حلصا’’ : : ےک:دیپا:رکدہ:ازلاامت:اور:طلغ:ویمہفں:اک:ازاہل‘‘ ارباؼ:ربیلی’’و:‘‘ تیلک::ہنیئ

قح:و:دصاتق:: اہنیئ

اتفیل:

وگرھک:وپری ونر:ادہلی

بسح:رفامشئ:

ومحمد:انیسحل:تشچ

انرش:

وگرھک:وپر،:وییپ،اپابسؿ:تلم:یٹیمک:

2

ہلمج:وقحؼ:قحب:انرش:وفحمظ

اہنیئ::قح:و:دصاتق : انؾ:اتکب

، : اتفیل رھک:وپری وگ:ونر:ادہلی

ومحمد:انیسحل:تشچ : بسح:رفامشئ

ء2۱۰4امرچ،: : ااشتع

اپچن:زہار : دعتاد

اظنیم ونر : وپمکزگن

؍:روےیپ:8۱ : تمیق

اپابسؿ:تلم:یٹیمک:،:وگرھک:وپر : انرش

یضیف :ارٹ:رپسی،:وگرھک:وپر : عبطم

ےنلم:ےک:ےتپ:

ااصنر:کب:ڈوپ،:وسؽ:النئ:رہماج:جنگ

ونری:اتکب:رھگ،:رپاتوؽ:ابزار،:رہماج:جنگ

،:وگرھک:وپر

ہ ٹ

ھٹب

احیج:ابمرک:نیسح:کب:رلیس،:

ینس:کب:ڈوپ،:اجعم:دجسم:،:ڈپروہن،:یشک:رگن

دختم:قلخ:الربئریی،:رالئ:اکولین،اھکبؽ:روڈ،::انکس

میسن:اڈیکیم،:دنکسر:وپر،:یتسب

رہس:وغہیث:ونتری:اولعلؾ،:دبعاہلل:وپر،:وئمدم

3

اینپ:ابت

حیم من الر

ح بسم اہلل الر

رہ:املسمؿ:رپ:الزؾ:ےہ:ہک:اانپ:ذمبہ:و:کلسم:اجےناتہک:ذمبہ:و:کلسم:ےک:

ےن:اکی:اتکب:اصبح:ارتخ:ابصمیح ::سیاطمقب:اینپ:زدنیگ:زگار:ےکس،:ایس:ےک:شیپ:رظن:ومالان:

اتفیل:یک۔:در:تقیقح:ہی:اتکب:ذمبہ:و:کلسم:ےک:ابرے:‘‘ کلسم:رعافؿ:ذمبہ:و’’انبؾ:

ںیم:حیحص:رامنہیئ:رکےن:وایل:یھت۔:نکیل:ھچک:ایراؿ:ہتکن:داں:وج:اےس:ےنھجمس:ےس:اقرص:رےہ،:اس:

:::’’اتکب:ےک:ردو:وجاب:ےک:درےپ:وہےئگ،:اور:تہب:مک:رعےص:ںیم: ارباؼ:’’،:‘‘حلص:تیلک اہنیئ

رعافؿ:ذمبہ:و:’’یئک:اتکںیب:رظنم:اعؾ:رپ:اںیئ،:اؿ:بس:اتکوبں:ںیم::وریغہ‘‘ ربیلی:در:رد:ہنتف:دیلہ

:اصبح:رپےک:وجاب:ےک:انؾ:رپ‘‘ کلسم رطح:رطح:یک:ازلاؾ:رتایش:اور:اتہبؿ::ابصمیح

:ارشہیف:رطازی:ےک:العوہ:اجہعم:ارشہیف: رپ:دشدی:ےلمح:ےیک:ےئگ۔:اور:ااسذتہ

ہعل:ایک:وت:اس:ںیم:ایسی:وکیئ:اک:اطم‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’انزیچ:ےن:بج:یلہپ:ابر:

یک:احتج:وہ۔:اور:ارگ:یسک:وک:اؿ:ےک:رظنےی:ےس:اافتؼ:ہن::و:وجابابت:رظن:ہن:ایئ:،:سج:ےک:رد

اھت:وت:اچےیہ:وت:ہی:اھت:ہک:اؿ:ےس:اوصتساب:راے:رکےت۔اور:ویطلغں:یک:اشنؿ:دیہ:رکےت۔:وخد:

یع: یطل:یک:رورت:ںیم:ںیم:اصبح:ےن:ابراہ:اس:اک:ااہتشر:یھب:دای:ہک:یسک:یھب:رش:ابصمیح ومالان:

:ح تت:اح :وتہب:و:روجع:ےک:ےیل:ایتر:وہں۔:نکیل:اؿ:بس:ےک:ابووجد:ھچک:ولوگں:ےن:یتسس

اےئ۔:ارترکےن:یک:رغض:ےس:اس:یک:رطػ:وکیئ:وتہج:ہن:دی،:اور:ارتفا:رپدازی:رپ:

:رہزگ:ملق:ااھٹےنیک: :وہات:وت :اصبح:کت:دحمود رضورت:ارگ:اعمہلم:رصػ:ابصمیح

یک:اجیت۔:نکیل:رب:ریغص:ےک:رعموػ:یملع:ادارہ:اجہعم:ارشہیف:رپ:دشدی:رتنی:ےلمح:ےیک::ہن:وسحمس:

ابلکل:انمبس:ہن:رہ:یئگ۔:وبجمرا:اس:ےلسلس:ںیم:شیپ:دقیم:رکین:ڑپی۔ےئگ،:سج:یک:انب:رپ:اخومیش:

4

:’’زری:رظن:اتکب:در:تقیقح: ارباؼ::’’اک:یقیقحت:وجاب:ےہ،:اسھت:یہ:‘‘ حلص:تیلک اہنیئ

رپ:یھب:ھچک:وگتفگ:یک:یئگ:ےہ۔:ارادہ:وت:ہی:اھت:ہک:رہ:اکی::‘‘فیس:االالسؾ:یلع:اقمۃل:ااظنلؾ’’ور:ا:‘‘ربیلی

حلص:تیلک:اک:وجاب:دای:اجےئ؛: اک:یلیصفت:رد:ایک:اجات،:رگم:اتکب:یک:اخضتم:ےن:وبجمر:ایک:ہک:اوال:اہنیئ:

:یک:ےہ۔::اس:ےیل:ہک:اس:ےک:ومفل:ےن:اجہعم:ارشہیف:ےک:الخػ:ھچک:زایدہ:یہ:اسجرت:ےباج

:اس:ےیل:ایس:ںیم:یک:اتدیئ:‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’وچں:ہک::راسہلہی: ےہ؛

:اصبح:یک:اتکب:وک:اھجمسےن:یک: اتکب:ےس:زایدہ:اافتسدہ:یک:وکشش:یک:یئگ:ےہ،:ہکلب:ابصمیح

ارتشاک:’’ ‘‘حلص:تیلک ’’‘‘ ربولیتی‘‘ ’’کلسم:ایلع:رضحت’’یعس:یک:یئگ:ےہ۔:اس:ںیم:

:ارشہیف‘‘ ’’کلسم:الہ:تنس‘‘ ’’لمع ::‘‘اظنؾ :‘‘ اجہعم:ارشہیف’’اور ےک:قلعت:ےس:وریغہ

یلیصفت:وگتفگ:اور:اہنیئ:یک:طلغ:ایبوینں:اک:یقیقحت:رد:ےہ۔

اقرنیئ:ےس:زگارش:ےہ:ہک:اس:اتکب:وک:ڑپےنھ:ےس:ےلہپ:اکی:ابر:اہنیئ:حلص:تیلک:اک:

یک:لہپ:یک:ےہ۔:انیقی::اطمہعل:رضور:رکںیل،:اتہک:ھجم:رپ:ہی:ازلاؾ:اعدئ:ہن:وہ:ہک:ںیم:ےن:اس:رطح

ارگ:اپ:اہنیئ:اک:اطمہعل:رکںی:ےگ:وت:ےھجم:اس:اعمےلم:ںیم:ذعمور:ںیھجمس:ےگ۔

:رہزگ:ریما:دصقم:ںیہن، اس:ےک:ابووجد:ریمی:یسک:ادارے:ای:تیصخش:یک:صیقنت،

اس:رحتری:ےس:ارگ:یسک:اصبح:وک:فیلکت:یچنہپ:وہ:،:ای:اس:ںیم:وکیئ:رش یع:زغلش:رظن:اےئ:وت:

:وفرا :رباے:رکؾ :نکمم:وکشش:یک:: :رہ :یک :التیف :اڈینشی:ںیم:اس:یک :ادنئہ علطم:رفامںیئ۔

اجےئیگ۔:اؿ:اشء:اہلل:اعتیل۔:::طقف

: وگرھک:وپری ،ونر:ادہلی

:زنمؽ ،:اشہ:وپر،وگرھک:وپر،:وننتاقدری

5

حیم من الر

ح بسم اہلل الر

راض:کلسماہنیئ:

دتاقیقت:ےک:وج:اومنؽ:ومیت:اینپ:اصتفین:ںیم:ولجہ:ارا::اامؾ:ادمح:راضےن:یملع:اقیقحتت:اور:ینف’’

رفامےئںیہ،:اؿ:اک:ارتعاػ:ریغوں:وک:یھب:ےہ۔:ایس:رطح:دنی:فینح:اور:ہقف:یفنح:یک:وج:الزواؽ:دخامت،:اامؾ:

ومروػ:دقس:رسہ:ےن:ااجنؾ:دںی،:اؿ:ےک:ارتعاػ:رپ:یھبس:وبجمر:ںیہ۔:

ادےی:ںیہ ؏

سج:تمس:اےئگ:وہ،:ےکس:ب

یھب:ےہ۔:زربدتس:بیع۔:‘‘ بیع’’ؿ:امتؾ:انمبق:و:اضفلئ:ےک:زخاےن:ںیم:اکی:نکیل:ا

:ےن:رفامای:ےہ:: :ریشازی ویہ:بیع،:ےسج:خیش:دعسی

ےتس ؏ ب یع رنہ:مشچب:دعاوت:زبرگ:رت:

یہی:ےہ:ہک:وہ:‘‘ بیع’’اؿ:اک:

اب:املسمں:اہلل:اہلل،:ابربنمہ:راؾ:راؾ ؏

ےک:اہیں:دویتس:اور:دینمش:اک:ہتخپ:رظنہی:وموجد:اھت۔وہ:رقاؿ:واےل:ذمبہ:حلص:لک:ےک:اقلئ:ہن:ےھت۔:اؿ:

و:دحثی:اور:اابتع:اہمئ:رپ:یتخس:ےس:اقمئ:ےھت،:اوھنں:ےن:رقاؿ:رکمی:ےس:تبحم:اامیؿ:و:ومنم:ےک:اسھت:

