Ahmet Serif Izgoren - Dikkat Vucudunuz Konusuyor

7/30/2019 Ahmet Serif Izgoren - Dikkat Vucudunuz Konusuyor

1/224


2/224

bofl sayfa


3/224

fl ve Ynetim Serisi 2


4/224

DKKAT VCUDUNUZ KONUfiUYOR

fl ve Ynetim Serisi 2

ELMA YAYINEV

Genel Yayn Ynetmeni : Gaye DinelEditr : Demet UyarDzelti : Hayriye Gl, Reyhan Tutumlu, Tuba YldrmFotoraf ve izimler : Ahmet fierif zgrenMizanpaj : Yksel nsal

Kapak Dzeni : Rza KaamakYayn Ekibi : Gl Balc, Timuin Karakufl, Ahmet fiahin,Aydil nal, Altnay elik

Basmevi : Yorum Matbaaclk

Kitabn tm yayn haklar ELMA YAYINEV ne aittir. Yazl izin alnmadan ksmen veya tamamenalnt yaplamaz, kopya edilemez, oaltlamaz ve yaymlanamaz. Trkiyede baslmfltr. ELMA,AKADEM ARTI YAY. A.fi.nin bir markasdr. Copyright 1998, ELMA Publishing House

1. Basm Nisan 1998 48. Basm Nisan 2010

t e m s i l c i l i k l e r i m i z

Akdeniz Blgesi CDR Eitim ve Danflmanlk Nebi Acar Tel: (242) 247 72 [email protected]

Ege Blgesi Nazl Uluer Tel: (555) 621 28 53 [email protected] Alp Datm Kitap Kr

tasiye Orhan Yalnkl Tel: (224) 223 01 [email protected]

anakkale Ayfl Kitapl Metin Kren Tel: (286) 217 22 [email protected]

stanbul Altnay elik Tel: (554) 498 52 [email protected]

zmir Pan Kitabevi Aykut Yenersu Tel: (232) 369 11 [email protected] Kitabevi M. Nusreddin zbay Tel: (232) 421 81 [email protected]

Kayseri OAG Eitim Danflmanlk Gken Acuner Tel: (352) 234 17 [email protected]

Nazilli niversitem Kitabevi Burin Turhan fienol Tel: (256) 315 51 [email protected]

Samsun Endls Kitabevi Davut fial Tel: (362) 435 96 07

[email protected]

Her trl kitap talebinizi temsilciliklerimizden, www.elmayayinevi.com adresimizden,telefon veya faks araclyla yaynevimizden yapabilirsiniz. Kitaplarmzla ilgili

grfllerinizi www.elmayayinevi.com adresindeki web sitemizde belirtebilirsiniz.

ISBN: 978-975-6093-11-5


5/224

Her bir eitiminiz flahsmn ve flirketimin alflanlarnn bireysel

geliflimine katma deer yaratmakla kalmad; bu eitimler, ha-yat tarzmzdaki farkll bize gsterip farkl bakfl alar salad.

Dr. Barbaros Kon

Dentafl Afi nsan Kaynaklar Mdr

fierif Bey,

On yldr bu niversitedeyim, 700 kiflilik salon ikinci defa doluyor.

Bir o kadar renci de dflarda kald. lki, Rauf Denktafln konufl-masyd, onda rencileri imzayla getirmifltik. Mikrofon kullan-

madan bu kadar renci soluksuz dinledi. Mkemmel bir semi-

nerdi. rencilerin sizi bu kadar sevmesinin nedeni ok ak.

Kenan Baflaran

Dou Akdeniz niversitesi retim yesi

fl yaflammda almfl olduum, bende ve arkadafllarmda iz b-

rakan, pratik anlamda destek vereceine inandm, nadir ve

kurumumuzun st ynetimini kaynafltran elenceli bir eitim-

di. Tebrik ediyorum.

Faruk Yarman

Havelsan Genel Mdr

Scak, samimi, kesinlikle hayata dair... Bugne kadar aldm

en verimli eitimdi.

Filiz Mzrak

Trk Kzlay nsan Kaynaklar Mdr

Kesinlikle tm hayatm boyunca kullanacam bilgi ve yntem-lere sahip oldum. Bir eitimin beni ve hayatm bu kadar etki-

leyeceini tahmin etmezdim.

Zekiye fiafak

Metesan nsan Kaynaklar Uzman

5


6/224

Bedenimizin dili i dnyamzn sesidir. erideki bilgiler gerek

anlamda bize flk tutuyor. ok etkileyici bir kitap.Yekta Gngr zden

Anayasa Mahkemesi Eski Baflkan

nsan yaflam ile dorudan ilgili olan bu konunun renilmesi

iin bu kitabn herkes tarafndan okunmas ve milli eitim mf-

redatna girmesi gerektiine de inanyorum.Dr. Mehmet Atay

Siyaset Bilimi Doktoru

Cumhurbaflkan Eski Bafldanflman

Bu konudaki hemen hemen btn kitaplar okudum. Fakat bu

kitap gerekten ok farkl ve etkileyici. Benim iin en nem-

li nokta ise, bu kitab bir Trkn bize uygun rneklerle yazmfl

olmas. Ellerinize salk.

Hakan Eryiit

fl Bankas

Kitab elinize aldnzda kesinlikle brakamyorsunuz, arkadafl-

larma verdiimde de ayn fleyi grdm, eline alan saatte

bitiriyor. ok ilgin, yeni kitaplarnz bekliyoruz.

H. Babr Leflkeri

Subay

Kitabnz okudum. Gerekten ok faydalandm. Kitabnzn biz-

lere, yani Trkiye flartlarna gre hazrlanmas, klasik bir eviri

veya bizim ifl hayatmzla ilgisiz olmamas takdire flayandr.

Sleyman Tapsz

Yeflilhisar Kaymakam

6


7/224

Dikkat Vcudunuz Konufluyorkitabyla tesadfen karfllafltm.

Sonuta beni yle etkiledi ki yazarn dier kitaplarn da son de-rece keyif alarak, her cmlesini bilgilenerek okudum.

Hlya Ferruholu

Buski Bilgi fllem Daire Bflk.

Denizli Belediyesinin nnde kitabnz okurken yanma bir kz

geldi. Selamlafltk, kitabnz okuduunu syledi. Harika bir ki-

tap! kimiz de mutlu olduk. Doktor olma kararm AvcunuzdakiKelebeki okuduktan sonra almfltm. Genler iin flk gibisiniz.

Sa olun.

Ebru Ylmaz

Bu kitapta yazarn en ok vurgulad nokta flu: Bu bilgileri kul-

lanarak yapaylaflmayn, doal olun. Baflka insanlar bu bilgile-

riniz nedeniyle birka hareketi yznden yarglayp karar ver-

meyin. Sadece size uygulayan olursa ne yaptn bilin ve sa-

vunmaya gein. Sadece bu tavsiyesi bile bir kitaptan alnabi-

lecek gzel bir t ya da art olarak yeter.

Ayfle Gler

Bize vcut dili ile ilgili ipucu verecek kitabn bu kltrn iindenbiri tarafndan hazrlanmas, konuflma dili kvamnda yazlarak

okuyucuya muhabbet ediliyormufl havas vermesi ortaya gzel

bir alflma karmfl. Methini ok nceleri duyduum ve baz

beklentiler iinde elime aldm bu kitap, beklentilerimi yantla-

maktan geri kalmad.

Erdal Azman

ade garantisini grnce iade ederim diye aldm, baflucu kita-

bm oldu.

fikran Ylmaz

7


8/224

Seminer iin teflekkr etmek istiyorum. Harikuladeydi. kflta

birok kifli Bugne kadar dinlediimiz en iyi konferanst yoru-munu yapt. Saolun.

Hakk Can Saylan

Bilkent niversitesi Mhendislik Topluluu

Benim adm Agil. Azerbaycandanm, MBA mastr yapmakta-

ym. Kitabnzda son derece isabetli ve mthifl fleylerle karfl-

lafltm. Kitaplarnz burada herkes okuyor. Sizi ok severler.

Kafama taklan bir mesele oldu. Bir yerde nutuk syleyen ada-

mn kalemini almflsnz, sizin yannzda eyleflmiflse problem

yok, sizden hayli kenarda eyleflmifl olsayd alternatifiniz ne ola-

caktr?

Agil Memmedi

Ekonomist

8


9/224

Bana Masallar, NisanGneflini ve Gneyde Kimsenin BilmediiO Byl Sahillerde EsenMeltemleriHatrlatan Tatl Kza...

Ocak 1999zmir

9


10/224

10


11/224

Yazarn Uyars

letiflim denilen fley, doal ve kendiniz olmak-

tr. inizdeki fln dfl dnyaya yansmasdr.

nsanlarla kurduunuz iliflkinin iine yapaylk

girerse dostluklar, iten ve insanlk dolu bir

hayat unutun.

Bu kitapta size Amerikan tarz kitaplarda ol-

duu gibi yapayl pompalamaya alflmadm.

Onlarn kltryle bizim kltrmz arasn-

da dalar kadar fark var. Bizimki sayg ve sev-

gi zerinedir, onlarnki ise para ve g. Kitap

sizin flu anki tavrlarnz sakn deifltirmesin.

Sakn fazla etkilenmeyin.

letiflim insanlar arasnda kpr kurmaktr, in-

sanlar ynetmek ve insanlara bask kurmak de-

il. Kitaptaki otorite oyunlarn, nelerle karfl

karflya olduunuzu, sizi patlamfl msr gibi t-

ketmeye alflan modern kltr gstermek iinanlattm. Sadece bunlar fark etmeyi ve bunla-

rn etkisi altnda kalmamay renin. nsanlarn

anlk hareketlerine bakarak sakn kiflilikleriyle

ve duygularyla ilgili kararlar vermeyin ve ken-

diniz olun.

Sevgiyle, insanlkla, itenlikle dolu kendiniz...

Brakn, flnz dflar olduu gibi yanssn, de-

iflmeden.

evrenizi ancak yle aydnlatabilirsiniz.

11


12/224

12


13/224

NDEKLER

nsz...................................................................................15

Dikkat Vcudunuz Konufluyor ..............................................19

Blgeler ve Hkimiyet Alanlar ..............................................37

evremizdeki Grnmez Alanlar .........................................42

Ellerin Verdii Mesajlar.........................................................49Elin Konumlar ......................................................................49

Dilenci Konum .................................................................49

Diktatr Konum................................................................54

Tehdit Konumu ................................................................58

El Skma Trleri ....................................................................63

Ss Kpekleri...................................................................64Pehlivanlar .......................................................................64

fl Bitiriciler........................................................................65

Ellerin Anlattklar ..................................................................70

Eller Kenetli ......................................................................70

Ellerin nde ve Arkada Birleflmesi...................................74

Haldun Dormen Duruflu...................................................79

El Yzde ..........................................................................80

Baflparman Verdii Mesajlar ........................................83

Ellerin Birbirine Srtlmesi ...............................................87

Savunma..............................................................................89

Kol Kavuflturmalar............................................................89

Kollar Yanda El Belde ......................................................95Gizli Kol Kavuflturmalar ....................................................97

Bacak Bacak stne Atma ...........................................100

Meydan Okuma Oturuflu ...............................................101

Ayaklar arp Konumunda.............................................104

13


14/224

Gzler, Bakfllar, Bafln Kullanm ........................................109

Bafln Konumu ve Bakfllar .................................................118lgi Bakfl........................................................................118

Mfettifl Bakfl................................................................119

Hulusi Kentmen Bakfl ...................................................121

Yzn Blgeleri ve Bakfllar................................................122

Resmiyet Bakfl .............................................................123

letiflim Bakfl .................................................................123Flrt Bakfl .....................................................................124

Makam Odalar, fl Dnyas, G Oyunlar .........................127

Masalar ..............................................................................128

Dikdrtgen Masalar .......................................................129

Yuvarlak Masalar ...........................................................131

Kare Masalar .................................................................132

Alar..................................................................................133

Aynalama, Yalan, Flr

t .......................................................139

Aynalama...........................................................................139

Yalan..................................................................................143

Aksesuarlar ........................................................................155

Flrt ....................................................................................162

Beyin, Duygular ve Bedenimiz ...........................................169

Renklerin fl Yaflamnda Kullanm ......................................179

Son Sz .............................................................................199

Kaynaka ...........................................................................208

14


15/224

Bilgi bir flk gibidir, szacak bir yer bulur ve ieri girer.

