Ahmet Altan- Isyan Günlerinde Aşk

8/14/2019 Ahmet Altan- Isyan Gnlerinde Ak

1/349

SYAN GNLERNDE AKBaz geceler, eskimi Acem hallarnn stnde yryen karncalarn adm seslerini

duyarak uyanyordu.

Yzlerce yl nce da kylerinin izbe odalarnda dokunmu, inene inene

solgunlam bu hallarn stnde yryen son canllar olan ince belli, titrek eklemli,boumlar simsiyah parlayan karncalarn kimsenin duymad adm sesleri, Osman'nzamandan ve dnyadan kopmu durgun ruhunda iini korkuyla titreterek yanklanyordu.

Bir zamanlar bykannesinin, ehvetin en ssz, en cra kelerine gidip oralarda insanetinin tadabilecei en keskin zevkleri arad geni yataktan zorlukla iniyor, ayaklarn,srekli trtlarla eskiyen ahap tabana basp bir zaman bu prtkl serdikten g almayaabalayarak bekledikten sonra, kalkp yorgun admlarla odadan kyordu.

Srtnda, dedesinden kalma, yer yer eprimi, beyazln oktan kaybetmi uzun gecelikentarisiyle salona gidip btn lambalar yakyor ve orada grmeyi bekledii karncalar

deil, effaf ve kaygan bedenleriyle huzursuzca kprdaan llerini buluyordu.Zamann mahpuslaryd onun lleri, doduklarnda nlerinde uzanan zamann iinde

sanki onlar hibir ey durdurmayacakm gibi yrmler, lm nlerini Kestiinde,doumlaryla lmleri arasndaki zamana kslp kalmlard. Geriye dndklerindedoumlarnn ardna geemiyor, ileriye yrdklerinde lmlerinden

teye atlayamyorlard; artk sonsuza dek, doduklar anla ldkleri an arasndadolamak zorundaydlar. ki kesin tarihin kskacnda donmu ve hi deimeyecek olanhayat hikyelerini anlatp, her anlattklarnda yeni ayrntlar, yeni olaylar ekleyerekdeimeyecek olan szleriyle deitirmeye urayorlard.

Hikyelerini anlatmak iin Osman', daha yaarken hayattan kopan ama lme detutunamayp gemile gelecein iinde birbirine kart, derin ve tehlikeli birzamanszla derek sakatlanan bu gen akrabalarn semilerdi.

Osman lleriyle ne zaman konumaya baladn hatrlamyordu. Ne huzuru bulmasnane de baary yakalamasna yardmc olan tuhaf ve karanlk zeksyla hem kendini hemevresindekileri zehirleyerek, zppece kaprisler ve garip cinsel fantezilerle sanclanan birhayat srklemeye alrken anszn yorulup dedesine ait bu eski kke ekilmiti.

Onu buraya lleri mi getirmiti, yoksa llerini buraya geldikten sonra m bulmutu,onu da bilmiyordu. lleriyle birlikte gemie kap tarihin artc dehlizlerindedolamaya koyularak, kendisini bunaltan kararszlklardan, aclardan, hayalkrklklarndan kurtulmutu. Kendisine kalan kk mirasla gndelik ihtiyalarnkarlyor, gemiin aclarn izleyerek, gnn aclarndan saklanyordu.

nsanlar onun deli olduuna inanyorlard, o ise insanlarn aptal olduunu dnyordu;llerin gemi hayatlarn btn aklyla grmek, insanlarn aptallna olan inancnpekitiriyordu. Ona hikyelerini anlatan lleri, belki de en ok bu nedenle seviyordu.


2/349

Onun sevgili lleri, bu eski ve tozlu kkte yapayalnz yaayan Osman' hergrdklerinde, penceresi alm bir odadaki mum alevleri gibi, kar koyamadklar birgle hep birden ona doru seyirtiyorlar, bedenleri gibi effa*lam krgn ve krksesleriyle anlatmaya balyorlard.

Hepsinin dehet verici srlar vard.

Bir alevi avularnda tutmaya alr gibi bir yandan tutkuyla ellerini kapatp o srlarsaklamaya urarken, bir yandan da sakladklarnn yakclna dayanamayp avularmaarak, sakladklarnn hi olmazsa bir parasn gstermek ihtiyacna kaplyorlard.

Gsterdikleri srlarn iinde cinayetler, ayaklanmalar, ihanetler, gnahkr aklar, aclzlemler bulunuyordu; onlar gsterirken bir yandan da saklamaya abaladklarndan,anlattklar elikilerle, yalanlarla, unu-tularla doluydu.

llerinin anlatma isteiyle saklama arzusunu bir arada grmek ise Osman'a her zamangizli bir stnlk duygusu veriyordu.

Onu grdklerinde hep birlikte konumaya balyorlard.

Aralarndan birini seip, o uultulu anlatmn ortasnda yalnzca onun sesini duyup onudinlemeyi renmiti. Bu, ona ve onun gibi zamann izini kaybetmi olanlara zg biryetenekti ve her eksilttiinin yerine bir ey veren ya da her verdiinin karlnda bir eyeksilten kaderin ona balad, zamandan kopmam olanlarn deerini aslaanlayamayaca bir armaand.

Korkuyla uyand o gece, llerinin arasnda kendisini en ok elendiren HasanEfendi'yi semiti dinlemek iin; Hasan Efendi'nin sesinde, lmn krlganlna ramenanlattklarndan yansyan bir hamet, meydan dolduran binlerce kiilik kalabalnalkantl grlts, gelecein, sevinli naralarn altndan sezilen sarsc deheti vard.Osman, o sesin peinden yryp girdi dalgalanan kara bayraklarn altndaki artk her birioktan unutulmu bir l olan kalabaln arasna.

Ayasofya, kpkzl bir deniz gibi kprdayan binlerce fesle evrelenmiti. K gneininprlts, kenardaki askeri birliklerin upuzun, djjd dizi snglerine arpyor, hassablklerinin srmal niformalar, Arnavut muhafzlarn beyaz esvaplar, Suriyezhaflarmm bir ucu omuzlarna deen yeil poular parlyordu.

Otuz yl sren bir istibdattan sonra 'Meclis'in almasn kutlamaya gelen kalabalk,meydana smam; binlercesi, yzlerce yldr Bizans'tan Osmanl'ya uzanan birokiktidar, ayaklanmay, dallarna kelleler aslm aalar, idamlar, kymlar, ta giymetrenlerini grm olan ve grdklerini sessiz bir vakarla kendine saklayan Ayasofya'nndamlarna, payandalarna, stunlarna, minarelerine, kntlarna trmanmt.

Ayasofya'nn muhteem kubbesinin tam tepesinde, devasa gm hilalin dibinde,


3/349

akama eyhine anlatmak iin evresinde olanlar gzleyip en ufak ayrnty bile aklnayazan Hasan Efendi, yeil sar ve uzun siyah cppesiyle bir heykel gibi hikmldamadan, tek bana dikiliyor, ge izilmi siyah bir siluet gibi en yksektekiyalnz duruuyla belki kalabaln kendisinden bile daha etkileyici gzkyordu.

Kalabaln kenarnda, dnyadaki btn Mslmanlarn da halifesi olan Padiah'a karayaklanarak merutiyet ilan eden Selanik'teki nc Ordu'nun, Ha-life'ye bal olanmolla takm 'eriat elden gidiyor' na-ralaryla ortal kartrmasn diye zel olarakstanbul'a getirilmi haki niformal birlikleri dizilmiti. Bu birliklerin askerleri bellerinedoladklar fiekliklerle yetinmemiler, niformalarnn ceplerine de fieklerdoldurmular, gren herkesi, yeni dzene ayak uydurmaya ikna etmek iin rktc birkararllkla duruyorlard.

Halife'ye ve eriata ok bal olan, hibir zaman ttihatlardan holanmayan HasanEfendi, daha sonra Osman'a, yznde, bir lye hi yakmayan alayc ve neredeyse sinsibir glmsemeyle, "Allah'n bir ii," demiti, "drt aya varmadan, eriata kar tedbir diye

getirilen bu askerler eriat isteriz diye ayaklandlar da yzlercesi stanbul sokaklarndakstrlp kendi arkadalarnca kltan geirildi."

Meydann her yannda, stlerine Kuran- Kerim'in askerlie ait ayetlerinin gmsrmalarla yazl olduu siyah bayraklar dalgalanyor, dinin ve askeriyenin bu toplum iinnemini kara bir gururla hatrlatyordu.

10

Yalnzca meydan deil meydana giden sokaklar da imparatorluun drt bir yanndankopup gelen Trakyal obanlarla, adal denizcilerle, esrarl yarmadalarnn baharatkokularn tayan Araplarla, kutsal kentlerden gm Yahudilerle, bellerine pitovlarsokuturulmu Karadallarla, Bulgarlarla, Krtlerle, Krgzlarla, srekli arklar syleyipoynayan ingenelerle, ksk gzl Tatarlarla dolmutu.

Bu karmakark kalabalk 'hrriyetin' ilanndan sonra sat serbest braklantabancalarn ekip ekip gkyzne ate ediyor, hrriyet marlar silah seslerinekaryordu.

Kalabalk kendi sesiyle ve cokusuyla sarho bir halde kaynarken, uzaklardan neolduu tam kestirilemeyen bir uultu yaklamaya balad; insanlar kendilerine ulaan ogmbrtl sesin ne olduunu hemen anladlar; mzrakl svarileriyle Padiah'n arabasgeliyordu.

Arabay grenler, sanki daha birka dakika nce merutiyeti alklayp istibdadnykln kutlayarak hrriyet arklar syleyenler kendileri deilmi gibi il-drmasna, "Padiahm ok yaa!" diye barmaya baladlar.

ktidarnn snrsz ve Tanrsal olduuna inanrken ar bir darbe yiyerek kendi ordusutarafndan yetkileri kstlanan ve o gnden beri olduundan daha yal ve salksz


4/349

grnen Padiah'n, kalabalklarn karsna karken renk versin diye yanaklarnasrd alla ramen yorgunluu saklanamayan, izgileri sarkm yzne bakan doktoruReit Paa, biraz neelendirebilmek iin, kendisini alklayanlar duymam gibi bannde duran padiahna usulca seslendi:

- Kullarnz sizi grmekten mesut oldular Padiahm, bakn nasl alklyorlar.Padiah yavaa ban kaldrp doktoruna, biraz kmseyerek biraz da dargnca bakt.

- Sen bu alklara hl inanyor mn nm Doktor? Onlar bizi lme gndermek isteyenleride alklyorlar.

11

Bir suikasta uramasndan ekinilen Padiah' tayan araba, sokaklar ve meydanlardolduran kalabalklar son sratle yarp, tekerleklerinden kvlcmlar saarak hi

durmadan geiyordu. Arabann getii her yerde insanlar, Hazreti Musa'nn asasyladokunduu Kzlde-niz gibi mucizevi bir ekilde ikiye yarlp 'Halife Hazret-leri'ne yolveriyorlar, bylece hem sayglarn gsteriyorlar hem de ne olursa olsun yavalamayacaanlalan arabann tekerlekleri altnda paralanmaktan kurtuluyorlard.

Bir saldrdan korkulmasna ramen yol boyunca hibir tatszlk olmam, sadece eskisarayn yaknlarnda, batan aa siyahlar giymi, yal bir kadn, clz kollarn arabayadoru uzatarak, "Oullarm bana geri ver!" diye haykrm ama o grltde sesi bileduyulmamt.

Sarayn kapsndan ktklarndan'beri bir an bile duraksamadan koan, bembeyazkpe kesmi atlar Meclis binasnn nnde durduunda, hazr bekleyen bando.Padiah' selamlamak iin Hamidiye Mar'm almaya koyuldu.

Sinirli svariler arabann evresinde bir daire oluturarak kalabal uzakta tuttular;baran, haykran, marlar syleyen, ortak bir heyecanla kprdap duran bu bykkalabaln ortasnda Padiah, iktidarlarn aniden kaybeden insanlarda grlen kindar birksknlkle, kimsenin yzne bakmadan, ar ar arabadan inip yavaa byk kapyayrd.

Daima birisini sevmeye ve birisinden nefret etmeye muhta olan kalabalklarn bu ikiduygusuna da cevap verip onlarn her zaman a olan his dnyalarn varlyla doyuranbu kk omuzlu adamn admlarn sry-nden, kendine ait olmayan bir kudretyaylyor, mirass olduu alt yz yllk bir tarih ve halifesi olduu bin yz yllk birdin, onun varln, yer yer lekelenmi de olsa hl ilahi bir kla aydnlatyor, sadecegrnmesi bile insanlar engel olamadklar bir biimde derinden etkiliyordu.

12

O daha koridorlarda yrrken, Meclis salonundaki-ler kendilerine yaklaan Padiah'n


5/349

varln havadaki keskin bi" koknyu hisseder gibi hissetmiler, ierdeki uultu perdeperde azalarak dinmi, Padiah tmyle sessizlemi bir salona girmiti.

Mebuslarn ou srtlarndaki simsiyah redingotlar, balarndaki krmz fesleriyle, itenie yadrgadklar, hatta rktkleri bu salonda yeni giyilmi bir rugan ayakkab gibi

fazlasyla parlak ve.fark edilir duruyorlard; siyah redingotlularn arasnda, burann birimparatorluk meclisi olduunu kantlamak ister gibi yeil ve mor kefyeleryle Yemenmebuslar, allarn balarna sarp devetynden kara bir eritle balam Arapmebuslar, beyaz sarklaryla hocalar ve bu kark kalabaln arasnda askeri niformalmebuslar yer alyordu.

Krsnn yannda madalyalar, yaldzlar, gsterili kyafetleriyle Ayan yeleri, onlarnnnde, batan aa bembeyaz giyinmi eyhlislam, eyhlislamn yannda zmrtyeili cppeleriyle ulema oturmutu. Mslman din adamlarnn yanna ise dev gibi, iricsseli, uzun sakall, simsiyah cppeli patrikler, bir yeralt mezarlndan getirilmisimsiyah lahitler gibi sra sra dizilmilerdi.