دعاوت:رفکو:اکرف:اک:یھب:درس:ایل۔

:اپک:ےس: دوونں:یک:میلعت:اح :یک۔:‘‘ احلب يف اہلل والبغض يف اہلل’’دحثی

رکاؾ:ےس:اوھنں:ےن:ہی:قبس:یھب:اھکیس:ہک:: ہمئ:ا

‘‘روسؽ،:ےب:دعاوت:دانمشؿ:اں،:رورت:ہن:دنبد۔: و تبحم:دخا:’’

۔):وتکمابت:اامؾ:رابین(‘‘درںی:اج:اصدؼ:اتس‘‘ وتال:ےب:ربتا:تسین:نکمم’’

: اس:ےیل:اؿ:اک:ہجیتن :اامیؿ:: :الہ :دؽ:’’ںیم:اکیرکف:و:ملق،:اہجں:ابراگہ:دخا:وروسؽ،:اور:اگنہ ہمغن

:ومت’’اور:‘‘ وساہؿ:روح’’روسؽ:اور:ادعاے:دنی:و:تنس:ےک:ےیل: و: اھت،:وںیہ:دانمشؿ:دخا:‘‘ وناز ۔‘‘ایپؾ

6

یہی:یتہک:ےہ:لبلب::ابغ:انجں،:ہک:راض:یک:رطح:وکیئ:رحس:ایبں ؎

، مسق: ےھجم:وشیخ:عبط:راض::یک:: ںیہن:دنہ:ںیم:وافص:اشہ:دہی

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

ابر: ربؼ رجنخ::وخوخنار:،::: کلک:راض :ےہ::

ادعا:ےس:ہہک:دو:،:ریخ:انمںیئ:،:ہن:رش::رکںی

۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

اوراؼ:اٹل:رک:دےیھکی،:رھپ:ہلصیف:ےئجیک:ہک:’’

رہہ:ایک:ےہ :ہن:ہی:سک:اک:ملق:ےہ:سج:ےن:دباعت:و:افمدس:یک:خیب::ینک:ںیم:وپری:رجأت:و:تمہ:اک:اظم

وت:اےس:ولہم:المئ:اک:وخػ:ےہ۔:ہن:داین:واولں:یک:انرایض:اک:ادنہشی۔:اےس:اےنپ:ومیل:یک:راض:اکیف:ےہ۔

اک:فیک:و:رسور:ےہ،:اس:ےیل:وہ:ہلصیف:ملسو هيلع هللا ىلص اس:یک:اوھکنں:ںیم:رشتعی:یفطصم:

انگہ:وک::رکات:ےہ:وت:قح:اور:الٹ:ےلصیف:رکات:ےہ۔:ہن:وت:اس:ںیم:ارفاط:ےہ:ہک:دبتع:وک:رشک۔

،:ہہک:دے۔ ی:وک::ج

ف

خ

رفک۔:رکموہ:زنتیہی:وک:رحاؾ۔:ای:مک:از:مک:ریغصہ:الب:ارصار:وک:ریبکہ۔:

ہن:اس:ںیم:رفتطی:ےہ:ہک:رکموہ:ای:الخػ:اویل:وک:ریغ:رکموہ:و:بحتسم۔:دبتع:وک:تنس۔:

رکنم:وک:رعموػ۔:ای:اناجزئ:وک:اجزئ:ہہک:دے۔

رػ:ادتعاؽ۔ ادتعاؽ:ےہ،:اور:ص

‘‘و:ہ::االصح:ےہ:وج:اسفد:و:ااسفد:ےس:اپک:وہیت:ےہ:یہی’’

،:74،:و:ص::73،:و:ص::56و:ص:::55ص::ومہفل:::ومالان:سی:ارتخ:ابصمیح ،:)اامؾ:ادمح:راض:اور:رد:دباعت:و:رکنمات،:

ع:االالسیم،:ابمرک:وپر،:

مجمل

ء۔(۰985رقتبی:از::ومالان:دمحم:ادمح:ایمظع ،:ابصمیح ،:وبطمہع::ا

7

رضحت:ایک:ےہ :کلسم:ایلع

: : ےن:کلسم:ایلع:رضحت:ےک::حلص:تیلک:ےکومفل:ومولی:اسین:اعمل:ویساین اہنیئ

:ہیلع:ارلہمح:اک: :لقن:ایک:ےہ:ہک:اکی:قلعت:ےس:ہیقف:تلم:یتفم:الجؽ:ادلنی:ادمح:ادجمی وتفی

وبانل::‘‘کلسم:ایلع:رضحت’’دوی:دنبی:کلسم:اور:ومدودی:کلسم:ےس:اایتمز:ےک:ےیل:وموجدہ:زامےن:ںیم:’’

۔:‘‘،:دویدنبی:اور:ومدودی:کلسم:ےس:اایتمز:ےک:ےیل:وبال:اجات:ےہ‘‘کلسم:ایلع:رضحت’’رضوری:ےہ،:ینعی:

:ابلکل:درتس:ےہ،:املعے:ارشہیف:یھب:ایس: رضحت:ہیقف:تلم:ہیلع:ارلہمح:اک:وتفی

:ارپلی: ء:ںیم:اشرح:اخبری:یتفم:رشفی:۰999ےک:اقلئ:ںیہ،:دےیھکیامانہہم:ارشہیف،:امشرہ،

اغیپؾ:راض،:رکف:و:دتریب:ربمن،:ارپلی:ات:یھب:ہیلع:ارلہمح:اک:ومضمؿ۔:ےسج:ومفل:اہنیئ:ےن::اقحل

اور:بیجع:و:رغبی:ےہ،:لقن:ایک‘‘ کلسم:ایلع:رضحت:ویکں’’ونعاؿہب:ء:ےس:2۱۱9وجؿ،:

اک:ااغز:اہکں:،:اتپ:یہ:ںیہن:اتلچ:ےہ:ہک:یتفم:اصبح:ےک:ومضمؿ:رفامیئادناز:ںیم:ومضمؿ:یک:ادتبا:

:،:ہےتھکںیہےس:وہات:ےہ

دنچ:االصح:’’دمری:اغیپؾ:راض:ااسمؽ:ےک:ونجری:ےک:ارشہیف:رپےچ:ںیم:اکی:ومضمؿ:ہب:ونعاؿ:’’

۔:‘‘اپھچ:ےہ،:اخل‘‘ بلط:وگےش

ےک:ومضمؿ:ےس:ہی:ابت:ایعں:ےہ:ہک::ہیلع:ارلہمح::رہب:احؽ:اشرح:اخبری:

تقیقح:ںیم:وساد:‘ ‘کلسم:ایلع:رضحت’’وکیئ:این:کلسم:اور:دنی:ںیہن،:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’

امظع:الہ:تنس:و:امجتع:ےک:اس:رطہقی:رمہیض:و:وتمارہث:اک:انؾ:ےہ:وج:دہع:راستل:ےس:ےل:رک:اج:کت:وساد:

‘‘اک:دصماؼ:ےہ۔‘‘ ما أنا علیہ و أصحاخل’’اور‘‘ وي اجلامعۃ’’امظع:اک:کلسم:ےہ،:وج:

: :ومضمؿ :ہیلع:ارلہمح:اک :ایمظع :رضحت:العہم:یتفم:دبعاانملؿ :اولعلؾ یھب:اس:رحب

وموضع:رپ:اشعئ:وہا۔

:و:دصر:ہبعش:ااتف::اصبح:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی :انمظ:سلجم:رش یع، :رباکیت ، ، روضی

ںیم:اس:ہلئسم:یک:تہب:یہ:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ےناینپ::اتکب:اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر:

8

:ھچک:اابتقاست:عم:ذحػ:و:ااضہف:ےسدؽ:نیشن:واضتح:رفامیئ:ےہ۔:مہ:ذلی:ںیم:ایس:اتکب:

اتکب:ںیم:رمق:رطاز:ںیہ: دقمہم:یتفم:اصبح:رضحت:ںیہ۔::لقن:رکےت

’’: :دہع:راستل:ںیم:اس :)ذمبہ:االسؾ( :اونیل:انؾ اور:‘‘ ما أنا علیہ و أصحاخل’’اک

ےس:اجان:اجات:ےہ۔:اور:رب:ریغص:دنہ:و:‘‘ رویف:کلسم’’اھت۔:اور:اب:ھچک:البد:االسہیم:ںیم:ایس:وک:‘‘ اجلامعۃ’’

‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ا تبس:اور:الہ:ابس :ےس:اایتمز:یک:وہج:ےس:اا ی:االسیم:دئادئ:وک:اپک:ںیم:اکی:اخص:انم

ما أنا علیہ و ’’اک:ظفل::‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ےس:وموسؾ:ایک:ایگ۔:اب:اہیں:ےک:رعػ:و:االطصح:ںیم:

(8)ص:۔:‘‘یک:رتمادػ:االطصح:ےہ‘‘ کلسم:الہ:تنس:و:امجتع’’اور:‘‘ أصحاخل

:قلعت:دئادئ:ےس:ےہ:ای:رفوع:ےس کلسم:ایلع:رضحت:اک

ضحم:دنچ::‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’رگم:اس:ےک:اسھت:ہی:ابت:یھب:وحلمظ:رےہ:ہک:

اک:قلعت::‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’رفو یع،:یہقف:اسملئ:ااہتجدہی:اک:انؾ:ںیہن،:ہکلب:قح:ہی:ےہ:ہک:

:تنس:و:امجتع:ابب:دئادئ:ےس:ےہ۔:دئادئ:و:رفوع:اک:االتخػ:الہ:ملع:رپ:یفخم:ںیہن،:الثم:الہ

ارخی:یبن:ںیہ،:وج:اس:اک:ااکنر:رکے:اور:اپ:ےک:ملسو هيلع هللا ىلص اک:ہی:ہقفتم:دیقعہ:ےہ:ہک:رتمح:اعمل:

:االسؾ:ےس:اخرج:ےہ؛:ویکں:ہک:وہ:دعب:یسک:ےئن:یبن:یک:ادم:وک:نکمم:اتبےئ:وہ:اکرف:و:رمدت:اور:دارئہ

ن ﴿اتی:رقاہین::: سول اہلل و خاته النبی ہب:رثکت:ااحدثی:وبنہی:اور:اامجع::اور﴾ولکن ر

اتم:اک:رکنم:ےہ۔:

یک:میظعت:و:ملسو هيلع هللا ىلص ایس:رطح:الہ:تنس:اک:اکی:دیقعہ:ہی:یھب:ےہ:ہک:روسؽ:رگایم:واقر:

وتریق:رفض:نیع:ےہ،:اور:اؿ:یک:اشؿ:ںیم:ادین:اتسگیخ:ااسنؿ:وک:رفکو:اردتاد:ےک:اغر:قیمع:ںیم:

اچنہپ:دیتی:ےہ۔: ۔ؿ:دئادئ:اک:قلعت:ابب:دئادئ:ےس:ےہا

:دعؾ:ووجب۔:امء:نیتلق:یک: :وعروتں:ےک:زویرات:ںیم:زاکت:اک:ووجب:اور اور

اجنتس:و:اہطرت:اک:ہلئسم۔:عمج:نیب:االصلنیت:اک:وجاز،:اور:دعؾ:وجاز۔:انیم:ابرہجل:اور:انیم:

