားသကဆငသ ေတာေတာ မားမား၏ အမအကငအေပၚတြင ဆကလက႐ကခတမႈရေနလမဥးမညျဖစသည။

တးခ႕ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပး လပငနး(EAS)၏ အဓပၸာယဖြငဆခကႏင အခနးက႑

၂

-8-

တးခ႕ပညာေပးေရး၏ ပပးမႈျဖင အေရးႀကးေသာ စကပးသးႏမား၏ တနဖးကြငးဆက(၅)ခက ေလလာဆနးစစခၾကသည။ ပမနအားျဖင သးႏေရြးခယစကပးမႈသည စစတမးေကာကခေသာ ေဒသတြင အသးျပသည႔ သးႏစကပးမႈပစႏင သကဆငရာ LIFT-မတဖက အဖြ႕၏ ဥးစားေပးလပေဆာငခကမားအေပၚတြင မတညေနသည။ ဥပမာအားျဖငဆရေသာ ဆဆငတြငရေသာ ေမတာအဖြ႕သည ေဒသအတြငးမ စပမးေျပာငးႏင အၿပငအဆငရေသာ ေတာငယာစပါးစကပးျခငးက အေလးထားသည။ အျခားဥပမာတစခအေနႏင ေရနေခာငးမ Terre des Hommesသည အပပငးဇနတြင ဟငးသးဟငးရြကစကပးျခငးမာ အဓကမဟတေသာလညး ေရေလာခသးခႏငေသာနညးပညာျဖင ဟငးသးဟငးရြက စကပးျခငးက အေလးထားလပေဆာငသည။

ဤအခကအလကမားက ထညသြငးစဥးစား၍ ေအာကေဖာျပပါ သးႏမားက ဆနးစစေလလာခကအတြက ေရြးခယခသည။

• ဧရာဝတတငးေဒသႀကး၏ အဓကသးႏအျဖစ ဆနစပါးႏင ရမးျပညနယေတာငပငး ဆဆငတြင အတငးအတာ အနညးငယအားျဖင ေတာငယာစပါး၊

• ရမးျပညနယေတာငပငးတြင စပမးေျပာငး၊

• အပပငးဇနတြင ဆထြကသးႏ၊ အထးသျဖင ႏမးႏင ေျမပ၊

• အပပငးဇနတြင ပအမးမး၊

• ရမးျပညနယေတာငပငး ကေလာ၊ ေအာငပနးေဒသတဝကတြင ဟငးသးဟငးရြကမား။

၃.၁ ဧရာဝတျမစဝကၽြနးေပၚေဒသမ ဆနစပါး

အေၾကာငးအမးမးအားျဖင ဆနစပါးသည ယခအခနထ ျမနမာႏငင၏ အဓကအကဆးသးႏျဖစေနဆျဖစသည။

• ၎က စကပးထတလပမႈ ဧကေပါငး ၁၉ သနးခန႔ရၿပး ယငးမာ စကပးထတလပမႈ ဧရယာစစေပါငး၏ ၃ပ၁ပႏင ညမသည။

• ထမငးသည ျမနမာလမးတ႔အတြက (၇၀ ႏင ၈၀ ရာခငႏႈနးအၾကား)အဓက ေန႔စဥ အစာအာဟာရျဖစသည။

• ျမနမာႏငင၏ စစေပါငးျပညတြငးထတကနတနဖး-ဂဒပႏင အဓကပ႔ကန ဝငေငြတ႔တြင ဆနစပါးသည သသသာသာ ပါဝငေနသည။

စကပးေရးေဂဟစနစအေျခအေနမားေၾကာင ဧရာဝတျမစဝကၽြနးေပၚေဒသသည ႏငင၏ စပါးကအျဖစ တငစားေခၚေဝၚျခငးခရၿပး စစတမး ေကာကယသညျမစ၀ကၽြနးေပၚရ “LIFT-၏မတဖကအဖြ႕မားသညလညး ဆနစပါးစကပးထတလပမႈအေပၚတြင အဓကအေလးထားလက ရၾကသည။

၂ဝဝ၈ခႏစတြင ဆကကလနးနာဂစသည ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသက တကခတခၿပး ႏငငတကာမ အေရးေပၚအကအညမားက ဤေနရာတြင စတငခပါသည။ စကပးေရးတြင ပကစးဆးရႈးမႈမားေနာက ေတာငသမားက ဆနစပါးစကပးျခငးက အျမနဆးစတငရနမာ ပထမဥးစားေပးျဖစခသည။

စမကနးေတာေတာမားမားက ေငြေၾကးေထာကပျခငးအားျဖင LIFTသည ဆနစပါးစကပးထတမႈလပငနးမား ကယကယျပန႔ျပန႔လပေဆာင ႏငချပး ေအာငျမငမႈလညး ေပးႏငခပါသည။ ၎တ႔မာ ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက နာဂစအၿပး အေရးေပၚကယဆယေရး ကနဥးႏစမားမသည ေရရညတညတေသာ ဖြ႕ျဖးတကမႈအဆင တကလမးရမည အေျခအေနမား ျဖစသည။

ကြငးဆငးေလလာေသာ ျမစဝကၽြနးေပၚၿမ႕နယႏစခ(ဘကေလးႏင ေမာလၿမငကၽြနး)အတြငးမ အဓကလပေဆာငသညအဖြ႔မားမာ ေအာကပါ အတငးျဖစသည။

• အျပညျပညဆငဆနစပါးသေတသနအဖြ႔အစညး(International Rice Research Institute-IRRI)သည ဆနစပါးဆငရာ အျပညျပညဆငသေတသန ဥးေဆာငအဖြ႔အစညးျဖစၿပး အျပညျပညဆငရာ စကပးေရးသေတသန အၾကေပးအဖြ႔ (Consultative Group on International Agricultural Research-CGIAR)၏ အဖြ႔ဝငလညးျဖစသည။ IRRIသည ျမနမာႏငငတြင

သးႏတနဖးကြငးဆက(၅)ခတြင တးခ႕ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပးလပငနး၏

အေျခအေန

၃

-9-

၁၉၆၅ေႏာငးပငး(IRRI၊ ၂ဝဝဝ)မစ၍ သမငးေၾကာငးမတတမးရခၿပး IRRIဥးေဆာငေသာ/ အေကာငအထညေဖာေဆာငေသာ ဆနစပါးဖြ႔ၿဖးမႈ စမကနးအမားအျပားက အလရငမားမ ေထာကပေပးခၾကသည(IRRI၊ ၂ဝ၁၅)။

• စကပးေရး သေတသန ဥးစးဌာန(Department of Agricultural Researc-DAR)သည အသးခသေတသန အတြက အမးသား အဖြ႔အစညးတစရပျဖစၿပး ဤက႑တြင ဆနစပါးသေတသနအတြက IRRIႏင ႏစရညလကတြခေသာ မတဖကမားျဖစၾကသည (၎၏ေရ႕မအဖြ႔ျဖစေသာ၂ဝဝ၄ခႏစတြငမ ဖြ႔စညးခေသာ ဗဟစကပးေရးသေတသန-CARIအဖြ႔အားျဖင)။

• စကပးေရးဥးစးဌာန(Department of Agriculture-DoA)သည ၿမ႕နယႏစၿမ႕လးတြင သးႏစကပးေရးအတြက အစးရ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးက အဓက လပေဆာငလကရသည။

• Deutsche Welthungerhilfe(WHH)/ Groupe de Recherche et d’echanges Technologiques (GRET)တ႔သည ၿမ႕နယ ႏစခလးတြင ပးေပါငးအဖြ႔အျဖစလပေဆာငလကရၿပး WHHသည ဘကေလးႏင GRETသည ေမာလၿမငကၽြနးတ႔တြင အသးသးလပေဆာငၾကသည။

• ရတနာဧရာ(Radanar Ayar)သည ဘကေလးတြင စပါးမးေစထတလပျခငးက အေလးေပး၍ လပေဆာငလကရသည။

• Proximity Designs သညလညး ၿမ႕နယႏစခလးႏင လပြတာတ႔ေတြ လပေဆာငလကရသည။

• ပဂၢလက႑တြင ဆနစကပငရငမား၊ စကပးေရးသး စကယႏရားထတလပသမားႏင တငသြငးေရာငးခသမား အဓကအားျဖင ပါဝငပါသည။

IRRIသည ျမနမာႏငငတြငဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမား ႏစေပါငးမားစြာ ေအာငျမငစြာလပကငႏငချခငး၊ ၎၏ အျပညျပညဆငရာ ဆနစပါးသေတသန အဖြ႔အစညးအျဖစ ေကာငးမြနေသာ ေကာၾကားမႈတ႔ေၾကာင ႏငငအတြငး ေကာငးစြာ ထာကခအားေပး အသအမတျပခရသည။ ထ႔ေၾကာင တငးေဒသအဆငသာမက ႏငငေတာအဆငတြငပါ အဆငျမငမားေသာ ႏငငေရးအရ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားမ အကးရလဒမား ရရေနပါသည။ IRRIသည စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာနႏင ကာလရညၾကာ လကတြခ႐သာမက စကပးေရးဥစးဌာန (DoA1) ႏငပါ ကယျပန႔ေသာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ အေတြ႔အၾကက ရရထားပါသည။

နညးပညာသေဘာတရားအားျဖင IRRIသည ဆနစပါး တနဖးကြငးဆကတြင မးေစႏင မးေရြးခယျခငးမသည ရတသမးခနလြန သေလာငျခငးႏင ႀကတခြျခငးအထ တကၾကြစြာ လပကငလကရသည။ ျမစဝကၽြနးေပၚမ IRRI၏ စမကနးမားသည ဆနစပါးမးပြားျခငးတြင မပါဝငေသာလညး စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာန)၏ မးေရြးခယျခငးတြင ကညေပးလကရသည။ ဆနစပါးမးပြားျခငးသည ေရဆငးရ စကပးေရးသေတသန၏ အဓကအလပျဖစေသာလညး စပါးမးသစအမားစမာ IRRIမ တငသြငးပပးေပးေသာ ႏငငျခားမးကြမားႏင ဆကစပလကရေနသည။

အဆငျမႇငတငထားေသာ စပါးမးသစမားႏင ပတသကသညသတငးအခကအလက မရရႏငျခငးႏင အရညအေသြးျမငမားေသာ မးေစမား က လေလာကစြာမရရႏငျခငးတ႔သည အဓကအခကအချဖစေနေသာေၾကာင IRRIႏင မတဖကမားသည မးကြမားေရြးခယရာတြင ေတာငသပးေပါငးပါ၀ငမႈ နညးလမးက အသးခၿပး သ႐ပျပစကခငးမား ဒဇငးပေဖာျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးတ႔တြင နးကပစြာ ပးေပါငးလပေဆာငခၾကသည။ ေတာငသပးေပါငးပါဝငေသာ မးကြမားေရြးခယျခငး(PVS)သည ေတာငသမား ပးေပါငးပါဝငျခငးမ အငမတန ေကာငးမြနေသာ ရလဒက ထြကေပၚေစေၾကာငး သကေသျပသႏငခပါသည။ PVSတြင အမးသမးတ႔၏ အခနးက႑သည လြနစြာအေရးပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အရသာ၊ ခကျပတမႈပစ အစရသညတ႔က ပမနအားျဖင အမးသမးမားသာ ေဝဖနဆးျဖတႏငၾကၿပး ဤအခကမားသည ဝယယစားသးသမားအတြကလညး အေရးႀကးေသာ အခကမားျဖစပါသည။

မတဖကအဖြ႕မားသည နညးလမးအမးမးျဖင မးေစပြားမားထတလပျခငးတြင တကၾကြစြာ ပါဝငလကရၿပး DARႏင/သ႔မဟတDoAတ႔ႏင ဤက႑တြင ပးေပါငးေဆာငရြကၾကသည။ မးေစမား၏ အရညအေသြးမားႏင ပတသက၍ လယသမားအမားစ၏ ယၾကညမႈမရျခငးက တ႔ျပနေျဖရငးရနအတြက ပးေပါငးပါဝငမႈအာမခမႈစနစ(PGS)က GRETမ စမးသပလပေဆာငခသည။ PGS၏ လပေဆာငပမာ မးေစ ထတလပသ မားသည မးေစအရညအေသြးက ပကစးေစျခငးမ ကငးေဝးေစရန အတတကြပးေပါငးလက မးကြမားဖယရားျခငးအားျဖင တစဖြ႔လးအတြက အရညအေသြးႏင မးေစသန႔စငမႈက အာမခေပးျခငး ျဖစသည။ စကပးေရးဥးစးဌာနသည မးေစစစေဆးျခငးက တာဝနယၿပး မတဖကအဖြ႕မားက ပမနအားျဖင ဤလပငနးတြင ပါဝငၾကေသာ စကပးေရးဥးစးဌာန ဝနထမးမားအတြက ခရးသြားလာေရးႏင အေကၽြးအေမြးကစၥမားက တာဝနယပပးေပးသည။

ၿပးခေသာႏစအနညးငယအတြငး မးသန႕အဆင(၂)မးေစမားက ဝယလအားမား ျမငတကလာခသည။ ဤေလလာေရးကာလအတြငး မးေစစကပးထတလပေသာ လယသမားမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးရာတြင တက႐ကဝယယသဥးေရ တးျမငခေၾကာငး သရခရသည။ မးေစ ထတလပသမားက လကလမးမမႏငေသာ လယသမားမားထသ႔ ေရာငးခရန သကဆငရာမတဖကအဖြ႕မားက ထတယခေသာ မးေစအခးသညလညး အေၾကာငးအားေလာစြာကဆငးလာခသည။

စကပးသည နညးပညာႏင ပတသက၍ စပါးအထြကတးစကပးျခငးစနစ(SRI)၏ တစတတေဒသျဖစသည ပးလကစ တစပငတညး ေရႊ႕စက ေျပာငးစကပးျခငးတ႔သည ျပန႔ႏ႔ေနၿပ ျဖစသည။ စပါးအထြကတးစကပးျခငးအတြက အနာဂတလပေဆာငခကမားတြင ၾကးထြားလာေနေသာ အလပသမားျပတလပမႈက ထညသြငးစဥးစားရနလအပၿပး ထ႔အတြကေၾကာင လသားလပအားက ေလာခ၍ စကမႈလယယာ အလားအလာက အေလးေပးရန လအပမညျဖစပါသည။

DoA၊ DAR၊ IPတ႔ႏင ပးေပါငး၍ IRRIသည ႏႈငးယဥစမးသပကြကမားႏင သ႐ပျပကြကမားက ဓာတေျမၾသဇာေကၽြးျခငးႏင ေရသြငး ေရထတျခငးနညးပညာမားအတြက စစဥ ပေဖာ၍ အေကာငအထညေဖာလပေဆာငႏငခသည။ ရတသမးၿပး သေလာငမႈနညးလမးမားစြာကလညး စမးသပ၊ သ႐ပျပခၿပး မးေစဘဏမားက မတဖကအဖြ႕တ႔မ ပပးေပးခသည။ IRRIသည လယသမားမားအားလးက သ႐ပျပသမႈအစအစဥမားႏင စမးသပခကမားတြင ပါဝငေစၿပး “ေတာငသေန႕စဥမတတမးမား” ထားရန ေမာလငပါသည။ ေတာငသမားကယတင ၎တ႔ေန႕စဥၾကေတြ႕ခရ သညမားက မတတမးတငျခငးအတြက ပထမေျခလမးျဖစပါသည။

1 ၂ဝ၁၂မတငခငအထ ၎က ျမနမာ႔လယယာလပငနး (MAS)ဟ ေခၚသည။

-10-

အတတတြင Mercy Corpsႏင WHH တ႔သည ဆနစကမားႏင ပးေပါငး၍ ၎တ႔၏ စကပစၥညးကရယာမားအား အဆငျမငတငရန ေခးေငြမား ပပးေပးခသည။ အျပနအလနအားျဖင ဆနစကမားက ၎တ႔ထ လာေရာကေရာငးခေသာ ေတာငသမားအား စပါးအခမသေလာငခြငကသ႔ေသာ ခစားခြငအခ႕ သ႔မဟတ တညေသာအဖးပမာဏက ေကးရြာ၏ လညပတရနပေငြသ႔ အခနကာလတစခအတြငး ျပနလညေပးအပျခငးတ႔က ေပးရပါသည။

တးခ႕ပညာေပးေရးႏင ေတာငသအၾကေပးလပငနး၏ ခဥးကပနညးလမးမားေလလာေရး စငတာမားGRETသည ေလလာေရးစငတာမားဖြငလစျခငး နညးလမးျဖင လပေဆာငလကရသည။ ၎သည သ႐ပျပကြကမားႏင ေတာငသလယကြငး သငတနးေကာငး နညးလမးႏစခက ေပါငးစပထားျခငးျဖစသည။ တးတကမႈရေသာ လယသမားက နညးပညာအသစမားေပါငးစပထားေသာ သ႐ပျပစကခငးထေထာငရန ေငြေၾကးအရ၊ နညးပညာအရ ပပးေပးပါသည။ နညးပညာႏင စးပြားေရးဆနးစစမႈက အေထာကအကျပရန စမကနးမ စကပးေရးပညာရင၏ ပမနႀကးၾကပမႈေအာကတြင တကေကာငးမြနေသာ မတတမးမားကလညး ထားရရပါသည။ တစခနတညးတြင ဤေလလာေရးစငတာ၌ အျခားေကးရြာမားမ လယသမားအေျမာကအျမားက စစညး၍ နညးပညာမားေလကငသငယျခငး အစအစဥမားက ျပငဆငျခငးႏင အျပနအလနဖလယျခငးမားကပါ စစဥျပလပၾကပါသည။

စမကနးမ ရရေသာ ေထာကပေငြအခးသည အေရးႀကးေသာ ကစၥရပျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ဧကဝကသာရေသာ အစကခေရေပးစနစသး လယကြကအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈစရတ ၇ဝရာခငႏႈနး သတမတျခငးသည ျမငမားသညဟ ထငရသည။ အျခားလယသမားမားထမ မေကနပခကမား ေပၚထြကလာၿပး အလရငမားထမ ဤကသ႔ေသာ တ႔ခ႕ေထာကပျခငးမားသည ၎တ႔က ေခတမသစလြငေသာနညးလမးက အသးျပခြငရေစေသာလညး ၎တ႔၏ ကယပငရငးျမစမာ လလေလာကေလာကမရပါက ထသ႔ လပေဆာငႏငမညမဟတပါ။ နညးပညာသစမား ရငးႏးျမႇပႏမႈအတြက စမကနး၏ ေငြေၾကးေထာကပမႈက ခြေဝရန စညးမဥးမရေသးပါ၊ ထညသြငးစဥးစားရန လအပေသာအခကမားမာ သကဆငရာ ရငးႏးျမႇပႏမႈတြင ရေနမည စြန႔စားရႏငေခမားႏငအတ နညးပညာအသစမားက လကေတြ႔အသးခရန သ႐ပျပသရနမာ အေရးႀကးေၾကာငးတ႔ ျဖစပါသည။ ေနာကပငး နညးပညာလကခအသးျပသမားအတြက ေဒသခအေသးစားေခးေငြအဖြ႔-MFIကသ႔ေသာ အျခားေငြေၾကးေထာကပမႈ ရငးျမစတခခ ရေနသငပါသည။ GRETသည ပမနအားျဖင အေသးစားေခးေငြက ရယႏငရနႏငအတ စကပစၥညး ကရယာမားက လယသမားမား အရစကဝယယႏငရန ေထာကကေပးသည။

အေျခခအေဆာကအအ ရငးႏျမႇပႏမႈႏင ခတဆကထားေသာ လယယာအၾကေပး ဝနေဆာငမႈမား Proximity Designs သည ကနဥး၌ အသြားႏစဖကခဥးကပနညးက စတငခသည။ ပထမအပငးမာ လယယာေျမမားက ဆားငနေရတးဝငမႈမ ကာကြယနငမည႔ တာေဘာငမား ျပနလညတညေဆာကရာတြင ေငြေၾကးႏင လပအားဖလယျခငး အစအစဥ ျဖစသည။ ဒတယတစခမာ (ေတာငသအၾကေပးလပငနး Farm advisory service-FAS)ျဖစၿပး သးႏစမခန႔ခြမႈ နညးလမးသစမား ေဝငျခငးျဖင လယသမားမားအား ေျခာကေသြ႔ရာသတြင သးထပစကပးႏငေစခသည။ စမကနးတစေလာကတြင အပငးႏစပငးလးသည ေကာငးမြနစြာ ေပါငးစပႏငခၿပး ရလဒအေနျဖင ရပရြာအသငးအဝနးမလညး ၎တ႔၏ အေျခခအေဆာကအအ တးတကမႈမားက အေကာငးဆးအသးခႏငၾကသည။ ေတာငသအၾကေပးအစအစဥက မဘငးလဖနးအေျချပ “ဖနးေခၚဆမႈ ဝနေဆာငမႈ”အားျဖငလညး ေထာကကထားသည။ ဤနညးလမးက Proximity Designs ၏ စမကနးေကးရြာမား ျပငပတြငပါ လသမားၿပး သေဘာကေကနပၾကသည။

မသားစ လယယာစမခန႔ခြမႈေရးရာ အၾကေပးျခငး (MAFF၊ ျမနမာဘာသာႏင အတေကာကမာ မ.လ.စ.က)မ.လ.စ.က သည နညးပညာ၊ စးပြားေရးႏင လမႈစးပြားအေရးမားက ေျဖရငးရန ေလလာျခငးႏင ဆးျဖတခက ခမတျခငးက အၾကေပးကညျခငး ျဖစသည။ အဓကရညရြယခကမာ လယယာစမကြပကျခငးမ ထတလပသညအထ လအပေသာ ရႈေထာင အမးမးက ဆနးစစႏငရနႏင အရငးအျမစမား(ေျမယာ၊ လပသား၊ သြငးအားစ၊ ေငြေၾကး၊ သးႏႏင တရစာၦန)အား လယယာႏငလယယာမဟတေသာ လပငနးမားတြင စမခြေဝခထားျခငးႏင ပတသက၍ မနကနေသာ ဆးျဖတခကမား ခမတႏငရနတ႔အတြက ေတာငသမား၏ စမခန႔ခြမႈစြမးရညက ျမႇငတငေပးရနျဖစသည။ ေတာငသမားက မမတ႔၏ နညးပညာႏငစးပြားေရးဆငရာ ရလဒမားဆနးစစႏငရန မ.လ.စ.က သည ဆးျဖတခက အေထာကအကျပအမးမးက အသးျပသည။

လပငနးစဥမာ အၾကျပသ၏ အကအညႏင လယယာထတလပမႈလပငနးဆနးစစျခငးက ကနဥးအေနျဖင စတငသည။ ထ႔ေနာကတြင ေတာငသႏင အၾကေပးတ႔၏ အနးကပေဆြးေႏြးျခငးနညးလမးအားျဖင ေတာငသကယတင မမဖြ႕ၿဖးမႈက မမရယေဆာငႏငသမားျဖစလာ ေစရန ရညရြယပါသည။ ဤလပငနးစဥသည ေတာငသမသားစ၏ လအပခကဆႏၵမားႏင မကကညေသာ၊ စြန႕စားရမႈမားေသာ ေျခလမးႀကးႀကး ခပကကႏငသြားျခငး ဆသညထက ေျခလမးစတစတႏင အေျပာငးအလမား အစဥအလကျဖစထြနးလာေစျခငးမး ျဖစပါသည။။

ျမနမာႏငငတြင အသစျဖစေသာ ဤခဥးကပပသည အထးျပ “မ.လ.စ.က အၾကေပး”တစဥးအတြက ေျမာကျမားစြာေသာ ေလကငမႈအားက လအပၿပး “အၾကျပ အသားေပး”ျဖစကာ အလးစျဖစ၍ အဆငလက အေကာငအထညေဖာလပေဆာငျခငးျဖစေသာေၾကာင အကနအက မားျပားပါသည။.

ေကးရြာတစရြာလင မသားစ ႏစစမ ေလးစအထသာ ေရြးခယလပေဆာငျခငးေၾကာင အေရအတြကအားျဖင အလြနနညးပါးသညဟဆႏငပါသည။ ထ႕အျပင အစးရတးခ႕ပညာေပးေရးဝနထမးက ကာလလယတြင ဤခဥးကပနညးလမးအတြငးသ႕ ပးေပါငးပါဝငမႈရႏင၊ မရႏငမာ ေမးခြနးထတစရာ ျဖစေနပါသည။

ျမစဝကၽြနးေပၚေကးရြာတစရြာအတြက လကရအေနအထားအရ လယယာလပငနးလပကငေသာ ေတာငသအမေထာငစမားက စးပြားေရးဆနဆန ထတလပလာေစရန ပထမဆးလပေဆာငရမည ေျခလမးမာ ႐းရငးေသာ မတတမးေကာကယထနးသမးမႈပစျဖစျပး၊ ၎ေနာက လယယာ လပငနးအတြက အၾကမးဖငးတြကခကမႈမားႏင တျဖညးျဖညးတြင တစအမေထာငလး၏ ဝငေငြ၊ထြကေငြစာရငး မတတမးက ထားရလာရပါမည။ အခပဆရေသာ မ.လ.စ.က က ကယျပန႕ေသာအတငးအတာႏင မတဆကလပေဆာငျခငးသည ပထမေျခလမးက မလမးမ ဒတယေျခလမးက ဥးစြာလမးျခငးဟ ယဆႏငသည။

-11-

ရပရြာ စကပးစးပြား ဖြ႔ၿဖးမႈ စငျမင (CAEDP)ဆရယလစစနစကငသးေသာ ႏငငအမားစတြင “သမဝါယမ”ဟေသာ ေဝါဟာရမာ အစးရအပခပေရးစနစ၏ တစစတေဒသျဖစၿပး အထကမ ေအာကသ႔ဆသညပစျဖင အေကာငအထညေဖာျခငးျဖစေသာေၾကာင နာမညေကာငးမရခပါ။ ျမနမာႏငငတြငလညး ဤကသ႔ပငျဖစပါသည။ (LIFT၊၂ဝ၁၃)

CAEDPမားသည ရပရြာပင ဝနေဆာငမႈလပငနးျဖစၿပး ပမနအားျဖင ေကးရြာ ၂ရြာမ ၆ေျခာကအထ တာဝနယေပးႏငကာ WHH/ GRETတ႔မ စမလပေဆာငလကရပါသည။ ကနဥးတြင CAEDPအဖြ႔ဝင လယသမားအဖြ႔တစဖြ႔သည သးႏစကပးရာသအစတြင သြငးအားစအမးမးက အမားအျပားဝယယ၍ ၎တ႔၏အဖြ႔ဝငမားထသ႔ တစခ႕တစဝကက အေၾကြးစနစျဖင ျပနလညေရာငးခေပးသည။

ေနာကပငးတြင လယသမားမားစမလပေဆာငေသာ သြငးအားစ(ကနၾကမး)အေရာငးဆငမားကသ႔ေသာ အဖြ႔မားက ထေထာငလာၾကၿပး အဖြ႔ဝငမဟတသမားကပါ ကနအမးမးက တစႏစပတလး ေရာငးခေပးလာႏငသည။ ဤအဆငတြငမ အဆပါဆငမားသည အေၾကြးဝယစနစျဖင မေရာငးခေတာပါ။

ဤဒတယမးဆက CAEDPမားအတြက ျမငမားေသာ ပေသစရတ(အထးသျဖင လစာ)ႏင လကငငးေငြေခစနစတ႔ေၾကာင ဝငေငြဆး႐ႈးမႈမား ရေနသည။ အျခားတဖကတြင ပဂၢလကၿပငဖကမားက ေဈးႏႈနးျမငျမငႏငေရာငးေသာလညး အေၾကြးစနစျဖင ေရာငးခၾကသည။ အေျခခ လပေဆာငမႈျဖစေသာ အေျမာကအျမားဝယယထားျခငးက ဆကလကလကခလကရေသာလညး လကရေနေသာ ပဂၢလကက႑မ လပေဆာငသမားက ယဥၿပငျခငးထက CAEPDမားက ပမထေရာကေသာ သ႔မဟတ သစလြငေသာ ဝနေဆာငမႈမားက မညသ႔ေဖာထတ ႏငေၾကာငးက ဆငျခငစဥးစား၍ မဝါဒက ျပျပငေျပာငးလရနလအပပါသည။

WHHသည ေဈးကြကသတငးအခကအလကမား၊ သြငးအားစမား၊ စေပါငးသေလာငျခငးႏင စပါးႏငစကပစၥညးကရယာဝနေဆာငမႈမား အတြက အေရာငးျမႇငတငျခငးမားက ပပးေပးေနေသာ CAEPD ၆ခက တညေထာငခၿပးျဖစသည။

စကပစၥညးကရယာႏငဝနေဆာငမႈမား ပပးျခငးသည အႀကးအကယမဟတေသာလညး ေအာငျမငမႈရရသလ၊ ပဂၢလက ဝနေဆာငမႈ လပငနးမားကပါ အစားထးႏငသညအထ တးတကလာႏငေၾကာငး သကေသျပႏငခသည။ ေယဘယအားျဖင အတနအသင ျပညစေသာ လယသမားသည ၎တ႔၏ ကယပငလယယာလပငနးၿပးစးခနတြင စကပစၥညးဝနေဆာငမႈမားက လပေဆာငေပးၾကသည။

သမဝါယမလယယာစကကရယာမား စမခန႔ခြမႈသည ကမာၻတစဝနးရ လယယာဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ စမကနးအေတာမားမားတြင ေအာငျမငမႈမရရပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ အမားပငမားက အမားမစေပါငးစမရမညဟ ဆလျခငးမဟတပါ။ အမးမးေသာ စကကရယာမား ရေနၿပးျဖစသျဖင ဖကစပ၍ေသာ၎ သ႔မဟတ တစဥးပငအေနႏငေသာ၎ စမမႈျပႏငပါသည။ မတဖကအဖြ႕ေတာေတာမားမားသည ဘးႏစဘးပါ လယထြနစကမားက ဝယထားၾကၿပး ၎တ႔က ကငတြယထနးသမးျပျပငရနအတြက ေတာငသတစဥးထ ဥးစြာတာဝနေပးအပထားသည။ အျခားေတာငသမား လအပခကက ျဖညဆညးရနအတြက အဆပါေတာငသမ ဝနေဆာငမႈေပးရမညျဖစသည။ ဝနေဆာငမႈေပးရမညပစကမ ပမနအားျဖင ေကာမတမ ညႇႏႈငးစမေပးပါသည။

လကယာသး စကကရယာမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏရန တတႏငေသာ ေတာငသမားႏင ယငးကသ႔လပေဆာငရန မတတႏငေသာ ေတာငသငယမားၾကား ဝငေငြကြာဟခကႀကးမားမႈက ေရာငရားႏငရန စကကရယာမားက ေတာငသအမားစထ ေဈးရငးမျဖင ေထာကပ၊ ဝနေဆာငမႈေပးသည ခဥးကပေဆာငခကမား ေဖာထတကငသးသငပါသည။

သမဝါယမမားႏင ၎နညးတ အဖြ႔အစညးမားဖြ႕ရျခငး၏ အေျခခသေဘာတရားမာ လပကြကငယေတာငသ အမားစရေသာ ရပရြာမား၏ စကပးေရး/ ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရးအတြကျဖစသည။ အျခားေသာ ႏငငမား၏ အေတြ႔အၾကမားအရ စစမန၍ ကယထကယထႏင ေစတနာ အေလာကလပေဆာငေသာ သမဝါယမမား၏ အကးရလဒမားမာ အလြယတက မရရႏငပါ။ လပငနးစဥအား အေကာငအထညေဖာလပေဆာငရန အဟန႔အတားမားမာ အျမားအျပားရေနသည။ ဤလပငနးစဥႀကးတစခလးသည ပမနအားျဖင အခနအမားႀကးယရၿပး ႏစအနညးငယအတြငး လပေဆာငၿပးစးႏငရန မျဖစႏငပါ။

စးပြားေရးဆနဆန ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးက အားေပးျခငးႏင ကနသြယေရးဆငရာလပငနးတြင ထေတြ႔ပါဝငေစျခငးအားျဖင အဖြ႕ဝင ေတာငသမားႏင ၎တ႔၏ လယယာလပငနးအေပၚ အေတြးအျမငမားတြင အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ အကးသကေရာကမႈမား ရလာမညျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ၎တ႔သည ေငြစာရငးႏင မတတမးထနးသမးထားရျခငး၊ အေၾကြးဝယျခငးႏင လကငငးဝယယျခငး၏ နညးဥပေဒသမားႏင အျခားစးပြားေရးအေျခခပညာမားက ေလလာလာရမည ျဖစသည။

EASပပးလပေဆာငသမားအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးလကတြပးေပါငးျခငးအား အဖြ႔အစညး အဆငေရာကရေစရနႏင သတငးအခကအလက အစဥအဆကမျပတ ဖလယႏငရန ဘကေလး စကပးေရး နညးပညာလပငနးအဖြ႔ - Bogale Agricultural Technical Working Group (BATWG)က ၂ဝဝ၉ ခႏစတြင DoAႏင IRRIအျပင မတဖကမားပါ ပါဝငလက ဖြ႔စညးတညေထာငခသည။

ေယဘယအားျဖင ျမစဝကၽြနးေပၚ ၿမ႕နယမား၌ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးမားသည အစးရ၊ ပဂၢလကႏင စမကနးက႑အသးသးတ႔မ အဓက ပပးလပေဆာငသမားအားက စစညးထားျခငးျဖစသည။ မားမၾကာမႏစမားက အစးရႏင ဖြ႕ျဖးေရးစမကနးတ႔၏ တးခ႕ပညာေပးေရး လပငနးအတြက ပးေပါငးလပေဆာငမႈကလညး BATWGတြင ထညသြငးဖြ႔စညးထားလကပါသည။ ကနရေနေသာ စတေခၚခက တစရပမာ သးႏကာကြယေရး ျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လကရတြင ပဂၢလကက႑လပေဆာငခကမားမာ အစးရႏင စမကနးက႑တ႔ႏင သသသာသာ ခတဆကလပေဆာငထားျခငးမရေသးပါ။ (ဥပမာ - သ႐ပျပ စမကနးမား ႏင/သ႔မဟတ စမးသပကြကမား ပစေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငျခငးတ႔တြင ျဖစသည။)

ၿမ႕နယမား၏ ေျမာကပငးေနရာမားတြင ေရခမား စဥဆကမျပတရရသျဖင သးထပစကပးႏငျခငးေၾကာင (ပအမးမးစကပးျခငး၊ အထးသျဖင ပတစမး စကပးျခငးက အကးအျမတပမရရေနေသာလညး) ေႏြစပါးကတးခ႕စကပးလကရသည။ ဤအခငးအရာသည လယသမားမားအေန ႏင ေႏြစပါးက ကးေျပာငးစကပးၾကသညအခါ သငေတာေကာငးမြနသည သးႏကာကြယေရးနညးစနစမားက ေကာငးစြာမသရၾကေၾကာငး ေဖာျပေနသည။ ဆနစပါးသည မးရာသတြင အမနတကယ ေရြးခယစကပးသငသည သးႏျဖစေသာလညး ေႏြရာသတြင အျခားေသာ သးႏမားက

-12-

တးခ႕ပညာပပးလပေဆာငသမားက လစလမ႐ႈသငေပ။ ေတာငသမား ဆးျဖတခကခမတရာတြင အဓကအခကမာ စြန႕စားရဖြယရသညအခက ျဖစျပး ၄ငးမာ ေတာငသမားအေနႏင အကးအျမတ ျမငျမငမားမားရႏငဖြယရေသာ နညးလမးမားက အဘယေၾကာင အျမတမးလကခမကငသး ၾကသနညးဆသညအခက ျဖစပါသည။

တးခ႕ပညာေပးလပငနးတြင ပါ၀ငသအမးအမးတ႔အၾကား ခတဆကမႈႏင ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသရ ဆနစပါးတနဖးကြငးဆကတစေလာက ကယကယျပန႔ျပန႔လပေဆာငမႈမားေၾကာင ရရလာသည ထးျခားေသာေအာငျမငမႈအကးရလဒမားက အေထာကအကျပေသာ အျခားအခကႏစခကမာ

• မတဖကအဖြ႕အမားစသည ၎ေဒသတြင ကာလအတနၾကာ လပေဆာငထားသညအေတြ႔အၾကရထားသမားျဖစျခငး

• လယယာစကပးေရး စမကနမားသည ဘကေလး၊ ေမာလၿမငကၽြနးႏင လပြတာစသည ၿမ႕နယသးၿမ႕နယတြင အဓကထား လပေဆာငျခငးျဖစသည။

၃.၂ အပပငးဇနရ ဆထြကသးႏမား၊ အထးသျဖင ႏမးႏင ေျမပအပးပငးဇနရ မတဖကမားမ တစဖြ႔ျဖစေသာ TdH Italiaသည “ေျမယာမမားႏင ခ႕တေသာလယသမားမားအတြက ေျမမဥယာဥစကပးျခငး ႏင အျခားေရေခၽြတာေသာ နညပညာမား(SOW IT)”ဟေသာ စမခကက အေကာငအထညေဖာေနသည။ စမခကမား၏ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးမားသည အကန႔အသတရေနၿပး စမကနးၿမ႕နယျဖစေသာ ေရနေခာငးတြင ဥးတညထားေသာ အကးျပခမားသည ဟငးသးဟငးရြကမား(အမားအားျဖင အစမးေရာငအရြကမား)ကသာ စကပးၾကသည။

အျခား မတဖကျဖစေသာ HelpAgeမ ဥးေဆာငသည မလႈငၿမ႕မ စေပါငးအဖြ႔သည “မတေသာ၍ အားလးပါဝငႏငေသာ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ အားျဖင စးပြားေရးအရထခကလြယမႈက ေလာချခငး(REVEAL)”ဟေသာ စမခကအားျဖင ကယျပန႔မားျပားေသာ ကစၥရပမားက ကငတြယေျဖရငးေပးရန ျဖစေသာလညး “လယယာထတကနျမငတကျခငးႏင မသားစဝငေငြတးပြားျခငး”သည စမခက၏ ရလဒ ၆ခကမ တစခကအျဖစသာပါဝငသည။ ေယဘယအားျဖင စမခကသည ေကးလကအေျချပအဖြ႕မား၏ အငအားေတာငတငးျခငးအေပၚတြင အေလးထားေလရၿပး အခ႕အေျခအေနမားတြင ဥးတညေကးရြာ၏ ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရးေကာမတ-VDC မားက အေလးထားသည။ အေၾကာငးမာ ၎တ႔အား “ေပါငးစညးရပရြာလႈပရားမႈးစမခကမား”အတြက ေဆြးေႏြးတငပငျခငး၊ အစအစဥေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထညေဖာလပေဆာငျခငးတ႔က ေဆာငရြကႏငေစရနျဖစသည။

ကြငးဆငးစစတမးေကာကခေသာအခနတြင ေဖာျပပါ မတဖကႏစဖြ႕စလးသည ဆထြကသးႏစကပးျခငးတြင ေဆာငရြကလကမရပါ။ သျဖစ၍ ဤေရးသားေနေသာအခနး၏ အကန႔အသတျဖစေနေသာ ရာေဖြေတြ႔ရခကမားသည စစတမးေကာကခခေသာ အပပငးဇနေကးရြာ(၈)ရြာမ လယသမားမားထမလညးေကာငး၊ တရားဝငထတေဝထားေသာ စာေပမတတမးမားလညး ရယထားျခငးျဖစပါသည။ သ႕ျဖစပါ၍ မတဖကႏစဖြ႔ထမ ေတြ႔ရခကမားသည အကန႕အသတအတငးအတာအတြငးသာ ျဖစပါသည။

စကပးေရးအတြကအသးခသည ေျမဧရယာအရ ႏမးႏငေျမပသည ဆနႏင ပစကပးျခငး အေနာကတြငမ တတယႏင စတတေနရာက ရရသည။ ႏမးအထြကႏႈနးသည အနညးငယျမငမားၿပး ေျမပအထြကႏႈနးမာမ တစကမာၻလးဆငရာပမးမႏႈနးေအာကတြင ရေနပါသည။ ယခငကရရခေသာ အထြကႏႈနးတးျခငးသည တစဧကအထြကႏႈနးျမငတကျခငးေၾကာငဆသညထက စကပးေျမဧရယာခ႕ထြငျခငးေၾကာင အဓကတးျမငရရျခငးျဖစသည။

စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာနလကေအာကမ “ဆထြကသးႏ သေတသနစကကြငး”က တငးေဒသႀကး၏ ၿမ႕ေတာျဖစေသာ မေကြးတြင တညေထာငခေသာလညး မးေစမားျဖန႔ေဝမႈတြင သသာေသာ အကးသကေရာကမႈမားရေအာင မလပေဆာငခပါ။ လယသမားမားသည ဝယလအားေပၚတြင မတည၍သာ မးေစပမာဏမားမားက ထတလပေပးေသာ ဤသေတသနစကကြငးတညရေနေၾကာငးက မသၾကပါ။ စကပးေရးဥးစးဌာနႏင စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာနတ႔အၾကားတြင လေလာကေသာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ မရေၾကာငးႏင ေငြေၾကးႏင ပစၥညးကရယာမား လေလာကစြာမရရျခငးကလညး အဓကျပနာမားျဖစေၾကာငး စကကြငးတာ၀နခအဖြ႕က ေျပာၾကားခခသည။ အျခား အဟန႔အတားတစခမာ ေတာငသမားႏင အစးရဝနထမးမားအၾကား ယၾကညမႈကငးမေနၾကျခငးျဖစသည။ ေတာငသမားသည အမားအားျဖင စကပးေရးဥးစးဌာနႏင စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာနဝနထမးမားထမ အၾကဥာဏမား ေတာငးခေလမရပါ။ အဆပါ ဝနထမးမားကလညး တးခ႕ပညာေပးေရးႏင လယယာအၾကေပးလပငနးမားႏင ပတသက၍ အေတြ႔အၾကႏင ဗဟသတမား မရပါ။ ဤအခကမားအားလးသည ေတာငသႏင အစးရတးခ႕ပညာေပးဝနထမး၏ အျပနအလနဆကဆေရးက အဟန႔အတားျဖစေစပါသည။ ယၾကညမႈက တးျမႇငရန ပထမဥးဆး လပေဆာငရမည အဆငမာ သေတသနစကကြငးမားႏင မးေစျခမားသည အနးတဝကမ လယသမားမားႏင ႐းရငးေသာ ဆကသြယေရး နညးဗဟာမားက ပေဖာေရးဆြျခငးႏင စတငရနျဖစသည။ ထ႔ျပင အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား၏ စမကနးမားတြင အစးရဝနထမးမား ပါဝငျခငးျဖင အားလးပးေပါငးပါဝငေစေသာ ခဥးကပေဆာငရြကသညနညးလမးမား အေၾကာငး ပမနားလညလာႏငမညျဖစသည။ ေတာငသမား ႏင အစးရဝနထမးမားအၾကားမ ဆကဆေရးက ျမႇငတငျခငးသည အေရးႀကးေသာ ပထမဆးအဆငျဖစသည။

မလႈငၿမ႕တြင မတဖကအဖြ႔သည မးေစျဖန႔ေဝျခငး(အထးသျဖင ႏမးမးေစ)က တစၿမ႕ထရ“ဗဟစကပးေရးျခ”မ ရယၿပး နညးလမးႏစသြယျဖင လပေဆာငလကရသည။

• ဗဟျခအနးပတဝနးကငေကးရြာမားမ ေတာငသမားသည ဤျခတြင လပကငခၾကသညသာမက လပေဆာငေနၾကဆျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင မးေစ၏ အရညအေသြးႏင သန႔စငမႈက ယၾကညၾကသည။

• တာ၀နမအနားယသြားေသာ ျမ႕နယစကပးေရးဥးစးမးေဟာငးသည မတဖကအဖြ႕၏ မလႈငၿမ႕ စမကနး႐းတြင စကပးေရးပညာရင တစဥးအျဖစ တာဝနထမးေဆာငလကရသည။

ဤဥပမာအားျဖင မးေစထတလပမႈတြင ေတာငသမားတက႐ကပါဝငမႈရမသာ အစးရဌာနမ မးေစမားက ယၾကညႏငေၾကာငးက ေဖာျပေနသည၊ ယငးမာ ျမစဝကၽြနးေပၚရ စေပါငးအာမခမးထတနညး ႏင စေပါငးပါဝင မးေရြးခယမႈနညးစနစမားႏင စပါးမးေစထတလပျခငးကသ႔ပင ျဖစသည။

ဒတယအဆငအေနႏင ျပဌာနးထားေသာ ဥပေဒႏင လပထးလပနညးမားအေပၚတြင ယၾကညအားထားမႈမာ အလြနနညးပါးေနျခငးျဖစသည၊ ဤစနစသည ပဂၢလေရးအရ ရငးႏးမႈမားအေပၚ အေျခချခငးျဖငသာ အျပညအ၀စတေကနပမႈက ရရေစသည။

-13-

မတဖကအဖြ႕၏ စမကနးသည မးေစဘဏမား(အဓကအားျဖင ႏမးႏင ဆနမးေစမားအတြက) တညေထာငျခငးက ကညေထာကပေပးခသည။ ထ႔ျပငဇဝေျမၾသဇာမားႏင သြငးေရက ပမထေရာကေအာင အသးခေရးဆငရာနညးနညးပညာမားက သငၾကားျဖန႔ေဝခသည။ စမကနးသည ေတာငသသငတနးေကာငး နညးလမးက အသးျပခေသာလညး ဤနညးလမးက မညကသ႔အသးခခေၾကာငး ရငးရငးလငးလငးမရခပါ။

စမကနးအစရငခစာအရ ေတာငသသငတနးေကာငးတြင သငၾကားေသာ စကပးေရးပညာေခါငးစဥမားမာ ကယျပန႕(မးေစေရြးခယျခငး မသည သဘာဝပးသတေဆး ထတလပျခငးႏင မႈထတလပျခငးအထ)လပါသည။ သ႕ရာတြင တကေရာကသည႔ ပါဝငသေတာငသမားက ၎တ႔ေလလာခရေသာ နညးပညာအသစမားက ျပနလညအသးခရနမာ ခကခမႈမားရေနသည။ အေၾကာငးမာ “သငတနးကာလအတြငး လလာကေသာ လကေတြ႔ေလကငမႈမားမရရခေသာေသာေၾကာင” ျဖစသည။

မလႈငၿမ႕တြင စကပးေရးဥးစးဌာနသည ေျမပမးသစမားက သ႐ပျပသမႈမားအတြက လပေဆာငမႈရခေသာလညး စစတမးေကာကခခေသာ ေကးရြာ မားမ ေတာငသမားသည အဆပါအေၾကာငးက သတမျပမေၾကာငးေတြ႕ရခရပါသည။

ယငးကေထာကရႈျခငးအားျဖင အစးရသေတသနကြငးမားတြင လပေဆာငေသာ သ႐ပျပသမႈ အစအစဥမားမ ရလဒမားက ေတာငသမားက ယၾကညစတခခသညက ေတြ႕ရရပါသည။ သ႕ျဖစပါ၍ ေတာငသ႕စကကြငးမားအတြငးတြင သ႐ပျပသမႈ အစအစဥမားက လပေဆာငရန အၾကျပအပပါသည။

ျမနမာၾသဘာ(AWBA)၊ ေ၇ႊျခေသၤ(Golden Lion) ႏင ဒငးမြနးစတား(Diamond Star)စသည ပဂၢလကဓာတေျမၾသဇာႏင စကပးေရးသး ဓာတ ပးသတ/ေပါငးသတေဆး ကမၸဏမား၏ စကပးေရးပညာရငမားသညလညး အပပငးဇနရ ေကးရြာမားသ႔ လညလညသြားလာလကရပါသည။ သြားေရာကႏငသည အႀကမအေရအတြကႏင အငအားသည လမးပနးဆကသြယေရးေကာငးမြနမႈႏင စးပြားအရ အလားအလာရႏငမႈေပၚတ႔ အေပၚမတည၍ ကြျပားမႈမားရပါသည။

အပပငးဇနရ စစတမးေကာကခခေသာ ေကးရြာမားတြင ဆထြကသးႏစကပးျခငးအတြက တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမား၏ ပပးေထာကပမသည ေတာေတာကနညးပါးေနပါသည။ ေတြ႔ဆေမးျမနခကမားအရ သးႏကာကြယေရး၊ အထးသျဖင “ႏမး” အတြက စနေခၚခကျပနာ တစရပျဖစေၾကာငး ရငးလငးစြာသလာရပါသည။ မၾကာခဏ ၾကားေနရသညမာ အငးဆကမသယေဆာငလာေသာ ဗငးရပစေရာဂါပးသည ေျခာကေသြ႕ကာလ တာရညေသာႏစမား၏ မးတြငးမာပင စကခငးတစခလးက အလြယတကပငပကစးေစပါသည။ TdH Italiaသည ဤျပနာက သတထားမၿပး ေျဖရငးေပးလသည။

ႏမးေတာငသမားအေနႏင ၎တ႔၏ ဆထြကသးႏမားက ေဈးကြကတငပ႔ေရာငးချခငးတြင စြမးရညရၾကပါသည၊ အေၾကာငးမာ- ၎တ႔သည ေဈးမနႏင ေရာငးခရမည အဓကလမးေၾကာငးကလညး ေကာငးစြာသရသကသ႕ ၎တ႔၏ သးႏမားက ကနသညမား/ကယစားလယမားသ႕ ေရာငးခေနျခငး သ႔မဟတ ေဒသတြငး၌ရေသာ ဆႀကတခြစက တစခခဆသ႔ တက႐ကေရာငးချခငးမား ျပလပေနၾကေသာေၾကာငျဖစသည။

၃.၃ ပအမးမးစကပးေျမေနရာ အေျခအေနေပးမႈေပၚမတည၍ ပအမးမးႏင ပစဥးငတ႔က ဒတယႏင ပဥၥမေျမာကဥးစားေပး ေကာကပသးႏအျဖစ စကပးၾကသည။ ၿပးခသည ဆယစႏစမားအေကာက ကနသြယမႈလြတလပခြငႏင ယငးႏငဆကစပလက ၁၉၈၈ေနာကပငးတြင ျပညတြငးပေဈးႏႈနးသည အျပညျပညဆငရာေစးႏႈနးနးပါး ျမငတကလာေသာေၾကာင ပမးစစကပးသညဧရယာတးခ႕မႈမာ အၾကးမားဆး ျဖစခသည။(ဖဂတာ၊ ေက-Fujita, K.၊ ၂ဝဝ၆)

ျမနမာႏငငသည အႏၵယအေျခစက အျပညျပညဆငရာအပပငးဇန သးႏသေတသနအဖြ႔ (International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics – ICRISAT)ႏင ႏစေပါငးမားစြာၾကာေအာင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈျပခသည။ ယငးပးေပါငးေဆာငရြကမႈတြင ပသးမးျဖစသည ပစဥးင၊ ကလားပႏင ေျမပသးႏတ႔၏ ဗဇဆငရာျမငတငမႈက လပေဆာငခသည။ (ICRISAT ၂ဝ၁၁)

၂ဝဝ၇-၂ဝ၁၁ခႏစ အတြငးတြင ၾသစေၾတးလအစးရသည ၾသစေၾတးလ အျပညျပညဆငရာစကပးေရးသေတသနဗဟ Australian Centre for International Agricultural Research (ACIAR) ႏင (ICRISAT)တ႔ အတ ပးေပါငးအေကာငအထညေဖာေသာ “ျမနမာႏငင အပပငးဇန၌ ပအမးမး တးခ႕စကပးျခငးျဖင လယသမားမား၏ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈႏင စားနပရကၡာဖလမႈက တးျမႇငျခငး” စမကနးက ေငြေၾကးေထာကပ ေပးခသည။ စမကနးလပငနးမားမာ ေကးရြာမးေစဘဏမားး၊ စရတနညးေသာ သးႏထတလပေရးႏင သးႏကာကြယေရးနညးလမးမား ဆငရာ စမးသပကြကမားတ႔ ထေထာငျခငး၊ စေပါငးပါဝငမးေရြးခယျခငး (PVS)၊ ရပရြာအေျချပ မးေစထတလပမႈ၊ သေလာငျဖန႔ေဝျခငးမားႏင ေတာငသ႕စကခငးတြင မးေရြးခယစမးသပ စစေပါငး(၅၄ဝ) က ကလားပ၊ ပစဥးငႏငေျမပ - ပသးမးအတြက ျပလပခပါသည (ACIAR၊၂၀၁၁)။ စမကနးတြင သငတနးေပးျခငးႏင တးခ႕ပညာေပးေရးအပငး သသသာသာပါဝငခေသာလညး စစတမးေကာကခစဥတြင လယသမားမား၊ စကပးေရးဥးစးဌာနမ ဝနထမးမားသ႔မဟတ မေကြးမ ဆထြကသးႏ မးေစသေတသနစငတာတ႔မ ဤစမကနးအေၾကာငး ေဖာျပေျပာဆမႈမရပါ။ ဤစမကနးႏင ပတသက၍ သတထားမမႈ နညးပါးရျခငးအေၾကာငးမာ မေပၚလြငပါ။ ဂပနအျပညျပညဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးေအဂငစ-JICA အကအညႏင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကေသာ “အပပငးဇန ေရေခၽြတာစကပးေရးနညးပညာ(WSAT)”စမကနးမ ပစၥညး ကရယာမားက ဆထြကသးႏ သေတသနစငတာတြင ေတြ႔ရခရေသာလညး ၎စမကနး၏ အေသးစတအခကအလကမားမာ မရရႏငခပါ။ အပပငးဇနေလလာခကအတြက စစတမးေကာကယခေသာ ေကးရြာမားတြင အဓကစကပးေသာ ပမားမာ - ကလားပ၊ ပစဥးင၊ ပတစမးႏင ပေထာပတတ႔ ျဖစၾကပါသည။ မးေစျဖန႔ေဝမႈသည ျပနာႀကးတစရပမဟတေသာလညး HelpAgeပးေပါငးအဖြ႔ သည ပစဥးငမးေစ ထတလပျခငးႏင မးပြာမားျခငးတ႔က အတငးအတာတခအထ ျမႇငတငႏငခသည။ ၿမ႕နယႏစခစလးတြင စကပးေရးဥးစးဌာနသည ပမးစ စကပးျခငးႏင ပတသက၍ မညသည လပငနးေဆာငတာမ တငျပချခငးမရပါ။

ပဂၢလက ကမၸဏမားသညလညး ပမးစအေပၚ စတဝငစားမႈ အားနညးပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ပမးစစကပးျခငးသည ေလထထမ ႏကထ႐ဂငဓာတက ထနးခပအသးျပႏငသည စြမးအားရျခငးေၾကာင ဓာတေျမၾသဇာလအပမႈမာ နညးပါးသည။ ေတာငသမားထမ ပမးစ စကပးေရးတြင ျခြငးခကတခအေနႏင ဆဆငျမ႕နယ ပစဥးငစကပးေရးမလြ၍ အဓကဖကပးကေရာကျခငးႏင ပတသက၍ ေထြေထြထးထး မၾကားသခရပါ။ ဆလသညမာ ပမးစစကပးေရးတြင ဓါတသြငးအားစလအပခကသည လကရတြင အလြနနညးပါးေနပါသည။

ပမးစေရာငး၀ယေရးမာ ေဒသတြငးရ မားျပားလေသာ ကနသညမားႏငသာျဖစျပး ကနသညမားသည စကသမပမးစႏင ပတသက၍ အေရာငးအ၀ယျပလကရသည။ ပမးစသးႏသည သေလာငရ လြယကသညအေလာက ေတာငသမားသည ၎တ႔၏ ရတသမးခန

-14-

ေရာငးခမႈက ၎တ႔ေငြလအပခကအရသာ ခြထတေရာငးခၾကၿပး ကနရေသာပက ေနာငေဈးေကာငးရရျခငးအေပၚမတည၍ နညးနညးစ ခြထတေရာငးခၾကသည။

ေတာငသမားတြင သေလာင႐မရသညအခါမးတြင ေဈးအနးအနားတြင တညရေသာ ကနသညတ႔၏ ကနေလာင႐မားတြင သေလာင ထားေလရၾကသည။ ေတာငသမားက ပေစးတကခနအထ ကနသညမ ေငြေပးေခသညက ေစာငဆငးၾက ရသည။ ကနသညက အခြငအေရး ေပၚသညအေလာက ေတာငသ၏ ခြငျပခကကမယဘ ကနပစၥညးက ထတေရာငးခႏငေသာေၾကာင ဤကသ႔ေသာ သေလာငမႈႏင သေဘာတညမႈမး လပေဆာငႏငရနအတြက ကာလရညၾကာေသာ ခငမငရငးႏးမႈမး ရရမညျဖစပါသည။

အထးသျဖင ဆဆငတြင ပစဥးငသည ပမနအားျဖင ႏစရညသးႏပငျဖစၿပး လပသားႏင အျခားသြငးအားစ လအပခကမာလညး နညးပါးသကသ႔ ျပနရေငြမာလညး ေျပာငးစကပးမႈႏင႔ တနးတ သ႔မဟတ ပမ၍ရရတတပါသည။ သ႔ရာတြင ေျပာငးစကပးမႈကာလ တေတာငးၿပး ပမနရာသဥတ တြင ပနးႏမးက ဆကလကစကပးႏငသည။

ပစဥးင စကပးရာ၌ ဒတယႏစတြင ေရာဂါပးမားကေရာကတတမႈေၾကာင ၎က ႏစရညသးႏအျဖစစကပးျခငးမာ လတတေလာတြင အနညးငယေလာကသြားခသည။

ဤတစႀကမတြငလညး အပပငးဇနအတြငးမ စစတမးေကာကခခေသာ ေကးရြာမားႏင ဆဆငတ႔တြင ပအမးမးစကပးျခငး အတြက တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမား ပးေပါငးပပးေပးမႈမာ အတနပငနညးပါးေနပါသည။ ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငးမားအရ ပစဥးင စကပးရာတြင သးႏကာကြယေရးမာ အဓက ျပနာျဖစေၾကာငး ရငးရငးလငးလငး သရလာရပါသည။ ပမးစသးႏက သြငးအားစအနညးငယသာလအပျပး အရငးအႏး အနညးငယသာလအပျခငးေၾကာင အမားအားျဖင စရတနညးေသာ သးႏအျဖစ စကပးၾကသည။

၃.၄ ေျပာငး

ဆဆငတြင ေျပာငးသည ႏစအေတာၾကာေအာင ဝငေငြေကာငးသးႏျဖစခသည။ အဓကအားျဖင ကနသြယေရးကမၸဏမားျဖစေသာ CP(ယးဒယား) ႏင ေတာငႀကးမ Silver Doveတ႔ ထတလပေသာ ေျပာငးမးသစျဖစသည။ တစႏငငလးအတငးအတာအရ ေျပာငးက ၄၇ဝ,ဝဝဝ ဟတတာ ခန႔ရၿပး စကပးဧရယာအရ ႏငငတြင သတမေျမာက အစကပးဆးသးႏျဖစသည။

ဆဆငတြငရေသာ မတဖကအဖြ႔မာ ေမတာဖြ႔ၿဖေရးေဖာငေဒးရငး (METTA)အဖြ႕ ျဖစပါသည။ ယငးသည ၂ဝဝ၁ခႏစမ စတင၍ ေတာငသကြငး သငတနးေကာငး ခဥးကပနညးလမးက ပထမဆးသးေသာအဖြ႔တစဖြ႔ ျဖစပါသည။ ေမတာသည ဤစမကနးတြင ေတာငယာစပါးစကပးျခငးက အားေပးခၿပး ယခငစမခကတစခတြငလညး ႏစရညသးႏမားအတြက ေဖာျပပါခဥးကပနညးလမးက အသးျပခသည။

ေတာငယာစပါးစကပးျခငးက ေတာငသမားလကခကငသးျခငးတြင ေမတာေဖာငေဒးရငးက ေကာလြနသည အျခားျပငပမ အခကမားကလညး ၾကးမားေသာအတငးအတာႏင ၾသဇာလႊမးမးမႈ ရပါသည။ ေျပာငးသည ပမနစကေနက ဝငေငြရသးႏျဖစျပး ေတာငယာစပါးထက စးပြားေရးအရ ျပနရႏႈနး သသသာသာျမငမားပါသည။ လပသားလအပခကလညး နညးပါးသည။ ဥပမာ - ေပါငးသငရန ပမလြယက၊ ျမနဆနသည။ သ႔ရာတြင ၎၏ မး႐းဗဇ၏ေတာငးဆခကအရ အထြကႏႈနးေကာငးရရႏငရန ဓာတေျမၾသဇာ အေျမာကအျမားသးစြရန လအပပါသည။ ေျပာငးစကပးမႈ အတြက လအပေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမာ ေတာငယာစပါးထက သသသာသာ ျမငမားပါသည၊ ေခးေငြျဖင စကပးသညဆပါက အလြနကနကစရတ ၾကးေသာထတလပမႈ ျဖစပါသည။

ေစးႏႈနးခသာေသာ ဝမးစာဆနက လကလမးမဝယယႏငသည႔ ေတာငသမသားစမားက စပမးေျပာငး စကပးေရးဘကက အာရထား ႏငၾကေသာလညး၊ ယငးကသ႕ ဝမးစာဆနအတြက အဖးႏႈနးသကသာေသာ ဆန၀ယယရရရနလကလမးမမေသာ ေတာငသမားအတြကမာမကား ေတာငယာစပါးစကပးျခငးက အဓကထား လပေဆာငၾကသည။

အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး ေမတာေဖာငေဒးရငးသည ေဒသအတြက ကကညသငေတာေသာ မတဖကျဖစျပး ေျပာငးစကပးျခငးကကား အားေပးေထာကပျခငးမး မရေပ။ ဆဆငရ ေကးရြာအမားစမာ ပအဝ ကယပငအပခပခြငေဒသအတြငး၌ ရေသာေၾကာင စကပးေရးဥးစးဌာနႏင အျခားဌာနမ တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမားသည ဤေကးရြာမားဆသ႕ သြားေရာကေလမရပါ။စကပးေရးဥးစးဌာနမ ဝနထမးမားအတြက ပအဝကယပင အပခပခြငရေဒသတြင လျခမႈရသညဟ မခစားရပါ။

ေျပာငးမးသစစကပးျခငးသည လြနခေသာ ငါးႏစမ ခႏစႏစခန႔တြင စတငခၿပး ထအခနက ပအဝအမးသားအဖြ႔အစညး ( Pa-O National Organisation- PNO)မ တကၾကြစြာ လႈ႕ေဆာတကတြနးချခငးျဖစၿပး ရြာတစရြာမ အမနးခငးရြာမားဆသ႔ အသးသး ျပန႔ႏ႔သြားျခငးျဖစသည။ မးေစႏင အျခားလအပေသာ သြငးအားစမားက ဆဆငတြင အလြယတက ရရႏငၿပး ထြကကနသးႏမား ကလညး ၿမ႕တြငး၌ပင အလြယတက ေရာငးခႏငသည။ ေဈးေကာငးရရရန ရာသအေစာပငး ၾသဂတလတြင ေျပာငးက ေရာငးခႏငရမည(ဆဆငတြင ေျပာငးစကပးထတလပသမားသည ေဈးကြကတြင ေယဘယအားျဖင ေစာၾကသည) သ႔တညးမဟတ အခနေနာကက၍ ဧၿပလတြငေရာငးခႏငရန သငေလာေသာ သေလာင႐မားက လအပပါသည။

ေဒသအတြငးတြင စပမးေျပာငးႏငပတသက၍ ေရာဂါႏင ဖကပးကေရာကမႈအစရငခခကမား ထးထးျခားျခားမရပါ။ ေလလာခေသာ ေကးရြာတစရြာမ ေတာငသမားက ၎တ႔သည ဆး႐ႈးႏငေခက ေလာခရန ေျပာငးမးသစႏင ေတာငယာစပါး အပါအဝင သးႏအစက စကပးၾကေၾကာငး ေဖာျပခၾကသည။

အစးရဘကမ သ႔မဟတ LIFT၏ မတဖကျဖစေသာ ေမတာေဖာငေဒးရငးမ ဝနထမးမားမရျခငးေသာလညး ဝငေငြေကာငးျခငး၊ သြငးအားစ လလေလာကေလာကရရျခငးႏင ပဂၢလကက႑မ ေဈးကြကအခြငအလမးမားေၾကာင ေျပာငးမးသစစကပးျခငးသည ေဒသအတြငး ကယကယျပန႔ျပန႔ရသည။

အစးရက႑မ သေတသနလပငနးေဆာငရြကခကမားမာ သသာထငရားမႈမရလပါ၊ ထ႔ျပင စကပးေရးသေတသနဥးစဌာန အေနႏင စပေျပာငး မးေစထတလပမႈတြင ပဂၢလကက႑က ယဥႏငမညမဟတပါ။ ထ႔ေၾကာင အကန႔အသတျဖင သးစြေနရေသာ ဘတဂကေပၚတတည၍ စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာနအေနႏင အနာဂတတြင ပဂၢလက က႑မ စတဝငစားမႈ သပမရေသာ ဆန၊ ဆထြကသးႏအခ႕ႏင ပမးစက အာ႐စကသငပါသည။

-15-

၃.၅ ဟငးသးဟငးရြကဟငးသးဟငးရြကစကပးထတလပျခငးသည ရမးျပညနယေတာငပငး ေအာငပနးတဝကတြင ကာလအေတာၾကာကတညးက အစဥအလာ ရခသည။ ေအာငပနးတြင ရနကနသ႔ပါ ျဖန႔ျဖးေသာ လကကားေစးကြကႀကး ရေနပါသည။

စကပးေရးေဂဟစနစ၏ အေျခအေနေကာငးမားႏင သငတငေကာငးမြနေသာ လမးပနးဆကသြယေရး အေနအထားမားသည ေဒသအတြငး ဝငေငြေကာငး၊တနဖးျမင သးႏမား စကပးထတလပႏငရန အေထာကအကျပလကရသည။ ေတာငသမားေစးကြကႏင ခတဆကေနမႈမာ ႏငင၏ အျခားေဒသမားထက ပ၍ဖြ႔ၿဖးၿပး ေကးရြာအေတာမားမားတြင ေတြ႕ျမငရသည အဆငျမင အမယာမားက ေဒသ၏ လေနမႈအဆငအတနး ျမငမားမႈက ေဖာျပေနပါသည။ စစတမးေကာကခခေသာ ေကးရြာမားမ ရပရြာအတြငး ညညြတမႈမာလညး ေတာငတငးၿပး ေျမယာပငဆငမႈ ကြာဟခကမာလညး အျခားေဒသမားႏင ႏႈငးစာပါက အလြနနညးပါးလပါသည။

ဓာတေျမၾသဇာႏင စကပးေရးသး ဓာတပးသတ၊ေပါငးသတေဆး အဓကကမၸဏႀကးျဖစေသာ ျမနမာၾသဘာ(AWBA)သည ဤေဒသ အတြငးရ ၿမ႕နယ(၇)ခအတြက စကပးေရးပညာရင စစေပါငး ၃၅ဥး ခန႔အပထားသည။ ေအာငပနးရ လကကားေဈးႀကးအနးတြင သြငးအားစ ျဖန႔ျဖးေရာငးခေသာ ဆငခနးမား အေျမာကအျမားရေနသည။ ဤဖြ႔ၿဖးတးတကေနေသာေဒသမ ေတာငသမားသည ေအာငပနးႏင ဆကဆ ထေတြ႕မႈမားေသာေၾကာင ေဈးကြကႏငသြငးအားစ ျဖန႔ျဖးေရာငးခေသာဆငမားမာ အဓက တးခ႕ပညာေရးပပးေပးေနသမားလညး ျဖစပါသည။

နညးပညာသစမားသည အမားအားျဖင တစရြာမတစရြာသ႔ ျပန႔ႏသြားၿပး ေကးရြာတစရြာမ လယသမားတစဥးက သးႏမးသစတစခက စကပးပါက အျခားလယသမားကလညး အလငအျမန လကပါစကပးလပေဆာငၾကသည။

LIFTမ ေထာကပေသာ စမခကသစသည ဟငးသးဟငးရြကစကပးထတလပမႈ အဓကအေနႏင ဆကလကဖြ႔ၿဖးရန လႈ႔ေဆာမႈျပႏငသည သငေတာေသာ ခဥးကပမႈျဖစပရပါသည။ မတဖကျဖစေသာ Mercy Corpsသည ေတာငသမားစညးရးေရးႏင အသငးဖြ႔စညးမႈမားအတြက ၎၏ ကၽြမးကငမႈအား အရငးအႏးျပထားၿပး East West မးေစကမၸဏကသ႔ ပဂၢလကကမၸဏမားကလညး နညးပညာကၽြမးကငပညာရငမား ပပးေပးထားပါသည။ လကရတြင ေတြ႔ရေဖာထတမႈအသစမားသည ေရႊတးသကသ႔ ျဖစေနသည။ သးႏတစခသည ေရာဂါပးကေရာကျခငး အျပငးအထနခစားရပါက သးႏမးသစတစခက မတဆကေပးၿပး ေရာဂါပးသစေပၚ၍ ဖကႏႈနးျမငသညအထ စကပးၾကသည။ ဤကသ႔ေသာ အျဖစအပကက ေဒသအတြငး အာလး ႏင ခရမးခဥသးစကပးျခငးတြင ေတြ႔ႏငသည၊ ျဖစတတသညမာ ေျမေဆာငေရာဂါမားက သးႏ ႏစမးစလးက ကးစကကေရာကၿပး ဓာတေဆးမား တး၍သးျခငးကလညး ထေရာကေအာငျမငမႈမရေၾကာငးက သကေသျပေနပါသည။ ဤကသ႔ေသာ နညးဗဟာသည ေရရညတြင ေအာငျမငႏငမႈမရပါ။

ဓာတပးသတေပါငးသတေဆးမား ေရြးခယမႈႏငသးစြသည ပမာဏသည ပတဝနးကငက သသသာသာ ထခကမႈရေၾကာငး ယဆႏငပါသည၊ အထးသျဖင အငးေလးကနထသ႔ စးဆငးသြားေသာ မားစြာေသာ ျမစေခာငးငယမား၏ ေရအရညအေသြးေပၚတြင သကေရာကမႈရေနသည။ ဤအခကေၾကာငလညး ေဒသအတြငး ေရရညအကးရႏငေသာ ေဈးကြကအျဖစ အဆငျမငနညးပညာမားက ပဂၢလက က႑မပပးေပးျခငးသည လလားအပေသာအရာ ျဖစသည။

အဓကသးႏမားက ေတာငေစာငးမားတြင စကပးေနမႈမားမာ အစဥတးျမငလကရပါသည။ ကနးျမငေဒသရ စကခငးသစမားသည စနစတက ေလကားထစခေဖာ၍ စကပးေသာ ယခငစကခငးေဟာငးမားႏင ယဥလင ေျမဆလႊာတကစားျပနးတးမႈ ျမငမားရနေသခာသည။ ဤအေနအထားေၾကာင တကခငမာေသာေသာ နညးဥပေဒသႏင ဥပေဒ လကနာေအာငလပေဆာငမႈမား လအပေနသည။ စကပးေသာ လယေျမသစမားက ေလကားထစခစကပးျခငးမရပါက ျပငးထနေသာ ေျမဆလႊာတကစားမႈျပနာမားက ေရာငရားႏငမညမဟတပါ။

-16-

၄.၁ အစးရက႑၄.၁.၁ စကပးေရး ဥးစးဌာန (DoA)လကရအခနတြင စကပးေရးဥးစးဌာနသည အစးရအပခပေရးအပငးမ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးက အဓက ပပးေနသျဖစၿပး တစႏငငလး အတငးအတာႏင လႊမးျခမႈရသညဟ ဆလကရသည၊ ၎ျပင သးႏျပစမႈအဆငအားလးတြင သာမက ေျမဆလႊာအသးခမႈျပနာမား ေျဖရငးေပးျခငး၊ သးႏကာကြယေရးစနစ ျဖစထြနးေစျခငး၊ အကးေဆာငေတာငသမားႏင သရပျပကြကမားထေထာငျခငး၊ အကးေဆာင ေတာငသစကခငးမား မးေစပြားမား အစရသညလပငနးရပမားပါ လပေဆာငလက ရပါသည။

ယငးဥးစးဌာနသည ပ(၁)တြင ေဖာျပထားသညအတငး လယယာစကပးေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာနလကေအာကတြင ဖြ႔စညးပေျပာငးလမႈမား လပေဆာငခရသည။ လကရတြင စကမႈသးႏဖြ႔ၿဖးေရး ဥးစးဌာနသည စကပးေရးဥးစးဌာနႏင ပးေပါငးရန ေဆာငရြကလကရပါသည။ ၁၉၉၄တြင စကမႈသးႏမားက အေထြေထြ လယယာစကပေရးႏင ခြျခားခၿပး ယခကသ႔ စကပးသးႏမားအားလးက ဌာနတစခတညး၏ ေအာကတြင ေပါငးစညးထားေနျခငးသည လမးေၾကာငးမနေပၚသ႕ ေရာကရရန ပထမေျခလမးျဖစသညဟ ဆႏငသည။ ေတာငသမားသည ၎တ႔၏ လယယာေျမအေနအထားႏင အကကညဆးေသာ သးႏကသာ စကပးသငသည။ အမးသားအကးစးပြားအတြက ဟသညမေရရာေသာ အေၾကာငးျပခကမားျဖင လယသမားမားအား ၎တ႕၏ဆႏၵႏင ဆန႔ကငကာ သးႏမားက အတငးတြနးအားေပး၍ မစကပးခငးသငပါ။

အစးရ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးသညလညး ခဥးကပမႈနညးလမးအမးမးျဖင ပစအမးမးေျပာငးခရကာ ယငးအကဥးခပအား ေအာကပါအတငးေဖာျပအပပါသည။

၁၉၇ဝျပညႏစမားတြင(စာေရးသအမးမးက စတငသည ခႏစမားက အမးမးေဖာျပထားသည၊ စသနး ၂ဝ၁၀ႏင ခ ေက၊ ၂ဝ၁၃ က ၾကညပါ) အထးအထြကႏႈနးတးအစအစဥ(SHY) သ႔မဟတ လကေရြးစင အထးအာ႐စက မဟာဗဟာ(SCS) သ႔မဟတ တစၿမ႕နယလး ဆနစပါး စကပးထတလပျခငး အစအစဥ(Whole Township Rice Production Programme-WTRP)က စပါးထတလပမႈ အလားအလာ ျမငမားေသာ၊ ႏငင၏ၿမ႕နယ ၈ဝခန႔တြင ဆနစပါးအထြကႏႈနးတးရန ရညရြယ၍ စတငခသည။ ဤမဟာဗဟာအရ သးႏထတလပျခငးႏင တးခ႕ပညာေပးစခနးမားက တညေထာငခၿပး ဝနထမးအဖြ႔မားက ၎တ႔တြင သြားေရာကေနထငၾကရသည။ ပမးမအားျဖင ဝနထမးတစဥး သည စစေပါငးလယဧက ၂ဝဝခန႔ ပငဆငသည ပမးမေတာငသ၃ဝဝခန႔က ႀကးၾကပရပါသည။ ထငရားသညမာ သေတသနႏင တးခ႕ ပညာေပးေရးတ႔ၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမာ ထအခနက အလြနေကာငးမြနေသာလညး အႏစသာရအရ အစအစဥမာ အထြကႏႈနးက ဥးစားေပးလြနးၿပး အထကမေအာကသ႔ ဥးေဆာငမႈစနစျဖင ခဥးကပေဆာငရြကျခငးျဖစေလရာ ႏငငေရးအရ ဥးစားေပးမႈမားကသာ ပေဖာျခငး၊ လစလေဝးေပၚတြငအေျခချခငး၊ ဖအားေပးျခငးႏင စြကဖကျခငးမားရခပါသည။ အမနတကယမာ အစအစဥသည နညးပညာ အားျဖင ေဒသခစပါးမးမားက အထြကႏႈနးတးစပါးမားႏင အစားထးလလယျခငးႏင ဓာကေျမၾသဇာ အေျမာကအျမားအသးျပျခငးတ႔ အေပၚ အေျခခပါသည။ ကနဥးပငးတြင ဆနအထြကႏႈနးသည တစဟနထးတးတကလာေသာလညး ထအရနက မထနးသမးႏငခေပ။ အေၾကာငးမာ စးပြားေရးအၾကပအတညးမားေၾကာင ဓာတေျမၾသဇာတငသြငးမႈ ကဆငးသြားခၿပး ျပညတြငး ယရးယားထတလပမႈမာလညး ခမတထားသညပနးတငက မျပညမျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစပါသည။ အမေတာေၾကးက တျဖညးျဖညးေလာခသြားၿပး ဓာတေျမၾသဇာ ေဈးႏႈနးမားမာ ျမငတကလာခသည။ ဆနစပါးစကပးထတလပမႈမာ စးပြားေရးအရ ျပနရႏႈနးမာ ကဆငးလာေသာလညး ေတာငသမားမာ သတမတထားေသာ တာ၀နေက ဆနစပါးပမာဏက အစးရထ ေပးသြငးရသည။

၁၉၇၄ခႏစတြင ကမာၻ႔ဘဏမ ေထာကပေပးခေသာ “ေျမျပန႕ေဒသစပါးထတလပမႈတးတကေရး စမကနး”အရ တးခ႕ပညာေပးနညးလမးတခ ျဖစသည သငတနးေပးျခငးႏငအလညအပတသြားျခငး-T&V”က မတဆကခပါသည။ ဤနညးလမး၏ အဓကရညရြယခကမားမာ သေတသန ျပျခငး၊ သငတနးပ႕ချခငးႏင တးခ႕ပညာေပးျခငးတ႕အား ခတဆကေပးရနျဖစသည။ ရလဒအေနႏင ဤနညးလမးသည သေတသနျပျခငးက ျပညတြငးလအပခကႏင အေျခအေနမားႏင ခတဆကေပးႏငခသည။ တခနတညးမာပင ေတာငသမားႏင တးခ႕ ပညာေပး ဝနထမးမားအတြက သငတနးမားက စနစတကႏင ၾကပမတေပးႏငခသည။ ထ႔ျပင ဤနညးလမးသည ကြပကအပခပမႈပစ တစခတညးေအာကတြငရျခငး၊ ၾကးပမးအားထတမႈေပၚတြင အေလးထားျခငး၊ အခနမန ပမနလႈပရားမႈမားပါဝငျခငး ႏင ေတာငသႏင ေတာငသစကကြငးအေပၚတြငသာ ေရးရႈျခငးတ႔ျဖင ပေဖာႏငပါသည။ ဤနညးလမးတြငပါ၀ငေသာ အေရးပါသည႔ အခ႕အခ႕မာ ထအခနက တငးၿပညက အပခပေနေသာ ျမနမာဆရယလစလမးစဥပါတ၏ အပခပမႈစနစႏင ကကညမႈမရျခငး ျဖစပါသည။

ေဖာျပပါနညးလမးႏစခလးမာ အခနအတတေလာကတြင စတငအေကာငအထညေဖာခၿပး အဖြ႔အစညး ၿပငဆငမႈက အတငးအတာတစခ အထ ျမငေတြ႔ႏငသည၊ ကမာၻ႔ဘဏသည တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမားႏင စမကနး ဝနထမးမားအတြက အေထာကအကျဖစေသာ အသးအေဆာငမား(သယယပ႕ေဆာငေရးယာဥမား) ပပးေပးေသာလညး SHY/WTRPမ တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမားအတြက နညးပညာဆငရာစာအပစာတမးမား ဖလမႈမရပါ။ ေနာကဆးတြင ျမနမာႏငငအစးရသည ကမာၻ႔ဘဏစမကနး၏ ဒတယအဆငအတြက အတးႏႈနးသကသာေသာ ေခးေငြက ရယႏငရန အဆငသငမရေသးျခငးေၾကာင စမကနးမာ ရပတန႔ခရသည။

သြငးအားစဘကျခမး ၊ တးခ႕ပညာေရး

အဓကပပးေပးသမား

၄

-17-

စကပးေရး ဥးစးဌာန ဖြ႔စညးျဖစေပၚလာပျပ ဇယား (စသနး ၂၀၁၅)

အခနအတန ၾကာသညတင သသာထငရားေသာ တးခ႕ပညာေပးေရး မဟာဗဟာတစရပခမတႏငျခငး မရေသးပါ။ မျဖစမေန ပမန လပေဆာငေနေသာ တးခ႕ပညာေပးလပငနးမာ အရညအေသြးျမင အထြကႏႈနးတးစပါးမးမားက အဓကထားသည “အကးေဆာငေတာငသ”၏ စကခငးတြင သ႐ပျပကြကမား တညေဆာကျခငးသာလင ျဖစသည။ သ႔ရာတြင စးပြားေရးလြတလပခြငႏငအတ ဓာတေျမၾသဇာမားက အထးေဈးႏႈနးျဖင ဝယယျဖန႔ျဖးျခငးမာလညး ရပဆငးသြားခပါသည။ တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမားအေနႏင ဓာတေျမၾသဇာမား ေရာငးချခငးျဖင အပဝငေငြ ေျမာကျမားစြာ ရရေနျခငးမာလညး ရပတန႔သြားပါသည။ ယငးဓာတေျမၾသဇာသည တးခ႕ေပးဝနထမးက သပအားစကထတစရာမလဘ ေတာငသ၏ပးေပါငးေဆာငရြကမႈကရရေစသည အာမချဖစခပါသည။

၁၅ႏစေကာကာလတြင လယယာစကပးေရးဝနႀကးဌာန/လယယာစကပးေရးဥးစးဌာနသည “ေခတမ”စကပးေရးသေတသန၊ တးခ႕ပညာေပးေရးႏင စေပါငးပါဝငသညတးခ႕ပညာေပးေရး ခဥးကပနညးလမးျဖစေသာ စေပါငးပါဝငမးေရြးျခငးႏင ေတာငသသငတနးေကာငး အစရသညတ႕ႏင ထေတြ႔ခြငရရခေသာလညး ေရရညအကးသကေရာကမႈရေအာင မလပေဆာငႏငခၾကေပ။