Btn salon Padiah girince ayaa kalkmt.

Padiah, locasnda, yere dayad klcna yasla la-rak salonu uzun uzun szd. ktidanneski sahibi, iktidarn yeni sahiplerine, yznde hibir kmlt olmadan bakyor, onlarbaklaryla, duruuyla, sessizliiyle eziyordu. Padiah'n 'Kanun-u Esasi'yi ilan ettiinisyledii konuma bir mebus tarafndan okunduktan sonra dualar balad ve o andaAyasofya Meydan 'nda toplar grledi. Boazdaki bataryalar, Marmara Denizi'ndekisava gemileri de toplarn atelediler. Merutiyetin douu yz bir pare top atylaimparatorlua ve dnyaya ilan edildi.

Padiah, geldii gibi ayaklarn sryerek ayrld salondan; kendisini bekleyen arabasnasanki bu yaanan-

13

lar onu hi ilgilendirmiyormu gibi sessizce binip kendini koltuklarn yumuaklnabrakt.

Arabada doktoru, Padiah'm solgun yzne bakp, telala sordu:

- Yoruldunuz mu Sultanm?

Padiah'm yznde, Doktor'un ok iyi tand kmseyici glmseme yle birgrnp kayboldu, cevab ise tek kelimeydi:

- Skldm.

Saraya dnene kadar bir daha hi konumad. - O gece Dersaadet'in yedi tepesi alevdemetleri gibi parlad; sarayda, ehzadelerin kklerinde, paa konaklarnda btn klar


6/349

yaklm, aslnda derin bir keder duyanlar da bu byk sevinten ayr dm gibigrnmekten korkup bu eski ehrin her sevincinin altndan ban gsteren dehetin esiriolarak bu alevli nmayie katlmlard.

Camiler, kiliseler, gemiler, yallar, mealelerle aydnlanan eski surlar ateten gzlerini

gkyzne dikmiler, eri bir kama gibi ehrin iine saplanan Hali'e ve Boazii'neehrin kzl klaryla, yzlerce yllk mabetlerin glgeleri yansmt.

K ayaznn iyice hissedildii o aralk gecesi, o gnk gsteriye davet edilmesineramen katlmayan eyh Yusuf Efendi, 'Halife-i Ruyi Zemin Hazretleri'ne reva grlenmuameleye duyduu fkeyi saklamaya gerek grmeden ama bu hissiyatn da kelimeleredkmeyip yalnzca sesindeki fkeli aclkla ifade eden Hasan Efen-d''den btn olupbitenleri, hi yorum yapmadan, ii krkl cppesine sarnarak Unkapan'ndaki tekkeninbahesinde dolap yanan klara bakarak dinledi.

Hasan Efendi olanlar anlatrken ehrin aydnl da birdenbire snvermi, ehir yeniden

her zamanki zulmetin iine gmlm, ehrin iine yaylm evliya ya-trlaryla, padiahtrbelerine dikilmi kandillerin titrek klarndan baka k kalmamt.

O karanln iinde eyh Efendi, ehirde yaanacak olanlar hissetmi gibi rpererek,"Hava ok sd," deyip ieri yrmt.

14

n

Fransz hastanesinin rahibe hemireleri', gzlerinin altndaki mor halkalarla nedense birhercaimenekeyi andran solgun yzl, yumuak bakl, harikulade Franszca konuankibar hastaya, zel bir efkat ve ilgi gsteriyorlard. Sk sk yanna gelip hatrnsoruyorlar, elini tutuyorlar, cesaretlendirici szler sylyorlar, bazen de gittike uzayangecelerde baucuna bir iskemle ekip ona hastanenin ktphanesinden aldklar kitaplarokuyorlard.

Eski bir barones olduu sylenen Sor elementine ise, sesinde iyi bir eitimin derhaltannan tnsn tayan bu hastaya br rahibelerden biraz daha fazla zaman ayryor,onunla edebiyattan, yazarlardan, insanlardan, zaaflardan, dinden, hatta tazen, evrede hikimse yokken siyasetten konumaktan aka belli olan bir zevk alyordu. Srler, yaackl hikyesini rendiklerinden ya da kestane rengi iri gzlerindeki dnyaya yabancbaklarla ruhlarna dokunup onlan kardelikle sevgi-liliin kart bir heyecanasrklediinden, aralarndaki sohbetlerde de 'Msy Hikmet' bahsini amaktanholanyorlard; artk tek bana tra olabilecek kadar iyileen hastann yaknda taburcuolacan dnmek hepsinin iinde gizli bir sz, asla aklanamayacak bir zntyaratyordu.

Hayatnda ilk kez kulland tabancay kendine yneltip, kalbini nian,almasma ramentitreyen elleriyle kendini, Allah'n bir ltf, cierinin stnden vurup


7/349

15

kprck kemiini paralayan Hseyin Hikmet Bey, daha sonralar Osman'a, "lmeyibecerememek ne hazin bir utan, tahmin edemezsin," demiti.

k olduu kadm bir daha geri alamayacan aka anlamann teselli kabul etmezacs, sevdii kadnn bir baka erkei tercih etmesinin rseledii gururu ve siyasetteyaad hayal krklyla kendini ldrmek istemi ama btn bu aclara lmeyibecerememe-nin utanc da eklenmiti. Hikmet Bey bedeninden daha da yaral olanruhunu tedavi edebilmek iin scak bir ilginin ne kadar nemli olduunu, bu hastaneodasnda, baka odalarda yatan hastalarn iniltilerini, hemirelerin fsltlarn dinleyipkoridorlar silen hademenin su dolu kovaya boaltt lizoln kokusunu koklayarak,salkl gnlerinde anlayamayaca kadar iyi anlamt. Kendisine gsterilen ilgiyeduyduu minnete, Sor Cle-mentine'in, kestane kzl olduuna karar verdii salarngrme arzusunun nasl szdn ise hi bilememiti.

Hemirelerin efkatine, Sor Clementine'in, dua okurken bile sesinde duyulan, eskibalolarn, Paris gecelerinin, kaamaklarn ve gnahlarn heyecan veren dolgun ahengine,ihanete uram olmann yaratmas gerektii dnlen fkesine ramen karsn,Mehpare Hanm' aklndan karamamt.

Btn krgnlna, aresizliine, terk edilmiliine ramen, hatta belki de bu krgnlk,aresizlik ve terk edilmilik yznden o gzel kadn hemen hemen her gece ryasndagrm, ateli nbetlerinde adn sayklam, bu ac dolu yalnzlktan kendisini ancak okadnn kartabileceini dnmt. hanete uram her erkek gibi, bu ihanete nekadar fkelenirse fkelensin, gizliden gizliye, onu ektii acdan ancak acy yaratannkurtarabileceine inanm, hayaller kurmutu; Mehpare Hanm'm dnmesini, hastanedekiodasna bir sabah, yznde, utangaln saklayan o mesafeli bakyla girmesini, zrdileyip yalvarmasn beklemiti. Bunun gereklememesi ise onu Mehpare Hanm'danuzaklatr-mam, aksine eski karma daha da balamt. Kars-16

m, daha tand ilk gnden itibaren sevmi, bu ak da, birok ak gibi mutluluklarladeil, kukularla ve aresizliklerle beslenmi, bym, uzun yllar iinde, kiiliinin,varlnn bir paras haline gelmiti; bu aktan kurtulamyor, dahas, kurtulmak daistemiyordu.

zlem bazen dayanlmaz hale gelip sadece ruhunu deil bedenni de hrpalamayabaladnda, sancl bir hastann morfin iin yalvarmas gibi unutmak iin Tan-r'yayakaryor ama bedeninin bu yakarm ruhu ba-kaldryor, Mehpare Hamm'm en gzelhallerini, salarn tarayn, yatak odasna giderken elini tutuunu hatrlyordu; unutmaihtimalinin Mehpare Hamm'm tmden hayatndan kmas olduunu kavryor, kherkes gibi, o anda unutma fikrine bile tahamml edemiyordu. O, uzakta olan, kendisinegelmeyecek olan birini seviyordu ve aralarndaki tek ba kendisinin duyduu akt;unuttuu anda aralarndaki ba tmyle kaybolup gidecekti ve Hikmet Bey bunudnmeye bile dayanamyordu. Bir gn, duyduu ak, ondan habersiz olarak kendisini


8/349

brakp gitmedike, o, akn brakamayacakt.

Hikmet Bey, aslnda, sevebilmek iin ac ekmek zorunda olan insanlardan deildi; o,sevdii zaman btn ruhuyla, varlyla seviyordu; bu sevgiyi bir engel, bir zlem, biraresizlik, bir oyun ya da bir ihanet daha fazla artramazd; Mehpare Hanm' sevdiinde

ruhunun hibir zerresini saknmam, kendisine bir ey ayrmam, bir tereddtduymamt. yi yetimi baz erkeklerde grlen ocuka bir saflk ve masumiyetle,sevebilmenin son snrna kadar yrmt; bu duygularn daha tesi yoktu, daha tesilmd; zaten o da sevilmedii anda lmn snrn gemeyi denemi ama kendideyimiyle 'maalesef bunu becerememiti.

O gn utanla hatrlyordu; tabancann patlamasndan sonra odaya girenler, kkniindeki lklar, kouturmalar, ayak sesler', ocuklarn rkm ve kederli baklar,hizmetilerin alamaya hazr telalar ve Mehpare Hamm'm yznae, Hikmet Bey'in,"Hatrlamak bile beni muazzep ediyor," dedii skntl, aala-

tayan Gnlerinde A/.17/2

yc ifade... Kendisini kollarndan bacaklarndan tutup bir boha gibi arabaya tamlar,kanlar iindeki bedenini koltuklarn stne yerletirmilerdi. Arabacnn atlara barnve kamnn saklayn duymu, gsndeki sancy hissetmi ve, "Mehpare," diyefsldadktan sonra kendinden gemiti. Daha sonralar Osman'a, "Mehpare'ye bir eysylemek, ona seslenmek istediimi hatrlyorum, ona bir ey syleyecektim; hastanedebeni ameliyat etmiler, kendime geldikten sonra, Mehpare'ye ne syleyecektim diyegnlerce dndm ama, tuhaftr, hatrlayamadm," demiti.

Saray doktorunun olu, ar yaral olarak getirildii hastanede, kimsesiz bir zavall gibibraklm, ne ocuu, ne kars, ne annesi, ne de babas ziyaretine gelmiler, hatta kaderbirlii ettii ttihat dostlar bile kendilerini baarlarnn sevincine kaptrp, kanstarafndan ihanete urad iin kendini vuran bu dostlarn unutmay tercih etmilerdi.lseydi, hastaneye gelmeyenlerin hepsi byk bir ihtimalle cenazesine gelirlerdi amalmemi, kaderi de, sayg duyulacak bir trajediye deil 'aldatlm bir erkein' aalananutancna dnmt.

Reit Paa, Padiah'm hl sren nfuzu sayesinde, olunun shhatini her gn valilikkanalyla hastaneden takip etmi, Mihriah Sultan, olunun kurtulacan renirrenmez, hibir zaman sevmedii gelinine ksa bir telgraf ekerek, "ocuklar derhalParis'e gnderin," demiti; iin garibi, ar yaral olunun ziyaretine bile gitmeyen bukadn, yalnzca olunun Mehpare Hanm'dan olan torununu deil, Mehpare Hamm'n ilkkocas eyh Yusuf Efendi'den olan kzn da, herkesi artarak yanna almt.

eyh Efendi ise, kzm yanma istetmemi, Mihriah Sultan'm onu yanna almasn,verdii kararn arln ve huzursuzluunu ruhunda hissederek kabullenmii ti.'Sahipsizlerin sahibi' olarak tannmasna, hi gue-h'i, bilmedii, tanmad


9/349


10/349

Hikmet Bey, solgun yzne pek yakan krk bir glmsemeyle,

- Uyku tutmad, diye cevap vermiti. Sor Clementine, yatan rtlerini dzeltmi,battaniyeyi biraz daha yukar ekmiti.

- Bu gece souk olacak, iyice rtnn.- Vaktiniz varsa biraz otursanza, demiti Hikmet Bey.

- Uyumayacak msnz?

- Pek uykum yok, nedense geceleri pek uyku tutmuyor, uyusam da sk sk uyanyorum.

Sor Clementine, bir sandalye ekip yatan yanna oturmutu.

- Size kitap okumam arzu eder misiniz?

- Vaktiniz varsa biraz sohbet etmeyi tercih ederim.

Sor Clementine dizlerini birletirip ellerini kucana brakmt ama sesinde,oturuundaki masumiyete hi benzemeyen bir dalgalanmann olduunu ikisi de farketmiti.

- Haftaya bizi terk ediyorsunuz Hikmet Bey, knca neler yapacaksnz bakalm?

- Herhalde stanbul'a dneceim.

Sor Clementine'in yznden bir glge geivermiti.

- Bu kadar ok mu sktk sizi, hemen kartacak kadar?

20

"Ben," demiti Hikmet Bey, daha sonra Osman'a, "ak meselelerinde dier erkeklerinaalad bir duruma den bir erkei, kadnlarn cazibeli bulduklarn galiba ilk defa ogece, orada, o uzun boylu rahibeyle konuurken.fark ettim." Osman, onun SorClementine'den, adm sylemeden yalnzca 'uzun boylu rahibe' diye, ok nemsizbirinden bahseder gibi bahsettiini fark etmi ama bu kk kurnazl yzne vurmam,Hikmet Bey'in utanga bir yan olduunu dnmt.

- Estafurullah, hi olur mu, demiti Hikmet Bey Sor Clementine'in sitemini duyunca,zaten daha bu -ada halledeceim ok i var, gideceim dediysem, ilerimi hallettiktensonra.

- zlediniz mi stanbul'u?


11/349

- zledim galiba, stanbul'dan ok vapurun limana yaklam zledim herhalde, o ehringarip kokusunu, uultusunu... stanbul denince dnebildiim yalnzca liman, sankigerisini hatrlamyorum... Ya siz. siz Paris'i zlemediniz mi?

Sor Clementine iini ekti, sonra akac bir glmsemeyle Hikmet Bey'e doru eildi.

