Embed Size (px)
Citation preview
‘Iedereen respecteert elkaar’ De ervaringen van mensen met dubbeldiagnose met
Villa Voortman, een laagdrempelig ontmoetingshuis
GGZ-congres 20/21 september 2016
Dirk Bryssinck
Clara De Ruysscher
Freya Vander Laenen
Stijn Vandevelde
Gebaseerd op…
Vandevelde, S., De Maeyer, J., De Ruysscher, C., Bryssinck, D., Meesen, D., Vanderstraeten, J.,
& Broekaert, E. (2015). Villa Voortman: Carte blanche or not? Therapeutic Communities, 36(2),
62-73.
Bryssinck, D., Vandevelde, S., & Vander Laenen, F. (2015). ‘Everyone respects each other’: The
experiences of persons with a dual diagnosis visiting Villa Voortman, a meeting centre in the city
of Ghent. Presentation at the 9th Annual Conference of the International Society for the Study of
Drug Policy. Ghent, 20-22 May, 2015.
Bryssinck, D., Vandevelde, S., & Vander Laenen, F. (2015). ‘Iedereen respecteert elkaar’: De
ervaringen van mensen met een dubbeldiagnoseproblematiek met Villa Voortman, een
laagdrempelig ontmoetingshuis. Presentation at the 25th Conference of Forum Alcohol en Drugs
Onderzoek (FADO). Utrecht, 12 November, 2015.
Opbouw
Villa Voortman
Onderzoek: Hoe wordt Villa Voortman
ervaren door haar bezoekers?
Villa VoortmanOntmoetingshuis voor gelijkgestemde zielen
Vrijplaats voor broedende geesten
Probleemstelling
Steeds meer mensen vinden geen toegang vanwege
‘moeilijke’ problematiek
Symptomen van uitsluiting worden redenen van uitsluiting
Gevolg van hoge kwaliteitscriteria en effectiviteitseisen
Huidige tendens van vermaatschappelijking:
deïnstitutionalisering, extramuralisering van zorg (Art. 107)
Doelgroep
Mensen met ernstige psychische problemen én verslaafd
aan (il-)legale drugs
Dubbeldiagnose als generaliserende term + specificatie van
co-morbiditeit door strak classificatiesysteem (DSM)
Druggebruik als automedicatie (reëel effect)
Identificatie met het ‘toxicomaan zijn’, draaglijker dan
‘psychotisch zijn’ als ultieme poging tot verbinding met de
wereld (imaginair effect)
Doelgroep
Leven aan de rand van de maatschappij met een ‘slechte’ prognose:
gevangenis, suïcide,…
Justitiële problemen (internering, gedwongen opname,…)
Destructieve spiraal leidt tot overlast en gevaar
Isolatie, vereenzaming, verwaarlozing, vervreemding
Aanhaken of toegang krijgen tot hulpverlening verloopt problematisch
(fight or flight)
Ervaring van ‘onmacht’ bij henzelf en bij hulpverlening
Noodzaak tot laagdrempelig dagcentrum…
Verschillende functies voor verschillende subjecten
(ontmoetingshuis, aanloophuis, dagcentrum, ambulante
therapie, TG,…)
Sociale verankering en kwartiermaken
Nazorg of ‘postkuur’
Brugfunctie tussen ambulant en residentieel
Preliminair of ‘pré-kuur’
… binnen bestaand netwerk
Permanente behandeling en recidiverend
Verbreden zorgcircuit, netwerkontwikkeling
Samenwerking en overleg met klinieken, mobiele equipes,
straathoekwerk, WGC en MSOC, OCMW, CAW, CGGZ,…
Gastvrijheid en ethiek
Empowerment en actief
burgerschap
Open overlegstructuur en
dialoog
Leidende principes
Gastvrijheid en ethiek
Vertrekpunt is erkenning van uitsluiting
Ankerpunt in voortschrijdende vlucht
Symptomen als antwoord op exclusie, door ons
aangegrepen als reden tot uitsluiting
‘Wie zijn zij’? In plaats van ‘wie zijn wij?’
Gastvrijheid en ethiek
Organiseren van gastvrijheid en vrijplaats
Derrida: gastvrijheid = ethiek, ethos = thuis
‘Agora’: toegankelijkheid, passage, ontmoeting
Deconstructie, verwondering, tussenruimte
Empowerment en burgerschap
Belangrijk concept voor sociale inclusie
Versterken van personen en organisaties
Eigen kracht, gedeelde verantwoordelijkheid
Paternalisme vs. naïef geloof in zelfzorg
Autonomie in verbondenheid met anderen
Mythe van onafhankelijkheid vs. versterking via sociale
verbanden
Empowerment en burgerschap
Doel inclusie: actief burgerschap
Maatschappelijke context in de hulpverlening
Burgers met rechten vs. patiënten
Zowel zorg in als zorg door de samenleving
Zorgzaam burgerschap i.p.v. zorg vs. autonomie
Verhaal: man denkt dat hij een vogel is
Concept ‘kwartiermaken’ en ‘Open poort’
Open overlegstructuur en dialoog
Psychiatrie als ‘hightech-wetenschap’
Bepaalt normaliteit of inclusie en exclusie
Bio-psycho-sociaal model is geen alternatief
Transformatie van mens tot diagnose
Open overlegstructuur en dialoog
Psychodynamische aanpak en dialoog
Horizontale overlegstructuur met participatie
De Kleine Prins en de vos: verbondenheid
Praktische uitwerking
Netwerk van referenten
‘Harm reduction’
Netwerk van referenten
Gelijkwaardigheid met respect voor verschil
Horizontaliteit vs. hiërarchie
Bezoekers ‘kiezen partners, getuigen’ in het werk
Vertrouwensrelatie overdracht (Kleine Prins)
Collectief werk, particulier parcours
Minder risico op verdeeldheid, rivaliteit en artificiële
opsplitsing tussen sociotherapie en psychotherapie
Werken met ‘harm reduction’
Motto: minimale structuur, maximale verantwoordelijkheid
Twee regels: niet geïntoxiceerd aanwezig zijn en geen
verbaal/fysiek geweld
Klemtoon op harm reduction, abstinentie als
langetermijndoel
Motivationele modellen en QoL, tegenstelling van
verslaving is connectie en verbinding
Permessiviteit vs. ‘laissez-faire’/regels en wetten
Onderzoek
Hoe wordt Villa Voortman ervaren
door haar bezoekers?
