A H M E D A R F1 9 6 8 - 2 0 0 84 0 . Y 1 Z E LB A I M Ic10 - eskikitaplarim.comH A S R E T N D E NP R A N G A L A RE S K T T MM E T S Y A Y I N L A R IAHMED ARFHasretinden Prangalar EskittimAhmed A rif (1927-1991) Diyarbakr doumludur. Ortarenimini Afyon Lisesi'nde tamamlad. Ankara niversitesi Dil ve Tarih Corafya Fakltesi'nde felsefe eitimi yaparken Ceza Yasas'nn 141. ve 142. maddelerine aykr eylemde bulunma savyla ilki 1950, kincisi 1952-53 olmak zere iki kez tutuklandndanrenimini tamamlama olana bulamad. eitli Ankara gazetelerinde alt. iirleri 1944-55 in dergilerinde yaymland. lk ve tek iir kitab Hasretinden P ran galar Eskittim 1968'de basld. Gnmze kadar defalarca bask yapan kitap, bata 68 ve 78 dneminin sosyal muhalef hareketleri olmak zere geni bir okur kesimi tarafndan benimsendi ve bir klasik haline geldi.Metis Yaynlarpek Sokak 5, 34433 Beyolu, stanbulTel: 212 2454509 Faks: 212 2454519e-posta: info@metiskitap.comwww.metiskitap.comYaynevi Sertifika No: 10726Metis EdebiyatHasretinden Prangalar EskittimAhmed Arif40. Yl zel Basm Vrisleri Filinta ve Aynur nal, 1991 Metis Yaynlar, 2007Metis Yaynlar'nda lk Basm : Mart 2008Beinci Basm : Kasm 2011lk kez 1968'de Bilgi Yaymevi'nden km; 2-44. basmlar2002'ye kadar Cem Yaynevi tarafndan; 45-58. basmlar2007'ye kadar Everest Yaynlar tarafndan yaymlanmtr.Ahmed A rifin hayattayken kitaplamam iirlerini bir araya getiren Yurdum Benim ahdamarm (Everest Yaynlar, 2003) kitabnn ierii bu kitapta ek blm olarak verilmitir. Ayr bir rak yaymlanmayacaktr.Kitap Tasarm: Emine Bora, Semih SkmenDizgi ve Bask ncesi Hazrlk:Metis Yaynclk Ltd.Bask ve Cilt:Yaylack Matbaaclk Ltd.Fatih Sanayi Sitesi No: 12/197-203Topkap, stanbul Tel: 212 5678003Matbaa Sertifika No: 11931ISBN-13: 978-975-342-652-7A H M E D A R FH A S R E T N D E NP R A N G A L A RE S K T T M1 9 6 8 - 2 0 0 84 0 . Y I L Z E L B A S I M IM E T S Y A Y I N L A R IAhmed Arif (1927-1991) N D E K L E RHASRETNDEN PRANGALAR ESKTTMSevdan Beni13erde14Karanfil Soka15Yalnz Deiliz20Merhaba26Hani Kurun Sksan Gemez Geceden29Akam Erken ner Mahpusneye34Suskun39Ay Karanlk47Vay Kurban50Unutam adm58Kara61Bu Zindan, Bu Krgn, Bu Can Pazar65Uy Havar!71A nadolu77Leylim - Leylim83Hasretinden Prangalar Eskittim88DYARBEKR KALESNDEN NOTLARVE ADLO BEBENN NNNS93OTUZ KURUN103 YREKTENA hm ed A rif, Cemal Sreya 121A hm ed A rif, N edret Grcan 126A hm ed A rif, Ylmaz Gruda 127EKLERSunu, Filinta nal 135Kalbim D inam it Kuyusu137O nur da A lar145Yurdum Benim ahdamarm148Tutuklu153Basbadelmevt154Rstemo157Kara Sevda161AHMED ARF VE R ZERNEA hm ed A rifle Bir KonumaVeysel ngren 169A hm ed A rifle lgili Bir An, Bir-ki NotM etin Dem irta 174fkenin ve nceliklerin airiA dnan Binyazar 177HASRETNDENPRAN GALAR ESKTTMSEVDAN BENTerketmedi sevdan beni,A kaldm, susuz kaldm,Hayn, karanlkt gece,C an garip, can suskun,C an parampara...Ve ellerim, kelepede,Ttnsz, uykusuz kaldm,Terketmedi sevdan beni...13ERDEHaberin var m ta duvar?Dem ir kap, kr pencere,Yastm, ranzam, zincirim,U runa lmlere gidip geldiim,Zulam daki mahzun resim,Haberin var m?Grmecim, yeil soan gndermi,Karanfil kokuyor cgaramDalarna bahar gelmi memleketimin...14KARANFL SOKAITekmil ufuklar kladD rt yn, onalt rzgrVe yedi iklim be ktaKar altndadr.Kavum ak ilmindeyiz btn fasllarRay, asfalt, ose, m akadamBenim sarp yolum, patikamToros, Anti-toros ve si FratT tn, pamuk, buday ovalar, eltiklerVatanm boylu boyuncaKar altndadr.15Denler de var bu havalardaEl, ayak buz kesmi, yrek cehennemm it, fkeli ve mahzun m it, sapna kadar namusluDalara ekilmiKar altndadr.arklar bilirim tutmuResimler, heykeller, destanlarU sta ellerin yapsKolsuz, yar plak VensTrans-nonain sokaGarcia Lorca'mn mezar,Ve gzbebekleri Pierre Curie'ninKar altndadr.16Duvarlar kat sabr tandanKar altndadr varolar,Hasretim nazldr Ankara.D um anl havay kurt sevsinAsfalttan yrsn Aralk,Sevmem, netameli aydr.Bir baka am a bilememBir kanc bahara kalmtr vuslatKalbim , bu zulml sevda,Kar altndadr.17Gecekondularda hava bulank pusluAltnda gkleri kmlslEkmee, aka ve mreKfeleriyle hkmedenCierleri kk, elleri bykNefesleri yetmez avularna-lkokul anda hepsi-Kenar ocuklarKar altndadr.18H atip ay'n te yz lmanBulvarlar akrkeyf Yeniehir'deKaranfil Sokanda gn amHikm etinden sual olunm az deil"M ucip sebebin" bilirimVe "kfi delil" ortada...Karanfil Sokanda bir caml baheC am l bahe ire bir ini saksBir dal szlr mavideAl - al bir yangn arks,Bakmayn saksda boy verdiineKk Altnda'da, ncesu'dadr.19YALNIZ DELZBir ufka vardk ki artkYalnz deiliz sevgilim.Geri gece uzun,Gece karanlk,Am a btn korkulardan uzak.Bir sevdadr bylesine yaamak,Tek bana lm e bir soluk kala,Tek banaZindanda yatarken bile,Asla yalnz kalmamak.20afaklar ben bala karmAkan akmayan sulardaBenim, btn tezghlarda paydosa gidenBir bahar akam dnyada.Ben drt duvar arasnda deilimPirinte, pam ukta ve ttndeyim,Karacada, ukurova ve Cibali'de.21Zehirli kr ylanlarYe stmasylaG n yirmidrt saat insan avndaKaracada'da eltikler.Bir kz ocuunun gzya gibi- Ayak bileinde bir dizi boncuk,Sol om zunda nazarlk,D a banda unutulmu, m,M inicik bir airetin kznn,D am la - damla, berrak olur pirinci.Kamyonlarla, katr kervanlarylaBeyler sofrasna gider...22ukurovam,Kundamz, kefen bezimiz.Kan esmer, yz ak.Scanda sabr talar atlar,atlam az rgadn yrei.Dilerse buluttan ak,Kpkten yumuak verir pamuu.Klhan, kavgacdr delikanls, nl mahpusnelerinde Anadolum unEn ok ukurovallar mahpustur,D ostuna yarasn gsterir gibi,Bir salkm sde su verir gibi,yle itenyle derin,Trk sylemek, kfretmek,ukurova yiidine mahsustur...23T tn bilir misin?"Kz sa" demi zeybekler,Su imez her damardan,Yerini kolay beenmez,rN az eder,Darlr,ki yaprak arasnda kylm,Bir paras var kalbiminncecik, ak ktlara sarlr,D ar vakit yanar da verir kendini,D ostun susan dudana...24Sokaklardan,Kylardan,G k mavisinden,Ekmeinden,Canevinden ayr dmeyeYani btn hasretlerin kahrnaVe zehrine aresiz kalmalarn,tik nefesi Hzr gibi yetiirCibalide sarlan cgaranm...T tn iileri yoksul,T t n iileri yorgun,A m a yiit,Prl - prl namuslu.N am gitmi deryalarn ardnaVatanmn bir um udu...25MERHABAG n aar,Karn verir yamurlu toprak.ncesu Deresi, merhaba.Saakta sereler daha lgndr,Bulutlarda kartal,D aha alml.Koparr gsnden bir dme daha,Tezkere bekleyen biri.ncesu Deresi, merhaba.26Gen bayraklar vardr,Bar dnr,Kuyularda ii, mavilikleri.Ben hepsini dnrm ,Yirmidrt saatVe seni dnrm,Karanlk, hrsl...Seni, cihanlarn aziz meyvas.ln- ak makam ndan bir msr,Yeerip, kmldar iimde,D er aklma gzlerin...27O ysa murad alamam.O ysa akdan - karadanBilirim, paym bu kadar...Unutm u glmeyi gzbebeklerim.Unutm u dudaklarm pmeyi.ncesu Deresi, merhaba...28HANI KURUN SIKSANGEM EZ GECED ENYiit harmanlar, ynaklar,Kurulm u etin dalarnda vatanlarn.Dize getirilmi haydutlar,Haynlar, amana gelmi,Yetim hakk sorulmu,Hesap grlm.D em dir bu...29Demdir,Derya dibinde yangnlar,Kan kesmi ovalar stnde M ays...Um u, bir kuty hafifliinde,elik kadavras korugan'larn. lnm , cnm, lnm,M urad alnm...30G elgeldim ,Beter, bize ksmetmi. lm , byle alt okka koymaz adama,Susm ak ve beklemek, mthiGenciz, namlu gibi,Ve atal yrek,Bara, bayrama hasretUykulara, derin, kaygsz, rahat,Otuziki diimizle glmee,Doyasya sevimee, yemee...Ka yol, alamakl olm uum geceleri,Asl, bizim aramzda gzeldir hasretVe asl biz biliriz kederi.31im, bir suskunsa tekin mi ola?O M alta ba, knsz, uyank,Ve gen bir msrdrFilinta endam...Neden, neden alnndaki ykknlk,Baklarndaki ldren buu?Ka yol alamakl oluyorum geceleri...Nasl da alm aklm,Srm, filiz vermi iimde sevdn,Dost, dman sz eder kendi kavlince,Knanmak, yiit bana.Bu, ne ayp, ne de yasak,ylece bir gerek, kendi halinde,Belki, yaamama sebep...32Evet, alamakl oluyorum, demdir bu.H ani, kurun sksan gemez geceden,Anlatamam, nasl ssz, karanlk...Ve zehir - zkkm cgaram.Gene bir cehennem var yastmda,Gel artk...33AKAM ERKEN NERMAHPUSNEYEAkam erken iner mahpusneye.Ejderha olsan kr etmez.N e kavgada ustaln,N e de atal yrek civan oluun.Kr etmez, inceden iine dolan,Alp gtren hasrete.34Akam erken iner mahpusneye.ner, yedi kol demiri,Yedi kapya.Birden, alamakl olur bahe.Karda, duvar dibinde,U dal gece sefas,U kk hercai meneke...35Ayn korkun sevdadadrG kte bulut, dalda kays.Balar koymaa hapislik.Karanlk can sknts..."Krdn Gelini"ni syler maltada biri,Bense volta'daym ranza dibindeVe hep olmayacak eyler kurarm,Gln, acemi, ocuksu...36Vurulsam kaybolsam derim,rlplak, bir kavgada,Erkeke olsun isterim,D ostluk da, dmanlk da.H ibiri olmaz halbuki,Geer sngler namluya.Balar gece devriyesi jandarmalarn...37Hrsla akarm kibriti,lk nefeste yarlanr cgaram,Bir duman alrm, dolu,Bir