اک:قلعت:رفو یع:اسملئ:ےس:ےہ۔:اؿ:بس:۔:اک:اابحتسب،:اور:دعؾ:اابحتسب: ابرسل

9

ےن:۔:دو: ہل:اپین:یک:ات:ںیم:زاکت:وک:وابج:ہن:اماب:ارگ:وکیئ:اشیعف:اکلسمل:زویر

دقمار:وک:ووقع:اجنتس:ےس:سجن:ہن:ےہک۔:دو:ووتقں:یک:امنزوک:عمج:رکایل:رکے،:اور:انیم:ابرہجل:

اک:اخمفل:رقار:دے:رک:امجتع:الہ:تنس::‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’رپ:اعلم:وہ۔:وت:ایک:اےس:

اگ :اس:وک:دبیتع:اہک:اجےئاگ :اس:رپ:ےس:اخرج:رک:دای:اجےئاگ :اےس:کلسم:زیبار:امان:اجےئ

:اجری:ایک:اجےئاگ : حلص:یلک:وہےن:اک:وتفی

دنچ:رفو یع،:یہقف:زجایئت:اک::‘‘کلسم:ایلع:رضحت’’ںیہن،:اور:رہ:زگ:ںیہن۔ویکں:ہک:

)از:اافدات:کلسم:انؾ:ےہ:دئادئ:الہ:تنس:و:امجتع:اک۔::‘‘کلسم:ایلع:رضحت’’انؾ:ںیہن،:ہکلب:

ہف(عم:ذحػ:وااض:،ایلع:رضحت

: :اکانؾ :واسملئ:ںیم:االتخػ :ااکحؾ :رفو یع :وت::‘‘کلسم:ایلع:رضحت’’ارگ وہات

:روضہی:ےک:رفو یع:یہقف:اسملئ:ےس: امہرے:ااکرب:الہ:تنس:اور:وموجدہ:ایتفمؿ:رکاؾ،:اتفوی

رہ:زگ:االتخػ:ہن:رکےت۔:

ےسک:ںیہن:ولعمؾ:ہک:زماریم:ےک:اسھت:وقایل:یک:ااجزت۔:الحکل:ازیم:دواؤں:ےک:

:و:السؾ:یک::اامعتسؽ یک:ااجزت۔:ولوگں:ےک:دجسم:ںیم:امنز:ڑپےنھ:ےک:وتق:اامتج یع:الصۃ

:تہب:ےس:ااجزت۔:ڑلویکں:وک:اتکتب:یک:میلعت:یک:ااجزت۔: :وریغہ :وھگیس، )اسیج:ہک:ۃیلک:اانبلت:االدجمہی،

:ےہ( :رواج :اک :اس :ںیم :اانبلت :وچنھکاےن:یک: اجاعمت :ےک:ےیل:وفوٹ :اپوپسرٹ:وریغہ انشیتخ:اکرڈ،

:وا :وقفمد:ےک:ےیل:خسف:ااجزت، دی:رسحم:وج:وادی:ذعاب:ےہ،:ںیم:ووقػ:یک:ااجزت،:زوہج

:روضہی:ےک:ہب:اظرہ:رصحی:اخمفل: اکنح:یک:ااجزت،:اور:ایس:رطح:تہب:ےس:اسملئ:وج:اتفوی

ںیہ،:نکیل:ھچک:اسملئ:ںیم:امہرے:ااکرب:ےن:اور:ارثک:اسملئ:ںیم:وموجدہ:ایتفمؿ:رکاؾ:ےن:

ےہ؛:ویکں:ہک:اؿ:امتؾ:اسملئ:اک:قلعت:رفوع:ےس:ےہ۔::اؿ:زیچوں:یک:ااجزت:رمتمح:رفامیئ

۔ہی:اسملئ:ابب:دئادئ:ےس:قلعتم:ںیہن

:اصبح:یک:فینصت:کلسم:ایلع:رضحت:ےس:ھچک:رضحت: یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی

اور:اابتقاست:لقن:ےیک:اجےت:ںیہ۔:اںیھن:ہب:وغر:ڑپںیھ:اور:اےنپ:ذنہ:و:رکف:ےک:درےچی:وھکںیل۔

۰۱

یعف،:یلبنح،:ہی:اچروں:وساد:امظع:الہ:تنس:ےک:رفو یع:ذمابہ:ےس:ںیہ،:وج:یہقف،:یفنح،:امیکل،:اش’’

ااہتجدی:اسملئ:ےس:قلعت:رےتھک:ںیہ۔:اس:رطح:ےک:اومر:ںیم:اےسی:االتخافت:یھب:دنبوں:رپ:اہلل:یک:رتمح:

ںیہ،:اور:داللئ:رشتعی:یک:اینبد:رپ:االتخػ:رکےن:واےلاہقفے:رکاؾ:رہب:احؽ:وثاب:ےک:قح:دار:وہےت:ںیہ۔

ااہتجد::،ےن:اراشد:رفامای::بج:احمکملسو هيلع هللا ىلص ےس:رواتی:ےہ:ہک:اہلل:ےک:روسؽ:رضحت:اوب:رہریہ:

ااہتجد:ےسمکح:رش یع:اکنانل:،ےس:وکیئ:مکح:اکنانل:اچےہ:اور:حیحص:ااہتجد:رکے،:وت:اس:ےک:ےیل:دو:ارج:ںیہ۔:اور:بج:احمک:

باب: ما جاء /:االاکحؾ،:۰58ص::::،۰)اجعم:رتذمی::ج:ےس:اطخ:وہاجےئ:وت:اس:ےک:ےیل:اکی:ارج:ےہ۔:س:اچےہ:اور:ا

،:سلجم:رباکت،:ارشہیف(:ئيف الؼايض، یصیب و خیط

اطخ:رپ:ںیہن،:ہکلب:ااہتجد:رپ:اتلم:ےہ:وج:ابعدت:ےہ،:اہں!:اطخ:ےک:ببس:وکیئ:انگہ:ذہم:ںیم::ارجرگم:ہی:

:،:رف یع:االتخػ:اک:مکح:دعب:ےک:اہقفے:نیققحم:ےک:یہقف:ںیہن:اات،:اور:ہی:یھب:ااہتجد:و:ابعدت:یہ:اک:ضیف:ےہ۔:یہی

: :اکرف:اور:شب::ہیاک:قلعت:اومر:ااقتعد‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’یھب:وہان:اچےیہ۔:اور ےس:ےہ،:سج:اک:اخمفل،

:ںیہ۔یہیاواقت:رمگاہ:اور:رمگاہ:رگ:وہات:ےہ۔:دنچ:رفو یع:و:اانثتسیئ:اومر:ےک:وسا:امتؾ:دئادئ:ےک:ااکحؾ:

اک:ےہ(:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’یک:اکی:ریبعت:اج::)سج،:‘‘کلسم:الہ:تنس:و:امجتع’’اچسیئ:ہی:ےہ:ہک:

ما أنا علیہ ’’ ےک:دہع:اپک:ےس:ےہ،:ویکں:ہک:ہی:رتامجین:ےہ:اراشد:راستلملسو هيلع هللا ىلص ووجد:وضحر:دیس:اعمل:

۔::‘‘یک‘‘ اجلامعۃ يو و’’اور:‘‘ و أصحاخل

زمدی:رفامےت:ںیہ:

ایت:ع:الزؾ:ےہ،:اور:رفو یع:ااقتعداابتہی:تقیقح:واحض:رےہ:ہک:دئادئ:ہیعطق:،:اامجہیع:ںیم:وساد:امظع:اک:’’

اک:اہجں:کت:وساؽ:ےہ:وت:اؿ:ںیم:یھب:ااشرعہ:و:امرتدیہی:اک:االتخػ:واحض:ےہ۔:ایس:رطح:یہقف:ذمابہ:ارہعب:ںیم:اؿ:

ےک:درایمؿ:ےبامشر:ااکحؾ:و:اسملئ:اور:وخد:اؿ:ےک:اروؽ:ہقف:ںیم:تہب:ےس:االتخافت:ںیہ:وج:اتم:ےک:ےیل:

رہ:ولہپ:رپ:اؿ:ےک:ذرہعی:لمع:وہاجات:ےہ۔:رتمح:ںیہ،:ویکں:ہک:تنس:وبنی:ےک

اؿ:االتخافت:ےک:ابووجد:ااشرعہ:و:امرتدیہی:اور:اانحػ:و:وشاعف:و:امہیکل:و:انحہلب:وچں:ہک:دئادئ:ہیعطق:،:

اور:الہ:اامجہیع:ںیم:دحتم:و:قفتم:ںیہ،:اس:ےیل:ہی:بس:ےک:بس:وساد:امظع:الہ:تنس:و:امجتع:ںیم:اشلم،:

۔:اعمل:االسؾ:ےک::املسمانؿ:الہ:تنس:ااقتعدی:وطر:رپ:ارعشی:ای:امرتدیی،:ںیہتنس:یہ:ےک:اقبطت:و:اسمکل:

:اور: :ذمابہ:ارہعب:ںیم:ےس:یسک:اکی:ےک:دلقم:ںیہ،:انچں:ہچ:ومعام:اانحػ:امرتدیی، اور:ہقف:االسیم:ںیم:اہمئ

وشاعف:ارعشی:ںیہ۔

۰۰

ونں:اک:ذمبہ:ےہ،:ینعی:یک:ریپوی:رکو۔:اس:ےس:رماد:ارثک:املسم‘‘ وساد:امظع’’رماقت:اافملحیت:ںیم:ےہ:::

رےہ:رفو یع:اسملئ::ےسیج:وعرت:اک:دبؿ:ای:اہل:‘‘ اروؽ:دئادئ:ےسیج:اراکؿ:االسؾ:ںیم:ارثک:املسمونں:اک:ذمبہ’’

الثم:ووض:اک:وٹٹ:اجان،:وت:اس:ےک:ےیل:اامجع:یک:احتج:ںیہن۔::]اامؾ:اشیعف:ہیلع:ارلہمح:ےک:زندکی[انتلس:وھچےن:ےس:

اکی:اک:اابتع:اجزئ:ےہ۔:اور:دنچ:اسملئ:دئادئ:ںیم:امرتدیہی:اور:ااشرعہ:ےک:درایمؿ:ہکلب:اس:ںیم:دہتجمنی:ںیم:ےس:رہ:

وج:االتخػ:ےہ،:وہ:اسملئ:تقیقح:ںیم:رفوع:ےس:ںیہ؛:ویکں:ہک:وہ:ینظ:اسملئ:ںیہ،:ااقتعدایت:ےس:ںیہن:ںیہ،:

یف:اسملئ:،: یقیق:و:نج:یک:اینبد:نیقی:رپ:وہیت:ےہ۔:اور:ضعب:نیققحم:ےن:رفامای:ہک:اؿ:دوونں:رگووہں:ےک:اسرے:االتخ