- Kimseye sylemeyin ama ok zledim. Arkasndan ekledi:

- Bahemire duysa ok kzar.

- Niye?

- Eh, ehir dediiniz dnyevi bir yerdir, hayat zlemek manasna gelir ki bizimdurumumuzda pek yakk almaz.

Bir sessizlik oldu.

- Ben stanbul'u zledim ama hayat zledim mi ok emin deilim dorusu, yok, hayatzledim diyemem, buraya, hastaneye altm hatta; git demeseler kalrm burada, hayatngailesinden, derdinden uzak.

- Byle sylemeyin Hikmet Bey, bizim hayat zle-memiz ne kadar yakk almazsasizin zlememeniz de o kadar yakk almaz, gen bir erkeksiniz, yaamalsnz.

- Artk gen deilim Sor Clementine ama ^nlii de aramyorum zaten, zlemiyorum...Bundan sonras ar

21

tk Beyhude bir hayat benim iin; beklediin bir ey kalmaynca genlik de bitiyor; benne bekleyebilirim, hibir ey... Bundan sonra hayat sadece bir mecburiyet benim iin,hatta inanr msnz, bir mahkmiyet...

Hikmet Bey, en derin acnn iinde bile glmsemesi gerektiini renmi soylularnglmsemesiyle kendisiyle alay eder gibi gld.

- Kamaya alan mahkmlara hcre hapsi verilir bilirsiniz; kamaya altn m,yakalandnda, katnda sahip olduklarn bile kaybedersin; ben de kamaybecerememi, kamaya alrken yakalanm biri olarak devam edeceim hayatma.

Sor Clementine, Hikmet B?y'in elini tuttu,

- Neler sylyorsunuz Hikmet Bey, bu ne pesimizm byle?.. Bu kadar abukvazgemeyi hi yaktramadm size.

- abuk mu? abuk vazgetiimi mi dnyorsunuz?.. ok ge vazgetim, ok ge,


12/349

daha nce vazgemeliydim... Zamannda vazgeebilen biri yeniden kazanabilir belki amavazgemekte ge kalan birinin hi kazanma ans yok... abuk vazgemedim, aksine gekaldm Sor Clementine, ok ge kaldm, on yl kadar ge kaldm.

Sor Clementine, uzun yllar allarak elde edilmi, fanileri saygya ve uzak durmaya

zorlayan ruhani bir olgunlukla, hafife azarlar gibi konutu:- Msy Hikmet, biz lmden sonra bile hayatn bitmediini, hayatn lmden sonra

yeniden ve daha gzel baladn bilirken, siz nasl olur da hayatnzn daha bu dnyada,mrnzn en gzel zamannda bittiine karar verebilirsiniz?.. Sadece bizim dinimizdedeil, biliyorum ki sizin dininizde de gnahtr bu.

Hikmet Bey bu sefer gerekten, iinden gelerek gld.

- Ah, keke tek gnahm bu olsayd... Ama ben gnahn ok daha zevklilerini, dahaaffedilmez olanlarn yaadm... Emin olun bu yeni gnah, dierlerinin yannda ok

masum kalr.22

Gnah szc, bir kadnla bir erkek arasnda her telaffuz edildiinde, o kadnla o erkekkim olursa olsun, kendi yakclm ve ekiciliini yaratr, kendisinden korunmak iingiyilen en kaln niformalardan, cppelerden, rtlerden geip hafzalardan aslasilinemeyen o gnahkr tecrbelere ve onlarn vermi olduu hazza ular, sahip olduueytani gle insann ruhunu kprdatr. Bu kez de yle oldu; Sor Clementine'in yznde,Paris suarelerinin ve unutulmaya allan kimbilir ne trl gnahkr tecrbelerin apknglgesi, ksack bir an iinde dolat ama yz o kadar abuk her zamanki ruhani halinebrnd ki insan o apkn glgenin kendisi tarafndan hayal edildiini bile dnebilirdi.Lakin, Hikmet Bey, ruhu ve bedeni ne kadar yaral olursa olsun, gnahkr bir glgeyiderhal tanyacak kadar bx grntye ainayd.

Sor Clementine, insiyaki bir hareketle, sanki kendini korumak ister gibi, entarisinin derincebine elini sokup ucunda bir ha bulunan uzun tespihini kard.

- Gnah herkes biliyor Msy Hikmet, onun iin sev&b aryoruz, onun iin gnahtanbyle saknyor, en knn, en masum grnenin bile hayatmza szmamas iin hergn dua edip Allah'a yakaryoruz. Unutmaynz ki gnahn en tehlikelisi, en basit ve enmasum gzkenidir; insan, ruhunu byk gnahlara daha kararl bir ekilde kapatabilirama kk gnahlar, ite onlar, iimize szacak bir yer her zaman bulabilirler.

Hikmet Bey, hastaneye yattndan beri ilk kez, Sor Clementine'in yzne dikkatle, birkadnn yzne bakar gibi bakp kuu kanad gibi uzun beyaz balklarn, kaba kumatansoluk mavi entarilerin, entarilerin nne balanm beyaz nlklerin, tespihlerin, anlaylve olgun glmsemelerin, birbirine kavuturulmu ellerin arkasnda sakl olan grmeyeurat. Kadna ve yatak oyunlarna alkn bir erkein igdleriyle, cins bir taznn avkokusu almas gibi, kadn kokusunu almt, orada bir kadn saklyd. Hafife kntl,


13/349

fildii parlaklnda geni bir aln, kalnca, akaklarna doru uza-

23

nan kumral kalar, yzne soylu bir grnt veren kemerlice bir burnu, ok ak

kumral, neredeyse sarya yakn sk kirpikleri, laciverte alan koyu mavi gzleri, k ti-hndudaklar vard. "Fark edilmeyecek bir yz deildi," demiti daha sonra Hikmet Bey,"demek, daha nce hi dikkatlice bakmamm, baktmda da entarisini, baln,tespihini grmm; onlarn arasnda bir kadn bulunabilecei aklma bile gelmemi."

Hikmet Bey, bunu kimseye sylememiti ama kendisini brakp baka bir erkee gidenkarsna sadkt; alay konusu olmayacan bilse de birine iini aabilseydi, bununkarsna deil akna sadakat olduunu sylerdi. stelik sadk olmak iin verdii birkarar, hatta bir istek bile yoktu, sadece bir baka kadna arzulayarak bakmak iindengelmiyordu.

lk kez o gece, Sor Clementine'e, onun bir kadn olduunu fark ederek ve istekle bakt."Kader beni kendisini elendirmek iin yaratt," demiti bir seferinde ve ;aliba haklyd,kendisini terk eden karsna sadk olan erkein ilk holand kadn, kadnlndanvazgemi bir rahibeydi.

llerine de, hayata da gvenmeyen, her eyden kukulanan Osman, bunun bir rastlantolduuna inanmyordu; ona gre, artk daha fazla yalnzla ve kadn-szladayanamayan Hikmet Bey, holanmak iin, asla bir araya gelemeyecei bir kadnseerken, farkna varmadan karsna olan sadakatini srdrmeye urayordu.

Grene de Hikmet Bey'i Mehpare Hanm'a balayan kaim balardan biri kopuvermiti; birumutla ya da bir hayalle beslenemeyen bu ak, beslenemeyen btn aklar gibigszlemenin ilk iaretini vermi, bir baka kadna duyulan ilgiyle, kk de olsa ilkyaray almt. Bir esaretin ve azap veren bir balln zayflamaya baladn gsterenbu ilk iaret ok zmt Hikmet Bey'i ama bu znt Sor Clementine'e duyduu ilgiyiazaltmamt.

24

Karsndaki kadna dokunma isteine engel olabilmek iin ellerini yorgannn altnda,ayn Sor Clementi-ne gibi balamt; gzlerinde nasl bir yalvar olduunu higremeden usulca, daha sonra niye sorduuna kendisinin de ard o garip soruyusordu:

- Dans etmoyi sever miydiniz Sor Clementine?

Gzel yzl rahibe, ban bir omzuna eerek, sanki bir ey syleyecekmi gibi baktHikmet Bey'e, sonra o ruhani glmsemesini yzne yerletirerek ayaa kalkt.

- Artk uyuyun Msy Hikmet, ge oldu.


14/349

Hikmet Bey, kapdan kmadan nce dnp bir ey sylemesini bekledi ama rahibednmedi.

Salkl ve mutlu insanlarn dnyasndan, hastalklar, aclan, yaralar nedeniyle kopup

ayrlm olanlarn, byk bayram gnlerinde, salkl olanlarn elencelerine katlmakiin gizli bir utanla duyduklar istek, Noel'den nce hastanedeki hastalarda da kendinigstermiti. Hali vakti yerinde olanlar oda komularna ve rahibelere vermek iindardan kk hediyeler getirtmiler, durumu iyi olmayanlara da rahibeler hediyeleralmlard.

Noel gecesi, rahibelerin yemekhane olarak kullandklar, halanm et, kahve ve ilakokan alt kattaki salonda kk bir elence dzenlenmiti. erbetler yaplm,kurabiyeler alnm, bir kenara byk bir am aac konmu, rahibelerin korosu ilahilerokumutu.

Hikmet Bey hastaneye yattndan beri ilk kez elbiselerini giymi, boyunbanbalam, yeniden Reit Paazade Hseyin Hikmet Bey olmutu. Gzlerinin altndakimor halkalara ve yzndeki, artk bir daha hibir zaman tmden kaybolmayacaksolgunlua ramen, duruu, bak, bahemireyle konuurken usulca kravatndzeltiiyle imdi efkate muhta bir yaral, hastane yataklarnn sahipsiz hastas deil,daha ocukken ruhuna sinen gururu her koulda tamay beceren zengin bir Osmanlsoylusuydu.

25

Herkesin acd, intihar bile becerememi o yaral adam, kars tarafndan aldatlan ozavall erkek, neredeyse btn hastalarn onun durumuna bakarak hallerine krettikleri oocuk bakl hasta, kendinden izgili siyah takm elbisesi, alttaki dmesi akbraklm yelei, kolah gmlei, inci grisi boyunbama taklm inesi, yeni boyanmiskarpinleri ve taze kalplanm fe-siyle birdenbire Selanik'in nd% gelenittihatlarndan, Padiah'n doktorunun olu Hseyin Hikmet Beyefendi oluvermiti.evresindekileri etkileyen elbisesi deildi elbet, ok fazla deilse de Hikmet Bey'dendaha k, daha zengin insanlar grmlerdi; onlar etkileyen, gecelik entarisiyle yatandayatarken, grd her insana, ne olduunu kendisinin bile bilmedii bir yardm ister gibibakan bu adamn, hastanenin kapsndan kanlar iinde girerken kaybettiine bilinaltndainand gemiini, ailesini, kimliini, servetini, elbisesini giyer giymez anlalmaz birekilde yeniden kazanmas, daha dorusu vcuduna dokunan, alkn olduu pahalkumalarla yemden kim olduunun ve gcnn farkna varmasyd; Hikmet Bey gcnhatrlaynca, ondan yaylan o gvenli havayla herkes de hatrlamt.

Fransz terzilere diktirdii ngiliz kumandan elbisesi, kendim toparlamasnda btnilalardan daha etkili olmutu. O kk elenceyi kmseyiini saklayabilmek iingsterdii soylulara mahsus aba, kendi snfndan olmayanlara kar taknd anlaylifade, her tr- den, her zmreden insanla karlam olan rahibelerin hemen dikkatiniekmi, ona duyduklar efkat azalma-sa da, davranlarnda daha mesafeli bir dostluk


15/349

grnr olmutu. Yalnzca Sor Clementine, bu yeni elbiseli Hseyin Hikmet Bey'ikendine daha yakn hissetmiti.

Yzndeki ruhani glmsemesiyle yanna yaklamt.

- Bir dakika gelir misiniz Hikmet Bey, size bir ey gstereceim.Kendilerine sakin bir ke bulmular, Sor Clementine, eteinn cebinden bir paket

kartp Hikmet Bey'e

26

uzatmt. Hikmet Bey, elbiselerinden olsa gerek, bir an nerede olduunu ve kiminlekonutuunu unutarak, "Mersi madam," diye paketi alp sakin hareketlerle amt.

Paketten, kahverengi kapa anm, krmz deriden, srt ksmndaki sar yazlar yer yer

dklm, 1808 basks 'Abelard'la Eloise' kmt. Hikmet Bey, k, tabn birkoleksiyoncudan ve epeyce bir paraya alndm anlayacak kadar eski kitaplara ainayd.Sor Clemeatine, kendisine gemiini hatrlatan bu erkee pahal bir hediye vermekistemi ve bunu ok sradan ve ok ucuz gzken bir kitapla gerekletirmiti.

Hikmet Bey, kitab hakiki bir sevinle kartrd, deerini anladn rahibeyi zordurumda brakmadan ima etti.

- 1808 basks... Bunu Selanik'te bulmak ok zor olmal.

- Bir arkadamda grp aldm... Daha nce uku-mu muydunuz?

Hikmet Bey, rahibelerin hercaimenekeye benzettikleri yzne ocuksu bir k katanglmseyiiye yantlad:

- Benim de masum gnlerim oldu... Ayrlk hikyelerinden nce, ben de herkes gibi,kavuamayanlarn hikyesini okudum, birok arkadam gibi dokunmann hazznkendim kefettim ama dokunamamann korkun hazzn da bu kitaptan rendim.

Duraksayp rahibenin gzlerine bakt.

- Teekkr ederim, ok teekkr ederim... Hayatm boyunca saklayacam, ok gzel birhediye... Sonra, kendini tutamayp ekledi:

- ok da masum.

Rahibenin parlak ve geni aln bir an kzard; Hikmet Bey, onu utandrdn anlayarakkendisi de utand ve telala cebinden, rahibe iin ald hediyeyi kartp uzatt.

- Ben de size bir ey aldm.


16/349

27

Sor elementine, Hikmet Bey'in yzne bakmadan, ar bir abayla paketin yaldzlsicimlerini zmek iin urat.