ေလလာခေသာ ေကးရြာ၂၂ရြာမ ရြာ၂ဝတြင စကပးေရးဥးစးဌာနမ ဝနထမးသည အဓကအားျဖင စာရငးအငးအခကအလကေကာကခယရန သးႏရာသတစခလင တစႀကမခန႔သာ ေရာကရလာေလရေၾကာငး သရရပါသည။ ရမးျပညနယေတာငပငးမ ေကးရြာအမားစတြင စကပးေရး ဥးစးဌာနမ ဝနထမးမား တစခါမမေရာကရေသးေသာ ေကးရြာမားလညး ရေနသည။ ေကးရြာႏစရြာခန႔မ ေတာငသမားကသာ စကပးေရးဥးစး ဌာနမ ဝနထမးမား မၾကာခဏလာေရာကေစလေၾကာငး သရရသည၊ ထကသ႕လလားေသာေတာငသမာ အဆပါေကးရြာမား၏ စကပးေရးဥးစးဌာနႏင ခတဆကေနက အကးေဆာငေတာငသမားသာျဖစပါသည။

ဝနႀကးဌာနသည ႏငငတစဝမး ၿမ႕နယေတာေတာမားမားတြင တးခ႕ပညာေပးေရးေဆာငရြကရန ရညရြယခကျဖင စကပးထတလပေရးစခနးမားက ထေထာငခသည။ လကရတြင ဤစခနးအမားစမာ အသကဝငအလပျဖစေနျခငးမရပါ။ ၎တ႔အခ႕က ေတာငသမားအတြက

-18-

အသကေမြး၀မးေကာငး ဆငရာသငတနးေပးျခငး၊ သြငးအားစကယစားလယမားႏင ခတဆကေပးျခငးႏင စကပးေရးဥးစးဌာနႏင NGO ဝနထမးမားႏင ေတြ႔ဆျခငးမားအတြက အသးျပႏငသည။

ဝနထမးမားလြနခေသာ ႏစႏစမ သးႏစတာကာလတြင စစတမးေကာကခခေသာ ၿမ႕နယမားအားလးတြင လစလပေနရာမားအားလး ျဖညစြကႏငျခငးမရ ေသာလညး စကပးေရးဥးစးဌာနမ ဝနထမးအေရအတြက ျမငတကခသည။ ေယဘယအားျဖင ရရသညသတငးအရငးအျမစအရ တးခ႕ ပညာေပးေရး ဝနထမးအေရအတြကမာ သသသာသာကြျပားမႈမားရေသာလညး အခနကာလအရ ၎၏ လပငနးေဆာငတာမား သသာစြာ ေျပာငးလမႈမားမႈေၾကာင႔ ႏႈငးယဥေလလာရန ခကခပါသည။ဝနထမးအေရအတြက တးျမငလာေသာလညး အခနကာလရညၾကစြာ တးခ႕ပညာေပးေရး လပငနးကဆငးေနခမႈက ခးဖကႏငမႈ မရေသးေပ။

ဇယား ၁ - စကပးေရးဥးစးဌာနႏင ၎ဆကခခေသာ အဖြ႔အစညးမားမ ဝနထမးအေရအတြက

ႏႈငးယဥခကအရ စကပးေရးဥးစးဌာန၏ အနမပငးရာထးေနရာမားတြင အမးသမးဥးေရျမငမားျခငးမာ ကား၊မတနးတညမႈမရေၾကာငး ေဖာျပေနျခငးမဟတပ ယငးမာ လကထပျပး စကပးေရးတကသလဆငး ဇနးေမာငႏမား (ေရဆငးတကသလ ေကာငးဆငးမားတြင စတြမား အမားအျပားရေနသည)ကငသးလကရေသာ နညးလမးေၾကာင ျဖစေပၚေနရျခငးျဖစသည။ ဇနးျဖစသသည အာမခခကရေသာ အစးရဝနထမးအလပက ဝနထမးအမရာႏင ကနးမာေရးဆငရာခစားခြငမားဆငရာ အေထာကအကမားရရႏငျခငးစသည အျခားေသာ အခြငအလမးမား ရရႏငေသာေၾကာင လပခလစာနညးပါးေသာလညး သညးခ၍ လပကငၾကၿပး အျခားတစဖကတြင ခငပြနးျဖစသက လပခလစာျမငမား၍ အလပအကငအာမခခကနညးေသာ ပဂၢလကႏင NGOက႑တ႔တြင အလပအကငရာေဖြၾကသည။

ပ၍အားထားႏငေသာ ေနာကဆးရအခကအလကမားက ဇယား ၂တြင ေဖာျပေပးထားသည။ ၿမ႕နယမားမ ေကးရြာမားႏင ေကးရြာအပစ အေရအတြကအျပင စစတမးေကာကယခသည ၿမ႕နယ(၆)ၿမ႕စလးမ ဝနထမးအေရအတြကအမနက ေဖာျပထားပါသည။

ဇယား ၂ - ၂ဝ၁၅ခႏစအေစာပငးတြင ေကာကခခေသာ ၿမ႕နယေျခာကၿမ႕နယမ စကပးေရးဥးစးဌာန၏ ဝနထမးဥးေရ

ကးကားခကမား - စသနး ၂ဝ၁၅၊ ေကးရြာမားႏင ေကးရြာအပစအေရအတြကမားအား ျပညထေရးဝနႀကးဌာန၏ တရားဝင ဝကဘဆကမ ထတႏတထားသည။

* ဝနထမး(၅)ဥးအား မးသစ ထတလပျခငးအတြက ေရႊေတာငမးေစဘဏသ႔ ေစလႊတထားသည။**ဝနထမး(၄)ဥးအား ကေလာစကပးေရးဥးစးဌာနသ႔ တာဝနအသးသးႏင တရားဝင ေစလႊတခန႔အပထားသည။# လယယာစကပးေရး ေကာပေရးရငးရ ဝနထမးစစေပါငးမာ ၂၄,ဝ၅၆ ဥးျဖစၿပး ဝယယေရးႏင႔ျဖန႔ျဖးေရး ဌာနစတတြင စစေပါငး ၁၁,၁ဝ၂ဥးရသည။

ၿမ႕နယ သတမတထားေသာ ဝနထမးဥးေရ

အမနတကယခန႔အပ ထားေသာ

ဝနထမးဥးေရ

ေကးရြာအပစ အေရ အတြက

ေကးရြာအေရအတြက

ဘကေလး ၃၉ ၁၅ ၇၁ ၅၇၅

ေမာလၿမငကၽြနး ၃၉ ၂၆ ၁ဝ၈ ၆၆၂

ေရနေခာငး ၃၁ ၂၅ ၂၉ ၁၄၅

မလႈင ၃၉ ၂၃* ၅၂ ၂၄၇

ဆဆင ၂၄ ၁၆ ၁၃ ၃၃၈

ကေလာ ၃၉ ၃၅** ၂၅ ၂၅၇

ေရးသားျပစသ ခႏစ ဝနထမးအေရအတြက စစေပါငး

စသနး ၂ဝ၁ဝ ၁၉၈၈ လယယာစကပးေရး ေကာပေရးရငး လကေအာကမ ဝနထမး ၇၄၂၇ဥး #

Cho, K. ၂ဝဝ၃ ၂ဝဝ၃ ၁၁,ဝ၈၁ ဥး

စသနး ၂ဝ၁ဝ ၂ဝဝ၇ ၇၃၅၈ ဥး စစေပါငး တရားဝငခမတဥးေရ ၈၈၉၂ ဥး

စသနး ၂ဝ၁ဝ ၂ဝဝ၉/၁ဝ ၅၅၉၅ ဥး

IFAD ၂ဝ၁၃ ၂၀၁၁/၁၂ ၃၅၁၃ ဥး

-19-

ၿမ႕နယမားအားလးတြင အမနတကယရေနေသာ ဝနထမးဥးေရမာ သတမတထားေသာ ဝနထမးအေရအတြကေအာက သသသာသာ ေလာနညး ေနသည။ ထ႔ျပင ၿမနယတစၿမ႕နယရ ေကးရြာ/ေကးရြာအပစအပစအေရအတြကႏင ဝနထမးအေရအတြကသည အျပနအလန ဆကစပမႈမရပါ။ ဥပမာအားျဖင ေကးရြာႏင ဝနထမးအခးသည ေရနေခာငးတြင ၅.၈ရၿပး ဘကေလးတြင ၃၈.၈ရသည။ ေရနေခာငးတြင လမးၾကမးၿပး ဘကေလးတြငမ ေကးရြာေတာေတာမားမားက ေလျဖငသာ သြားေရာကႏငသည။

ေကးရြာတစရြာတြင လယယာလပကငေသာ အမေထာငစ ပမးမ ၅ဝ ရသညဟ ယဆပါက ေရနေခာငးမ ဝနထမးတစဥးသည အနးစပဆး လယသမား ၃ဝဝက တာဝနယရမညျဖစသည၊ ဤတြကခကမႈတြင ျမ႕နယရးရ ကြငးဆငး ဝနထမးမားအားလး တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနး တြင လကေတြ႕ပါဝငမႈမရသညအခကက ထညသြငးစဥးစားထားျခငးမရေသးပါ။ စကပးေရးဥးစးဌာန၏ ၿမ႕နယ ဥးစးမးမာ ေရးရာေကာမတ ေတာေတာမားမား၏ အဖြ႔ဝငျဖစေနၿပး သကဆငရာအစညးအေဝးမားအားလးက တကေရာကရသည၊ သတမတ အငအားျပညေအာင ျဖညစြကထားေသာ ဝနထမးအနညးစတြငလညး သတမတထားေသာ အရညအခငးႏင မျပညမေသာသမား ပါဝငေနသည။

လာထားသးေငြစာရငးလယယာ/ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန၏ ခြငျပသးေငြစာရငး(ဘတဂက)က အပငးႏစပငးခြျခားႏငသည၊ စမခန႔ခြမႈ(လကငငးလညပတမႈ)ႏင စမကနး (ရငးႏျမႇပႏမႈ) အပငးတ႔ ျဖစသည။ ၂ဝဝ၈ မ၂ဝ၁၁ခႏစ၊ သးႏစအတြငးတြင ဆညေျမာငးဥးစးဌာနႏင ေရအရငးအျမစအသခေရး ဥးစဌာနတ႔သည စမကနး/ရငးႏးျမႇပႏမႈ လာထားေငြစစေပါငး၏ ၉၇ ရာခငႏႈနးက ရရခၿပး စကပးေရးဥးစးဌာနသည ၎တြင ဝနထမးအေျမာကအျမားရေန ေသာလညး စမခန႔ခြမႈ/လကငငးလညပတ လာထားေငြ၏ အလြနနညးပါးေသာ ၆ရာခငႏႈနးကသာ ရရခသည။ (JICA ၂၀၁၃)

စကပးေရးဥးစးဌာန၀နထမးမားအေနႏင အတတတြင ဌာန မ သယယပ႔ေဆာငေရးတြင ယာဥကသ႔ေသာ ပပးမႈမားက ရရခေသာလညး ခရးသြားလာေရးႏင ေန႔စဥအသးစရတအတြက လာထားေငြ(ဘတဂက)မာ အလြနနညးပါးေနပါသည။ ကယပင ေမာေတာဆငကယသးစြျခငး အတြက ျပနလညထတယရရေသာ အခေၾကးေငြမ လေလာကမႈမရပါ။ တာဝနအရ ခရးသြားလာျခငး(“ခရစားရတ-TA” ႏင “ေန႔တြကအသးစားရတ-DSA”ဟ၍ ႏစပငးခြျခားသတမတထားသည)အတြက ခြငျပေငြသည ကနကစရတကာမသညတငေအာင ဝနထမးမားအား ကြငးဆငးလပငနးမား လပကငခငလာေအာင လေလာကေသာ လႈ႕ေဆာမႈတစရပေတာမဟတပါ။ လပရးလပစဥမာ ခရးစားရတက ဝနထမးမားအားလးက တစေျပးညခြေဝေပးျခငး သ႔မဟတ ‘အလပႀကးစားေသာ’ ဝနထမးက ေဘာကဆးေပးျခငးမးသာ ျဖစသည။

ျမ႕နယ႐းမားက ရငးလငးေဖာျပသညမာ ၎တ႔သည ကြငးဆငးလပငနးမားအတြက ေတာငးဆထားေသာ လာထားေငြ(ဘတဂက)၏ ၅ဝ မ ၇ဝရာခငႏႈနးအထသာ ပမနအားျဖင ရရေလရၾကသည။ ဤ မမတေသာ ဘတဂကေငြခြေဝႏငပတသက၍ ဌာနအတြငးတြင ေဝဖနမႈ ရေနေသာလညး အမားေရ႕ထတေဖာဆြးေႏြးျခငးမရသျဖင လာထားေငြ ခြေဝခထားမႈမာပြငလငးျမငသာမႈ မရပါ။

စမခန႔ခြမႈမၾကာေသးမက ႏငငေရးအေျပာငးအလမားရခေသာလညး ဌာနတြငးမ စမခန႔ခြပစသည အေျခခအားျဖင ေျပာငးလမႈမရဘ အထကမေအာကသ႔ စမမႈစနစျဖငသာ ရေနေသးသည။ ထ႔ျပင တနဖးျမင ဝငေငြေကာငးသးႏမားမာ ဆကလကလစလ႐ႈလက ဆနစပါးထတလပမႈမာ အဓက ဥးစားေပးအေနႏငသာ ရေနေသးသည။.

“သာမာနတးခ႕ပညာေပးေရးလပငနး”ကလပကငေနေသးေသာလညး၊ သ႐ပျပကြကမားသည အဆငျမငအရာရမား ၿမ႕နယသ႔လာေရာက လညပတေသာအခါတြင “အလျပ”အျဖစသာ အသးျပသည။ အေတြ႔အၾကရၿပးသား ၿမ႕နယဥးစးမးမားသည ရာသအစ၌ပင ဤကသ႔ေသာ အလျပအကြကမားအား အရာရမားအၾကက ခန႔မနး၍ ၿမ႕လယေခါငႏငနးေသာ၊ လမးပနးဆကသြယေရး လြယကေခာေမြ႔ေသာ ေနရာမား တြင ျပငဆငလပေဆာငထားေလရၾကသည။ ဤကသ႕ အလမား၊ ဆငးဘတမားႏင အမတအသားျပထားေသာ သ႐ပျပကြကမားက ႏငငအႏ႔ ေတြ႔ျမငႏငသည။ လာေရာကလညပတၾကည႐ႈသည အရာရႀကးမားအၾကကႏင ကကညမညဟ ေမာမနးလက ဥပမာအားျဖင- သ႐ပျပ လယကြကတစကြကတြင ျပညေထာငစအဆင အစးရအရာရ နပါတ၁အတြက စပါးအမး (က) က စကပးျပသထားပါက အနးအနားရ အျခား လယကြကတြင တငးေဒသႀကးအဆငရ အစးရအရာရ နပါတ၂အတြက စပါးအမး (ခ)က စကပးျပသထားမညျဖစသည။

လပေဆာငခကမားအား ေစာငၾကညျခငးႏင လပငနးမားအေကာငအထညေဖာရန လာထားေငြဘတဂကမားသည တကေသာ အတငးအတာရရန မလြမေသြလအပပါသည။ သ႔ရာတြင လကရ ျဖစေနေသာ ထနးခပမႈမားသည ၎တ႔၏တာဝနက ထမးေဆာငရန ပပးျခငးမရသျဖင ဝနထမးမားက အလြနအမငး စတဓာတကဆငးေစပါသည။ ၿမ႕နယဥးစးမးသည မးေစ/ထြနယကစကပးျခငး(“မး/ထြန”) အတြက လာထားဘတဂကေငြမား (ၿမ႕နယေတာေတာမားမားတြင အလြသးစားမႈအမးမးေၾကာင ဖကသမးခရျပးျဖစသည)က ဆကလကရရျပး မးပြားလပငနးစတငသညအခါ ေမာမနးအထြကႏႈနးေအာကေလာကေစေသာ ဆးရြားသည႔ ရာသဥတအေျခအေန သ႔မဟတ အဖကေရာဂါပး ျပနာမားအတြက တာဝနခရသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လာထားေငြမာ လေလာကသညဟ ယဆေသာေၾကာငျဖစသည။

အခနေတာေတာမားမားတြင ၿမ႕နယဥးစးမးသည ၿမ႕နယအဆင အစညးအေဝးမားတြင တကေရာကပါဝငရၿပး ေနာကတစဆငျမငေသာ အပခပေရး အစညးအေဝးမားလညး တကေရာကရၿပး အေထြေထြအပခပေရးဌာန(GAD)၏ အႀကးအက သ႔မဟတ အျခား အဆငျမငအရာရမား ၿမ႕နယသ႔ လာေရာကလညပတၾကည႐ႈစစေဆးျခငးတ႔တြင အတလကပါရသည။

ႏငငတစဝမးရ ၿမ႕နယမားက ၎တ႔၏ စးပြားေရး/စကပးေရး အေရးပါမႈႏင အလားအလာအရ A၊ B၊ Cဟ၍အဖြ႔မားခြထားသည။ “A”အဆင ၿမ႕နယ၏ လယယာစကပးေရးဥးစးဌာန ၿမ႕နယဥးစးမးသည “C”အဆင ၿမ႕နယရ ၎၏လပေဖာကငဖကထက ရာထးအဆင႔ျမငက ျဖညစြကတာဝနထမးေဆာငရပါသည။ ၿမ႕နယ၏ အဆငခြျခားမႈသည ၿမ႕နယတစခအတြငး “ဘာသာရပဆငရာ အထးျပပညာရငမား(Subject Matter Specialist-SMS)” ခန႔အပထားရျခငး ရ/မရက ေဖာျပေနသည။ စကပးေရးဥးစးဌာနမ မးေစ၊ သးႏကာကြယေရးႏင ေျမအသးခေရးဌာနခြမားမ သကဆငရာအထးျပပညာရငမားက ဆလသည။ အထးျပပညာရငမားမရေသာ ၿမ႕နယမားတြင ေထာကကျပ ဝနထမးမားသည ခ႐ငအဆငတြင အထးျပပညာရင၏ အခနးက႑က ျဖညဆညးေဆာငရြကေပးရသည။

နညးပါးေသာ လပခလစာေၾကာင ၿမ႕နယအဆငတြင ဝနထမးမား၏ လပငနးေဆာငရြကမႈမာ ေတာသင႐မသာရသည၊ အဘယေၾကာငဆေသာ ဝနထမးအမားစသည အပဝငေငြရလပငနး တစခ သ႔မဟတ တစခထကပလပေနျခငးေၾကာင ျဖစသည။

ဘြ႔ရလငယမားအား စကပးေရးဥးစးဌာန၌ ဝငေရာကလပကငရန အဓကအေၾကာငးရငးမာ အထကတြငေဖာျပခေသာ အလပအကငအာမခခက အျပင အျခားေနရာတြင လစာပမေကာငးမြနေသာ အလပရရႏငရန လပငနးအေတြ႔အၾကရယျခငးျဖစသည။ NGO/မတဖကမား၏ စကပးေရး

-20-

အေတြ႔အၾကေနာကခရေသာ ဝနထမးမားသည စကပးေရးဥးစးဌာနတြင စတငခၾကျခငး ျဖစသည။ လပအားခနညးေသာလညး အာမခခကရေသာ လစာႏင ေတာသင႐လပအားပမာဏတ႔သည အခ႕ဝနထမးမားက ဆြေဆာငႏငေကာငး ဆြေဆာငႏငမည။ စကပးေရးဥးစးဌာနတြင ဝငေရာက လပရန အေၾကာငးရငးခေနာကတစခမာ အစးရလစာလကခရရလက ပညာသငသြားေရာကႏငေသာ အခြငအလမးျဖစသည။ ႏငငရပျခားသ႔ ေရာကဖးရနျဖစႏငေခရျခငးႏင ေခတေဟာငးအေတြးအေခၚအရ အစးရအလပက လပကငျခငးမာ ဂဏယစရာ အျဖစယဆေနျခငးတ႕ေၾကာင႔ ျဖစသည။

၂ဝ၁၅ ခႏစ ဧၿပလအေစာပငးတြင စကပးေရးဥးစးဌာနသ႕ဒတယအၾကမေရာကရစဥက- ၿမ႕နယဥးစးမးမားသည သ႐ပျပကြကမားက ျဖညစြကလပေဆာငရန ဆႏၵရပါက တငးေဒသအဆငတြင ျဖညစြကရနပေငြ(ဘတဂက)ေလာကထားႏငေၾကာငး အခငအမာ သရခရသည။ သ႔ရာတြင ဤကသ႔ေသာ ေလာကထားမႈမားမာ ရားပါသည။ စစမနေသာ တးခ႕ပညာေပးလပငနမားက အထကလႀကးမ သတျပမျခငးး သ႔မဟတ အသအမတျပျခငးမရပါက ဝနထမးမား၏ စတအားထကသနမႈအစစအမနက ေတြ႔ရႏငမညမဟတပါ။

ဂဏသကၡာအရငးအျမစရားပါးမႈႏင အထကမေအာက စမခန႔ခြမႈပစအျပင စကပးေရးဥးစးဌာန၏ တတယ အဓက ျပနာမာ အတတေကာငးခသည မားႏငခနထးၾကညပါက ဌာနႏင ေတာငသလထအၾကား မယၾကညမႈမား အစဥတစက ျမင႔မားေနျခငး ျဖစသည။ ေကးရြာလထအမားစသည စကပးေရးဥးစးဌာနက အေထာကအကျပေသာ အဖြ႔အစညးအျဖစ မျမငၾကဘ ေတာငသ႕အကးစးပြားထက အစးရအကးကသာ လပေဆာငေပးေနသညဟ ယဆထားၾကသည။ ဘကေလးမ လယသမားႀကးတစဥး၏ ေျပာၾကားခကတစခမာ “စကပးေရးဥးစးဌာန ဝနထမးေတြက ကၽြနေတာတ႔ ရြာက လာၾကညစရာမလပါဘး၊ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ ကၽြနေတာတ႔အားလးက စညမဥးစညးကမးေတြက အကနလကနာၾကတာပ”ဟ၍ ျဖစသည။

ယၾကညမႈမရျခငး ႀကးထြားရသည အျခားအေၾကာငးရငးတစခကမာ ေတာငသစကကြငးမားတြင မးေစပြားမားျခငးျဖစသည။ ဗ႐ကရကဆနေသာ လပငနးစဥမားႏင စြန႔စားရႏငေခမားရေနေသာလညး ၿမ႕နယဥးစမးမားသည ယငးလပငနးက ဆကလကလပေဆာငေနျခငးျဖစသည။ စကပးေရးဥးစးဌာနမ ဝနထမးမားသည ေယဘယအားျဖင ေတာငသမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးတြင အေတြ႔အၾကနညးပါးသကသ႕ ၎တ႕၏ ရပ၀တဆငရာ အကးအျမတမားရရေရးကသာ ပထမဥးစားေပးအျဖစထားရျခငး ျဖစသည။ ရလဒအားျဖင သတမတစခနက မမသညအရညအေသြးနမ မးေစမားကသာ ရရခသည။ ဤဌာနႏင ေတာငသဆကဆေရးတြင အေပါငးလကၡဏာေဆာငေသာ ေျပာငးလမႈမား ျဖစလာရနမာ ေရရညအဆငဆငေဆာငရြကခကမား လအပၿပး တစနညးအားျဖင ကယျပန႔ေသာ မ၀ါဒေရးရာအခငးအကငးေပၚတြငလညး မတညေနပါသည။

စပါးမးသစျဖစေသာ “ပလသြယ” သည စကပးေရးဥးစးဌာန ၿမ႕နယအဆင ဝနထမးမား၏ စတဓာတက ျမႇငတငမေပးႏငသကသ႔ ဌာနႏင ေတာငသအၾကား အျပနအလနယၾကညျခငး ျမငတကေရးအတြကလညး အကးမျဖစထြနးပါ။ လယယာ/ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာနသည ဤစပါးမးက ဝယယလေသာ ေတာငသက ရာေဖြေဖာထတႏငရန ၿမ႕နယ႐းမားက ဖအားေပးလကရသည။ စပါးစကပးသည ဧရယာအရ ဤစပါးမးအတြက ခြတမးမာ အေတာျမငမားေနၿပး အပပငးဇနတြင အေကာငအထညေဖာရျခငးျဖစေသာေၾကာင ဝနထမးမားသည ဤစပါးမးက ဝယယရန ဆႏၵရေသာ လယသမားမားက ရာေဖြရန အေတာပငႀကးစားလပေဆာငၾကရသည။

၄.၁.၂ ေမြးျမေရးႏင ကသေရး ဥးစးဌာန (LBVD)ေမြးျမေရးႏင ကသေရး ဥးစးဌာနသည ၿမ႕နယအဆငတြငလညး ရေနၿပး ဝနထမးအေရအတြက နညးပါးေသာလညး စကပးေရးဥးစးဌာန၏ ဝနထမးဥးေရထက တးလာေနသည။ ၎တြင လာထားသးေငြ နညးနညးႏင လပငနးတာဝနမားမာ မားမားစားစားမရပါ။ တေမြးကဥးစးဌာနသည ေမြးျမေရးတရစာၦန၏ ကနးမာေရး၊ ေမြးျမေရး တရစာၦနမားႏင ၾကကမားအတြက ကာကြယေဆးမား ပပးေပးျခငးတ႔က အာ႐ထားၿပး အတငးအတာတစခအထ ျပစကသျခငးႏင ေရာဂါရာေဖြျခငးတ႕က လပေဆာငေပးသည။

ပမနအားျဖင ဌာနသည ေရာဂါျဖစေပၚမႈေစာငၾကညျခငးက တာဝနယရပါသည။ သားသတလပငနးမားအတြက လငစငခထားျခငးလပငနးစဥ က ႀကးၾကပရၿပး၊ ယငးအားျဖင တငးေဒသတြငးႏင နယစပျဖတေကာသည တရစာၦနမားသယယပ႔ေဆာငျခငးအတြက ခမတထားေသာ စညးမဥးဥပေဒမား အေကာငအထညေဖာျခငးလပငနးကလညး ႀကးၾကပေပးရပါသည။ ဤနညးအားျဖင အမနးခငးႏငငမားသ႔ တရစာၦန အေျမာကအျမား တရားမဝငတငပ႔ျခငးမားေၾကာင တရားဥပေဒစးမးေရးမာ အေတာပငအားနညးေနပါသည။

တရစာၦနကနမာေရးအပငးတြင ပမနအားျဖင ဌာနသည ရြာသရြာသားမားအား ေလကငသငတနးေပးၿပး ကာကြယေဆးထးေပးျခငးအစအစဥ မားႏင အျခားႀကတငကာကြယေရး လပေဆာငမႈမားတြင ကညပပးေပးသည။ အဂၤလပစကားေျပာႏငငမားမ တရစာၦနအကးျပ အဖြ႔အစညးမား၏ အမညနာမမ ယ၍ ဤလပငနးပစက “ၾကကေျချပာ”ဟ ေခၚေဝၚၾကသည။ မတဖကေတာေတာမားမားသည ဤခဥးကပနညးလမးက ယသး၍ “ေကးရြာ/လထ တရစာၦန ကနးမာေရးလပသားမား”ေလကငသငတနးေပးျခငးတြင ဥးစးဌာနႏင ပးေပါငးလပေဆာငၿပး သငတနးသားမားအား သငတနးဆငးလကမတမား ထတေပးၿပး ေနာကပငး လပေဆာငခကမားႏင အကအညမားက ၿဖညဆညးေပးသည။

တရစာၦနေမြးျမျခငးတြင ဥးစးဌာနသည လေလာကမႈမရေသာလညး သားေဖာကျခငးႏင ေရြးခယသတမတထားေသာ အခ႕ ေဒသမားတြင ေမထနမသားစပျခငးက ပပးလပေဆာငေပးသည။ ဝကႏငစားျမ႕ျပနသတ၀ါအခ႔႕တ႕အတြက “ျပညပမးေကာငးမား” ဝယယျခငးကလညး ကညေပးေသာလညး တစပငတစႏငလပကငေသာ ေမြးျမေရးျခမားအတြကမ ထေရာကမႈမာ သပမသသာလပါ။ ေမြးျမေရးသမား ေတာေတာမားမားကလညး မးေကာငးမားသည အစာေကာငးေကာငးေကၽြးရန လအပေၾကာငး သထားၾကၿပး ၎တ႔သည တရစာၦနမားက ေငြစျခငးကသ႔ အရညအေသြးထက အေရအတြကက ဥးစားေပးသည။

တေမြးက ၿမ႕နယဥးစးမးေတာေတာမားမားသည တစႏငတစပင ေမြးျမျခငးအတြက တရစာၦန အာဟာရျပညဝေရးသည မးစပျခငးထက ပ၍အေရးႀကးေၾကာငး သတထားမၾကသည။ သ႔ေသာ ဌာနသည စကပးရနဆႏၵရေသာ လယသမားအနညးငယခန႔မ က နာပယာ(Napier)ျမကက မးေပးရနအတြက မတတႏငပါ။ အပးပငးဇနမ ေကးရြာအခ႕တြင ႏစားေျပာငးက တရစာၦနအစာအျဖစ စကပးၾကသည။

သးႏစကပးျခငးႏင တရစာၦနေမြးျမေရးတ႕အၾကား ခြျခားထားျခငးသည ေခတမရေတာပါ။ ယခကသ႔ ခြျခားထားျခငးအတြက ရရလာေသာ ဆးကးမားမ တစခမာ တရစာၦနအစာအတြက စကပးျခငးက အျခားအဖြ႔တစဖြ႔၏ တာဝနအျဖစသေဘာထားကာ မညသညအပငးကမ ေကာငးစြာ ထနးသမးလပေဆာငျခငးမရေတာျခငး ျဖစသည။

-21-

တရစာၦနေမြးျမျခငးက ကသျခငးအပငးႏင ခတဆကျခငးအားျဖင ရရသည ဆးကးမာ တရစာၦနဆရာဝနမားသည သားေဖာကျခငး ႏငပတသက၍ ဗဟသတရေသာလညး မားေသာအားျဖင တရစာၦနအစာအတြက စကပးျခငးႏင တရစာၦန၏ အာဟာရႏငပတသက၍ လေလာကေသာ အသမရၾကပါ။ ေအာကေဖာျပပါ ဥပမာတြင ေတြ႔ရႏငပါသည။

အပပငးဇနတြင တရစာၦနေမြးျမျခငးသည စးပြားေရးအတြက အေရးပါမႈျမငမားပါသည။ သးႏပင အၾကြငးအကနမားက ေမြးျမထားေသာ တရစာၦနမားအားေကၽြးၾကပါသည၊ ၎သးႏပငအၾကြငးအကနမားႏငအတ ယရးယားထညေကၽြးျခငးအားျဖင ႐းရငးၿပး အကနအကစရတ သကသာ႐သာမက တရစာၦနအစာ၏ အစာေၾကလြယျခငးႏင “ပ႐တနးမပါေသာ ႏကထ႐ဂင(NPN)”က တရစာၦနမား တးျမႇငစားသးႏငျခငးတ႕က ျဖစေပၚေစပါသည။ ယရယားက သငေတာေသာေဈးႏႈနးမားျဖင အဆငသင၀ယယရရႏငသည။

ၾကက/ဘေမြးျမျခငးတြင ေယဘယ ခန႔မနးခကအရ ရာသအေျပာငးအလအေပၚမတည၍ ၾကက/ဘ ဆယေကာငေပါကလင ခႏစ ေကာငခန႔ ရငကနႏငသည။ ေကးရြာအေနအထားအရ ဤႏႈနးထားသည လကခႏငစရာျဖစပါသည။

ကၽြ၊ ႏြား သားေပါကျခငးတြင ပမးမအားျဖင အရြယေရာကၿပး ကၽြ၊ ႏြားတစေကာငသည သးႏစလင သားေပါကႏစေကာငခန႔ ဖြားႏငျခငးသည တရစာၦနအတြက အာဟာရအဆင နမကေနသညက ေဖာျပေနျခငးျဖစသည။ သယယပ႔ေဆာငျခငးႏင ထြနယက စကပးျခငးတ႔အတြက အသးျပေသာ ကၽြ၊ ႏြားတစရဥးမလြ၍ ကနေသာႏြားမားမာ ေငြစရနအတြကျဖစသည။ သ႔ျဖစ၍ အာဟာရမျပညဝေသာ တရစာၦနေကာငေရမားမား ေမြးျခငးထက အာဟာရျပညဝစြာေကၽြးထားေသာ အေကာငေရနညးနညးက ပမစးပြားျဖစေၾကာငး ေတာငသမား နားလညလကခလာေရးမာ အခနအေတာယရမည လပငနးစဥျဖစသည။

တေမြးကဌာနမ ပပးေပးေသာတးခ႕ပညာေပးျခငးသည အလြနအကန႔အသတရၿပး ၎၏ အဓက အေလးထားမႈမာ ကသေရးအပငးျဖစသည။ ဝကသားေပါက ေမြးျမထတလပျခငးႏင ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသတြင ဘဥထတလပျခငးမ လြ၍ ေမြးျမေရးလပေဆာငခက ေတာေတာမားမားသည ေဈးကြက ဥးစားေပးမဟတပါ။ တရစာၦန အႀကးအကယေမြးျမျခငးတြင ၿမ႕ျပစားသးသမားကပစမတထားေသာ ႏ႔ႏငႏ႔ထြကစားေသာကကနမား ထပလပျခငး သ႔မဟတ ကနထ႐ကလယယာစနစျဖင CPၾကကေမြးျမျခငး တ႔သာေတြ႔ရသည။

အပပငးေဒသတြင တေမြးကဥးစးဌာနသည တငးေဒသၾကးအစးရအဖြ႔၏ ေငြေၾကးေထာကပမႈျဖင အေသးစားေထာကပမႈက အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငလကရသည၊ ၎မာ ေျမယာမေတာငသမားသည ဆတသားေပါကမားက ဝယယရန ေထာကပေငြရယႏငၿပး ေနာကတစႏစတြင တညေသာ ဆတအေကာငေရက ျပနလညအပႏႏငရမညျဖစၿပး ၎ဆတမားက အျခားသတစဥးထသ႔ လႊေျပာငးႏငရနျဖစသည။

ေကးလကေဒသ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဥးစးဌာနျမ႕နယရးမား အျပညအဝတညေထာငၿပးသညအထ ၿမ႕နယအခ႕တြင တေမြးကဥးစးဌာနသည “ျမစမးေရာင စမကနး” (ေအာကတြငၾကညပါ)အတြကလညး တာဝနယရသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ တေမြးကဥးစးဌာနႏင ေကးလကေဒသ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဥးစးဌာန ႏစခစလးသည ျပညေထာငစအဆငတြင ဝနႀကးဌာနတစခတညး၏ေအာကတြင ရေနေသာေၾကာငျဖစသည။

တေမြးကဥးစးဌာနသညစကပးေရးဥးစးဌာနကသ႔ ဖြ႔စညးပ အေျပာငးအလမားက မရငဆငၾကေတြ႔ရေသးပါ။ တေမြးကဥးစးဌာန၏ လပေဆာငခက မားသည လကရ ရေနေသာ တရစာၦနေမြးျမေရး စနစမားအရ လကခႏငဖြယရေနပါသည။ သ႔ရာတြင တရစာၦနေမြးျမေရး၏ စးပြားေရးအရ အေရးပါမႈသည သးႏစကပးေရးက႑ ေနာကတြင ေနာကကကနေနပါသည။

၄.၁.၃ ေကးလကေဒသ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဥးစးဌာန (DRD)၂ဝ၁၃ ခႏစအထ ေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဥးစးဌာန (DRD)သည နယစပေဒသႏင တငးရငးသား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဝနႀကးဌာန၏ တစစတတစေဒသ ျဖစခၿပး အဓကအားျဖင အေျခခအေဆာကအအမား၊ ဥပမာအားျဖင လပစစဓာတအားရရေရး၊ ေရႏင သန႔ရငးေရး၊ လမး၊ တတားႏင ေကာငးအေဆာကအအမား စသညတ႔တြင တာဝနယရသည။

၂ဝ၁၃ခႏစတြင ဌာနမ ေမြးျမေရး၊ ေရလပငနးႏင ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရး ဝနႀကးဌာန(MoLFRD)၏ တစစတတစပငးျဖစသြားခၿပး ဝနႀကးဌာန၏ အမညမာလညး ေျပာငးလသြားခရသည။ ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရးဥးစးဌာနသည ဝနႀကးဌာနမာ တာဝနယရသည က႑မားမ ႏစခအတြက တာဝနယေပးရသည( MoLFRD၊၂ဝ၁၄)

• ေကးလက လမး၊ တတားမား၊ ေရႏင သန႔ရငးေရး၊ ေကးလကမးလငးေရးႏင ေနအမမား ပါဝငေသာ ေကးလကအေျခခ အေဆာကအအဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ႏင

• ရပရြာကဥးေဆာငေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအားျဖင ေကးလက အသကေမြးဝမးေကာငးမႈႏင ဝငေငြတးျမငေစျခငးတ႔ ျဖစသည။

၂ဝ၁၄ခႏစ၊ မတလတြင ဝနႀကးဌာနသည ေကးလကဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက ျပညစကယျပန႔၍ ရညရြယခကႀကးမားေသာ မဟာဗဟာ မေဘာငက ထတေဝခသည။ ဝနႀကးဌာနက ေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက ထေရာကစြာ စစညးလပေဆာငမည အဓက အဖြ႔အစညး အျဖစ ျပျပငအဆငျမႇငတငထားေၾကာငး ေပၚလြငပါသည။ မၾကာေသးမက “ျမနမာ အျပညျပညဆငရာ ပးေပါငး ေဆာငရြကေရး ေအဂငစ - Myanmar International Cooperation Agency (MICA)”က ဝနႀကးဌာန၏ လကေအာကတြင ဖြ႔စညးခၿပး “ႏငငတကာႏင ျပညတြငး ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင ကနသြယမႈက ျမႇငတငရန” ျဖစသည။ အထးသျဖင ေမြးျမေရးႏင ေရလပငနး၊ လယယာစကပးေရးႏင ကနသြယေရး၊ အေအးခနးသေလာင႐မားႏင အထကတြင ေဖာျပခေသာ အေျခခအေဆာကအအက႑မား အတြကျဖစသည။

တညေသာ စမခက ၃ခက ခမတအေကာငအထညေဖာျခငးသည ေကးလကဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက ႀကးမားေသာ အကးသက ေရာကမႈျဖစေစခသည (သမာ႐းက အေျခခအေဆာကအအ လပေဆာငခကမား မပါဝငပါ) -

• ရပရြာဥးေဆာငေသာ ဖြ႔ၿဖးမႈစမကနး ( ကမာၻ႔ဘဏ - WBမ ေငြေၾကးေထာကပထားသည) - ၿမ႕နယ၁၅ခမ ေကးရြာတငးတြင အေကာငအထညေဖာခၿပး ရပရြာမ ေဖာထတေသာ ေကးလက အေျခခ အေဆာကအအ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားႏင ဝငေငြတးျမငျခငး လပေဆာငခကမားအတြက ေဒၚလာ ၃ဝ,ဝဝဝႏင ညမေသာ ပမာဏက ေကးရြာထေပးအပခသည။

• ေကးလက အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ တးတကေရး စမကနး (အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ - ADB မ ေထာကပသည) - ေကးရြာ အေျခခအေဆာကအအအတြကသာျဖစသည၊ ၎ႏငအတ

-22-

• ျမစမးေရာင ေကးရြာ ဖြ႔ၿဖးမႈစမကနး (EVDP၊ ျမနမာႏငငအစးရမ ေထာကပသည) - ၂ဝ၁၄-၂ဝ၁၅ ဘ႑ာေရးႏစတြင ၿမ႕နယေပါငး ၁၃ဝရ ေကးရြာေပါငး ၁၁၅ဝတြင ေရ႕ေျပးလပေဆာငခၿပး ျဖစသည။

စစတမးေကာကခခေသာ ၿမ႕နယ(၆)ၿမ႕နယတြင ေကးရြာအနညး၌သာ ျမစမးေရာငစမကနးက အေကာငအထညေဖာခၿပး ၂ဝ၁၅ ခႏစတြင အေကာငအထညေဖာရန ေကးရြာမားက ထပမေရြးခယခသည။ အေျခခမမာ အေမရကနေဒၚလာ ၃ဝ,ဝဝဝႏင ညေသာ ေငြပမာဏက လညပတရနပေငြအျဖစ ေကးရြာသ႔ ေပးအပမညျဖစၿပး ေရြးခယတငေျမႇာကထားေသာ အဖြ႔ဝင ၇ဥးမ ၁၁ဥးအထပါဝငေသာ ေကာမတသည ရနပေငြက စမခန႔ခြ၍ ေကးရြာအမေထာငစမားမတငသြငးလာေသာ ေငြေခးခြငေလာကလႊာမားက စစစဆးျဖတၾကမညျဖစသည။

စစတမးေကာကယခနတြင အဖြ႔သည ေရနေခာငးမ ျမစမးေရာငစမကနး စတငေနေသာ ေကးရြာတစရြာသ႔ သြားေရာကခသည။ ေရြးခယခရေသာ ေကာမတအဖြ႔ဝငမားသည ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရးဥးစးဌာန/ တေမြးက ဥးစးဌာနတ႔မ ေလကငသငတနးေပးျခငးက ခယၾကရၿပး ေကာမတဥကဌက ကယစားလယအျဖစ ထားရသည။