Pablo Neruda1

Bazen su altnda o gne kadar hep grdnz, fakat hi fark etmedii-

niz bir fley grrsnz; inip yakndan incelediinizde, dokunduunuzda,

o gne kadar keflfetmediiniz, inanlmaz, byl bir canlyla karfl karfl-

yasnzdr. Bugne kadar hep gznzn nnde olan bu byl canlynasl da fark etmediinize flaflarsnz. Ben de bu kadar youn bir biimde

kullandmz, verdiimiz mesaja asl anlam ykleyen bu dili flans eseri

fark ettim. 1987 ylndan beri ifl yaflamnn iindeyim. Bunun yaklaflk se-

kiz ay dflndaki blm, irili-ufakl, sivil-asker, zel sektr-devlet gibi e-

flitli gruplarda yneticilikle geti. O gnden beri zerinde alfltm, bir-

ok kaynaktan okuduum, asl nemlisi ifl yaflam iinde ve ynetimde

kullandm bir konu oldu.

Verdiim seminerlerin birounun sonunda benden bu konuda bir kitap

yazmam istediler. Dikkat Vcudunuz Konufluyoru yazmadan nce oku-

duum kitaplarda ncelikle flunu grdm: Amerikalnn kendi kltrne

uygun olarak yazd bilgileri alp Trkiyedeki ifl yaflamna olduu gibi

adapte etme flansnz hi yok. Tabii, bu kltrler arasnda benzerlikler ol-duu da yadsnamaz. Hattuflafltaki Yazlkayada Hitit Kral fiippuliumann

yaztlarnda geen Tanr Hessupu, yzyllar sonra Hindistanda Tanr Zui

olarak grrsnz. Ayn Tanr Egede Olymposun zirvesine Zeus ismiyle

kar. skender dou seferine ktnda tanrlarna Anadoluda rastlar ve

ok flaflrr. Ayn Tanr bugn Batda Zuinin gnnde, yani (Tuesday) sa-

l gnnn isminde yaflar. Kltrler arasnda baz benzerlikler olduu

doru; ama bu benzerlikler bir sre sonra her lkede farkllklar gsterir.

Bu yzden kitabn bizim kltrmz yanstmasna dikkat ettim. Okudu-

um kitaplarda benim dikkatimi en ok eken konulardan biri de, hep

15

1 Neruda, Pablo (1954). Santiago niversitesi konuflma metni.


16/224

bahsedilen konuya ok uygun ve pek de inandrc olmayan Hi unut-

mam satfl mdrm bir gn... diye bafllayan senaryolar oldu. Baz kitap-larda ise herkesi salak yerine koyan ve sadece kendi davranfllarnn ne

denli profesyonelce olduunu anlatan, satr aralar hep salaklar iin ba-

flarnn 10 altn anahtaryla dolu olan alayc blmleri okudum. Kitabn

iinde bu tr ibarelere rastlamayacaksnz.

Mesajn kodlanmas, alc tarafndan irdelendikten sonra dnglen-

mesi ve bireye ikilemlenmesi gibi teoriler de grmeyeceksiniz. Dilin bi-

zim konufltuumuz dil olmasna ve yurt dflndan verdiim rnekler hari-

cinde ngilizce bir terim kullanmamaya dikkat ettim.

Kitapta ok fazla isimle karfllaflacaksnz. Bunun nedeni, bilginin ok de-

erli olduunu ve her trl bilgiyi aldm insanlarn isimlerini vermem

gerektiini dflnmemdir. Tm bildiklerimiz baflkalarndan rendikleri-mizdir. Bu kitab yazmamda bana bir fleyler reterek yardmc olan tm

dostlarn isimlerini bir sayfada toplanmfl bulacaksnz. Kaynaka bl-

mnde alnt yaptklarmn yan sra, alnt yapmamfl olmama ramen,

bu kitab yazarken, bende birtakm fikirlerin oluflmasna katkda bulu-

nan, konuyla ilgili okuduum kitaplarn isimlerini de yazdm.

Robert Colteway, Alman bir arkeologdur ve Babilin Asma Bahelerininpeflinde kazlar yapar. nce surlar bulur ve Babilin Asma Bahelerini

bulduunu zanneder; ama yanlmfltr. Kazlarda bulduu 25000 tabletin

hibirinde Babilin Asma Bahelerinin ismi bile gemez. nk Babilin

Asma Baheleri yoktur! Egede zeytin ve peynirle beslenen Platonun -

rencileri Douya gittiklerinde, mthifl ve zengin bir dnyayla karfllaflr-

lar. Yunanistana dndklerinde orada grdkleri envai eflit meyveleri,

baheleri ve uygarl abartarak anlatrlar; gittike anlatlanlara daha faz-

la inanlmaya bafllanr. Sonunda hepimiz, olmayan Babilin Asma Bahe-

lerini dnyann yedi harikasndan biri zannederiz.

16


17/224

Sradan fleyleri gznzde byterek mucizevi fleylere dnfltrmeyin,

bunun yerine mucizevi fleyleri sradan fleylere dnfltrn diyor FrancisBacon. Kitapta anlattklarmn gnlk yaflamdan uzak olmamasna alfl-tm. Kimi yazarlarn beden dili ile ilgili abartl bulduum yorumlarn,kimi hareketlere ykledikleri anlamlar, gnlk yaflantmzda ve ifl yafla-mnda hi grmediim iin kullanmadm. Sahte Asma Baheler yaratma-maya alfltm.

Beden diliyle ilgili ok temel, hepinizin bildii konulara ise (eer biri es-niyorsa uykusu gelmifltir gibi) kitab, bizlere saf muamelesi yapan, yu-

murta piflirme makinesi kullanma talimatlarna evirmemek iin dein-

medim. Onun iin kitapta basit konulardan ok, ayrntlara rastlayacak-

snz.

Bir fiili ataszdr: Sinek ter iindeki kz drtmfl, Tarlay srerken

amma yorulduk deil mi? demifl. Bu kitab yazarken bana ok fley re-ten dostlarmn, bana bu zaman ayrmam salayan ZGREN&AKINlekip arkadafllarmn ok byk katks oldu. Eer, bu kitap bilginin bu l-kede birka kap altndan szmasna bir sinek kadar katkda bulunursa, nemutlu bana.

Ahmet fierif zgrenEkim 1998Ankara

nsz 17


18/224

Kusursuzluu kk fleyler oluflturur; ama

kusursuzluk kk bir fley deildir.

18


19/224

DKKAT VCUDUNUZ KONUfiUYOR

Karflmzdaki insanla iletiflim kurarken, bir mesaj iletirken

3 kanal kullanrz. Sz: Burada ierikten bahsediyorum,

sylediiniz cmleleri yazl dflnn. Ses: Tonlama, vur-

gu, telaffuz. Beden Dili: Mimikler, vcudun duruflu, bakfl-

lar, mesafeniz vs. Karflmzdaki kifli duygularmz bu

kanaldan alglar. fiimdi ltfen kaleminizi alp karflnzdaki-

nin duygularn anlamaya alflrken veya siz duygularnz

karflya aktarrken bu kanaln etkilerini dflnerek bun-

lara, toplam % 100 olacak flekilde birer not vermenizi is-

tiyorum. (Yazn. nk, bu daha sonra, kitab okumaya

bafllamadan nceki yarglarnz kontrol etme olanasalayacaktr. Doru cevaplar arka sayfada bulacaks-

nz.) Notlamay yaptktan sonra devam edebilirsiniz.

ou zaman ok yaknmzdakilerin srf burnumuzun

dibinde olduklar iin asl zelliklerini deil de ikincilzelliklerini fark ederiz.

Orhan Pamuk2

19

2 Pamuk, Orhan (2003). Kara Kitap. stanbul: letiflim Yaynlar.

SZ

SES

BEDEN DL

% _____

% _____

% _____+______________

100


20/224

Biriyle dans ettiinizi dflnn, fonda alan flarkdaki sz

(ierik), mzik (ses) ve dans (beden dili) karflnzdakizerinde farkl oranda etkiler brakacaktr.

20

MESAJIN ULAfiMA

KANALLARI

SZ % 7

SES % 38

BEDEN DL % 55

3 Ferris & Mahrebian (1967). Inference of attitudes from nonverbal commu-nication in two channels. The Journal of Counselling Psychology, Cilt 31,sayfalar 248-252.

3


21/224

Bunlar, Prof. Dr. Albert Mahrebian ve Ferrisin 1967de yap-t bir arafltrmann sonular. Bu trdeki hemen hemenbtn kitaplarda bu arafltrmann sonularn bulacaksnz.eflitli bilimsel arafltrmalarda farkl sonular ortaya kmflolsa da sonular birbirine ok yakndr. Son dnemdeki ba-z arafltrma sonularnda sz blmnn etkisinin % 15ekadar ulaflt grlyor. Fakat bugne kadar duygu aktar-mnda szn etkisinin bu orann zerine ktn gsterenbir arafltrma yok.

fiimdi itiraznz duyar gibiyim:

Ben patronumun sylediklerini dinlerim, hareketler o ka-dar nemli deil.

Ne yani, o kadar korktuum karmn szleri benim bir ku-lamdan giriyor dier kulamdan kyor mu? Nayr!

ocuk bana evlenme teklif ediyor, nasl syleyeceinemi bakacam?

Hadi ordan, almfl kalemi eline uyduruyor! (Bu sonuncu-yu syleyen arkadafla teessf ediyorum.)

Bakn cmle flu:

Nazl, benimle evlen!

Bu cmleyi muhallebicide yznzde hafif bir glmseme,sevgilinizin gzlerine bakarak ve ellerini tutarak sevgi-li dostum Semih Sergenin ses tonuyla sylemenizle, szhi deifltirmeden, sesi ve beden dilini deifltirerek, yaniReha Muhtarn ses tonunu kullanp, bir elinizle masaya vu-rup dier elinizin iflaret parman Saadettin Teksoy gibiuzatarak NAZZLI BENMLEN EVLENN!!! diye barmanzarasnda sonu olarak byk bir farkllk olduunu grecek-

siniz; yani ne sylediiniz deil, nasl sylediiniz nemli.Ne yazk ki mesaj iki fliflelerini algladmz gibi alglarz.indekinden ok paketi sizi etkiler ve syleyifl biiminiz, ya-ni sesinizi ve vcudunuzu kullanflnz karflnzdaki zerindeasl etkiyi brakr.

Dikkat Vcudunuz Konufluyor 21


22/224

Maaflm yetersiz, biraz artfl istiyorum.

Maaflm yetersiz, biraz artfl istiyorum.

22


23/224

Maafl artfl istemeye gelen bir alflannzn size bunu bi-

rinci resimdeki gibi sylemesiyle, ikinci resimdeki gibi sy-lemesi arasnda etki asndan byk fark olacaktr (Be-nim iin fark etmez, ikisinde de maafl artfl yapmam di-yor olabilirsiniz; ama en azndan birini dvmek zorundakalmayacanz kesin. nann ben fotoraf ekerken ken-dimi zor tuttum!).

Tabii, bu oranlarn her konuflmada byle olduu syle-

nemez. Kiflilerin kltr dzeylerine, konuflulan konuya,atmosfere, mesajn duygu mu, dflnce aktarm m olu-fluna gre szn, sesin ve beden dilininetkileri farkldr.

Bu konuda anlafltmz dflnyorum; o yzden, bir de-dii bir dediine uymayan, Hi unutmuyorum bir kere-sinde flyle nemli bir sz sylemiflti, bu lke iin flylebir fikir oluflturdu diyemediiniz politikaclar yllardr dev-

lette nemli yerlerdedir. Evet, ne sylediiniz deil, naslsylediiniz nemli. Hibir fleyi iyi sylemek, politikadanemli noktalara gelmek iin nemli olabilir. Politikacla-ra kitabnyalanla ilgili blmnde yine deineceiz.

Sayn Asl zyrekin stanbulda yapt bir arafltrma,Trkiyede bat blgelerinde yetiflenlerin beden dillerinidaha az kullanrken, gney kkenli olanlarn ok daha

fazla kullandn gsteriyor. Ayn flekilde kltr dzeyiarttka beden dili kullanmnn azald grlr. PrensCharles, Kralie Elizabeth gibi soylularn konuflurken el-lerini ve vcutlarn hi kullanmadklarn grrsnz. n-gilterede Eton College gibi okullarda rencilerin koltukaltlarna kitaplar yerlefltirip topluluk karflsnda yle ko-nuflmalar salanr. Bir sre sonra renciler kollarn ha-

reket ettirmemeyi renirler. Prens Charlesn ocuklarbugn ayn okulda okuyorlar. Oysa Margaret Thatcher,krsye elini nasl vurmas gerektii konusunda popimaj menajerlerinden ders ald.4 Kruschevin ne syledi-


4 Atkinson, Max (1984). Our Masters Voices. New York: Routledge.


24/224

ini kimse pek hatrlamaz, ama Kba krizi srasnda Bir-

leflmifl Milletlerdeki konuflmasnda ayakkabsn karpkrsye vurmasn kimse unutmaz (bizim politikaclar,olur da bu kitab okurlarsa meclis orap kokusundangeilmez). Bakn hi kprdamadan konufluyorum, nekadar da kltrlym demeyin, sylediklerinizin etkisi-nin azaldn grrsnz. letiflimde doal olmak okdeerlidir; yoksa, dublajl brahim Tatlses filmlerine ben-

zersiniz. Filmde, adam mthifl bir dublaj sanats ses-lendirmifl, mthifl kibar konufluyor; trk bafllayncaaneey any...