Hikmet Bey'in verdii paketten, Baudelaire'in 'Ktlk iekleri' isimli iir kitab kt;krmz maroken kapl kitabn ad altn kakmal yaldzla yazlm, kapan en altna daSor Clementine'in ismi ilenmiti. Sor Clementine'in fakir grnl pahal hediyesininyannda Hikmet Bey'in hediyesi biraz fazla gsterili kamt; kendini bir aklamayapmak zorunda hissetti:

- Hastaneden kamadm iin smarlamak mecburiyetinde kaldm, biraz fazla gsteriliyapmlar.

Sor Clementine bu szleri duymamasna kitab kartrmaya balad. Ban kitaptan

kaldrdnda, sanki Tanr 'mn Noel hediyesi olarak kendisine birka dakikalna kadncadavranma hakkn baladn kabul etmi gibi, Sor Clementine olmay bir kenarabrakp gerek adna dnerek Paris salonlarnn Barones Ro-ucheau'su olmutu. Onun iinasl hediye kitap deil, st yeni bir kimlikle, dualarla, tespihlerle rtlse de hibir zamantam olarak lmeyen bir gemiin, birka dakikalna yeniden canlanmasna, onuayplamadan imkn veren Hikmet Bey'in kendisiydi.

Bir rahibe gibi deil bir kadn gibi gld.

- Benimki ok masumdu msy, sizinki de ok g-nal :ir.

Cevap, rahibeye deil baronese verildi:

- kisine de ihtiyacmz var madam, yaralanmak ve iyilemek iin. . - Yaralanmayaneden ihtiyacmz olsun ki?..

- yileebilmek iin madam...

Sor Clementine, o Noel gecesi, yumuak bakl kestane rengi iki gzle gnahkr birmucizenin gereklemesine izin vererek gemiini ksa bir sre iin dirilt-miti amahemen rahibeliine dnd nsan belki bir kere kendini ve kimliini ldrebilirdi amabunu ikinci kere yapmak imknszd; bir baronesi yok ettikten sonra bir de bir rahibeyiyok etmeye gc yetmezdi. Bunu, o

28

gece orada, unuttuu bir gemii yaad birka dakika iinde acyla, kimbilir, belki dehibir zaman itiraf edemeyecei bir pimanlkla anlad ve rahibeliin kendine rettiitevekklle bu geree boyun edi.


17/349

- sterseniz oturun Msy Hikmet, yorulmayn.

- Teekkr ederini Sor Clementine, bu gece iyile-tim... Zaten yarn taburcu oluyorum.

Hseyin Hikmet Bey'in daha sonra Osman'a syledii gibi: "Byk kederleri

unutturacak byk mutluluklar bulmak, derin ve keskin aclar yaamakta olan insanlariin neredeyse imknszdr; tanmas zor bir azabn altnda ezilen insanlar, bazen bykbir mutluluk ihtimali kaplarn alsa da o kapy aacak gc ve cesareti kendilerindebulamazlar, hatta sessizce durup kaplarm alan bu beklenmedik yolcu gitsin diyebeklerler; kederli insanlar yeniden hayata dndrp yzlerini g-lmsetecek tlsmkk, ani ve ksa sevinlerde gizlidir."

Bu hakikati o Noel gecesi, baka zamanlar kokusunu yzn buruturarak hatrlayacao hastanenin yemekhanesinde kefetmiti. Bir kadnn kendisi iin bir anlna da olsakimliini deitirmesi, ksa ama ikisi tarafndan da asla unutulmayacak o konuma, aylarboyu duvarlar bembeyaz boyal bir odann ortasna konmu gri parmaklkl demir bir

yatakta yeis iinde yatp artk hayatnn tkendiine inanan, srekli kendisiyle hesaplapyenilgiye uram her drst adam gibi insafszca kendini sulayan Hikmet Bey'e sankibir k yolu, ilikisini kestii hayata uzanan bir kpr olmutu.

Ertesi sabah keyifle uyand; hl szlayan omzuna aldrmadan kk bir ocuk gibiyatanda gerindi, duvardaki aynann 'inne gidip oktandr grmekten holanmad,kendisine hep kt gnleri hatrlatan solgun yzne memnuniyetle bakt. tinayla giyindi.Ortalardan kaybolmu Sor Cleme tine'in dndaki btn rahibelerle teker teker vedalaphepsine teekkr etti, "o olarak batabibi ziyaret edip hastaneye ykl bir ba-

29

ta bulunduktan sonra kendisini bekleyen arabasna binip ayrld.

Aralk aynn sonu olmasna ramen gneli, lk bir gn vard. Hastanenin bakmlbahesinden karken son kez arkasna dnp sar renkteki, hibir girintisi kntsolmayan, byk drtgen binaya bir daha bakt. Omzunda hayat boyunca yamurluhavalarda szlayacak bir yara, iinde hibir zaman kaybolmayacak l bir keder ve btnbunlar rten, kk ama canl bir sevinle evin yolunu tuttu.

Hikmet Bey evik hareketlerle arabadan inip evine girince birden duraklad, her zamankialkanlyla soyunup ev kyafetlerini giymek iin yatak odasna doru ynelmekisterken, yatak odasna gitmek istemediini hissetti, kendisini vurduu ktphaneye degitmek istemiyordu; nereye gideceini ard, giriteki geni talkta durdu.

Eksikliini hissettii eyin ne olduunu o zaman birden fark etti; kendisini kar:lamayagelen Mehpare Ha-nm'n topuk tkrtlar, ocuklarn glleri, dadlarn konumalar,hizmetilerin fsltlar, bu evin iinde duymaya alkn olduu seslerin hibirikalmamt. Mutfaa toplanan hizmetiler de beyin dnn nedenini anlayamadklarbir korkuyla beklediklerinden susmulard.


18/349

Hikmet Bey hayatnn nasl boaldm en iyi o an, kendi deyimiyle 'o korkun skn'iinde anlad. Hemen dnp kmak, o geceyi bir otelde geirmek ve bir daha bu eveadm atmamak geti aklndan ama khyann baktm grnce, son bir gayretle kendisinitoplayp, "Bana bir kahve getirmelerini syleyin ltfen Latif Aa." diyerek salona doru

yrd.Btn ev temizlenmi, tahtalar vlmt, ancak yem tanlan evlerde, byk bir

temizlikten sonra duyul bilecek olan arapsabunu ve lavanta kokusu hissediliyordu.

Evi ev yapan, evin duvarlarna zaman iinde sinen insan kokusu, yemek kokusu, eskieya kokusu da yoktu; sesler gibi kokular da kaybolmu, byk bir kazadan

30

sonra hafzasn kaybeden biri gibi ev kendi gemii ni kaybetmiti.

Hseyin Hikmet Bey iin bu ev, bir yandan btn odalar, salonlar, eyalar,pencerelerinden grnen manzaralaryla ok tandk ve bildikken, bir yandan da alknolduu hibir sesi, hibir kokuyu, gznde deil de ruhunda iz brakm hibir iaretibulamad bir yabancyd.

Bu haliyle konak daha da tahamml edilmez oluyordu. Hatralarla dolu bir evde o aclarbir daha hatrlamaya, onlar bir daha yaamaya katlanabilirdi, gemile hibir baolmayan yeni bir evde de eskiyi unutmaya alarak yaayabilirdi ama bu kadar tandkolduu halde bu kadar yabanc hissedilen bir yerde kalmas ok zordu.

fkeyle yryerek, sert admlarla, be ay nce kendini vurduu alma odasna geti.Oras da evin br odalar gibi tertemizdi, yalnzca kendini vurduktan sonra stneykld masada, ne kadar silinirse ilinsin kmayan koyu bir kan izi kalm, o dazamanla kahve-rengilemiti. Bir an o kahverengi ize baktktan sonra ekmeceyi ap birkt kard, masaya oturup annesine 'chere maman' diye balayan Franszca ksa birmektup yazd.

"Hastaneden ktm. yiyim. Derhal stanbul'a hareket ediyorum. Ltfen ocuklar orayagnderin. Ellerinizden pyorum."

Mektubu bir zarfa koyup postaneye gnderdi, kahvesini iip Latif Aa'ya bavullarnhazrlatmasn ve ertesi gnk stanbul vapuruna yer ayrtmasn syledi.

Selanik'ten ve bu evden bir an nce uzaklamak, stanbul'a gitmek, gemii unutmakistiyordu.

Ertesi gn stanbul vapuruna bindi.

Vapurun kpetesinden bakarken, aslnda bir ehirden deil, hibir zaman


19/349

unutamayacan bildii bir kadndan ayrldm fark ediyordu. Sevdii kadn buradakalyordu; artk bir toplantda karlamak, sokakta rastlamak gibi hep hayallerinibesleyen bir ihtimali de

31

kartp atyordu hayatndan, daha dorusu bir vapura binmekle bunu yapabileceinisanyordu. Hayatndan kard kadn, ruhunun derinliklerinde, stelik daha iddetli birzlemle tayacakt. Bunu, henz bilmiyordu.

32

III

Binba Ragp Bey, kaln, boz kaputuna sarnarak yeni yeni attrmaya balayan karnaltnda Galatasaray'dan Taksim'e doru yrrken, tam Odeon'un nne geldiinde, nl

birahanenin byk kaps ald, iki, kadn parfm, beyaz badem kokulu bir buharbulutuyla birlikte akrkeyif gen subay sokaa frlad. Vakit, leni daha yenigeiyordu ama Dersaadet'teki muhtemel bir ayaklanmay bastrmak iin gnderilenSelanik birliklerinin subaylar olduklar anlalan mlazmlar daha bu saatten imeyebalamlard.

Ragp Bey yzn fkeyle buruturdu.

Uzun Makedonya gecelerindeki nbetlerinde, tecrbeli subaylardan dinledikleri Beyolumaceralarn, hayallerinde her gn yeni ayrntlar katarak ulalmaz masallara evirengen subaylarn ou, stanbul'a gelir gelmez, ssz gecelerin ruhlarnda yaratt korkunalkla kendilerini Rum orospularn koynuna atmlar, batakhanelerden kmazolmulard. Klalar, avularla, alayl subaylarn eline kalm, talimler durmu,disiplinsizlik alm yrmt.

Asl rktc olan ise, ttihat subaylarla Padiah yanls subaylar arasndaki korkundmanlkt; daha bir gece nce, nbette, 'ki subay siyaset tartrken, tabancalar ekilmi,Ragp Bey son anda araya girerek, kararghta kan dklmesini nlemiti.

Babozukluktan hi holanmayan ve son gnlerde grdklerinden neredeyse nelret edenBinba, o sar-

Isyan Gnlerinde Ak

33/3

ho subaya niye kmadna hayflanarak, kk bir fkeyi bile sratle iinde besleyipbytmeye yatkn olan yapsnn iddetlendirdii bir hiddetle yrrken kar da hzlanmayabalamt.


20/349

O srada, gzlerine giren kar serpintilerinin beyaz bulankl arasndan, daha sonraarabac olduunu rendii yal adamn, korkudan ok aresizliin utancndan allakbullak olmu yzn grd. Hayatnn akn deitirecek bir olayda, o olayn ennemsiz kahramann ilk olarak fark etmek, onu, bu olay hatrladka hep artacaktama o srada bunu dnemedi bile. O adamn niye yle baktn anlamak iin evreyi

yle bir kolaan edince, peesi ak, duyduu korkuyu eleverme-meye alan kadnnsessizce yardm aratran gzlerini ve kadnn arafn ekitiren iki kopuun ylksrtlarn fark etti.

Hi duraksamad, hzla yryp kadnn arafn tutan kopuun grtlan, tam enesiyleboynunun birletii yerden tutup kafasn geriye doru itti. Biraz nce ektii esrarlakendini zebellah gibi gren klhanbeyi, grtlana yapan elin sahibine aknlkla ylebir baktktan sonra elini koltuk altndaki saldrmasna att ama Ragp Bey'in yzne otuhaf glmseme oktan yerlemiti, neredeyse sevinle, yumruunu klhanbeyinyzne, krlan burnunun eziliini parmaklarnn altnda hissetmek isteyerek vurdu.

Arkadann, ken burnundan oluk gibi kan fkrtarak ykldn gren br kabaday,elini kuana sokuturduu tabancasna uzatt ama Ragp B ey'in de tabancasnauzandn grnce, ya karsndakinin atikliinden korktuundan ya da bir zabitle Beyolu'nn ortasnda tabanca oyununa girmeyi gz kesmediinden, byklarnn arasndananlalmaz bir eyler homurdamp elini belinden ekerek yerde yatan arkadan kaldrd.

Bitirim leminin klhanbeylerinde grlen hayvans bir doallkla daha gl olanaboyun eerek, bunu gurur meselesi yapmadan, kendilerine daha gsz bir av aramakiin, krlan burnuna geni yazmasn bast-

34

ran arkadayla birlikte, kaldrmda kan izleri brakarak uzaklatlar.

Ancak onlarn iyice uzaklatna kanaat getirdikten sonra Ragp Bey dnp kadnabakt; kadnn baklarnda grmeyi bekledii minnet, korku ya da hayranlk yoktu,aksine sanki grdklerinden elenmi gibi aldrmaz bir memnuniyetle bakyordu, RagpBey, adnn Dilara Hanm olduunu renecei bu kadnn, erkekler ne yaparsa yapsnkorkmadn, erkeklerin en vahi, en saldrgan hallerinde bile hep gsterii birgszlk grdn, onlara, sanki onlarn hepsi de Dilara Hanm' elendirmek iinyaratlm nemsiz birer kuklaym gibi davrandn daha sonra fark edecekti ama onuasl artacak olan, Dilara Hanm'n bunu her zaman nezaketle, altndaki alaycl okiyi saklayan saygl bir tavrla yapmay becermesi olacakt.

Ragp Bey, klhanbeyini kadn etkilemek i^in dv-memiti ama gene de kadnnbaklarnda bekledii hayranl gremeyince bir nankrlkle karlam gibi sinirlendi.Kadn ise hafife Ragp Bey'in koluna dokundu, duyanda gven ve sayg uyandran,dolgun ve gl bir sesle, szlerini daha da etkili klan belli belirsiz bir aksanla konutu:

- Sa olun, beni kurtardnz, siz olmasaydnz bilmem ki bamza neler gelirdi.