ခမတထားေသာ မေဘာငအတြငးတြင ေခးေငြေကာမတသည ေခးေငြပမာဏ၊ အတးႏႈနး (တစလလင ဝ.၅မ ၁.၅ ရာခငႏႈနးအၾကား) ႏင အျခားအခကအလကမားက ဆးျဖတႏငခြငရသည။ အဆပါ ေကးရြာတြင အမေထာငစတစစလင တစႀကမသာ ေခးေငြေလာက ထားရန ကန႔သတထားၿပး ေခးေငြမားက အတနးအစား ႏစရပခြထားသည။ ပထမအတနးအစားမာ ေခးေငြ ကပတစသနးႏင ဒတယတနးစား မာ ကပသးေသာငးျဖစသည။ ပထမအတနးအစားေခးေငြက ေျမယာပငသမားသာ ေခးယႏငပါသည။ လစဥအတးႏႈနးက သေဘာတသတမတထားျခငး မရေသးပါ။

ၿမ႕နယအပခပေရးမ ၎တ႔၏ ကယပငသတမတခကမားႏငအည ေကးရြာမားက အနညးႏငအမားဆသလ လြတလပစြာ ေရြးခယႏငသည။ ရမးျပညေတာငပငးတြင တငးရငးသားမးစရေနျခငးကလညး ေရြးခယမႈတြင သတမတခကတစခအျဖစထညသြငးထားသည။ ၿမ႕နယ ေတာေတာမားမားအတြက ဆငးရမႈ အညႊနးကနးသည ေရြးခယေရးအတြက အဓကကေသာလညး ရြာသရြာသားမား၏ လမႈေရးဆငရာ အကငစာရတသညလညး အေရးပါပါသည၊ ဥပမာအားျဖင ေလာငးကစား႐မား၊ အရကဖမား မရရျခငးျဖစသည။ ၿမ႕နယတစခတြင ထပမျဖည စြကထားေသာ အခကတစခကမာ အျခားေသာ အလရငေထာကပထားေသာ စမကနးမားသည ေကးရြာအတြငးမရရျခငး ျဖစပါသည။

ေနျပညေတာတြငရေသာ ေကးလကဖြ႔ၿဖးမႈဥးစးဌာနမ သတငးအခကအလကမားအရ အျမစမးစမကနး၏ ခမတအေကာငအထည ေဖာေဆာင ေသာ ပထမရစလ ၾကားျဖတ ေလလာသးသပမႈ ရလဒမားက ၆၈ရာခငႏႈနးေသာ စစေပါငး ေခးေငြမားက စကပးေရး က႑မား၊ ၃၀ရာခငႏႈနးက တရစာၦနေမြးျမျခငးႏင ၂ရာခငႏႈနးက အျခားရညရြယခကျဖင အသးျပၾကေၾကာငး ေဖာျပေနသည။ ေလလာသးသပေနစဥကာလအထ ေခးေငြ/အတးႏႈနး ျပနလညေပးဆပျခငးႏႈနးမာ ရာႏႈနးျပညျဖစသည။ ျမစဝကၽြနးေပၚႏင ရမးျပညေတာငပငးၿမ႕နယမားတြင ေခးေငြျဖန႔ေဝခထားမႈမာ သးသပခကတြင ေတြ႔ရသညႏင တညမႈရပါသည။ အပပငးဇနတြငမ စကပးေရးက႑အတြကထက တရစာၦနေမြးျမေရးအတြက ပမ ေခးယၾက ေၾကာငးေတြ႔ရပါသည။

ၿမ႕နယမားတြငရေသာ ေကးလကဖြ႔ၿဖးမႈဥးစးဌာနခြမားအားလးသည ေကာငးမြနခငမာေသာ ႐းေနရာမားခမတထေထာငျခငးႏင ဝနထမးသစမား တးျမငခန႔အပျခငးတ႔က လပေဆာငေနၾကသည။ လစလပေနရာမားအားလး ျဖညဆညးၿပးပါက ေကးလကေဒသ ဖြ႔ၿဖး တးတကေရး ဥးစးဌာနသည စကပးေရးဥးစးဌာနထက ဝနထမးဥးေရမားျပားသြားမညျဖစသည။ လကရတြင ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရး ဥးစးဌာန၌ တာဝနထမးေဆာငေနေသာ ဝနထမးမားသည ယခငဝနႀကးဌာနလကေအာက ဌာနမ ဝနထမးမားႏငတကြ ၿမ႕ျပဖြ႔တးတကေရးဥးစးဌာန လကေအာကမ ဝနထမးမားျဖစၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ေကးလကဖြ႔ၿဖးမႈဥးစးဌာနမ ဝနထမးအမားစသည အငဂငနယာကသ႔ေသာ ပညာရငဆငရာ ေနာကခအေတြ႔အၾကမားရၾကၿပး ရပရြာဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက ပညာရငဆငရာ ထေတြ႔မႈတြငကား အကန႔အသတ ရေနသည။ ဤအခကမာ စကပးေရး ဥးစးဌာနမ ဝနထမးအမားစအတြကလညး အတတပငျဖစၿပး ေရဆငးစကပးေရး တကသလေကာငးဆငးမားသညပငလင စကပးေရး/ ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရး ကစၥရပမားတြင စာေတြ႔၊ လကေတြ႔ ထေတြ႔မႈ အနညးငယသာ ရရၾကသည။ စစတမးေကာကချခငးအားျဖင ေတြ႔ဆခရေသာ စမကနးမ ျပညတြငးဝနထမးမားအားလးသည ၎တ႔၏ အသပညာမားက အဓကအားျဖင “လပငနးခြင” သ႔မဟတ ႏငငရပျခား၌ ပညာသင၊ သငတနးတကေရာကျခငးမားမ ရရခၾကျခငးျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင သငေလာကကညမႈရေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ ပမနေလလာ သငၾကားေရးပညာရပက႑ အေရးပါလာရန အခနယရမညျဖစသည။

ျမငေတြ႔ရသညမာ ေကးလကဖြ႔ၿဖးမႈဥးစးဌာန၏ ၿမ႕နယမးသည အမားအားျဖင စကပးေရးဥးစးဌာနမ ရာထးထက တစဆင ပျမငေနျခငးက အျငငးပြားဖြယရာျဖစျပး ယငးအေပၚ ေတာေတာမားမားေဆြးေႏြးျငငးခရဖြယရေနပါသည။

ေမြးျမေရး၊ ေရလပငနးႏင ေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးေရး ဝနႀကးဌာန(MoLFRD)သည ေကးလကဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက အစးရႏငအတ ပးေပါငးလပေဆာငရန အခြငအလမးမား ေဖာထတေပးေနေသာ အဓက ဝနႀကးဌာနတစခအျဖစ ေအာငျမငမည မေအာငျမငမည မာ ဆကလက ေစာငၾကညရဥးမညျဖစသည။ လကရတြငမ ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရးဥးစးဌာနသည ျပနလညျပျပငေရး လပငနးစဥတြင ႏ႔ႏ႔စပစပ ပါဝငလကရၿပး ေအာကေျခအဆငမ ၎၏လပေဆာငခကမားမာ ၎၏လပေနက အေျခခအေဆာကအအ တညေဆာကျခငးႏင “တညေသာ စမကနးမား”အရ ေကးရြာအေျချပ လညပတရနပေငြမားတညေထာငျခငးမားအားျဖင လမးေဟာငးအတငး သြားေနေသးသည။ ေကးရြာဖြ႔ၿဖးမႈ ေကာမတကစမေသာ လညရနပေငြမားတညေထာငျခငးသည ေကးရြာဖြ႕ျဖးေရးေကာမတမား အသက၀ငေရးအတြက ခငမာေသာစတငျခငးျဖစသည။ အေတာမားမားေသာ မတဖကအဖြ႕မားသည ဤနညးလမးအားျဖင စတငခၾကျပး အျခားေသာ အေထာကအကျပလပေဆာငခကမားလညး ခမတလပေဆာငေပးရန လအပသည။

၄.၁.၄ သမဝါယမမားစစတမးေကာကယခေသာ ေဒသမားမ သမဝါယမမားအားလးသည ေငြစေငြေခးသမဝါယမမား ျဖစၾကသည။ ၎တ႔အနက အေတာမားမား က ယခငကတညးက (၂ဝ၁၃ခႏစမ စတင၍)စတငထေထာငခသည။ သမဝါယမ၏ လကတြထားေသာ အဖြ႔အစညးမားမတဆင ၎တ႔၏ အဖြ႔ဝငမားက တစရာသလငတစႀကမ ေခးေငြခထားေပးျခငးအျပင သမဝါယမသည ေကးရြာအဆငတြင သမအေျခစက လညပတ စးဆငးရနပေငြက တညေထာငရနျဖစေသာ ကာလလတ ရညမနးခကက လပေဆာငလကရသည။ ေကးလကသမမ အဖြ႔ဝငတစဥးစ၏ ရာသအလကေခးေငြ၏ ၁ဝရာခငႏႈနးက ပ၍ျမငေသာသမအဖြ႔ႀကးက ထနးသမးထားမညျဖစသည။ ဆလသညမာ အဖြ႔ဝငတစဥးသည ျမနမာကပေငြ တစသနးကပ ေခးေငြရယေလာကထားပါက ျမနမာကပေငြ ကးေသာငးကပသာ လကခရရမညျဖစၿပး ကနေငြ တစေသာငးကပက အနာဂတ ေကးရြာအေျချပ သမလညပတရနပေငြအတြကထနးသမးထားမညျဖစ သည။

-23-

အထကမ ေအာကသ႔ စမလပေဆာငေသာ ပစအရ ပမနသြငးအားစ ျဖန႔ချခငးႏင/ သ႔မဟတ ေဈးကြကျမႇငတငျခငးအေရးမားသည ယခအခနအထ သမဝါယမႏင စပဆငျခငးမရေသးပါ။ ဆဆငျမ႕တြငသာ လပငနးမားက တးခ႕၍ သြငးအားစက အေၾကြးေပးစနစျဖင ျဖန႔ချခငး က လပေဆာငလကရၿပး ၎ေျပာငးလမႈမာလညး အထကမ စတငခမတျခငးပငျဖစသည။

သမဝါယမအေပၚ လယသမားမားအၾကား ေယဘယသေဘာထားမာ အစးရ၏ ေနာကထပလကနကတစခအျဖစပငျဖစသည။ သမ မ ေပးေသာ ေခးေငြမာ လကခႏငစရာျဖစေသာလညး စေငြ၊ ေခးေငြလပငနမားမ လြန၍ ေကးရြာသမ တးတကရန စတကး သ႔မဟတ ႀကးစားအားထတမႈမား ကငးမကာ ထနးသမးလသည နကနေသာ သေဘာထားမားမရပါ။

မအရ ကနသညမား၊လကကားေရာငးခသမားႏငတကြ စကပးေရးထတကန စကမႈလပငနးရငမားသည ျပညတြငးႏင ႏငငတကာေဈးကြကတြင ယဥၿပငႏငရန ၎တ႔၏ လအပခကမားျဖစေသာ လယယာထြကကနအမးမးက ပမာဏမားမား စခနစညႊနးေကာငးေကာငးႏင ကာလရညရရႏငျခငးတ႔အတြက စနစတကဖြ႔စညးထားေသာ ေဈးကြကျမႇငတငေရး သမဝါယမမားက စတဝငစားၾကမညျဖစသည။ သ႔ရာတြင ေတာငသမားသည အေၾကြးမားရေနျခငး သ႔မဟတ ေငြလညပတမႈမရျခငးႏင/ သ႔မဟတ သေလာငရန ေကာငးမြနေသာ အေဆာကအအမရျခငး တ႔ေၾကာင ေဈးကခနျဖစေသာ ရတသမးခနတြင ၎တ႔၏ လယယာထြကကနအခ႕က ေရာငးခၾကရျခငးေၾကာင လကရအေျခအေနသည ကနသည/လပငနးရငမားအတြက အျမတအစြနး ပမရရေစႏငသည။ ေတာငသမားသည ရတသမးခနတြင ေဈးႏႈနးမားမာ အနမဆးျဖစ၍ ေနာကပငးလမားတြင ေဈးတကလာတတေၾကာငး ေကာငးစြာ သရထားၾကေသာလညး အမားစသည ဤေဘးကပနကပ အေျခအေနမ ႐နးထြကႏငမည မညသညလမးကမ မေတြ႕ၾကေသးေပ။

Mercy Corpsက တညေထာငေသာ လပြတာတြင လပအားေပး အေျချပသည သမ၀ါယမႏင WHH/GRET၏ CAEDPမားတ႕ကေျပာၾကားသည အေတြ႔အၾကမားက “စစမနေသာ” သမဝါယမားက အားေပးသငေၾကာငး ျပသေနသည။ ဤလပငနးမာ အျခားေသာ ႏငငမားကသ႔ အေျပာငးအလ ကာလ၊ အတတမ “သမဝါယမ”ဟေသာ အသးအႏႈနးအေပၚ အယအၾကညမရေတာေသာ ပတဝနးကငတြင လပေဆာငရန ခကခပါသည။ ဤကသ႔ ေသာ အေျခအေနမးတြင “သမဝါယမ”က မေကာငးျမငျခငးမ ေရာငရားရန လပငနးစဥက အျခားအမညမားသ႔ ေျပာငးလ၍ လပေဆာငရန လအပေကာငးလအပပါမည။ ေအာငျမငေသာ သမဝါယမျဖစရန အတြကလအပေသာ အေျခအေနမားမာ အဖြ႔ဝငမားအၾကား အျပနအလနယၾကညမႈ၊ တညေသာ ရညမနးခကႏင လအခ႕မ ေငြေၾကးအကး အျမတမပါဘ သမ၏ တညေသာအကးအတြက လအပေသာ အပေဆာငးလပငနးမားအား လပေဆာငလစတတ႔ ရရ ပါမည။ ဤလပငနးစဥအတြက အခနအေတာၾကာယရဥးမညျဖစသည။

၄.၁.၅ ေတာငသလယသမားအစညးအ႐းမားစစတမးေကာကခခေသာ ေကးရြာမားတြင တရားဝင သ႕မဟတ တရားဝငမဟတေသာလညး ထငးရားျပးေသာ ေတာငသလယသမားအစညးအ႐း ႏင အဖြ႔မား မရေနျခငးက ဤကသ႔ေသာ အဖြ႔အစညးမားရေရးအတြက အေျခအေနမေၾကာငးက လစဟျပေနသည။ ျမနမာႏငငတြင ႏငငေတာအဆင ေတာငသလယသမားအဖြ႔အစညး ႏစဖြ႔ရသည။ တစဖြ႔မာ ျမနမာႏငင ေတာငသလယသမားအသငး(MFA)ျဖစျပး ျမနမာႏငင ဆနစပါးအသငးခပ၏ လကေအာကတြငရကာ တရားဝငသတမတအတညျပထားျခငးမရပါ။ အျခားတစဖြ႔မာ လယယာစကပးေရးႏင ေတာငသလယသမားမား အသငးခပ(AFFM)ျဖစၿပး ယငးမာ ျပညေထာငစ ကနသြယေရးလႈပရားမႈ ၂ဝ၁၁မစ၍ ဖြ႔စညးချခငးျဖစသည (Agriterra၊ ၂၀၁၅)။ ေယဘယ အျမငအရ အစးရသည ေတာငသလယသမားအစညးအ႐းမားႏင အလားတအစညးအ႐းမားေပၚေပါကမႈက အားမေပးပါ။ ဆလသညမာ လယယာစကပးေရးက႑မ ျပျပငေျပာငးလမႈအတြကေဆြးေႏြးတငပငစရာ အရညအခငးရေသာ ကယစားျပအဖြ႔ ရမေနျခငးျဖစသည။

တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးစဥမားအရ ေအာကေျခ/ေကးရြာအဆငတြင ခငမာ၍ ေကာငးမြနေသာ လယသမားအဖြ႔မားသည လပငနးအမးမး က ပပးလပေဆာငေပးႏငသည။ ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသမ မတဖကမားသည မးေစစကပးေသာ မးေစေတာငသအဖြ႔အစညးတစခ ထေထာငရန စမခကခႏငသည။ အလားတ ေရနေခာငးမ TdHကလညး ၎တ႔၏ စမကနးအကးခစားခြငရသမားျဖင ေတာငသလယသမား အစညးအ႐းတစခက ဖြ႔စညးၿပး ၎အဖြ႔မ တျဖညးျဖညးႏင ေျမယာမေရစကခစကပးနညး နညးပညာမားက ျပန႔ပြားေပးသမား ျဖစလာရန လပမညဆပါက လပေဆာငႏငပါသည။

၄.၂ ပဂၢလက က႑၄.၂.၁ သြငးအားစ တငသြငးေရာငးခေပးေသာ ကမၸဏမား/ ဆငမား

ပဂၢလက က႑တြင တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးက အဓကပပးလပေဆာငသမားသည သြငးအားစတငသြငးေရာငးခေသာ/ စကပးေရးသး ေဆးအေရာငးဆငမား ျဖစၾကၿပး အမားစသည ဓာတေျမၾသဇာ၊ လယယာသး ဓာတပးသတေဆးေပါငးသတေဆးမားႏင မးေစမား စသည သးမးမ အနညးဆးႏစမးက ကငတြယေရာငးခၾကသည။ ၎တ႔မ အခ႕သည ေတာငသမားထမ ထြကကနမားက ဝယယၾကသည။ ေလလာ ေတြ႔ရရသညမာ ပ၍ တးတကၿပး သြငးအားစဝယလအားျမငမားေသာ ၿမ႕လယေခါငမားတြင ဆငမား/ကနသညမားသည ပမနအားျဖင နညးလမး ႏစလမးက အားထားလပေဆာငၾကသည၊ ၎တ႔သည ထတကနသးမးလးက ေရာငးချခငးမျပဘ မးေစႏင ဓာတပးသတ ေပါငးသတေဆး သ႔မဟတ ဓာတပးသတေပါငးသတေဆးႏင ဓာတေျမၾသဇာ သ႕မဟတ ဓာတေျမၾသဇာ တစမးတညးကသာ ေရာငးခၾကသည။

ထ႔ျပင ေတာငသမားထမ ထြကကနမားဝယယျခငးႏင ေတာငသမားအား သြငးအားစမားေရာငးချခငးတ႔က တစေပါငးတညး လပေဆာငျခငး သည ဖြ႕ျဖးမႈနညးပါးေသာၿမ႕နယမားတြငသာ လပေဆာငေလရၿပး ပ၍ ဖြ႕ျဖးေသာ ၿမ႕နယမားတြင အဆပါ လပငနးႏစခက ခြ၍ လပေဆာင ၾကသည။ ျမငသာေသာ အေၾကာငးရငးမာ စးပြားေရးအရ ပမ ဖြ႔ၿဖးေသာ ပတဝနးကငတြင အထးျပလပငနးလပကငရန အေျခအေနေပးသည။ စးပြားေရး လပငနးပမာဏျမငမားမႈက အထးျပလပငနးမား ဥးစားေပးလပကငႏငခြငက ေပးသည။

သြငးအားစက႑သည အလြနလႈပခတမႈရေသာက႑ ျဖစၿပး စးပြားေရးအရ ျပနရခကသည တျဖညးျဖညးခငး တးတကလကရသည။ ေဈးကြက အတြငးအဓကဥးေဆာငေနသမားမာ ျမနမာၾသဘာအဖြ႔၊ အာမ/Capital Diamond Star အဖြ႔ႏင ေရႊျခေသၤတ႔ျဖစၾကပါသည။ ကမၸဏ သးခလးသည ဓာတေျမၾသဇာႏင ဓာတပးသတေဆး၊ ေပါငးသတေဆးမားက တငသြငးျဖန႔ျဖးၾကၿပး ကနၾကမးမားကလညးတငသြငး၍ ျပညတြငး၌ပင ကနပစၥညးႏစမးလးက ထတလပသည။

ၾသဘာသည ႏငငတစဝမးတြင စကပးေရးပညာရငေပါငး ၆၀၀ခန႔က ယငးကမၸဏမ ခန႔အပထားေၾကာငး သရရပါသည။ ၎တြင ကမၸဏပင ဆငခနး ၃၂ခခန႔ႏင ကယစားလယ ၁၄၀၀ အျပင ထပဆငကယစားလယ ၆၀၀၀ခန႔ပါဝငေသာ ကြနယကက ပငဆငသည။ ၂၀၁၄ခႏစတြင

-24-

ၾသဘာသည ေထာကကျပ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးပြမား/ ကြငးဆငးျခငးေန႔မားက ႏငင တစဝမး ၈၀၀၀ခန႔ လပေဆာငခၿပး တကေရာကသ ေတာငသဥးေရးမာ ပမးမ အေယာက၇၀ခန႔ရသည။ ဤအဆငတြင စကပးေရး သးဓာတပးသတေဆး၊ ေပါငးသတေဆးမားသည ကမၸဏတြင အေရာငးရဆးျဖစၿပး ဓာတေျမၾသဇာေရာငးခရမႈမာလညး လငျမနစြာျမင တကလာၿပး မၾကာမတြင ေရာငးခရမႈခြတမး ႀကးလာမညျဖစသည။ ၾသဘာသည ၎၏လပငနးက လယယာသးစကမႈသပစၥညးမား အပငးကပါ ခ႕ထြငလာၿပး ရတသမးစကမားက ပ၍အေလးထားၿပး ၎တ႔၏ တနဖးတစဝကက အေၾကြးစနစျဖငေရာငးခသည။ ကန ပစၥညးမား၏ ပမဏေတာေတာမားမားက အေၾကြးစနစျဖငေရာငးချခငးသည ကမၸဏ၏ မျဖစၿပး တရားဝငကယစားလယမားအေနႏင လညး အေၾကြးစနစျဖင ေရာငးခေပးရမည။ ဤမက ခမတရသည အဓကအေၾကာငးရငးႏစရပမာ-

• စားသးသမား၏ေတာငးဆခကျမငမားမႈ

• စားသးသႏင ကမၸဏအၾကား ေရရညဆကဆမႈ တ႔ေၾကာငျဖစသည။

စစတမးေကာကခသည ကာလတြင အဖြ႔သည ေရႊျခေသၤ၏ ေဒသအေရာငးတာဝနခမနေနဂာႏငလညး ေတြ႔ဆးေမးျမနးခြင ရရခပါ သည။ ၎သည အပပငးဇနအတြငးမ ၿမ႕နယေတာေတာမားမားက တာဝနယရၿပး ၿမ႕နယတစၿမ႔နယစအတြက အနညးဆး စကပး ေရးပညာရငႏစဥးသည ကမၸဏမ ပပးေပးထားေသာ ေမာေတာဆငကယမားႏင ေကးရြာမားက လညလညၾကည႐ႈရသည။ ၎တ႔က လယသမား ေတြ႔ဆစညးေဝးပြမား/ကြငးဆငးျခငးမားက စစဥျပလပၾကၿပး အဓကအားျဖင ဓာတေျမၾသဇာသးစြျခငးႏင အပင ထနးသမးကာကြယျခငးမားက ေျဖရငးေပးၾကသည။ ဤစကပးေရးပညာရငမားသည ကမၸဏ၏ ကနပစၥညးမား ေရာငးချခငးတြင တက႐ကပါဝငပတသကျခငးမရၾကပါ၊ ေနာကခကမၸဏမ လလားသညအေလာက မထငမရားေနၾကရသည။ ၎တ႔သည ပေသ လစာ(အစးရႏင NGOမားမ ေပးေသာ လစာၾကားတြငရသည)ရရၾကၿပး အကယ၍ သကဆငရာ ၿမ႕နယအတြက ကမၸဏမ ေမာမနး ထားေသာတစႏစေရာငးအားႏငညမပါက စကပးေရးပညာရငမားပါ အပဆေၾကးက ရရၾကသည။

ပဂၢလက က႑အေနႏင ၎တ႔အတြက စးပြားေရးအလားအလာျမငမားေသာ ေဒသမားတြငသာ အားထတလပေဆာငမႈရသညမာ သသာပါသည။ LIFT/ Mercy Corpsတ႔၏ စမကနးအသစစတငရာ ေအာငပနး အနးတစဝကၿမ႕နယ (၇)ၿမ႕နယတြင ဩဘာမ ခန႔အပ ထားေသာ စကပးေရးပညာရင ၃၅ဥး(ပမးမ တစၿမ႕နယလင ၅ဥး)ရၿပး အျခားေသာ ၿမ႕နယမားတြင တစဥး၊ ႏစဥးခန႔သာ ရသည။

စကပးေရးသြငးအားစေရာငးခေသာ ဆငပငရငမား၏ ပညာရပဆငရာ အရညအေသြးႏင ပညာအရညအခငးမာ ေမးခြနးထတစရာ ျဖစေနသည၊ ကစၥေတာေတာမားမားတြင ၎တ႔၌ စကပးေရးပညာႏင ဆငေသာ ေနာကခအရညအခငးလးဝမရပါ၊ သ႔ရာတြင ၎တ႔ သည ကာလတအနးကပသငတနးအခ႕က တကေရာကဖးၾကၿပး သ႔မဟတ အရညအခငးရပဂၢလ(မားေသာအားျဖငစက ပးေရး ဥးစးဌာနမ အၿငမးစား)တစဥးက ဝယယသ/ ေတာငသမားအား အၾကဥာဏေပးရန အခနပငး ထားရထားသည။

ဩဘာ၏ တရားဝငကယစားလယမားအတြကမႈ ကြျပားပါသည၊ ဤကသ႔ေသာ ေနရာမးတြင ကမၸဏသည အရညအေသြးျမငဝနထမး (ဘြ႕ရ စကပးေရးပညာရင) ျဖစၿပး တစခ႕ေနရာမးတြငစက ပးေရး ဥးစးဌာနမ အေတြ႔အၾကရထားသမားက ခန႔အပထား သည။

၄.၂.၂ ကနသြယေရး က႑ကနသညမား/ ကယစားလယမား/ လကလေရာငးသမားသည အမးအစား၊ အရညအေသြးႏင ေဈးႏႈနးကသ႔ေသာ ေဈးကြကသတငး အခကအလကမားက ပပးေပးႏငေသာလညး အမားအားျဖင ကပနးသာျဖစၿပး စနစတကမဟတပါ။ ဥပမာတစခမာ ေအာငပနးရ လကကား ေဈးႀကးတြင ကနသညတစဥးသည ေတာငးအႀကးႀကးအတြငးမ င႐တပြမားက အတနးအစားႏစခခြေနသည၊ တစခမာ ရနကနသ႔ တငပ႔ရန သငေတာေကာငးမြနၿပး အျခားတစမးမာ ေဒသတြငးေဈး၌သာ ေရာငးခႏငေသာ အရညအေသြးနမသညမား ျဖစသည။ ေတာငသမားသည မမတ႕ထတကနမားက အတနးအစားခြျခားမထားဘ ကနသညထသ႔ ပ႔ေဆာငလာျခငးျဖစၿပး ေငြေပးေချခငးမာ သကဆငရာ အတနးအစားအရသာျဖစသည။

ဆနႏငဆစကမားမလြ၍ စကပးထတကနလပငနးရငမားသည ေတာငသမားႏင တက႐ကဆကသြယမႈ မရသေလာက နညးပါးပါသည။ထတလပမႈလပငနးသည ႏငငတြငေသးငယေသာအဆင၌သာ ရေသာေၾကာင ျဖစႏငသည။ ဆနစပါးအပငးတြင ၎တ႔သည စပါးမးႏင အရညအေသြးတ႔ႏင ပတသက၍ ေတာငသမားႏင ဆကဆေျပာဆမႈရၾကသည။ သ႔ရာတြင စားသးဆထတလပမႈတြင ဤကသ႔ေျပာဆမႈ သပမရပါ၊ ႏမးနမးမားက ေဒသတြငး ေဈးကြကအတြက သသသာသာအမားဆးထတလပေနၿပး ေျမပအတြက ဆႀကတခြထတလပျခငးႏႈနး မာလညး သသာကြျပားမႈမရပါ။

ယခငက ကနသညႀကးမား သ႔မဟတစကမားကယစား တရြာဝငတရြာထြက သြားေရာက၍ ထြကကနမားဝယယေသာ “ရြာအဝယေတာ”မားသည ေကးရြာမားဖြ႕ျဖးလာမႈေၾကာင ေပာကကြယသေလာက ရေနပါသည။ ေဈးကြက ကြငးဆကအတြငး အနမဆးတလႊာေပာကသြားသည သေဘာ ျဖစသည။

ျခြငးခကအေနႏငဘကေလးမ ဆနစကပငရင၊ ဆဆငရ ေဆးရြကႀကးကမၸဏႏင “Big M”ဟေသာ ကမၸဏ(ေအာငပနး အနးရ ယးဒယားပင ကမၸဏျဖစၿပး မးေစႏငအပငေပါကမားေရာငးခၿပး၊ သစသးႏင ဟငးသးဟငးရြကမားဝယယသည)တ႕မလြ၍ ကနထ႐ကလယယာစကပးျခငးႏင ပတသကေသာ အေထာကအထားမားက မေတြ႔ရရပါ။ ေအာငပနးတြင အေအးခနး သေလာငျခငးႏင အာလးႏင ပတသကေသာ ဒငးမြနးစတား ၏ လပေဆာငေနသညအေၾကာငးအရာမာ သပမရငးလငးလေပ။

၄.၃ LIFTမ ရနပေငြေငြေထာကပထားေသာ စမကနးမားမ မတဖကမား

စစတမးေကာကခသညအခနတြင မတဖက(၈)ဖြ႔ (ျမစဝကၽြနးေပၚမ ေလးဖြ႔၊ ႐မးေတာငႏင အပပငးဇနတ႔မ ႏစဖြ႔စ)တ႔က ဆကသြယခၿပး သြားေရာကခေသာ ေကးရြာမားမ ၁၂ရြာမာ “LIFT”စမကနးေကးရြာမားျဖစသည(ေနာကဆကတြ ၂ ကၾကညပါ)။

မတဖကႏစဖြ႔မာ ျပညတြငး NGOမားျဖစၿပး၊ ငါးဖြ႔မာ အျပညျပညဆငရာNGOမားျဖစကာ ကနတစဖြ႔မာ အျပညျပညဆငရာ လမႈေရး လပငနး ျဖစသည။ မတဖကအမားစမာ ျမနမာႏငငတြင ကာလရညၾကာစြာ လပကငခေသာ သမငးေၾကာငးရၿပး ႏငင၏ ဖြ႔ၿဖးေရး လပငနးတြင ဥးစြာစတငလပကငခသမားျဖစသည။

-25-

အသကေမြးဝမးေကာငးမႈႏင စားနပရကၡာဖလေရးတ႔က အေလးထားေနသေရြ႔ ကစၥႏစရပလးသည လယယာစကပးေရးဖြ႔ၿဖးမႈႏင နးကပစြာ ဆကစပေနလကရေနဥးမည( ကာလလတ တစေလာကလးတြငလညး ရေနမည)ျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အျခားေသာ ဝငေငြတး လပငနးမားဖြ႕ျဖးေရးမာ ေကးရြာအဆငအတြက အကန႔အသတမားရေနသည။ အဖြ႔အေနႏင ဥပမာႏစခမသာ ေဖာျပႏငသည - ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသတြင ဆပျပာခကလပျခငးႏင မလႈငၿမ႕နယတြင ဥးထပ/လာထးဥးထပ ခပလပျခငးတ႔ျဖစသည။

တးခ႕ပညာေပးလပငနး၏ခဥးကပနညးႏင ဆကစပ၍ မတဖကအဖြ႕မား၏ အေလးထားမႈက အဖြ႔ႏစဖြ႔ခြ၍ ေတြ႔ႏငသည။

• ပထမအပစာ ေကးလက အသကေမြးဝမးေကာငးမႈႏင စားနပရကၡာဖလမႈတးျမငေစရန စကပးေရးဆငရာေခါငးစဥတခ သ႔မဟတ ေတာေတာမားမားက အေလးေပးျခငးျဖစသည။ ဤခဥးကပမႈမာ “နညးပညာ တးတကမႈမား”ဆသ႔ ပ၍ အားထညျခငးျဖစသည။ ဤအပစတြင မတဖကအဖြ႕မားျဖစသည ေမတာ၊ ရတနာဧရာ၊ Proximity Designsႏင Terre des Hommesတ႔ ပါ၀ငၾကသည.

• ဒတယအပစတြင ပ၍ကယျပန႔ေသာ ခဥးကပမႈရေနၿပး “အဖြ႔အစညး တးတကမႈ”မားအျပင “နညးပညာ တးတကမႈ”ကပါ ဥးတည ထားသည။ အထးသျဖင ရပရြာအေျချပ အဖြ႔အစညးမားကရညရြယသည။ WHH/ GRETညြန႔ေပါငးအဖြ႔ႏင HelpAgeမ ဥးေဆာငေသာ အဖြ႔သည ဤအဖြ႔ထတြင ပါဝငေနသည။

အသစစတငခေသာ ရမးျပညနယေတာငပငး၊ ေအာငပနးေဒသမ စမကနးသည ဆနးသစေသာ ခဥးကပမႈတမးျဖင လပေဆာငလကရသည။ Mercy Corpsသည LIFT၏ မတဖကႏင ကနထ႐ကျပထားေသာ မတဖကမားလညးျဖစသည။ သ႔ရာတြင စမကနးလပေဆာငရာတြင MCႏင ပဂၢလက က႑အၾကား လပငနးခြေဝမႈက ေမာမနးထားၿပးျဖစသည(လကရတြင East West မးေစ ကမၸဏႏငျဖစသည)။ MCက ညႇႏႈငးကည ေဆာငရြကသျဖစၿပး လယသမားမား/လယသမားအဖြ႔မားက စစညးေပးမညျဖစသည။ တစဖကတြငEast-Westကမၸဏသည နညးပညာပငးႏင သငတနးမားက ပပးေပးမညျဖစသည။

ေယဘယအားျဖင ရပရြာဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ကစၥမား ပါဝငသည ပ၍ကယျပန႔ေသာ ခဥးကပမႈသည ပမ ေလးနကသမေမြျခငးေၾကာင လႏင ေငြအငအားမား ပမလအပသကသ႔ စမကနးအတြငး အဖြ႕အခငးခငး ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား ပ၍လအပသည။ ဤကသ႔ေသာ လအငအား အဓကအေလးထား ခဥးကပမႈက အပပငးဇနေဒသရ ၿမ႕နယႏစၿမ႕နယတြင HelpAge စေပါငးအဖြ႔က အေကာငအထညေဖာလပေဆာငခေသာ REVEAL စမကနးျဖစသည။ မလႈငၿမ႕နယအတြငးရ ေကးရြာ ၁၅ရြာ၌ ဤ စမကနးအား အေကာငအထညေဖာလပေဆာငရန ဝနထမး ၁၃ေယာကက ခန႔အပထားသည။

ထေၾကာင စမကနးလႊမးျခသည ဧရယာအကယအ၀နးမာ ကဥးေျမာငးလပါသည။ ရပရြာဖြ႔ၿဖးတးတကရန ခဥးကပမႈသည ေနာကေၾကာငး မျပနႏငေသာ၊ ေရရညသကေရာကမႈရေသာ၊ ေကးရြာမား၏ ကယထကယထစြမးရညက အားေကာငးေစျခငးႏင ရပရြာတြငး ညညြတမႈက ဖနတးေပးသည။ ဤအေၾကာငးအရာသည စစတမးေကာကခယေနခနတြင ေပၚလြငေနပါသည။ ေတာငသမားသည အဖြ႔လက ေဆြးေႏြးျခငးမားတြင ပါဝငခၾကၿပး ပါဝငမႈသညလညး တကၾကြမႈ ညညမမရသညက ေတြ႔ရသညအျပင အမးသမးမား၏ အခနးက႑ပ၍ အသကဝငလာပါသည။

ရပရြာအေျချပအဖြ႔မားအတြငးတြင ကယျပန႔ေသာ ခဥးကပမႈသည ကား/ မ က႑တြင သသာေသာ သကေရာကမႈရေနပါသည။

• ရပရြာအေျချပအဖြ႔က အေျခခသည ခဥးကပမႈတြင အမးသမးအမားစႏင သကဆငသည အေၾကာငးအရာအမးမးပါဝငၿပး ျဖစသည။ ယငးတ႕မာ ဥပမာအားျဖင- အမျခဝငး စကခငး၊ ၾကက၊ ဝက၊ တရစာၦနေမြးျမျခငး၊ အျခား ဝငေငြတးပြားေစေသာ လပငနးမားနင အမေထာငေငြေၾကးစမခန႔ခြမႈတ႔ ျဖစသည။

• ေဆြးေႏြးစညးေဝးပြမားႏင သငတနးမားတြင အမးသမးတကေရာကမႈသည “LIFT၏ ေကးရြာ”တြင “LIFTႏင မစပဆငေသာ ေကးရြာ” ထက ပမားသည။

• ပအဝေကးရြာမားတြင အမးသမးမားသည ပမန ေတာငသလပငနးမား(လယထြနျခငး၊ ရတသမးျခငးမ လြ၍)က လပေဆာငၾကၿပး စကပးေရး သငတနး အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားႏင ေတာငသလယကြငးသငတနးေကာငးမားတြင အမးသမးမား၏ တကေရာကမႈႏႈနးမာ ျမငမားသည။

• ျခၾကညပါက ေနအမမြမးမမႈ၊ အဝစတြငးမား အနးတြငရေနျခငး၊ ကေလးမားအတြက ေကာငးမြနေသာ ပညာေရး၊ အေသးစား စကမႈ လပငနးမား၊ ဆနးစပါးအထြကႏႈနးတးျခငးႏင စားနပရကၡာဖလမႈ တးျမငလာျခငးတ႔အားျဖင လေနမႈ အဆငအတနးသညလညး ျမငမားလာသည၊ အခ႕အခကမားသည အမးသမးမား၏အေရးပါမႈက ထငဟပေစသည။

• မသားစမားတြင အမးသမမား၏ အခနးက႑သည တးတကလာၿပး အမးသမးမားသည ၎တ႔၏ ထငျမင၊ ယဆခကမား က ပြငပြငလငးလငး ဖြငဟလာႏငသည။

• အမးသားအမားစကလညး ၎တ႔၏ အမးသမးမားထမ အေထာကအကရရႏငျခငးအတြက ေကနပၾကသည။

• မတဖကအဖြ႕မား၏ ပညာရင ဝနထမးမားႏင အစးရဌာနမ ဝနထမးအခ႕တြင အမးသမးမား ပါဝငေနျခငးကလညး ေကးလကရ အမးသမးမားက အစညးအေဝးေဆြးေႏြးပြမားႏင သငတနးမားတြင တကတကၾကြၾကြပါဝငရန အားေပးေနသည။

• ရပရြာအေျချပ အဖြ႔ေတာေတာမားမားတြင ေငြစာရငးမားက အမးသမးမားက တာဝနယကငတြယၾကရသည။

• သ႔ရာတြင ေကးရြာမားအားလးတြင အမးသမးမားအတြက လပခေၾကးေငြမာ အမးသားေအာက ေလာနညးၾကသည။

ေကးရြာအေျချပအဖြ႔မား၏ အရညအေသြးႏင ရပရြာတြင ညညြတျခငးတ႔ ရေနသေရြ႕ “စမကနးေကးရြာမား”ရ ေရရညတညတမႈမာ ရေနသညဟ ယဆႏငသည။ သ႔ရာတြင ဤကသ႔ေသာ ရပရြာဖြ႔ၿဖးမႈသည အနာဂတတြင အျခားရြာတစရြာသ႔ ျပငပ အေထာကအပ တစစတစရာမရဘ ျပန႔ႏ႔သြားႏငမညဟ ေမာလငရသညမာ တစတရာေသာအတငးအတာႏင အေကာငးျမငေပးသလျဖစေနပါသည။

-26-

ကယကယျပန႔ျပန႔ အေျချပခဥးကပမႈအတြက ဒတယကစၥရပမာ စဥဆကမျပတဆကသြားႏငျခငးႏင ဆငေသာ ေမးခြနးျဖစသည။ ၎မာ - ဤ ခဥကပမႈပစက အနာဂတတြင ေကးလကဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဥးစဌာနက ဆကလကတာဝနယလပေဆာငသငပါသလားဟ ဆျခငးပငျဖစသည

စကပးေရး(နညးပညာပငးဆငရာ)က အေလးေပးျခငးသည လႊမးျခဧရယာကယျပန႕မႈကသာ ျဖစေစၿပး အနညးငယေသာ စမကနး အေကာငအထညေဖာလပငနးမားက အာ႐စကျခငးသည အဖြ႕အစညးအတြငး ညႏႈငးျခငးမားလပရန သပမလအပဘ လပငနးမားက တညေသာ လလစကထတျခငးျဖင ေဆာငရြကသြားႏငပါသည။ စမကနးအေကာငေဖာေဆာငမႈမႈမားသည “ေကာငမြနၿပး႐းရငး”သျဖင (Proximity Designs website၏ ေၾကြးေၾကာစာသားႏငအည) ၎တ႔က ကယကယျပန႔ျပန႔ လကခသးစြေနၾကသည။ ဥပမာ တစခမာ “ဆားငနေရ မးေစ ေရြးခယျခငး-SWSS”ျခငး နညးလမးျဖစၿပး ၎က ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသတြင သရ အသးခၾကသည။ သာဓကအားျဖင ျမစဝကၽြနးေပၚရ Proximity Designs၏ လပငနးေဆာငရြကခကမာမာ၊ လႊမးျခမႈဧရယာကယျပန႔မႈရေသာလညး နညးပညာပငးဆငရာ ကစၥရပအနညးငယကသာ အာ႐ထား လပေဆာငသည။ (တာ႐းမားက ခငမာေစရနႏင သစစမးေျမဩဇာအတြက Sesbania ျမကစကပးျခငးသည အလြန ေခတေရ႕ေျပးၿပး လပသားလအပမႈမားေသာေၾကာင ၎က လကခအသးျပႏႈနးသည အငမတနးနညးပါးသည။) ဤဥပမာက ေဖာျပေနသညမာ ႐းရငး၍ အကနအကနညးေသာ “ေတာငသအၾကေပးလပငနး (FAS)”ကသ႔ေသာ Proximity Designs ၏ ခဥးကပမႈသည ေနရာေတာေတာမားမားတြင ေအာငျမငသည။ သ႔ရာတြင SWSS-ဆားငနေရ မးေစ ေရြးခယျခငးထက ပ၍ ေခတေရ႕ေျပးေသာ နညးပညာအသစက မတဆကေပးခနတြငမ သသာသည အေတြးအေခၚေျပာငးလမႈက လအပပါသည။