Beden dilinin kullanm (szsz iletiflim) kk yafllarda

ok fazla iken, yafl bydke azalr. Baz ocuklar iin

sylenir: Bymfl de klmfl, bu kategoriye giren-

lerin bilmiflliklerinin yan sra, beden dillerini de byklergibi ok az kullandklarn greceksiniz. Ayn ma kk

bir ocua ve yafll bir adama seyrettirip anlattrdnz-

da, kk ocuk gol anlatrken koflturup, topa vurup

gol atan futbolcu kadar heyecanl bir performans gs-

terirken; yafll izleyici hi kprdamadan Lefter Kkan-

donyadis gol atmfltr, binaenaleyh diyebilir.

Kadn ve erkek arasnda da baz farklar var. rnein,

ceket giyerken erkeklerin ilk nce sa kolunu, kadnlarn

da daha ok sol kolunu kullandklar tespit edilmifl (bu

beynin loblarnn kullanm ile ilgili). Yine yalan sylerken

erkekler gzlerini aflaya doru karrken, kadnlar da-

ha ok yukar bakmay tercih ediyorlar ve erkekler yalansylerken gzlerini ovuflturuyorlar, kadnlarn eli ise bu-

runlarna gidiyor. Bu rnei verdiim seminerlerde toplu

olarak hep ayn tepkiyi aldm: Makyajlar bozulmasn di-

ye! Kesinlikle doru.

24


25/224

Peki dnyadaki farkllklar ve benzerlikler ne? ncelikle te-

mel duygularn tm dnyada ayn yz mimikleri ile gste-rildiini belirtmem gerekir. Bir Japon da mutluysa yzn-den anlarsnz, Senegalli bir taksi flofr de levyeyi ekipsizi dvmeye geliyorsa, kzgnl yznden bellidir. Amavcudun blgesel hareketlerinde baz farkllklar vardr.

fiimdi ltfen sadece baflnz kullanarak bir evet iflaretiyapar msnz? fiimdi de yine baflnzla h, hayr anla-

mna gelen iflareti yapn (bunlar Eminn-Taksim oto-bsnde, Konak-Karflyaka vapurunda ya da Anka-rayda yapyorsanz etraftakiler deli zannedebilir). Evettm dnyada ayn, insanlar bafln yukardan aflayadoru sallyor. Hayrda tm dnyada ayn, insanlar bafl-larn iki yana doru sallyorlar. Hayr, biraz nce sizinde yaptnz gibi bafllarn geriye atarak ve gzlerini vah-

flice arkaya doru devirerek yapan millet var: Trkler,Yunanllar ve Suriyeliler. Bir de talyann sadece Sicilyablgesinde, yani gneyinde yaplyor. Kk bir ocuamama uzattnzda yemeyecekse kafasn iki yana do-ru sallar veya yana doru evirir; bu, ocuun doal birhayr tepkisidir. Fakat yafl bydke renmenin etki-siyle bu tepkiler farkllk gsterir. ki ulus ise bu hareketin

tam tersini yapyor: Getiimiz gnlerde Sheratonda, n-san Kaynaklar Trkiye Buluflmasnda yaptm bir ko-nuflmada, Emniyet Genel Mdrlnden bir bey, Ar-navut rencilerin evetve hayriflaretlerini tam tersi fle-kilde kullandklarn syledi. Arnavut rencilere Trki-yeye ilk geldiklerinde Yemek yer misiniz? diye soru-yorlar. ocuklar kafalarn evetanlamnda iki yana salla-

ynca Herhlde yemeyecekler diye saatlerce a brak-yorlar. Bursada tanfltm Bulgaristan gmeni olan birvatandaflmz, bana Bulgarlarn da evetve hayriflaretle-rini tam tersi flekilde yaptklarn syledi. Bulgaristan veArnavutluktaki bu farkllk, Yunanllarn hayr iin bizim



26/224

gibi kafalarn arkaya atmalar Balkanlarda bu konuyla il-

gili genel bir farkllk olduunun bir gstergesi. Biz kafa-y iki yana sallamay, yazk anlamnda kullanrz. Bu,onaylamadmz bir durumu ya da olumsuz bir duygu-yu ifade etmek iin kullandmz bir harekettir. Batdahayrn yan sra katlmama anlamnda da kullanlr.Ak oturumlarda karflt grfl savunan kifli kamera onugsterdiinde, onaylamadn gstermek iin kafasn

iki yana sallar. Bizde hayranlamnda kafanz btn biroturum boyunca geriye atma ve kafllarnz kaldrmaflansnz olamaz. Belki bunun yerine Deniz Baykal g-lmsemesikullanlabilir.

ok ilgintir ki 1997 ylnda Bilkent niversitesinde retimyelerinden, rencilerden ve alflanlardan oluflan yakla-flk 200 kiflilik bir toplulua yaptm bir konuflmada, insan-lardan bafllaryla hayryapmalarn istediimde, kafalarnyarsnn yukar doru kalkarken, dinleyicilerin dier yarsnnda bafllarn saa sola salladn grdm. Hayr diermilletler gibi yapan grup daha ok Inter-Star dizileriyle b-yyen, Pepsicilerin generation-next yapmak iin milyonlar-ca dolar harcadklar yafl grubuydu. Globalization ad al-

tnda mthifl sistematik bir Americanization yrtlendnyada renmeyle ve beyin ykamayla beden dilindegenel bir benzeflme olmas kanlmaz grnyor. fiu anmzik kanallarnda program sunan VJler (vjk) ayn abar-tl hareketleri bundan 10-15 yl ncesi TRTde yapsalardduyma engelliler iin Amerikadan sunucu getirmifller d-flncesine kaplabilirdik; ama alflyor ve reniyoruz. Ben

bu globalleflmenin, 1950li 1960l yllarda byklerimizeClark ekmeyi reten rahmetli Clark Gable ile bafllad-na inanyorum. O bakfl hlen birok pastane, kraatha-ne, niversite kamps gibi umuma ak yerlerde aynciddiyetle icra edilmektedir.

26


27/224

Clark eken bir gencimiz (kendisi evli ve bir ocuk babas).

Ayn gencimiz baflka bir Clark tarz deniyor; Kemal Sunal tarz (ken-

disi yine evli ve yine bir ocuk babas).



28/224

Akflam eve gittiniz, sofrada en sevdiiniz yemein tad-

na baktktan sonra, mkemmel olmufl anlamnda yapt-mz iflaret budur.

Mkemmel hareketi

Ktahya Gen fl Adamlar Derneinde (KGAD) yapt-m bir konuflmada Erkan Gral, bir ansn anlatt: tal-yada nemli bir ifl balants yapmfllar ve akflam yeme-e klmfl. Yemei nasl bulduu sorulduunda, ErkanBey bizim mkemmel hareketini dierlerine doru yap-mfl, herkesin yz aslmfl. Hareketi anlamadlar her-hlde diye tekrar ettiinde yzler daha gerilmifl ve son-

ra da buz gibi bir geceyle yemei bitirmifller. BirleflmiflMilletler Orta Avrupa Grubuna liderlik, takm alflmasgibi eitimler verirken grupta Finlandiyadan Ermenis-tana, Amerikadan Filipinlere kadar rencilerim olu-yor, o gruplardan birinde iki talyan ynetici olan Marko

28


29/224

ve Furyoya sorduumda talyanlarn bu hareketi Ne zr-

valyorsunuz? anlamnda kullandn sylediler. talyanfutbolcularn hakeme itiraz ederken bu hareketi yaptkla-rn greceksiniz. Ayn hareket Suudi Arabistan, Suriye vesrailde yavaflla (flvayye) anlamnda kullanlr. Kbrsta

verdiim bir seminerde, Kbrs Trkleri arasnda bu iflare-tin eskiden gnn greceksin anlamnda kullanldnsylediler. talyanlarn bir yemei beendiklerinde iflaret

parmaklarn yanaklarnda sabitleyip mmm diye evir-diklerini, NATOda yabanc subaylar eitirken rendim.fiimdi talyadaki o geceyi gznzde canlandrn. Bizim-ki flahane diyor, onlar zrvalamayn anlyor.

Baflparmak hareketi

Baflparmak iflareti benim iin su altnda kfl yapyoruzanlamna gelirken, baflka birine Fazilet Partisini arfltra-bilir, kimi lkelerde (rnein ABD) ayn iflaret baflar anla-mnda kullanlrken, baz lkelerde kfr anlamna gelir.



30/224

Bu iflareti Filistinde yaparsanz Hizbullah taraftar oldu-

unuz anlafllr. Mslman birok lkede (rnein ran)ve Avustralyada bu hareket kfr anlamnda kullanlr.1996 ylnda, Bangladefl Parlamentosunda DenizcilikBakan Abdur Rab bu hareketi yaptnda, parlamentove basn birbirine girmiflti. Ayn hareketi bizim meclisi-mizde yaptnzda olumsuz bir fley ifade etmez.

Kuzey-Gney Savaflnda Kuzeyli askerler her gn tekmil

veriyorlard: Five people are killed (5 kifli ldrld), k-saca five key Kimse lmemiflse bugn len yok anla-mnda OK (Ovv-Key) diyorlard.

OK iflareti

OK iflareti su altnda bir problem yok anlamnda kullanlr-ken, Trkiyede yolda bir vatandafla bu iflareti yaparsanz

gznze yumruu yersiniz. Japonlar ise ayn iflareti paraanlamnda kullanr. Bugn Amerikada bu iflaret (OK)problem yok veya baflar anlamnda kullanlr. Latin lke-lerinde ise ayn iflaret kfr anlamna gelir. John Kijnerin,5

30

5 Kijner, John. The New York Times, 29.08.1996.


31/224

bir Amerikan gazetesinde yaymlad yazsnda oku-mufltum; 1950de Richard Millhous Nixon, Amerikanngney snrnda konuflmaya gider ve toplanan Latin hal-ka iki eliyle OK iflareti yapar, topluluun tepkisi ok sertolur, kfr ediyor zannederler. Ayn iflareti Fransada ya-parsanz da deersiz, sfr anlamna gelir.

6

Churchill 8 Mays 1945te Whitehallda, kinci Dnya Savaflnn biti-minde 50.000 yurttaflna, aznda g simgesi puroyla zafer iflaretiyapyor.


6 National Geographicdergisi, Austos 1965.


32/224

7

Fotorafta, Winston Churchilli lm zerine Austos 1965te ona

ayrlan National Geographic kapanda zafer iflareti yaparken g-

ryorsunuz.

Churchillin kinci Dnya Savafl sonras iflaret ve ortaparman kullanarak V Victory (Zafer) kelimesinin ilkharfini yaparak zaferi sembolize etmesi, tm dnyadabu iflaretin zafer iin kullanlmasna neden olmufltur. Ay-n iflareti avucunuzu kendinize evirerek yaparsanz,Trkiyede 2 anlamna gelir, ngilterede ise karflnzdaki-

ne boynuzlu diyerek kfr etmifl olursunuz. Bunun k-keni ise befl yz yl ncesine dayanr. Franszlar savafl-larda esir aldklar ngiliz okularn, kurtulduklar zamanyay kullanmasnlar diye, iflaret ve orta parmaklarn ke-

32

7 National Geographicdergisi, Austos 1965.


33/224

serler. Agincourt ve Crecy Savafllarn kazanan ngiliz ok-

ular, savafl meydanndan kaan Franszlara avu ilerikendilerine dnk bir flekilde iflaret ve orta parmaklarnhavaya kaldrrlar ve Parmaklarmz kestiniz; ama biz ka-zandk derler. Bylece bu hareket gnmz ngiltere-sinde kfr olarak kullanlmaktadr.

Yaser Arafat zafer iflareti yaparken, Filistinlileri de ayn hareketle lider-

lerine cevap verirken gryorsunuz. lkelerinin sraile verilmesini arka

planda organize eden ngiltere Baflbakannn yaratt bir slogan.

Sri Lanka, Hindistan veya Taylandda bir ocuu baflnadokunarak veya hafif fiskelerle sevmeye kalkarsanz bubir faciaya yol aabilir. Bu lkelerde bafln ruhunbulun-duu yer olduuna inanlr.