duman, kendimi ldresiye.Biliyorum, "sen de mi?" diyeceksin,A m a akam erken iniyor mahpusneye.Ve darda delikanl bir bahar,Seviyorum seni,ldrasya...38SUSKUNSus, kimseler duymasn.D uym asn lrm ha.Aydm yar gecedeYeil bir yamur sonra...Yayor yeil.39En uzak, o adsz ve kimselersiz,O yitik yldzda duyuyor musun?Bir Stradivarius inler kendi kendine,Yay, reinesi, kprs yeil. nce bendim diyor ve sonra benim... lmsz, gzel ve etin.Ezgisidir dolaan btn evreni,Bilinen, bilinmeyen sszlklar.Canm, tylerimi sarmada imdiKendi rzgryla vurgun...Saryor yeil.40Rya, btn ektiimiz.Rya kahrm, rya zindan.Nasl da yllar buldu,Bir msra boyu maceram...Bilmezler nasl aradk birbirimizi,Bilmezler nasl sevdik,iki yitik hasret,ki para can.atlad yrei akmaktann,Ayor gk kuaklarnn serinliindealardr boulmu bir su...Ayor yeil.41Yivlerinde yeil gller fkrm,Susmu btn namlular...Susmu da,Susmu deniz.D nya ml - ml,Uykular derin,Ylan su getirir yavru sereye,Ksr kadn, mavi bir kz dourmu,Memeleri bereketli ve serin...Sayor yeil.42Aydm yar gecede,Neron, ocuk kitaplarnda irkin bir surat,Ve Sezarsa, bir ad, ykntlarda.A m a haner ta sankiKoca Kartaca!Hani, kibrit suyu vermilerdi stneBak nasl alyor, yiit,Binlerce yl da sonraAlyor yeil.43Vurur dan doruundanAtmacamn alkara,Yaln glgesi.Ku vurmaz, tavan almaz,A m a a, azgnKpek balklaryd paraladBak, Tiber saygl, suskun.Bak, nilfer dizisi zinciri.Bunlar bukas, kolbalardr,Cihann ilk um udu, ilk sevgilisi,Ve ilk gerillas Spartakus'un.Susuyor yeil.44Sus, kimseler duymasn,D uym asn, lrm ha.Aymam yar gece,Seni bulmuam sonra.Seni, kaburgamn altn paras.Seni, dilerinde elma kokusu.Bir daha hangi ana dourur bizi?45Ruhum...M sra ekiyorum, haberin olsun.arlarn en kk meyhanesi bu,Salar yzmde karde, ocuksu.Derimizin altnda o lm namussuzu...Ve Ahmedin ii ilk rasgidiyor.lktir dost elinin hanersizlii...Alyor yeil.46AY KARANLIKMaviyeMaviye alar gzlerin,Yangn mavisineRzgrda si,Krsem,Senden gayrsna yoksam,Bozuksam,C an benim, d benim,Ellere nesi?H adi gel,Ay karanlk...47tten a,Ylandan plak,Vurgun ve belGelip durmusam kapm aVar m ki doymazlm?lle de illeSevmelerim,Sevmelerim gibisi?O turm u yazclarFermanm yazarN 'olur gel,Ay karanlk...48D rt yanm put zulas,D ost yzl,D ost glcklCgaram dan yanar.Alnm perler,Suskun, hayn, yans.D rt yanm put zulas,D nerim dnerim kmaz.En leylim gecede lesim tutmu.Etm e gel,Ay karanlk...49VAY KURBANDalarnn, dalarnn ard,Nazldr.Uurum kysnda incecik bir yolGider dolana - dolana,Bir hastan vardr, umutsuz,Belki Aye, belki E lifEndam kuytuda baak,Memesinin, memesinin altnda,Bir sanc,Bir hayn bak...50 lm bu,Fkara lmG eldim , geliyorum demez.Ya bir kuluk vakti, ya akam st,Ya da seher, mahmurlukta,Bakarsn, olmu olacak.Bir hastan vard umutsuz,Hasreti uykularda,Hasreti souk sularda.Gayr, iki korku ieidir gzleri,k i mavi, kocaman korku iei,Aar, derin kuyularda...51Dalarnn, dalarnn ard korkuntur.H i akl edip de dnen var m?G n kimin hesabna tutar akam,Rahmetinden kim demlenir bulutun,Hayrl evlt m akinaNasl canavar kesilir.Kurdun, karncann rzkn verenToprak nasl ayartlr,Yz vermez topal kze,Ve almaz koynuna kara saban.52Sepetiolu'm bir km r iisidir,Mavzer deil, krek tutar Urfal N azifM al, hara - mezattr,C an, pazar - pazar.Krmz, ak ve esmer,Yumuak ve sert budalarYaratan ellerin sahibidir bu,K r boaz, nafaka uruna,H aldan dm, tebdil gezer...53Dalarnn, dalarnn ard,Nasl anlatsam...Aasz, kusuz, glgesiz.rlplak,Vay kurban..."K im bu cennet vatann uruna olmaz ki feda."Yiitlik, sen cehennem olsan da bileFeday kabul etmektir,Cennet yapabilmek iin seni,Yoksul ve namuslu halka.Bu'dur ol hikyet,O l kara sevda.54Seni sevmek,Felsefedir, kusursuz,mndr, korkun sabrl.Ip'in, kurun'un ramna,Yrr, pervasz ve gzel.Sradalar devirir,Akan sular evirir,Alr yetimin hakkm,Buyurur, kitabnca...55G n ola, devran dne, um ut yetie,Dalarnn, dalarnn ardnda,Deil yle yoksulluklar, hasretler,Bir tek baak bile dargn kalmayacaktr,Bir tek zeytin dal bile yalnz...Skysa yamasn yamur,Slaysa uykudan uyanmasn da.Bu yrek, ne gne vurur...Kaar damarlarndan karanlk,Kaar, bir daha dnemez,Sunar koynunda yatandan,H em de mutlulukla sunarBeynimizin nda yeralt.56H er mevsim daha gen, daha verimli,Sunar, prl - prl, sebil, m rnn en gzel ak hasadn,Elimizin hnerinde yeryz.D olu sofra, glen anne, glen ocuklar,Bir'e on, bir'e yz'le akama gebeafakla doan igc.Yalanm yok, szm erkek szdr,O l kitapta bylece yazldr,O l sevd, byledir nk...57UNUTAMADIIMAardn,YalnzlmdaM avi ve yeil,Aardn.Tavan kan, knal - berrak.Yenerdim aclar, kahpelikleri...Gitmek,Gzlerinde gitmek srgne.Yatmak,Gzlerinde yatmak zindan.Gzlerin hani?58"To be or not to be" deil."C ogito ergo sum " hi deil...Asl i, anlamak kanlmaz',Durdurulm az Sonsuz akm.mek,Gzlerinde imek ayn.Varmak,Gzlerinde varmak can tlsmna.Gzlerin hani?59Canm n gizlisinde bir cn idin kiKan deil, sevdamz akard geceye,Sktka celld,Kemendi...Duymak,Gzlerinde duymak - aalarSusmak,Gzlerinde susmak,Ustura gibi...Gzlerin hani?60KARAarpm ,Parampara etmi,Kara st, kara sevdayla seni...Ve kara memelerinde dilerin si,Karadr, upuzun yattn gece,Felek, h ettirir, boynun kl - ince...Cihanlar, ocuklar, kular iindeSzlar bir yerlerinAdsz ve kaypSzlar, usul - usul, dargn,Ve kan tadnda bir konca,D am tr kendini msralarnca...61D e be aslan karam,D e yiit karam,H angi kalemin yazs,Zorlu yazs,Belanda?Anadan dom a nian m,Stl barut damgas m,Bir gece paras m kaburgandaki?Kz kkl, ne hal eylermi teni,Ellerin, deli hoyrat,Ellerin, susuz, yangn.Ellerin ooooy alarga...62D e be aslan karam,D e yiit karam,H angi gzelin di yeri,M avi di yeri,Sevdanda?Vurmu,Demirlerin apraz glgesi,Alnn galip ve serin.Knyen izileli ka yldz utu,Ka ayva sarard, ka kz seviti,Gelmemi, kimselerin...63D e be aslan karam,D e yiit karam,Hangi zehirin meltemi,Saran meltemi,Hlyanda?Hakikatli dostun muydu,Can koyduun ustan myd,Bir uyumaz hasmn myd,"O oo oo f" de bunlar olsun muydu?D e be aslan karam,D e yiit karam,H angi kahpenin haneri,Sakl haneri,Yaranda?64B U Z N D A N , B U KIRG IN ,B U CA N PAZARIGrdlerYedi cihan,n, cin, K a f dann ardndakiler,Ktlk da kran da olsaGrdler analar neler doururmn aman hey...65Dnyalar vardr elvan,Bir su damlasnda, bir kl ucunda,Meyvalar vardr, meyvalar,Aac, omcas yok,Sana vurgun, sana dost.Beride Kabil'in murdar baltasVe kan deirmenleri,Kader kahpesi.Beride borazanclar o put lmn,Hazr, zilzurna keyfnden,Hazr rzn vermeeYiitler vurulduka.Tim sah ksm nk yavrusunu yerAkarsu durulduka.Cad, yalan hamurunu da - da yoururAman mn hey...66Bu zindan, bu krgn, bu can pazar,M acera deil.Yaamak, sade "yaamak"Yosun, solucan harcdr.yle aar ki murat.Susuz, gnesiz de kalsa, koparlsa daavk, bulut gllerinden daha bir suna,D aha bir b u rc u b u r c u d u r.Bu zindan, bu krgn, bu can pazarM acera deilSardm topramn altn sabrdr.O sert, erkek hzndr lhza bandaCgara deil.Ve sevgilim uykusunda barrmn mn hey...67Meltemin bir tad, ustura azBiri, kz memesi, tlsm,Yamurun bir damlas szlm kfr,Bir damlas, ak.Senin uykularn hayn,Dlerin karde.Duyar msn, alayp szlar msn ki?Gece, samanyollarnda rzgr kncayadek,Msrlarm karde - karde arrAman aman hey...68Serabn bir sonu vardr,Ufkun, sradan sonu.Uarn, kaarn bir sonu vardrSenin sonun yok.M andalarn, kavaklarn pazar olur,Senin pazarn olamaz.Sensiz nar atlamaz, bebek g demez.Beni byle air, divane etmez,Kzmn atal gs.Senin yzn suyu hrmetinedirBudalara, cevizlere yryenKara topran ak sd...69Bir bilsen kimlere tasa, kedersin ,Anlar msn, arp alar msn ki?Bir bilsen kardelerim ne can ocuklarVe bilsen nasl vurur beni bu duvar.Akam - akam, kara sevdam arrAman, mn hey...70UY HAVAR!Yangnlar,Kahpe faklar,Korku lar,Ve irin selleri, a yrtclar,Suyu zehir baklar ortasndasn.Bir cana, bir baa kalmsn vay vay!Pusatsz, duldasz, ryanBir cana bir de baaSeher vakti leylim - leylimCellt nianghlar aynasndasnO y sevmem ben seni...71skdardan bu yan lo kimin yurdu!H e canm...iekda ktlk, kran,G l amaz, ala dkmez.Vurur alnm aknaVurur akmakta kayalarylaKfrn, Medetsiz, Munzur.ahmurat Suyu kan akarVe ben airim.72N am us iisiyim yaniYrek iisi.Korkusuz, pazarlksz, kl elenmemi,N e salkm bir bakResmin ekeyim,N e knsz bir rzgrM sr dkeyim.O y sevmem ben seni...73Ve sen daha demincek,Yllar da gese demincek,Bklanm dal gibi ayr dtm, m rm n sebebi, ustam, sevgilim,Yaran derine gitmi,Fitil tutmaz, bilirim.A m a hesap dalarladr,Um ut, dalarla.74D n, uzay anda bir ayamz,H am ark, kl orapta olsa da biriD n, olaslk, atom fiziiVe bizi biz eden amansz sevda,Atp bir kyya iki zamanYarnn ocuklar, glleri iinHerbirinin ayvaty, illeri iin,Koymu postasn,G rm restini.H e canm,Sen getir stn.75U y havar!M uhammed, sa