ထ႔ေၾကာင နညးပညာ၏ ခကခမႈ အတငးအတာႏင/သ႔မဟတ အဖြ႕အစညးဖြ႕စညးျခငးဆငရာ နညးလမးသစမားသည တးခ႕ပညာေပးလပငနး၏ခဥးကပနညးလမး ႏင ကကညမႈရရန လအပသည။ အေၾကာငးအရာ ပမ႐းရငးေလေလ တးခ႕ပညာေပးေရးနညးလမးသည ပ၍ေျဖာငေျဖာငႏင အလပျဖစေလေလျဖစသည။ 2

မတဖကအဖြ႕မားသည အခကႏစခကအေပၚမတည၍ စမကနးအတြငးပါဝငေနေသာ ေကးရြာမား၏ ယၾကည၊ လကခမႈက အျမငဆးအဆငအထ ရရၾကသည။ ယငးတ႕မာ

• အျပညအဝေပးဆပလပကငျခငး၊ အဆကအသြယမားျခငးႏင စေပါငးလပေဆာငမႈ နညးလမးက အသးျပျခငး။

• ပစအမးမးျဖင ရပဝတပစၥညးႏငသြငးအားစမားပပးေပးျခငး။

ဒတယအခကမာ ပြငလငးစြာနကနကနန ေဆြးေႏြးမႈမရေသာလညး အလြနအေရးႀကးပါသည။ အထးသျဖင ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသတြင “အေထာကအပက အားထားမႈ”ႏင ဆကစပေသာ အေရးကစၥမားက ေဆြးေႏြးခၾကသည။ နာဂစဆကကလနးမနတငး အေရးေပၚ ကညမႈမသည ေရရညဖြ႔ၿဖးမႈသ႔ ေျပာငးလ ကညေထာကပမႈသည ေအာငျမငခသညဟ ဆႏငပါသည။ ယခအခနတြင ေကးရြာတငး၌ ေကးရြာဖြ႔ၿဖးမႈေကာမတရေနပါသည။ သ႔ေသာ “LIFTေကးရြာမား”ရ ေကးရြာေကာမတမားသာ ေကးလကဖြ႔ၿဖးမႈ က႑တြင တကႀကြစြာပါဝငလကရသည။ အထးသျဖင ေဒသႀကးသးခမ ေဝးလေခါငသေသာ ေကးရြာမားတြင မတဖကအဖြ႕မားကသာ တးခ႕ပညာေပးလပငနးက အဓက ပပးေပးေနသမားျဖစသည။

ေတာငသစကကြငးသငတနးေကာငးမားဤ တးခ႕ပညာေပးနညးလမးက မတဖကအဖြ႕အေတာေတာမားက အသးျပခၿပး လကရတြငလညးသးေနဆျဖစပါသည။ ေကာငးမြနစြာ အေကာငအထည ေဖာလပေဆာငပါက ဤနညးလမးသည ထေရာကေၾကာငး သကေသျပႏငခပါသည။ေတာငသစကကြငးသငတနးေကာငးမားသည နညးပညာအသစမားအား အသးျပျခငးက ေထာကမ ကညေပး႐သာမက တကေရာကသအခငးခငး အေတြ႔အၾကဖလယျခငးႏင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငးမား တးျမငလာျခငးအားျဖင ေတာငသမားအား ၎တ႔ ေလလာျမငေတြ႔ခကမား အေပၚအေျခခ၍ ၎တ႔၏ကယပငဆးျဖတခကက ခမတႏငသည အရညအခငးကပါ ျမႇငတငေပးသည။

ႏစအေတာၾကာၿပးေနာကတြင ေတာငသစကကြငးသငတနးေကာငးမားသည ကယပငေကာငးမားအျဖစသ႔ တးတကလာႏငၿပး ျပငပမ အေထာကအကမားက အနညးအကဥးသာ လအပေတာမညျဖစသည၊ သ႔ရာတြင လကရတြင ဤခဥးကပမႈက အသးျပလပေဆာငေသာ မတဖကအဖြ႕မားသည အဆပါအဆငသ႔ မေရာကရၾကေသးပါ။

ဤေကာငးမားသညေတာငသႏင တးခ႕ပညာေပး ဝနထမးမားအၾကားအျပနအလန စကားေျပာဆေဆြးေႏြးႏငသည အခြငအလမး အေျမာကအျမားကလညး ေပးထားၿပး အသးခသေတသနအတြက အသးဝငေသာ ျပနလညသးသပခကမားက ေပးႏငသည။ ေတာငသစကကြငး သငတနးေကာငးမားသည တကေရာကသမားက စးပြားေရးအေျခခမားပါ ထညသြငးစဥးစားေသာ ၎တ႔ကယပင “ကြငးဆငး သေတသန ျပျခငး”က ေရးဆြ အေကာငအထညေဖာႏငရနလညး အားေပးလကရသည။

လြနခေသာ ႏစအနညးငယတြင LIFTသည လယသမားေကာငးမားက အသးျပၾကေသာ မတဖကအဖြ႕တ႔မ အေတြ႔အၾကမားက စစညးရရ ခပါသည။(LIFT၏ ဌာနတြငး ေဆြးေႏြးပြသငတနးမ သငတနးျပဌာနးစာအပ၊ ၂ဝ၁၄ က ၾကညပါ။)

ခဥးကပပနညးလမး၏ အဓကအတငးအတာလမးေၾကာငးက စဥးစားၾကညလင ေအာကေဖာျပပါအခကမားက သရရနလအပသည။

• ေတာငသစကကြငးသငတနးေကာငးမားလပေဆာငရနအတြက ဝနထမးမားက ေလကငသငတနးေပးျခငးမားအေျမာကအမား လအပသည။

• ၎မာ တစခကတညးႏင အားလးက ျပညစေစေသာ နညးလမးမဟတပါ။သ႔ရာတြင ျဖစေပၚေအာငျမငေနေသာ လယယာ စကပးေရးနညးပညာမားအျပင ေဒသတြငး အေျခအေနမားႏင ပတသကေသာ ဗဟသတမားကပါ ႏ႔ႏ႔စပစပသရရန လအပသည။

• ၎မာ “အဖးနညး၀နပါေသာ” ခဥးကပနညးမဟတပါ။ အထးသျဖင စတငတညေထာငသညအဆငႏင လပငနးစတငလညပတ သည ကနဥးကာလတ႔တြငအရညအေသြးရေသာ ျပငပမ ေထာကပမႈက ဆကတကလအပပါသည။

2 ေထာကကျခငး သအရတြင နညးပညာသစတစခက လကခႏငမႈ အလားအလာက အသအမတျပရနအတြက လကၡဏာ ၅မးရပါသည - ၎တ႔မာ ၎၏ နကနမႈ၊ လကဖကညမႈ၊ စမးသပခႏငမႈ၊ ေစာငၾကညေလလာႏငမႈႏင အကးသကေရာကမႈတ႔ျဖစ သည။(Rogers, E. M. (2003). Diffusion of innovations (5th ed.). New York: Free Press. or http://www.joe.org/joe/2007october/a1.phpက ၾကညပါ။)

-27-

အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး တးခ႕ပညာေပးေရးလပသမားသည အစးရပငး(အဓကမာစကပးေရးဥးစးဌာန)၊ ပဂၢလကအပငး (အဓကအားျဖင စကပးေရးသးသြငးအားစ ေရာငးခသညဆငမားႏင သြငးအားစတငသြငးျဖန႔ခသည အဓကကမၸဏႀကးမား) ႏင နညးပညာ အေထာကအကျပ စမကနးအပငးမား(ဤေလလာခကတြင LIFTမ ေထာကပေသာ စမကနးမားကသာ နမနာအျဖစ ထညသြငးစဥးစားထားသည) တ႔မ ျဖစေၾကာငး ေတြ႔ရသည။

အစးရႏင ပဂၢလကအပငး အပငးစကပးေရးဥးစးဌာနႏင စကပးေရး သြငးအားစ ေရာငးခေသာဆငမားအၾကားတြင ခငမာေသာ အလြတသေဘာ ဆကႏြယမႈမား ရေနသည။ ဆငပငရင ေတာေတာမားမားသည ေတာငသမားအား လအပေသာ အရညအေသြးရသည႔ အၾကဥာဏမားက မေပးႏငေသာေၾကာင (ဩဘာ၏ တရားဝငအေရာငးကယစားလယမားမအပ) စကပးေရးဥးစးဌာနမ “အၿငမးစား”ဝနထမးေဟာငးမား က ေခၚယခန႔အပထားရသည။ ဩဘာ၏ တရားဝငအေရာငးကယစားလယမားတြင ဌာနတြငးရ လပေဖာကငဖကေဟာငးမား၊ အထကလႀကးမားႏင ခငမာေသာ ဆကဆေရးရေသာ စကပးေရးဥးစးဌာနမ အျငမးစားဝနထမးေဟာငးမား အေျမာကအျမား ပါဝငပါသည။

ဤကသ႔ခငမာေသာ ဆကႏြယမႈမားသည ႏစဖကစလးအတြက အကးရပါသည။ စကပးေရးဥးစးဌာနသည အတငးအတာတစခအထ လယယာ က႑တြင သတငးအခကအလက ရငးျမစတခအျဖစ လႊမးမးႏငမႈရေနဆျဖစၿပး စတအားထကသနေသာ စကပးေရးဥးစးဌာန ဝနထမးမားသည ၎တ႔၏ ေကးရြာမားႏင လယသမားမားအား ဗဟသတေဝငလမးညႊနျခငးႏင ၎တ႔၏ နညးပညာဆငရာ အၾကဥာဏမားမာလညး အရညအေသြးရပါက သကေရာကမႈ အနညးႏငအမား ရပါသည။

ျဖစစဥတစခတြင စကပးေရးဥးစးဌာန၏ အကးေဆာငေတာငသသည ဩဘာ၏ ထပဆင အေရာငးကယစားလယအျဖစ လပကငေနသညလညး ရသည။ ဤကသ႕ေသာျဖစစဥမလြ၍ က႑ႏစခအၾကားတြင ပြငလငးေသာ အျခားတရားဝငဆကႏြယမႈမားက မေတြ႔ရပါ။

အစးရသည မးသစထတလပျခငး မးစပျခငးလပငနးမားက ပဂၢလက လကထသ႔သာလႊခကာ ၎၏ အဆငျမငဆးလပငနးမားကသာ အာရထားေဆာငရြကသငသည ဟေသာ အယအဆသည ႏငငသားအမားစ၏ နားလညလကခႏငမႈက ေကာလြနေနသည။

အစးရႏင ဖြ႕ျဖးေရးစမကနးအထးသျဖင ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသတြင စကပးေရးဥးစးဌာနႏင နညးပညာဆငရာ အေထာကအကျပ ဖြ႕ျဖးေရးစမကနးမားအၾကား တရားဝငႏင အလြတသေဘာ ဆကႏြယမႈမားရေနသည။ အေရအတြကမားျပားၿပး ရညလားေသာသမငးေၾကာငးရေသာ LIFT၏ စမကနးမား၏ ရလဒအျဖစ “ဘကေလးစကပးေရးနညးပညာလပငနးအဖြ႕(BATWG)”က ဖြ႔စညးႏငခသည။ ၎အားျဖင စမကနးမား၊ ဘကေလးစကပးေရးဥးစးဌာနႏင ဆနစကလပငနးရငမား ပမန စေပါငးပါဝင၍ ေဆြးေႏြးပြမား လပေဆာငေပးပါသည။

ဘကေလးႏင ေမာလၿမငကၽြနးမ မတဖကအဖြ႕ေလးဖြ႔စလးသည စပါးမးေစပြားမားျခငးလပငနးတြင နညးလမးအမးမးျဖင ပါဝငလကရၾကသည။ မးေစစစေဆးျခငးက တစခါတစရတြင စကပးေရးဥးစးဌာန ဝနထမးမားက လပေဆာငေပးၿပး မတဖကအဖြ႔မားက ၎တ႔အတြက သြားလာေရးႏင အစားအေသာကမားက အခမစစဥေပးသည။ ရတနာ ဧရာ၏စမကနးတြင မးေစစကပးေသာ ေတာငသမားက စကပးေရး သေတသနဥးစးဌာမ မးေစမားျဖင ပပးေပးေနျခငးေၾကာင ၎ဌာနနင ခတဆကမႈမား တညေဆာကလကရသည။ အနာဂတအတြကမ မးေစေတာငသမားသည အေျခခမးေစအဆင-၂မးေစ(Foundation Seed)မမတပတငမးေစ(သ႕)မးသန႕အဆင-၁ (Registered Seed)ထတလပသးစြျခငးက အေကာငအထညေဖာႏငရန ေမာမနးပါသည။

ေယဘယအားျဖင စကပးေရးဥးစးဌာနက စမကနးလပငနးမားႏငပတသကသညအေၾကာငးအရာမားက သတငးေပးပ႔ၿပး ကြငးဆငးသညေန႔မား၊ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမား စသည အထးအစအစဥမားသ႕လညး ဖတၾကားရပါသည။

TdHသည ေရအစကခစကပးနညးႏင ေျမယာမစကပးေရးတ႔ႏင ပတသက၍ ေရဆငးတကသလ၏ ေဒသတကသလျဖစေသာ မေကြး ႏင နးကပစြာပးေပါငးေဆာငရြကမႈရၿပး ေကာငးအပႀကးသည ဤနညးပညာသစမားက ဘြ႔လြနေကာငးသားမား၏ သေတသနျပလပငနးတြင ထညသြငးရနစစဥလကရသည။

စကပးေရးဥးစးဌာနႏင မတဖကအဖြ႕တ႔၏ ဆကႏြယမႈတြင မလႈငၿမ႕မ ျဖစစဥသည အထးျဖစစဥျဖစသည။ စကပးေရး ဥးစးဌာန ၿမ႕နယမး ေဟာငးသည ယခအခါတြင မလႈငၿမ႕အတြက စမကနးမ ခန႔အပထားေသာ စကပးေရးပညာရငႏစဥးအနကမ တစဥးျဖစေနပါသည။ ႏငင၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးလပငနးစဥတြင ျမနမာႏငငအစးရသည “ေမာငးႏငသေနရာတြင ရေနသငေသာလညး” ျပညေထာငစ အဆငအစးရ အဖြ႔အစညးမားက ေဆာငရြကေသာ ေအာငျမငသညစမကနးက လကခမႈႏႈနးမာ နမလကရေနပါသည။ ဤအခကက ထပမအားျဖညသည အျခားအေၾကာငးရငးမာ အျခားအလရငမားမ ေထာကပေသာ စမကနးမားသည အစးရဌာနမားအေပၚတြင ေရရည အကးသကေရာကမႈလညး သသသာသာ ရမေနပါ။

တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးလပကငသမား

အခငးခငးခတဆကေဆာငရြကမႈမား

၅

-28-

ပဂၢလကႏင ဖြ႕ျဖးေရးစမကနးစမကနးပစအရ မၾကာမက ရမးျပညနယေတာငပငးတြင အစျပခေသာ စမကနးသည ပဂၢလက က႑ႏင အခငအမာ ခတဆကထားလက ရသည။ ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသတြင မတဖကအဖြ႕မားႏင ဆနစကရငမားအၾကား၊ စကပးေရးသး စကပစၥညးမားက ျဖန႔ျဖးေရာငးခသမား/ ထတလပသမားႏငပါ ယခငကေရာ၊ ယခတြငပါ ခတဆကမႈမားရေနပါသည။ ဤခဥးကပမႈ နညးလမးက ဘကေလးစကပးေရးနညးပညာ လပငနးအဖြ႔ ဖြ႔စညရာတြငအသးျပခသကသ႕ IRRIသညလညး စကမႈပစၥညးအေရာငးကယစားလယမား၊ ထတလပသမားႏင စကပးေရးႏင သးႏသေလာငမႈအတြက လအပသည စကပစၥညးကရယာက သငေလာေသာ အဖးႏႈနးႏင ရရႏငေရးေဆာငရြကရာတြငလညး အသးျပလကရပါသည။

သ႐ပျပလယကြကမား၊ ကြငးဆငးသညေန႔မား၊ အစရသည စမကနးလပငနးမားတြင ပဂၢလက သြငးအားစက႑မ ပးေပါငးပါဝငေစရန ႀကးပမးမႈသည အတငးအတာတစခအထ လစလ႐ႈခေနရပါသည။ သ႕ပါေသာလညး ဩဘာသည ကမၸဏအျဖစလညးေကာငး၊ အခ႕သြငးအားစ အေရာငးဆငမားသညလညးေကာငး ေဖာျပပါစမကနးလပငနးမားတြင ကၾကားကးၾကားတမး၊ စဥဆကမျပတတဖ ပးေပါငးေဆာငရြကရနအတြက စတ၀ငစားသညသာမက အဆငသငအေနအထားတြင ရေနပါသည။ေသခာသညမာ စးပြားေရးအရ စတ၀ငစားမႈမားအေပၚတြင ေကာငးမြနစြာအေလးထားသညသာမက ယငးကသ႕ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမားက အေျခခသေဘာတရားအရ မျငငးပယသငပါ။

ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသေလလာမႈျပအျပးတြငတြင ဤကစၥရပက ေလလာေရးအဖြ႔မ တငျပခ႔ေသာလညး သသယေမးခြနးမားႏငတ႕ျပနမႈကျဖစေပၚေစခသည။ “LIFT”၀ငထားေသာ ေကးရြာအခ႕တြင မတဖကအဖြ႕ဝနထမးမားက ေတာငသမားအား ပဂၢလက က႑မ စးပြားေရးအေရအျမတထတလာႏငမႈႏင ပတသက၍ သတေပးထားေၾကာငး က သရထားရသည။

အထးသျဖင စားနပရကၡာႏင လယယာစကပးေရးႏငဆကစပ၍ ပဂၢလက က႑က “အျမတကသာလလားသ”၊ “မသမာသ”အျဖစ၊ တဆပခတ သတမတလကရဆျဖစသည။

-29-

ျမနမာႏငငတြင စကပးေရးဆငရာသေတသနအတြက အသးစရတသည အေရ႕ေတာငအာရရ အမနးခငးႏငငမားႏင ယဥလင မားစြာေလာနညး ေနၿပး ေရရညအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈေလာနညးေနျခငးကလညး စကပးေရးက႑ နမကေနျခငး၏ အဓက အေၾကာငးရငးတခအျဖစ သတမတႏငသည(MSU ၂၀၁၃)

ေကာငးသားမားအေနႏင ေလကငသငၾကားေရးႏင႔ဆငေသာ ပညာရပ ဆငရာ သေတသနႏင စကပးေရးတြင လကေတြ႕အသးခရန လပေဆာငေသာ အသးခ သေတသနဟ၍ ခြျခားျပး နားလညေအာငေဆာငရြကသငပါသည။ ျမနမာနငငတြင အထးသျဖင ဤသေတသန ၂ ခ အၾကား ဆကစပမႈမရပကြာျခားေနမႈမာ အေတာၾကာျပျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင စကပးေရးဆငရာပညာေရးႏင စကပးေရးဘာသာရပဆငရာ သေတသနတ႕မာ ေခါငးစဥတစခတညးေအာကတြငထားၿပး အသးခသေတသနမာမ တသးတျခားျဖစေနပါသည။

၆.၁ ပညာေရးႏင ေကာငးပညာေရးဆင သေတသနစကပးေရးႏင ပတသကေသာ အေျခခ သငခနးစာမားက သငၾကာေပးေသာ အထကတနးေကာငးတစခ႕ရေသာလညး စကပးေရးဆငရာ ပညာေရးက အဓက အေျခချပသငၾကားျခငးမာ စကပးေရးဥးစးဌာနလကေအာကရ “အစးရ စကပးေရးသပၸးေကာငး-SAI” ၁၂ ေကာငးအနကမ တစေကာငး၌သာ (၃)ႏစ ဒပလမာ သငတနးအျဖစ စတငသငၾကာေပးသည။ ၂ဝ၁၅/၂၀၁၆ ခႏစတြင ရခငႏင ခငးျပညနယတ႔၌ စကပးေရး သငတနးေကာငးသစ ႏစေကာငးက ဖြ႔စညးတညေထာငရနရရာ ျပညနယႏင တငးေဒသၾကး ၁၄ ခတြင အစးရစကပးေရးသပၸေကာငး တစေကာငးစ ရလာမညျဖစသည။ ၃ ႏစသငတနး၏ ေနာကဆးႏစတြင ေတာငသမားအားပညာေပးေရးနညးလမးမားပါ၀ငသည အေျခခ တးခ႕ပညာေပးေရးသငခနးစာႏင အေျခခလယယာလပငနးစမခန႕ခြျခငးအေၾကာငးကပါ ျပဌာနးစာအပတြင ထညသြငးထားသည။

ႏစစဥႏစတငး ဒပလမာဘြ႕ရရသ ေကာငးသားဥးေရ စစေပါငး ၁၅ဝဝခန႔ ရသည။ ၎တ႔အနကမ အနညးငယခန႔ကသာ ေရဆငးစကပးေရး တကသလတြင ဆကလကပညာသငၾကားခြငရၾကသည။ ယခငက ဒပလမာကငေဆာငထားသ အမားစသည မမတ႔၏ ေမြးရပေျမေကးရြာ မားသ႔ျပန၍ ၎တ႔ရရခေသာ ဗဟသတမားက မဘလကငတလကရငး လယယာလပငနးတြင ျပနလညအသးခ ျဖန႔ေဝၾကမည ဟ ယဆထားခၾကသည။ ခငမာေသာ အခကအလက အေထာကအထားမား မရေသာလညး ေယဘယအားျဖင အနညးစကသာ အမနတကယ ေနရပသ႔ ျပနၾကေၾကာငး သရရသည။ အမားစမာ အျခားေနရာမားတြင အလပရာေဖြၾကၿပး အခ႔က ဆကလကပညာသငယၾကသည။

ေရဆငးစကပးေရးတကသလသည မၾကာေသးမက ၎၏ ႏစစဥေကာငးသားေခၚယမႈ ဥးေရက ၃ဝဝမ ၆ဝဝသ႔ တးျမႇငခၿပး ၎၏ B.Sc သပၸဘြ႕စာသငကာလက (၄)ႏစမ (၅)ႏစသ႔ ေျပာငးလခသည။ အစးရစကပးေရးသပၸေကာငးမား သ႔မဟတ တကသလဝငတနးေျဖဆၿပး အမတမသမား (စကပးေရးေကာငးဆငး ဒပလမာသငတနးေအာငျမငရနမလသမား) ေလာကထားႏငျပး ယငးတ႕အထမေရြးခယျပး ေကာငးသားအျဖစ ေခၚယျခငးျဖစသည။ ႏစဖြ႔စလးမ ေလာကထားသမားသည ေရဆငးစကပးေရးတကသလတြင ဝငခြငစာေမးပြက ေျဖဆရ မညျဖစသည။

လြနခေသာ ဆယစႏစအတြငး ေရဆငးမ အဓကတကသလေကာငးဝငအျပင ေဒသအမးမးတြင အထးျပသငခနးစာအမးမးက သငၾကားေပးေသာ တကသလေကာငးခြေပါငး ခႏစခက ဖြငလစခၿပးျဖစသည(ေရဆငးစကပးေရးတကသလ၏ ေကာငးေၾကျငာစာက ၾကညပါ)။ ဤေကာငးခြမားတြင ေနာကဆးႏစ ဘြ႔ႀကေကာငးသားမားသည ၎တ႔၏ ေကာငးဆငးသေတသနက လပေဆာငၾကရသည။ ေကာငးခြမားက မးေစ/ သေတသန ျခမား(ေအာကတြငၾကညပါ)၏ အနးတြင ထေထာငထားရၿပး ၎မးေစ/ သေတသနလယယာမား၏ ေျမေနရာအခ႕က ေရဆငးစကပးေရးတကသလ၏ ေကာငးခြမားအတြက ခြေဝထားရေပးထားသည။

ေရဆငးစကပးေရးတကသလ၏ ပညာေရးဌာန (၇)ခတြင စကပးေရးဆငရာ စးပြားေရး ဌာန ႏင တရစာၦနသပၸဌာနတ႔ ပါဝငပါသည။ ဘာသာရပႏစခစလးက ထညသြငးထားေသာလညး ၎တ႔၏ သသာထေရာကမႈမာ သးႏသပၸပညာရပမားေနာက ေရာကေနသည။

၁၉၇၈ခႏစတြင အခနအတဆး ၂ႏစမ အၾကာဆး ၆ႏစအထရေသာ ဘြြ႔လြန(M.Agr.Sc)ပညာေရးက စတငခသည။ Ph.D ပညာေရး က ၂ဝဝ၁ခႏစတြင စတငခသည။

ေမြးျမေရးတကသလ(UVS)ႏင သစေတာတကသလ(UOF)လညး ေရဆငး၌ပင တညရသည။ တကသလ(၃)ခစလးသည ၎တ႔၏ သကဆငရာ ဝနႀကးဌာနႏငအည ရေနေသာလညး မၾကာမအခနအတြငးတြင ပညာေရးဝနႀကးဌာန၏ လကေအာကသ႔ ေရာကရေတာမညျဖစသည။ စကပးေရး သေတသန ဥးစးဌာန(DAR)ႏင သစေတာ သေတသနအဖြ႔(FRI)တ႔သည ေရဆငးတြင တညရသည။

ေလလာေရးအဖြ႔သည စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာန၊ ေရဆငးစကပးေရးတကသလႏင ၎၏ ေဒသဆငရာ ေကာငးခြမား(လညးကး၊ မေကြး၊ ေအာငပနး)သ႔ သြားေရာကခၾကသည။ ဘြ႔ႀကသငတနးကာလက မၾကာေသးမကမ ၅ႏစကာလက တးျမႇငခသညအတြက ေဒသဆငရာ ေကာငးခြမားတြင လပငနးလပေဆာငမႈမား မားမားစားစားမရပါ။ ထ႔နညးတ၊ သေတသနျပေနေသာ ေနာကဆးႏစေကာငးသားမားလညး မရေသးပါ။

စကပးေရး က႑ရ

အစးရပညာေရးႏင႔ သေတသန

၆

-30-

ေဒသဆငရာ ေကာငးခြမားတညေထာငရျခငး၏ ရညရြယခကမားအနက ေရဆငးစကပးေရးတကသလ ေကာငးေၾကာျငာစာတြင ေဖာျပထားသညမာ “ထေရာကေသာ နယပယႏင နညးပညာ ဖြြ႔ၿဖးမႈ” ႏင “ေဒသခ စကပးသမားႏင ေကာငးစြာဆကသြယႏငရန”တ႔ ျဖစပါသည။

အစးရစကပးေရးသပၸေကာငးမားႏင ေရဆငးစကပးေရးတကသလ (၎၏ ေဒသဆငရာ ေကာငးခြမားအပါအဝင)တ႔တြင တးခ႕ပညာေပး လပငနးမားအတြက အသးျပရန သသသာသာ သတမတထားေသာ လာထားသးေငြစာရငးမရသလ ခငမာေသာတးခ႕ပညာေပးေရးက ပပး ေပးႏငစြမးလညးမရပါ။ သးႏသရပျပကြကမားႏင ယဥျပငစမးသပမႈမားအတြက ေတာငသမားအား အဆပါသပၸေကာငးမားသ႔ ဖတေခၚျခငးမား ရေသာလညး စနစကေသာ ခဥးကပမႈမားမရပါ။

ထကသ႔ပင စကပးေရးသပၸေကာငးနင ေရဆငးတကသလမ ေကာငးသားမားက လယယာလပငနးဆငရာ ျပနာမားက လကေတြ႔ၾကညရႈ ေလလာရန ေကးရြာမားႏင ေတာငသစကခငးမားသ႔ သြားေရာကလညပတမႈမာလညး အထကတြင ေဖာျပခသလပငျဖစသည။

ျပဌာနးထားေသာ သငခနးစာသည ဇဝေဗဒအေပၚတြင မားစြာအားျပထားသည။ လယယာစးပြား၊ တးခ႕ပညာေပးေရး၊ တရစာၦနေမြးျမျခငးႏင စကမႈလယယာဘာသာရပတ႔မာ ဖြ႔ၿဖးေနဆအဆင၌ပင ရေနေသးသည။

ပ၍ ျမငမားေသာ စကပးေရးဆငရာေလကငသငၾကားေပးျခငးအတြက သငတနးေကာငးမားမ ေဖာျပထားေသာ အာ႐စးစကမႈမာ နညးပညာ အရညအေသြးရေသာ စကပးေရးပညာရငက ပညာေပးေရး၊ နညးပညာ/ဇဝေဗဒ ဘာသာရပမားအေပၚ အေလးထားျခငးတ႔ ျဖစၿပး သေတသန လပငနးမားကလညး ဤလမးေၾကာငးအတငး လကေလာကသည။ ေကာငးခြတစခ၏ေကာငးအပဆရာ တကရငးလငးစြာ ေဖာျပထာသညမာ - ကၽြႏပတ႔၏ ပထမဥးစားေပးသည ပညာေရးႏင ေလကငသငတနးေပးျခငး၊ ဒတယ ဥးစားေပးသည႔ သေတသနႏင တတယဥးစားေပးကသာ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနး ဟ၍ျဖစပါသည”။

ဒပလမာတနး၊ ဘြႀကႏငဘြ႔လြနအတနးမားတြင တညေသာ ဘာသာရပမားကသည သငယၾကရသည။ သ႔ရာတြင အေသးစတမႈ၊ နကနမႈႏင အထးျပမႈတ႔ ကြျပားသြားပါသည။

ေကာငးပညာရပဆငရာ သေတသန၊ ပညာေရးႏင ေလကငသငတနးေပးျခငးသည အေနာကတငးမ စကပးေရး တကသလမားႏင အေျခခအားျဖင ကြာျခားမႈမရပါ။ သ႔ရာတြင စကပးေရးလကေတြ႔ႏင ေလကငသငတနးႏင သေတသနတ႔အၾကားတြင ခတဆကမႈမား အားနညးေနသည။ သ႔ေသာ အေနာကတငး တကသလမားတြင လယယာစးပြား ေပါငးစပပါဝငျခငးမာ ပ၍ သသာထငရားၿပး စကပးသးႏႏင တရစာၦနသပၸတ႔ႏငတကြ တးခ႕ပညာေပးေရးႏင စကမႈလယယာဘာသာရပတ႔က ပမ ေကာငးမြနစြာ ထညသြငးေပါငးစပထားသည။

ယခငအခနက မႏေလးရ “စကပးေရးတကသလ”မ ေကာငးသေကာငးသားမားသည လကေတြ႕စကပးေရးႏင ကယကယျပန႔ျပန႔ ထေတြ႔ခရသညမာ ၁၉၆၈ ခႏစထတငေအာငျဖစပါသည။ ၎တ႔သည လယယာလပကငေသာ မသားစတစစထတြင အနညး ဆးတစလခန႔ ေနထငၾကရၿပး အစးရ သေတသနလယယာမားတြငလညး လကေတြ႔ကြငးဆငးေလလာျခငးမားကလညး လပေဆာင ၾကရသည။ ေကာငးသားဥးေရျမငတကလာ၍ ႀကးၾကပျခငးႏင စစဥလပေဆာငျခငးတ႔တြင ပမခကခလာေသာေၾကာင ဤကသ႔ လပေဆာငျခငးက ရပတန႔ခရသည(စသနးႏင ကယတငဆကသြယေျပာၾကားျခငး၊ ၂၀၁၅)။ ေရဆငးတကသလတြင ေဒသအလကေကာငးခြမား ရေနသညအတြက ဤအေလအထက ျပနလညစတငရန အခကအခမားစြာ ရမညမဟတပါ။

၆.၂ လကေလာညေထြမႈျပထားေသာ/ အသးခ စကပးေရး သေတသန

စကပးေရးပညာသငၾကားေရးက႑ျပငပမ အစးရ စကပးေရးဆငရာ သေတသနလပငနးမားအားလးက စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာန(DAR) ေအာကတြင စစညးအေကာငအထည ေဖာေဆာငပါသည။

၎က ရနကန၊ အငးစနၿမ႕နယ ႀက႕ကနးတြင တညေထာငခၿပး ၁၉၇၁ခႏစတြင ေရဆငးသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ခသည။ ၂ဝဝ၄ခႏစတြင အမညေျပာငးလခၿပး လယယာ/ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန၏ သးျခားဌာနတစခ ျဖစလာခသည။ ဥးစးဌာန၏ အဓက တာဝနမာ “ေဒသအလက ေျပာငးလျပျပငထားေသာ သးႏအမးအစားမားႏင သးႏစကပးထတလပျခငး နညးပညာမား ေဖာထတျခငးႏင ျဖန႔ေဝျခငး”ျဖစသည။

ဇယား ၃ - စကပးေရးသေတသန ဥးစးဌာန(DAR)၏ ဖြ႔စညးပ

ဌာနခြ က႑

ဆနစပါးႏင အျခားႏစားေျပာငး/သးႏ - ဆန- အျခားႏစားေျပာငး

ဆထြကသးႏႏင ပအမးမး - ဆထြကသးႏ- ပအမးမး

စကမႈသးသးႏႏင ဥယာဥျခ စကပးေရး - စကမႈသးသးႏ- ဥယာဥျခ စကပးေရး

ေျမဆလႊာ၊ေရသးစြျခငးႏင စကပးေရး စကမႈပညာ - ေျမဆလႊာသပၸ- ေရသးစြျခငး သေတသန- စကမႈလယယာ

သးႏစကပးေရးပညာ၊ စကပးေရး ေဈးကြကစးပြားႏင စာရငးအငး - သးႏစကပးေရးပညာ- စကပစးပြား- စာရငးအငးေဗဒ

-31-

ဇဝနညးပညာ၊ အပင မးစတ ရငးျမစႏင အပင ထနးသမး ကာကြယျခငး

- ဇဝနညးပညာ- အပငဗဇ ရငးျမစ- ကမလေဗဒ (ပးမႊားေဗဒ)- အပင ေရာဂါေဗဒ

စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာနတြင ႏငင၏ အစတအပငးေတာေတာမားမားမသးႏသေတသနစငတာ ၇ခ (ယခငက “ဗဟျခမား”ဟေခၚခၾကသည)ႏင ယငးတ႕၏ ျခခြ ၁၇ခ(ယခငက “ေဒသႏရ သေတသနျခမား”ဟေခၚသည)တ႔ ပါဝငေနၿပး ကြျပားေသာ စကပးေဂဟဇနမားတြင ျပန႔ႏ႔ေနသည။ စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာနသည စပါးအမးအစား ေတာေတာမားမား(စစေပါငး ၉၁မး) က ထတလပႏငခၿပး အျခားႏစားသးႏ (၃၂)မး၊ ဆထြကသးႏ (၁၉)မး၊ ပအမးမး (၃၇)မး၊ စကမႈသးႏ(၂၀)မးႏင ဥယာဥျခ သးႏ (၄)မး တ႔ကပါ ထတလပႏငခသည။

ေလလာေရးအဖြ႔သည စစတမးေကာကယသညအခနတြင ၎လယယာမားသ႔ သြားေရာကခသည (ေနာကဆကတြ ၂ မ ခရးစဥက ၾကညပါ)။ ပထမဆးျမငေတြ႔ရသညအျမငမာ အဆပါျခမားသည မေလာကငေသာ ဘ႑ာေငြကသာ အသးျပလပေဆာငေနရသညအျပင ၎တ႔မာ ဥးတညခက၊ လမးညႊနခကေကာငးေကာငး မရပါ။ မးေစျခမားသည အသးစရတကာမေရးလမးစဥႏင လညပတရမညဟသညမာ စတပကဖြယ ျဖစေသာလညး(လကရတြင သြားေရာကေလလာခေသာ ျခမားတြင လကေတြ႕မလပႏငေသးပါ) မၾကာမ ျပလပခ ေသာ ေလလာခကအရ စနစတစခလးက ေကာငးစြာဖြ႔စညး၊ စမႏငသညႏင တစၿပငနက အထကပါေဖာျပခကက လပေဆာငႏငမညျဖစသည။ (van den Broek၊ J. et al.၂၀၁၅)

စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာန၏ သေတသနလပေဆာငခကမားသည ဆနစပါး ဥးစားေပးအပငမးပြားျခငးအေပၚတြင အဓကအာ႐ထားၿပး အရငးအျမစအနညးငယကသာ စကပးထတလပမႈနညးပညာမား၊ ေရအသးချခငးႏင လယယာစးပြားအတြက သေတသနျပျခငးတြင အသးျပသည။ ရရေသာဘ႑ာေငြ အကန႔အသတရေနသညဘကမ ၾကညလငဤဥးစားေပးအဆငမားသည သငေလာပေပၚပါသည။

ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသအတြငး ဖြ႔ၿဖးမႈလပငနးျဖစသည ဆနစပါးတနဖးကြငးဆကတြင စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာန၏ ပါဝငမႈက အခနး၃.၁၌ ေဖာျပခၿပးျဖစသည။

တငးေဒသႀကး(၃)ခ၌ စစတမးမေကာကခမတြင ေလလာေရးအဖြ႔သည ေရဆငးတကသလ၏ ေဒသဆငရာ တကသလခြရရာ လညးကးတြင ရၾကေသာ ဗဟစကပးေရး သေတသနႏင ေလကငေရး သငတနးေကာငး (CARTC) ႏင ဟငးသးဟငးရြကႏင သစသးဝလ သေတသနႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးစငတာ (VFRDC)တ႔က သြားေရာကခသည။

ဗဟဌာနႏစခစလးမာ စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာန၏ အစတအပငးမားျဖစၿပး ၁၉၈ဝ ျပညႏစမားတြင JICA၏ အကအညျဖင တညေထာငထား ျခငးျဖစသည။ အေဆာကအဥးမားမာ ေခတမ ေလကငေရးပစၥညးမားႏင ေကာငးမြနေနဆပင ျဖစသည။

CARTCသည သအရႏင လကေတြ႔သငခနးစာမားက ေအာကေဖာျပပါလမားအား သငၾကားပ႔ခေပးသည။

• ေရဆငးစကပးေရးတကသလ ေကာငးသားမား (၄ပတ)3

• လယယာစကပးေရး ဥးစးဌာနမ ဝနထမးအသစမား (၄ပတ)

• လယယာစကပးေရး ဥးစးဌာနမ ဝနထမးအသစမား (၄ပတ)

• အငယတနးအရာရမား (ေခါငးေဆာငမႈပငးဆငရာ သငတနး၊ ၃ပတ)

• အႀကးအရာရမား (အဆငျမင စမခန႔ခြမႈ၊ နညးပညာႏင ေငြစာရငး သငတနး၊ ၄ပတ)

• အေရးကစၥဆငရာ အထးျပမား (SMSs၊ အထးသငတနး၊ ၂ပတ)

၂ဝ၁၃-၁၄ ဘ႑ာေရးႏစတြင CARTCသည တကေရာကသ ၁၆၁၈ဥးအတြက သငတနးမားႏင အလပ႐ေဆြးေႏြးပြေပါငး ၃ဝက စစဥပ႔ခ ေပးႏငခၿပး တကေရာကသ ၆၄၂ဥးသာ ရသည သငတနးႏင အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမား စစေပါငး ၂၃ခသာ ကငးပႏငခသည ၂၀၁၂/ ၁၃ ဘ႑ာေရးႏစႏင ႏႈငးယဥပါက ႀကးမားေသာ တးတကမႈျဖစသည။ သငတနး/အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ ၃၇ခတြင တကေရာကသအမားဆး ၂ဝဝ၃ဥး အျဖစ မတတမးတငကနခသညႏစမာ ၂ဝဝ၅/ဝ၆ျဖစၿပး မညသညအတြကေၾကာင ထးျခားသသာစြာ ကြျပားေနသညအေၾကာငးမာ ေဖာထတ၍ မရခေပ။

CARTC ဝနထမးမားသည စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာန၏ လကေအာကတြင ရေနရသညက လလားၾကေၾကာငး ေဖာျပၾကၿပး ၎တ႔၏ သေတသနလာထားသးေငြမာ အကန႔အသတရေနေသာေၾကာင ျဖစႏငလင ၎တ႔သည သငတနးႏင ပညာေပးျခငးထက ပ၍ဂဏျမငေသာ သေတသနက ပမ လပေဆာငလၾကသည။

ဟငးသးဟငးရြကႏင ဥယာဥျခစကပးျခငးတြင CARTCသည VFRDCႏင နးကပစြာ ပးေပါငးလကတြလပေဆာငၾကသည။ VFRDC သည တစရာသမ ႏစရာသအထအခနယရေသာ ကမၸဏမားအတြက မးေစစမးသပျခငးႏင အသအမတျပလကမတထတေပးျခငးမားကလညး လပေဆာငေပးသည။