ونعمی:االتخافت:ےس:ںیہن،:ہکلب:بس:ےک:بس:یظفل:االتخافت:ےس:ںیہ۔

ا،:ریبوت(۰74،:دحثی::383،:ص::۰رماقۃ:اافملحیت،:ج:ہب:وحاہل:)

ی ۃملعل

،:دار:ابتکل:ا

:نج:ےک:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ایس: :یلبنح:ذمابہ:یک:اچر:اشںیخ:ںیلکن، :اشیعف، :امیکل، ےس:یفنح،

ابہ:ووجد:ںیم:اےئ۔:رفوع:اک:ہی:االتخػ:ابثع:رتمح:و:وثاب:ےہ،:اور: رتہ:رفوقں:اک:ابثع:اچر:رفو یع:ذم

اک:ومازہن:دورسے:ےس:ںیم:ےس:اکی:اروؽ:دئادئ:ںیم:االتخػ:ابثع:الہتک:و:ذعاب:ےہ۔:اس:ےیل:اؿ:

ںیہن:ایک:اج:اتکس،:ہن:یہ:رفوع:رپ:دئادئ:اک:مکح:اجری:ایک:اج:اتکس:ےہ،:دوونں:ںیم:الھک:رفؼ:ےہ۔

ےس:ہی:ابت:یھب:واحض:وہیئگ:ہک:اج:ےک:املعے:نیققحم:اور:اہقفے:دنی:نیتم:ےک:درایمؿ:ارگ:یہقف:ںیہی:

،:رفو یع:ون:دیپا:اسملئ:ےک:ااکحؾ:ےک:ابرے::ںیم:داللئ:یک:اینبد:رپ:االتخػ:وہ:اجےئ:وت:اس:یک:وہج:ےس:وہ:قحتسم:ارج:و:

ہب:ظفل:درگی:‘‘ کلسم:الہ:تنس:و:امجتع’’:وہیگ:ہک:وہ:وثاب:وت:وہ:ےتکس:ںیہ،:رگم:اؿ:رپ:ہی:ازلاؾ:اعدئ:رکان:ڑبی:ان:ااصنیف

رپ:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ےس:رحنمػ:ای:اس:ےک:اخمفل:وہےئگ۔۔۔:وجیھب:ینس:ےہ،:وہ:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’

اگزمؿ:ےہ،:اور:وج:یھب:کلسم:ایلع:رضحت:رپ:اگزمؿ:ےہ،:وہ:ینس:حیحص:ادیقعلہ:ےہ۔

ذ:اہلل:یسک:انگہ:اک:رمہ ب:وہاجےئ:وت:وہ:گ ہ:اگر:وت:ےہ،:ابرفلض:ارگ:وکیئ:صخش:اینپ:اشتم:سفن:ےس:اعم:

ےس:اخرج:ںیہن:رقار:اپےئاگ۔‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ای::‘‘الہ:تنس:و:امجتع’’رگم:اس:یک:وہج:ےس:وہ:

رھپ:اہقف:ےک:درایمؿ:ارگ:رش یع:داللئ:یک:اینبد:رپ:یسک:ون:دیپا:ہلئسم:ںیم:ابرفلض:االتخػ:یھب:وہاجےئ:وت:وہ،:ای:وج:

ےس:ےسیک:اخرج:رقار:دےی:اجےتکس:ںیہ ‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’یعف،:امیکل:،:یلبنح:رپ:اکر:دنب:ںیہ،:وہ:الہ:تنس:،:ای:ہقف:اش

اتؾ:،::ووضح :ہی:وت:وہ:اتکس:ےہ:ہک:مہف:دلیل:و:قیقحت:مکح:ںیم:ںیہک:یسک:ےس:زغلش:وہاجےئ،:وت:اےس:دعب

االطع:املع:واہقف:اک:ےہ،:اؿ:ےک:وسا:اور:وک:ہی::اخیط:ہہک:ےتکس:ںیہ،:رگم:ہی:قح:یھب:رصػ:اصبح:ریصبت:و:وتعس

،:اصخلم(24ات:ص:::۰9،:ص::)کلسم:ایلع:رضحت:۔‘‘ہلصیف:رکےن:اک:قح:ںیہن

۰2

: :ہک :وہاگ :وہایگ :واحض :وخب :رپ :مہف :اابتقاست:ےس:الہ :ابال کلسم:ایلع:’’ذموکرہ

:ارگ:وک:‘‘ رضحت :ہن:ابب:رفوع:ےس۔:رگم:اس:ےک:ابووجد یئ:اک:قلعت:ابب:دئادئ:ےس:ےہ،

اروؽ:و:رفوع:اک:رفؼ:ہن:ھجمس:ےکس،:اور:ےب:احمہب:یسک:ینس:حیحص:ادیقعلہ:اعمل:دنی:رپ:یسک:رف یع:ہلئسم:

ارتخ:ابصمیح ::سیوک:اینبد:انب:رک:کلسم:ےس:ارحناػ:اک:ازلاؾ:رےھک:وت:اس:ےک:ابرے:ںیم:ومالان:

اصبح:اک:ہی:انہک:ایک:طلغ:ےہ :ہک:

ق:ےک:احلم،:ھچک:ااہتندنسپ:ارفاد:ےن:اینپ:یھبک:یھبک:ااسی:وسحمس:وہےن:اتگل:ےہ:ہک:’’

مج

ب

ےباج:دشتد:ہکلب:

اپؽ::)رکف:و:ایخؽ(اہجتل:و:امحتق:اور:اینپ:گنت:رظنی:اور:جک:رکفی:ےس:اےنپ:دؽ:و:دامغ:ںیم:وکیئ:ااسی:کلسم:

:رکف:و:ت:و:اراشدات:وک:یھب:وہ:القئ:اانتع:اور:اقلب:لمع:ںیہن:ےتھجمس۔:ہیراھک:ےہ:ہک:ااکرب:و:االسػ:الہ:تنس:یک:دہاای

۔‘‘لمع:ہن:بلصت:ولطمب:ےہ،:ہن:بصعت:ومحمد:

رواب:ددی:رپ:وھچڑ:دای:اجات:ےہ۔:ہلصیف:اقری:یک

ےسک:ےتہک:ںیہ :ربولیی

،:وضحراجنیشن: :روضی :اقدری، یتفم:امظع:دنہ:رضحت:العہم:یتفم:ارتخ:راض:اخں

:، : ہک:رکمہم:ںیم:ےک:ومعق:رپء(:۰986؍:اتسگ:3۰)ےک:رفس:جح:و:زایرت:داتم:رباکمہت:ادقلہیس:ازرہی

ایحت:’’رگاتفری:اک:واہعق:رحتری:رکےت:وہےئ:ومالان:دمحم:اہشب:ادلنی:روضی:اصبح:اینپ:اتکب:

ںیم:رحتری:رکےت:ںیہ:‘‘ اتج:ارشلہعی

۔۔۔دس:ےجب:رھپ:یس:۔:ایئ۔:ڈی۔:ےس:وگتفگ:وہیئ،:اس:ےن:ھجم:ےس:وپاھچ:ہک::دنہواتسؿ:ںیم:’’

ہعیش:،:اقدایین:وریغہ:دنچ:رفےق:انگےئ۔:اور:ںیم:ےن:واحض:ایک:ہک::ےن)وضحر:اتج:ارشلہعی(:ےنتک:رفےق:ںیہ :ںیم:

زجاء:اہلل:دعوہ،:رہق:’’ھچ:راسےل:ںیم:اامؾ:ادمح:راض:افلض:ربولیی:ےن:اقدایوینں:اک:رد:ایک:ےہ۔:اور:اؿ:ےک:رد:

مہ:اور:’’:وریغہ:ےھکل:ںیہ۔:مہ:رپ:ھچک:ولگ:ہی:تمہت:اگلےت:ںیہ،:اور:اپ:وک:اتبای:ےہ:ہک:‘‘ادلایؿ،:اوسلء:وااقعلب

ےتہک:ںیہ۔:سج:ےس:ومہ:وہات:ےہ:ہک:‘‘ ربولیی’’اور:ویہ:ولگ:ںیمہ:ہی:طلغ:ےہ۔:‘‘ اقدایین:اکی:ںیہ۔

یسک:ےئن:ذمبہ:اک:انؾ:ےہ۔:ااسی:ںیہن:ےہ:ہکلب:مہ:الہ:تنس:و:امجتع:ںیہ۔‘‘ ربولیی’’

یس۔:ایئ۔:ڈی۔:ےک:وپےنھچ:رپ:ںیم:ےن:اتبای:ہک:

۰3

:ےئن:ذمبہ:یک:اینبد:ںیہن:ڈایل۔:ہکلب:اؿ:اک:ذمبہ:ویہ:اھت:وج:اامؾ:ادمح:راض:افلض:ربولیی:ےن:یسک’’

ہک:مہ:اےنپ:اپ:وک:الہ:اور:احصہب:و:اتنیعب:اور:رہ:زامےن:ےک:اصنیحل:اک:ذمبہ:ےہ۔:اور:ہی:ملسو هيلع هللا ىلص رساکر:یفطصم:

انہک:ہک:مہ:یسک:ےئن:ذمبہ:ےک:‘‘ ربولیی’’تنس:و:امجتع:ولہکاان:یہ:دنسپ:رکےت:ںیہ۔:اور:ںیمہ:اس:دصقم:ےس:

:مہ:رپ:اتہبؿ:ےہ:ریپو : ۔‘‘ںیہ، :42)ایحت:اتج:ارشلہعی:ص: :االسکم:ررسچ:رٹنیس، :ربیلی::58، :وسدارگاؿ، رگسکاؿ،

ھ(۰434رشفی،:عبط:دوؾ،:رفص:ارفظمل،:

وکیئ:ذمبہ:ںیہن:ےہ۔:اور:ارگ:وکیئ:این:ذمبہ:‘‘ ربولیی’’ںیم:ابراہ:ہہک:اکچ:وہں:ہک:::’’

(44،:43اضی،:ص::)ا۔:‘‘ےہ:وت:ںیم:اس:ےس:ربی:وہں‘‘ ربولیی’’انبؾ:

ارقار:انہم:ںیم:ریمے:اطمہبل:رپ:اس:ےن:ہی:ااضہف:ایک:ہک:

الہ:تنس:و:’’وکیئ:این:ذمبہ:ںیہن:ےہ۔:اور:مہ:ولگ:اےنپ:اپ:وک:‘‘ ربولیتی’’

(44)ااضی،:ص::‘‘ یہ:ولہکاان:دنسپ:رکےت:ںیہ۔‘‘ امجتع

ت:العہم:اشہ:اک:ااقعند:وہا،:سج:ںیم:رضح‘‘ اجحز:اکرفنسن’’:ںیم:ء:ںیم:اڈنیلگن۰985

:، ادمح:ونراین،:رضحت:العہم:اردش:ااقلدری،:رضحت:العہم:یتفم:ارتخ:راض:اخؿ:ہلبق:اقدری

:وریغہ:رشکی: :اور:رضحت:ومالان:اشدہ:راض:یمیعن رضحت:ومالان:رمق:ازلامں:اصبح:ابصمیح ،