akna,Yattn ranza akna,Deeey, dalar un eder Ferhadn grz!Benim de bo yanm haner yalmVe zulamda kan - ter iinde, si,H e desem, koparacak dizginleriniYediveren gl kardei bir arzuO y sevmem ben seni...76A N A D O LUBeikler vermiim N uh'a,Salncaklar, hamaklar,Havva Ana'n dnk ocuk saylr,Anadoluyum ben,Tanyor musun?77Utanrm,Utanrm fkaralktan,Ele, gne kar plak... r fidelerim,Harm anm kesat.Kardeliin, almann,Beraberliin,Atom gllerinin katmer at,airlerin, bilginlerin dnyalarnda,Kalmm bir bama,Bir bama ve uzak.Biliyor musun?78Binlerce yl salmm,Korkun atllaryla paralamlarNazl, seher - sabah uykularmHkmdarlar, saldrganlar, haydutlar,Hara salmlar stme.N e skender takmm,N e ah, ne sultanG p gitmiler, glgesiz!Selm etmiim dostum aVe dayatmm...Gryor musun?79Nasl severim bir bilsen.Krolunu,Karaylan,M ehul Askeri...Sonra Pr Sultan ve Bedrettini.Sonra kalem yazmaz,Bir nice sevda...Bir bilsen,O nlar beni nasl severdi.Bir bilsen, Urfa'da kurun atan,M inareden, barikattan,Selvi dalndan, lm e nasl glerdi.Bilmeni mutlak isterim,Duyuyor musun?80yle ykma kendini,yle mahzun, yle garip...Nerede olursan ol,erde, darda, derste, srada,Yr stne - stne,T kr yzne celldn,Frsatnn, fesatnn, haynn...Dayan kitap ileDayan i ile.Trnak ile, di ile,Um ut ile, sevda ile, d ile.Dayan rsva etme beni.81Gr, nasl yeniden yaratlrm,Nam uslu, gen ellerinle.Kzlarm,Oullarm var gelecekte,Herbiri vazgeilmez cihan paras.Ka bin yllk hasretimin koncas,Gzlerinden,Gzlerinden perim.Bir um udum sende,Anlyor musun?82LEYLM - LEYLMLeylim - leylim dnyamzn yarsAl - yeil bahar,Yars kar olandaGene kavim - karda, can - cana dman,Gene yediboum akrep,Sar engerek,Alnmzn aklnda put ii zulmVe canm yar geceler ift kanat kaplarna kar daraalar,M ahpusnede emeYandan akar olanda,Gelm i yoklam ecelKaburgam arasndan.Yoklasn hele...83adr, can dayanmaz.adr, en atal, en as,Cehennem koncas memelerinin.adr, krk gn - krk geceKollarn boynuma kement,H e canm ktye inat...V h ki ne desem,Kurunlar namlulara srl,I'kelleri kan,Basknclar uykumuzu ykar olanda,Alr yreim:84Yankn yasak, aynalara.Inemem bahende talan.Tam, bo yan bu, derim namussuzun,Tam, bam cehennem gibi gzelken,Aklma dyorsunEllerim ark......BilmiBtn zula'lar,Eri haner, kara mavzer, kan pusu.Ve insan dncesinin o en orospu,O en ayp, frengili yemii,ldrtlm uranyumBilmi,Bilsinler!.Sana nasl yandmU uuuy gelin...85te kan tutmu korsanlar,H aram la beslenmi azgn,Dzmece peygamberlerVe cceleriVe idi ve aptal klelerine kar,te bir kez dahaBu can bendeyken,Delin, divnenim iteU uuuy gelin...86Bu yasaklar,Firavun kalnts.Yoksun,Akdan - karadan.Gizline, cnevine kurulu faklar.G n ola, um ut kesip korkun yetinden,M urdar tutkusuna dnyaszln,G n ola, desin bekler.Dme!. lrm ...Gzlerinden, gzlerinden olurum.Leylim - leylimAyvalar, nar olandaSen bana yr olandaBell bamzaDnyalar dar olanda.87H A SR E T N D E NPRANGALAR ESK T T MSeni, anlatabilmek seni.yi ocuklara, kahramanlara.Seni, anlatabilmek seni,Nam ussuza, haldan bilmez,Kahpe yalana.88Ard - arda ka zemheri,Kurt uyur, ku uyur, zindan uyurdu.D arda grl - grl akan bir dnya...Bir ben uyumadm,Ka leylim bahar,Hasretinden prangalar eskittim.Salarna kan glleri takaym,Bir o yana,Bir bu yana...89Seni, barabilsem seni,D ipsiz kuyulara,Akan yldza,Bir kibrit pne varana,Okyanusun en ssz dalgasnaD m bir kibrit pne.90Yitirmi tlsmn ilk sevmelerin,Yitirmi pckleri,Pay yok, apansz inen akamdan,Bir kadeh, bir cgara, dalp gidene,Seni, anlatabilsem seni...Yokluun, Cehennemin br addryorum , kapama gzlerini...91D Y A R B E K lR K A L E S N D E N N O T L A RV EA D lL O B E B E N N N N N S 1.Varamaz elimAyvasna, narna can dayanmazken,Krar boynumu yrrm.Kurdun, kuun bilecei hal deil,Sormayn hiLaaaaal...Kara ferman kadursun yollara,Yrin bahesi trmar,Kan eder perem95Olancas bir tutam can,Kadasna, belsna sunduum ,Ben leydim loooy...Elim bo,Ayam pusu.Bir ben bileceim oysaN e fat sevdim.Bir de az var dili yokDiyarbekir Kalesi...962.Aar,Kan krmz yediverenlerVe kar yaar bir yandan,Savrulur Karacada,Savrulur zozan...Bak, bym buz tuttu,yorum daZemheri de uzadka uzad,Seni, baharmn gibi dnyorum,Seni, Diyarbekir gibi,Nelere, nelere baskn gelmez kiSeni dnmenin tad...973.Hamravat suyu dondu,Diclede drt parm ak buz,Biz kuyudan iliyoruz kaba - kaaa,ay, kardan demliyoruz.Anam sr gibi saklar siyatiini,"Yel" der, "Baharn geer".Bacm, ikicanl, ar,Gzel kzdr, bilirsin,lki bu, bir yandan sakl utanrVe bir yandan korkar lrm deyi.Bir can daha oalacaz bu k,Bebeim, neremde saklaym seni?H o gelir,Safa gelir,Ahmed Arif'in yeeni...984.D odun,U gn a tuttuk gn meme vermedik sanaAdilo Bebem,H asta dmeyesin diye,Trem iz byle diye,Saldr imdi memeye,Saldr da by....99Bunlar,Engerekler ve yanlardr,Bunlar,Amza, ekmeimizeG z koyanlardr,Tan bunlar,Tan da by..100Bu, namusturKnyemize kazlm,Bu da sabr,Aulardan szlm.Sarl bunlaraSarl da by...101O T U Z K U R U N1.Bu da M engene dadrTanyeri atanda Van'daBu da Nem rut yavrusudurTanyeri atanda N em ruda karBir yann tutar, Kafkas ufkudurBir yann seccade Acem m lkdrDoruklarda buzullarn salkmFirar gvercinler su balarndaVe karaca srs,Keklik takm...105Yiitlik inkr gelinmezTek'e - tek dte yenilmedilerBin yllardan bu yan, bura uaGel haberi nerden verekTurna srs deil buGkte yldz burcu deilO tuz kurunlu yrekO tuz kan pnarAkmaz,G l olmu bu dada...1062.Yokuun dibinden bir tavan kalktSrt alaakrKarn stbeyazGarip, ikicanl, bir da tavanYrei aznda yle zavallTvbeye getirir insanTenhayd, tenhayd vakitlerKusursuz, rlplak bir afakt107Bakt otuzten biriKarnnda aln ar boluuSa sakal bir karYakasnda bit,Bakt kollar vurulu,Cehennem yrekli bir yiit,Bir garip tavana,Bir gerilere.108D t nazl filintas aklna,Yast altnda ksm,D t, Harran ovasndan getirdii tayPeremi mavi boncuklu,Alnnda aktma topuu ak,Ekini hovarda, kvrak,D oru, seglvi ksra.Nasl umulard H ozat nnde!109im di, byle aresiz ve bal,Byle arkasnda bir souk namluBulunmayayd,Snabilirdi yceltilere...Bu dalar, karde dalar, kadrini bilir,Evvel Allah bu eller utandrmaz adam,Yanan cgaramn kln,Gnelerde atal kvlcmlananEngerein dilini,lk atm da uuranU sta elleri...110Bu gzler, bir kere bile faka basmad bekleyen boazlarn kyametiniKarl, yumuack hyanetiniUurumlarn,nceden bilen gzleri...aresizVurulacakt,Buyruk kesindi,Gayr gzlerini kr srngenlerYreini le kular yesindi...1113.VurulmuumDalarn kuytuluk bir boazndaVakitlerden bir sabah namazndaYatarmKanl, upuzun...112VurulmuumD m , gecelerden karaBir hayra yoranm kmazCanm alrlar ecelsizSdramam kitaplaraifre buyurmu bir paaVurulmuum hi sorgusuz, yargszKirvem, hallarm ayn byle yazRivayet sanlr belkiG l memeler deilD om dom kurunuParampara azmdaki...1134. lm buyruunu uyguladlar,M avi da dumannve uyur - uyank seher yeliniKanlara buladlar.Sonra orackta tfek attlarKoynumuzu usul - usul yoldaypAradlar,D idik - didik ettilerKirmanah dokumas al kuamTespihimi, tabakam alp gittilerHepsi de armaand Acemelinden...114Kirveyiz, kardeiz, kanla balyzKaryaka kyleri, obalarylaKz alp vermiiz yzyllar boyu,Kom uyuz yaka yakayaBirbirine karr tavuklarmzBilmezlikten deil,FkaralktanPasaporta snmam iimizBudur katlimize sebep suumuz,Gayr ekiyaya kar admzKaakyaSoyguncuyaHayna...115Kirvem, hallarm ayn byle yazRivayet sanlr belkiG l memeler deilD om dom kurunuParampara azmdaki...1165.Vurun ulan,Vurun,Ben kolay lmem.O cakta kllenmi kzm,Karnm da szm varH aldan bilene,Babam gzlerini verdi TJrfa nnde de kardam nazl selvi, m rne doymam da paras.Burlardan, tepelerden, minarelerdenKirve, hsm, dalarn ocuklarFransz Kuatmasna kar koyanda117Byklar yeni terlemi dahaBenim kk daym N azifYakkl,H afifyi svariVurun karda demiN am us gndrVe aha kaldrm atn.Kirvem hallarm ayn byle yazRivayet sanlr belkiG l memeler deilD om dom kurunuParampara azmdaki...118 YREKTENA H M E D ARFCemal Sreya"Bir air: Ahm ed A rifToplar dalarn rzgrlarnDatr ocuklara erken"Hasretinden Prangalar Eskittim kitabyla Ahmed A rifin iiri de gn na kt. Bylece Ahmed Arifin Trk iirinde zaten teden beri salam bulunduu yer, okuruematik bir kesinlik kazand.Sanrm, bu yer, bundan sonra en az tartlr yerlerden biri olarak kalacaktr. u yaadmrmaal gnler. ok hareketli gnler. Ama bu arada fikir ve sanat hayatmzda yerleik deerlee yeni deerler arasnda, yerleik deerlerin kendi iinde, yeni bir trafik domu bulunuyor. mdiye dek u ynden baklm deerlere imdi bir de bu ynden baklmakta, dayanksz deerler a, silinmekte, okeyin hesab grlmektedir. Ayrca salam deerler yerlerini bulmaktadrya da bulmalar iin pek bir ey kalmamaktadr. Bunun iin, iyidir diyorum, bu sarsnt, bu karmaa. Daha nce airler aras bir "pazar" olan Ahmed Arif de bu arada bu durumdan frlayp okura uzanmak