Bizlerin dur diye bildii iflareti, avu dfla dnk, befl par-mak yukarda, Bat Afrikada yaparsanz karfldakine Se-



34/224

nin befl baban var! diye kfretmifl olursunuz, durmak ye-

rine arabay zerinize srerler. Yunanistanda da bu kfrolarak alglanr.

Avu yukar bakar flekilde parmaklar kapal, sadece ifla-ret parman ileri geri hareket ettirerek yaptmz a-rma hareketi, Yugoslavya ve Malezyada, sadecehayvanlar armak iin kullanlr. Avustralya ve Endo-nezyada ise hayat kadn arma anlamna gelir.

lkeden lkeye farkllklar o dzeydedir ki kuzey lkele-rinde insanlar fazla hareket yapmadan konuflurlarken,iki Arap uzaktan grrseniz sar dilsiz vatandafllar an-laflmaya alflyorlar zannedersiniz. Danimarkallar veKuzey Avrupallar ise Tutankamon tarz fazla hareket et-meden anlaflrlar.

Prof. Dr. Robert Kraussun 1940l yllarda New Yorkagelen mlteciler hakknda yapt bir arafltrmada, tal-yan ve Yahudi olanlarn dier gmenlere gre ok da-ha fazla hareket yaparak konufltuu saptand. Yahudile-rin el hareketlerinin kk apl olmasna karfllk, tal-yanlarn jestleri daha abartlyd ve Krauss, bunu iki dilin

farkl ritimlerine balyor.fiimdi sa elinizi yumruk yapn! (fiu anda toplu taflmaaralarnn dflnda olan okurlarmz kastediyorum.) Da-ha sonra parmaklarnz bir, iki, , diye tek tek aaraksaymaya bafllayn.

% 80 ilk olarak iflaret parmanz kaldrarak saymaya

baflladnz, biz Trkler saymaya iflaret parma ile bafl-larken, Batllar baflparmaklar ile saymaya bafllyorlar.1999 ylnda ngilterede Northampton niversitesindeAvrupa Topluluu bnyesinde yrtlen bir ynetici ye-tifltirme programnda ders vermem istendi. Katlan ngi-

34


35/224

lizlere saymalarn istediimde hepsi baflparmaklaryla

baflladlar. Bu da beden dilinde birok hareketin ren-me ile olufltuunu ve kltrden kltre deifltiini gste-ren bir rnek. inliler saymaya sere parmaklaryla bafl-lar. Bir seminerimde, dinleyicilerden birinin sere par-ma ile saymaya baflladn grdm. Byle bir rneiilk defa gryordum. Nereli olduunu sorduumdaTrabzonluyum, niye sordunuz? cevabn aldm. Trab-

zon ve dousunda beden dili farkllklarn arafltrmak is-tiyorum (Karadenizde nereye giderseniz gidin Siz lazmsnz? diye sorduunuzda Biz laz deiliz daha dou-dakiler laz derlermifl. Byle byle en uca kadar laz bu-lamadan gitme ihtimaliniz var).

Trk Silahl Kuvvetleri Eitim Doktrin Komutanlnda(EDOK) yaptm bir konuflmaya katlan subaylar arasn-da bulunan Azerbaycanl subaylar, bizdeki Hayr hare-ketinin onlarda Ne diyorsun? anlamna geldiini anlat-tlar.

Ege Gen fl Adamlar Derneinde (EGAD) yaptm birkonuflmada, yllardr Trkiyede yaflayan Mr. Winfred dabeden dilinde Almanyayla byk farkllklar olduunu

sylemiflti. Sonu olarak beden dili tm dnyada bykfarkllklar gsteriyor ve bunlar bilmek byk avantaj.



36/224

Dier blme gemeden nce ltfen bu

resmi bir dakika boyunca inceleyin.

36


37/224

BLGELER VEHKMYET AL

ANL

ARI

Evlerde herkesin belli koltuklar vardr. Sofrada herkes ay-

n sandalyeye oturur, iftler ayn yata paylaflr, kesinlikle

herhangi bir akflam yerlerini de deifltirmezler. steyen

okur, bunu deneyebilir. Bugn erken hareket edip yeflil di-

kine izgili pijamanz ve atletinizi giydikten sonra karnzn

tarafna yatp bekleyin, o t pt eflinizin NOOLUYOS! ni-

dasyla kafanza tencereyi geirdiini greceksiniz.

Maaralarda yafladmz alardan bu yana hepimizinkendimize ait alanlar ve blgeleri oldu ve bunlar sava-

flarak savunduk. Modern yaflamla birlikte blgeler kesinsnrlarla veya baltalarla izilemez oldu. Gndelik yafla-mmzda kendi alanmza sklkla girilmeye baflland,maara devrinde olduu gibi birbirimize saldramad-mz iin (tabii, bu konuda stanbulu bu snflandrmanndflnda tutuyoruz) fazlasyla agresif ve gergin olabiliyo-

ruz. Hayvan dostlarmz da kendilerine ait alanlar olufltu-rurlar ve o blgeye dier hayvanlarn girmesini istemez-ler. Kpeklerin koku alma duyusu insanlara gre yakla-flk yz kat daha fazladr. Parklarda her aacn altndadurup azar azar ifllerini yapan kpekler aslnda kendi

Bu adam herhangi bir mlke sahip deil;

mlk ona sahip.Diyojen

37


38/224

blgelerini iflaretleme abasndadrlar. Yine kediler, b-

yk akrabalarnn yaptklar gibi aalara srnerek bl-gelerini kokuyla belirlemeye alflrlar. Bylece Zama-

nnda fluradan bir arazi kapatamadk duygumuzun, ay-nsnn hayvanlarda da olduunu grmfl oluyoruz. Her-hangi bir ifl grflmesine gittiinizde unutmayn, o blge

her ne kadar bahsettiimiz flekillerde iflaretlenmemiflsebile tamamyla karflnzdaki kiflinindir. Eer yanlfllkla

masasna dokunursanz taciz edersiniz.

1997 yl Eyllnde bir yneticiyle grflmem vard; ne i-

mek istediimi sorduunda ay istedim. Fakat her zaman

masann nnde duran sehpa o an orada olmad iin

eer barda yanlfllkla o yneticinin masasnn zerine

koysaydm, ki yllar nce deneyimsiz bir grflmeci iken

bunu kesin yapardm, bu olumlu grflme, mthifl birolumsuzlukla bitebilirdi (grflme boyunca benim barda

kafamda taflmam garip kat, ama olsun).

Tarafsz bir yere yemee gittiinizi dflnn, masa oto-

matik olarak ikiye blnr. Yars sizin, yars da karflnz-

daki arkadaflnzndr. Onun blgesindeki tuzluu isteyin

ve yemeinize dkn, fakat geri vermeyin, kendi blgeni-ze koyun, iki dakika sonra arkadaflnzn tuzu alp zaten

deniz suyu kadar tuzlu olan orbasn tuzladn ve tuzlu-

u tekrar kendi blgesine koyduunu greceksiniz. Sizin

tarafnzdaki kl tablasn aktrmadan onun blgesine itin,

befl dakika sonra kl tablas sizin blgenize geri gelir.

Sahiplenme iin zellikle dokunmay kullanrz. Bir d-n salonuna girerken, sevgilimize, eflimize sarlr veyadokunuruz. Bu dokunuflu Bu benim ona gre! anla-

mnda kullanrz. Genelde hanmlar bu mesaj etrafa ver-mede bizden daha kibar olduklar iin, bizim yaptmz

38


39/224

gibi kollaryla bir boma harektna girmek yerine, ze-

rinizden olmayan kepekleri silkelerler ya da ceketinizdenhayali salar toplarlar. Zaten sk olan kravatnz dilinizidflar karacak flekilde skarlar. Bu, dier diflilere Buadam benim, bulana kadar canm kt, kimse yanafl-masn mesajn verir. Siz saf saf Dn kafa st dfl-tm, dnp bakmad. fiimdi kravatm dzeltiyor, dee-rimi anlad. Rabbime flkrler olsun! diye dflnrken,

o etrafa gerekli mesaj vermektedir.

Sahibi olduunuz ifl yerinde duvarlara dokunup yaslana-bilirken, bir baflkasnn yerinde bunu yapamazsnz.Kendi mahallesinde bir aaca veya diree tek elini yas-layp duran genler bunu baflka bir mahallede yaptkla-rnda meydan okuma anlamna geldiini bilirler.

Yeni araba alan birinin, arabasyla bir fotorafn ekmekistediinizde verecei poz % 99 afladaki resimde g-receimiz gibi olacaktr (biyolojik olarak iki ayan birdenarabaya dayama imkn olmad iin bununla yetinir).

Yeni ald arabayla poz veren bir beyefendi.

Blgeler ve Hkimiyet Alanlar 39


40/224

Peki ayn kifli byk bir ifltahla poz verirken bir sonraki fo-

torafta grdnz gibi yoldan geen alakasz biri elinive ayan arabaya dayasa ne olur? flte bir ifl grflme-sinde karflnzdaki kiflinin masasna dokunduunuzda,zel bir eflyas ile oynadnzda ayn duygular yaflanr.

Konuyla alakasz biri gelip poza giriyor.

Yurt dflnda yaptm bir dizi ifl toplantsnn en sonuncuve en nemlisinde yafladm bir deneyimi anlatmak is-tiyorum. Toplantda benim yanmda oturan ve uluslara-ras deneyimi olan bir ynetim danflman ayaa kalkt(lkeyi ve ismi kitapta vermek istemedim) ve Trkiyede-ki yksek enflasyondan, iflsizlik oranlarndan, son -drt ylda ka hkmet ve baflbakann deifltiinden ke-

sin rakamlar ve istatistikler vererek bahsetmeye, lkeninyaflad politik kaos, dinci akmlar ve terr rneklerinitam bir Batl tekniiyle, ok etkileyici bir tarzda anlatma-ya bafllad. Toplantda olan dier yneticilerin sessizceve ok etkilenerek dinlemeye baflladklarn grdm.

40


41/224

Belli ki dersini ok iyi alflmflt. ki- gn iinde oluflturdu-

umuz o olumlu atmosfer (Turkish kebap good, Turkishrak good havas) bir anda dalmaya bafllamflt. Danfl-man, ses tonu, nceden hazrlanmfl konuflmas, arayagirmenize imkn vermeyen tarzyla etkili bir sunuflun tmprensiplerini kullanarak bir konteyner inciri berbat etmekzereyken, ben bir fley yapmaya baflladm. Bir anda o et-kileyici konuflmada teklemeler, unutmalar bafllad. Bu

arada ben kimsenin dikkatini ekmeyen, hatta danflma-nn da bilinli olarak fark etmedii eylemime devam edi-yordum. ki saniye araya giremeyeceiniz o etkileyici ko-nuflma, ats ak in evlerine dnd. Ben araya girdim,ayaa kalktm ve konuflmaya baflladm. Trkiyedeki kal-knma hzyla, onlarn kalknma hz arasndaki dev farkrakamlaryla verdim (ben de dersimi alflp toplantya y-

le girmifltim). Baflbakan deifltirme hzmzn en azndantalyadan az olduunu, darbelerin de Meksikadan dahaaz ve dzenli aralklarla yapldn ve Turkish hamamngood, Turkish delightn da good olduunu anlatan bil-gilerle atmosferi dzelttim. Bizim iin ok nemli olan birantlaflmay imzaladk.

Peki ne yapmfltm? Ayaa kalkmadan nce, yanmda

oturan danflman, masada Crossmarka parlak gmfldolma kalemini brakmflt. O etkileyici konuflma srer-ken ben kalemi aldm, kapan takp karmaya, elimdeevirmeye, bir fleyler karalamaya baflladm. Orada ka-lemle oynadmda, danflman, fotoraf ektirdii yeniarabasna bir yabanc tarafndan ayak dayanan kifliyleayn duygular yaflamaya saldramad, tartflamad ve

ek ayan diyemedii iin de teklemeye bafllamflt.Eer teklemese ve uvallamasa benim onun sunuflu-nun iine girmem olas deildi. Bir ifl grflmesine gitti-inizde karflnzdakinin masasna barda koymanz yada elinizle masasna dokunmanz ayn etkiyi yapar.