:اعمل:االسیم،: ہک:رکمہم’’ےھت،:اس:اکرفنسن:ںیم:اکی:وجتزی:ہی:یھب:اپس:وہیئ:یھت:ہک: ‘‘ راہطب

ںیم:دنہ:و:اپک:اور:رباطہین:ےک:املعے:الہ:تنس:و:امجتع:وک:امندنئیگ:دی:اجےئ۔:وضحر:

:ایمں:ہلبق:رفامےت:ںیہ: ازرہی

یس۔:ایئ۔:ڈی۔:ےک:وپےنھچ:رپ:ںیم:ےن:اتبای:ہک::دنلؿ:ےک:اس:االجس:ںیم:سج:’’

: :ا‘‘ ربولیتی’’ںیم:ںیم:رشکی:اھت:انبؾ :االسؾ :ہکلب:ااحتد :وہا، :میظنت:اسملئ:رپ:ابمہثح:ہن ور

انیملسمل:رپ:اقترری:وہںیئ۔:اور:اس:ہسلج:اک:رخچ:واہں:ےک:ینس:املسمونں:ےن:ااھٹای:اور:اس:

ںیم:ہی:اطمہبل:ایک:ایگہک:

:اعمل:االسیم’’اامؾ:ادمحراض:افلض:ربولیی:ےک:ریپو،:الہ:تنس:و:امجتع:وک: ‘‘ راہطب

۰4

:اح :ےہ۔:یس۔:ںیم:امندنئیگ:دی:اجےئ۔:سج:رطح:دنوویں:وریغہ:وک:راہطب:ںیم:امندنئیگ

(44)ااضی،:ص:‘‘ ایئ۔:ڈی۔:ےک:وپےنھچ:رپ:ںیم:ےن:اتبای:ہک:ہی:وجتزی:ابافتؼ:راے:اپس:وہیئ:یھت

اس:ےس:دنچ:امہ:لبق:اپاتسکؿ:ےک:رفسےک:ومعق:رپ:انجب:اوب:زادہ:اظنیم:ےن:اپ:ےس:

ؿ:اپاتسک’’اکی:ارٹنووی:ایل:اھت۔دوراؿ:وگتفگ:دمحم:دصقی:اصبح:ےن:اپ:ےس:اکی:وساؽ:ایکہک:

ںیم:ضعب:ولگ:اےنپ:اپ:وک:ربولیی:ےتہک:ںیہ،:اور:ضعب:اےنپ:اپ:وک:دوی:دنبی:ےتہک:ںیہ۔:ایک:

ہی:ایھچ:ابت:ےہ :

وکیئ:کلسم:ںیہن:ےہ۔:مہ:املسمؿ:ںیہ۔:الہ:تنس:و:‘‘ ربولیی’’اپ:ےن:رفامای::

‘‘امجتع:ںیہ۔

ہب:اک:ادب:رکےت:وک:ارخی:یبن:امےتن:ںیہ۔:وضحر:ےک:احصملسو هيلع هللا ىلص امہرا:کلسم:ہی:ےہ:ہک::مہ:وضحر:’’

اہلل:ےس:دیقعت:رےتھک:ںیہ۔:ہقف:ءںیہ۔:وضحر:ےکالہ:تیب:ےس:تبحم:رکےت:ںیہ۔:وضحر:یک:اتم:ےک:اوایل:

ںیہن:ےتہک۔:امہرے:اخمفل::‘‘ ربولیی’’۔:مہ:اےنپ:اپ:وک:ںیم:مہ:اامؾ:امظع:ا:وب:ہفینح:ےک:دلقم:ںیہ

ء(۰986،:۰4،:رفوری،:ص::)امہ:انہم،:ایضء:رحؾ،:الوہر،:امشرہ‘‘ ےتہک:ںیہ۔:‘‘ربولیی:’’ںیمہ

حلص:تیلک:ایک:ےہ

۔:رقتةی:‘‘حلص:تیلک:اک:وہفمؾ ’’؍:رپ:اکی:رسیخ:اقمئ:یک::22ومفل:اہنیئ:ےن:ص::

یک:جک:یمہف:رپ:واحض:دلیل:ےہ،:سج:ںیم:ےب:اینبد::ومفل؍:احفصت:رپ:لمتشم:ہی:ومضمؿ:9،:8

ات:و:رخاافت:ےک:ےک:وفہ:اؿ:نیئازلاامت:و:ااہتامت:ےک:وسا:وکیئ:یئن:ابت:ںیہن:ےہ۔:اقر

دنچ:ومنےن:المہظح:رفامںیئ،:رھپ:ا :وموضع:رپ:وگتفگ:یک:اجےئیگ۔

:ابصمیح :اصبح:ےک:ابرے:ںیم:ہےتھک:ںیہ:ارتخ:سیومالان:

’’: :اصبح:اک :سی:ارتخ:ابصمیح :48رضحت:العہم :انبؾ :احفصت:رپ:لمتشم:اتکہچب، رعافؿ:’’؍

۔۔۔:اس::یک:رپخ نؿ:ایخیل:اک:تا ر:اہ:ےہاہنتی:ریغ:دیجنسہ،:ریغ:رموبط:اور:فنصم‘‘ ذمبہ:و:کلسم

:اس:اتکہچب:وک:رشوع:ےس:اریخ:کت: :اور:ہن:یہ:ببس:اتفیل، :و:ااستنب:، :ہن:دہتہی، ںیم:ہن:وکیئ:دیہمت:ےہ،

:سب:ہی:وسحمس:وہاگ:ہک:ےنھکل:واےل:وک:وکیئ:دوڑا:راہ:ےہ،:اور:ایس:احؽ:ںیم:اس:ےک:ذنہ:ںیم:وج:

ے

ڑپھ:اجی

۰5

:اج:راہ:ےہ،:ای:رھپ:ہی:ہک:وسےت:ےس:وکیئ:ااچ ک:ادیار:وہا،:یسک:ےن:اہھت:ںیم:ملق:اات:اج:راہ:ےہ،:اےس:وہ:اتھکل

۔‘‘اکذغ:امھت:دای،:ےب:ایخیل:اور:ونغدیگ:ںیم:وہ:ھچک:ھکل:ایگ

اک:اطمہعل:ایک:وہاگ:اؿ:رپ:ہی:ابت:وخب:واحض::‘‘ رعافؿ:ذمبہ:وکلسم’’وھنجں:ےن:

رے:ںیم:ومفل:اک:ہی:ہرصبہ:سک:دح:اصبح:ہلبق:یک:اتکب:ےک:اب:وہیئگ:وہیگ:ہک:العہم:ابصمیح

ریغ:دیجنسہ:و:ریغ:رموبط:ےہ،:ای:ومفل:جک::‘‘رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’کت:درتس:ےہ :اور:

مہف:یہ:اےس:ےنھجمس:ےس:اقرص:ےہ

ریہ:ہی:ابت:ہک:اس:ںیم:دیہمت:و:دہتہی:اور:ااستنب:و:ببس:اتفیل:ںیہن:ےہ،:وت:ہی:

ب!:یسک:ینس:ادارے:ےس:اپ:ابت:ومفل:ےک:لہج:رمبک:اک:اتپ:دے:ریہ:ےہ۔:ارے:انج

احص:ابتکل:دعب:اتکب:اہلل:’’افرغ:الیصحتل:وت:ہن:وہےکس:ہک:اس:وک:ھجمس:ںیکس۔:اشدی:اپ:ےن:

اک:انؾ:رضور:انس:وہاگ!:ےلہپ:ہی:اتکب:سلجم:رباکت:ارشہیف:ابمرک:وپر:ےس:اگنم:رک،::‘‘ ااخبلری

اعمل:ےس:ےیھجمس:ہک:رسیئ::یح ابصماس:اک:اطمہعل:ےیجیک!:ارگ:ھجمس:ںیم:ہن:اےئ:وت:یسک:ذی:ادعتساد:

-ھ۰94]ادحملنیث،:اریم:اوملنینم:یف:ادحلثی:اوب:دبعاہلل:دمحم:نب:اامسلیع:اخبری،:رہمح:اہلل:اابلری:

256: :ھ[ :اینپ :‘‘ حیحص’’ےن :ااغز :رگم::بسم اہلل الرمحن الرحیماک :رفامای :وت ےس

ارگہچ:املع:ےن:اؿ:یک:]ایک:،::ےک:ابووجد:دمح:ایہل:اک:ذرک:ہن:ؽل أمر ذی بال۔۔۔إلخ’’دحثی

دمح:وایل:دحثی:اامؾ:اخبری:یک:رشط:رپ:ںیہن:ےہ۔:دمح:ےس:ادتبا:رکان:ابطخت:ےک:اسھت:’’اجبن:ےس:دعتمد:اذعار:شیپ:ےیک:ںیہ:ہک:

[وغریها من األعذاراخص:ےہ۔:دحثی:دیمحت:وسنمخ:ےہ،:

اوھنں::اب:ارگ:وکیئ:صخش:اینپ:اقتیلب:ےک:زمع:ںیم:اامؾ:اخبری:رپ:ہی:ارتعاض:رک:ےھٹیب:ہک

:وت:اےس:ایک:اہک:اجےئاگ :اور:دور:ویکں: ےن:دمح:ایہل:ےس:ارعاض:رکےک:دحثی:یک:اخمفل:یک،

راسلئ:روضہی:وک:وت:اپ:ےن:رضور:داھکی:وہاگ :ایک:اؿ:بس:راسلئ:ںیم:وطؽ:وطلی::،:اجےیئ

دیہمت:ےہ :دہتہی:و:ااستنب:ےس:اتکب:اک:مجح:ڑباھےن:یک:وکشش:یک:یئگ:ےہ :رعموػ:رطز:رحتری:

۰6

ات:یک:رثکت:ےہ :۔۔۔:ارگ:تمہ:ےہ:وت:اس:رپ:ارتعاض:ےیجیک:اور:رھپ:دےیھکی،:ےک:اطمقب

ا

:رقتظ

،:رفزدناؿ:ارشہیف:اپ:یک:یسیک:اجحتم:انبےت:ںیہ۔‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’احمنیظف:

: :اپ:ےن :اگل:ابت:ےہ:ہک :ہیلع:ارلۃمح:‘‘ ادہاء’’ہی :ارشلہعی ںیم:رضحت:دصر

:ارلہمح:ےک:العوہ:تہب:ےس:زبراگؿ:دنی:ےک:انؾ:وارلوضاؿ:،:الجۃل:املعل،:وضحر:احظف:تلم:ہیلع

ذرک:ےیک:ںیہ،:اور:اینت:وتقیف:ہن:وہیکس:ہک:اؿ:ےک:انومں:ےک:اےگ:ہملک:رتمح:و:رتیض:ذرک:رکےت۔