olanan buldu ya da gereini duydu.Ahmed Arif Diyarbakrl. ilk iirleri 1948-51 yllar arasnda bir-ikidergide grnd. O gnlerde kendisi Ankara Dil ve Tarih Corafya Fakltesinde, Felsefe blmnciydi. Sonra tutukland, ilk iirlerini ortaya kard sralarda Orhan Veli ve arkadalar ce hkim grnyorlard. Garip dnemi bitmi, Sabahattin Eyubolu'nun deyimiyle "halk olarak sat"m dolaylarnda dolalmaya balamt. Btn genler, btn yeni yetmeler Orhan Veli'ye, Ok Melih Cevdet Anday'a yknyordu. Sanki iir yalnz onlarn yazdyd; onlarn yazdndan banki. Genlerin bu bilinsiz tutumu i121irimize zararl olmutur. Ama gen sanatlarn ou byle olmakla birlikte, aralarnda kendi gelitirmeye alan, Orhan Veli ve arkadalarna pek kulak asmayan kimseler de yok deildi. AhmedA rifi de bunlardan biri olarak gryoruz. lk iirinde bile, Gariple gelen iirin ieriine aldrmamtr. nerilmekte olan ve bir eit iirsiz iir diyebileceimiz hareketi umursamadan dorultusunda alan birka airden biri de odur.Ahmed A rifin iiri bir bakma Nzm Hikmet izgisinde, daha dorusu Nzm Hikmet'in de bulundzgide gelimitir. Ama iki air arasnda byk ayrlklar var. Nzm Hikmet, ehirlerin airidseslenir insanlara, byk dzlklerden. Ovada akan "byk ve bereketlibir rmak" gibidir. Uygardr. Ahmed Arif ise dalan sylyor. Uyrukluktanmayan, yasz dalar "si" dalar. Uzun ve tek bir at gibidir onun iiri. "Daha deniz klara adanmtr. Kurdun kuun arasnda, yaban iekleri arasnda sylenmitir, bir haner kabmitir. Ama o atta, bir yerde, birdenbire bir zafer arksna dnecekmi gibi bir umut (bi daha dorusu bir hrs), keskin bir parlt vardr. Trk syleyerek arpan, yaralyken de, tarih zeti karan, buna felsefe ve inan katmay ihmal etmeyen bir gerillann iiridir. Karoymaktan ok, boyun emeyen bir doa iinde. Byk zenginlii ilkel bir katkszlk olan atcoa iinde.1959-62 yllar arasnda Ankara'daydm, Muzaffer Erdost tantrmt bizi. Hemen dost olmutu Muzaffer Erdost, Ulus gazetesinin basmevi mdryd. Ahmed Arif de Medeniyet gazetesinde alyordu. Haftann -drt gn beraberdik. Daha dorusu -drt gecesi. Ben, geceye doruarnda Ulus gazetesine giderdim. Oara, kendi gazetesini erkenden balam bulunan Ahmed Arif de orayagelmi olurdu. Muzaffer'in odasnda oturur, sabaha kadar konuurduk.Nelerden konuurduk? Her eyden. Sabahleyin, yrye yrye Kzlay'akadar gidilir, orada ayrlmrd. Yaz, k, hep byle. Bu sk iliki birbirimizi iyice tanmam etti. Her airin konuma tarzyla (hatta yzyle) iiri arasnda bir yaknlk, bir benzerlik muhakkak; amakonumasyla iiri arasnda bu kadar bir zdelik bulunan bir aire ilk kezAhmed A rifte rastlyordum. Onun iiri, konumasndan alnm herhangi bir para gibidir; konuise, iirin her yne doru bir devam gibi. Bir bakma "oral" (aza ilikin) bir iirdir onunk Bizde oral iirin tuhaf bir kaderi vardr: Bu iirde, genellikle, ya kuru bir sylevcilie d122lr, ya da harclem duygularn tekdze evrenine. Daha dorusu, nedense imdiye kadar genell byle olmutur. Bu, szn yak uruna, iirin elden karlmas, harcanmasdr. Ahmed A rsaknca yok. Hibir zaman syleve dmez. Bir duygu sana, imgeler halinde, sra sra msral. Ana dnce, dipte, her zaman belirli, ama sakin durur; oalr, byr belki, ama kaln bir r halinde hep dipte durur. Ahmed Arif, kendi iirine en uygun yapy ve msra dzenini bulmu bir airdir. Anlatmyla, iirin z arasnda zdelik vardr.Trke destan trnn en ilgin deneylerini yapmtr. En ilgin kn desek daha yerinde or iirine Ahmed Arif, bir graniti. O yalnlktan, birden, snr kylerine iniyor; "tavuklar rbirine karan" insanlar anlatyor. Bu birdenbirelik onu kekre diyebileceimiz bir lirizme ulatryor. Ya da tersi oluyor. Eksiksiz bir silah koleksiyonunun arasndan grmecisinin yollad taze soan demetini gryorsunuz. Ahmed Arif, Dou Anadolu'nun, snr boylarnn yeri iinde oralarn trklerini kalkndryor, btn Anadolu trklerine ulatryor onlar, b boulmuyor onlarn arasnda. Dou Anadolu insannn mthi malzemesini korkusuz bir lirizm i nmze yyor. Sonra btn Anadolu insanna doru yayyor onu. Pir Sultan Abdal', Urfal Nna, Bedrettin'e gtryor. Byk bir sevgiye, bir umuda aryor Anadolu insann; gzlerindea severek. Evet, halk trklerinden yararlanyor Ahmed Arif. Yalnz, halk kaynann, edebiyat iin, iir iin, trklerden te daha bir sr olanak tadn, hatta br halk kaynaklar da byk bir arlk tamadn iyi biliyor. Buyanyla halk kaynana eildiklerini sanan baka airlerden ayrlyor. Onlar gibi sadece trkaslanmyor. zellikle destan tr iin vazgeilmez olan tavr ta temelden taknyor. almalapyor.Ahmed Arif kendi iirine en uygun yapy ve msra dzenini getirmitir, dedik. Bir de, Paul Eluard iin sylenmi bir szn onun iirine de uyduunu syleyelim: Paul Eluard'n iiri imgetsa deildir;gerekstc dneminde de, ondan sonraki dnemde de, iirin temelinde yatan ana e, msralarlu tarz ve bunlar birbirleriy-le balama biimi sayesinde ipularn hibir zaman saklamamd Arifte de yle, imge, plakln arpcln tar; dnce, vurucu zelliini ilk anda kar Eskittim e bunun birok rneini gryoruz. Sonra imge onda snrl bir e deil. Bir ba1kma iirin kendisi, btn. yle ki btnyle vardr onun iiri. Kelimeler ilikin olduklar ve daha geni durumlar kavrayan bir nitelik gsteriyor. iirin btn iinde kullanlm bazinanlmaz bir arpclk, bir imge yetenei kazanmaktadr Ahmed Arifte. te yandan, iirin iinde birer ikier kelimelik msralar halinde akanbu szler biim ynnden de nem kazanmaktadr. yle ki, kendiliinden doa ve yalnz Ahmed A gizli bir aruz gibi bu szlerden btn iire bir mzik yaylmakta, ya da btn iir ekidzenida bulmaktadr.Szgelimi, "Otuz Kurun"da:YakklH afifiyi svarimsralarnn; yine ayn iirde:Ve karaca srsKeklik takm...msralarnn byle bir ilevi vardr.Bu, Mayakovski'nin ritm elde etmek iin yapt biim almalarn akla getiriyorsa da, aslnktada iki airin tutumlarm birbirine kartrmamak gerekir. Mayakovski iin, ritm, bir yerde, her eydir; "iirin temel gcn" ritimde bulur o; bir endstriye benzettii iir iin ritmyetik gc ya da elektriklenmeyi temsil eder. Ahmed Arif iinise ritm sadece bir olanak olarak nemlidir. Ama aralarndaki asl ayrmurda sanrm: Mayakovski'de ritm, bir bakma, iirin dnda bir yerdedir, anonim bir teknikt. Bunun iin sk sk dey ya da yatay ses benzerliklerine, badamlarna bavurur. Daha zetMayakovski ritmi ses'te aramaktadr. Ahmed Arif ise sz'de arar. Bunun iin onun iiri bir noktada "oral" niteliini brakr, ok telere gider. Bu yanyla adaiirin en yeni ynsemelerine karr. zellikle imge konusunda yaptsrama onu bugnk iiri hazrlayanlardan biri yapmtr. Zaten birokairin onun etkisinden gemesi de bunu gsteriyor. Sadece bu bakmdanbile Hasretinden Prangalar Eskittim, ge kalm bir kitap deildir. Bir deu bakmdan ge kalm bir yapt deildir Hasretinden Prangalar Eskittim-. Yasz bir iirdir Arifin iiri. Gnn deil, an deil, a124larn "aktalitesi'yle doludur. "Knyesi izileli" kim bilir ka yldz umutur. Dirsek temas bulunduu kyllerin, yryerek gezdii kasabalarn arasndan tarihi kaln izgilerle grmeyiTarihi ve uygarl. Yalnz, "Diyarbekir Kalesinden Notlar ve Adilo Bebenin Ninnisi"nde daha gncl bir tavr var. "Otuz Kurun"da da biraz yle. Bir yerde tarihten nce yaam birnuuyor sanrsnz, baka bir yerde en gen kuan bir verimi karsnda gibisinizdir. Bu bak sonra da yaymlansayd ayn ilgiyi grecek, sevilecekti bence.Hollanda'ya gittiimde orada Van Gogh'un sarlarnn kaynanbulmu ve daha ok sevmeye balamtm Van Gogh'un resimlerindekisarlar. nk Hollanda'daki corafyann yeryz ekillerinin, bitkiselrtnn sarlar Van Gogh'u iimde somutlam ve bir yere oturtmutu.Onun almasn gzmde daha da bytmt. Doal verilerle yaratc alma arasndaki byle arttryor.Sanat yapt gerein asala olmamaldr, ama btn btne de ondankopmamaldr, ondan kopmayn kantlarn tamaldr.Ayn ekilde, Erzurum topram grdkten, Dou Anadolu'dakiyeryz ekillerini, iyice dolap iime sindirdikten sonra, k Veysel'insesine daha ok tutuldum. Van Gogh'un sarlar Hollanda toprannbaskn renklerini tayor, bir yerde onlara katkda bulunuyordu, onlarnarasnda alm lgn, sanrl iekler gibiydi. Ak Veysel'in sesinde deDou Anadolu toprann rengi, kvam, tal nitelii, ky evlerinin iinden geen arklar, yz su ien delikanllar, gen kzlar vard. Ahmed Arifin iirinde de, iirini yaparken kullandr da, anlatt yerlerin, yaptna koyduu hayatn ok tutarl bir bilekesini gryorum. zel trnde bunun nice nemli olduunu anlyorum Ahmed A rifi okurken.Cesareti sylyor Ahmed Arif. Yiitlii.Bir pnar gibi, bir yeralt suyu gibi, bir tipi gibi.Dostuna yarasn gsterir gibi.Ycelerde yllanm katar katar karn iinde yryor yalnayak veayaklar yanarak.Papirs, Ocak 1969125A H M E D ARFNedret Grcaniir el sallyordu hafiftenlgn Sezar gibi bizlereDnmez sanrdm gittii yerdenBir gn Lorca'ya alan yzyle.Senin iirindi nicedeniei gizli aan akasyaLv gibi tomurcuu gecedenPatlad kt ite, sabaha.Scack