3 ေရဆငးစကပးေရးတကသလေကာငးသားမားအတြက (၄)ပတသငတနးသည မသားစလယယာမားတြင လကေတြ႔သငယ ျခငး(ေရဆငးေကာငးသားမားအားလးအတြက ၁၉၆၈ခႏစအထ မယမေနရျဖစသည)အတြက အစားထးထားျခငးျဖစသည။

-32-

ပညာေရး၊ သေတသနမားႏင

တးခ႕မႈမားအၾကား ဆကႏြယမႈမား

၇

သေတသနႏင တးခ႕ပညာေပးေရးၾကားမ ဆကႏြယမႈသည ပမနအားျဖင အားနညးပါသည။ ပညာေရးႏင ေကာငးပညာရပဆငရာ သေတသန အပငးတ႔တြင တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးႏင တရားဝင စနစတက ဆကႏြယမႈမားတညေဆာကရန လေလာကေသာ အရငးအျမစမားမရပါ။ ထ႔ျပင ၎တ႔သည ေထာကကျခငးလပငနးက ၎တ႔ ဥးတညခက၏ တစစတတစေဒသအျဖစ မသတမတပါ။ အခ႕ ဖြ႔စညးပျပျပငျခငးမားက ယခငက အေကာငအထညေဖာေဆာငခပါသည - ဥပမာအားျဖင ေရဆငးတကသလ၏ ေဒသဆငေကာငးခြမားခ႕ထြငျခငးႏင လယယာ စးပြားႏငဆငေသာ အေျခခသငခနးစာမာထညသြငးျခငးျဖစသည။ ဤအခကမားသည လမးေၾကာငးအမနမားျဖစေသာလညး လကရတြင သသာထငရားေသာ သကေရာကမႈမရပါ။ ၂ဝ၁၅ခႏစတြင ေရဆငးတြငရေသာ တကသလသးခစလး (YAU၊ UoFႏင UVS)သည ၎တ႔၏ သကဆငရာ ဝနႀကးဌာနမားမ ပညာေရးဝနႀကးဌာနေအာကသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးသြားမညဟ ေမာမနးရပါသည။ အကးတပးေပါငးပါဝငသမားသည တကသလမားအေနႏင ဤဝနႀကးဌာန၏ လကေအာကတြင ပ၍လြတလပစြာ လပပငခြငရရမညဟ ေမာလငပါသည။ ဤနညးအားျဖင ၎တ႔၏ ဌာနတြငး ျပျပငေျပာငးလျခငးမားလညးလပေဆာငႏငၿပး သင႐းညႊနးတမးက ျပနလညၾကည႐ႈသးသပႏငမည ျဖစသည။

ေကာငးပညာေရးဆငရာသေတသနႏင အသးခသေတသနအၾကားမ ဆကႏြယမႈသည ေရဆငးတကသလ၏ ေဒသဆငရာတကသလမားႏင အနးရ သေတသန အလပ႐/လယယာအၾကား အဖြ႔အစညးယဥၿပငမႈေၾကာင အတငးအတာတစခအထ သကေရာကမႈရႏငပါသည။ ေဒသဆငရာ တကသလမားအသးျပေသာ ေျမယာမားက သေတသနအလပ/ ျခမားမ ျပနလညခထားျခငးျဖစၿပး အေဆာကအဥးအသစမားက ေကာငးဝငးမားအတြငးတြင တညေဆာကခသည။

စကပးေရးဌာနဝနထမးမားႏင ေကာငးသေကာငးသားမားသည လကေတြ႕စကပးေရးလပငနးမားႏင ထေတြ႔မႈမာ နညးပါးလြနးလသည။ သ႔ေသာ ေဒသဆငရာ တကသလမားက သငခနးစာ၏ လကေတြ႔အပငးက ပ၍ နကနၿပး အားေကာငးလာေစရန အခြငအလမးအမားအျပားက ေပးႏငသည။

လယယာ/ဆညေျမာငး ဝနႀကးဌာနတြင အဓက ဥးစးဌာနႏစချဖစေသာ တးခ႕ပညာေပးေရးဌာနခြႏငအတ စကပးေရးဥးစးဌာန (DoA)ႏင စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာနတ႕ရရာ ၎တ႔သည သေတသနႏင တးခ႕ပညာေပးလပငနးတ႕က ခတဆကေပးရမညျဖစသည။ သ႔ရာတြင ဤဆကႏြယမႈပငလင ခငမာမႈမရပါ၊ ေကာငးမြနစြာ ခမတပေဖာထားေသာ၊ နညးပညာအရ ေကာငးမြနမႈရေသာ မးေစျဖနျဖးမႈ ကြငးဆကတြငပင လပငနးစဥက အျမတေစ လကပါလပေဆာငျခငးမရပါ၊ ထ႔ျပင “အသအမတျပ မးေစထတလပသမားႏင မတပတငၿပး မးေစထတလပသမား အၾကားတြင တက႐ကဆကသြယျခငးမရပါ” (van den Broek၊ J.၊ et al. ၂၀၁၅)။ စကပးေရး သေတသန ဥးစး ဌာနသည မးပြားျခငးအလပသးသန႔ႏင ပထမမးပြားျခငးမ မတပတငၿပး မးေစအထက တာဝနယရၿပး စက ပးေရးဥးစးဌာနသည ဒတယ အဆငမးေစပြားျခငးက မတပတငၿပး မးေစမ အသမတျပခ မးေစအထ စစဥေဆာငရြကရမည ျဖစသည။ သ႔ရာတြင အပပငးဇနတြင အဓကဆထြကသးႏ(ႏမးႏငေျမပ)အတြက စကပးေရးသေတသနဥးစးဌာန၏ ဆထြကသးႏ သေတသနျခ(“ဗဟျခ”၇ခအနကမ တစခ)သည လယယာစကပးေရးဥးစးဌာန၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈအားနညးျခငးေၾကာင မၾကာခဏဆသလ ဒတယအဆင မးေစပြားျခငးက လပေဆာငရသည။

-33-

ကမေကာငးစြာျဖင ျမနမာႏငင၏ လယယာစကပးေရးက႑သည ေကာလဟာလႏင စတမနးမား၊ ထးထမးဓေလမား၊ ယၾကညမႈမား၊ ႏငငေရး ဥးတညခကမားႏင မၾကာေသးမႏင အတတမ အေတြ႔အၾကမား ယကႏြယေနေသာ ကြနယကႀကး၏ လႊမးမးမႈကခေနရသည။ ကနးဂဏနးအခကအလကမားသည အေရးပါမႈသပမရပါ - အလြယတကရရႏငေသာ အခကအလကအနညးငယသည အားထား၍ မရႏငျခငး သ႔မဟတ ဆန႔ကငဖကမားျဖစေနျခငးတ႔ျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာငပင စးပြားေရးဆငရာ ထညသြငးစဥစားမႈမားသည ပညာေရး၊ သေတသနႏင တးခ႕ပညာေပးေရးကသ႔ေသာ ၎တ႔ ထညသြငးခရသငသညေနရာမားတြင က႑တစရပအျဖစမပါဝငႏငပါ။

ဤသညမာ စကပးေရးက႑မ ကငတြယေလာကလမးရမည ဖြ႔ၿဖးေရးလမးေၾကာငး မဝါဒႏင ပတသက၍ ဥးတညခက ကငးမေနေၾကာငး သသာထငရားေနပါသည။ ေရ႕တြင ေဖာျပခသညအတငး လယသမားမားသည ၎တ႔ပတဝနးကင၏ ကန႔သတခကမားက သေနၿပး ပတဝနးကငမ အေျပာငးအလမားက မညသ႔ ျပနလညတ႔ျပနရမညကလညး သရကာ တန႕ျပနရာတြငလညး အဓကအားျဖင ကးေၾကာငး ဆေလာမႈႏငအတ စးပြားေရးအခကအလကမားက ထညသြငးစဥးစားျခငး ျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ စကပးေရးတးခ႕ပညာေပးလပငနး၏ အဓက ျပနာမားအထမ တစခအျဖစ ခဏခဏေဖာျပခသညအတငး လယသမားမားသည လကျဖင ကငယ၍ ဥးတညခကတစခဆသ႔ တြနးပ႔ေနရာခေပးရမည ထထငး႐းရငးၿပး ဗဟသတမရေသာ ႏငငသားမားမဟတၾကေတာပါ။ တးခ႕ပညာေပးလပငနး၏ အဓကလပေဆာင ရမညအရာမာ လယလပငနးလပကငေသာ ကန႔သတခကမားက ေလာခၿပး လယသမားတစဥးစႏငအတ ရပရြာမားကပါ ကယထကယထ စြမးရညက တးျမႇငအားေပးရန ရပရြာမားက သတငးအခကအလကမား တကေကၽြး၊ ပပးေပးရနျဖစသည။ တးခ႕ပညာေပးေရးႏင စပဆင၍ အစးရ၊ စမကနးႏင ပဂၢလကအပငး တ႔၏ လကရအေျခအေနက ေအာကေဖာျပဇယားတြင ေတြ႔ႏငပါသည။

ဇယား ၄ - အစးရ၊ စမကနးႏင ပဂၢလက က႑တ႔၏ ေထာကကျခငးႏင လယယာအၾကေပး ဝနေဆာငမႈလပငနး (EAS)

အဖြ႔အစညးအမည တငးေဒသ EAS ခဥးကပနညး မတခက

အစးရ က႑

စကပးေရးဥးစးဌာန ႏငငတ၀မးလး အကးေဆာငေတာငသမားႏင ခတဆကျပး သရပျပကြကမား တညေထာငသည။ အပပငးဇနတြင ထတလပေရးစခနးမားက တစတတေဒသအသးျပလကရျပး ယငးတ႕သည IFAD စမကနးတြင အသပညာျဖန႕ျဖးရာစခနးမားအျဖစ တညေထာငသြားမညဟၾကားသရသည။

ဆနစပါးစကပးေရးတြင အေလးထားလြနးျပး ေကးရြာ အဆငအထ ေရာကရမႈတြင အားနညးလကရေသးသည။

ေမြးျမေရးႏင ကသေရးဥးစးဌာန ႏငငတ၀မးလး ေကးလကတရစာၦန ကနးမာေရးလပသား

တရစာၦနေရာဂါကာကြယေရး၊ ကသေရးႏင ေစာငၾကညေရးတ႔တြင အထးအေလးထားသည။ မးစပျခငး မးပြားျခငးႏင တရစာၦနအာဟာရ ျပညမေရးလပငနးမားတြင အားနညးလက ရသည။

ေကးလကေဒသ ဖြ႕ျဖးတးတကေရးဥးစးဌာန

ႏငငတ၀မးလး လကရတြင ေကးလကေငြေခးေရး ေကာမတမားက သငတနးေပးလက ရေနျပး ေကးရြာမားသ႕ ေငြစတင ေခးေပးေနျပျဖစသည။

ေကးလကအေျခခအေဆာကအဥမား ေပၚတြင အထးအေလးထားသည။

သမ၀ါယမဥးစးဌာန ႏငငတ၀မးလး တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနး မရပါ။ ေကးလကသမ၀ါယမေငြစေငြေခးအဖြ႕အေန ႏင ရသည။ သြငးအားစပပးျခငးကစၥ တစခသာ အသကဝငလကရသည။

ေလလာခေသာ ရြာမားတြင ဖြ႕စညးထားေသာ သမ၀ါယမမားမာ အထကအမန႔အရ ဖြ႕ထားျခငးျဖစျပး သမဝါယမအစစအမနမားမဟတၾကပါ။

နဂးခပ

၈

-34-

အဖြ႔အစညးအမည တငးေဒသ EAS ခဥးကပနညး မတခက

စမခကမား

IRRI ဘကေလး၊ ေမာလၿမငကၽြနး အျခားမတဖကမား၊ လယယာ စကပးေရး ဝနႀကးဌာနတ႔အား သ႐ပျပသမႈမားအတြက နညးပညာ ကၽြမးကငဗဟသတမား ပပးေပးျခငးႏင အျခား ေထာကကျပျခငး လပငနးမား က အျခားမတဖကမားႏင ပးေပါငးျခငး၊ လယယာစကပးေရးႏင စကပးေရးသေတသန ဥးစဌာနမားႏင ပးေပါငးေဆာငရြကျခငး။

အပပငးဇနတြငလညး လပ ေဆာငလက ရသည၊ သ႔ေသာ သးႏရာသေၾကာင (ဆနစပါး စကပးသည အခန၊ ရာသ မဟတပါ) စစတမးေကာကခ သည ကာလတြင အေသးစတ အခကအလကမား မရရခပါ။

WHH ဘကေလး၊ ျမစဝကၽြနးေပၚ ျပျပငေျပာငးလထားေသာ ေတာငသ သငတနးေကာငးမား၊ ေကးရြာေတာေတာမားမ ပါဝင တကေရာကသမား ရသည၊ ထ႔ေၾကာင ကနကစရတေပၚတြင ထေရာကမႈရသည၊ သ႐ပျပလယကြက မားလညး ပါသည။

သမ၀ါယမပစအားျဖင ပပးျခငးက လပေဆာငသည (ေအာကတြငၾကညပါ)

GRET ေမာလၿမငကၽြနး၊ ျမစဝကၽြနးေပၚ

ေလလာေရး စငျမင (ေတာငသ သငတနးေကာငးမားႏင လယကြက တြငး သ႐ပျပမႈမားမ မးသစ)၊ မလဆက MAFF

သမ၀ါယမပစအားျဖင ပပး ျခငးက လပေဆာငသည(ေအာကတြငၾကညပါ)

ရတနာ ဧရာ ဘကေလး၊ ျမစဝကၽြနးေပၚ စပါးမးေစ ထတလပသမားႏင တက႐ကအတ အလပတြလပသည။

မးေစထတလပသမား အဖြ႔က ထေထာငႏငရန ရညရြယသည ( အျခားမတဖကမားႏင အတလကတြ၍)

Proximity ေမာလၿမငကၽြနး၊ ျမစဝကၽြနးေပၚ

စကပးေရးဆငရာအၾကေပးလပငနးက တယလဖနးျဖင အျမတမးေျဖဆေပးျခငး

ေတာငသအေျမာကအျမားထ ေရာကရ ကညေပးႏငသည။

TdH ေရနေခာငး၊ အပပငးဇန တက႐ကေပးေသာ တးခ႕ပညာေပးေရးအစအစဥမရေသးပါ။

စမကနး ေနာကပငးအဆငတြင လယသမားအဖြ႔အစညးမား ဖြ႔စညး တညေထာငရန ရညရြယခက ရသည။

HelpAge consortium မလႈင၊ အပပငးဇန ေတာငသသငတနးေကာငးမား၊ လက ေတြ႔ သ႐ပျပကြကတညေထာငျခငး

စစတမးေကာကခေနခနတြင အေသးစတ ခြျခမးစတျဖာေလလာ ျခငးမရပါ(ပမးစႏင ဆထြကသးႏ စကပးခနရာသ မဟတပါ။)

Metta ဆဆင၊ ရမးျပညနယေတာငပငး

ေတာငယာစပါးစကပးျခငးအတြက ေတာငသသငတနးေကာငးမား

စစတမးေကာကခေနခနတြင အေသးစတ ေလလာျခငးမား မရခပါ၊(စပါး စကပးေနခန မဟတပါ)

Mercy Corps ကေလာ၊ ရမးျပညနယ ေတာငပငး

မတဖကအဖြ႕သညၾကားမ ကညေပး သ အျဖစႏငလပေဆာငျပး၊ ပဂၢလက က႑မ နညးပညာ ပပးေပးသည။

စစတမးေကာကခေနခနတြင အေသးစတ ေလလာျခငးမားမရ ခပါ၊ စမကနးေကးရြာမားအား ေနာကဆး အဆငေရြးခယသည လပငနး စဥတြင ရေနေသးသည၊ လကရ အခနအထ နညးပညာပငဆငရာ သငတနးတစခသာ ရေသးသည။

သမဝါယမမား/သမဝါယမ ဖြ႔စညးပမား

စစတမးေကာကခခသည ၿမ႕နယ(၆)ခ

WHH/ GRETတ႔သည CAEDP မားက ေထာကပေနသည။ “အႀက သမ” အဖြ႔အစညး၊ သြငးအားစျဖန႔ခေရးႏင စကမႈပစၥညး ဝနေဆာငမႈမား

လပြတာတြင ေအာကမ အထက သ႔ စနစျဖင သမဝါယမအား တညေထာငထားသည (စစတမး ေကာကယမႈ၏ တစစတတစပငး မဟတပါ)

-35-

အဖြ႔အစညးအမည တငးေဒသ EAS ခဥးကပနညး မတခက

လယသမား အဖြ႔မား စစတမးေကာကခခသည ၿမ႕နယ(၆)ခ

ျမစဝကၽြနးေပၚရမတဖကအဖြ႕မားသညမးေစစကပးေသာလယသမားမား အစညးအ႐းက ဖြ႔စညးတည ေထာငရန ရညရြယသည။ TdH သည စမကနးၿမ႕နယမားတြင လယသမားအစညးအ႐းမားဖြ႔စညး တညေထာငရနရညရြယထားသည။

ပဂၢလက က႑

အဓက စကပးေရးသးဓာတ ေဆးဝါးကမၸဏမားႏင ၎တ႔၏ တရားဝငကယစားလယမား/ဆငမား၊ မးေစ ကမၸဏမား

စစတမးေကာကခခသည ၿမ႕နယ(၆)ခ

လအပသလ ကဘမး အၾကျပခကမား၊ လယယာအတြငး သ႐ပျပသမႈမား

စကပးေရးပညာရငမား ေကးရြာမား သ႔ လညလညသြားလာျခငး၊တရားဝင ဆငမားတြင အရညအခငးမဝနထမး မား၊ ကမၸဏတစချဖစေသာ ၾသဘာ (AWBA)သည လကကငကြနပတာ အေျခခသည အၾကေပးလပငနးမား လပေဆာငႏငရန ေဖာထတေနသည။

သြငးအားစ ျဖန႔ျဖးေရာငးခေသာ ဆငမား

စစတမးေကာကခခသည ၿမ႕နယ(၆)ခ

ေမးျမနးေတာငးဆလာက အၾကျပ ေျဖၾကားေပးသည။

ဆငတြငရေသာ ဝနထမးမား၏ အရညအခငးမာအေျခခ အဆင သာရသည။

ေဖာျပခသညအတငး လကရ အစးရက႑သည တးခ႕ပညာေပးျခငးလပငနးက အတငးအတာတစခအထသာ ပပးေပးေနသည။ အေၾကာငးရငးမာ လာထားသးေငြ ကန႔သတခကမားေၾကာငသာမကပါ။ ပ၍အေရးႀကးသညမာ ျပညစကယျပန႔ေသာ ဖြ႔ၿဖးမႈမဟာဗဟာႏငအတ လယယာလပငနး လပေဆာငေသာ ရပရြာမား၏ လအပခကႏင ျပနာမားက အေလးထားေသာ စမခန႔ခြမႈ ကငးမေနျခငးေၾကာငျဖစသည။

စကပးေရးဆငရာ ပညာေရး၊ ေကာငပညာရပဆငရာႏင အသးခ သေတသန၊ အစးရတးခ႕ပညာေပးေရးဝနထမးမားႏင ေတာငသမားအၾကား ဆကႏြယမႈမားသည ေသေသခာခာ ဖြ႔စညးထားျခငးမရပါ။ ၎တ႔တညရေနသညအခါမးတြငလညး ဖြ႔စညးထားသည လပငနးစဥမးထက အလြတသေဘာ ကယေရးကယတာ ဆကႏြယမႈမားျဖစသည။ ၎ကယေရးကယတာ ဆကႏြယမႈမားသည ျမနမာႏငငတြင အလြနခငမာ ေပၚလြငမႈရပါသည၊ အဘယေၾကာငဆေသာ စကပးေရး ဘြ႔လကမတကငေဆာငထားသအားလးသည တကသလတစခတညးတြင အတတကြ ပညာသငၾကားခၾကၿပး တကေရာကေအာငျမငၿပးသမား၏ ထးစအရ ၎တ႔၏ ဆကႏြယမႈမားက တနဖးထား ေစာငေရာကေသာေၾကာင ‘မသားစႀကး’ႏင တသည။ အနညးငယေသာ အကးတပးေပါငးေဆာငရြကမႈက စကပးေရးဥးစးဌာနႏင စကပးေရးသေတသနအၾကား မးေစကစၥတြင တရားဝငဆကႏြယမႈေတြ႕ရႏငေသာလညး ယငးမာ ႐ႈပေထြးေသာေၾကာင အမားအားျဖင လကနာလပေဆာငေလမရၾကပါ။

တးခ႕ပညာေပးလပငနးလပေဆာငေသာ အဓကအဖြ႔ႀကး(၃)ဖြ႔ ျဖစသည အစးရ၊ စမကနးႏင ပဂၢလက က႑မားအတြကလညး အလားတပငျဖစပါသည

• အစးရက႑သည တစႏငငလးအတငးအတာက လႊမးျခမႈရေၾကာငး အခငအမာေျပာဆဆျဖစၿပး ၎၏ စကပးသးႏႏင တရစာၦန ေမြးျမေရးလပငနး အားလးသည ဖြ႕ျဖးေရးစမကနးႏင ပဂၢလက က႑တ႔တြင ျဖစေပၚေနေသာ လငျမနေသာ တးတကေနမႈမားက လေလာကစြာသတမျပမသကသ႕ျဖစေနပါသည။

• အလရငေပးလေသာ စမကနး က႑သည တစခလးအေနႏင အႏရာယကေရာကအဆဆ အေျခအေနက ရငဆငေနရၿပး ျဖစေပၚေနေသာ အေျခအေနမားေအာကတြင အစးရ၏ ဌာနမား၏ လကခရယႏငစြမး နမပါးမႈႏင ဌာနဆငရာ ဖြ႔စညးပ မၾကာခဏ ေျပာငးလမႈႏင မဟာဗဟာေျမာကေသာ တးတကမႈလပေဆာငရာတြင ေႏးေကြးေနျခငးတ႔ေၾကာင ျဖစသည။ သ႔ရာတြင အလရင ေထာကပေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမားသည “ကြကတကြကၾကားဖြ႔ၿဖးမႈမား”အျဖစ ႏငငေရး ဆငရာ ဆးျဖတခကမားအေပၚ အဓကကေသာ လႊမးမးမႈမရဘ၊ ေရရညတညတႏငေရး ကန႔သတခကမားႏငသာ ဆကလကတညရေနဥးမည ျဖစသည။

• ပဂၢလက က႑သည မၾကာေသးမကာလအတြငး၌ ေျပာငးႏင ဟငးသးဟငးရြက ကသ႔ေသာ တနဖးဆကကြငးဆကေတာေတာ မားမားတြင အဓက တးခ႕ပညာေပးလပငနးပပးသအျဖစ ေပၚထြကလာသည။အဘယေၾကာငဆေသာ ပဂၢလက က႑သည အလြန အၿပငအဆငျပငးထနၿပး လငျမနစြာ ႀကးထြားေနေသာ ေစးကြကႀကးတြင စးပြားေရးအခြငအလမးေကာငးမားက ေမာလငေနၾကေသာ ေၾကာငျဖစသည။

အစးရက႑မ အဖြ႔အစညးဌာနမားအဆငတြင မမတ႔၏ ကယပင အဖြ႔/ဌာနက အထးက႑တစခအျဖစ သေဘာထားၾကသညမာ သသာၿပး ရလဒအျဖစ တစခႏငတစခ အၿပငတညရေနၾကသည။ တညေသာ ရညမနးခကတစခအတြက အတတကြ အငအား ပးေပါငးရနမာ တရားဝင ထတျပနခကမားႏင ပႏပထတေဝမႈမားတြင ဖအားေပးေဖာျပေသာလညး လကေတြ႔တြင ထငသာျမငသာမႈ မရလပါ။ ေျပာငးလမႈျဖစစဥက ရငဆငေနရေသာ အျခားႏငငမားတြငလညး အလားတပငျဖစၿပး တစဥးတစေယာကခငးစႏင အဖြ႔လက/ ဌာနအလကတြင စတမလျခမႈ ျမငမားေစသည၊ သ႔ရာတြင ၎စတသေဘာထားက ေျပာငးလရမညျဖစသည။

တစဥးတစေယာကအဆငတြင အျပအမ ေျပာငးလမႈကျဖစေပၚေစေသာ တခတညးေသာ အထေရာကဆးအခကမာ စးပြားေရးအရ မကလးရမႈပင ျဖစသည။ ၎အေျခအေနက ဝေရာဓျဖစေစၿပး နညးလမးအသစက ေျပာငးလအသးျပရနႏင ေျပာငးလသည လပငနးစဥတြင ေတြ႔ရမည စြန႔စား ရႏငေခမားကရငဆငႏငေလာကသည ေငြေၾကးရငးျမစႏင လယဧကမားမား ပငဆငသမားသည ၎တ႔၏ လကရစကပးနညး စနစမားက အေကာငးဆျဖစေအာင ျပျပငလၾကသည။ လပကြကငယ ေတာငသမားအေနျဖင အေျပာငးအလေၾကာင စးပြားေရးအရ တြကေျခကကေရး အတြကသာ ဥးစားေပးေနရသျဖင စကနညးစနစသစမားတြင ရငးႏးျမပႏေလာကေအာင မတတႏငသညအျပင အေျပာငးအလတြင

-36-

ၾကေတြ႕ရႏငသည ဆးရးမႈအတြကပါ ရငဆငရနအငအားမရၾကပါ။

စကမႈက႑သ႔ ေျပာငးလေနေသာ လကရျဖစစဥႀကးသည ေကးရြာမားတြင ျဖစေပၚေနေသာ ဆငးရခမးသာမညမမႈက ပမဆးရြားေစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လယယာေျမအေျမာကအျမားပငဆငေသာ လယသမားမားသည ပထမဥးဆး လယယာအတြငး တရစာၦနမားအသးျပ ရာမ စကမႈပစၥညးမားက အစားထးခသည။ ဤနညးျဖင ၎တ႔သည ေျမျပငျခငးလပငနးက ပမအခနမလပေဆာငႏငျခငးႏင အထးသျဖင လပသားအငအား လအပမႈျမငမားေသာ ကာလမားတြင အျခားေသာ လပေဆာငခကမားလပေဆာငႏငျခငး၊ ထမမက အျခားေသာ ေတာငသမားအား အခေၾကးေငြျဖင ၎တ႕ပငစကကရယာမားက ဌားရမးေပးႏငသည။ ဤျဖစစဥသည စနစတကစေပါငးေဖာထတေသာ စကမႈဝနေဆာငမႈစနစက တး၍ေထာကပရန လအပေၾကာငးေဖာျပေနသည။

ေကးရြာျပငပတြင အလပအကငအခြငအလမးက ပမဖနတးေပးႏငေသာ စးပြားေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈသည ေတာငသမား ေကးရြာကစြန႔ခြာမႈႏႈနးအရန ျမငတကေစၿပး ကာလလယတြင ေတာငသလယသမားအေရအတြကကဆငးလာမညျဖစၿပး ပမးမလယယာေျမပငဆငမႈ အရြယအစားမာ တးျမငလာမညျဖစသည။

တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးမ လပေဆာငႏငစြမးရေနသေရြ႕ ေတာငသမားသည အခနၾကလာသညႏငအမ ပ၍ပညာရငဆနလာ၍ ေဈးကြကတြင ပမ ပးေပါငးပါဝငႏငၿပး သးႏအမးအစား သ႔မဟတ တရစာၦနေမြးျမလပငနးတစခခတြင အထးဥးစားေပးလပေဆာငလာၾကမည ျဖစသည။ တးခ႕ ပညာေပးေရး ဝနထမးမားသည အနညးအကဥးေသာ ေတာငသမားျဖငသာ ပးေပါငးလပေဆာငၾကရေသာလညး ပ၍ ကၽြမးကငလာေသာ ေတာငသမားအတြက နညးပညာကသာမက ယငးနညးပညာျဖန႕ေဝေရးအတြက လအပေသာ ခဥးကပနညးတ႕ပါ လအပလာမညျဖစသည။

တးခ႕ပညာေပးလပငနးလပေဆာငရာတြင ႐းရငးၿပး အေျခခကေသာ အေရးႀကးသညေမးခြနးတစခမာ - အရညအေသြးရၿပး ေအာငျမငတေတာငသလယသမားမား ျဖစလာႏငေအာင ေကးလကလငယမား မညသညေနရာတြင ေလလာသငၾကားၾကပါသနညး။

လကရတြင ၎တ႔သည မဘမားႏင အျခား ရြာသရြာသားမားထမသာ သငယေနၾကျခငးျဖစပါသည။ ေကးရြာျပငပမ အၾကဥာဏမား ႏင သတငးအခကအလကမား ဝငေရာကမႈ နညးပါးပါသည။ သ႔ရာတြင တရားဝငမဟတေသာ လမးေၾကာငးမားမလညး အဓက တး၍ရရေနပါသည။ လကရတြင ေအာကေျခ/ေကးရြာအဆငထေရာကရေနသည နညးပညာသစမား အဓကပပးေပးသမားသည အလရငမား ေထာကပေသာ စမကနးမားမ ျဖစသည။ အခ႕ေနရာတြငသာ ကြျပားေသာ ခဥးကပနညးမားႏင အမးမးေသာ ေခါငးစဥမားျဖင လပေဆာငျခငးျဖစပါသည။

ေယဘယအားျဖင လကသမား၊ ပကျပငသမားႏင စကျပငသမားမား ျဖစလာရနအတြက ပမနအားျဖင စဥဆကမျပတဖြငလစေနေသာ “အစးရသကေမြးမႈအတတပညာ သငတနးေကာငး-VET” မားတြင တကေရာကေလလာသငၾကားႏငသည။သ႔ရာတြင ထကသ႔ေသာ သငတနး မားက လယသမားလအပေၾကာငးက သတျပမသမရသလ လယယာစကပးေရးအတြက တညေသာ ေလကငေရးအေတြးအေခၚ သ႔မဟတ ေကာငး၊ အဖြ႔မရေသးပါ။ လယယာလပငနးသည အသကရငရပတညအတြကသာမက အျခားလပငနးမားကသ႔ အသကေမြးဝမးေကာငး ပညာရပတစရပျဖစၿပး ေစးကြကထးေဖာကဝငေရာကျခငးသည ပ၍ပ၍ စြန႔ဥးတထြငလပငနးရငသေဘာလပေဆာငရၿပး တျဖညးျဖညးႏင ေတာငသမားသညလညး လပငနးရငတစဥးတြငရရမည အရညအခငးမား လအပသညဟေသာ လကခယဆခကသည ေတာငသမားတြင ျဖညးျဖညးခငးသာ အျမစတြယလာေနသည။

စစတမးေကာကယေလလာစဥတြင ေတာငသမားကေျပာၾကားရာမာ မဘမားသည ၎တ႔ကေလးမားအတြက ပညာေရးတြငအရငထက ပ၍ရငးႏျမႇပႏလာၾကသည။ ဤကသ႔လပေဆာငျခငး၏ အဓကအေၾကာငးရငးမာ - “ကၽြႏပတ႔၏ ကေလးမားသည ကၽြႏပတ႔ထက ပမ ေကာငးမြနေသာ ဘ၀က ေနထငၾကရမည”ဟ၍ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး တစဖကတြင ပညာ တတေျမာကေသာ အလပအကငအခြငအလမး မားရရာ အျခားၿမ႕ေနရာမား သ႔မဟတ ျပညပႏငငမားသ႔ ေျပာငးေရႊ႕ထြကခြာၾကသည။ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးျခငးမာ ျမနမာေကးလကပြငလငး ေျပာငးလလာမႈအတြက အေရးပါေသာ အခကတစခကျဖစသည။ ကေလးအေျမာကအမားရေသာ လယသမား အမားစသညလညး မမတ႔ကေလးမားအနကမ တစဥးက ဘးဘြားပငလယယာမားက ဆကလကလပကငေစလၾကသည။ ဤယဆခကမာ မနကနသညဟ ဆႏငေသာလညး လငယမားတြငလညး လကေတြ႔စကပးျခငးက လကရအခနအခါထက ပမ ဆြေဆာငမႈရေအာင လပေဆာငႏငရန အေထာကအပမား ပမလအပပါသည။ အျခားကမာၻတစဝမးမ ႏငငမားကသ႔ ျမနမာႏငငတြင လကေတြ႔ လယယာ စကပးျခငးသည လမႈအသငးအဝနးတြင လထငႀကးမခရေသာ အသကေမြးဝမး ေကာငးလပငနးတစချဖစသည။ ဤကသ႔နမကေနျခငးက ေျပာငးလရနမာ ေရရညလပေဆာငရမညလပငနးျဖစၿပး ဤေျပာငးလမႈသည ပေကာငးမြနေသာ ဝငေငြႏငစးပြားေရးေအာငျမငမႈတ႔နင အဓကအားျဖင ဆကစပပါေနသည။ ဤအရာသည တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးက ေရ႕တးလပေဆာငရနႏင သငတနးမားက ေကးရြာမားဆသ႔ တက႐က ဥးတညထားလပေဆာငရနအတြက အေၾကာငးျပခကတစရပပင ျဖစပါေတာသည။

-37-

လကေတြ႔ကၿပး အမနတကယျဖစေျမာကႏငေသာ အၾကျပခကမားအတြက လကရ ရေနေသာအတားအဆးမားက ထညသြငး စဥးစားရမည ျဖစပါသည။ အခ႕ေသာ အေရးႀကး အတားအဆးမားသည ေငြေရးေၾကးေရး ေထာကပမႈအေျမာကအျမား လအပျခငးမးမဟတဘ အခနတ အတြငး အေကာငအထညေဖာႏငပါသည။ သ႔ရာတြင ဖြ႔စညးတညေဆာကပ ျပျပငေျပာငးလျခငးသည မဟာဗဟာက ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမားႏင ဆကစပေနသညအျပင အစအစဥေရးဆြခမတမႈႏင ျပငဆငေရးအတြက ကာလရညတရပ၊ ေကာငးမြနေသာ အေကာငအထညေဖာေဆာငမႈႏင တစခါတစရတြင အရငးအျမစမား ထပမလအပတတသည။

၉.၁ အစးရ တးခ႕ပညာေပးလပငနးအတြက အနာဂတ ေရြးခယလပေဆာငစရာမား

ဗဟဥးစးစနစအားဖကသမးျခငးဆးျဖတခကက ခမတရသသည သအဆးအျဖတေပးရမည ျပနာႏင နးေလေလ၊ ျပနာအေပၚ ၎တ႔၏ ရငးႏးကၽြမး၀ငစြာသရမႈ ႏင တစခါတစရ ႐ႈပေထြးသည ဆကႏြယမႈမားကပါ ၎တ႔၏ ဆးျဖတခကက လႊမးမးႏငပါသည။ ဤ႐းရငးေသာ ဆငျခငမႈေလးသည အဖြ႔အစညးပစအားလးအတြကပါ မနကနေသာလညး တးခ႕ပညာေပးေရးအတြက အထးပင အေရးပါ ပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လယယာလပငနးလပကငေသာ ရပရြာမားအားလးသည လယယာစကပးေရးႏင ေကးလကဖြ႔ၿဖးမႈအတြက အာ႐ထားေန၍ျဖစသည။ ဗဟဥးစးစနစဖကသမးျခငးသည စမခန႔ခြမႈပစတစရပလးက သသသာသာ ေျပာငးလသြားေစပါလမမည။ မေျပာငးလႏငပါက စကပးေရး ဥးစးဌာန ဝနထမးမား၏ မလကတညးက စတအားထကသနမႈႏင အလပလပခငစတ ေလာနညးကဆငးမႈတ႔သည ဆကလက တကစား ပကစးဥးမညျဖစသည။

ပထမဆးအေနႏင ဆးျဖတခကခမတမႈလပငနးစဥသည ဗဟဥးစးစနစမျဖစရပါ၊ အကယ၍ ေဒသတစခမ ေတာငသမားသည သးႏတစခက စကပးၾကပါက စကပးေရးဥးစးဌာန၏ လပေဆာငခကမားအားလးသည အဆပါ သးႏအေပၚႏင ထသးႏစကပးျခငးမ ေတာငသမား ရငဆငရေသာ အခကအခမားကသာ ဥးတညထားရမညျဖစသည။ ေတာငသကယစားလယမားသည ဆးျဖတခကခမတျခငးလပငနးစဥတြင ပါဝငၾကရမညျဖစသည။

ဒတယအေနႏင လာထားေငြသတမတျခငးသညလညး ဗဟဥးစးစနစမျဖစရပါ၊ အထကတြင ေဖာျပခသညအတငး စကပးေရး ဥးစးဌာန၏ ၿမ႕နယဥးစးမးသည ထပမလပေဆာငမည တးခ႕ပညာေပးလပငနးအတြက ခ႐င/တငးေဒသၾကးအဆငသ႔ လာထားဘ႑ာေငြက ပမေလာက ထားႏငသညဆေသာလညး ယငးအတြက၎မာ စမတာဝနမားပမလာမညျဖစၿပး ၎ရေနေသာ ပညာရငဆငရာေနရာႏင သငေလာမႈ မရႏငသလ ျပငးျပေသာစတဆႏၵရမသာ ဘ႑ာေငြေလာကထားျခငးက လပေဆာငလမမညျဖစသည။ ဗဟဥးစးစနစရပတန႔ျခငးသည စမအပခပမႈစနစကလညး ပမေကာငးမြနေစၿပး ဝနထမးမား၏ လပငနးေဆာငရြကမႈမားမာလညး ပမအဓပၸါယရလာမညျဖစသည။ တစဖကတြင လညး ဌာနတစခႏငတစခအၾကား လာထားေငြ ခမတသးစြျခငးႏင ႏငငေတာႏင တငးေဒသၾကးအဆငအၾကား ဘတဂတလာထားေငြ ခမတ သးစြျခငးက ပ၍ ပြငလငးျမငသာေသာ လပငနးစဥမားႏငအည ျပနလည သးသပေလလာရမညျဖစသည။

ေနာကဆးတစခကမာ ဗဟဥးစးစနစက အသးမျပျခငးသည ျပနာတစခက ခဥကပရန သငေတာေသာ နညးလမးက ေရြးခယရာ၌ အလြနပင သငေတာပါသည။ ေရာဂါ သ႔မဟတ ပးမႊားမား ကေရာကျခငးအတြက လအပေသာ ခဥးကပမႈနညးလမးသည သးႏအမး အစားတစမးအား ေစးကြကတငပ႔ရနျပနာႏင တညမညမဟတသကသ႔ ေရာဂါႏင ပးမႊား ကေရာကျခငးသည ေနရာေဒသတစခ တညးတြငျဖစပါက ၎က

စကပးေရးဥးစးဌာနမ ဝနထမးသစမားအား ေလကငသငတနးေပးျခငးအား ျပနလညသးသပျခငးလညးကးတြငရေသာ CARTCသည ဝနထမးသစမားအား ေလကငသငၾကားေပးရနသာမက ေခတမနညးပညာမားႏင ခဥးကပနညးလမးမား ႏင ထေတြ႔ရနလအပေသာ လပသကရငဝနထမးမားအတြက လအပေသာ ႐ပပငးဆငရာ အေျခခအေဆာကအဥး၊ ပစၥညး ကရယာ ပပးေပးထား ပါသည။ ေထာကကျပျခငးနညးလမးႏငအတ လယယာစးပြားဘာသာရပကလညး ေလကငေရးသငခနးစာထတြင ထညသြငးရန လအပပါသည။ စနမနာအားျဖငဆရလင ဤျပနလညေလကငသးသပျခငးတြင သငတနးေကာငးက ကညေပးေနေသာ CARTCတြင TA အစတအပငးက တြဆကေပးသငၿပး အလရင ေထာကပေသာ စမကနးမားမ ရရေသာ အေတြ႔အၾကမားက အျပညအဝ ထညသြငးစဥးစားရနလအပသည။ ၎အစအစဥတြင NGOမားႏင ပဂၢလကကမၸဏမားမ နညးပညာရငမားက ေလကငသငတနးေပးသမားအေနႏင အျမငသစမား၊ လယသမားမား ၏ မတညေသာ သရနားလညမႈႏင နညးပညာဆငရာ စြမးရညမားအေၾကာငး သယေဆာငေပးရနျဖစသည။

CARTC၏ တးတကမႈက ေရဆငးတကသလ၏ သင႐းညႊနးတမးအား ျပနလညသးသပျခငးတြင ခတဆကေပးသငသည။ အထးသျဖင တးခ႕ပညာေပးေရး ပညာရပႏင စကပးစးပြားဘာသာရပတ႔တြငျဖစသည။