ازلاؾ:اؿ:وک:دےتی:ےھت:وصقر:اانپ:لکن:اای ؏

رطز:رحتری:ےک::اصبح:ملق،:دمعہ:ارتخ:ابصمیح ،:اکی:ابواقر:سیرسیئ:املقل،:العہم:

اور:میظع:رکفم:اک:انؾ:ےہ،:نج:ےک:ابرے::ںیم:اقدئ:الہ:تنس،:اجمدہ:میظع،:رضحت:العہم::کلام

اردش:ااقلدری:رہمح:اہلل:رمق:رطاز:ںیہ:

اپ:ےک:قلعتم:ریما:بس:ےس:دنلب:وصتر:ہی:اھت:ہک:::اپ:اکی:تہب:اےھچ:اصبح:’’

کی:االقنیب:ملق،:اکی:کلف:امیپ:رکفم،:اکی:اصبح:رطز:ادبی،:اور:ذجابت:و:ااسحاست:ےک:ا

رتامجؿ:ںیہ،:نکیل:اتزہ:ادارہی:ےک:ذرہعی:یلہپ:ابر:اس:تیثیح:ےس:اپ:اک:اعترػ:وہا:ہک::

:الہ:تنس:ےک:رکفی:اور:یملع:لبقتسم:ےک:تہب:ڑبے:وصنمہب:اسز:ںیہ۔:’’ اپ:،

دخاے:دقری:اپ:یک:اؿ:اویلگنں:یک:افحتظ:رفامےئ:وج:اب:کت:رصػ:ملق:رپ:ںیھت،:نکیل:

ھ،:۰4۰2،:امشرہ:رفص:ارفظمل،:238)وحباہل:امہ:انہم:اجحز،:دیلہ،:ص::۔:‘‘یک:ضبن:رپ:ںیہاب:اکی:ہتسکش:احؽ:وقؾ:

رر:ایٹم:لحم،:دیلہ(

ش ی لیپ

االسکم:

:اصبح:وک:اکی:ااھچ:اصبح:ملق:،:کلف:امیپ:رکفم،: اقدئ:الہ:تنس:وتالعہم:ابصمیح

ی:اصبح:رطز:ادبی:اور:ذجابت:و:ااسحاست:اک:االقنیب:رتامجؿ:رقار:دںی،:الہ:تنس:ےک:رکف

)سج:اک:احؽ:ہی:اور:یملع:لبقتسم:اک:تہب:ڑبا:وصنمہب:اسز:وصتر:رکںی،:اور:اہنیئ:حلص:تیلک:اک:ومفل:

اؿ:ےک:ابرے:ںیم:ہی:ےھکل:ہک::::ےہ:ہک:ڑپاھ:ہن:اھکل،:انؾ:دمحم:افلض(

۰7

اتکہچب:اہنتی:ریغ:دیجنسہ،:ریغ:رموبط:اور:فنصم:یک:رپخ نؿ:ایخیل:اک:تا ر:اہ:ےہ۔۔۔:اس:اتکہچب:وک:’’

:سب:ہی:وسحمس:وہاگ:ہک:ےنھکل:واےل:وک:وکیئ:دوڑا:راہ:ےہ،:اور:ایس:احؽ:ںیم:اس:رشو

ے

ع:ےس:اریخ:کت:ڑپھ:اجی

ےک:ذنہ:ںیم:وج:اات:اج:راہ:ےہ،:اےس:وہ:اتھکل:اج:راہ:ےہ،:ای:رھپ:ہی:ہک:وسےت:ےس:وکیئ:ااچ ک:ادیار:وہا،:یسک:ےن:

۔‘‘ھکل:ایگ:اہھت:ںیم:ملق:اکذغ:امھت:دای،:ےب:ایخیل:اور:ونغدیگ:ںیم:وہ:ھچک

ضیغ:و:بصعت:اور:ضغب:و:دسح:یک:رظن:ایسی:یہ:وہیت:ےہ۔::: چس:ےہ!

:ادنر:ہنعط:اپاکں:ربد وچں:دخا:وخادہ:ہک:رپدہ:سک:درد ؎

ش

ی لم

ہک::اصبح:اس:ےک:اےگ:ہےتھکںیہ:ومفل

(22)ص:: ۔‘‘وت:نیت:ابںیت:ھجمس:ںیم:ایت:ںیہ:ذنہ:رپ:دابؤ:ڈاںیل:اور:ابر:ابر:ڑپںیھ’’

وہں::ذنہ:رپ:دابؤ:ڈاےنل:ےک:ےیل:وخد:ذنہ:اک:وہان:رضوری:ےہ،:اور:وج::ںیم:اتہک

صخش:لقع:و:رخد:ےس:اعری:وہ:وہ:رسیئ:املقل:یک:رحتری:وک:ایک:ھجمس:ےکساگ :۔۔۔:ریخ:یہی:مک:ںیہن:ہک:

انجب:وک:اس:ںیم:نیت:ابںیت:ھجمس:ںیم:اںیئگ،:وہ:یھب:ذنہ:رپ:زور:ڈاےنل:ےس،:ابر:ابر:ڑپےنھ:

ہی:یھب:ھکل:ےتکس:ےھت:ہک:اس:ںیم:وت:ھچک:اھکل:یہ:ںیہن:ےہ،:ضحم:ایبض:ےہ!:ےس،:ورہن:اچےتہ:وت:

ازلاؾ:رتاایشں

۔:یہی:ومفل:اہنیئ:اصبح:وک:ازلاؾ:رتایش:اور:ارتفا:رپدازی:ںیم:دی:وطیل:اح :ےہ

ور:اس:ےک:تحت:ںیہک:ہی:ازلاؾ:ا‘‘ حلص:تیلک:اک:وہفمؾ ’’ وہج:ےہ:ہک:ونعاؿ:اقمئ:رکےتںیہ

ہک:::اگلےت:ںیہ

ںیم:رصػ:نیت:ابںیت:ںیہ،:اکی:وت:ہی:ہک:اس:داین:ںیم:بس:ےس:ڑبا:دنی:‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’

اک:اکؾ:ارگ:وکیئ:ےہ:وت:وہ:ہی:ہک:وموجدہ:دور:ےک:دنچ:ابصمیح :رضحات:یک:دخامت:رپ:حبص:و:اشؾ:ڈوھؽ:اجبای:اجےئ،:اور:

یح :رضحات:اک:ایکد اا:ےہ،:اب :ولوگں:وک:اتبای:اجےئ:ہک:اس:وتق:وج:ھچک:ےہ،:االسؾ:ےک:دانم:ںیم:وہ:دنچ:ابصم

۔‘‘ایصخشت:بس:داین:امک:رےہ:ںیہ،املع:،:اشمخی،:اخاقنںیہ،:دمارس:

: :رھپ :بصعت:ںیم:ڈوےب:وہےئ:ےلمج:المہظح:ےیجیک! رعافؿ:’’ومفل:ےک:دسح:و

اصبح:ےن:ہی::ابصمیح ااصنػ:دےیھکی:ہک:رضحت:العہم:وھکؽ:رک:ہب:رظن::‘‘ذمبہ:و:کلسم

۰8

:ایک:ےہ:ہک:اس :دور:ےک:دنچ::بک:دوعی :ہ :دنی:اک:اکؾ:وموجد داین:ںیم:بس:ےس:ڑبا :ابصمیح

رضحات:یہ:ااجنؾ:دے:رےہ:ںیہ

اوھنں:ےن:ہی:اہکں:اھکل:ےہ:ہک:اب :املع:اشمخی،:اخاقنںیہ:،:دمارس:اور:ایصخشت:داین:امک:

رےہ:ںیہ :

:اور:ارگ:اوھنں:ےن:رفزدناؿ:ارشہیف:ےک:اکراہے:امنایں:اک:ذرک،:رک:دای:وت:اس:ےس:ھچک

ولوگں:ےک:ےجیلک:ھنم:وک:ویکں:اےن:ےگل :ںیہک:ارشہیف:ےس:اخرج:ےیک:اجےن:اک:ذجہب:ااقتنؾ:وت:

ںیہن،:وج:ومفل:وک:رپخ نؿ:ےیک:وہےئ:ےہ

انجب:اعیل!:ارگ:اہلل:زعو:لج:یسک:رفد:ای:دنچ:ارفاد:ےس:اےنپ:دنی:نیتم:یک:ھچک:دختم:

اس:اک:ااہظر:رکںی،:وت:ثی:تمعن،:اور:دحتےل:ےل،:اور:اہلل:ےک:وہ:دنبے:ہب:وطر:اانتمؿ:و:رکشت:

اس:ںیم:طلغ:ایکےہ :ایک:اہلل:اعتیل:ےن:ہی:ںیہن:رفامای:ہک:

ث ﴿ ا بنعنۃ ربک فحد (زنکاالامیؿ )اور:اےنپ:رب:یک:تمعن:اک:وخب:رچاچ:رکو۔:) ﴾و ام

رسیئ:املقل:وت:ہی:ہےتھک:ںیہ:ہک::

اج:کت:ہشیمہ:اور:رہ:دور:ںیم:رکف:راض:و:کلسم:راض:اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر:ےن:اینپ:اتسیس:ےس:’’

وک:یملع:و:رکفی:و:یہقف:ادناز:ںیم:شیپ:رکےت:رےنہ:یک:ایسی:اتممز:اور:الزواؽ:دختم:ااجنؾ:دی:ےہ،:سج:ےس:الہ:

تنس:اک:رس:رخف:ےس:اواچن:وہات:راہ،:اور:اج:یھب:اس:یک:امنایں:دخامت:رہ:تہج:ےس:وساد:امظع:الہ:تنس:ےک:ےیل:

)رعافؿ:ذمبہ:وکلسم( ‘‘و:ااختفر:اور:دمارس:الہ:تنس:ےک:ےیل:اقلب:دیلقت:و:القئ:اابتع:ںیہ۔ابثع:ازعاز:

ہیقف:االسؾ:،:یتفم::،ایک:ہی:چس:ںیہن:ےہ:ہک:اعمل:االسؾ:یک:رقبعی:تیصخش:اامؾ:الہ:تنس

: :رباکیت :ادمح:راض:اقدری :اامؾ ::اشہ :اکر :روضہی:رشفی’’ےک:میظع:یہقف:اشہ یک:‘‘ اتفوی

،:رباکیت ،:ہیلع:ارلہمح:ابطتع:یک:ذہم :داری:وضحر:یتفم:امظع:دنہ:العہم:اشہ:یفطصم:راض:اقدری

وارلوضاؿ:ےن:رفزدناؿ:ارشہیف:ےک:رپسد:ایک:اھت :اور:رفامای:اھت:

‘‘ہ:ولوگں:ےک:العوہ:اور:سک:ےس:اس:یک:وتعق:وہ:یتکس:ےہ ’’

ایک:ہی:طلغ:ےہ:ہک::

۰9

:ااتحملر’’ :الہ:تنس:)فینصت:فیطل:ایلع‘‘ دج:ااتمملر:یلع:رد یک:ااشتع::(:رضحت:اامؾ

ع:االالسیم،:ابمرک:وپر’’