dlerindi yllarcaDilerinde sanc gibi beklettiniirinle, insan dolu sevdanla"Hasretinden prangalar eskittin."Yeditepe Dergisi, Mart 1969126A H M E D ARFYlmaz GrudaYazmak seniyazmak seni ak kdabir da yazmak, bir boranseni ustam - ustalarmnasibolmad bize hayrlhalef mertebesiyani granite yazmakyazmak seni-127Dikine koturmak bir ulu suyubir felsefedem tutmak brakmann, braklmann kahrnda-sunulmak zre bir feyz muhabbetinde-engi-dn bir kan susturmak kitaplara adanpgeyik etine girerken doa-o bir avu su, o bir avu toprako cehennem bedendebir elik gibi dverek umuduo atal yrekte ifte su vermek-yaamak halk sevmenin kymetiniyrmek bir mr kl paynda muhannetingemek srat kprsndenkan glleri patlarken gslerdeve ta kartp ilm- simyayahasret ile sabr ile yontarak karanlbahasz bir elmas gibi yaratmak insanyani ne mmkn yazmak seni-128Bu rak el, bu usul yrekbu da yrmemi, bu iek bymemi adamne bilsin bir nasl zenaattir yiidiksadece el pp icazetin almmsra' berceste drmeye bin acdanve kim zn alr gne salkmlarnbir ba bozumunda-duyup bildii, grp ettii129Yani ne mmkn okumak senisen ki hi dndrmedin yzn teecel beikleri kurulurken dalardave her kum zerresinde bir cante! Burada! urackta!bir can snerken yrtarak yaamn yznsen hi evirmedin yzn tedemir ubuklar var idiyse de dnp devrnndnp baktn yerdeyani mmkn yok yazmak seni-130Benimki eline varmakba alp somun krmaktan-dinlemek bir ulu suyubir adam gbresi batandakutsamak elin, yrein, emeinve yazmak seni ustamyazmak boynum borcuyazmak ummanda damla.Kuyumcular-iirler, Papirs, stanbul, 1980EKLERS U N U Filinta nalDeerli okurlar,Yaknnda olanlarn bildii gibi babam, kendince yeterli ve gereklibir sre iirlerini zihninde ve yreinde damtr, sonra kaleme alrd.Sevdiklerinin ve okurlarnn hasretle bekledii ikinci iir kitabnda yeralacak iirleri de bu aamadan gemi ve onun gznde artk okurla bulumaya hazr hale gelmicak vakitsiz vefat hepimizi bu iirlerinden mahrum brakt.Bunlardan dilimizde ve yreimizde yalnzca zaman zaman dostmeclislerinde paylat, eitli syleilerde okuduu baz iirleri kald.te 2003 ylnda Yurdum Benim ahdamarn adyla ayr bir kitapolarak yaymlanan, ancak burada bir ek blm halinde sunduumuz iirlerle, en azndan elimizde kalanlar okura sunmay arzu ettik. Burada yer verdiimiz iirler, babam tarafndan Hasretinden Prangalar Eskittim e alnmayan, fakat eitli dergilerde yaymlanm genlik iirlerien ulaabildiklerimiz ile ikinci kitab iin kaleme alabildii iirlerinden derlenmitir. Amacm, babamn iirlerini okurla paylamann yan sra, bu alanda alma yapan edebiyat tarih ve aratrmaclarnn da deerlendirebilmeleri iin tek ve doru bir bavuru kayna oluturmBundan sonra ayr bir kitap olarak basm yaplmayacak bu ek blm ile, babamn dilden dile dolaan, ancak kendi imzasyla bir kitapta toplanamam iirlerine de bir bakma sahip ktm Ocak 2008 (2003), Ankara135KALBM D N A M T K U Y U SUafaklar,Taaa afaklarNice birYangnlar der aln atmaGencecik lme gitmenin.Ylr bokovanlar, dumanlVe susar mitralyzler kuytularda.Suskundur,Karanlktr,Kaytszdr,H er namlu.Beni kurunlar gtrrKollarm vuruluGzlerim ak.afaklar,Taaa afaklar,Knal tavanlar suya inmeden,lk lklarndayken martlar,Kam plarda idamclarAzgn ve manyakTan yerinde kzartlar...137Tan yerinde kzartlarH ey canm,Orada,SularlaSnrlarlaUzaklar uzandaVe benim uncazmda hemencecikG s kafesimin altnda, solda,Barajlar, yeeren ller,Katarlar, traktrler,Yani her vidasnda bin sevda,Her civatasnda bin sayg,Bin ustalkla,lenen ve yaratlan dnyalarn kmldanVe hayat prl prl arktan karanlarnDeliksiz uykularndan uyan.138Kutlu ve saygndr bir dahaBerrak elik,Renkli pam ukVe stl buday.Kutludur, saygndr kukusuzim entosu ninnilerle kanlaneliine su diyepckler verilenatlarnda kprm gvercin uultusuBahelerinde gne sanaklarylaGrkemli ocuk saraylarnnCana can katan nuru.Yani, yaratan ve adaletli olan insan gcnno her yerde geerliKesenkes hakl onuru.139Kutlu ve saygn olacak elbetBeni yiitler gtrrKatlarna sevda ile varlanYiitler ki,Dilerini tkrmYiitler ki,Hayalar burulan.Yan yana, upuzun, boylu boyuncaTepeden trnaa kanYiitler ki,Her biri bir para vatanGzlerindeBir kfr kasrgasAna-avratAh ulan...140Canm da dam ttm seni ey zulm,SancsnncedenKum gibi tadm.Kasm da Amerikan kemendiBara bara geceler boyuKaskat kesilipKan iediim.Uzmand cellatlarVe hinolu hin.Akm kablolar, kskalarylaBilenmi azlar ve hnlaryla,Buyruunda gangster emperyalizmin.Gene de ykamadlar, skemedilerVe bozguna uradlar sonundaKarsnda rlplak yrein141Beni basknlar gtrrGerillann ahdamar halkmaKorkun ve soylu bir tutkudur dayatmaYalnz bu kadar da deil,Yarin hayli gibi stelikNazldr,Usuldur,ince,Bilgedir,Biz ki, ustasyzVatan sevmeninUm ut, saklmzda lmsz bayrakKrmz-krmzDalga-dalgadr...Beni gzlerin gtrrGzlerin, akla, acyla...Kuatmlar sesimi, soluumuKesilmi tuz-ekmek paym.VurgunumVe darda,Gzaltndaym.142Dal, kor keser penceremde aarsa,Ku, vurulur zerimden uarsa,Ve hal byle byle,Yol bu yndeyken.Gelir,Ki, her geliinde daha da itenGelir,Soluk solua benim olursun.Amansz sarmasnda kollarmnEsrik, lk laErir, kar gibi vcudun.143Nicedir,Kahpe azndaBir salgn,Bir deprem gibi knyemizNicedir,Bamza zindan dnyamzBiz ki, yarnyz halknU m udu, yz akyzHnc, namusu...afaklar,Taaa afaklarHey canm,Kalbim , dinamit kuyusu...Yeni A Dergisi, Say 22, Ocak 1974, s. 21144O N U R DA ALARGzlerinin pnarndaBir bulut,Boand boanacakNerdeyse.Aklmdan geenleriOkuyorsun su gibi.D nya grd,Bizi boazladlar...Tutm a gzyalarnO nur da alar...Brak ykansn gkyz,Lcivert, yeil, altnIklar gnbatnnte afaktayz generlplakVe mavi.145te sanki da yeliVe ite sanki meltem...Kim se toz konduramazKesip attmz trnaa bile.Sen en gzel kzsnBtn galaksilerinBense tzym artkAkkor tzym,Prometheus'u yakanKara sevdann...146N e alnmzda bir aypN e koltuk altndaSakl hamz.Biz bu halk sevdikVe bu lkeyi,te balanmazKorkun suumuz...147Y U R D U M BEN M AH DAM ARIMEngerein dilerine iledim,Au dilerineOluklu, entik...Ve vurgun,Gzleri bir ift cehennemBurnuna kan ttmPars byna...D an pulat yreine iledim,imein masmavi usturasnaSevdan usul-usulSevdan msra-msraLo ben seni hapislerde sevmiim,Ben seni srgnlerde.Yurdum benimahdamarn...148Ycende buzulVe kar,Mavi da tavanlarG n vuranda alaranZemheri ylanlarVe yakut bir hmlayle aklanSonsuzluun yak kartallar.149Bam gzm stnesinSuskum, avazm stne...Adndan baka silahYazgndan baka gnahD aha yazmamHibir gizli dosyadaHibir ak kitapta.150Peinde azgnlarKanl parannYani Dolarn itleri,Altn, Sterlin kurtlarVe petrol NemrutlarVe kurun Yezitleri...151Kagunda, kaaktaCan havlindesin...Ve ocuk lleriParalanmlarD aha st kokuyorlarVe anne llerincecikten, genceciktenAk hepsinin gzleri.Halkm benimAskda ...152TUTU KLUBirdenKurun yemi gibi susar,Gzbebeklerime kar.Susar da, alp yol verir ehir,Sade radyolarda bir gaml hava:"Elaziz uzun ar..."Firarda gzm yok,Nam ussuzum yok,Yok pimanlk bir halim;Yaslanp, bir cgaa yakmak isterimD um an cevahir deer.M alup mu desem, mahup mu?A m a ikisi de deil,Ben garip, sen gzel, dnya mutlu...yle tuhafm bu akamst,Sevgilim,Canavar gtrr gibiki yanm, iki sng...Yeryz, Say 11, Mart 1952153BAS BA D ELM EV TVazgeemem maherinde!Birinci boylamdan taa en uzaa,Her miliminde enlem aralarnn,Silkinip uyacak da arnm piman,Ve iyan ve gvercinTa kimsede tek sz kalmayncaya,Dese de ellerimiz o yitik de,Vazgeemem maherindeKar-beyaz oyumdan asla,Kyamet sabah et-cana...Bu nedensiz dzen krlere sungu,Beyin dokularnda yosunlarLamlk, yeil.En gc, en koyan,Bilmezlikten gelir ya da bilmezlerSalar, trnaklar bir rnek uzar,Dlerine gl saklar eilir.154Ya ben, "O L " dediin altnc gndem,Bu msr, hele yr, bu as tutku,atlatp kaburgam, boyverinceyeYetmi bin yl karasz sular stnde-V e kez daha yetmi b in -Suuuu, suuu diye dilerimi tkrdm.Sundun,Haram, it kan...Hayr, yetti cmertliin,D okunsam dellenirem,Kusarm, aklma dende,stelik "bilmek" gibi korkun bir ayptaymKan',ilk ldran...155N e Sr'un sanclanm ejder hum -hum 'uNe hm arclarn,Bir cehennem kaplarn tutmu drt-bal'larn.Bir tym bile kpratmyacakrnein uncaz,Yrin dil urmaa doyamadu om uzbam da biteni,Kyamet sabah et-cana.Kr zindan, ban dnmesin,N e kork, ne ar.Erdemlerin, boksuyu avuntularn,Btn kavramlarn yittii sra,lk, Beethoven dorulacak arsz, gle.lk, Stradivarius usta gerecek yay.Ve kzmn, yasaksz ayva tadndaKansz, gzyasz, kiriz, lnm ez yaratcam dnyay...Yeni Ufuklar, Say 35, Austos 1956156R ST E M O *M odan Yaylas'na ekin almadanM aktele zerinde samzKarbeyaz erm ik DalarSolum uz kan krmzsnda Frat'trD rt mevsim yeildir ormanVe toprak etinBaharlar airetler iner Dersim stndenSr otlatrO dundaKm rdePamuktaG nl bir akarsu gibi alp gtrenIrzdan ve ekmekten yanaBir kara sevdadrYeil murattrVe bundan tr tutmu