21/349

Kadnn baklarnda bulamad minneti szlerinde bulmasna ramen Ragp Beytedirgin oldu; daha nce hi byle bir kadn sesi duymamt ama btn erkekler gibiigdleriyle, erkeklik hkmranlnn bittii snr iaret eden, bundan te atlacak heradmn bir esarete gittiini gsteren o kadn sesini tanm ve rkmt rkmek ise alkn

olduu bir duygu deildi.Aksilemi bir sesle, "Mhim bir olay deil," dedi.

- Kopuklar bugnlerde azdlar az biraz, onlar' yola getirmek vazifemiz.

Sonra da konumann bittiini gstermek ister gibi bayla selam verip kadnn yanndangemek istedi ama kadn kolunu brakmad.

35

- Ne tarafa gidiyordunuz efendim? Ragp Bey bu suali yersiz bulduunu belli etmek istergibi bakt.

- Anlayamadm hanmefendi? Kadn imay hi anlamam gibi yapt.

- Ne tarafa gidiyorsunuz diye sordum. Ragp Bey, isteksizce cevaplad:

- Akaretler'e gidiyorum.

Kadn Ragp Bey'in huysuzluundan eleniyormu gibi glmsedi.

- Ah ne kadar iyi, ben de Nianta'na gidiyorum, buyrun beraber gidelim, sonra arabacsizi brakr. Ragp Bey kararl bir ekilde teklifi reddetti:

- Hi lzum yok, siz zahmet buyurmayn, hem ben biraz yryp hava alacam.

Dilara Hanm, gzlerim ksp kalarn atarak dudaklarn bzd, halinden karsndakiadamn hibir tavrn ve szn ciddiye almad anlalyordu.

- Lzum olmaz olur mu, bu havada sizi nasl brakabilirim; hem ne hava almas kuzum,zemheri souun-da hava m alnr, biraz daha oyalanrsanz beni de tp hastaedeceksiniz.

Kar hzlanmaya balamt, yrmekte srar etmek Ragp Bey'i gln durumadrecekti, Dilara Hanm onu gln olmakla kararsz bir adam olmak arasnda birseim yapmaya zorlamt. Ragp Bey kar altndaki bu tuhaf tartmay daha fazlauzatmak istemedi, yzn asarak, "Buyrun gidelim," dedi. Arabaya bindiler, DilaraHanm, lacivert kadife koltuklarn ucuna bzr gibi oturdu.

- Arabann ii de buz gibi olmu.


22/349

Taksim Meydan'na kadar hi konumadlar, meydan geerken, arabann ii birazsnm, pencereleri, yol-" .larn nefesleriyle buulanmt. Dilara Hanm, arabadakendisinden baka kimse yokmu gibi arafnn stn at; Ragp Bey,karlatklarndan beri ilk kez kadnn yzne dikkatle bakabildi.

36

Topuz yapt salar, Ragp Bey'in kkken oynad bahede, dikenli gibi gzkenyeil kabuklarn atlatp yere den atkestanelerimn parlak kabuklarnn rengindeydi vetpk onlar gibi parlyordu. Yz, sanki gizli bir yerden k tutuluyormuasma,evresindeki her eyden onu ayran garip bir kla aydnlanm gibiydi; ne allk ne rastksrmt; sanki biraz nce bol ve temiz suyla ykanm duygusu uyandran bu doallk,iinde, kadnn alayclna hi uymayan bir masumiyeti ve bu masumiyetle hibadamaya^ bir ehveti ayn anda barndryordu. Ularna doru hafife damklaanve yzne alayc bir ifade veren kalarnn altndaki gzleri, Ragp Bey'in Almanya'da

grd Meryem Ana tablolarnn gzleri gibi hafife bombeliydi, Slav rkn hatrlatanmuntazam burnunun altnda kk ama etli dudaklar elle izilmi gibiydi; gzel rniyoksa irkin mi olduu tam anlalamayan ama insanda srekli olarak bakma isteiuyandran yzlerdendi.

Yzndeki her kprtyla, kann kalkmas, gzlerinin alp kapanmas, dudaklarnnbzlmesiy'e ifadesi deiiyordu; arkaama doru yaslanp kalarn kaldrarak dmdzbaktnda, insann sz sylemekten bile saknaca mesafeli bir hanmefendi oluyor, nedoru usulca eilip glmsediinde her erkein rahata sohbete koyulaca hafifmerepbir hal alyordu.

Avrupa'dan getirtildii anlalan arabann hibir gsterii olmayan salaml, kadifekapl koltuklarn yumuakl, konak terbiyesi ald hemen sezilen arabacnn saygs,kadnn esvab, arafnn kuma, yakasnda gzken zmrt bro, byk bir servetin veyerleik bir grgnn hemen fark edilmeyen ama sayg uyandran iaretlerini tayordu.

Dilara Hanm, uzanp pencerenin buusunu sildi; kar tipiye eviriyordu; sokaklarsszlam, evler ve yollar beyazlanmaya balamt.

- Bir de bu havada yryecektiniz, donardnz Allah muhafaza.

37

Kadnn yzne bakmaya dalan Ragp Bey, mnasebetsiz bir i yaparken yakalanmgibi irkildi. Gururlu fakir erkeklerin zengin kadnlar karsnda duyduu huzursuzlua venedensiz kzgnla kaplmt. Kadnn kendisiyle ilgilendiini anlyor ama bu akilginin kendisinde yaratmas gereken gven duygusu yerine kadnn kendisini hafifsediiiin ilgisini bu kadar aka gsterdiini dnerek kendini aalanm hissediyordu.

Saldr emri vermeye hazrlanr gibi kendini kasarak omuzlarn geri atm, ban


23/349

dikmi, snabilecei tek yere, erkekliine snmt. "Biz bu havalara alknz,"demeye hazrlanrken, birden halinin glnln fark ediverdi. Boz kaputunundmelerini ar ar aarken, hasmn vurduktan sonra yzne yerleen alaycglmsemeyle ban kaldrd.

- Sa olun, hayatm size borluyum.Alay ederek erkekleri dumura uratmaya alm kadnlarn alay edildiklerinde

duyduklar aknlk, fke ve hep aradklar bir eye kavumular gibi ilerinde belirengizli sevinle Dilara Hanm'n nce kalar atld, elleriyle salarn dzeltti, yzne,aradaki mesafeyi hatrlatan saygdeer hanmefendinin souk ifadesi yerleti, sonraizgileri yumuad ve kk bir kahkaha att.

- Escafurullah, kim olsa Beyolu'nda donan bir zabiti kurtarrd.

Dilara Hanm'n, kadnlarn beendikleri erkeklere, kendilerini etkileyecek yolu iaret

eden gizli klavuzlu-uyla att bu kk kahkaha, Ragp Bey'e nasl davranmasgerektiini st rtl bir biimde gsteriyordu. Ragp Bey, bunu, kadnn kahkahasnduyar duy-rnaz anlamt.

Zengin ya da fakir, gzel ya da irkin, arbal ya da hoppa, btn kadnlarn sonundaayn zevk lklarn atacana emin olan, kendi gcne marur erkeklerin, kadnlarnhemen fark ettikleri meydan okuyan gvenine yeniden kavumutu.

38

Dilara Hanm ise, biraz nce sokak ortasnda grd o iddetli yumruun ve serserininburnunu hi tereddtsz kran vahetin, yalnzca bir sokak kavgasnn sonucuolmadnn, karsndaki adamn o vahete her an her yerde sahip bulunduunun,tuhaftr, o kavgay seyrederken deil de asl Ragp Bey kendisiyle alay ederken akafarkna varmt.

Ragp Bey onun alayclndan rkt gibi o da Ragp Bey'in vahetinden rkm,Ragp Bey onun alayclnn cazibesine kapld gibi o da Ragp Bey'in vahetinincazibesine kaplmt.

Karsndaki erkein kendisini ciddi bir ekilde etkileyebileceim sezen her kadn gibi,biraz daha sokulmak iin nce biraz geri ekildi, mesafeli bir hanmefendi oldu.

- Nerede vazifelisiniz?

- Takla'da.

- Selanik'ten gelenlerdensiniz yani. Ragp Bey, Selanik'ten gelen btn subaylarda isteristemez grlen o gururla karlk verdi:


24/349

- Evet, Selanik'ten gelenlerdenim.

- Padiah babamz kzdranlardansnz.

Ragp Bey, ciddi mi diye Dilara Hanm'n yzne bakt ama ayn alayc glmsemeyi

grnce aka yaptn anlad.- Hem de ok kzdranlardan.

Ragp Bey tabakasn kartt, bir sigara yakacakken, durdu.

- Msaade eder miydiniz?

- Estafurullah, lakin eve geldik zater, imdi scak bir ay demletiriz, ayla iersiniz.

Ragp Bey, bu kez eve girmeyi reddetmedi, tabakasn cebine yerletirdi; araba da byk

konan bahesine girmi, mermer basamaklarla klan geni kapnn nnde durmutu;arabadan indiklerinde kar lapa lapa yayordu.

Daha onlar arabadan inerken evin kaps alm, siyah redingotlu bir uakla, dantellibeyaz balk takm

39

Rum bir hizmeti koarak gelip onlar karlamlard; Dilara Hanm nde, Ragp Beyarkada eve girdiler. Geni sahanlkta Dilara Hanm hizmetinin yardmyla arafnkartrken bir yandan da sakin bir sesle emir-. ler veriyordu:

- Salona ay getirin, konyakla fondan getirmeyi de unutmayn.

Sol taraftaki bir kapdan, minesi alev alev yanan byk bir salona girdiler, pencerelerbaheye bakyordu.

- Siz oturun, dedi, ben hemen geliyorum.

Salonda yalnz kalan Ragp Bey, iinde iri ktklerin arada bir kvlcmlar fkrtarakyand minenin nne gidip ellerini atee uzatt.

Eflatun dilli kzl sar alevlerin ktkleri nasl sardn seyretti; alevler nce ktedokunup ekiliyorlar, sonra kte tekrar dokunup ktn zerinde kzl bir su gibiakarak gezinip yeniden geriye dnyorlard; seyreden, atein asla o kte nfuzedemeyeceini, hep zerinde dolanp kaacan sanyordu ve beklenmedik bir andaktn kenarnda minicik bir alev kalyordu. Dierleri geri katnda o orada yanmaysrdryordu, derken bir baka uta daha minik bir alev beliriyor, sonra ktktutuuveriyordu.


25/349

Alevlerin ktklerle oyununu seyrederken iyice sndn hissederek minenin nndenayrld, kar duvara asl altn varakl kristal aynada kendine baktktan sonra iri kulaklberjer koltuklarn arasndan geip pencerenin yanma giderek baheyi seyretmeyekoyuldu.

Kar lapa lapa yayordu. plak aalar beyazla-mlar, kk havuzun iindeki,epeydir deitirilmemi koyu renkli suyun kenarlar donmaya balamt.

K bahesinin kederli yalnzl Ragp Bey'i de etkiledi, birden kendini yapayalnz,yabanc ve gsz hissetti. Bir paann olunu dvdkten sonra byle karl bir gndegeleceinin mahvolduunu d inerek nasl korkuyla yrdn hatrlad. Pencereninnnden ayrlp salonun scaklna dnd, iri koltuklardan birine oturdu.

40

Salonda'gven veren yerleik bir scaklk vard; bir sigara yakp yanndaki sehpann

zerinde duran kristal kl tablasna brakt; kl tablasnn yannda ak braklmAlmanca bir kitap duruyordu, kitab ald, Goet-he'nin 'Gen Werther'in Aclar' isimlikitabyd. Ragp Bey kitab kartrrken kap ald, Dilara Hanm, arkasnda ay tepsisinitayan bir hizmetiyle ieri girdi. Ragp Bey, yasak bir ey yapyormu gibi telala kitabald yere brakt.

Hizmeti, kanepenin nndeki uzun sehpann zerine tepsiye yerletirip ktktan sonraRagp Bey Dilara Hanm'a bakt.

- Almanca biliyorsunuz galiba?

- Evet, niye sordunuz?

Ragp Bey, kitap konusu aldnda hep yapt gibi utangaa glmsedi.

- Kitabnz grdm de...

Dilara Hanm ararak etrafna baknd.

- Kitabm m?

Ragp Bey, kitab kaldrp gsterince gld.

- Dilevser okuyor onu, kzm.

- Niye gldnz, kitap okumaz msnz?

- Okurum elbet, lakin o benim yamda bir kadndan ziyade gen bir kzn okuyaca birkitap... Adndan da anlalaca gibi gen birini anlatyor.


26/349

Dilara Hanm bir gaf yapm gibi durup aklad:

- Gen Werther'in Aclar, kitabn ad. Ragp Bey, bam sallad.

- Grdm.

- Aaa, Almanca biliyor musunuz? Ragp Bey nemsiz bir konudan bahseder gibi cevapverdi:

- Bir zamanlar Almanya'da kalmtm, dedi, orada bir Alman birliindeydim.

Dilara Hanm, bardaa ay koyup uzatrken, "Ne kadar kaldnz?" diye sordu.

- seneye yakn.

- ok kalmsnz, zevcenizle mi gitmitiniz?

41

- O zaman henz evlenmemitim. Dilara Hanm, kesme kristal bir karaftaki konyaktantombul bardaa iki koyarken Ragp Bey'e bakt.

- Biraz konyak iersiniz deil mi, bu havada iinizi str.

- Sa olun, ierim.

- Sevdiniz mi Almanya'y?

- yi askerler.

Dilara Hanm glmsedi.

- Askerlerden bakalar da var Almanya'da, yoksa ..izi hi kladan dar karmadlarm?

Ragp Bey, Almanya'da yaad ve hi unutamad ak hatrlad.

- Var tabii, iyi insanlar, ben sevdim Almanya'y. Dilara Hanm kendisine de konyakkoydu.

- Ben pek sevemedim dorusu, bana biraz souk geldiler, nasl syleyeyim, sanki fazlahesapllar.

- Siz ne maksatla gitmitiniz?