အၾကျပခကမား

၉

-38-

ဥးစားေပးမား၊ ပငမအခနးက႑ခမတျခငးႏင လကခအသးခႏငစြမးက ျမႇငတငျခငးလယယာ/ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာနသည ၎၏ ဖြ႔ၿဖးေရး မတဖကမားႏငအတ ႏးေႏာတငပငျခငး လပငနးစဥမးျဖင လယယာစကပးေရး က႑ ဆကလကဖြ႔ျဖးတးတကမႈအတြက ဥးစားေပးမားခမတရန လအပသည။ ဖြ႔စညးပေျပာငးလမႈက အေလးထားသညကလညး ေတြ႔ရရသည(လကရတြင စကပးေရးဥးစးဌာနႏင စကမႈသးသးႏ ဖြ႔ၿဖးေရးဥးစးဌာနတ႔အား ေပါငးစညးလကျခငး)၊ သ႔ရာတြင ပနးတင၊ နညးလမးမားႏင စမခန႔ခြမႈ လပငနးစဥကလညး အေရးတႀကးျပနလညခမတရနလအပေနပါသည။ ထ႔ျပင အစးရ ဘကမာ လပေဆာငသမား အားလး၏ အခနး၊က႑၊တာဝနမားကလညး တစခႏငတစခထပေနေသာ (သ႕မဟတ)ပြားထားသကသ႔ျဖစေနေသာ အလပ၊ တာဝနမား မျဖစေစဘ ေပါငးစညးအားက ရယႏငရန ရငးလငးတကစြာ ခမတထားရနလအပပါသည။

ပငမအခနးက႑သတမတျခငးသည လယယာ/ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန၏ တာဝနသကသကျဖစေသာလညး ပငမအခနးက႑သတမတရန အတြက လအပသည အေျခအေနတစခမာ အဓကဖြ႔ၿဖးမႈ လမးေၾကာငးမား ရငးရငးလငးလငးခမတထားျခငးျဖစသည။ အထးသျဖင ဆကလကေဖာျပမည ေမးခြနးမား သ႔မဟတ ကစၥရပမားသည စးစမးေဖာထတရနလအပသည - လယယာ/ဆညေျမာငး ဝနႀကးဌာနသည အစးရမ ေထာကပထားေသာ စကပးေရး တးခ႕ေပးေရးလပငနးမားက တစႏငငလးအတငးအတာႏင သးႏအမးအစားအားလး အတြက ပပးေနေၾကာငး ထတေဖာေျပာဆဆပငျဖစသလား။ စကပးေရးလပေဆာငသည ေကးရြာမား၏ မညသညလမႈအစတအပငးအျခားမားက အစးရ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးက အဓက ဥးတညထားပါသလ။ စကပးေရး ဥးစးဌာနသည ေျမယာမ ဆငးရသား ေတာငသမားမအစ စးပြားေရးျဖစ စကပးေနေသာ ေတာငသမားအထ၊ ေတာငသမားအားလးက ကညေနပါသလား။ အစးရ၏ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးသည အနာဂတတြင မညသ႔ဆကလကလပေဆာငမညနညး။

လကရတြင ေဒသအမးမးႏင နညးလမးအမးမးတ႔တြင အသးျပေသာ စနစအမးမး၏အစတအပငးမားရေနသည - T&V စနစမ အကးေဆာင/ သ႐ပျပ ေတာငသမား၊ အပပငးဇနရ စကပးထတလပမႈ စခနးမားႏင IFADမ ေထာကပထားေသာ ေနျပညေတာအနးမ စမကနးအသစသည “အသပညာျဖန႕ခရာစခနးမား”က တညေဆာက၍ ပပးေပးလကရသည။ “ျမနမာ စကပးေရး အႏစခပ (၂၀၁၄)”ဟေသာ စာအပတြင လယယာစကပးေရးဥးစဌာန၏ အဓက လပငနးတာဝန(၃)ခက ေဖာျပထားသည။ ႏစခမာ မးေစထတလပျခငးႏင စပဆငၿပး တးခ႕ပညာေပးေရးႏင စပဆငေသာ ကနတစခက ဆထားသညမာ - “အဆငျမင စကပးေရး နညးပညာမားႏင ယဥေကးမႈဆငရာ လပထး လပနညးမားႏင႔ ပတသက၍ သငတနးမား စစဥလပေဆာငေပးျခငး” ဟ၍ ျဖစပါသည။

ပငမက႑သတမတျခငးလပငနးတြင ဗဟဥးစစနစမရျခငးႏင ပငမက႑သတမတတ႔မာ ညမမႈရေနၾကာငး ေစာငၾကညေလလာရန လအပ ပါသည။ ပငမက႑သတမတျခငးက စကပးေရးဥးစးဌာနသည တစႏငငလးတြင နညးလမးတစမးတညးက တစေသြမတမး လပေဆာငရမညဟ ဆလျခငးမဟတပါ။

ပဂၢလက က႑အတြက ရငးလငးၿပး တသမတတညးရေသာ နညးဥပေဒ မေဘာင ခမတေပးျခငးအျပင ႏငငေတာအစးရအေနႏင ဥပေဒ သကဝင စးမးရေစရန ပမ အာ႐ထားေပးရမညျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ယခငကတညးကပင စကပးေရးသး ဓာတေဆးမားသည ၎တ႔၏ တဆပမားက ျမနမာဘာသာစကားျဖင ရေနရမညဟ ဥပေဒထတျပနထားေသာလညး ေစးကြကအတြငး၌ ျမနမာစာမပါဝငေသာ တငသြငးကနမားအား ေတြ႔ရ ေနရပါသည။

အစးရ အဖြ႔အစညးမား၏ လကခအသးခႏငစြမးတးျမငမႈက ကာလတတငးတာမႈမာ ဘကေလး ျမစဝကၽြနးေပၚရ စကပးေရးနညးပညာလပငနး အဖြ႔ (BATWG)ကသ႕ သတငးအခကအလက အျပနအလနဖလယမႈ စငျမင/ေဆြးေႏြးပြမားျဖစၿပး တငးေဒသႀကး/ ျပညနယအဆင အတြက ရညရြယပါသည။

ေတာငသမားသည ၎တ႔၏ကယပင လြတလပေသာ အဖြ႔အစညးမား ထေထာငႏငရန ႏႈးေဆာျခငးဗဟဥးစးစနစသည အဖြ႔အစညးအကးအတြကကသာ မဝါဒကသာ ေရး႐ႈလပေဆာငေလရသည။ စားသးသက ဥးတညလာေစရန စမေရးရာ သည တနးဖးကြငးဆကတစေလာက စစညးတညရေနေသာ ထတလပသေတာငသႏင စးပြားေရးလပငနးရင အသငးအဝငးမားႏင ထေတြ႕ ဆကဆမႈျပရန လအပသည။ ခငမာေသာ လယသမားအစညးအ႐းမား ေပၚေပါကေစလျခငးမာ အစးရႏင အျပနအလန ေဆြးေႏြးစကား ေျပာဆႏငေစရနျဖစၿပး အဖြ႔ဝငမားအား ကညပပးႏငရနျဖစသည။ ႐းသားမႈျဖငဖြ႕စညးထားေသာ ေတာငသအဖြ႕အစညးအ႐းမားသည မၾကာေသးမ အခနအထ ဖႏပခခရၿပး အစးရအေနႏင ၎၏ အာ႐က အဆပါအသငးအဖြ႔မား၏ေထာကခမႈရရေရးအတြက ခပကငျခငး အစား ေတာငသမား အား လြတလပေသာကယထကယထ ေတာငသအသငးအဖြ႔မားႏင/ သ႔မဟတ သမဝါယမမားတြငပါဝငရန ႏႈးေဆာ ေပးရမညျဖစသည။ ၎အရာမာ တးခ႕ပညာေပးေရးနညးစနစမားတြင အစးရႏင ေကးလကထတလပသေတာငသအမားစအၾကား ေပာကဆးေနေသာ ေသာခကျဖစသည။

၉.၂ LIFT, မတဖကအဖြ႕မားႏင အလရငမားအတြက အနာဂတ ေရြးခယလပေဆာငစရာမား၂ဝ၁၄ခႏစတြင LIFTမဟာဗဟာအသစသည ဆငးရသားမားအတြက ခငမာေသာ ခဥးကပနညးက မပင ကငစြထားပါသည။ ၎သည မ၀ါဒဆငရာေဆြးေႏြးမႈမား၊ ရာသဥတေဖာကျပနေျပာငးလျခငး၊ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငး၊ တးျမငလာေသာ ေစးကြကပးေပါငးျခငး၊ ကနးမာေရးႏင အစာအာဟာရက႑၊ အစရသည က႑အမးမးက ထညသြငးစဥးစားထားသည ကယျပန႔ေသာ မဟာဗဟာတစခလညး ျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ၎သည ကစၥရပအမးမးက အေလးထားလပေဆာငလေသာ စမကနးအမးမးက ရနပေငြ ေကာကချခငးႏင ခမတအေကာငအထညေဖာလသည ေဒသက ေရြးခယျခငး အခြငအလမးႏင တငးကပျခငးမရဘ ခြငျပေပးထားသည။

LIFT၏ “အဆျပလႊာေခၚယျခငး”သည ပငမက႑ေဖာထတျခငး လပငနးႏင မကကညေသာလညး LIFTသည“ဌာနတြငး ပငမက႑ ေဖာထတျခငး”က ဆကလကလပေဆာငသငပါသည။ ဆလသညမာ သတငးအခကမလက ဖလယျခငးႏင လယသမားေကာငးမားႏင ပတသကေသာ ဌာနတြငး ေဆြးေႏြးပြကသ႔ေသာ သင တနးမားက ဆကလကလပေဆာငသငသည။ အစအစဥေရးဆြျခငးႏင အေကာငအထည ေဖာေဆာငျခငးတြင စကပးစးပြားဆငရာ စသတမတခကမားအား ထညသြငးစဥးစားျခငးႏင LIFT ေထာကပေသာ စမကနးမား၏ ေရရည တညတေရးအပငးက တး၍ စဥးစားျခငးက ဆကလက လပေဆာငသငသည။

မတဖကအဖြ႕မားအၾကားတြင တစဖြ႔ႏငတစဖြ႔ ႏႈငးယဥျခငးမား ရတတသည။ ၎သည မတညေသာခဥးကပမႈနညးလမးမားႏင ဆနးသစေသာ နညးလမးမားက ေပၚထြကေစပါသည။ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးအတြက အသအမတျပေအာငျမငထားေသာ လယယာသးကရယာမား၏အခနးက႑ကလညး လစလမ႐ႈသငပါ။

-39-

“စစမနေသာ”သမဝါယမမားႏင ကယထကယထ ေတာငသအဖြ႔အစညးမား အငအားေတာငတငးရန ျမႇငတငျခငးႏင ဖြ႔စညးပဆငရာမားအားေကာငးေအာငျပလပေပးျခငး

အေထြေထြႏငငေရးအေျခအေနမာ ေတာငသအဖြ႔မားေပၚေပါကမႈက အားေပးမႈမရသညတင မတဖကအဖြ႕မားသည စမကနးအေကာငအထည ေဖာေဆာငေရး အေထာကအကျပသည အဖြ႕အစညးမားဖြ႕စညးမႈကေဆာငရြကသကသ႕ ကယထကယထ အဖြ႔မားက စမကနးအကးခစားသမား ဖြ႕စညးလာေအာငလညး ဆကလကေထာကကအားေပးသငပါသည။

ေတာငသအစအဖြ႔မား၊ ေတာငသအသငးအဖြ႕မားႏင “စစမနေသာ”သမဝါယမားသည ေကးလကဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက မားစြာ အေထာကအက ေပးပါသည။ အခနၾကာလာသညႏငအမ ၎တ႔က စညး႐းသည အဖြ႔အစညးမားႏင ေဒသတြငးအဆင၊ တငးေဒသၾကးႏင နငငေတာအဆင တ႔တြင ႏငငေရး အဆးအျဖတမားတြင လႊမးမးႏငမညျဖစ သည။ ၎တ႔သည ကညဝနေဆာငမႈအမးမးက ၎တ႔၏အဖြ႔ဝငမားအား ေပးႏငၿပး တးခ႕ပညာေပးလပငနးကလညး ေတာငသမားမားဆေရာကေအာင ကညေပး ႏငသကသ႔ ၎တ႔ကယတငပင အဖြ႕၀ငေတာငသမားအတြက တးခ႕ပညာေရး ပပးသမားအျဖစ တးတကေရာကရလာႏငပါသည။

လာမညအခနကာလအတြငးတြင လယယာ/ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာနသည အစးရ၏ အဓက တးခ႕ပညာေရးပပးေပးသ စကပးေရး ဥးစးဌာန၏ ဖြ႔ၿဖးမႈအတြက ကယျပန႔ေသာ မဟာဗဟာက ရတျခညးေရးဆြေဖာေဆာငႏငသည အေတြးအေခၚစြမးရညက သသသာသာတးျမႇငႏငသည႔ အလားအလာမရေသာေၾကာင အလရငဘကျခမးမ မဝါဒအခ႕က သေဘာတညေပးရန လအပပရပါသည။

ေစးႏႈနးႏင ေရရညတညတမႈသည နးကပစြာခတဆကေနေသာေၾကာင တြကေျခကက၍ တစခနတညးမာပင အလားအလာေကာငးေသာ အကးျပခ ေတာငသအေျမာကအျမားထ ေရာကရႏငေသာ တးခ႕ပညာေပးခဥးကပမႈနညးလမးမားက ပၿပး အထးအေလးထားသငသည။

စကပးေရး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ စမကနးတစခတြင တးခ႕ပညာေပးေရးနညးလမးသည

• တစမးသ႔မဟတတစမးထက ပေသာ သးႏမား၏ စကပးထတလပမႈ လပငနးစဥတစခလးက လႊမးျခရမည။

• တကေရရာေသာ စးပြားေရးဆငရာ ေလလာဆနးစစမႈတခ ပါဝငရမည။

• သြငးအားစႏင ေစးကြက၀ငႏငေရးအတြက ေထာကကပပးသညစနစ ပါ၀ငရမည။

• တြကေျခကကေသာ စကမႈလယယာ ဝနေဆာငမႈမားက ေဖာထတ၊ ပပးေပးရမည။

• စးပြားေရးက႑တစခအျဖစ လယယာက႑တစခလး၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈက အေလးထားရမည။

• အထကတြငေဖာျပခေသာ အစတအပငးမားႏင ခတဆက၍ လအပလငလအပသလ အဖြ႔အစညးဆငရာ နညးလမးသစမားက မတဆကပပးေပးရမည။

လယယာစမခန႔ခြမႈ လကစြစာအပအျပညျပညဆငရာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ အကအညအားျဖင စကပးေရးက႑ ျပျပငေရးေဆာငရြကေနေသာ ကမၻာအျခားေဒသရ အသြငကးေျပာငးဆ ႏငငမားမ ရရေသာ အေတြ႕အၾကေကာငးတခမာ “လယယာစမခန႔ခြမႈ လကစြစာအပ”က အသးျပျခငးျဖစသည။ ဤစာအပတြင အသားတင အျမတေငြတြကခကျခငးနညးလမးမားႏင႔ ၎၏ ရညမနးခကမားႏင အဓကအပငးတြင အဓကသးႏႏင တရစာၦနမားေမြးျမေရးလပငနးမား၏ စနမနာ အျမတေငြမားက ေဖာျပထားသည။ လအပပါက စကပးစးပြားဇနမားအရလညး သရႏငသည။ ဤစာအပေၾကာင ျဖစႏငဖြယရေသာ အႏရာယမာ ျပညသမားအေနျဖင႔ ယခငဗဟအာဏာပငမားက ျပဌာနးထတေဝထားေသာ စာအပမားေနရာတြင အစားထးထားေသာ ထးမျခားနား စာေစာငပငျဖစေၾကာငး ထငမတလာႏငျခငးပငျဖစသည။ ယငးစာအပအား အခနၾကာၾကာ အသးျပၿပးေနာကပငးတြင သးႏမား၊ ျပညပသ႔တငပ႕ျခငး အခြငအလမးမား၊ ေတာငသမား၏ ႏစၿခကမႈႏင အျခားတညေသာ အခကမားကသ႔ မၾကာခဏ႐ႈပေထြးေသာ ေဆြးေႏြးျငငးခနမႈမားက ခြျခမးစတျဖာဆးျဖတရာ၌ အလြနအေရးပါေသာ ကရယာတစချဖစေၾကာငးေတြ႕ရလာရပါသည။

လယသမားမား မတတမးေရးသြငးေရးအတြက အေျခခသငတနးက စစဥလပေဆာငျခငးသည မတဖကမားအားလး တစဖကတြငမတဆက ထညသြငးမည နညးပညာသစမားအထမ တစချဖစသငၿပး တျခားတစဖကတြင ေစာငၾကညေလလာအကျဖတျခငးအတြက အခကအလက ေကာကယျခငးတမးျဖစသည။ အဆပါလကစြစာအပတြင မတညေသာ စမခကေဒသမားရ သးႏမား၏ အခ႕ခကခေသာ အခကအလကမားပါ စနစတကပါ၀ငႏငေရးအတြက တညးျဖတေရးလပငနး လပေဆာငရာတြင အလြနခကခ၍ ေငြကနေၾကးကမားျခငး မျဖစမသငပါ။

ေရဒယႏင ႐ပျမငသၾကားကမေကာငးစြာျဖင ေလလာေရးအဖြ႔သည စကပးေရး၊ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈႏင ေကးလကဖြ႔ၿဖးတးတကေရးတ႔က အေလးထားေသာ ေရဒယ ႏင ႐ပျမငသၾကား အစအစဥမား၏ အႀကမေရ၊ အမားႏစၿခကမႈႏင အစအစဥ၌ ထညသြငးထားေသာ အေၾကာငးအရာမားက မသရခရပါ။ အပၚယ အျမငအရ အစအစဥမားမာ ၾကည႐ႈသအထကအေလာကရၾကပါသည။ ၾကည႐ႈ နားဆငသအေျမာကအျမားထသ႔ ေရာကရ ႏငေသာေၾကာင အဖးနညးနညးႏင အလြနထေရာကသညနညးလမးျဖစႏငပါသည။ သ႔ရာတြင အေၾကာငးအရာပါဝငမႈမာ နညးပညာ သ႔မဟတ သတငးအခကအလက အေၾကာငးအရာမား ရငးလငးမႈရလာရန သ႔မဟတ သတထားရမလာရနအထ လေလာကမႈမရပါ။

သ႔ရာတြင အဖြ႔အေနႏင မတဖကႏစဖြ႔သည ဤမဒယာနညးလမးမားက အသးျပေနေၾကာငး ၾကားသရၿပး ဆကလက၍ အနာဂတအခြငအလမးမား ဆကလကရာေဖြေဖာထတသငပါသည။

-40-

တးခပညာေပးေရး ဝနထမးမားအတြက ေဒသဆငရာ ေလကငေရးသငတနးေကာငး(၃)ေကာငး ဖြငလစျခငး

တးခ႕ဝနထမးမားအတြက စဥဆကမျပတ၊ ကယျပန႔ေသာ မဟာဗဟာေဖာထတမႈမာ အျပာငးအလမားရငဆငေနရေသာ အျခားႏငငမားမ အေတြ႔အၾကမားက ရငးလငးစြာ ေဖာျပေနသကသ႔ အခနေတာေတာလအပမညျဖစသည။ ဤကသ႔ေသာ အေျပာငးအလအခနတြင အစးရ တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမားသည လယလပငနးလပကငေသာ ရပရြာမားသ႔ အျပညအဝမေရာကရႏငၾကပါ၊ ရေနၿပးသား ႏြားႏငဆြေၾကာငးဆြ၊ ထြနႏငေျမပမးေစချခငး သ႔မဟတ အစကခစကပးျခငးတ႔၏ ျပန႔ႏ႔မႈ အရနမာ အလြနေႏးေကြးေနသည။ အခ႕ ေနရာအနညးငယ၌သာ သ႔မဟတ လးဝျပန႕ႏမႈမရသည သေဘာျဖစေနပါသည။

တစဖကတြငမ၊ အလရငေထာကပေသာ စမကနးမားသည လယယာစကပးေရးႏင ေကးလကဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးစဥတြင ထငရားေသာ အခနး က႑မ ပါဝငေနသည။ တးခ႕ပညာေပးလပငနး၏ ခဥးကပနညးလမးမားက ပငမအျဖစသတမတရန၊ က႑တြင အလရငမား၏ လႈပရားမႈမား ထညသြငးစစဥရနႏင သကဆငရာ အစးရဌာနအဖြ႔အစညးမားႏင စကားေျပာဆေဆြးေႏြးရန ဆြေဆာငမႈရ၍ ၾက႕ခငေသာ မတဖကအဖြ႕မား ျဖစရနအတြက အလရငအသငးအဝနး၏ အားေကာငးေကာငးျဖင႔ တးခ႕ပညာေပးလပငနးဖြ႔ၿဖးမႈက ျမႇငတငျခငးသည သငေတာေသာ ေျခလမးတစချဖစသည။

မတဖကအဖြ႕အမားစႏင အျခားအလရငေထာကပေသာ စမကနးမားသည ၎တ႔၏ ျပညတြငးဝနထမမားအား တးခ႕ပညာေပးလပငနး နညးလမးမားႏင လယယာ စးပြား စသညဘာသာရပ ေလကငသငတနးေပးၾကသည။ IRRI၏ တာဝနမားအနကမ တစခမာ ဆနစပါးစကပး ထတလပျခငးႏင ပတသက၍ ေခတမနညးပညာ တတေျမာက ကၽြမးကငမႈက ပပးေပးရနျဖစေၾကာငး ရငးရငးလငးလငး ေဖာျပခသည။ ဟငးသး ဟငးရြကႏင ေျပာငးစကပးထနလပျခငးတြင နညးပညာနားလညကၽြမးကငမႈက ပဂၢလက က႑မ တးျမင ပပးေပးလကရသည။

စမကနး ဝနထမးမားအား CARTCသ႔ ပ႔လႊတျခငးသည လကရအခနတြင ျဖစႏငေသာ ေရြးခယမႈမဟတပါ။ တစဖကတြင “တြကေျခကကမႈ”က ေတြးၾကညလင မတဖကအဖြ႕မား၏ ေလကငသငတနးေပး အေျမာကအျမားသည ေငြကနကးနပရေသာ၊ ထေရာကမႈရေသာ သငတနးမား ျဖစေစလပါသည။ ထေရာကမႈဟဆရာတြင အရပေဒသအရ သငေတာမႈရျခငး၊ ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသမ သငတနးမားသည (အမားအားျဖင ေျမျပန႔ ဆနစပါးမားအတြကျဖစၿပး)၊ အပပငးဇနတြင ဆထြကသးႏႏင ပအမးမး ႏင ေတာငေပၚေဒသတြင သစသးႏင ဟငးသးဟငးရြကမား(ႏင ေတာငယာစပါး)ျဖစသည။

အဓကသးႏမားအတြက အဓက နညးပညာသငတနးမားေနာကတြင တးခ႕ပညာေပးေရး ခဥးကပနညးႏင နညးလမးအမးမးက သငတနးမားတြင တငျပ၊ပ႔ခ၊ ေလကငေပးႏငသညၿပး တစခနတညးတြင သတငးအခကအလကမားႏင အေတြ႔အၾကမားက နကနကနန ဖလယႏငေသာ စငျမင တစခလညး ျဖစလာႏငပါသည။ ထ႔ျပင နညးပညာပငးသာမက အဖြ႔အစညးဆငရာ နညးလမးသစမား အတြက အေလအကငေကာငးမားက ဤေနရာတြင ေလလာဖလယႏငသည။

ပမနအားျဖင သ႐ပျပကြကမားသည ဤသငတနးေကာငး(၃)တညရရာ ေနရာဝနးကငတြင ရေနသငသည။ ပဂၢလက လယသမားမားရရာ ေဘးပတဝနးကငရြာမားတြင ရလင ပေကာငးပါသည။

ဥပမာ ဆဆငၿမ႕နယတြင ရေသာ ေနာငခမးတြငရသည Metta၏ ေလကငေရးသငတနးေကာငးက ေတာငေပၚေဒသအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈ ႀကးႀကးမားမားမလအပဘ တငးေဒသအဆငအထ အဆငျမႇငတငႏငသည။

ေဒသခ NGOမ ေကာငးစြာစမခန႔ခြထားေသာ ေလကငေရးသငတနးေကာငးသည ဖြ႔ၿဖးေရး စမကနးအမးမးမ သငတနးသားမားက တး၍ ေရာကရလာေစေၾကာငး ဖာဂါနာ(Fergana)ရ အရမ ကရဂဇ ျပညသသမၼတနငင(Kyrgyz Republic in Osh)မ အေတြ႔အၾကမားက ျပသခသည။

အဆပါ ေလကငေရးသငတနးေကာငးမားသည ပဂၢလက က႑မ သငတနးသားမားသာမက အစးရ က႑မ ဝနထမးမားအတြကကပါ ဖြငလစေပးရမည။ ေရရညေငြေၾကးလညပတႏငရနအတြက ေသခာေကာငးမြနေသာ စနစက ကနဥးကတညးက ေဖာထတသတမတထားရမည။

ပဂၢလက က႑သည သ႐ပျပသျခငးႏင ေလကငျခငးမားအတြက သြငးအားစမား၊ စကပစၥညးမား ပပးျခငးအားျဖင ပါဝငႏငၾကသည။

ေဒသဆငရာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင သတငးအခကအလကမားႏင အေတြ႔အၾကမားဖလယျခငးအား ခငမာအားေကာငးေစျခငး

အေရ႕ေတာငအာရမ အမနးခငးႏငငမားသည စကပးစးပြားအေျခအေနမား တညၾက႐သာမက သးႏစကပးျခငးပစႏင စားသးမႈ အေလအထမား ပါတညၾကသည။ သ႔ရာတြင ဗယကနမ၊ ကေမာၻဒးယားႏင လာအႏငငမားသည အေျပာငးအလမားက ရငဆငေနရေသာ ႏငငမားျဖစၾကသည။ ထ႔ျပင လယယာလပငနးပစမားပါ တညၾကသည။ ဆန႔ကငဖကအေနႏင ထငးႏငငသည ၎၏ ထးျခားေသာ လကၡဏာမားႏင စးပြားေရး ေဈးကြက ရေနသည။ ထ႔ေၾကာင ဤႏငငမားအားလးသည အငအားခငမာေကာငးမြနေသာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈႏင သတငးအခကအလက ဖလယျခငးတ႔အတြက အလြနသငေလာပါသည။ ျမနမာႏငငသည ပးေပါငးမႈမရဘ ၎ကယတင တစသးပဂၢလ လပေဆာငမႈမားေၾကာင ေကာၾကားၿပး ၎အေရ႕ေတာငအာရႏငင၊ အမနးခငးႏငငမားႏင ပးေပါငးမႈသည အျမငကယျပန႔၍ ပြငးလငးႏငေသာ အခြငအေရးက ေပးမည ျဖစသည။

ဤအမနးခငးႏငငမ တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမားသည အထကတြငေဖာျပခသည ေဒသဆငရာ ေလကငေရးသငတနးေကာငး (၃)ေကာငး၏ သငတနးမားတြငလညး ထထဝငဝင ပါဝငႏငပါသည။

-41-

၉.၃ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးဆကလကဖြ႔ၿဖးေရးအတြက အနာဂတအခြငအလမးမားဆကတကလပေဆာငလကရေသာ မဝါဒဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈႏင ယခငမ အေတြ႔အၾကမားအေပၚ အေျခခ၍၊ ထမမက အမနးခငးႏငငမား၏ သကဆငရာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမားကလညး အေျခခကာ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးး၏ အနာဂတက ေဆြးေႏြးရနလအပသည။ အဓက အေရးႀကး ကစၥႏစရပရေနသည။

• စကပးစးပြားအရ ႏငငအတြငးရ ကြျပားျခားနားမႈမားအား ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစသည။ သ႔ရာတြင လယယာစကပးေရး ဖြ႔ၿဖးတး တကမႈႏင အျခားအခကမားလညး ပါဝငၿပး ႏငင၏ ေဒသအသးသးတြင တးခ႕ပညာေပးေရးခဥးကပနညးမားက ေရ႕ေျပးနညးအားျဖင စမးသပၾကညႏငပါသည။ ဤ အမးအမညကြျပားေသာ ခဥးကပနညးသည ဗဟဥးစးစနစ ႏငမဟတဘ တစခႏငတစခ လကခငးခတ၍ လပေဆာငသြားရမည။

• အစးရမာ အျပညအဝေထာကပေသာ အစးရ တးခ႕ပညာေပးေရးစနစသည တစတငးျပညလး အတငးအတာႏင စတေကနပဖြယေကာငးေသာ အဆငအထ ေရာကရေအာငလပေဆာငႏငမညဟေသာ အယအဆမာ လကေတြ႔မကပါ၊ အဘယေၾကာငဆေသာ ေငြေၾကး အရအခကအခရႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဥးစားေပးမားသတမတျခငးသည လအပၿပး ရရႏငေသာ အရငးအျမစမားအား အေကာငးဆးအသးချခငးက လပေဆာငရနလအပသည။

ႏငငအတြငး ျပန႔ႏ႔ေနေသာ ေကာလဟလမားမ တစခမာ ဝနႀကးဌာနအေရအတြကက အႀကးအကယ ေလာခ၍ လယယာစကပးေရး ဝနႀကးဌာနႏင ေမြးျမေရး၊ ေရလပငနးႏင ေကးလကေဒသဖြ႔ၿဖးေရးဝနႀကးဌာနတ႔သည ဝနႀကးဌာန4 တစခတညးအျဖစေပါငးစညးသြားမည ဟ၍ ျဖစသည။ သ႔ရာတြင ဤဖြ႔စညးပ ျပျပငေျပာငးလမႈသည လကရ ရေနသည အလပ၊ တာဝနမားက နယနမတသတမတျခငး ျပနာက ေျဖရငးေပးမည မဟတပါ။ ထ႔ျပင စမခန႔ခြမႈဆငရာ လပငနးစဥမား၊ စမမႈပစႏင ဌာနတစခႏငတစခ ဆကသြယမႈမရျခငး တ႔ကလညး ေျဖရငးေပးႏငမည မဟတပါ။

ေအာကတြင ေရ႕ေျပးအျဖစ သေဘာထား၍ လပေဆာငႏငေသာ ခဥးကပမႈမားက အတခပေဖာျပထားသည။

ဖနးေခၚေျဖဆျခငးအၾကေပးလပငနး (မဘငးလဖနးအေျချပေသာစနစ)ဖနးေခၚေျဖဆမႈလပငနးက Proximity Designsမ ျမစဝကၽြနးေပၚေဒသအတြက ေဖာထတ၊ တငျပခၿပး ေဒသအတြငး ကယကယျပန႔ျပန႔ လကခ ခၾကပါသည။ အဓကလပေဆာငခကႏစရပမာ

• ပမားႏငတကြ နညးပညာပငးဆငရာ သတငးအခကအလကမားက ပပးေပးရန၊ သ႔မသာ လယသမားမားသည ၎တ႔၏ သးႏမားႏငသကဆငေသာ ျပနာမားက သရႏငမညျဖစၿပး ျပနာအတြက သငေတာေသာ အေျဖက ရာေဖြႏငမည ျဖစသည။

• လယသမားမားအား တစဥးႏငတစဥး ခတဆကေပးျခငးႏင လယသမားမားႏင အၾကေပးဝနထမးမားႏင ခတဆကေပး ျခငး။

မဘငးလအေျချပ သတငးအခကအလက/အၾကေပးစနစသည အဖးနညးၿပး ပမထေရာကေသာ အကးရလဒက ေပးပါသည။ သ႔ရာတြင ေနာကဆးရ အခကအလကမားလအပၿပး ေဒသအလက သးသန႔ မကြအမးမးလညး ရရႏငရပါမည။ စကပးေရးဥးစးဌာန ၿမ႕နယ႐းမားကအားျဖညျခငးတြငလညး ခတဆက အသးျပႏငသည ေရြးခယမႈလညးျဖစသည။ ၎တ႔က ေနာကဆးရသတငးမားႏင ျဖညစြကေပးႏငပါမည။ ေရ႕တြငေဖာျပခသညအတငး ဤကသ႔ေသာလပေဆာငခကမားသည ဓာတေျမ ၾသဇာႏင မးေစႏႈနးမား၊ ေစးကြကသတငးအခ႕ႏင အပငထနးသမးကာကြယျခငး အေျခခ သတငးအခကအလကမားကသ႔ စကပးသးႏဆငရာ နညးပညာမား၏ အေျခခအခကမားက ပပးေပးႏငပါသည။ သ႔ရာတြင ပးမႊားႏင ေရာဂါမား ေဖာထတသတ မတျခငးတြင စနစမာ လပေဆာငႏငမညမဟတေတာပါ၊ ၎သည သတထားမျခငးရရန ႏႈးေဆာႏငၿပး ျပနာႏငပတသက၍ သကဆငရာအေၾကာငးအရာႏင လကၡဏာမားက ေဖာထတေပးႏငေသာလညး အရညအခငးႏင အေတြ႔အၾကရ ဝနထမးမား၏ အၾကေပးမႈကမ အစားထးမေပးႏငပါ။

ျမနမာၾသဘာAWBAသညလညး တညေသာလညး ပ၍ ေခတမေသာကြနပတာအသးခနညးစနစတခက ေဖာထတေနပါသည။

ထတလပမႈ/ တးခ႕ဝနေဆာငမႈစခနးမားႏင သတ စငတာမားစကပးေရးဥးစးဌာန တးခ႕ပညာေရးလပငနး၏ ထတလပမႈ သ႔မဟတ တးခ႕ပညာေရး စခနးမား၏ အခနးက႑မားမာ ကန႔သတမႈမား ရေနပါသည။ ၎သည ေတာငသသငတနးမားအတြက သငတနးအေဆာကအဥးအျဖစအသးျပႏငေသာ အေျခခ အေဆာကအအတစခ႕ ျဖစသည။ စစတမးေကာကယသည အခနတြင ဤစခနးမားအေၾကာငးက အပပငးဇန၊ မလႈငၿမ႕နယတြင အထးသျဖင ေဖာျပၾကသည။

မၾကာမက စတငခေသာ IFDA “ျမနမာႏငငတြင လယယာစကပးေရး ျပနလညဖြ႔ၿဖးရန အားေပးေထာကကျခငး- Fostering Agricultural Revitalization in Myanmar (FARM)”စမကနးသည “အသပညာျဖန႕ခေရးစခနး” ၅၅လးက ေနျပညေတာတစဝကမ ၿမ႕နယ(၅)ၿမ႕နယတြင တျဖညးျဖညး ေပၚထြကလာၿပး “ေကးလကေန ျပညသမား၏ လမႈစးပြားအရပရပက ကယစားျပႏငေသာ ေရြးခယထားေသာ၊ ကား၊မ ညမေသာ ဥးစးအဖြ႔(လယယာ/ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာနမလညး ကယစားျပမည)မ အပခပမည”။

စမကနးသည “အမားအျပားပါဝငေအာငလပေဆာငျခငးး၊ လယယာလပကငေသာ အမေထာငစမားအား ပပးကညသည စေပါငးပါဝငေသာ တးခ႕ ပညာေရးလပငနးႏငေျမယာမစြန႔ဥးလပငနးရငမားအား အေသးစားစးပြားေရးလပငနးမား စတင၊ အေကာငအထညေဖာရန ဖနတးေပးျခငး”လပငနးတ႕တြင ေထာကပမညျဖစပါသည။ (IFAD၊ စမကနးပစ ေနာကဆးအစရငခစာ၊ ဒဇငဘာ ၂၀၁၃)

IFAD FARM စမကနးမ ဤခဥးကပနညးသည ထတလပမႈ/တးခ႕ဝနေဆာငမႈ စခနးမား၏ အယအဆႏင အတငးအတာတစခအထ တည ေနပါသည။ ၎အယအဆမာ လယယာ/ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာနႏင ပးေပါငးေရးဆြ၍ ၎၏ သေဘာတညမႈက ရရထားသညဟ ယဆ၍ ရႏငပါသည။ သ႔ရာတြင ဤခဥးကပနညးအား FARMစမကနးေဒသတြငသာ လပေဆာငရနကန႔သတမညေလာ သ႔မဟတ နမနာ/ေရ႕ေျပး အျဖစ တစႏငငလးအတြက လပေဆာငမညေလာ ဆသညမာ မရငးလငးေသးပါ။

4 ၁၉၈၈မတငမတြင လယယာစကပးေရးႏင သစေတာဝနႀကးဌာနတြင လယယာစကပးေရး၊ သစေတာ၊ ေမြးျမေရးႏင ေရလပငနးစသည အဓကဌာနခြ(၄)ခပါဝငပါသည။ ကြျပားေသာ ဝနႀကးဌာနလကေအာကတြင စမခရေသာအခါ ဤက႑မား၏ တစခႏငတစခ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမာ ကဆငးသြားခသည။

-42-

ဒတယ IFADမ ေငြေၾကးေထာကပေသာ စမကနး (ကရငျပညနယႏင ရမးျပညနယတ႔မ ေရြးခယထားေသာ ေနရာမားတြင အေရ႕ပငးျပညနယမား လယယာစးပြား စမကနး၊ “ESAB”) သည အစအစဥေရးဆြေနသည အဆငတြင ရေနသည။ ဤစမကနးတြင တးခ႕ပညာေပးလပငနး ခဥးကပနညးအား မညသ႔စစဥထားသညမာ စတဝငစားဖြယေကာငးပါသည။

FARMစမကနး၏ EASခဥးကပပသည အနးကပ ေစာငၾကည၊ သးသပမႈက လအပၿပး ဤနညးလမးအား အျခားေဒသမားသ႔ ခ႕ထြငျခငး အလားအလာရပါက ၾကည႐ႈစစေဆးရနလအပပါသည။ ပထမဆးအေနႏင ၾကညပါက အလြနရညရြယခကေကာငးမြနၿပး ေငြကနေၾကးက မားမညဟ ထငရပါသည။ ႏငငအတြငးရ ၿမ႕နယတစၿမ႕နယစတြင အနညးဆး စခနးတစခတညရေနပါက ေျခလမးႀကးတစလမးၿပးသည ဟပင ဆႏငပါသည (FARMစမကနးတြင “အသပညာျဖန႕ခေရးစခနး”သည ၿမနယတစၿမ႕နယမ ေကးရြာအစေပါငးမားစြာက ေမာမနးထားပ ေပၚလြငပါသည။

အသးျပသမား/ေတာငသမား၏ ေငြေၾကးပါဝငမႈအသးျပသမား/ေတာငသမား၏ ေငြေၾကးအားျဖငပါဝငမႈသည ေယဘယအားျဖင အဓက ရညရြယခကက ပပးသည

• တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးအေပၚ အစးရ၏ အသးစရတက ေလာခေပးသည။ ပမနအားျဖင တးတကေနေသာႏႈနးျဖင ျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေအာငျမငေသာ အေကာငအထညေဖာေဆာငမႈအၿပးတြင ေတာငသမား၏ ပါဝငမႈျမငတကလာမညျဖစၿပး၊ ယငးေၾကာင အစးရအသးစရတလညး ေလာကလာမည။

• ေကာငးစြာ ပစေရးဆြထားပါက (ေတာငသမားအားလးအတြက ပေသအတးႏႈနးမရပါ၊ သ႔ေသာ လပငနးမေပးေသာ ဝနေဆာငမႈမား အေပၚတြင မတညပါသည) ၎သည အစြမးရေသာ နညးလမးျဖစၿပး တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမား၏ လပေဆာငမႈႏင အရညအေသြး က အစဥတစကျမငတကေစႏငပါသည။ ဝနေဆာငမႈသည လေလာကေသာ အရညအေသြးမရပါက ေတာငသမားထမ ဝယလအား (ရယလစတ)ႏင ေငြေၾကးထည၀ငမႈ ရရမညမဟတပါ။

ေယဘယအားျဖင ဤကသ႔ေသာ အဆျပခကသည ကနဥးအဆင ပါဝငေသာအဖြ႔၀ငမားျဖစသည အစးရ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနး၊ လယယာ လပကငေသာ ေကးရြာမားႏင တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမား၏ ခငမာေသာ ဆန႕ကငမႈက ၾကေတြ႕ရမညျဖစသည။

သ႔ရာတြင ဤနညးလမးသည ျမနမာႏငင၏ ပမဖြ႔ၿဖးေသာ ေနရာမားျဖစသည ရမးျပညနယေတာငပငးႏင ၿမ႕ေနစားသးသမားရရာ အခကအခာေနရာမားျဖစေေသာ ရနကနႏင မႏေလးမားတြင စမးသပသငပါသည။ အျခား အေျပာငးအလရငဆငေနရေသာ ႏငငမားႏင ေနာကတငးႏငငမား၏ အေတြ႕အၾကမားက ေဖာျပသညမာ စးပြားျဖစတးခ႕ပညာေပးလပငနးသည မၾကာမအခနတြင အလြနဖြ႔ၿဖးေသာ ေစးကြက စးပြားေရးက အေလးေပးေသာ စကပးေရးေဒသမားတြင စတငေတာမည ျဖစသည။ ဤအယအဆက အစးရတးခ႕ပညာေပးလပငနးမ မခယ မလပေဆာငပါက ၎တစခလးသည ပဂၢလကပင၊ ရာႏႈနျပည ေစးကြကစးပြား အေျချပက စတငမညျဖစသည။

ထ႔ျပင ျမစဝကၽြနးေပၚတြင လပေဆာငေနေသာ WHHကသ႔ေသာ မတဖကမားက ေမာလငသညမာ လကခသမားသည ၎တ႔အခမ ရရ ထားေသာသြငးအားစႏင ညမေသာ ေငြပမာဏက သကဆငရာေကးရြာ၏ လညပတစးဆငးရနပေငြတြင ထညဝငရနျဖစၿပး ၎မာ အငမတန သငေလာေသာ အေလအထျဖစသည။ တးခ႕ပညာေပးလပငနးအတြက ေငြေၾကးပပးမႈသည ဖြ႔ၿဖးမႈစမကနးစတငသညအခနကတညးက စတငရမညျဖစသည။