dalarVe alm yrm sulardan teKl adrlarda maceramz* air, bu iirini 1948'de kaleme almtr.157Yasak bundan byle zulmVe rVe haraVe angaryaVe katilVe soygunVe talanVe kfr kza ksraaYasaktr, emreder Dalar PaasElinde, affetmez Fransz ls...158Gayr m almunuz olsun halimHayrola encamM alm olaAyan beyanD osta ve dm ana serencam nce eyhlislm fetva buyururKatlim drt mezhepte vacip grlrSonra saray ferman eylerVe kaltak vurulur ordughlardaD ar vakit yetitin tatar aasBir elimde kana batm hamaylmBir elim derman eylerCano159Buncasna kavga demezemKzanlar idman eylerHele sarlmasn drt bir yanmzTam am cmle dalar mevzi almtrVe yatm pusuya patikalarSalavat getirir da da taburlarNarl Bahe zre kanl bir akamGelen eli deilAzrail olsunAnam avradm olsun kaarsam.Militan, Say 2, s. 9-10160KARA SEVDABir uzak ryada yorgun hlamur,kindiler sonu inen sszlk.Ve A raf kokulu uzak bir yamur,H l dncemde sonsuz yalnzlk.Yemyeil saltanat minarelerde,D ualar ki slak, mehul ve derin.Atla iilir pencerelerde,Uzak hatras sevilenlerin.Hain bir uzlettir kurun sonbahar,H um m al alnlar serin camlarda.Ve kara sevdal delikanllar,Bekleir... Bekleir bu akamlarda.Servetiftinun, Say 2433, 27 Mays 1943* Bu iire ulamamz salayan Sayn Arif Damar'a ilgi ve katksndan trok teekkr ederiz.161Palmiro, Palmiro anl iiScak yaralarndaki barut kokusuKesik, analarn stVe kamtr bebelerin uykusuKorku katedrallerinde yarmadannG n grm meydanlar R o m an nBizimledirM avi mavi eser deniz meltemiSicilya'nn gneli kalalarKartpostal dalgnlnda N apoli baheleri bizimleBizden yanadr havaBizden yanadr suBizden yanadr Sinyor de Gasperi'ninVe btn sinyorlarn korkusu rkm tr manastr fareleri.Ahmed Arifin notu:im di buna iir denir mi, denmez mi? O lsa olsa bir dlt, cenin. Bundan sonra da olamaz. Bu ancak, yle sanyorum, edebiyat tarihilerini, aratrmaclar ilgilendiren bir konu olabilir. Yoksa halkn huzuruna kacak bir iir deil bence...Burada, yllar sonra, hibir gurura, byklk duygusuna kaplmadan, nce talyan proletaryasn sonra halkmdan zr diliyorum. Yapacak hibir eyim yok. Bu iiri ne savunabilirim, ne onun iin at yakabilirim. Baltalanm, boazlanm bir iirdir bu. Erken doum da len oullarm var, hngr hngr aladm, onun gibi Eer, bu anlattm olaylar olmasayd bu iir geliebilirdi. Nasl olurdu? Bilemiyorum. Am a b de kalmazd. D aha bir yz akyla halkn karsna kard.* air, bu iirine isim vermemitir.162Bir mavi gl bahesi yorganmUyku salarmn mehul arksSonra yastmda ilk glgen kzlkVe ilk unutulu hrriyet raksYumuaklnda kpkten plerinM ukaddes gnahlar cenneti odaDikisiz beyazlnda tllerininBir ay szlecek bulutaVe bir mavi arap gzlerindekiM usiki glgelerinde yorgunSen hep ylesine gzel sevdalmBen sana Allahszcasna vurgun* Ahmed A rifin Afyon'da, lisenin birinci snfndayken yazd bir iir.air, bu iirine isim vermemitir.163Bir akam stdr arabBaheler ve dalar zre hkmranTam dnyay dolamak saatindesinAy su ier birazdan.Kzarm kalalarn anlarAlabildiine vururManetlerde kilometre kilometre yalanSallanr durur.Sen ocuk tulumundaM atbaa mrekkebiRsva olmu ellerinin emeiAlp gtrmler dost dediiniAlm rzgrlar iini.* air, bu iirine isim vermemitir.164 m ide benzerSevdayaSouk bir namludurKr ve pusudaEnse kknde zulmVe sermi canm sofrasn drt ba mmurBurnun dibineHrriyet.Seviyorsun m mknAranzda kurunYasak blge varSen genSevdan lnecek kadar gzelKanunu yapanlar ihtiyar.Meydan, 15 Mays 1948165AHMED ARFVE R ZERNEA H M ED ARF'LE B R K O N U M AVeysel ngren" Vurun ulan,Vurun,Ben kolay lmem."V EY SEL N G R E N : D ilim izde etkili olan am a iirim izde kolay rastlan-mayan szckleriniz var. Bu tazelii nasl yakaladnz?A H M E D ARF: Bu sorunuzu ksaca "halkmn dilini sevmek, o'nun trkleri, atlar, masallabeslenmekle" deyip yantlamak var. Am o szcklerden baz rnekler vermek, bylece konuyu daha ak ve anlalr hale getirmek de gerekli belki."Bir ben bileceim oysane ft sevdim."Buradaki ft szcn halkm "korkun, kahredici, kar konulmasnn oluru olana yok bir bbi szck, deyim ve kavramlar yetersiz bulduu yerde kullanr.Ben de rnein "ok sevdim... Yrekten sevdim" diyebilirdim. Sanrm buna kimsenin bir diyecei de olmazd. Ancak o zaman sradan bir msra kurulmu olur ve ortaya iir yk bakmndan y derinlik ve arpclktan yoksun, tatsz bir deyi kard."Olancas bir tutam cankadasna, belsna sunduum"Bu "olanca" szcnn tam karl "topu topu"dur. Karacaolan da "olancas" der. imdi msrden ve iirsel younluktanvazgetim; bu iki deyimi plak olarak da bir lye vursak "topu to-punun hi, ama hibir puan alma gc yok.169kinci msradaki "Kada"y halkm bazen "Kaflkada" olarak da kullanr. Apansz gelen bel, karyazg anlamna gelir. zellikle Diyarbekir ve Siverek'te analar, ocuklarna acrken "kadan olaydm oul, baan dneydim" derler. Bir trkde de yle bir msra var: "irin canma gelsinlen kadalar." imdi bu szc de karlklar ile lye vuralm.Ortaya gene deminki sonu kar."Drt yanm put zulas"Put'un ne olduu herkese bilinen bir ey. Zula'y belki bilmeyenler v?\rUr. Argoda, mahpusane argosunda ok yaygn bir deyimdir. Tanmas kanunla yasak edilmi nesnelerin sakland yer demektir. Mah-pusanede tabanca, bak, jilet, esrar ve eroin gibi serbeste tanamayacak eyler, ii oyulmutakma diten, ceket yakas ve ustaca svanp restore edilmi duvar kovuuna kadar eitli yerlde saklanr. te bu gizli yerlere "zula" denir. Genel olarak herkesin bir zulas olduu kabul edilir. Ancak mert adamn zulasndan pek korkulmaz. nk kiilii gerei kimseye putluk etmez. Oysa putun zulas namussuzlua rnek faklar, amazlar ve soteye getirip vurma hileleri ve provokasyonla doludur."Drt yanm put zulas" sanrm imdi daha anlalr hale geldi.imdi konuyu toparlayalm: Sizin deyiminizle Trk iirinde rastlanmayan etkin szckleri, ben evde, sokakta, iyerinde konuurken de kullanrm. Cemal Sreya'nn Papirs te beni anlattzsnda belirttii gibi benim iirim ile konumam arasndaki zdelik hemen hemen hibir airde yoktur. Ksacalkmn canl, elvan ve grl grl dilinden hi kopmadm ki iirimde kopaym, yozlap, yabancDENEYCLERN HAL ORTADA!V..: iire baladnzdan bugne dek, lkemizde eitli iir deneyleri oldu. Siz iirinizi bapama yolunu setiniz ve bunu da baardnz.Bu tutumun nedenlerini ve size baar gcn veren dnceyi aklamakister misiniziA.A.: Lisede karaladm msralarda daha ok edebiyat retmenimizebeendirme abas vard. Yani biraz Haim, biraz Tanpnar, biraz Taran-c ve oka da acemilik... Bir sre sonra bu yazdklarmn iir olmad170na ve gerek iirin bu kadar kolay yazlmamas gerektiine inandm. retmenimin srarna ramancm hi sarslmad. O gnler asl yaygn moda, Orhan Veli gibi yazmakt. stelik ok da kolayoldubu. Biraz yaratl gerei, biraz da iirin, gdklama, alay ve ucuz espri ileasla badamayacana olan inancmdan, bu yola dnp bakmadm bile. Yaratl gerei dedim, bue dnya grn de katmak gerek. Orhan Veli olsun, evresindekiler olsun, birer kk burjuvaHem de stanbul burjuvas. Dnce ve davranlar, kendilerine rnek setikleri Fransz airlalelindeydi. Oysa ben Douluydum. "Az gelimi" deil, smrlmek iin kastl olarak geri brnin, airet treleriyle yetimi bir ocuuydum. Smrgeci Fransz toplumunun, bohemi, serserie gerekten kama abalarnkutsayan airleri, elbette beni rgalamazd. Halkmn duygularna ve karlarna yabanc ve aybu moda akmndan baka bir iir akm yok muydu? Vard kukusuz. Nzm diye bir okyanus vardz, A. Kadir, Suphi Tahan ve Abdlkadir Demirkan gibi yrekli aabeyler de vard. Bunlar, hapiste ya da srgndeydiler. iire yeni balamdevrimci bir delikanlnn karsna Nzm' dikerseniz, ocuk ya paniekaplr ve ters akmlarn uydusu olur, yahut ezilir, kt bir kopyac kesilir. Hidrojen bomba kar Krt haneri ne yapabilir? niversitede ve mahpusanede baz arkadalarm, "Nzm'dan syazmak, bouna bir gayret, hatta saygszlk," diyordu. Onlarla hi tartmadm,hep sustum. nk dedikleri bir bakma doruydu. Ne var ki "Nzmgibi iir yazmak" ile "Nzm'dan sonra iir yazmak" arasnda vatanmn dipsiz uurumlar gibi uurum vard. Elbette Nzm' yahut bakabir ustay budalaca izlemekle kimse air olamazd. Ama Nzm'dan da,baka ustalardan da sonra iir yazlacakt. Yoksa Shakespeare'den sonratrajedi, Moliere'den sonra komedi yazmak gerekmezdi. Nitekim, DedeKorkut, Yunus, Pir Sultan, eyh Galip ve Fuzuli gibi byk ustalardansonra da soylu iirler yazlmt...Sadede gelelim: Kimini sevsem, kimini hi takmasam da bu modaolmu etkili airleri kendi hallerine brakmam gerektiini her eyden nce bir mertlik borcu saydm. I bir kez "etki'ye dklmesin. Etkilere bile bile kucak aan bir airin soylu bir yol setii sylenemez bence. Bu yol ile insan belki "deneyci" olabilir, ama air olamaz. te bu inan ve duygularla halkma sndm. iirimi gnn modas olan etkilere kapadm. Gstim ve kasaba minnet etmedim.171A LK I AM A K M N ALKII?V..: Alklamaya kar dayanklsnz. Sessizlikte