- Zevcimle banyolara gitmitik, Baden-Baden'e, hattzatnda gzel yerdir Baden-Baden,


27/349

bilmem hi bulundunuz mu, yeillikler iindedir, elencelidir ama gene de, ne bileyim,bana hep o elencenin altnda bir katlk varm gibi geldi.

- Zevciniz neyle itigal ediyor?

- Maalesef vefat etti uzun zaman nce, evlendiimizde yalyd zaten, Baden-Baden'e deonun iin giderdik.

Darda hava iyice kararm, minedeki uzun dilli alevlerin oynak kzll kristalaynadan salona vurmutu. Arkasndaki geni pencereden gzken beyazln nndeDilara Hanm'in her kmlts, lo salonda kadna bakan Ragp Bey'de, al ipekten parlakbir kuman dalgalanm seyrediyormu gibi ho bir gz yanlgsna sebep oluyordu.Yumuakl uzaktan hissedilen bu ipeksi dalgalanmaya dalp gidince, salonda birsessizlik oldu.

42

Dilara Hanm, yannda duran gm ngra ald, ieri giren hizmetiye, "Buras okkaranlk oldu, klar yakn," dedi.

Ragp Bey, eve geldiinden beri kendisini srekli rahatsz eden duygunun nedenini oanda kavrad; bu zengin ve saygdeer konakta, hizmetiler, hanmlarnn eve yabanc birerkekle gelip onunla konyak iiini hi yadrgamamlard. Buraya byle misafirlerin sksk geldii anlalyordu.

Konyak kadehini sehpann zerine brakt.

- Ben artk kalkaym.

- Hi olur mu, baksanza kar nasl bastrd, hava biraz sakinlesin araba sizi istediinizyere gtrr ama bu havada atlar da gitmez; hem nedir kuzum bu gitme lakrds, sizerastladmdan beri hep gitmek istiyorsunuz, ok mu skyorum sizi?

Ragp Bey telala, "Estafurullah," dedi.

- Rahatszlk vermek istemedim.

Kadnda aka davetkr bir hal vard ama ayn zamanda, sesine katt o alayc tondanm, yoksa zenginliin getirdii gvenden ini bilinmez, asla ulalmaz ve mesafeli deduruyor, birbirine benzemeyen, hatta birbirinin tam aksi iki tavr bir arada grmek de,nedense kadnlardan tek ve anlalr bir tavr grmeyi bekleyen Ragp Bey'i artyordu.

Dilara Hanm, uzanp konyak dolu kristal karaf ald, "Biraz daha arzu eder miydiniz?"diyerek Ragp Bey'e bakt, Ragp Bey 'evet' anlamnda ban sallaynca, nce onunkadehine, sonra kendininkine biraz daha konyak koydu.


28/349

Btn hareketlerinde doduundan beri sarayda bym bir kadnn szlm, eitimlizarafeti vard ama saray kadnlarnda hemen hemen her zaman rastlanan yapayln enkk bir iareti bile grlmyordu. Hi zorlanmadan sayg uyandryor, salad busaygnn iinde de can istedii gibi dolap yaratt etkinin dourduu gvenlekarsmdakilerle eleniyordu. Daha yksek tabakadan olanlarn dah t aadakilere kar

43

duyduklar gizli korku yoktu onda, her tabakadan erkee hi ekinmedensokulabiliyordu; kendisi istemedike kimsenin kendisine dokunamayacana, nedeninibilmeden, hatta bunu bir kere bile aklndan geirmeden, emindi.

Pencerelerden grnen karn ar ar dne uygun bir usulluk ve yavalk iindekonumalarn srdrdler ve ilk sefer rastlaan her kadnla her erkek gibi kendihayatlarndan ve gemilerinden sz ettiler, daha dorusu Dilara Hanm konutu, RagpBey dinledi.

Dilara Hanm, Lehistan'da Alman asll kk bir toprak aasnn kz olarak domu, birLehli vatansever retmenin kz olan annesinden mzik dersleri alm, edebiyatn tadmkefetmi, babasndan ise insanlar istedii zaman kendisinden uzakta tutmay ve onlarbaklaryla ynetmeyi renmiti. On yanda kylerine yaplan bir basknda karlpOsmanl saraynn haremine hediye olarak gnderilen bir kafileye katlmt; haremde,br kzlar kadar gzel olmad ve onlardan daha zeki olduu iin hep yalnzla itilmive on sekiz yanda Giritli ihtiyar bir paayla evlendirilniti. Paa, gen karsngerekten sevmi, onun yarm, kalan eitimiyle ilgilenmi, ud dersleri aldrm, bizzatkendisi Franszca retmi, shhi sebeplerle, Padiah'in iznini alarak sk sk gitmekzorunda kald Avrupa'ya karsn da gtrp onu en gzel ehirlerde, en rahat otellerdedolatrm, bir Avrupal kadn gibi yaatm, sonra da byk bir servet brakarak budnyadan ayrlmt. O zamandan beri Dilara Hanm bu kkte, kzyla birlikte, her trlkaygdan uzak, sakin ve gvenli hayatn yayordu.

Ragp Bey'e sylememiti ama kocas ldkten sonra, gen yata dul kalan birokOsmanl kadnnn aksi ne. kadnln unutmam, bir dedikoduya yol amamak iin de,kendi evresinden olmayan yakkl erkeklerle gelge ilikiler kurmutu.

Bir sessizlik nnda, Dilara Hanm, baheye yaan kara bakt.

44

- Kar, dedi, bana hep ocukluumu hatrlatr, kar sevip sevmediime bir trl kararveremem.

- Kar herkesin hatrna ocukluunu getirir.

minenin trtlar, aynalara yansyan lambalarn klar, pencerenin dndaki beyazglgeli kar karanl-yla tam tezat tekil ediyor, insan yumuack sarp Ragp Bey'in


29/349

aklnn bir kesindeki gitme fikrini srekli erteletiyordu.

Dilara Hanm, gm ngra ald, ieriye giren hizmetiye sakince sordu:

- Yemek hazr m?

- Evet efendim.

Dilara Hanm, Ragp Bey'e dnd.

- Yemei hazrlattm, yemekten sonra araba sizi gtrecek.

Ragp Bey, aslnda ok da gl kmadn kendisinin de fark ettii bir sesle itirazetmeye'alt:

- Ben hi rahatsz etmesem, gecikmeden gitsem... Arabaya da hi lzum yok, ben bir kira

arabas bulurum.Dilara Hanm, ayaa kalkarken, Ragp Bey'in daha nce hibir kadndan duymad

otoriter ve alayc bir sesle konutu:

- Zabit efendi, tavrnz, nezaket snrlarna tecavz etmiyor mu, gitme konusunda bu srarneredeyse bir istiskale dnecek, skc olduumu bu kadar da yzme vurmayn kuzum.

Ragp Bey, "Estafurullah," diye mrldanarak yerinden kalkp Dilara Hamm'n peinedt ama iten ie bu baskya da sinirlendi; bu tuhaf kadna bir trl itiraz edemiyor, iinkts gitmekle kalmak arasnda kendisi de karar vermekte glk ekiyordu.

Aydnlk ve byk bir salona getiler; ortada, beyaz rtl geni bir masa duruyordu,masaya kiilik servis konmu, gm amdanlar yerletirilmiti. Ragp Bey'in gzleriyemee oturacak nc kiiyi arad ama ikisinden baka kimse gzkmyordu salonda,sorar gibi Dilara Hanm'a bakt.

45

Dilara Hanm glmsedi.

- Kzm da bizimle yiyecek.

O szn bitirirken yandaki kap ald ve ieriye on yedi-on sekiz yalarnda bir genkz girdi; sofrada bir erkek misafir olduunu grmekten duyduu honutsuzluusaklamaya alarak, ald terbiye icab nemsiz insanlara bile gsterilmesi gerekennezaketi gsterip Ra-gp Bey'e gnlszce, "Ho geldiniz," dedikten sonra kafasnyerden kaldrmadan masaya oturup yemein getirilmesini beklemeye balad. DilaraHanm kznn tavrlarna aldrmam, kznn yabanc bir erkei alk bir honutsuzluklakarlamas gibi o da kznn kabaln snrndaki tavrn aldrmazlkla kabul etmiti.


30/349

Aralarnda byle bir davranla karlamaktan en ok rahatsz olan, bu evde kendiniyanl yerletirilmi fazla bir eya gibi hisseden Ragp Bey'di.

Bir sre hi konumadan orbalarn itiler. ki kadnn yannda, hibirine kendinibeendirmeye abalamadan sessiz durmay beceren Ragp Bey'in souk, hatta kzgn hali,

iki kadnda da kendi iktidarlarna bir meydan okuyula, bir masada kadnlarn sahipolmas gereken gizli hkimiyete bir bakaldrla karlamlar hissi uyandrd.

Dilara Hanm bu suskun meydan okumay kendi suskunluuyla karlad ama genDilevser'in sabr, btn aldrmazlna ramen sessizlii srdrmeye yetmedi. O gnedek bu eve gelen hibir erkee benzemeyen, bir kadn tarafndan davet edilmi olmannyaratt, aa pek vurulmamaya allan ylk markl tamayan bu adamn asksuratl ve umursamaz duruu ilgisini ekmiti.

- Siz miralay msnz, dedi birdenbire. Her trl askeri rtbeyi ve mansb kmsediinigereinden fazla hissettiren bir vurgu vard sorusunda.

- Hayr, dedi Ragp Bey.

Dilara Hanm, elindeki gm ka azna gtrrken bir an durdu, ban kaldrmadanyalnzca gzle-

46

riyle kzna ve Ragp Bey'e baktktan sonra yeniden orbasn imeye dnd.

- Peki nesiniz?

- Binbaym,

- Sizi bilmeden kzdracak bir ey mi syledim?

- Ne mnasebet, neden beni kzdracak bir ey syleyeceksiniz?..

- Kzgmm gibi konuuyorsunuz da.

Dilara Hanm, bu konumay hi karmadan dinliyor, kznn densizlii karsnda RagpBey'in ne yapacan merak ediyordu.

- Yoo, hayr kzgn deilim, sadece bu neviden konumalara pek alkn saylmam.

Dilara Hanm, ' mecrasn kaybeden konumann yanl yerlere srklenmesini nlemekiin artk karmas gerektiim dnp efkatli mi, yoksa alayc m olduu pek kolayanlalamayan o ekici glmsemesiyle Ragp Bey'e bakt.

- Siz hangi nevi konumalara alknsnz?


31/349

- Daha ziyade zabitlerin kendi aralarnda konutuklar mevzulara.

- Nelermi onlar?

- Neler olacak, memleket meseleleri, askerlik mevzular.Dilara Hanm uzanp tuzluu alrken sesinde belirgin bir akaclkla konutu:

- u kadnlarn anlamayaca mevzular yani?

- Estafurullah, yle bir ey sylemedim, lakin hanmlarn bu tarz konumalardan pekhazzetmeyeceini dndm.

- Memleket sadece beylere mi ait Ragp Bey, hanmlar neden bu mevzulardanhazzetmesinler; daha biraz nce sizin de bizzat ahit olduunuz gibi memleket

bozulduunda erkeklerin ellerinin ilk uzand yer bizim peemiz oluyor; erkeklermemleket meselelerinden, konutuklar kadar anlasalard herhalde halimiz byle olmaz,memleketin maliyesi hrszlara, sokaklar uursuzlara kalmazd.

47

Ragp Bey bu sefer gerekten aard ve aknln gizlemeyi baaramad; bir kadnnmaliyeden sz ettiini duymak hi beklenmedik bir durumdu, Dilara Hanm'm yznediktii gzleri neredeyse dehetle almt.

Dilara Hanm, sesini ciddiletirerek devam etti:

- Niye ayorsunuz, bu aknlnzda hakareta-miz bir eyler olduunu bile farketmiyorsunuz nk; btn erkekler byle, bunu biliyorum; bu, sadece size ait bir vaziyetdeil ama aranzdan birinin farkl olduunu da grmek isterdim dorusu... Bakn,Dilevser'in beybabas ldnde, rahmetli paann kzma devredilen maan alabilmekiin Maliye Nezareti're, Harbiye Nezareti'ne defalarca gittim, oradaki sefillie bizzatahit oldum ve be kuru para da alamadm, sonunda lanet olsun deyip peini braktm;eer biraz akarmz olmasa, bugn elegne muhtatk, caddeleri dolduran o zavallkadnlar gibi biz de koynumuzu para karl erkeklere amak zorunda kalacaktk.

Ragp Bey, kpkrmz kesilip yalnzca, "Rica ederim..." diye mrldanabildi.

- Niin utanyorsunuz Ragp Bey, hayatn hakikati deil mi bu, benim grdmkadnlar siz de grmyor musunuz, siz gitmiyorsamz bile bugn Dersaadet'i kurtarmakiin buraya gelen zabt arkadalarnz gitmiyor mu o kadnlara, gidiyorlar ve hidnmyorlar niye o kadnlar bu vaziyete dt... Btn Avrupa'y dolatm, siz degitmisiniz oralara, siz de grmsnzdr, inkiaf etmi milletlerin ne olduunu bizzatiinde yaad)m; kr deilim grdm, sar deilim duydum, aptal deilim dndm,akl erenlerle mnakaalara girdim, kitaplar okudum, Allah gani gani rahmet eylesin paa


32/349

hazretleri de pek ak fikirli bir zatt, grmemi, renmemi istedi... Ne rendin derseniz,inkiaf etmi btn milletler kadnlarn hr brakmlar, erkeklerle omuz omuza oralardakadnlar, kadnlarn birer mcrim gibi evlere hapseden milletler ise inkiaf etmemiler,edememiler.

Dilara Hanm, elindeki ka masaya brakp devam etti:48

- Kadnsz millet olmaz Ragp Bey, bir memleketin sokaklarna bakn, yle uzun boyludnmenize hi lzum yok, hemen anlayacaksnz, kadn yoksa o memleketin halibizimki gibi bir sefalettir... Zavall kadnlar, bugn hepsi birer mahkm evlerinde, lakinsiz pek mi hrsnz, sizin hrriyetiniz bir hapishanede mrn rten bir gardiyannsefil hrriyeti en fazla.