42/224

Bir ifl grflmesine gittiinizde tm ofis malzemeleri kar-

flnzdaki kifliye aittir. Dokunmaya bafllarsanz byk birrahatszlk yaratrsnz. Kimi zaman eer inisiyatifi ele ge-irmeniz gerekiyorsa, masadaki bir kalemlikle oynaya-bilir ya da sadece bir kdn yerini deifltirebilirsiniz. Omasaya en ufak dokunufl bile karflnzdakinin otoritesinisarsacak, sizin onu pek kaale almadnz hissettirecek-tir. Aslanla boa bir ifl anlaflmas yapmfllar. Boa, asla-na: Hadi koum bu anlaflmay bir slatalm demifl, as-lan: Aabey, sa ol ben gelmeyeyim, yengen evdebekler demifl, boa: Kardeflim biz de evliyiz, bu kadarda klbk olunmaz ki dediinde, aslan: Tabii, beni ev-de inek beklemiyor demifl. Grflmeyi yaptnz bro-da sizi kimin beklediine bakn ve ona gre davrann.

ev

remizdeki Grnmez AlanlarDuran suyun iine bir tafl attnzda etrafnda oluflanhalkalar gibi bizim de bedenimizin evresinde greme-diimiz halkalar vardr.

eflitli kitaplarda bu mesafe deiflik llerde verilmifltir.Grnmeyen bu blgeler lkeden lkeye, flehirden fle-hire deiflmektedir. zel alanya da dier bir deyiflle

mahrem blge sadece anne babamz, sevgilimiz, efli-miz ya da ok ok yaknlarmzn girebildii blgedir. Bualana baflka biri girerse kalp daha hzl atmaya ve stresykselmeye bafllar. Kama istei veya saldrganlkhissiduyarsnz. O yzden kalabalk spermarketlerde ve so-kaklarda herkesin yz asktr. Londra metrosunda da,Ankara metrosunda da kimsenin yznn gldn

gremezsiniz; nk herkesin zel alan rahatsz edil-mektedir. Asansrde de ayn duyguyu yaflarsnz. Dfla-rda sohbet ettiiniz insanlarla beraber asansre biner-siniz, bir anda gizli iletiflim kurallar ifllemeye bafllar;kimse gz gze gelmez. Katlar gsteren dmelere

42


43/224

Etrafmzdaki grnmeyen blgeler.8


8 Hall, Edward T. (1966). The Hidden Dimension. New York: Doubleday.


44/224

hep beraber dikkatli birer opera izleyicisi huflu ve eda-

syla bakmaya bafllarz. fiimdi asansre bindiniz, mah-rem blgeniz rahatsz ediliyor, kama ihtimaliniz yok,saldrsanz Bir manyak var asansrde, adam dv-yor diye adnz kar; o yzden birbirimizi yok sayphep beraber lambaya bakar ve katlar sayarz. Beefl,drt, ...

Bu alann taciz edildii dier bir durum da sorgulardr.

Batda etraf ak bir sandalyeye oturtulan sank sorgula-nrken, polis hep yandan yanaflarak (bunun nemini a-larda greceksiniz) ve yanna iyice yaklaflp zel alanntaciz edip dokunarak sorular sorar, psikolojik olarak b-

yk bask altna giren sank suunu daha kolay itiraf eder.

nl sunucu Erkan Yola da, Evet-Hayrprogramn su-narken, yarflmacnn hep yaknnda durur ve zellikle sksk yaknna ekme numaras ile dokunurdu. Mahremblgesi rahatsz edilen bu insanlar, tm konsantrasyon-larn kaybedip rahatlkla evet hayr numarasna dfler-lerdi. Eer Yola bu sorular karflsndaki kifliyi bir masa-nn arkasna alarak ve mesafe koyarak sorsa bu kadarkolay evet dedirtemezdi. Yllar nce bu program pa-zar gnleri TRTde seyrederken, eminim Ne kadar ko-lay tuzaa dflyorlar diye dflnmflsnzdr. Ekran-dan seyretmekle, size dokunularak cevap vermenizarasnda inanlmaz bir fark olduunu flimdi daha iyi g-ryorsunuzdur, diye dflnyorum.

Rock konserlerinde ve TVde grdmz arabesk ilah-larnn(!) konserlerinde dinleyicilerin bu denli lgnca

davranabilmesinin nedeni de, birbirlerine mthifl yaknolmalar ve herkesin birbirinin zel alannda olmas y-znden saldrganlk duygusunun artmasdr. Vahfli vetempolu mzik de bu duyguyu artrr. Statlarmzdaki ar-bedeyi ve holiganl dflnn, insanlar ayakta arbede

44


45/224

hlinde tkfl tkfl deil de birbirinden uzak koltuklarda

oturuyor olsalar byle bir saldrganl yapamazlar. Birbi-riyle st ste barflan dner bakl drt adam aln,bombofl bir Mithat Pafla Stadyumuna (eskiler bilir) birkifliyi numaral, bir kifliyi kapal, bir kifliyi gazclar, bir kifli-yi de deniz tarafndaki kale arkas tribne gelecek flekil-de oturtun ve Hadi delirin bakalm! deyin, bakn saldr-ganlk yapabiliyorlar m?

On befl ilin evik kuvvet mdrlerine ve mdr yardm-clarna verdiim bir eitimde bu konuda hemfikir olduk.Polisin dikkat etmesi gereken en nemli noktalardan bi-ri de olay karma potansiyeline sahip gstericilerinmmkn olduunca birbirinden uzakta tutulmasdr.

Ev ve arabada bu alan byr. Normalde 50 cm olan

zel alannzn bir anda ok arttn grrsnz. Bu yz-den apartman giriflinde saygyla geip yol verdiimiz in-sanlarla, arabada yol verdin vermedin, yol benimdi se-nindi kavgalarna gireriz. Bize zg i ie apartman ya-flam da zel alanlarna girilen insanlarn saldrganlnayol amaktadr. fiimdi dflnn, eer tkfl tkfl apart-manlarda deil de filmlerde grdmz o genifl bah-

eli tek katl evlerde yaflyor olsaydk, birbirimize karfl yi-ne de bu denli saldrgan olur muyduk?

zel alandan bir sonraki blge kiflisel alan(50-120 cm)diye geer. Buraya uzun sreli alfltmz ifl arkadaflla-rmz, dostlarmz girebilir ve iletiflim iin iyi bir alandr.Ama flirketinize kargo getirmek iin gelmifl olan eleman

eer 1.20den yakna girerse rahatsz olursunuz. Yineseminer veren biri bu mesafeden yakna girmemeli. Biryabancnn bulunmas gereken yer (ben buna ncblge diyorum) sosyal alandr (1.20-3.60). 3.60 ve son-ras ortak alandr. Bu blgeye herkes girebilir.



46/224

Bu alanlar cetvelle izer gibi 1.20-3.60 aras fleklinde

ayrma flansmz yok. Tm bu alanlar lkeden lkeye velke iindeki yrelere gre deiflir. Metrekare baflna azsayda insan dflen yerlerde bu alanlar otomatikmangenifllemektedir. Krsal alanlarda yetiflmifl insanlarn buzel blgeleri, flehirde byyenlere gre ok daha ge-nifltir. Bu nedenle el skflrken, sarlrken; flehirde yetifl-mifl biri yannza girerken, ky kkenli bir insan mm-

kn olduunca uzanzda kalr. stanbulda bu mesafe-nin 2-3 santimetreye, otobslerde de sfra dfltnbiliyoruz deil mi?

46


47/224

Dokunarak sahipleniriz. Bir avc avna dokunarak poz verir. Sizinsahip olduunuz bir fleye baflkas dokunamaz.



48/224

48


49/224

ELLERN VERD MESA

JL

AR

Eller, dflncelerin ifadesinde en gl olan destekleyi-cilerdir. Tm yaratclmz ellerimizle dnyaya yanst-rz. Resmi, heykeli, yemei ellerimizle yapar; dflnce-lerimizi dnyaya ellerimizle indiririz. Ufack bir dokunmayzlerce hofl kelimeden daha etkili olabilir. Elleri takip et-mek dflncelerle ilgili ipular verecektir. nsanlar d-flncelerini farknda olmadan ifade edebilirler. Ellerin

temel konumu vardr: dilenci, diktatr ve tehdit.

Elin Konumlar

Dilenci Konum

Arka sayfadaki resimde greceiniz dilenci, yani ak

konum size neyi hatrlatyor?

Hi kimsede, yamurda bile, yok byle kk eller.

E. E. Cummings9

49

9 Kse, Samet (2002). Cummings Profilden alntdr, sayfa 159. stanbul: YapKredi Yaynlar.


50/224

Elin dilenci konumu

Evet, rahatlk, isteme, belki yalvarma (dua eden insanlardflnn, ellerini yukar ters konumda kaldrp dua eden

birini hi grdnz m?), yani eliniz dilenci konumdaykensylediiniz bir fley karflnzdakileri rahatsz etmeyecektir;bir otorite hissi uyandrmayacaktr. Dilenci konumu, iletiflim

50


51/224

kurmak, ikna etmek ve Bak elimde bir fley saklamyo-

rum, doruyu sylyorum demek iin iyi bir kullanmolarak kabul edilir. Konufltuunuz toplulua kollarnzaarak avularnz ak yaklaflyorsanz onlarla iletiflimkurma abasnda olduunuzu karflnzdaki topluluk ra-hatlkla alglar.

Eller belin yukarsnda ve ak olduundan bir fley sakla-madnz hissettirirsiniz. Sizi dinleyenler gven ve kucak-

lama hissini yaflarlar. Politikaclar bunu ok sk kullanrlar.

Berlusconinin seildii aylarda yaymlanan drt ayr fotoraf. Dr-dnde de eller belin yukarsnda, avular ak. Bakn hibir fley sak-

lamyorum diyor. renilmifl bir hareket. En ilginci son fotoraf:Mahkeme heyetiyle konuflurken arkadan ekilmifl. Mahkemede bylekonuflmazsnz. Avular ak, Bakn, hi yolsuzluk yok, rflvet ver-medim diyor. Berlusconi; Chirac, Putin, Blair, fiaron ve Schrderlebirlikte bu konuda Avrupadaki en eitimli politikaclardan biri.

Ellerin Verdii Mesajlar 51


52/224

10

Bush Yaptmz her fley yasal aklamasnda. Sadece Irakta 2003tenbu yana bombalamalarda 655.000 sivil ld. Kolsuz, bacaksz, ana-sz, babasz sryle ocuk ortalkta kalmfl. Filistinde ambargo var, o-cuklar ilaszlktan lyor. Siz, Bushun kollar ak, avular bize d-nk fotoraflarn grrsnz hep. Iraka girme nedeni olarak gster-dikleri bir tane kitle imha silah bulunamad. Bakn, Blairin o akla-masndaki fotorafna. Nasl masum deil mi? Bizden saklad hibirfley yok. Avularn gsterirler bize. Iraktan gelen bir Trkmen okurumO kadar ok kolsuz, bacaksz ocuk var ki anlatamam demiflti. Buyzden bu ellere dikkatli bakn, nasl temizler deil mi?

52

10 Hrriyetgazetesi, 12 Mays 2006.


53/224

Tony Blair bembeyaz gmleiyle Irakn Basra kentinde bir okulda;dnyadan haberi olmayan kk bir ocuk Blairin yanan pyor.Btn dnya basnnda bu fotoraflar yer ald. Baca olmayan, e-

nesi kopmufl, yz yank ocuklar hi grmediniz. 655.000 lnnzerine hl kollar bacaklar kopuyor, bombalar patlyor; ama buadamlarn gmleklerine hi kan sramyor, gmlekleri bembeyaz.

Iraktaki ABD iflgal glerinin ba-flndaki Tommy Franks. Ebu Ga-rip Cezaevinde kollar, bacaklar

gz gre gre krlan, tecavzedilen Irakllarla ilgili susuzluk-

larn aklyor. Avular ak, bir

elinde kalem. Kalemin anlamnileride greceiz.



54/224

Diktatr Konum

Kapal konum ise insanlarn beyninde bir anda otoriteyiarfltrr. Kpek eitmifl olanlar bunu bilir. Kpee avuaflay gsterir bir flekilde kolunuzu afla indirir ve ykseksesle Otur Cimbo! dersiniz (flimdi evli erkek okurlarmzAaa hanm evde bana aynen byle davranyor! diyorolabilirler, ben de yazarken benzeri eitimleri eflit-li kereler aldm fark ettim). Ayn kpee, glmseyerek

avularnz ak, kibar ve yumuflak bir tonda Cimbo, otu-rur musun, ltfen! dediinizde byk ihtimalle Cimbo:Niye oturaym ki bir kere avular ak! Sen benim zerim-de otorite kuramyorsun kardeflim; dileniyor musun, emirmi veriyorsun? Allah Allah! diye el kol hareketlerinde bu-lunacaktr. Unutmayn, karflnzdakine mesaj % 7 syle-diklerinizle verirsiniz, % 93 de sesiniz ve beden dilinizle.