ဤအပငးတြင IFAD FARM စမကနးတြင လယယာလပကငေသာ ရပရြာမေငြေၾကးအနညးငယ ပါဝငထားသညမာ ထးျခားမႈျဖစစဥ ျဖစသည။

ပဂၢလက တးခ႕ပညာေပးလပငနးမားအတြက ေဘာငခာ/ကပြနစနစ/အစးရ၏ ခြငျပေၾကးေငြမား၎စနစမာ တးခ႕ပညာေပးလပငနးသ႔ အစးရက စဥဆကမျပတေငြေၾကးပပးမႈ ျဖစသည၊ သ႔ရာတြင အစးရဌာနမားက ေပးေသာ ဝနေဆာငမႈမား မျဖစရပါ။ စနစက အဓက မဝါဒႏစရပေပၚတြင အေျခခထားသည။

• တးခ႕ပညာေရးႏင စကပးေရးအၾကေပးျခငးက ပပးျခငးျဖင အစးရက လယလပကငေသာ ရပရြာက ေထာကပလသည႔ ဆႏၵရပါက ၎သည ေတာငသ(သ႔)ေတာငသအဖြ႔မားအား ေဘာငခာမား ျဖတေပးလကၿပး ဤလကခသမားအတြက ေကာငးစြာရငးလငး တငဆကထားေသာ တးခ႕ပညာေပးဝနေဆာငမႈ/အၾကေပးအလပက ၃နာရခန႔ လယယာသ႔သြားေရာကလညပတ၍ ေတာငသ၏ အခကအခမားက ေျဖရငးေပးမညျဖစသည။

• ေတာငသသည စြမးရညရေသာ အလြတတနးအၾကေပးမားက ရာေဖြၾကသည (၎မာ အခနပငးအလပလပကငေနေသာ အခနပငး အၾကေပး သ႔မဟတ အၾကေပးကမၸဏ/ ပဂၢလက၊ စသညျဖင)ထ႔ေနာက ဝနေဆာငမႈအား ေပးၿပးပါက သ႔အားေဘာငခာေပးလကသည။ အၾကေပးက ၎ေဘာငခာႏင ညမေသာေငြပမာဏက အစးရ အဖြ႔ ႐းဌာနတြင သြားေရာကလလယထတယရသည။

အစးရအတြက ရရေသာ အကးေကးဇးမာ ၎သည အစးရေထာကပေသာတးခ႕ပညာေရးက ပပးႏငေသာ အဖးမမားေသာ နညးလမးျဖစသည၊ အဘယေၾကာငဆေသာ မညသညအစးရဌာနအဖြ႔ကမ ထပမတးခ႕ဖြ႕စညးစရာမလေသာေၾကာငျဖစသည။ ေတာငသမားသည ၎၏ အေတြ႔အၾကအရ ၊ လအပေသာ ဝနေဆာငမႈအရ၊ လကခႏငသညအဆငအရ အၾကေပးက ေရြးခယႏငခြငရသည။ အခနၾကာလာသညႏင အမ စြမးရညျပညဝေသာ အၾကေပးမားေပၚထြကလာႏငၿပး အဘယေၾကာငဆေသာ စြမးရညမျပညဝေသာ အၾကေပးမားသည စနစမ အလအေလာက ထတပယျခငး ခရမညျဖစေသာေၾကာငျဖစသည။

အျခားေရြးခယႏငခြငမာ ေထာကပေၾကးေငြအား ပဂၢလက အဖြ႔အစညမားထ တက႐ကေပးျခငးျဖစသည၊ ၎မာ တဖကတြင ေတာငသ၊အစးရႏင ပဂၢလကၾကား ႀကတငသေဘာတညထားၿပးသည အတငးအတာႏင နယေျမအတြငးရ ေတာငသမားအား တးခ႕ပညာေပးလပငနးက ပပးေပးမညျဖစသည။

-43-

၉.၄ အဆငျမႇငတငထားေသာ၊ ပ၍ေကာငးမြနေသာ၊ ဆကတကလပေဆာငလကရေသာ လယသမားမားအား ပညာေပးျခငးႏင သငတနးေပးျခငးလကရတြင ႏငင၌ လငယလယသမားမားအတြက အသကေမြးမႈပညာေရး သငတနးမား ေသခာဖြ႔စညးထားျခငးမရေသးပါ။ ဤ ျပနာအား ေအာကေဖာျပပါ အေၾကာငးရငးမားေၾကာင အနာဂတတြင ကာလလတ အတြငး ကငတြယေျဖရငးေပးရမည။

• ေစးကြကဥးစားေပးျခငးႏင ေစးကြကႏငပမခတဆကလာသညႏငအမ ေအာငျမငသည ေတာငသတစဥးသည အေျခခစကပးေရး နညးပညာမားထက ပမသရရန လအပေနပါသည။ ပထမဆးအေနႏင သးႏအသစမား၊ ေရေပးသြငးျခငးနညးသစမားစသည လယယာ စမမႈႏင ေကာငးမြနေသာ သြငးအားစမားဝယယျခငးႏင သငေတာေသာအခနတြင ေစးေကာငးရရေအာင ေစးကြကသ႔ တငသြငးျခငး စသည ေစးကြကစးပြားဆငရာ လပငနးမားအစရသညတ႔တြင တးတကမႈရေစရန ၎၏ စမခန႔ခြမႈစြမးရညက အားေကာငးလာေအာင လပေဆာငရမည။

• တစခနတညးတြင ေတာငသမားအား ပမေကာငးမြနေသာ စနစတကဖြ႔ထားေသာ ပညာေရးဆငရာ ပပးမႈမားသည လေနမႈ အဆငအတနးကလညး တးျမငေစၿပး သကေမြးမႈပညာအရ “ကၽြမးကငေသာ ေတာငသ”အျဖစက ရရမည ျဖစသည၊ ထမ ဤပညာရပအား ပ၍ ဆြေဆာငမႈရေအာငလပေဆာငၿပး ေကးလကမ ၿမ႕သ႔ ေျပာငးေရႊ႕ျခငးက ေလာခႏငမညျဖစၿပး ေကးလကေဒသ တြင အလပအကငအခြငအလမးမားက ဖနတးေပးလာႏငမညျဖစသည။

ေတာငသမားအတြက စနစကေသာ ပညာေရးႏင သငတနး “အထကတနးေကာငးမား” တးျမႇငရနမာ ပထမေျခလမးအေနႏင ေတာငသသငတနး ေကာငးမား ပစက လက၍ ၃လမ ၆လ သငတနးက ေတာငသငယမားအတြက အၾကျပထားသည(Kohn၊ G.၊ ႏင Huttemeier၊ ၂ဝ၁၃)။ လကရတြင ADRAသည တညေသာ နညးလမးျဖစသည ေတာငသမားအား လအတနၾကာသငတနးေပးျခငး စမကနးသစက စစဥေရးဆြသည အဆငတြင ရေနသည။

လယယာစကပးေရးက႑တြင သကေမြးမႈပညာသငတနးေပးျခငး (VET)က မတဆကလာျခငးသည အဓက ျပျပငေျပာငးလမႈပငျဖစသည။ စဥးစားေတြးေခၚမႈ အမားအျပားလအပေသာလညး အကးေကးဇးမားမာ စလငလပါသည။

-44-

ေနာကဆကတြ ၁ - ျပနလညေလလာသးသပခကမား

လကရအစးရက ႐းမထငခငအထ ျမနမာႏငငအတြငးရ တးခ႕ပညာေပးလပငနးႏငစပဆငေသာ ေဆာငးပါး၊စာတမးမားမာ အလြနနညးပါးပါသည။

အေၾကာငးကစၥေတာေတာမားမားတြင စကပးေရးပညာေပး၊ သေတသနႏင ေထာကကျပျခငးမားက လယယာစကပးေရး၊ စကပး ေရးဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈမားႏင လယယာစကပးေရး က႑တစရပလးအား ျပနလညေလလာသးသပခက အေျခအေနအရပရပ အေပၚမတည၍ ကငတြယေျဖရငးၾကပါသည။

ACIAR (2001) , Final report, project: Increasing food security and farmer livelihoods through enhanced cultivation in the central dry zone of Burma (Myanmar)

လကရအစးရက ႐းမထငခငအထ ျမနမာႏငငအတြငးရ တးခ႕ပညာေပးလပငနးႏငစပဆငေသာ ေဆာငးပါး၊စာတမးမားမာ အလြနနညးပါး ပါသည။

AERES GROUP, Houterman, J., (2014) Reform of the Agricultural Knowledge System in Myanmar, Opportunities for Myanmar-Netherlands cooperation

အလငအျမန ၾကည႐ႈျခငးတြင အဓကအားျဖင စကပးေရးပညာရပက႑က ေဖာျပထားၿပး သေတသနနငတးခ႕ပညာေပးေရးက႑က အနညး အကဥးသာ ေဖာျပထားသည။

၎သည စကပးေရး က႑ငယက ေငြပမာဏအေျမာကအျမားေထာကပျခငးက ေထာကခသည။ လယယာစကပးေရးက႑သည ျမနမာစးပြားေရးက႑တြင အေရးအပါဆးျဖစေသာေၾကာငျဖစၿပး ေကးလကဖြ႔ၿဖးတးတကေရးလပငနးႏင ပညာေရးက ေကာငးစြာ ခတဆကႏငေသာေၾကာငျဖစသည။

ေကးလကေနျပညသမားအတြက စနစကနေသာ၊ စဥဆကမျပတ စကပးေရး သငတနးမား ကငးမျခငးက အသားေပးေဖာျပၿပး သေတသန ပညာေရးႏင တးခ႕ဝနေဆာငမႈအၾကား ခတဆကမႈအားနညးျခငးကလညး ေဖာျပထားသည။ ပညာေရးအား စကပးေရးက႑တြငပါ လ႔စြမးအား အရငးအျမစဖြြ႔ၿဖးမႈအတြက အဓက အခကအျဖစသတမတသည။

ဤအစရငခစာသည၂၀၁၄အကနႏင ၂၀၁၅အစပငးတြင “Myanmar-NL Agri Programme & Business Opportunities” အတြလကေဖာျပခကမ တစစတတစပငးျဖစသည။

Asian Development Bank (ADB), (2012), Support for Myanmar’s Reforms for Inclusive Growth Program

စကပးေရးက႑ ဆနးစစေလလာမႈတြင ကယျပနစြာ ဆနးစစထားမႈက ေဖာျပထားသည၊ “ညဖငးစြာ ေဖာေဆာငထားေသာ သေတသနႏင တးခ႕ပညာေပးေရး စနစ” ႏင လယယာ/ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန၏ နညးပညာကၽြမးကငပညာရငမား မရျခငးႏင လာထားေငြ မလေလာကျခငးတ႔အား အတားအဆးမားအျဖစ ေဖာျပထားသည။ ထ႔ျပင “လကေတြ႔လပေဆာငမႈမားသည က႑တြင သတမတ ထားေသာ ရညမနးခကမားႏင ဥးစားေပးမားႏင ကကညမႈမရပါ”ဟ၍ ေဖာျပထားသည။

Baig, M.B., Aldosari, F. (2013), Agricultural Extension in ASIA: Constraints and Options for Improvement in : Journal of Animal & Plant Science 23(2)

အာရေဒသတြင တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးလပေဆာငရနအတြက စနေခၚမႈမားအား ကယကယျပန႔ျပန႔ ႏႈငးယဥေဖာျပထားသည။ လအမားပါဝငျခငး၊ ပဂၢလကျပျခငး၊ ေစးကြကလြတလပမႈႏင ဗဟဥးစးစနစမဟတျခငးမားမာ စနေခၚမႈမားျဖစၿပး ၎တ႔မာ ေဒသအတြငးရ ႏငငေတာေတာမားမားတြင အတငးအတာအမးမးႏင ရေနသည။

Cho, K.M. Boland, H. (2001 ?), Participatory Learning for Agricultural Extension and Future Development in Myanmar

စာေရးသမားက လယယာစကပးေရး တးခ႕ဝနေဆာငမႈအတြက သငၾကားျခငးႏင ပညာေရး လပငနးစဥမ စေပါငးပါဝငေလလာမႈ လပငနးစဥသ႔ေျပာငးလရန ေဆြးေႏြးထားသည

ထ႔ျပင လယယာစကပးေရးတြင ပါဝငလကရေသာ ျပညပေထာကပေသာ စမကနးအနညးငယႏင ၎တ႔၏တးခ႕ပညာေပးလပငနး ခဥးကပနညးလမးမားအေၾကာငး အကဥးခပက ေဖာျပထားသည။

Cho, K.M., (2002), Agricultural Extension in Myanmar, in: BeraterInnen News 1/2002

အစးရ (စကပးေရးဥးစးဌာန) တးခ႕ပညာေပးေရးဌာနခြEAS(MAS)၏အႏစခပက ေဖာျပထားၿပး စကပးေရးဥးစးဌာန၏ ထေရာကစြာ လပေဆာငႏငမႈမားက ကန႔သတထားေသာ အဓက အတားအဆးမားက အသားေပးေဖာျပထားသည။ ပးေပါငးပါဝငမႈႏင ရပရြာအေျချပ ခဥးကပနညးမားက အၾကျပထားၿပး ေရဆငးစကပးေရးတကသလႏင ေဒသဆငရာစကပးေရးသငတနးေကာငးမားတြင တးခ႕ ဝနေဆာငမႈခဥးကပမႈ အသစမား ပါဝငလာေၾကာငးကလညးေဖာျပထားသည။

Cho, K.M., Boland,H., (2003), Searching Institutional Linkages for Implementation of a Participatory Extension Approach in Myanmar, in : Proceedings of the 19Th Annula Conference of AIAEE, Raleigh, North Carolina, USA

စာတမးသည အစးရ တးခ႕ပညာေပးလပငနး(စကပးေရးဥးစးဌာန)စတငေဖာေဆာငမႈ၊ စကပးေရးဆငရာ ပညာေရးႏင သေတသနက

-45-

အတခပေဖာျပထားၿပး အထကတြင ေဖာျပခေသာ စစတမးေကာကချခငးအရ ေကးရြာတးခ႕ဝနေဆာငမႈ ဝနထမးမား အဓက ရငဆငရသည အခကအခမားက ေဖာျပထားသည။

Cho, K.M., (2013), Background Paper No.5, Current Situation and Future Opportunities in Agricultural Education, Research and Extension in Myanmar, as part of a Strategic Agricultural Sector and Food Security Diagnostic for Myanmar, led by Michigan State University (MSU) and in partnership with the Myanmar Development Resource Institute-Centre for Economic and Social Development (MDRI-CESD)

အစရငခစာက စကပးေရးပညာရပ၊ သေတသနႏင အစးရ(စကပးေရးဥးစးဌာန) တးခ႕ပညာေပးလပငနးတ႔၏ စနစေၾကာငးက ေဖာျပထားသည။ ႏငငတြင တးခ႕ပညာေပးလပငနးျဖစေပၚလာမႈ၏ သမငးေၾကာငးအနညးငယက အတခပေဖာျပထားၿပး တးခ႕ပညာေပး လပငနးဆငရာ အေထြေထြ အသးအႏႈနးမားႏင ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ ေတာငသဗဟျပ ခဥးကပနညးအား အသးျပရန ျပျပငေျပာငးလမႈ လအပေၾကာငးလညးေဖာျပထားသည။ ေတာငသအဖြ႔အစညးမားမရျခငးက ေထာကျပထားသည။ လာထားေငြစာရငးအခ႕ႏင ျပျပင ေျပာငးလရနအတြက ေယဘယ အၾကဥာဏမားေပးထားသည။ တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမားရငဆငရသည ျပနာမားမာ ၂ဝဝ၂ခႏစ စာတမးမ တညေသာ စစတမးေကာကယခကေပၚတြင အေျခခထားျခငးျဖစသည။ “အမားပါဝငေသာ တးခ႕ဝနေဆာငမႈ ကြနယက”က အၾကျပခေသာလညး ပဂၢလကႏင စမကနးက႑မားမ လပေဆာငေနေသာ တးခ႕ပညာေပးလပငနးမားကမ ေဖာျပထားျခငးမရပါ။

Denning, G., et al. (2013), Background Paper No.2, Rice productivity Improvement in Myanmar, Michigan State University (MSU) and in partnership with the Myanmar Development Resource Institute-Centre for Economic and Social Development (MDRI-CESD)

ကာလတ၏ အစတအပငးအေနႏင ကယျပန႔ေသာ မာလတမဒယာျဖစေသာ “Myanmar Rice Manual”က သေတသန၊ တးခ႕ပညာေပး လပငနးႏင ပညာေရးအတြက ရငးျမစအျဖစ အၾကျပသည။ ေရရညအတြက တးခ႕ပညာေပးလပငနးက ဝနေဆာငမႈဥးတညေသာ အဖြ႔အစညး ေျပာငးလမႈက လအပသည။

Van Dorsten, F. et al. (2015), Farmers‘ organisations and cooperatives in Myanmar

ဤအစရငခစာသည “Myanmar-NL Agri Programme & Business Opportunities” မျဖစသည။ အဓက ထပပငးအဖြ႔အစညးမားသည အမနတကယတြင သးသန႔မဟတဘ အစးရအဖြ႔အစညးမားႏင ခတဆကေနၿပး အဓက လပငနးမားသည ေခးေငြပပးျခငး ပစမးတြငသာ အေလးေပးသည။ အဖြ႔ဝငသတမတျခငးႏင ေအာကေျခအဆငသ႔ အဖြ႔အစညးမား၏ ထးေဖာကဝငေရာကမႈႏင အေသးစားလယယာလပသားမားအား ကယစားျပႏငမႈမာ အားနညးေနသည။

FAO/UNDP (2003/04), Myanmar Agricultural Sector Review and Investment Strategy, Vol. 2: Agricultural Sector Investment Strategy

ဗဟဥးစးစနစမ ေဒသခမားဆးျဖတသတမတေသာ ဥးစားေပးမားသ႔ေျပာငးလျခငးႏင လမႈေရးႏင ရပရြာ ဖြ႔ၿဖးမႈတ႔အတြက အေျခခ မဟာဗဟာမာက ေဖာျပၿပးသညေနာကတြင အစရငခစာသည က႑ခြ ရငးႏးျမႇပႏမႈ မဟာဗဟာမား(စကပးေရး သေတသန တးခ႕ ပညာေပးေရးလပငနးႏင ပညာေရးအပါအဝင)က ေဖာျပေပးခသည။ လကရအေျခအေနသည ရငးလငးေသာ ရညရြယခကႏင လယသမားမား ၏လအပခကႏင အတားအဆးမားအေပၚ အေျခခထားေသာ သငတနးမားမရျခငး၊ စကပးစးပြားႏင လမႈစးပြား အေျခအေနမားႏင သေတသနႏင႔ တးခ႕ ပညာေပးေရးအဖြ႔တ႔၏ စစမနမႈမား မရျခငးတ႔ျဖစသည။

Fujita, K., Okamoto, I., (2006), Discussion Paper No.63, Agricultural Policies and Development of Myanmar’s Agricultural Sector: An Overview, Institute of Developing Economies

လမႈေရးမၿငမမသကျဖစမႈက ေရာငရားရနႏင အစးရမာ ဆကလက ခပကငေနမႈမာ စကပးေရးမဝါဒက ခပကငေနေသာ အဓက အခကမားျဖစသည။ ဆရယလစေခတတြင စားေသာကကနေစးႏႈနးကဆငးမႈႏင လပခေလာနညးမႈက စကမႈက႑က ေထာကပ႔ရန ထနးသမးထားခသည။ ၁၉၈၈ခႏစေနာကပငးတြင ဆနေစးႏႈနးက အဆမတနႏမထားၿပး သြငးအားစေစးႏႈနးမားမာ တျဖညးျဖညးႏင လြတလပလာသည။

စာတမးသည စကပးေရး မဝါဒမားက ကယျပန႔စြာ အႏစခပေဖာျပထားျခငးျဖစၿပး ဆရယလစေခတမ ၂ဝဝဝျပညႏစအထ ၎တ႔၏ ႐ကခတမႈမားကပါ ေဖာျပထားသည။

Haggblade, S., et al., (2013) A Strategic Agricultural Sector and Food Security Diagnostic for Myanmar, led by Michigan State University (MSU) and in partnership with the Myanmar Development Resource Institute-Centre for Economic and Social Development (MDRI-CESD)

စာတမး၏ အဓကမာ ျမနမာစကပးေရး က႑၏ လပေဆာငခကနမဆငးမႈက ႐ကခတေစေသာ အဓကအခကမားက ေဖာျပထားသည။ အနာဂတအတြက အၾကေပးခကအေနႏင အပငး ပငးျပထားသည

• ကာလတ၊ အဖြ႔အစညးသ႔မဟတ မဝါဒေျပာငးလမႈမဟတဘ စကပးေရး လပေဆာငခကမားအား တးျမငေစမည နညးလမးမား

• ကာလရည၊ အဓကအဖြ႔အစညးႏင မဝါဒ ေျပာငးလမႈဆငရာ လပငနးစဥအတြမားက ျမနမာႏငင၏ အမနးခငးႏငငမား၏ လပေဆာငခကမားႏင ယဥႏငမႈရေစရန

• နဂ ပစအတငးလပေဆာငျခငး၊ ႏငငသည ဆကလက၍ ၎၏ စကပးထတလပမႈ နမ႔ဆငးမည

ကာလရညေအာကတြင ေအာကေဖာျပပါ အခကမားက ေဖာျပထားသည

-46-

• စကပးေရး သေတသန ေစးကြကဥးတညေသာ၊ေတာငသဗဟျပေသာ (လာထားေငြ ပမ သးစြ၍) စနစသ႔ေျပာငးလျခငး

• အစးရ တးခ႕ပညာေပးေရးစနစအား ေခတႏငအည ျပျပငေျပာငးလျခငး

• စကပးေရးဆငရာ ပညာေရးအား ျပျပငေျပာငးလျခငး

• ေတာငသအေျချပအဖြ႔အစညးမားအား ပပးေပးျခငး

• ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင အာဟာရဆငရာ အဖြ႔အစညးမားအား ကာလရည ျပနလညျပျပငေမာငးႏငျခငး၊ သ႔မသာ ေကးလကကေလးငယမားအၾကား လသားအရငးအျမစက တးျမငႏငမညျဖစသည။

ႏစခစလးတြင ကာလတ၊ရည ကညမႈမားက ေရာယကလက ျမနႏငသမျမနျမနႏင တစၿပငနကတညး ပစေရးဆြ၊ အေကာငအထည ေဖာရမည။ ေတာငသတးခ႕ဝနေဆာငမႈ-သေတသနအၾကား အားနညးေသာ ခတဆကမႈမားအား အဓကျပနာအျဖစ ေဖာျပထားသည။

ICRISAT (2011), Myanmar and ICRISAT

ICRISATႏင DARအၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၊ မးေစဘဏမားတညေထာငျခငးႏင အပပငးဇနတြင ပအမးမးအတြက စမးသပခကမား လပေဆာငခပတ႔က အတခပေဖာျပထားသည။

IRRI (2015), Myanmar and IRRI and Myanmar and IRRI (2000 ?)

ျမနမာႏငငတြင IRRI၏ သမငးေၾကာငးႏင မတဖကအမးမးႏင ပးေပါငးလပေဆာငခကမားအေၾကာငး အတခပ ေဖာျပခက။

JICA (2013), Assessment Survey on Agriculture

အစရငခစာတစခလးသည စကပးေရးက႑တစခလးက ေဖာျပထားေသာေၾကာင အေသးစတမကပါ။ သ႔ရာတြင လယယာ/ဆညေျမာငးဝနႀကး ဌာန၏ ၂၀၁၀-၂၀၁၁ဘ႑ႏစအတြက လာထားေငြ ကနးဂဏနး သတငးအခကအလကက ေဖာျပေပးထားသည။ စကပးေရးဥးစးဌာနသည စကမႈသးႏ ဖြ႔ၿဖးမႈဌာန၏ တဝကပငမရရေသာ (၉%ႏင ၁၉%)ႏင စကမႈလယယာ ဌာန(၈%)ထက အနညးငယသာ ပရေသာ လာထားေငြစာရငးျဖစသည။

Kohn, G., and Huttemeier, C., (2013): Myanmar Comprehensive Education Sector Review (CESR) Phase 1: Rapid Assessment; Technical Annex on TVET Subsector Analysis.

ျပနလညသးသပခကသည ပညာေရးက႑တစခလးက ျခငမပါသည။ ေနာကဆကတြသည နညးပညာပငးဆငရာ သကေမြးမႈဆငရာ ပညာေရးပညာေရး သငတနး(TVET)က အာ႐ထားၿပး လယယာစကပးေရးက ျခငထားပါသည။

Michigan State University et al. (2013), Strategic choices for the Future of Agriculture in Myanmar: A Summary Paper

၎မာ အဓက အစရငခစာ၏ အႏစခပျဖစၿပး ၂၀၀၃ခႏစ ေဖေဖၚဝါရလမ စစမးစစေဆးမႈ ေနာကခစာတမးမားျဖစပါသည။ ဤေနရာ တြငလညး ေတာငသမား-တးခ႕ဝနေဆာငမႈ-သေတသနတ႔၏ ခတဆကမႈမားအားနညးပက အေလးထားေဖာျပထားသည။

အဓက အစရငခစာႏင ေနာကခစာတမးမားတြင ပါဝငသညအတငး ယၾကည၍မရေသာ စာရငးအငးအခကအလကမားႏင အရငႏစမား ကတညးက ထတျပနထားေသာ စညးမဥးမားအား ေကာငးစြာၾကပမတျခငး ေလာနညးျခငးမားက ေျဖရငးရမည ျပနာမားအျဖစ ေထာကျပထားသည။

Myanmar Agricultural Service, official website

SanThein,BanShein,TinChoChoMyat,(2007),IntegrationofFarmer-LedExtensionApproachfortheTechnoölogyDiffusioninFood-cum-CashCropProductioninMyanmar,PapersubmittedfortheNationalSymposiumonFarmer-LedAgriculturalExtensionApproachesinMyanmar,28–30May2007,Yangon

၂ဝဝ၁ခႏစ အေစာပငးတြင စာေရးသမားသည ၾကစကပးထတလပမႈအတြက တးခ႕ဝနေဆာငမႈ ဝနထမးမား၏ လပေဆာငမႈမားက စစတမး ေကာကယေလလာခၾကၿပး ဝနထမးမားမာ အသးျပသမားက အေလးမထားဘ “ဆရာႀကးပစ”ျပမၾကေၾကာငး ရလဒထြကေပၚခသည။ ထ႔ျပင ၾကစကပးျခငး နညးပညာသစအား လကခအသးျပျခငးႏင လကခအသးမျပျခငး အေၾကာငးရငးမားကလညး စစေဆးခၾကသည။

San Thein (2010), Preliminary Review on Extension Program Planning and Scope of Activities in Myanmar Agricultural Service and Related Departments in Agriculture Sector of Myanmar and Identification of Possible Areas of Cooperation and Strengthening Opportunities for Sustainable Community Development Projects

စာတမးသည အစးရတးခ႕ပညာေပးေရးလပငနးေပၚေပါကလာမႈ သမငးေၾကာငးက ကယကယျပန႔ျပန႔ ေျပာျပထားသညၿပး ဖြ႔စညးပျပျပငေျပာငးလမႈ အမးမးႏင အသးခခေသာ ခဥးကပမႈမားကပါ ေဖာျပထားသည။

San Thein, (2011), Proposed Process for the Collaboration between UNDP-HDI Project and Government and Local Technical Partners

စာတမးသည လကေတြ႔ကေသာ နညးလမးမားအား တးခ႕ပညာေပးဝနထမးမား(စကပးေရးဥးစးဌာန)အတြက အပေဆာငးသငတနးမား

-47-

ကသ႔ စမကနးတြင အကးတ ပးေပါငးပါဝငသမားႏင မးေစဘဏမားတညေထာငျခငးအတြက ပစမားအၾကား ေခာေမြ႔ေသာ ပးေပါငး ေဆာငရြကမႈအတြက တငသြငးခသည။

San Thein, (2013), Development Strategy for Myanmar Agriculture Sector

စာတမးသည အစးရအသစ အာဏာရရၿပးေနာကပငးမ မဝါဒအေျပာငးအလမားအေပၚ မတခကေပးထားေသာ က႑အား အေၾကာငး အရာအမးမးႏင ေဖာျပထားသည။ စာေရးသက အနာဂတ ဖြ႔ၿဖးမႈအတြက အလားအလာရေသာ လမးမားက ေဖာျပထားသည။ စာတမးတြင ပညာေရး၊ သေတသနႏင တးခ႕ပညာေပးေရး စနစမားတြင ျပျပငေျပာငးလမႈလအပေၾကာငးႏင ၎တ႔၏ ဆကႏြယမႈ အတြက လအပေသာ တးတကမႈမားက ေတြ႔ႏငသည။

Qamar, M.K./GFRAS

ျမနမာႏငငရ အစးရ တးခ႕ပညာေပးေရးလပငနး၏ အေျခခ သတငးအခကအလကျဖစၿပး အတငးအတာတစခအထ Cho၊ K.M၏ ေဆာငးပါးမားအေပၚတြင အေျချပထားသည။

Wijnands, J.H.M., et al. (2014), Business opportunities and food safety oft he Myanmar edible oil sector.

အစရငခစာသည “Myanmar-NL Agri Programme & Business Opportunities”အတြ၏ တစစတတစပငးျဖစသည။ ၎သည စားသးဆ က႑၏ ကယျပန႔ေသာ ေလလာဆနးစစမႈက ေဖာျပေပးထားၿပး အရညအေသြးျမင ႏမးမားက တးျမႇငတငပ႔ၿပး ႏမးဆေနရာတြင အစားထးရန ေစးႏႈနးခသာေသာလညး အရညအေသြးေကာငးမြနသည စားအနးဆမားက တး၍တငသြငးျခငးျဖင ပ႔ကနလပငနးမ ဝငေငြမားတးပြားလာေစရနျဖစသည။

Wong, L.C.Y. and Wai, E.M.A., (2013), Background Paper No.6, Rapid Value Chain Assessment: Structure and Dynamics of the Rice Value Chain in Myanmar, Michigan State University (MSU) and in partnership with the Myanmar Development Resource Institute-Centre for Economic and Social Development (MDRI-CESD)

ဤစာတမးသညလညး ကာလတအတြက စကပးေရး အေထာကအပက တးျမႇငျခငးႏင ေတာငသဗဟျပႏင ေစးကြကဥးတညေသာ သေတသနစနစ၊ ေတာငသအဖြ႔အစညးမားက အားေပးျခငး စသညတ႔က အၾကေပးထားသည။

Zaw, K. et al (2011), Agricultural Transformation, Institutional Changes and Rural Development in Ayeyarwaddy Delta, Myanmar

ေဆာငးပါးသည သမငးတြငေသာ အခကအလကတက သတငးအခကအလကမားစြာက ေပးထားသည။ အဓကအားျဖင ႐ပပငးဆငရာ အေျခခအေဆာကအအ စမကနးအေပၚတြင ျဖစသည ၊ သ႕ေသာ ဗဟခပကငမႈမရရန အနညးအကဥးေဖာျပရမလြ၍ ဖြ႔စညးပ ေျပာငးလမႈမားက မေျပာျပထားပါ။

ေတာငသသငတနးေကာငးမားႏင ပတသကေသာ မတတမးစာတမးမား

ACF (2014), Peer Review, Farmer Field Schools, Kayah State

AVSI (2009)Farmer Field School Early Success in Myanmar

Eberhardt, K. (2006), Farmer Field School for Sustainable Development in Myanmar, Report of Mid-term Review

GRET (2009), GRET farmer Field School Experience in Northern Rakhine State of Myanmar

Heinze, S.R. (2007), Dharma and Development: Interdependencies between Religion and Development Policies

LIFT PPT Presentation, Internal Seminar February 2014

Lum, D., et.al. Metta Development Foundation, (2002), Farmer Field School for Sustainable Agricultural Development, International Symposium “Sustaining Food Security and Managing Natural Resources in Southeast Asia, January 8-11, 2002, Chiang Mai, Thailand

Metta Development Foundation (2003) Din, A.D., Morisson, M. Evaluation Report, farmer Field School for Sustainable Agriculture Development in Myanmar

-48-

LIFT မ ထတေဝထားမႈအခ႕

Delta 1 Evaluation Report

Myanmar Dry Zone Development Programme, Scoping Mission Report

Annual Reports 2011, 2012, 2013

Myanmar Agricultural Development Bank

Consultancy on Cooperative Systems in Myanmar

မတဖကမားမ အစရငခစာမားစစတမးေကာကခခနအတြငးတြင သြားေရာကခေသာ မတဖကမား၏ စမကနးမားတြင အနညးဆး အစရငခစာတစေစာငက ရရႏငၿပး အခ႔ မတဖကမားတြင အစရငစာတစခထကမနညးရၿပး သ႔မဟတ သးသပေလလာခက အစရငခစာလညးရသည။

• Metta Annual Report 2013

• Terre des Hommes Narrative report February – April 2014, Monitoring visit June 2014, Monitoring visit November 2014

• IRRI Annual Report 2013, Mid-Year Report 2014 (Project: Improving livelihoods of rice-based rural households in the lower region of the Ayeyarwady delta)

• IRRI Mid-Year Report 2014, Annual Narrative Report 2013 (Project: Reducing risks and improving livelihoods in the rice environments of Myanmar through better targeting of management options)

• HelpAge International Mid-Term Narrative Report 2013

• WHH/GRET Narrative Report January – June 2014, Project End Evaluation Report, Final Evaluation Report November 2014

• Proximity Designs Annual Report 2013

ရမးျပညနယေတာငပငးမ Mercy Corps၏ စမကနးအသစအတြက အစရငခစာမာ မရရႏငေသးပါ။

အထကတြငေဖာျပခေသာ အစရငခစာမားအျပင Mercy Corpsႏင CESVIတ႔မ ေအာကေဖာျပပါ အစရငခစာမားကလညး ေတြ႔ႏငသည။ ၎တ႔မာ စစတမးေကာကခစဥက သြားေရာကခသည စမကနးမားက မျခငမေသာလညး အျခား LIFT ေထာကပေသာ စမကနးမားအေၾကာငး အခကအလကမားက ေပးႏငသည။

• CESVI, Annual Narrative Reports 2011 and 2013, Semi-annual Narrative Report January – June 2014

• Mercy Corps Semi- annual Narrative Report January – June 2014 (Project “Beyond Recovery: Promoting Market-led, Pro-Poor Economic Growth), Final Evaluation Report (Project: Building Community Resilience for Food Security Programme, Myanmar, 2011 - 2012

ဤအစရငခစာမားသည စမကနးစတငျခငးႏင ၿပးဆးျခငး၊ ရညမနးခကမားႏင အကးရလဒမား၊ ပစမတထားေသာ အဖြ႔မားႏင စမကနးနယပယ အစရသည တ႔ကသ႔ေသာ “အဓက အခကအလက”ႏငပတသက၍ သတငးအခကအလက အေျမာကအျမားက ေပးႏငသည။

ထ႔ျပင အစရငခသညကာလမ ေအာငျမငမႈမားကလညး ေဖာျပထားသလ အလယအလတအေနအထားႏင အဓကျပမားႏင ၾကေတြ႔ရေသာ အခကအခမားကပါ ေဖာျပထားသည။

တးခ႕ပညာေရးလပငနးႏင ပတသကေနသ၍ အစရငခစာမားသည မတဖကမားမ ေရြးခယထားေသာ ခဥးကပနညးမားႏင ပတသကေသာ အေျခခ သတငးအခကအလကမားက ေဖာျပေပးထားေသာလညး မညသညအတြက ခဥးကပနညးတစခက အသးျပေၾကာငးကမ အနညး အကဥးသာ ရငးလငးေဖာျပထားသည။

-49-

ေနာကဆကတြ ၂ - ကြငးဆငးေလလာခေသာ ၿမ႕နယမား၏ ခရးစဥလမးေၾကာငးႏင ေျမပမား

Date Place Visit

16-12-2014 Yangon Briefing LIFT

17-12 Yangon Metta Foundation

18-12 Yangon Myanmar Business Coalition on Aid (MBCA)

Terres des Hommes Italia (TdH)

19-12 Yangon CESVI (cooperazione e sviluppo)

East-West seed company

21-12 Yangon Proximity Designs (PD)

22-12 Yangon Mercy Corps

AWBA

15-01-2015 Nay Pyi Taw IFAD FARM project

Ministry of Cooperatives (MoCo)

Ministry of Agriculture and Irrigation (MoAI),Department of Agriculture (DoA), Agri-cultural Extension Division

16-01 Nay Pyi Taw

Yezin

Yezin

Nay Pyi Taw

Department of Agricultural Planning, MoAI

Yezin Agricultural University (YAU)

Department of Agricultural Research (DAR)

Ministry of Livestock, Fishery and Rural Development (MoLFRD), Department of Rural Development

19-01 Hlegu Central Agriculture Research and Training Centre (CARTC)

Hlegu outreach campus (YAU)

Vegetable and Fruit Research and Development Centre (VFRDC)

21-01 Travel to Bogale Meeting with LIFT implementing partners in Bogale and Mawlamyinegyun town-ships (GRET/WHH, Radanar Ayar, PD

22-01 Bogale Bogale Agricultural Technical Working Group (BATWG)

Meeting with Rice millers

Visit to DoA

23-01 Bogale Gyat Chaung village, IP (Radanar Ayar), dynamic

24-01 Bogale Ywar Thit village, non-LIFT, remote

25-01 Bogale Thone Thut village, IP (WHH), remote

26-01 Bogale Kamakalu village, non-LIFT, dynamic

27-01 Bogale Input-supply shops, traders

28-01 Mawlamyinegyun Kyaw Nu village, IP (PD), dynamic

29-01 Mawlamyinegyun Ywar Ma village, non-LIFT, remote

30-01 Mawlamyinegyun Ahnyarsu village, IP (GRET), remote

31-01 Mawlamyinegyun Team meeting/discussions

01-02 Mawlamyinegyun Input-supply shops, traders, farm machinery shop

02-02 Mawlamyinegyun IRRI office, wrap-up with 4 IPs, SWOT discussions

-50-

03-02 Travel to Yangon

04-02 Travel to Yenan-chaung

First meeting with TdH field sstaff

05-02 Yenanchaung Kyae Boat and Kan Lay Kone villages, IP (TdH) , dynamic

06-02 Yenanchaung Buu Kyun village, non-LIFT, dynamic

07-02 Yenanchaung Lan Pa Cho village, IP (TdH), remote

08-02 Yenanchaung Input-supply shops, traders

09-02 Yenanchaung Oil mills, SWOT- discussion

10-02 Magwe Central Oilseed Research Centre (DAR),

Magwe outreach campus (YAU)

11-02 Travel to Meiktila via Taungtha and Mahlaing

Meeting with the regional manager of Golden Lion in Taungtha

Meeting the Help Age consortium project team

12-02 Meiktila Public Holiday, Union Day

13-02 Mahlaing Bwet Nge village, non-LIFT, remote, visit to Mahlaing Central Farm, Seed Division (DoA)

14-02 Mahlaing Lae Gyi village, non-LIFT, dynamic

15-02 Mahlaing Thae Kan village, IP (HA), dynamic

16-02 Mahlaing Kyin Ywar village, IP (HA), remote, SWOT discussion

17-02 Mahlaing Input-supply shops, cotton-mill, farm machinery shop

18-02 Travel to Naung Kham via Taungyy

Meeting with Metta in Taungyy, overnight in Metta guest house in Naung Kham, next morning travel to Hse Hsaing

19-02 Hse Hsaing Pon Laung village, non-LIFT, dynamic

20-02 Hse Hsaing Hte Nae village, non-LIFT, remote, visit to Ban Yin Seed Farm, Seed Division (DoA)

21-02 Hse Hsaing Hte Man village, IP (Metta), dynamic

22-02 Hse Hsaing Mee Rae village, IP (Metta), remote

23-02 Hse Hsaing Input-supply shops at Sigh Kaung

24-02 Travel to Kalaw via Taungyy and Aung-ban

Meeting with Metta in Taungyy, SWOT discussion

Meeting with Mercy Corps in Aungban

Visit of cold store of Diamond Star in Aungban

25-02 Kalaw State Agricultural Institute (SAI) in Heho, Aungban Hilly Region Research Station (DAR)

26-02 Kalaw Bodigone village, IP (Mercy Corps), dynamic

27-02 Kalaw Taung Chai village, non-LIFT, dynamic

28-02 Kalaw Inn Wun village, non-LIFT, remote

01-03 Kalaw Mee Thway Chaung village, IP (Mercy Corps), remote

02-03 Kalaw Aungban wholesale market, input-supply shops, traders

03-03 Travel to Yangon

04-03 Yangon Debriefing at LIFT

30-03 Yangon Workshop “EAS in Myanmar”

01-04 Nay Pyi Taw Presentation of main findings in MoAI, Agricultural Extension Division

-51-

ေနာကဆကတြ ၃: SWOT Analyses

-52-

-53-

ေနာကဆကတြ ၄: Maps of DAR farms and YAU campuses

Source:MinistryofAgricultureandIrrigation(MOAI)

-54-

Source:MinistryofAgricultureandIrrigation(MOAI)