Bu sefer de araya Ragp Bey'e acyan Dilevser girdi:

- Anneciim byle konumay srdrrseniz Ragp Bey'i a uurlamak zorundakalacaz, siz konumaya baladnzdan beri azna tek lokma koymad.

Dilara Hanm, Dilevser'e baktktan sonra glmsedi.

- Affedersiniz Ragp Bey, sizi sofrada a braktm, belki de bu yzden bizikonuturmuyorsunuz, konuunca ok konuuyoruz nk.

Ragp Bey, daha nce hi byle konuan bir kadna rastlamam, Almanya'da bilekadnlarla erkekleri kyaslayan, erkekleri byle sulayan bir kadn grmemiti.

- Estafurullah, ok gzel konuuyorsunuz, siz anlatn, ben faydalanyorum.

- Sz imdi yemeinizi yiyiniz, daha sonra bu mevzular gene konuuruz.

Dilara Hanm, daha sonra da greceklerini, buna kendisinin karar vermi bulunduunugene yle syleyi-vermi, bu davetkr tavrndan dolay da hi sklmam-t. Ragp Bey'inOsman'a syledii gibi: "Onun en tesirli taraf, bakalarnn utandklarn utan vericibulmay-yd belki de."

Dilevser, Ragp Bey'in tabana yemek koydu.

- Bu mevzular hi bitmez, annem kadn erkek msavat mevzuunda pek hassastr.

- Kadn erkek msavat m?

- Hi olmaz deil mi Ragp Bey, msavat hi olmaz. Ragp Bey, hi dnmeden, bueitlik anlayna elinde olmadan itiraz etti:


33/349

- Ama biz savayoruz, erkekler savayor, onlar lyor.

isyan Gnlerinde Ak

49/4

- Kimin iin savayorsunuz peki Ragp Bey, kimin iin lyorsunuz? Savap lmekerkekliinizin bir ispat m sadece, erkeklerin arasnda bir erkeklik yarmas m bu,yoksa geride kalanlar, yani kadnlar iin mi savayorsunuz?

Ragp Bey sustu.

Dilara Hanm steledi:

- Cevap vermiyorsunuz?

- Kuatma altna dnce Dilara Hanm, huru harekt yapmadan nce bir dnmekgerekir, aksi takdirde benim yaptm gibi her kar koyusunuz bir hezimetle sonulanr,msaade ediniz bir dneyim.

- Kuatma altnda deilsiniz, dostlar arasmdasmz.

- Ben dmanlara alknm Dilara Hanm, dostlara almak biraz zaman alacak.

Dilara Hanm karsndaki erkei nereye kadar kkrtacan, nerede duracam, nezaman artacan, ne zaman bu aknln bir glmsemeyle yattracanigdleriyle bilen bir kadnd. Konumay biraz daha srdrrse Ragp Bey'in gerektenkendisinden korkacan ve korkuyu tayamayaca iin kap gideceini anlamt.

Byle bir erkek korkacaksa artk gidemeyecei kadar baland zaman korkmalyd,daha tankln ilk ban la deil; stelik bu zabit, Dilara Hanm'm korkun denilebilecekdoallna ayn doallkla karlk verebilen, olduundan daha fazla grnebilmek iinuramayan, hayatn dalarda geirmi zabitlerin zaman zaman bir salon erkei tavntaknmaya alrken dtkleri ackl glnle, tartmann kendisi iin en zoranlarnda bile dmeyen nadir erkeklerden biriydi. Tartmada yenilirken bile buyenilgiyi kabul edi biimiyle Dilara Hanm'n da, Dilevser'in de beenisini kazanmt vekznn bir erkei beendiini hissetmek Dilara Hanm iin her zaman nemli olmutu.

Ragp Bey onlara bandan geenlerden, Makedonya'da yaadklarndan, katldatmalardan, kahramanlklarla dolu gemiinden, evinden, karsndan, im-

50

paratorluun en nl eyhlerinden biri olan kaynpederinden hi sz etmedi.

Kahvesiyle birlikte son bir kadeh konyak daha itikten sonra, kendisi iin hazrlatlan


34/349

arabayla, geldiinden daha byk bir sr olarak ayrld konaktan. ki kadn da, gidenzabitin suskunluu arkasnda sakl duran o erkeksi gveni hissetmiler, daha nce konaagelen erkeklere pek de benzemediini anlamlard. Ragp Bey, hibir ey anlatmayarak,byle eyleri anlamakta erkeklerden ok daha usta olan kadnlara, farknda olmadankendisi hakknda ok ey anlatmt; iki gn sonraki akam yemei davetini de zaten

buna borluydu.Havagaz fenerlerinin, yalnzl ve sessizlii artrd karla kapl ssz sokaklarda,

arabann tekerleklerinin karlarn iinde fsltl dnsn ve atlarn karlara vuran tok nalseslerini dinleyerek giderken, ormanlarn arasndan akan bir nehrin kenarnda, nehrinsularna aksinin her vuruunda grn deien, bazen bir su-perisi, bazen bir denizkz,bazen bir ejderha gibi gzken bir esatirle karlam bir obann aknlm,hayranln ve korkusunu tayordu iinde.

O, zeknn, bilginin, parlak fikirlerin, yerli yerinde yaplm tebihlerin deil cesaretin,gzkaraln, yiitliin, lmle oynamann hayranlk yaratt yerlerde yaam, girdii

her yerde, hi aba gstermeden evresindeki kadnlarla erkeklerin hayranlm, bu, onundoal bir hakkym gibi kazanmaya almt. Hi kimseye kendini beendirmeyeuramadan beenilmi, kadnlar tarafndan arzulanmt. Bu gece ayn arzuyu DilaraHanm'n baklarnda da grmt ama bu arzu onun houna gidecei yerde onu birhakarete uramlk duygusuna itmiti. Dilara Hanm'n onu bir erkei deil de biroyunca ister gibi, onun arzularna ve duygularna hi aldrmadan istediini anlayacakkadar kadnlar tanyordu, bu arzulayta bir hayranlk, bir tutku yoktu. Vitrindebeendii elbiseyi tezghtara gsteren mark bir kadn gibi semiti Dilara HanmRagp Bey'i, onu,

51

sokaktan evirdii bir yosma gibi alacak, koynuna sokacak, sklnca da gnderecekti.

Hem arzulanm hem yenilmi olmay, ak oyunlarnda ounluk yan yana gelmeyen buiki duyguyu ayn anda yaamak Ragp Bey'i heyecanlandryor, hem bu kadna sokulmakhem de onu hrpalamak istiyordu.

Kendisini tanyan herkesi rktp sindiren o nl ve erkeksi fkesine hayatnda ilk kezkadns bir krlganlk ekleniyor, Dilara Hamm' koynuna alp ona kadnln zevkini veerkein saldrganln gstermek isterken bir yandan da Dilara Hanm tarafndansevgiyle okanmay arzuluyordu; o karl gecede bir mucize gerekleiyor, her erkein enderinlerinde, en karanlk kuytularnda saklanan kadns krlganlk, btn zayflklar,gszlkleri, aresizlikleri, sevilme ve efkat grme istekleri, sabrszliKlar, ihtiraslbeklentileriyle uyanyor; hibir erkein iindeki kadns yann klavuzluu olmadangeemeyecei, haritasn hi kimsenin karta-mad, iinden geenlerin getikleriyollar geer gemez unuttuklar ve adna insanlarn ak dedii o esrarengiz corafyayadoru Ragp Bey'i ekip gtryordu.

Dilara Hanm, erkekleri etkileyip kendilerine balamay bilen btn kadnlar gibi ksa


35/349

bir srede Ragp Bey'in iindeki, btn erkeklerin k olmak iin mutlaka uyanmasnaihtiya duyduklar ve varlnn asla farkna varmadklar kadns yan uyandrm,sevilme isteini hareketlendirmiti.

Sadece birka saat iinde kaderi ve hayat deimi, mutsuz ama huzurlu bir erkek,

mutluluu hayal eden huzursuz biri olmutu.52

IV

Hseyin Hikmet Bey, bir sabah vakti, karla kapl kubbeleri, minareleri, kuleleri, tepelerive tepelerine yaylm ormanlaryla uzaktan bakana ince oymal geni ve yumuak birdantel gibi gzken stanbul'a varp yaan karla rengi solgunlam sulardan yakamozluparltlarla rpnan balklar kapan deniz kularn, cami avlularndan kanat patrtlarylahavalanp karlara karan beyaz gvercinleri, gergef ileyen nazl bir kadn parmana

batm bir tdan oyal bir beyazla sram kan damlalar gibi gzken krmz fesliglgeleri, btn o beyazln iinde kara bir by gibi dolaan uzun siyah kayklar grpde, kylara dizilmi kahvehanelerden ykselen slak tmbeki kokusuyla, tepelerdekiiek tarlalarndan gelen serin fulyalarla kasmpatlarn rayihalarna karan zift ve insankokusunu iine ekince rperdi.

O gne dek, bir baka diyara g etmek iin geici bir mola verdii elenceli bir menzilgibi grnen bu ehrin artk onun yuvas olduunu, ne olursa olsun artk buradan bakabir yere g edemeyeceini, nereye giderse gitsin yemden buraya dneceini, birservencinin o cokulu ve gezgin genlik gnlerinin bittiini anladnda duyduuhznle ama artk yerleecek bir yeri K. yurdu olduunu bilmenin huzuruyla hissetti.

Birinci mevki kadnlarnn ipek araflar, yumuak bir bulut gibi insanlar saranesanslar, scak dokunulu krkleri arasnda iskeleye ktnda, hi ummad bir

53

durumla karlat: Kendisini bekleyen arabann yannda babas duruyordu. Reit Paa,olunu karlamaya gelmiti. Babasnn kendisini beklediini grmek bir sevintenziyade tuhaf bir keder uyandrd iinde; geleneklerin aniden deiebilmesi iin byksevinlerin ya da byk aclarla kntlerin yaanmas gerektiini o anda fark etti.

Kendisini bakalarndan farkl ve stn klan bir zelliini, servetini, gcn ya dahretini kaybetmi insanlarda grlen yorgun ve anlayl bir ifade vard Reit Paa'nmyznde. izgileri oalmam ama sanki derinlemiti, kadere rza gsteren birtevekkl ruhuna sindirdii ama bunu yaparken kendisine ve gcne olan inancndanepeyce fedakrlk etmek zorunda kald hareketlerinin yavalndan, baklarnnglgelenmesinden hissediliyordu.

Baba oul, birbiriyle arpan iki ayr dnya grnn ve iktidar cephesinin, dahil


36/349

olduklar cepheyi de aslnda fazla benimsemeyen iki yesi olarak kar karyadurduklarnda, bir an birbirlerine garip bir hznle baktlar; ikisi de karsndakinin acektiini biliyor ve kendinden ok karsndakinin acsna zlyordu.

Hikmet Bey, her zamankinden daha iten bir saygyla eilip babasnn elini pt; Reit

Paa o gne dek hi yapmad bir ey yapp olunu kucaklad, kk bir ocua sarlrgibi sarld ona.

- Naslsn?

- iyiyim, sa olunuz, siz naslsnz, ok iyi grdm sizi.

Gelecekle ilgili btn kayglara, hatta hayatnn bile tehlikede olduunu dnmesineramen Reit Paa bunlardan sz etmeyi gereksiz buldu.

- yiyim, evet...

Biraz duraksadktan sonra tereddtl bir sesle sordu:

- Sen nasl oldun?

Hikmet Bey, babasnn yarasn sorduunu ama bu olaydan aka sz etmektenekindiini anlad. Bu ko-

54

ny u anda byle tereddtl bir sesle geitirirlerse bundan sonra bu olayn aralarndahep sz edilmeyen bir hayalet gibi kalacan kestirdiinden aka cevap verdi:

- Yaram tamamyla kapand efendim, souk havalarda biraz szlamasnn dnda pek biraraz kalmad.

- yi, hadi gel arabaya binelim, yolda konuuruz.

Arabaya bindiler, arabac Hikmet Bey'in valizlerini arka tarafa ykledi, yola koyuldular.Kar yznden, sokaklarda her zaman gzken uultulu kalabalk yoktu, sokaklar bogibiydi; arabann buulanan pencerelerini gderi eldivenleriyle silerek dar bakmayaalan Hikmet Bey, sadece bir beyazlk gryordu.

- Nianta'nda bir konak kiraladm sana, ok acele olduu iin belki iinde bir-iki eksiiolabilir, onu bizim kalfa kadnla halledersiniz, gzel, sakin bir yerde, geni bir bahesivar.

- Sa olunuz, iyi dnmsnz, biraz sknete ihtiyacm var hakikaten... Anneme detelgraf ektim ocuklar gndersin diye, ocuklar yanma alacam.


37/349

Reit Paa'mn yznde tuhaf bir tebessm dolat.

- Annen ocuklar gndermiyor.

Hikmet Bey oturduu yerde hafife doruldu.

- Anlayamadm...

Paa yaramaz bir ocuktan sz eder gibi ban sallad.

- Kendisi geliyor, ocuklarla birlikte tabii... O ihtiyar bunan burnunun srtldngzlerimle greceim, diye haber gndermi bana... htiyar bunak dedii, tahmin edersin,Padiah Hazretleri.

Babasnn, Padiah'tan sz ederken, annesinin alayc szlerini hi ekinmeden tekraretmesi, merutiyetin etkilerinin saraya kadar nfuz ettiini gsteriyordu.

- Padiah nasl?

- Nasl olsun, bin bir emekle yetitirdii kendi ordusunun nankrlne urad iinzgn, sanki aniden ihtiyarlad bu ihanet karsnda.

55

- Yapmaynz baba, siz de iyi biliyorsunuz ki yllarca kanla idare etti bu lkeyi, kazabitin, ka mnevverin hayatn yok etti, ondan byle bignah bir ihtiyardan bahsedergibi bahsetmeyiniz ltfen, yaplmas iktiza eden yapld sadece, hatta bence eksik bileyapld.