korkmamay ve sessizlikte umutsuzlua dminiz.?A.A.: Bu sorunuz beni kk burjuvazinin sezgiden yoksun ve diyalektik yntemden habersiz eletirmenleriyle kar karya getiriyor. Bunlarn yergilerini, elbette vg ve alklarna. Bunlar, snf yaplarndan gelen kar kayglar, yadsma ve korkularla srekli bir tutarszunalp gitmekteler. Ve bunlarn alk, benim gibi bir "dal" iin yakksz bir lks olur aB R D E H A L K IN V E A R LE R N A LK II VARBu eletirmenlerin dnda iirin iiliinde uzman, namuslu airler var.Asl eletiriyi bu airler yapyor. Bunlar elbette saygyla karlyorum.Bu konuda beni duygulandran bir durum daha var. Baz iirlerim kitabm yaynlanmadan ok nce Krte ve Zazacaya evrilerek elden ele kylere kadar yayld. Bylece dalarda u ya da bu nle kaak dolaan yiitlerin donatm ve pusatlar arasna bir "Otuz Kurun "un, bir"Adilo Bebenin Ninnisi"nin de katlmas beni ok duygulandrd. Kitabm ktktan sonra gnlrasndan kesip onu alan binlerce yurttamn, zellikle Dou Mitinglerinde iirlerim okunurken "He kurban he" diye nara atp yreini ortaya koymasn saygyla anacam.Bunun dnda ksaca una da deineyim. "Alka kar dayankl olmak"nce bir yetime ve eitim sorunudur. Hem devrimci treye, hem bizimairet tresine gre bir yiit, alka tutkun olamaz. Eh yiitlik zagonu buolunca bize de buna uymak der.SE SSZ V E D E R N B R H A LK"Sessizlikte korkmama'ya gelince... Ben, sessiz ve derin bir halkn ocuuyum. Hem yalnz sessizlik deil, genel olarak korkusuzluk da halkmn en belirgin zellii. Buna diretme ve bakaldrmay da eklemek gerek. Ancak sorunuzu yantlarken konuyu bylece kestirip atmak, salt 172rklarn holanaca bir banazlk olur. Evet bu korkusuzluu, soya ekim yasalarndan ok, devrimci bilin ve kavga koullarna borluyum.U M U T S U Z L U K YASAK"Umutsuzlua dmek" ise bir devrimciye yasaktr. Cellat elinde ikencede lme bir soluk kalmn bile. Yalnz yasak deil ayptr da. nk devrimcinin kendisi, insanln yarn ve umududual, bir ilkedir bu. Namussuzluun, alakln egemen olmad, soylu, gzel ve onurlu bir dnytemel ilke zerinde kurulur. Bu bayrak, yreimedelikanlyken ekildi. imdi krk atm, her an daha zorlu bir rzgr ileatardamarm doldurmakta:"... Biz ki, yarnyz halknUmudu, yzakyzHnc, namusu...afaklar,Taaa afaklarHey canm,Kalbim, dinamit kuyusu..."imdi sz sonuca getirelim. Bir yiit airse, stelik bir de devrim-ciyse elbette yaadn yazar. "Yaad" ise salt kendi mr deil, yaama kavgas ve sevdaskleriyle bir yan gemiyzyllarn karanlna, bir yan gelecein aydn sonsuzluuna uzananhalkn ta kendisi olmaldr.Ankara Birlii Dergisi, M art 1970173A H M ED A RF'LE LGLB R A N I, BR-K N O TMetin DemirtaAhmed Arif ve iiri stne ne syleyebilirim?..yle ok yazlar yazld ve yle ok gzel szler edildi ki... Yeni vezgn bir eyler sylemek g.Mezar banda yapt konumada Ataol Behramolu, "AhmedArifin iirinde biraz Yunus, biraz Pir Sultan vardr," demiti. Hatta halkmasallarna kadar gtrd bu iirin kaynan. Yunus, Pir Sultan, masallar ve halk trkleri..ed Arifin yasland kaya, su itii kaynak...1989 Hazirannda bir imza gn iin Antalya'dayd. Bir-iki gn konuum oldu. Bir gece ge vakiere kadar konutuk. Daha dorusu ben kimi sorular sordum, o konutu, ben dinledim. Sevgisi gibi fkesini desaklsz, plak sergileyen bir dil... Sevdiklerini, gzel, yce szlerle vyor, onurlandryediklerini de ayn itenlikle ve zehir gibi bir dille yeriyor. Yahya Kemal'i annca "His var m bu lemde nekahat gibitatl" msrann ardndan, "O herif hi iyi olmad ki ne bilsin nekahatn tadn ve iirini yaiyor, Necatigil anlnca bu kez, Necatigil'in kiilii ve iiri stne syledikleri gl, smbiyor.O gece konutuklarmzn birounu sonradan Refik Durba'n Ahmed A rif Anlatyor zh, Ahmed Ayapt konumalar ieren kitabnda okudum. Benim tuttuum notlarn kimileri kitapta yok. Kimnularda da Ahmed Abi ayrntlara inmemi. rnein, Ylmaz Guruda. Yllmaz Guruda'nm dar ve zor gnlerde kendisine gsterdii dostluk, dayanma, onun evinde hastalkla verdii yaam sava.Yolcu edeceim gnn sabah "Yurdum Benim ahdamarn" iirinden bir blm eliyle yazp imzalk brakt. Bir gece nce 174dostlarla birlikte lokantada okuduu iirden bir blmd. O gece, "ilkkez burada okuyorum," diyordu. Sevindim ve yreimle dinledim. Gece birlikte eve dnerken iirin bir dizesi bir imek gibi avkyp durmutu belleimde:"imein masmavi usturasna"Dinlediim yeni bir iiriydi. Ama sanki daha nce bildiim bir iiridinliyormuum gibi bir duyguya kapldm. Teknik olarak, ses ve eda olarak kimi iirlerini ok andryordu. Bu, az yazm olmasnn nedenlerinden biri olabilir miydi? Soracaktm, soradm, erteledim. "oaltmam, ymam" olmas namuslu bir air tavryd. iire duyduu saygnd Arif'in iiri, szcn tam anlamyla "Organik bir iirdi". Diyesim, iirini etinden, kanndcanndan szdryordu. "oaltmak" tekrara dmek tehlikesini de tar. Sanrm Ahmed Arif'in bu korku herkesten ok vard.Eliyle yazd blmde dizeler yle dizili:Sevdam,Usul-usulSevdan,Msra-msraRefik Durba'n kitabnda ise,"Sevdan usul-usulSevdan msra-msra"biiminde.Bir dizgi yanl m? Bilemiyorum. Ahmed Arif sonradan deitirmi deolabilir. Bana bir dizgi hatas gibi geliyor. nk Ahmed Arif'in iir teknii, art arda yinelenen ayn ve tek szcld dizelerle ritm yaratma zellii dikkate alnrsa bu olaslk daha akn.Benzer bir dzeni, "Adilo Bebenin Ninnisi" iirinde gryoruz:175Bunlar,Engerekler ve yanlardr,Bunlar,Amza, ekmeimizeGz koyanlardr,Cemal Sreya'nn Ahmed Arif iiri stne yazdklarndan okuyorum:"........ / iirin btn iinde kullanlm baz dz szler inanlmazbir arpclk, bir imge yetenei kazanmaktadr Ahmed Arifte.te yandan, iirin iinde birer ikier kelimelik msralar halinde akanbu szler biim ynnden de nem kazanmaktadr. yle ki, kendiliinden doan ve yalnz Ahmed Agizli bir aruz gibi bu szlerden btn iire bir mzik yaylmakta, ya da btn iir ekidzenidabulmaktadr. / ......... "iirimizde bir doruktu. Her zaman ba karl gen ve grkemli kalacak bir doruk! Estirdii yer Anadolu kokulu, halk kokulu esip duracak.Onun iirinden bende kalan imge, bir yalnlk, eiilmezlik duygusudur...Topra ve topranda iir iekleri bol olsun.Krkmerdiven Dergisi, Say 16, Austos 1991176 FK E N N VE N C ELK LER N ARAdnan Binyazarair, iire kendi sylemiyle girer. Bata sylemini kurdu mu, yaad zamanlarn hakkndan geryor. Nzm Hikmet, Behet Necatigil, Cahit Klebi, Hilmi Yavuz gibi airlerin daha ilk iirlerinde airlikizgilerinin izlerine rastlanmas, sylemlerini iyi kurmalarna balanabilir. Sylem, airin yalnzca szck seimi, sz beklerini biimleme, iirsel bildirim (mesaj) gibi yerlemi becerle smrlandrlmamaldr.airin kendine zg sylemi, daha ok, iirindeki ses-anlam kaynamasndan anlalyor. ll bunlardan yoksun da bulunsa, iyi air, iirinin duygu/dnce rgsn, bu rgy iirsel yarnen sesi yaratyor. Bunu gerekletiren air iin, bir dnemden ya da baka bir airden etkilee sz konusu olmaz.Bu balamda Ahmed Arif ilgin bir rnektir. iirde kendine zg biryol izmi, bu yolda brakt "iz"in dna kmamtr. Onun iire balad yllarda Trk gemendi.Garip akmnn etkisinde kalp dz iir yazaym derken, nice air, kendini "karikatrler'in, gek zek gsterisine dnen "espriler'in arasnda bulmu, sonra da yok olup gitmitir.1940'larda, Nzm'n iiri aa yukar, ykselecei yere gelmitir.oklar, yerine gre epik, yerine gre lirik olan, as geni Nzm iirine yaklamaktan kande estirilen siyasal basknn etkisi de olmutur. Yine de, ok az sayda air, Nzm'n iirgereini kavrayarak kendi iirine bir yol izmeyi bilmitir.iire balad dnemlerde Ahmed Arif'in Nzm'a ilikin grleriyle:"iire yeni balam devrimci bir delikanlnn karsna Nzm' dikerseniz, ocuk ya panie karn uydusu olur, yahut ezilir, kt bir kopyac kesilir. Hidrojen bombasna kar Krt hane177ne yapabilir?- niversitede ve mahpusanede baz arkadalarm, 'Nzm'dan sonra iir yazmak, bona bir gayret, hatta saygszlk,' diyordu.Onlarla hi tartmadm, hep sustum. nk dedikleri bir bakma doruydu. Ne var ki 'Nzm gibmak' ile 'Nzm'dan sonra iir yazmak' arasnda vatanmn dipsiz uurumlar gibi bir uurum valbette Nzm' yahut baka bir ustay budalaca izlemekle kimse air olamazd. Ama Nzm'dan daa ustalardan sonra da iir yazlacakt.Yoksa Shakespeare'den sonra trajedi, Moliere'den sonra komedi yazmakgerekmezdi. Nitekim, Dede Korkut, Yunus, Pir Sultan, eyh Galip veFuzuli gibi byk ustalardan sonra da soylu iirler yazlmtr..."1Ahmed Arifin, iirinin ok gen dneminde,2 yaad gnlerin iirine nasl baktm da u gr"O gnler asl yaygn moda, Orhan Veli gibi yazmakt. stelik okda kolay bir yoldu bu. Biraz yaratl gerei, biraz da iirin, gdklama,alay ve ucuz espri ile asla badamayacana olan inancmdan, bu yoladnp bakmadm bile. Yaratl gerei dedim, buna yaay tarz ve dnya grn de katmak gen, evresindekiler olsun, birer kk burjuvaydlar. Hem de stanbul burjuvas. Dnce ve davendilerine rnek setikleri Fransz airlerinin paralelindeydi.Oysa ben Douluydum. 