Diktatr konum

54


55/224

Burada, toplulua yaptnz konuflma ve sunufllarda

zellikle nereceim fley, kollarnz ak, avularnznyukar bakyor olmas ve ellerinizi hep bel hizasnn s-tnde tutuyor olmanzdr. Bu dinleyicilerin sizi alglama-larn kolaylafltrr ve iletiflimi olumlu ynde etkiler.

Hitler

Hitleri dflnn, dnyann en etkili liderlerinden biridir.Eitimlidir ve modern bir ulusu peflinden savafla srk-lemeyi baflarmfltr. fiimdi ltfen kitab brakn ve televiz-

yonda belgeselde grdmz Fhrerin arka plandanekilmifl siyah beyaz grntsn dflnn. Btn o ka-labala, milyonlara elini diktatr konumda uzatp HaylHitler! Nazi selamyla hitap etti ve btn bir ulus ayniflareti birbirine tekrar etti, Alman ulusu birbirinin beynine



56/224

ayn mesaj kodlad. Otur Cimbo, yoksa sabun olur-

sun! Hitler sarslmaz bir karizma ve otorite oluflturdu,koca bir ulusu savafla soktu. Peki ayn Hitler, o kalabal-a avularn dilenir bir flekilde gsterip Serdar Ortanses tonu ve yznde Rahmetli Kemal Sunaln glmse-mesiyle Hayyll Hiiitler! deseydi sizce dnyay bir sava-fla sokabilir miydi? (Duvara bofl bofl bakp srarla evetdiyenler ltfen kitabn devamn okumasnlar, kitab al-

dklar kitapya gidip yalvar yakar geri vermeye alflsn-lar; nk bu grubu ikna flansm yok).

Herhangi bir tartflmay durdurmak veya bastrmak isteyenbir baflkan, bir arabay otoriter bir flekilde yavafllatmak is-teyen bir trafik polisi, beraberindeki milletvekillerini otoritealtna almak isteyen bir parti baflkan avular afla baka-rak, ellerini diktatr konumunda bastrarak konuflacaktr.

Bir konuflmasnda Tansu iller.

56


57/224

fiimdi Tansu illeri dflnn ltfen. Evet, hep sa eli

avu afla dnk (kapal konum) ve bastrarak konuflur.Avcunu hi amaz. Yllardr siyaset sahnesinde (bu kitap

1999 Ocak sonunda bitti ve sadece Demirelin Cumhur-

baflkanl dneminde yedi baflbakan deiflmifl, flu sra-

da da ayn politikaclar ayn liderler srasyla baflbakan

olacaklar) ve yze yakn bykl, kaflarl, kurt, erkek millet-

vekilini esas duruflta bekletiyor. Avcunu ak konumda

hi gremezsiniz, yapay ve sonradan renildii bel-

li bir flekilde afla doru bastrdn greceksiniz. Ya-

banc danflmanlara on binlerce dolar dersiniz ve size

bu hareketleri retirler.

Tansu illerin TBMMdeki bir konuflmas, elini baskn olarak avcu

aflaya gelecek flekilde indirip kaldrarak konuflmasn srdryor.

Devlet Baheli, Blent Ecevit ve Hsamettin zkann el hareketlerini

kitabn devamnda yorumlayabilecek dzeye geleceksiniz.



58/224

Tehdit Konumu

iller sadece Mesut Ylmazdan bahsederken, iflaretparman, yumruunu skarak tehditkonumuna getirir.Bu ebeveynlerin, byklerin, amirlerin, retmenlerin,subaylarn kulland, beyinde tehdidi inceden inceyehissettiren korkutucu bir harekettir.

Tehdit konumu

Deniz Baykal bu konuflmasnda: Hkmete n koflulsuz girebiliriz, di-yor olabilir. Eer byle diyorsa sakn inanmayn ve parmana bakn.Parmak: ok koflulumuz var, hkmete girdikten sonra da canm s-

kld anda hkmeti dflrrm, diyor olabilir; ama olmayabilir de!

Eer yeni genel mdr glmseyerek Arkadafllar bura-da, senelerce hep beraber mesut bahtiyar alflacazderken, bu iflareti yapyorsa ve iflaret parman kullan-

yorsa, ben buna tehdit parmadiyorum. Bilin ki karflnz-da sizi Bizans askerleri ya da Profilo buzdolab gibi gren

yavru bir Cneyt Arkn var. Yumruk tehdittir. Yumruun s-klma fliddeti tehdidin derecesini gsterir; bu yumrua birde iflaret parma eklenmiflse tehdit, bir yerlere ynelme-

ye bafllamfl demektir. erie deil, vcudun verdiiipularna bakn.

58


59/224

Irak Savafl sonras Bush ve Blairin kimyasal silah konusunda bilerekyalan syledikleri ortaya kmfl. Fotoraf ekilirken Putin, iflaret par-

man uzun sre byle tuttu. Grflmenin ieriini kimse bilmiyor;ama bakn haberdeki son cmle ne: Putin, Tony Blairi hafllad.

Cumhurbaflkan Ahmet Necdet Sezer, bu konuflmasnda, ok mut-lu bir yl geireceiz! dese bile parmak Sen arkadaki! diyor. fla-

ret parma bilinaltmzda tehdit ve her an kafama bir anayasa ki-

tap gelebilir duygusu yaratr. Bakfllar ise ilerleyen blmlerde

yorumlayabileceksiniz.



60/224

Clinton, tehdit ederken sa eliyle krsye ve dnyaya dokunuyor, ya

Saddamdan ya da Ladinden bahsediyor. Monica Lewinskyden bah-setseydi mahcup ve buulu gzlerle konuflacakt, gvenilirliini vedrstln anlatan mavi kravatn takacakt.

Davranfllar grlebilir. Tutum, duygu ve dflnceler grlemez.

60


61/224

Davranfl GRLEBLR

Duygunan GRLEMEZDflnce

Grlemeyen tm bu dflnce, duygu, tutum, inan gi-bi soyut kavramlar insanlarn davranfllarnda yakalars-nz. Mutlu bir insan nasl glmsyorsa, hoflnut olmayan

biri de ayaklarnn durufluyla herhangi bir ipucu verebilir.Beyin gemiflte olabilir veya gelecei yaflyordur. Amabeden an yaflar. Siz de o an beynin yafladklarn be-denden yakalayabilirsiniz. lerideki blmlerde bu ko-nuyla ilgili ok ilgin rnekler bulacaksnz.

Amerikada bir ktphanede yrtlen arafltrmada, g-nn belli saatlerinde okurlara kitaplar tezgha braklarak

verildi. Belli saatlerde ise kitaplar tezgha braklmadanelden verildi ve bu srada da hafif bir el temas saland.Ktphane kflnda uygulanan ankette, el temas sala-nan okurlarn ktphane hizmetlerine ok daha olumlubaktklar, dokunulmayan okurlarn ise, ktphane hiz-metlerini ilgin bir flekilde iyi bulmadklar grld (flimdi,kitap yaymlanp da yneticiler bu bilgiyi okuduktan sonrabakn, biz abartrz ya, Migroslarda kart verirken el okfla-

malar, Beendikte pofletinizi alrken hafif temaslar, kimiflirketlerde inlemeler... vs.).

Dokunmak ok etkili ve nemlidir, bir el skmayla karfl-nzdakinin dflncelerini olumluya evirme flansnz okfazladr. El skarken baflka etkiler de brakabilirsiniz.

Mesut Ylmazn Almanyaya 1997 ylnda yapt ziyaret-te, Helmut Kohl tarafndan karfllanmasn televizyondanizledim. Kohl, elini diktatr konumunda saylabilecek fle-kilde uzatt, Mesut Ylmaz elini mecburen ak konum-da, yani avucu yukar gelecek flekilde verdi. Elin, benimdilenci konumudiye adlandrdm bu duruflu, 3-5 sani-yelik el skma sresi ierisinde Kohlun Burada patron



62/224

benim mesajn Ylmazn beynine kodlad. Batl bir ifladam ile el skflrken bunu mutlaka yaflarsnz. Ellerinisizin elinizi hafif bastracak biimde baskn ve diktatrkonumda uzatrlar. Trkiyede yerleflmifl Batl firmalar-dan size gelen satclarn elinizi bu flekilde sktn gre-ceksiniz. Peki bunu nasl aflarsnz?

Herhangi bir kitab okuyarak, bir beden dili ya da satfleitimi alp karflnzda brakn hafif baskn bir flekli, pbabann elini fleklinde el uzatanlara ne yapacaksnz?Tuttuum gibi bileini bkerim alimallah diyenler, yan-lfl dflnyor. Bu kitapta geen, anlatm zor olan iki zelteknikle rahatlkla halledilebilecek bir sorun.

2001 sonlarnda, srail Baflbakan Ariel fiaron ve Trkiye BaflbakanBlent Ecevit tokalaflyorlar. fiaronun Ecevitin elini, ne kadar kontro-l ele geirecek flekilde ve avcu yere bakar biimde sktna dikkat edin.Ecevitin beynine de bizim beynimize de gc kodluyor. fiaronunarkasndaki uzun boylu koruma, Ecevitin o dnemki korumas Komi-

ser Recai Birgn, Emniyet Genel Mdrlndeki eitimlerim srasn-da tam bir gn beden dili konusunda eitim ald. fiaron, onun eliniskmaya kalksa o nasl tokalaflacan biliyor. Trkiyenin Baflbakanbilmiyor, aslnda brakn Eceviti, politikaclarmzdan hangisini ko-yarsanz koyun oraya, dflnda hibiri bu konuda ciddi eitimli de-il. (Bu yorum yapldnda Ecevit hayattayd. Allah rahmet eylesin.)

62


63/224

Beden dili ile ilgili ilk alflmalar, Amerika Birleflik Devletle-rinde bafllad. Bu bilgiyi de ilk olarak istihbarat ve devletynetiminde kullanmaya baflladlar. Size, Amerikan KaraKuvvetleri arflivinden alnan ilgin bir fotoraf gstermekistiyorum. ABD Baflkan Harry S. Trumann bir tarafndaChurchill, bir tarafnda Stalin; Baflkan her ikisinin de elini,otoriteyi eline geirecek flekilde, baskn olarak skyor.

11

Postdam Konferans, Temmuz 1945. Elinizi normal bir durumda iki

tarafa doru uzattnzda, elinizin iki tarafa doru, avcunuz yuka-rda olacak flekilde gittiini grrsnz. Truman ise bilinli bir flekil-

de tersini yapyor.

El Skma Trleri

El skanlar tiplemelerine gre ayr kategoride topla-yabiliriz:

a) Ss Kpeklerib) Pehlivanlar

c) fl Bitiriciler


11 National Geographicdergisi, 1945. ABD Kara Kuvvetleri Fotoraf Arflivi.


64/224

Ss Kpekleri

Onlarla el skflrkenartk daha fazla ya-flamak istemediinizifark edersiniz. Ge-nelde hanmlarla buderdi yaflarsnz. Sizeellerini verirler, eli

alrsnz hibir fleyhissetmezsiniz, sal-

layp geri verirsiniz. Naylon poflet mi salladnz? Amca-ya merhaba de kzm denilen bir kaniflin patisini mi tut-tunuz, anlamazsnz. lkemizdeki hanmlarsa aflr din-dar erkeklerin ellerini skarken ayn hissi yaflarlar. Kimizaman eliniz havada bile kalabilir. Byle bir durumda

yanndakine dnn ve Siz almaz mydnz? diye sorun.Kendisine ve karflsndakine gvensizlik, iletiflim kurma-ma istei, motivasyon dflkln karflya vermenin enkolay yolu olarak kabul edilebilir. Profesyonellie hi ya-kflmadn rahata syleyebilirim.

zm, 21 aspirini ayn anda iin.