مجمل

ےس:وہیئ :‘‘ ا

؍:رپ:اپ:58اید:رےیھک!:اس:عمجم:ےک:اراکؿ:ویہ:رفزدناؿ:ارشہیف:ںیہ:ںیھنج:ص::

اثتب:رکےن:یک:میظع:اسجرت:یک،:اور:ابر:ابر:اںیھن:حلص:تیلک:اک:ہنعط:دای۔:ینعی:‘‘ دگاھ’’ےن:

:اور:العہم::سیالعہم:دبعانیبمل:امعنین ،:ابصمیح ،:العہم::العہم:دمحم:ادمح:ابصمیح ، ارتخ:ابصمیح

ااختفر:ادمح:اقدری: ،:ابصمیح ،:داتم:ویفمہض۔:اور:ومالان:رصن:اہلل:ابصمیح ،:رہمح:اہلل۔

‘‘ اہجؿ:یتفم:امظع’’وضحر:یتفم:امظع:ہیلع:ارلہمح:یک:ایحت:و:دخامت:رپ:لمتشم:میخض:ومجمہع:

ادمح:ابصمیح ،:العہم:دبعانیبمل:امعنین ،:العہم:وبقمؽ:ادمح:اسکل ،:ابصمیح ،::ےک:رمنیبت:العہم:دمحم

ےس:اپ:وخب:وافق:وہں:ےگ۔:ایگرہ:وس:احفصت:رپ:لمتشم:ہی:ومجمہع:اینپ:اثمؽ:اپ:ےہ۔

اور:ویؾ:؍:رفص(:25)اجہعم:ارشہیف:یہ:ےک:وعیس:و:رعضی:احؽ:ںیم:رہاسؽ:ویؾ:راض:

و:اامتہؾ:ےک:اسھت:انمای:اجات:ےہ۔:تی:زتکاہن؍:رحمؾ:ارحلاؾ(:۰4)یتفم:امظع:دنہ:

ایک:ہی:یھب:حلص:تیلک:اک:وکیئ:ہصح:ےہ :

ےک:احہیش:ںیم:العہم:دبعایحل:رفیگن:یلحم:ےک:ضعب:تیفنح:اخمفل::‘‘وماط:اامؾ:دمحم’’

!:رھپ:یھب: :اقدری رفتدات:اک:وجاب:ارگ:وکیئ:دے:،:وت:اکی:ابصمیح :وپست:ومالان:دصراولری

یغ:ذمبہ:و:کلسم:رقار:دے:رک:کلسم:اکنال:دای:اجےئ رفزدناؿ:ارشہیف:وک:اب

،:اور:اجنیشن:‘‘ت:اخبریاقیلعت’’ےک:رحتری:رفومدہ::اامؾ:الہ:تنس:ایلع:رضحت:

یتفم:امظع:دنہ:رضحت:العہم:یتفم:ارتخ:راض:اخؿ:اقدری:ازرہی:داتم:رباکمہت:ااعلہیل:ےک:

سلجم:رباکت:ارشہیف:یہ:اس:اک:حیحص:اخبری:ےک:اسھت:وکؿ:اشعئ:رک:راہ:ےہ :‘‘ اقیلعتت:زارہہ’’

لمحتم:ویکں:وہا :

اور:اس:یک:‘‘ اریسک:مظعم:’’اشؿ:وغتیث:ںیم:مظن:یک:رورت:ںیم:رخاج:دیقعت:انبؾ:

نتم:و:رشح:ےک:)فینصت:فیطل،:ایلع:رضحت:اامؾ:ادمح:راض:اقدری:،:دقس:رسہ(:‘‘ ریجم:مظعم ’’افریس:رشح:

2۱

یک:وتقیف:وہیئ:وت:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح ،::؍:اسؽ:دعب:ارگ:یسک:وکاشعئ:رکےن۰2۱رتہمج:ےک:اسھت:

دصرادملرنیس:اجہعم:ارشہیف:یہ:وک:ویکں

ارتخ:ابصمیح :یہ:ویکں :سی:واےل:ومالان:ےنھکل‘‘ دباعت:و:رکنماترد:اامؾ:ادمح:راض:اور:’’

ے:و:اقیلعتت:اامؾ:الہ:تنس:یک:افینصتت:و: ی

شح

ب

دریس:و:ریغ:دریس:دعتمد:اتکوبں:رپ:

اقیقحتت:ےک:وحا

مب ےل:ےس:سک:ےک:ذرہعی:

وہشد:رپ:ارےہ:ںیہ :صۃ

:دسح:ںیم:وچر :ادمح:راض:الربئریی’’ارشہیف:یک:اخمتفل:ںیم:ضغب:و ارشہیف:‘‘ اامؾ

ابمرک:وپر:یک:میظع:ااشلؿ:امعرت:اور:اس:ںیم:دریس:و:ریغ:دریس:زہاروں:بتک:و:راسلئ:

:وح ہل:دیپا:رکںی۔وکاےنپ:رس:یک:اوھکنں:ےس:المہظح:رکںی،:رھپ:ارشہیف:رپ:اتشگن:امنیئ:اک

ارشہیف:ےن:اؿ:یک:ریغ:ذہم::رگم:ومفل:اصبح:ارشہیف:ویکں:اجںیئ:ےگ:ہک:ذہم:داراؿ

رسرگویمں:ےک:ببس:اؿ:اک:اخرہج:رک:دای:اھت۔:رھپ:وت:اوھنں:ےن:دنوہ:ےس:رقتب:یہ:وک::داراہن

بس:ےس:ڑبا:رسامہی:ااختفر:اھجمس!اینپ:زدنیگ:اک:

:اےنپ:یہ:ولوگں:وک: گن:ازادی:اک:بج:دویدنبویں:ےن:اکی:مظنم:اسزش:ےک:تحت

:وک:وھبؽ:ےکچ: :وریغہ :اور:املعے:الہ:تنس:ابوصخلص:العہم:لضف:قح:ریخاابدی :رقار:دای ریہو

ارتخ:ابصمیح :یہ::سیء:اک:چس:سک:ےن:ااجرگ:ایک :ارخ:العہم:۰857ےھت،:وت:اؿ:ےک:احالت:اور:

ویکں:اس:ےک:ےیل:ومزوں:رقار:اپےئ!

یک:دخامت:اک:اکی:رصتخم:اعترػ:اپ:ےک:اسےنم:شیپ:ایک::اقرنیئ:!:رفزدناؿ:ارشہیف

ایگ۔:اب:اپ:دؽ:رپ:اہھت:رھک:رک:ہلصیف:رکںی:ہک:العہم:ابصمیح :اصبح:اک:ہی:انہک،:ایک:طلغ:ےہ:ہک::

یک:بس:ےس:ڑبی:دختم:ےہ :‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’ایک:ذجابیت:رقتریںی:اور:رعنے:وگلاان:یہ:’’

ز:رہ:رک:اامتج یع:اسملئ:وک:رظن:ادناز:رکےت:رانہ:وکؿ:اس:کلسم،:اور:اہکں:یک:فلتخم:اہبعشے:رکف:و:لمع:ےس:ےب:این

داشن:دنمی:ےہ

انیقی:اپ:اک:ہلصیف:یفن:ںیم:وہاگ۔:ارگ:اس:رحتری:ےس:وکیئ:ہی:ےھجمس:ہک:ابصمیح :اصبح:وک:

۔ےک:رعنے:ےس:ڑچھ:ےہ،:وت:اےس:اپ:ایک:ںیہک:ےگ:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’

2۰

ےک:وحاےل۔ہلصیف:اپ:یک:رواب:ددی::

حلص:تیلک:ےک:وہفمؾ:ےک:تحت:اہنیئ:ےک:ومفل:ےن:دورسی:ابت:ہی:اثتب:

:دوعت:االسیم:ےسیج:ادارے:اور:رحتںیکی:حلص:’’رکےن:یک:یعس:ان:وکشمر:یک:ےہ:ہک: ارابب:ارشہیف:اور

:وک::‘‘تیلک:وک:رفوغ:دے:ریہ:ںیہ۔ طلغ:ایبین:یک:اسری:دحںی:وتڑےن:واال۔:اور:’’العہم:ابصمیح

اور:زغلوشں:رپ:امہ:و:وتہب:و:روجع:ہن:رکےن:واالاور:ازلاؾ:رتایش:اک:ویشہ:اایتخر::اینپ:ویطلغں

ہکلب:ال:یملع:اک::ےہ۔:رھپ:اینپ:جک:یمہف:اےسیج:وہیبدہ،:ااہتامت:و:ازلاامت:ےس:وناز‘‘ رکےن:واال:

ہک::ںیہویں:ااہظر:رکےت

ادیقعلہ:رفد:ای:ادارہ:ای:رحتکی:وک:الب:ہی:ابت:ایقس:ےس:ابال:رت:ےہ:ہک:وکیئ:لقع:و:ریصبت:واال:صخش:یسک:حیحص:’’

‘‘ببس:حلص:یلک:ےہکاگ

ےب:دح:اوسفس:اک:اقمؾ:ےہ:ہک:سج:ذات:رشہفی:ےک:غلبم:یملع:اک:ہی:احؽ:وہ:ہک:اکی:

دبیہی:ارم:وک:ہن:ھجمس:اکس،:وہ:ومفل:ےسیک:وہایگ!

:رکان:انجب:اعیل!:ایک:اپ:وک:ولعمؾ:ںیہن:ہک:اوھچں:رپ:ڑچیک:ااھچانل:،:اںیھن:ربا:الھب:اثتب

داین:یک:رپاین:اعدت:ےہ :

ےہ ایک:: ادا: ےہ: زیچ: ایک: انز ایھب:مک:نس:ںیہ:وہ:ںیہن:وافق ؎

:اپ:یہ:یک:رطح: :اایگ۔ اکی:اشرع:ےن:،اپ:ےک:انمبس:احؽ:اکی:ہفیطل:اید

اطلسؿ:ومحمد:زغونی:یک:ابراگہ:ںیم:درج:ذلی:رعش:ڑپاھ:

:ربدؾ:و:ابزش:ربنمہ:اوردؾہب:ہبعک رماد:دےل:تس:ہب:رفک:اانشہک:دنچںی:ابر ؎

‘‘ینعی:ریما:دؽ:ااسی:رفک:اانش:ےہ:ہک:ںیم:ابراہ:ہبعک:رشفی:ایگ،:رگم:ربنمہ:اک:ربنمہ:یہ:رہ:ایگ’’

ہی:رعش:نس:رک:اطلسؿ:ےک:رہچے:اک:رگن:دبؽ:ایگ،:اکی:اشرع:وج:اس:وتق:احرض:

:اسہت:اس:ےن:ےب‘‘ وجاےب:داری ’’دختم:اھت:اس:یک:رطػ:وتمہج:وہرک:اطلسؿ:ےن:اہک::

رعض:ایک:

22

‘‘وچں:ایبدی:ونہز:رخ:ابدش رخ:یسیع:ارگ:ہب: ہک:رود’’ ؎

۔‘‘ینعی:دگاھ،:دگاھ:یہ:رےہاگ:ارگہچ:وہ: ہک:رشفی:یک:ریس:رک:اےئ’’

یہی:احؽ:اپ:اک:ےہ:ہک:دغباد:دقمس:یک:اپک:رسزنیم:یک:ریس:و:ایستح:ےک:ابووجد:

‘‘رھگ:ےک:رےہ:ہن:اھگٹ:ےک’’احؽ:ہی:ےہ:ہک:

!اعیل:انجب:

ارگ:وہات:زامےن:ںیم:وصح:ؽ:ملع:ےب:تنحم ؎

وت:سب:اسری:اتکںیب:اکی:اجلہ:دوھےک:یپ:اجات

:اامؾ:اخبری: :وغر:ےیجیک!:دنس:ادحملنیث:دیسان رپ:ارتعااضت:رکےک:رعہص::رتحمؾ!