Context
Weinig onderzoek naar de stem en ervaring van cliënten op vlak van
plannen en evalueren van interventies
… maar is erg belangrijk
• Alternatief perspectief: wat zorgt ervoor dat interventies kwetsbare groepen
bereiken?
• Cliënt- en hulpverlenerperspectief is soms verschillend
Doelstelling
Perspectieven en ervaringen van bezoekers van Villa
Voortman in kaart brengen
Omwille van welke redenen komen bezoekers naar Villa
Voortman?
Wat ervaren zij als positief? Wat als negatief?
Onderzoeksopzet
Kwalitatief onderzoek
19 participanten
‘Chat room’ met video-opnames
Fenomenologische benadering
Thema’s Subthema’s
Sociale inclusie
In Villa Voortman – belonging
Buiten Villa Voortman
• Ondersteunend klimaat
• Een tweede thuis
• Dagelijkse ondersteuning
• Toekomstperspectieven
• Identiteit
Persoonlijke ontwikkeling • Dagelijkse activiteiten
• Kansen krijgen
• Artistieke ontwikkeling
• Op adem komen
• Agency
Gelijkwaardigheid • Verbinding/intimiteit
• Geen verplichtingen
• Informeel
Sociale inclusie – Binnen VV, belonging
“Daar heeft iedereen respect voor elkaar en dan komt nu liefde op de
eerste plaats, dan op de tweede plaats respect, de derde plaats
genegenheid en de vierde plaats vriendschapsliefde.” (Man, 40-50j)
“Ik heb ook al een hele… een heel traject afgelegd. Twee klinieken en
ambulant… Dit is toch wel iets heel belangrijks geworden. Ik voel mij hier
meer op mijn gemak, meer thuis.” (Man, 30-40j)
Sociale inclusie – Buiten VV
“Je krijgt hier een nieuwe kans om je leven te herpakken. Voor
mij is het een gemakkelijke manier om weer vrij te kunnen
komen dus ik ga die zeker benutten en als ik vrij ben ga ik hier
blijven komen, ook moest het niet één van mijn voorwaarden
zijn.” (Vrouw, 30-40j)
Persoonlijke ontwikkeling
“Er zijn hier veel mensen die gitaar spelen. Er is hier een gitaar
voorhanden. Dat we niet noodzakelijk tijdens de muziek(momenten) alleen
muziek kunnen spelen. Dat we ook in de groep in ‘t salon, waar een tasje
koffie kan gedronken worden en waar er dus gerookt mag worden. (…) En
dat is iets dat ik meestal in de Villa doe en niet toe kom thuis.”
(Man, 40-50)
“Ik word hier gefascineerd door het vele artistieke dat hier gebeurt. Dat
interesseert mij en dat stimuleert mij om van de dope af te blijven.” (Man,
50-60)
Gelijkwaardigheid
“Maar wat voor mij wel belangrijk is, is dat ge hier geen kloof hebt gelijk in
de klassieke psychiatrie of dagcentrum tussen de begeleiding en patiënten,
om het in die termen van de psychiatrie uit te drukken.” (Man, 40-50j)
“De nadruk ligt niet zozeer op hulpverlening en patiënten. Het is hier echt
gewoon mensen onder mekaar en dat vind ik wel… Dat werkt wel veel
efficiënter. Nogmaals, het is menselijker gewoon. Het is niet zo… Het is
heel laagdrempelig en… ja… tenslotte kun je het ook het meeste leren van
elkaar zelf gewoon hé…” (Man, 30-40j)
Discussie
Villa Voortman wordt als positief ervaren
Een veilige plaats – gewoon kunnen ‘zijn’
Geen druk en veel flexibiliteit
Acceptatie en appreciatie voor wie men is
~ een niet-oordelende benadering (ook m.b.t. druggebruik)
~ gelijkwaardigheid hulpverlener en bezoeker – “compassionate care”
Discussie
Een plaats om tijd door te brengen
Sociale, praktische, en emotionele
ondersteuning
Gestimuleerd en niet geforceerd om talenten
en competenties te (her-)ontdekken en te
ontwikkelen• Gevoel van agency
• Verbonden met zichzelf en de samenleving
↔ Globaal negatieve ervaringen
~ behandeling en samenleving
Conclusie
Algemeen: luisteren naar ervaringen bezoekers en rekening houden
met hun aanbevelingen ontwikkelen ondersteuning die meer gericht
is op doelstellingen zorggebruiker
Onderhandelen op samenwerking en interactiegerichte benadering
Focus op persoonlijk herstelproces (Slade, 2010)
Paradigmashift naar ‘wellness-oriented’ interventies (Neale, Nettleton &
Pickering, 2011)
‘Actieve ingrediënten’ ~ Recovery
Doctoraatsonderzoek
Wat betekent herstel voor personen met dubbeldiagnose?
Blijft moeilijk om zicht te krijgen op het eigenlijk
herstelproces dat mensen doormaken
Hoe kunnen deze herstelprocessen ondersteund worden?
Wordt vervolgd…