Pehlivanlar

Pehlivanlar, size medeni cesa-retlerini gstermeye, ilgi vedikkatlerini anlatmaya, kendi-lerine ne kadar gvendiklerini

ve ifl bitirici olduklarn gster-meye tokalaflmayla birliktebafllayacaklarn bilirler; bunainanrlar ve bu konuda muhte-melen nceden evde ciddi

64


65/224

ciddi alflrlar, diye tahmin ediyorum. Kimi hanmlar, bu

konuda erkeklerden daha uzmandrlar. Eliniz bir men-geneye girer, kurtulamazsnz. Yukarda yznze glenadam, aflada Sana bir z gvenimi gstereyim degr diye skar da skar. Ta ki yznz mor renkten sa-rya dnmeye, kalp atflnz yavafllamaya bafllayncayadek. Bu duruma mutlaka hazrlkl olun, bir hanm misa-firim, beni hazrlksz yakalayarak kkken Cincibir ga-

zozlarnn (artk Cincibir kmyor, ne ok severdim!) a-zn bafl parmanzla kapatp gazn kartmak iin sal-ladnz gibi sallad, stm baflm kahve oldu.

zm, tokalaflma srasnda gideceiniz yne doru ha-

reketlenmek olmal. Odanza beraberce halay ekerek gi-

demeyeceiniz iin elinizi brakmak zorunda kalacaktr.

fl Bitiriciler

Bunlarla daha ilk kez karfllaflmfl-

snzdr; ama elinizi bir elleriyle tu-

tarken dier elleriyle de elinizin

akta kalan blmn sarar ve

okflarlar. Siz Bayram deil, sey-

ran deil, Allahtan ortalk kalaba-

lk diye dflnrken elinizi bir tr-

l kurtaramazsnz. Yzszlkleri

artt oranda, eli yukar gitmeye

ve kolunuzu geriden tutmaya

bafllar. Bu ancak yakn bir dosta yapabileceiniz, karfllkl

itenlii anlatan bir tutufl fleklidir, hayatnzda ilk defa gr-dnz bir adam bunu yapyorsa ondan korkun. Bunu

genelde politikaclar yaparlar, el skflrken elleriyle yapay

bir dostluk mesaj verirler. Bayan politikaclar bunu yapa-

rak erkeklerin beyninin kflesindeki bir yere cinsel mesaj



66/224

gnderirken, erkek politikaclarda bunun en st dzey

flekli, Hasan Celal Gzel hareketiadyla literatre kazan-drdm enseden aslma hareketidir. Yakn dostlar birbi-

rine bunu yaparsa o zaman itenlii anlatr.

Getiimiz gnlerde bir televizyon kanalnn ana haber

blteni iin benden grfl istendi. Konu, Yalm Erezin

hkmet grflmesindeki beden diliyle ilgili mesajlard.

En ilgin grnt, Yalm Erezin elini skt tm liderlere(iller hari) dier eliyle de mutlaka dokunmasyd. Bu

hkmetin kuruluflu iin bir yardm beklentisinin en ak

gstergesiydi. Fakat dier eliyle Deniz Baykaln sadece

eline dokunurken, FP Lideri Kutann dirseine, Ecevitte

daha yukar, en yakn olduu Ylmazn ise neredeyse

omzuna dokunuyordu. Liderler arasnda bir mahalle ar-kadafl olsa ensesini de tutabilirdi (Hasan Celal Gzel

hareketi). lgin bir flekilde el skma riteli srasnda kar-

fllk olarak liderlerden, Ereze dier elleriyle dokunan sa-

dece Ylmaz ve Ecevit oldu. Dierleri dokunmadlar, bu

da onu gerek anlamda hangi liderlerin koflulsuz des-

teklediiyle ilgili iyi bir ipucuydu (ben haberi hazrlayan

televizyoncuya, bu yorumlar ekrana bakarak yaparken

arkama dndmde, haber arkasndaki dier kiflilerin

merakla toplandklarn ve dinlediklerini grdm).

zm, aynsn yapn. Yznzde daha ikircikli bir g-

lmsemeyle elleri, daha fazla okflayn ve daha uzun tu-

tun. Dier elle ensenize mi dald? Siz de enseyi yakala-

yn, onlar birbirini tanr. Unutmayn deli deliyi grnce o-

man saklarmfl! Bu benden daha yzsz ya da

Onun da benden bir kar var herhlde deyip yannz-

dan hzla uzaklaflacaktr.

66


67/224

Kostas sa elini kontrol alacak flekilde dominant uzatrken sol eliy-le, Erdoann kolunu kavramfl. 68. sayfadaki fotoraf ise Erdo-ann bu konuda bilgili olduu dnem. Karamanlis elini dominantuzatmasna ramen baflbakann avucunu ak bulamad. Baflba-

kan da dier eliyle onu kavrad.


12 Hrriyetgazetesi, 16 Austos 2004.

12


68/224

Baflbakan Erdoan ve Yunanistan Baflbakan Kostas Karamanlis Vi-yanada, Avrupa Topluluu hkmet baflkanlar toplantsnda. kiside beden dili konusunda iyi eitimli. Karamanlis sol eliyle Erdo-ann kolunu mmkn olduu kadar yukardan tutarak hem sa-mimiyetini hem de hkimiyetini anlatmaya alflyor. El ne kadar yu-

kardan kavrarsa hkimiyet, beklenti, kar, samimiyet (grflmeninyapsna gre) o kadar yksektir.

Yukardan dokunmak g gsterisidir. st, astn omzu-na eliyle dokunur. Bu, sahiplenmeyi ve gc anlatr. Ast,

ste aynsn yapamaz. El ne kadar omza veya enseyeyaknsa g o kadar fazladr.

68

13 Sabahgazetesi, 13 Mays 2006.

13


69/224

2005te ayn hafta iinde ekilen bu iki grntde Tayyip Erdoan,talyan Baflbakan Berlusconi ve Krgzistan Baflbakan Tanayevi ikieliyle tutuyor. Bu fotoraf da gc ve stn olmay anlatr. Bilinlive hkimiyet kurmak iin yaplan profesyonel bir davranfl.



70/224

Ellerin Anlattklar

fiimdi ellerin eflitli durufllarnn size ne gibi gizli ipularverebilecei zerinde duralm.

Eller Kenetli

Kenetli eller, genel bir olumsuzluun, bir hayal krklnnhabercisidir. Bir ifl grflmesinde sizi ziyarete geldiklerin-de dikkat edin. O ilk bafllang blm bitmek bilmez.

Dilbilimde buna fatique communion14

denir. letiflim kur-mak iin gsterilen hani o ilk abalar. Bunda genelde pekbaflarl olduumuz sylenemez. Daha daha naslsnz?sorusu sadece Trkede vardr. Otobslerde Memleketnire? ve onu mutlaka izlemesi gereken inden mi? so-rularndan oluflan bu iletiflim kurma biimi, kz istemeler-de de vardr. Timur ve Beyaztn ordular gibi karfl karfl-

ya gelen kalabalk aile gruplar, buz gibi bir sessizliktensonra birinin (ki onun ad genelde Kamberdir) ortaya -kp Eee, havalar da soudu! demesiyle iki rakip aile,havalar zerine yarm saat geyik yaparlar.

Beyefendi ernobilden sonra byle oldu.

Evet, bu El Nino byle yapt.

Haklsnz Monika Lewinsky yznden dzelmedi git-ti mevsimler (o da yabanc kelime ya!).

fl grflmesinde sizi ziyarete gelenler, genelde asl konu-ya girmek iin yaklaflk yarm saat Befliktafl teknik direkt-rnn Erturulu niye libero oynattndan Amokachiyi ta-kmdan kesmekte ne kadar hatal olduuna kadar konufl-mak zorunda hissederler. Byle bir durumda, ellerinizinmasann stnde birbirine kenetli olduunu greceksiniz.

70

14 Fatique Communion: Sohbet bafllatmak iin kullanlan standart szlerin dil-bilimdeki uluslararas ismi. Kitap boyunca benden zenti ngilizce kelimelerduymayacaksnz. Benim dilim bana yeter. Sadece bazen burada olduugibi arafltrma yapacaklar iin bilimsel kaynak belirtirken kullanacam.


71/224

Resimde, Prof. Dr. smail stelin haraflo rg zerine yaptm onbefl dakikalk bir konuflma sonrasndaki ellerini gryorsunuz.

Bu durufl yznze yanstmamaya alfltnz, beyniniz-

deki olumsuzluun ellerinize yansmasdr. Grflme ya-

rm saati geip de karflnzdaki koltua kayklarak Asln-da hem enflasyonun hem de gneydou sorununun

flipflak zlebileceinden, aslnda kfledeki kokorei-

nin benden ve ondan fazla kazandndan ve aslnda bizmillet olarak tembeliz arkadafl, bak sallandracan iki ki-

fliyi... diye devam ederken, kenetli ellerinizin iyice yuka-

r ykseldiini grrsnz. Bu olumsuzluun, bkknl-nzn ne dzeye geldiinin bir gstergesidir. Olumsuzlukarttka kenetli eller daha yukar kmaya bafllar. Eer

karflnzdaki ellerini bu flekilde tutuyorsa iflte bu nedenle

siz de grflmeyi daha fazla srdrmemelisiniz.



72/224

Grflmemiz iki saati gemifl, ben deerli dostum smail Beye Bir blkkomutanmz vard, beni ok severdi. Askerde hi nbet tutmadm, ok ra-hattm, hi dayak yemedim diye, anlatyorum; grflmemizin nc

saatine denk gelen resmi, yayn ilkelerimiz nedeniyle yaymlamyoruz.

Trk Dfliflleri Bakan Abdullah Gl ve ABD eski Dfliflleri Bakan ColinPowell basn toplantsnda. Her ikisi de bir i gerginlii iinde (eller ke-netli) bir ihtimal farknda olmadan biri dierini aynalyor olabilir.

72


73/224

Recep Tayyip Erdoan, stanbul Bykflehir Belediye Baflkanl g-revinden alndktan sonra yapt basn toplantsnda gryorsunuz.

Eller zgnlnn derecesini gsteriyor. Ayaklar da byk ihti-malle arp iflareti yapyor.

15

Efsane bir fotoraf. ok sosyal bir ortam. Hilmi zkk, Semra Sezer,Necdet Sezer ve Tayyip Erdoan yan yana. Kimse ortamda rahat de-il, herkesin elleri kenetli.


15 Hrriyetgazetesi, 22 Austos 2003.


74/224

Papa II. Jean Paul, Beytllahime ziyarete gelmifl, Filistinde protestogsterileri var, Yaser Arafat ve efli Sha Arafat glmsemeye alflyor-lar; ama elleri gerginliklerini yanstyor.

Ellerin nde ve Arkada Birleflmesi

Bunlar iki farkl anlam taflyan durufllardr. lk resimdegrdnz daha ok kaymakam beyden kye su yoluistemeye gelen muhtarndurufludur ve genellikle de ba-fln eilmesi, vcudun klmesi ve omuzlarn dflme-siyle desteklenir. Karflnzdakine genelde Vur enseme,

al azmdan ekmei havasn verirsiniz. Ellerin arkadabirleflmesi ise kendine olan zgveni, meydan okumayanlatr. Saklayacak ve korkacak bir fleyiniz olmadngsterirsiniz. Genelde bu, koridordan geen lise md-rnzn, kalabalk bir bln karflsndaki nbeti su-bayn ya da cezaevi avlusunda volta atanlarn yryfl-dr ve gsn ne kmas, omuzlarn ykselmesi, bur-nun hafif yukar kalkmasyla tamamlanr. Karflnzdakinegenelde Bunun milletvekili bir days var herhlde ha-vas verirsiniz. Bir fley saklamadnz, kendinize gven-diinizi ve mcadeleye de hazr olduunuzu gsterenbir durufltur bu. Bir devlet dairesinde sizi ayakta bekleti-yorlar, bilmem ne verginizi vermek iin eziyet ekiyorsu-

74


75/224

nuz; Muhtar Emmigibi beklerseniz yarm saat daha te-lefonda muhabbetlerine devam edebilirler; ama Kay-makam Beyduruflu size en azndan yarm saat kazan-dracaktr.

Muhtar Emmi duruflu

Kaymakam Bey duruflu



76/224

Amerikallar iin zafer fotoraf. Saddam Hseyin'in elleri nden ke-lepelenmifl; gcn elinden alndnn kant. Amerikallar ellerindeflampanya kadehleriyle yeni yl kutlamaya hazrlanrken seyrettiler

grntleri. Bu fotoraf iin 655.000'i aflkn sivil, kadn, ocuk Irak-l ld ve Amerikallarn Irak'a girme nedeni olarak gsterdikleri kit-le imha silahlar hl bulunamad. Dnya nfusunun %5ine sahip-ken dnya tketiminin %40n yapan, nfusu %5ken kresel sn-maya yol aan gazlarn %25ini salan ve Kyoto anlaflmasn imza-

lamayan ABD Baflkan Bush hakknda hibir mahkeme yok. Yl 2007,

bir dier ylbafl; 167 kiflinin lmne neden olmaktan alan davasonucu Saddam asld (emin olun on binlerce daha fazlasn ldrt-mfltr). 655.000 kiflinin katili Bush ise zgr. Fotoraflara inan-mayn, kalbinize inann. Aslacaksa tm katiller aslsn, mral'dan

Beyaz Saraya kadar.