'Az gelimi' deil, smrlmek iin kastl olarak geri braklm bir eriyle yetimi bir ocuuydum. Smrgeci Fransz toplumunun, bohemi, serserilii ve gerekten abalarn kutsayan airleri, elbette beni rgalamazd."3Ahmed Arifin, daha o yalarda, iirinin ideolojisini izdiini gryoruz. Nitekim, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat kendi iirlerinin ynn belirlemesiyle Garip akm dalma uram,nra da,nerdeyse hibir iz brakmadan, bir iir dneminin ad olarak yazn tarihine gemitir. Buna kaAhmed Arifin, Nzm iirindeki toplumsal seslenmenin soluunu grmezden geldii kansnda dei airlik gkten inmiyor; nitekim, Ahmed Arif, "Muhip'ten4 daha byk bir air mi olacaksn? Cahit Klebi'den daha m byk olacaksn?"5 diye kendini sorgularken "Otuz Kurun" iirini yirin airlii burada ortaya kyor; "Otuz Kurun"da ne Dranas'n, ne Klebi'nin et1. VeyseAhmed A rifle Bir Konuma", Ankara Birlii Dergisi, Mart 1970. Bkz. bu kitapta s. 165.2. Bunu duyumsadnda ok ok on drt-on be yalarndadr.3. Veysel ngren, a.g.y.178kisi sz konusudur; Ahmed Arif, yzyllarn iir emeinden yararlanarakzgn bir iir yaratmtr. Kendi iirini kurmay baarm btn airlerin zelliidir bu; ne kalrlar, ne onlar izlemeye kalkanlar baarl iirler yazarlar. Cahit Klebi, "airin makastnn yine kendisi olduunu sylerdi. Kimse, makas eline alp bir baka airi bikiye sokamaz, i airin ana kayna, yaad lkenin iiridir. O oranda dnya iirine de yabanc kalmamaldez, amaonun ne yaptn bilir. Ahmed Arif, kimilerinin "yerel" diye niteledii iirlerini bu bilgiyle yazmtr.Ahmed Arif ne yaptn bilen airlerdendi. iirinin bir aya derinaclarda, bir aya "yokluun br ad olan cehennem" dedir. Bir yanda"demir kap", "kr pencere"; br yanda "yeil soan", "karanfil kokan cgara", "dalarna bahelmi memleket", imgelerindeki bu incelikli denge, "fke" ile "yumuama" arasnda gider gelir. Onu duygularn ac szsyla yz yze getiren bu dengedir, "ierde" iirinde "Haberin vta duvar?" diye sorar, ardndan "Demir kap, kr pencere, / Yastm, ranzam, zincirim," gelir. iirsel sz, "Uruna lmlere gidip geldii mahzun resim"dedir. Setii szcklerle resim r szc birresimdir Ahmed AriFin. iir dediimiz de, szcklerin arm alanlarn grp onu duyguya dir? insanolunun yreindeki evrensel sz sanatn gcyle ancak bu balamda izilebiliyor.Ben, Ahmed Arif deerlendirilirken, "Dou Anadolu halknn trkleri, atlar, masallaryla bn iiri kaynakland kltrn zgnlyle dnemin br toplumsalc airlerinden ok bakaydm olan Enver Gke ile benzerlikleri vard," yolunda bir yargya varmann, onunla Enver Gkasnda bir benzerlik kurmann olanakszln dnerek, bunun bir genelleme olmaktan te gemaym. Ayrca, Ahmed Arifin, "halkn szl gelenekte yaayan iir birikimi "nden6 beslendiini eri srmek,onu "geleneki" bir air durumuna sokar ki, Ahmed Arif, bir-iki yerdeyerel az kullanmann tesinde, gelenekten yararlanmamtr. Bana kalrsa, Ahmed Arif, "gelente yaayan iir birikimi"nden beslenmemitir. Onun yapt, gelenekten yararlanma deil, iiri halkn beenisine 4. Ahmet Muhip Dranas.5. Refik Durba, Ahmed A rif Anlatyor, Cem, stanbul, 1990.6. Memet Fuat, ada Trk iiri Antolojisi, Adam, stanbul, 1987, s. 41.179ulaabilecek szckler, imgeler semesidir. "Sevda, "terk etmek", "ttn", "kar altnda olmak "sapma kadar namuslu", "hasret", "zulm","zindan", "canevi", "murat almak", "ejderha", "ferman yazmak", "vay kurban", "parampara", "yediboum akrep", "sar engerek", "kahpe","kurun", vb. szcklerin halkn duyumsama donanmnda armalanlar vardr. Yalnzca "kurban" szcne bakldnda bunun biroktreviyle karlalr: kurban etmek, kurban kesmek, kurban olmak, kurban vermek... Ayrca, halk syleminin kayna olan yzlerce trkde de,"kurban" szcnn getiini gryoruz. Cemal Sreya, onun iirini"tek bir at" gibi nitelerken unlar belirtme gerei duyuyor: "Ama o atta, bir yerde, birdenbire bir zafer arksna dnecekmi gibi birumut (bir sanr, daha dorusu bir hrs), keskin bir parlt vardr. Trksyleyerek arpan, yaralyken de, arkadalar iin tarih zeti karan,buna felsefe ve inan katmay ihmal etmeyen bir gerillann iiridir."7Attan sz etmesine karn, Cemal Sreya, bir terime balamasa da,Ahmed Arif'in iirinin adalndan sz ediyor. Birok bilim ve teknikterimi ats bir iirde sindirime uratmak yle kolay olmasa gerektir.Ahmed Arif'in iirine ynelik folklor, halk, trk, gelenek vb. adlandrmalarn tm genellemer; iyi incelenirse, tam tersine, Ahmed Arifin gelenei ykp kendi duygu damarndan ada bir iir kurduu grlecektir.Ahmed Arif'in iiri sylem balamnda ele alndnda, onun, fkeyi ve incelii anlatan kartn yararland grlecektir. "Anadolu" iirinde "Korkun atllaryla paralamlar" dizesinin an "Nazl, seher - sabah uykularm" dizesi gelir. "Akam Erken ner Mahpusneye" iirinde, "r, yedi kol demiri, / Yedi kapya" dizelerinden sonra air, birden alamakl olan bahede " dal gece sefasn , " kk hercai meneke'yi grr.Haksz, namerdi, baskcy sulayp sorgulad iin Ahmed Arif'iniirini "fkeli" bulanlar vardr. Sorusunu onu o hale getiren yanlara yneltmez, "Haberin var m ta duvar?" diye sorar. Ta duvar, demir kapy, kr pencereyi, yastn, ranzasn, lardan yalan bulur kendine. Bu bir tepkidir, fkeyi kendi iinde eritme erdemidir. "Anadolu" iirinde sorgulama evrensel boyutlara ular. Kendini, Nuh'a beikler yapan, Havva Ana'y dnk ocuk sayan Anadolu yerine koyar ve sorar:7. Cemal Sreya, "Ahmed Arif", Papirs, Ocak 1969; bkz. bu kitapta s. 118.180"Tanyor musun?" Uygar dnyada fukaralktan utanan insandr o; yinesorar: "Biliyor musun?" Smrlm, ama onurunu, yiitliini yitirme-mitir; sorar: "Gryor musun?" Anadolu'nun yetitirdii nice adamnadn anar; sorar: "Duyuyor musun?" Her kesimden halk direnmeye arrken yalvarr gibidir: "Dayan rsva etme beni." Anadolu'nun kurtuluuna iirin aynasn tuen de, "Kzlarm, / Oullarm var gelecekte,/ Herbiri vazgeilmez cihan paras," der; yine sorar: "Anlyor musun?"fke, iirin varoluunun gizli duygusudur; kimi airde, AhmedArifte olduu gibi yze kar, kiminde gizliliini korur. Bu balamdafkesiz iir olmaz. fkesiz olan, vg iirleridir; vg iirlerinin yzdedoksandan fazlas da "iir" deildir.Tam iirin byl yoluna koyulduu yalarda bir delikanly al, rutubetli mahzenlerde rt, ktst et,H sonra ondan "fkesiz" iir bekle!Ahmed Arif, halden bilmezlere, sar engereklere, yediboum akreplere, yanlara fke duydu. Ac, iirin bileyitadr. Bir insan ac ekti mi, szckleri bu tatan gemeden iirine gird Arif, toplumsalacnn bileyitandan geirmedii hibir szc iirinin kapsndan ieriye sokmam, "ac'yAhmed Arif, Hac Bekta'n, aslanla ceylan kucanda tuttuu gibi,iirini fke ile incelik arasndaki duyarl dengeyi gzeterek yazmtr. iiri ne ise o da o iPadiah olsa, namerdi yanma yaklatrmaz, bir ocuun gzlerinden perdi. Airet geleneine, dtin varlna saygs sonsuzdu. Namuslu insana tapard.Olu Filinta, heykelciliinin ilk yllarnda, babasnn bst zerindealyordu. Bst, olunun baarsn gren baba beense de, Filinta beenmemiti. "Baba," demiti, "bunu bozup yeniden yapacam." Baba, cierinin klcal damarlarnn gelen yrekli sesiyle, "Boz, olum, aslburadadr," demiti.Asl imdi namuslu halkmzn yreinde!stanbul, Eyll 20038.Ahmed A rifin Hasretinden Prangalar Eskittimm (Everest, 48. Basm, Aralk2002) sonunda yer alan; Ylmaz Odaba'nn, Refik Durba ve Veysel ngren'in konumalarndan ararlanarak hazrlad tantma yazs, airin neler ektiini renmek iin, satr atlamadan 181Hasretinden Prangalar Eskittim, ilk kez 1968 ylnda yaymland. O tarihten gnmze defalarca bask yapt.Birbirini takip eden birka kuak sosyalist ve devrimcinin ellerinde, szlerinde ve arklarndayd. Birok kiinin ac tatl hatralarnda unutulmaz, zel bir yeri oldu.Ahmed Arif iirleri bizce, hem airin kendi kuannhem de ardndan 68-78 kuaklarnn memleket ve halksevgisini, isyanc ruhunu ve bakaldr etiini simgeliyor. Kitabn bu 40. yl zel basmyla Arifin dizeleriyle, eski kuaklara bir krmz karanfil vermek istedik. Daha da nemlisi, gzlerden silinmeye alldklar bu ada, bu fikirleri ve deerleri gen okurlara tamak, tedik.Metis Edebiyat / iirISBN-13: 978-975-342-652-79 7 89 75 3 4 2 65 2 7Metis Yaynlarwww.metiskitap.comDocument OutlineNDEKLERHASRETNDEN PRANGALAR ESKTTM SEVDAN BENERDEKARANFL SOKAIYALNIZ DELZMERHABAHANI KURUN SIKSAN GEMEZ GECEDENAKAM ERKEN NER MAHPUSNEYESUSKUNAY KARANLIKVAY KURBANUNUTAMADIIMKARABU ZNDAN, BU KIRGIN, BU CAN PAZARIUY HAVAR!ANADOLULEYLM - LEYLMHASRETNDEN PRANGALAR ESKTTMDYARBEKR KALESNDEN NOTLAR VE ADlLO BEBENN NNNSOTUZ KURUN YREKTEN AHMED ARF Cemal SreyaAHMED ARF Nedret GrcanAHMED ARF Ylmaz GrudaEKLER SUNU Filinta nal KALBM DNAMT KUYUSUONUR DA ALARYURDUM BENM AHDAMARIMTUTUKLUBASBADELMEVTRSTEMOKARA SEVDAAHMED ARF VE R ZERNE AHMED ARF'LE BR KONUMA Veysel ngrenAHMED ARF'LE LGL BR ANI, BR-K NOT Metin DemirtaFKENN VE NCELKLERN AR Adnan Binyazar