Paa, tartmaya istekli gzkmyordu, kendisi kaybeden tarafta olmasna ramenolunun kazanan yanda bulunmasndan gizli bir memnuniyet duyduu bilehissediliyordu.

- Seninle bu konuda mnakaa etmeyeceim Hikmet ama unu unutma, o elleri kanldediin adamn lokmas duruyor kursamzda, hi kimse deilse bile ben ona minnetborluyum ve bunu unutacak da deilim.

Babas nasl olunun kazanan tarafta olmasndan gizli bir memnuniyet duyuyorsa,Hikmet Bey de babasnn, artlar deiir deimez taraf deitirmemesinden, bumuhataral gnlerde hayat pahasna eski efendisini satmamasndan, babasnasyleyemedii bir memnuniyet duydu.

- ehirde vaziyet nasl?

- ok kark, Padiah Hazretleri vaziyete hkim deil, biliyorsun Meclis ald, amavaziyete hkim olan kimse de yok ortada, arkadalarn, merutiyeti ilan etmeyi


38/349

dnmler ama ondan sonra ne yapacaklarn dnmemiler, hatta diyebilirim kimerutiyetin ilan Padiah'tan ziyade sanki onlar artt, hibir hazrlklar yokmumemleket idaresi iin, her yana eskisinden beter bir babozukluk hkim... Korkarm, buvaziyet uzun srmez, karanlk ve kt gnler geliyor bana sorarsan.

- Kimin iin karanlk?- Herkes iin Hikmet, inan bana herkes iin.

Arabann iinde bir sessizlik oldu, ikisi de gereksiz bir siyasi tartmaya girerek dierinizmekten ekiniyordu.

- Neyse, brakalm imdi bunlar, neler yaanacan nasl olsa hep birlikte greceiz,imdi doru bana gi-

56

delim, kalfa sevdiin yemekleri hazrlatt, biz yemekleri yerken eyalarn konanayerletirirler.

Hikmet Bey, birden babas iin endielendi.

- Siz, dedi usulca, iyi misiniz?

Paa, iini ekti, olunun yzne bakp yalnzca babalarn glmseyebilecei gibisevgiyle ve biraz da aldrmazca glmsedi.

- htiyarladm Hikmet, artk hayattan bir beklediim yok, bir avuntum yok, yllarcaPadiah'la yasaya yasaya ona benzemiim sanki, o birden ihtiyarlaynca ben deihtiyarladm ama buna zlyorum sanma, tam aksine ihtiyarlamaktan, kendimi budnyada bir misafir gibi hissetmekten memnunum, eskiden bana ok mhim grnenmeselelere aldrmamay rendim, belki ihtiyarlk da budur zaten, kimbilir.

Hikmet Bey, babasnn, hayat kendisini kenara itmeden kendiliinden kenara ekilmekisteyen bir telala ihtiyarl benimsemeye uratn anlad ama babasnn da bir parasolduu sarayn ortadan kaldrlmas iin mcadele etmesine ramen, Reit Paa'y-ihtiyarla rza gstermi bir adam olarak grmeye dayanamad, sz deitirdi.

- Annem ne zaman geleceini bildirmi mi acaba?

- Anneni tanmaz msn, bir bakmsn sen eve gittiinde o oktan gelmi seni bekliyor,bir bakarsn hemen geliyorum demi aradan yllar gemi hl yok... Ne zamangeleceini dorusu bilmiyorum ama ok ge kalmaz endielenme, Padiah'm kendisiniburadan srdrdn unutmaz o, gelip, Padiah'a, sen gnderdin ama bak ben geldimdemeden duramaz, oa kalmaz gelir.


39/349

Reit Paa, susup gzlerini kapatt, syleyeceim sylemekte tereddt eder gibiydi.

- Hattzatnda ok vakitsiz geliyor buraya, senin de gelmeni istemedim, muhataralgnlere giriyoruz, imparatorluun drt bir yannda huzursuzluklar sryor, Arabistan'da,Krdistan'da, Balkanlar'da yeni ayaklanmalar eli kulanda bekliyor, Dersaadet'te ise

iktidar or-57

tadan kayboldu, kimse iktidarn sahibi deil, senin ttihatlar bile ikiye blnd, birksm yeni bir frka kuruyor, buralarda yeni bir hesaplama olacak.

Hikmet Bey, ocuklarn babalarnn szlerini hep bir abart pay olduunu dnerekdinledikleri gibi dinledi babasnn o szlerini ama birka ay sonra babasnnngrlerinin ve sezgilerinin ne kadar doru olduunu bizzat yaayarak anlayacakt.

O gece Hikmet Bey, babasnn yalsnda kald. Khya kadnla, artk iyice yalanan Habedadsnn gzlerinde sevgiyi, zlemi ve kendisi iin duyulan kederi grp kendisinisevenlerin kederiyle yeniden yaralanarak, yaamak zorunda kaldklar yznden bir kezdaha kendini aalanm hissetti.

Babas ise olu adna duyduu acy, bunun bir erkek iin ne kadar yaralayc olduunu,kendisi de karsn kaybetmi bir erkek olarak ok iyi bildiinden elinden geldiincesaklad. Yalnzca bir-iki kez Hikmet Bey, babasn, sanki vcudunun bir parasnkaybetmi bir sakata bakar gibi aresiz bir zntyle kendisine bakarken yakalad.

Yemei, eskiden olduu gibi sessizce yediler; alar, khya kadnn titiz ve azarlaycdenetimi altnda Osmanl mutfann en sekin yemeklerim paazade iin hazrlamlard.Hikmet Bey, hastasn inceleyen bir doktor gibi kendini sezdirmeden inceleyen babasnsevindirecek bir itahla, yatl okuldan eve dnm kk bir ocuk gibi byk biristekle, kaymakl pilavdan, klbastdan, bir kaa krk tanesi sacak biimde minicikbohalar hainde durulmu Kayseri mantsndan tka basa doyana kadar yedi.

Kahveler i ierken iki dost gibi, daha nce pek yapmadklar bir biimde sohbetekoyuldular; Mehpare Ha-nm'dan hi sz etmediler, Hikmet Bey'in annesi Mihri-ahSultan', eski karsndan sz etmekten hep holanan Reit Paa'nn akac taklmalarylaekitirdiler, paalarn agzl grgszlkleriyle alay ettiler. Osmanl mertiyetalkantlarn yaarken Bulgaristan'n stik-58

lalini ilan etmesinin, Bosna Hersek'in Avustur ya-Macaristan mparatorluu'na ilhakedilmesinin, G-rit'in Yunanistan Krall'na katlmasnn ilerde Bal-kanlar'da byk birsavaa neden olabileceinden konutular.

kisi de i siyasetle ilgili konulara girmemeye zen gsterdi; Reit Paa, olunun,Padiah' deviren bir cemiyete ye olmasna krldysa da bunu hi hissettirmedi; belki de,olunun, Hazine-i Hassa'dan geinen dier paazadelerin aksine, hrriyetten yana kp


40/349

mcadele etmesini beenmi, memnun olmutu ama bunu da aka dile getirmedi.

Paa iin de, Hikmet Bey iin de drst ve ahlakl davranmak her eyden daha nemliydive onlarn durumunda, drst davranmak, birbirlerinin dncelerine tmyle karkmakla mmkn olabiliyordu. Kaderin kendileriyle byle oynamasn, kendilerine

byle bir te-zat yaatmasn ikayetsizce kabullendiler.Gece yarsna doru Reit Paa, "Ben artk yataym," dedi.

- Senin de odan hazrladlar, khya kadn sana yardmc olacak.

Hikmet Bey, "Khya kadn yatsn, ben odam biliyorum, " dedi ama Paa ya bu szleriduymad ya da duymazlktan geldi; cevap vermeden, artlar ne olursa olsun, haremblmne geerken hareketlerinde beliren bir eviklik ve neeyle kt salondan.

Babas ktktan sonra, Hikmet Bey, hl yaan karn altnda simsiyah akan Boaz'a

bakarak bir sigara yakt; ocukluundan beri gelmekten skld, buraya her geldiindeParis'i zledii evde imdi kendini gvende hissederek ilk kez babasnn yanndaolmaktan huzur duydu.

Sigarasn itikten sonra kalkt, yllardan beri yatmad odasnda yatmak zere salonunkapsna yrd; kapya giderken, ocukluunun o serazat, dertsiz gnlerini hatrlaypbugn srtna yklenen acy ve utanc dnd bir an; genliinde okuduu Faust aklnageldi,

59

yaadklarn yaanmam hale getirmesi iin eytanla anlama yapabileceini anlaynca,kendi kendine glmsedi; daha sonra Osman'a, "Kaderle ilgili pazarlk yapacak birininolmasn istiyor bazen insan," diyecekti, "Tanr pazarla yanamadna gre pazarlkyapacak eytandan baka kim kalyor?"

O gece pazarlk yapacak bir eytan da yoktu, en azndan salonun kapsndan kanakadar eytann da kendisiyle ilgilenmeyeceini sanyordu.

Salondan knca, kapnn yanndaki bir iskemlede uyuklamakta olan khya kadn,gzlerini ovuturarak ayaa kalkt, yanna brakt idare lambasn eline ald.

- Sen niye uyumadn khya, ben odam aracak deilim ya, bunadm mdnyorsunuz nedir?

Khya kadn, ocukken Hikmet Bey'e eker verdiinde gzlerinde beliren o muzipprltyla, Hikmet Bey'in szlerine aldrmadan koridorda yrmeye balarken, bir yandanda cevap yetitiriyordu:

- Seni odana yerletirmeden uyumak olur mu a Hikmet Beyim, sen de tuhafsn, yle


41/349

sahipsiz boha gibi seni salonda brakp herkes yatacak m yan...

Koridorda, kaykhanenin duvarlarna vuran dalgalarn sesini, ahap yalnnpencerelerindeki rzgrl uultuyu, tahtalarn geceleri daha da artan iniltisini duyarakyrdler. ocukken de ayn sesleri duyar, bu yar karanlk koridorlardan geerken hep,

Habe dadsnn onu korkutmak iin uydurduu 'hamam anasnn' bir yerlerdenkvereceinden korkard; ocukken ruhuna yerletirilen o korkunun, ok klm deolsa yerinde durduunu fark etti, ii hafife rperiyordu; kaybolup gitti sanlan ocukluk,gitse de, tmden yok olmam, yllar nce yaanlan evin duvarlarnda, koridorlarnda,seslerinde kendinden bir para brakmt.

Odann kapsna gelince, khya kadn, kapy yarm ap Hikmet Bey'e yol verdi.

Hikmet Bey, "Allah rahatlk versin khya," deyip ieri girerken, khya kadn da, "Bireye ihtiyacn olur-

60sa bana seslen Hikmet Bey, ben ayaktaym, hadi hayrl geceler yiidim," demiti.

Souk koridordan sonra, odann ortasnda yanan, pembe-yeil kabartmal byk inisobann scakln hissetti Hikmet Bey; odaya baknca, pencerenin yannda kendisinibekleyen gen kz grd; henz kapatmad kapy ardna kadar ap, "Khya!" diyebard.

Khya kadn, karanlk koridorda uzaklarken arkasna dnmeden, sesindeki alaycl dasaklamadan usul sesle cevap verdi:

- Paa Hazretleri'nin hediyesi.

Hikmet Bey, bir an ak kapnn nnde ne yapacan bilemeden durdu; khya kadnuzaklap koridorun sonunda kaybolmutu, aralk aralk konmu idare lambalarnn,yalnzca kendi evrelerini aydnlatan soluk ziyasndan baka bir ey kalmamtkoridorda. Mecburen kapy kapatp ieri girdi.

Kz, bileklerinin biraz stnde biten paalar bzgl parlak ipekten beyaz bir alvar,zerine, dizlerine kadar uzanan ayn kumatan dar bir Pstan giymi, beline kalngmten bir erkez kemeri balamt, ayaklarnda, pembe topuklarn akta brakaninci ilemeli beyaz bir yemeni vard. Misk yayla ovulmu, siyah gm-rah salarnomuzlarna salm, ularna boncuklar dizmiti; akr gzlerini glgeleyen uzun siyahkirpikleri, ulara doru incelen, ortalar birbirine yakn, parlak kara, kemane kalarHikmet Bey'in hemen dikkatim ekmiti. Biraz nce kt anlalan hamamn buusuhl zerinde duruyordu, elmack kemikleri hafife kk yanaklarnda dolaan kzllk,utangalktan ziyade, sabunlu scak sularn teninde brakt teravettendi; ince parmaklellerini dmdz inen karnnn altnda balam, bam nne emiti.


42/349

Bir baka zaman olsa Hikmet Bey, bu emrivakiye fkelenir, kendisine bir kadn hediyeedilmesini bir hakaret olarak kabul ederdi ama bunun, olunun ektii strap karsndaaresiz kalan bir babann, yaptnn zavallca olduunu bile bile gsterdii bir abaolduunu

61anlayacak kadar aresizlie ainayd; yaplan, fkeyle deil, birisinin kendisi iin

tasalandn grmenin min-netiyle kabul etti. Bu hogrl olgunlukta, aylardr bir kadntenine dokunmam bedeninin de rol bulunuyordu elbet.

Sobann yanna doru yrd.

- Adn ne senin?

Kzn, ark syler gibi, ahenkli bir sesi vard.

- Adm siz koyacakmsnz efendim, yle dediler.

- Adn yok mu ki kzm, ben niye ad koyaym?

- Yok efendim.

Hikmet Bey srar etmedi, kzn kendisine verilen na-sihatlarn dna kmayacamanlamt; belli ki onu odasna getirmeden nce, 'beyefendiyi memnun ederse, hayatmkurtarabilecei' kendisine sylenmiti. Kzcaz, istikbalini kurtarabilmek iin btngemiinden vazgemeye razyd; kz ona adn, gemiini, bedenini verecek, eerbeenirse Hikmet Bey de ona bakacak ve hayatn emniyet altna alacakt. Pazarlk akve berrakt. Hikmet Bey, bir an yzn buruturdu ama sonra kendine

Documents

Ahmet Altan- Isyan Günlerinde Aşk