76


77/224

Eer bir elinizle dier elinizi deil de, dier bileinizi tu-

tuyorsanz bu genel bir olumsuzluun ifadesidir. Dahafazla uzamamas gereken bir olumsuzluun da iflareti-

sidir. Zielkenin dedii gibi el, bilei ne kadar yukardan

tutarsa, ki bu dirsee kadar kabilir, memnuniyetsizliin

artt, bir an nce baflka bir ifle dnmeniz gerektii ko-

nusunda karflya ipucu veriyorsunuzdur.16 Eer karflnz-

daki byle bekliyorsa grflmeyi bir an nce bitirin, bir

de yumruu sklysa kan oradan!

Bill ve Hillary, Beyaz Saray bahesinde eer bunun tam tersi flekilde

dursalard skandal olabilirdi. retilmifl bir durufl. Bill hkim,Hillary ise evde kocasn sapk herif diye oklavayla kovalyor bile ol-sa basnn karflsnda byle durmak zorunda.


16 Zielke, Wolfrang (1993). Szsz Konuflma. stanbul: Say Yaynlar.


78/224

Irak Savafl ncesi ABDli General Michael Dodson diye bir adam gel-mifl skenderuna. Basn, nceleme ve denetmelerde (!) bulundu

diye haber yaymlad. Dodson fotoraflarn ekildiinin farknda, el-

ler belinde, g gsterisi yapyor; denetleme yapyor havas veriyor.

Karflsnda bizim subaymz. Belki fotoraflarn ekildiinin farknda

deil; yine de yle durmamal. Emin olun; bilgisiyle, tavryla, lke

sevgisiyle o adama gerekli tavr gstermifl ve yeterli cevab vermifltir;

ama insanlar o konuflmalar duymuyor, sadece bu fotoraf gr-

yorlar. Asker lisede bizim mfredatmzda beden dili yoktu. Mutlaka

retilmesi gerekir, bu fotoraf onun kant. Dfliflleri, politika, birok

alanda herkes bu konudan habersiz. Abartlmadan renilmesinde

fayda var. (Bu fotoraftaki kifli ben de olabilirdim; rencide etmemekiin subaymzn yzn flulafltrdk. Bunun anlk bir grnt ola-

bileceini gz nnde bulundurmakta fayda var, biz sadece ilerisi

iin gereken dersi almalyz.)

78


79/224

Haldun Dormen Duruflu

Ellerin Haldun Dormenduruflu, resimlerde grdnzhareket, daha ok Ben biliyorum ya da Biliyor gr-nyorum hareketi olarak kabul edilebilir.

Haldun Dormen duruflu

Her fleyi biliyorum kardeflim grmyor musun?



80/224

Bu hareketi yaptnzda karfldaki igdsel olarak sizin

konuyla ilgili bir fleyler bildiiniz hissine kaplacaktr. Benbunu Haldun Dormen hareketi olarak adlandryorum.Karflnzdaki otomatikman daha tedbirli olacak ve Her-hlde konuya hkim duygusuna kaplacaktr. Bunu o-unlukla, genel mdrler, yneticiler alflanlarna karfl,profesrler oturduklar masada rencilerine karfl ya-parlar. Astn stne karfl yapma flans yoktur. Dflnn,

flirkette aycy aryorsunuz. Buyur ne istedin? diyebu hareketle geliyor. Anlaflld gibi bu hareketi dahaok, yetkin, st kademedeki ve bilgili grnmndeki ki-fliler kullanr. Byl ve bilgece bir harekettir. Doru yer-de kullanmanz itenlikle tavsiye ederim.

Kemal Derviflin Dnya Bankasnda baflkan yardmcsyken eitim ald- kesin, bakanl srasnda Haldun Dormen duruflunu ok kulland.

El Yzde

Elin yz kapatmas genellikle olumsuzluk, endifle, belki yalan

ya da flpheye dair bir ipucudur. eflitli uzmanlar, elin yzde-

ki deiflik konumlaryla ilgili farkl yorumlar yapmaktadr.

80


81/224

Endifle, flphe, yalan, olumsuzluk

El, yze hayal krkl durumunda da gider. Penalt katnda

tm taraftarlar elini yzne, alnna gtrr; iflte size bir rnek:

17

Mart 2003 Tezkeresinin TBMMden gemedii gn, Erdoan ve Gl.Ellerin yzde oluflu; endifle, znt, i gerginlii ve olumsuz duygu-lar anlatyor.


17 Milliyetgazetesi, 20 Mart 2003.


82/224

Elin eneyi okflamas bir karar verme srecini ve youn-

laflma isteini anlatr. Dikkati ve younlaflma isteinigsteren asl ipucu, iflaret parmann beyni gsterdii,

elin ise yanaa dayal olduu durufltur. Bunu genellikle

bir toplantnn baflnda sizi dinleyen alflanlarnzn afla-

daki gibi yaptn grrsnz; ama bir sre sonra du-

rufl bir sonraki flekli alabilir. kinci fotorafla ilgili fazlaca

yorum yapmyorum. Birinci durufl ilginin ifadesi, ikincisi

ise fiimdi memlekette olmak vard, annem ili kfte ya-

pyordur durufludur.

Elin yanakta olduu duruflta iki fleye dikkat edin, baflpar-

mak ve orta parmak.

Bak nasl dikkatle dinliyorum, gryor musun? Anlattklarna yo-

unlaflmfl durumdaym.

82


83/224

Genelde 15 dakika sonra bu grnt oluflur. Kardeflim susmad git-ti; leylein mr laklakla geer dedikleri bu herhlde.

Baflparman Verdii Mesajlar

Baflparmak, genel anlamda stnln, egonun ve gve-nin ifadesidir. Birini baflparmakla gstermekle ak avu-

la iflaret etmek veya iflaret parmayla gstermek arasn-da byk fark vardr. Baflparmak nem vermeme, kendi-

ni ondan stn grme; ak avu sayg, sevgi ve dostluk;iflaret parma ise tehdit, otorite duygusu uyandrr.

Dikkat edin yeni yetme ifl adamlar takm elbise alrlar ve buelbise mutlaka yelekli olur. fiirkette dolaflrken genelde eller

yelek cebindedir, fakat baflparmaklar hep dflardadr. Bu

egemenliin sahipliin, hatta etrafa alttan alta verilen bir

cinsel mesajn habercisi olabilir. Dflnn, aycy aryor-



84/224

sunuz; eller yelek cebinde, baflparmak dflarda Buyur di-

yerek geliyor! (Kitap boyunca baflka ayc rneimiz yok,rahatlayabilirsiniz.) ayc yapamaz; ama genel mdr ve-ya patron flirkette byle dolaflr. Ayn fley askl kemerini tu-tanlarda vardr, normal bir flekilde tutabilecekken baflpar-mak akta ve yukardadr. Ayn flekilde iki elini arka cebinesokanlar zellikle baflparma, gveni, etrafa egemenliigsterme isteinin habercisi olarak hep dflarda brakrlar.

Sizi dinleyen kiflinin eli yanaktayken, baflparma flakak-ta deil de ene altndaysa elefltirel bakyordur, bir reka-bet hissi de yaflyor olabilir18 (bu, Morrise ait bir yorum;kendi izlenimlerimle bunu destekleme flansm olmad).

Dinlemede. Negatif duygular hkim, sylediklerinize katlmyor vekendi eklemek istedikleri var.

84

18 Morris, Desmond (1994). Bodytalk: A World Guide to Gestures. New Jersey:Cape Publishing.


85/224

Obamann bakfl elefltirel, tam olarak ikna olmufl deil. Byk ihti-malle itiraz niteliinde syleyecekleri var. Bakfllar dikkatle dinledi-

ini anlatyor.

Dier parmaklarn az rtmesi iki fleyin ipucu olabilir yaBenim de sylemek istediklerim var ya da Sana inan-myorum.

Bir seminerdesiniz, sunufl yapyorsunuz veya toplantda-snz. Yneticilerden biri sizi byle dinliyor. Konuflmanzkesip hemen fikrini aln. Erdoan Bey, siz ne dersiniz?deyin. Duruflunu deifltirecek, grfllerini aktardktansonra elinin konumu mutlaka farkl olacaktr.

1997de Ankarada bir otelde konuflma yapyorum, bir an

durdum; yetmifl-seksen kiflilik bir topluluk iinden, bir be-yefendiye: Siz ne dflnyorsunuz bu konuda? diye sor-dum. ok tannan bir yatak ve kanepe firmasnn st d-zey yneticisiymifl. Hi duraksamadan kendi flirketiyle ilgilibaz rnekler verdi ve sonra fierif Bey, ben bir fleyler sy-



86/224

leyip sylememeyi aklmdan geiriyordum; ama belirgin

hibir fley yapmadm, bu kadar kiflinin arasnda benim

srail Devlet Baflkan, Cumhurbaflkanlnca verilen resm bir yemek-te Demireli dinliyor. Yorumsuz!

bir fleyler eklemek istediimi nasl anladnz? diye sor-du (Siz bir konuflmac olarak doru drst bir fley an-latmazsanz ve bofl konuflursanz, seksen dinleyicinin demutlaka ekleyecekleri bir fley vardr zaten diyemediimiin iflaret parma ve dudaklarla ilgili alakasz bir fley an-lattm. Herkes inand, size de anlatyorum). Sadece iflaretparmann dudaklara dokunmas kiflinin byk ihtimallesylemek ve eklemek istedii bir fleylerin olduunu belir-tir. Bu tr bir dinlemede negatif bir dflnce yoktur, genel-de kiflinin katkda bulunma istei vardr. Ama syleyip

sylememe arasnda bir tereddt geiriyordur. Eerolumsuz bir dflnce varsa tm el az kapatr ve bafl-parmak da yukary gsterir. flaret parmann dudakapatmasn veya dudaa dokunmasn, ben en ok ma-samda bir fley dflnrken ve bunu alflan arkadaflla-

86


87/224

rmdan birine aktarp aktarmama konusunda kararszken

yapyorum; bu durufl ayn zamanda o sradaki bir dfln-ce younluunun da gstergesi olabilir.

2001 yl sonunda TOBBun reel sektr zerine yapt toplantlardanbiri. Kemal Derviflin konuflmacya sylemek istedikleri var, iflaret

parman bastrma fliddeti, itiraznn olduuyla ilgili bir ipucu, Der-vifl konuflmacya katlmyor. Benim iyi dostum, gelecekte de drst-

l ve alflkanlyla nemli hizmetler vereceine inandm Rifat

Hisarcklolu, elleriyle hkim ve bilgili olduunu hissettiriyor.

Ellerin Birbirine SrtlmesiAkflam eve gittiniz ve en sevdiiniz yemek sofrada (be-nimki zeytinyal yaprak sarma, bizim evde gelenekselolduunu tahmin ettiim bir flekilde drt ylda bir yaplr,

yani en son drt yl nce yapld, bir daha da yemek na-sip olmad). Genellikle yaptmz fley, fotorafta grl-d gibi ellerin hzl bir flekilde birbirine srtlmesidir.Dikkat ederseniz snmak iin de ayn fleyi yaparz. Bilin-dii gibi ilkel alarda atefl yakmak iin iki ubuk hzla



88/224

birbirine srtlrd. Bu balamda, bu hareket olumlu

beklentilerin iflaretidir. Yavafl yapldnda ise korkun! Busefer olumsuz beklentilerin iflareti olacaktr. rnein, evkiralamaya gittiniz. Emlak ellerini yavafl yavafl srterekTabii yardmc oluruz diyorsa kan oradan.

Olumlu bir beklenti ile hazrlk yapyorlar, snyorlar (yiyecekleri de iki

para biskvi!). Bu fotoraf lkede aln ne boyutlarda veZGREN&AKINdaki maafllarn ne denli az olduunu gstermesi a-sndan korkun bir belge niteliinde. (Bofluna aramayn ben fotoraf-ta yokum.)

88


89/224

SAV

UNMA

Kol Kavuflturmalar

Kkken bir fleyden saklanmak istediimizde, kendi-mizi rahat hissetmediimizde, yaramazlk yaptmzdakanepenin, koltuun veya bir masann altna saklanrz(biraz daha byyp yaramazlklar artp yolsuzluklaradnfltnde meclis ats altna saklanmak en man-tklsdr). Orada kendimizi daha rahat ve gvende hisse-deriz. fl yaflamnda da kendimizi daha gvende hisset-mek istediimiz zamanlar olur. Bu durumlarda masan-

zn altna kamanz garip olabilir, bu yzden geneldeyaptmz fley, bir krsnn arkasnda olmak, grfl-meyi masa arkasndan yapmaktr. Bu da yok ve tama-men aktaysak kollar kavufltururuz, bacak bacak st-ne atarz. fiimdi karflmzdakilerle aramzda en azndanbir engel vardr. Araya o engeli koyduumuz anda ra-hatlamaya bafllarz. Fakat karflmzdaki

Documents

Ahmet Serif Izgoren - Dikkat Vucudunuz Konusuyor