ریس::م

ایحت:گنت:رکےن:واےل:ریغ:ںیہن:اےنپ:یہ:ےھت۔:اامؾ:ومروػ:اک:اراحتؽ:سک،:ک

ا:احالت:دحمنیث:اک:اطمہعل:رکےک:ولعمؾ:ےیجیک!:اامؾ:رابین:،:انب:رعیب:اور:ےک:اعمل:ںیم:وہا،:ذر

اامؾ:زغایل:رپ:حلص:تیلک:رپ:ازلاؾ:ےب:اینبد:اگلےن:واےل:وکؿ:ےھت :اور:وخد:رساج:االہمئ:دیسان:و:

اامانم:اامؾ:امظع:اوب:ہفینح:یک:ذات:دقمس:وک:نعط:و:عینشت:اک:اشنہن:انبےن:واولں:ںیم:اکی:یبمل:

ں:یک:ںیہن:ےہ :رضور:ےہ۔:اامسء:ارلاجؽ:یک:اتکںیب:وھکےیل:اور:دےیھکی:ہک:اؿ:ںیم:رہفتس:اونپ

ایک:ھچک:اھکل:ےہ :یہی:وہج:ےہ:ہک:املعے:دحمنیث:ےن:واضتح:یک:ےہ:ہک:اعمرصنی:اک:رجح:

اکی:دورسے:رپ:اقلطم:ربتعم:ںیہن،:ہکلب:اےس:ھچک:رشوطں:اور:دیقوں:ےک:اسھت:رشموط:و:دیقم:

ایک:ےہ۔

ےھجمس :ایک:اامؾ:اخبری:و:اامؾ:زغایل،:اامؾ:اوب:ہفینح:و:اامؾ:انب:رعیب:ریض::ایک:اب:یھب:ںیہن

اہلل:مہنع:ےک:احدسنی:ےک:اپس:لقع:ہن:یھت :ایک:وہ:رضحات:ریصبت:ےس:اخیل:ےھت :ایک:وہ:

امتؾ:رضحات:دب:دیقعہ:ےھت :ینس:ںیہن:ےھت :ای:ہی:رضحات:حیحص:ادیقعلہ:ںیہن:ےھت :ایک:ہی:

رت:ںیہ :۔۔۔ںیہن:اور:رہزگ:ںیہن۔:ابںیت:اب:یھب:ایقس:ےس:ابال

23

نکیل:اپ:وک:وت:ارشہیف:ےک:انؾ:ےس:ڑچھ:ےہ۔:اسؽ:رھب:سج:ادارے:اک:داہن:اپین:

:ایک۔:اس:ےک:قح: :ایپ، :یکاھکای،

ے

رصػ:یہی:رورت:اب :رہ:یئگ:یھت:ہک:اےنپ:یہ::کمن:اداگئ

:اجےئ :ہی:وبحمب:ادارے:وک:حلص:تیلک:اک:اڈا:اثتب:رکےک:ریغوں:وک:ےنسنہ:اک:ومہعق:رفامہ:ایک

اہکں:اک:ااصنػ:ےہ

اواز:دو:ااصنػ:وک:،:ااصنػ:اہکں:ےہ ؏

انجب:اعیل!:اپ:ےن:ضعب:ذہم:داراؿ:ارشہیف:رپ:واہویبں:،:دویدنبویں:ےک:اسھت:

ہسلج:ولجس:رکےن:یک:امحتی:اک:وج:ازلاؾ:ان:رس:ااجنؾ:اعدئ:ایک:ےہ،:وہ:انتک:اوسفس:انک:ےہ۔:وہ:

ےن:ےس:وکؿ:یس:گ:ںیہ :اؿ:ےک:اامسے:رگایم:ذرک:رکذہم:داراؿ:ارشہیف:وکؿ:وکؿ:ےس:ول

ے

:ان!:اتہک:اؿ:ےس:وماہذہ:ایک:اجےئ۔:رگم:یھبک:ذرک:ہن:رک:ںیکس:ےگ۔:رصػ:زیچ:امعن:یھت :اتبی

ہی:ےنہک:ےس:اکؾ:ےنلچ:واال:ںیہن:ہک:

:اک:انؾ:رارٹشہی:اہسرا:ےک:ہحفص:اوؽ:رپ:داراولعلؾ:دویدنب،:دنوۃ:ااملعل،:اجۃعم:االفلح،:اور:اجہعم:ارشہیف’’

رتشمہک:االجس:ےک:ااہتشر:یک:لکش:ںیم:اشعئ:وہات:ےہ،:نکیل:اجہعم:ارشہیف:یک:رطػ:ےس:ہن:اس:یک:وکیئ:رتددی:

۔‘‘اشعئ:وہیت:ےہ:ہن:افصیئ

ںیم:اتہک:وہں،:اس:اناپک:ےلمج:ےس:اپ:ےن:اجہعم:ارشہیف:رپ:وج:ڑچیک:ااھچےنل:یک:

اپ:یہ:اک:ہصح:ےہ۔:رجأت:ردناہن:یک:ےہ،:اور:وقؾ:وک:اغمہطل:ںیم:ڈاال:ےہ،:ہی

ںیم:ااصنػ:دنسپ:رضحات:ےس:وساؽ:رکان:اچوہں:اگ:دخا:را:ااصنػ:یک:روینش:ںیم:

دتشہ:رگدی:’’ارگ:یسک:ےن:اجہعم:ارشہیف:ےک:ذہم:داراؿ:ےس:وپےھچ:ریغب:ہک::وجاب:دںی

:ںیم:اجہعم:ارشہیف:اک:انؾ:وپھچا:دای:وت:ایک:ارابب:ارشہیف:اس:ےک:ذہم:دار:ںیہ :اور:ایک‘‘ اخمفل:مہم

رھپںی:ہک:مہ:دتشہ:رگدی::دےتیارشہیف:ےک:ذہم:داراؿ:رپ:الزؾ:ےہ:ہک:وہ:اس:ابت:یک:افصیئ:

ےک:اخمفل:ںیہن:ہکلب:وماقف:ںیہ :اور:ایک:اس:ےسلج:ںیم:اامیؿ:و:دیقعہ:رپ:ثحب:وہےن:وایل:

یھت :وکیئ:لقع:دنم:ااسنؿ:ایسی:ابت:ںیہن:ہہک:اتکس۔ااسی:یھب:وہ:اتکس:ےہ:ہک:اپ:یہ:ےسیج:یسک:

24

اجہعم:ارشہیف:وک:دبانؾ:رکےن:ےک:ےیل:انؾ:اشعئ:رکادای:وہ۔:ارگ:انجب:ےک:ملع:ںیم:وہ::ےن:نیتف

:واحض:ےیجیکہک:اؿ:یک: ہک:ارشہیف:ےک:ھچک:ذہم:داراؿ:اس:اکرفنسن:ںیم:رشکی:وہےئ:ےھت:وت

اویھچ:رتیھچ:یک:رشتک:ایس:وطر:رپ:یھت:وج:ونممع:و:رحاؾ:ےہ۔:ورہن:اید:رےیھک:ہک:اس:رطح:

اور:اہلل:میلع:و:ریبخ:ےک:اہیں:یھب:وجاب:دہ:وہان::وسایئ:اک:ببس:ںینب:یگ:ںیم:یھب:ررحںیتک:داین

ڑپےاگ۔:ڈرےی:ویؾ:اسحب:ےس۔:وخػ:ےیجیک:رب:اہقر:و:ابجر:ےک:دردانک:ذعاب:اور:

﴾ ان بطش ربک لشدید ﴿۔تخس:ڑکپ:ےس

ایس:رطح:دوعت:االسیم:ےک:نیغلبم:ےک:ابرے:ںیم:وج:ینس:انسیئ:وہایئ:ابںیت:اپ:

ی:ےن

طففمل

:رحتری:یک:ںیہ:اور:انہم:اامعؽ:ایسہ:ایک:ےہ،:اور:رھپ:رضحت:دحم :ریبک:العہم:ایضء:ا

:اایلس:اقدری: اور:دیس:الغؾ:دبعااقلدر:اک:وطؽ: :دم:ہلظ:ااعلیل:ےک:وحاےل:ےس:ومالان اقدری

وطلی:واہعق:ھکل:رک:زرب:دیتس:دوعت:االسیم:وک:واہویبں:اک:دتقمی:انبےن:یک:وکشش:یک:ےہ،:اس:

ںیم:اپ:ربی:رطح:اناکؾ:رےہ،ہیقب:ابوتں:ےک:اسھت:اس:اناکیم:یک:واحض:دلیل:ومالان::وکشش

:اصبح:اک:ہی:ہلمج:ےہ:ےسج:اپ:ےن:لقن:ایک:ےہ: اایلس:اقدری

:اصبح:ےن:اس:صخش:’’ )دیس:الغؾ:دبعااقلدر(:اس:ےک:دعب:ومالان:دمحم:اایلس:اقدری

:)دویدنبویں:واہویبں:یک:ادتقا:ےس(ےن:ریبک(:)دحم :رپ:اینپ:ربیمہ:اکااہظر:ایک:اوراہک:ہک::بج:رضحت:

‘‘عنم:رفام:دای:وت:ےھجت:امؿ:انیل:اچےیہ

رگم:اپ:وک:وت:وگای:ومہ:یک:امیبری:ےہ:ہک:ھچک:ویمہ:دقمامت:وک:یعطق:ھجمس:رک:اؿ:ےس:بیجع:و:

:اور:ےسج: رغبی:اتنجئ:اہذ:رکےت:ےلچ:اجےت:ںیہ۔:ےسج:اچےتہ:ںیہ:حلص:یلک:ہہک:دےتی:ںیہ،

کلسم:رقار:دےتی:ںیہ۔:ریما:اصلخمہن:وشمرہ:ےہ:ہک:یسک:اےھچ:اعمجل:ےس::اچےتہ:ںیہ:ابیغ

ےلہپ:العج:رکاےیجیل،:رھپ:ھچک:اخہم:رفاسیئ:یک:رجأت:ےیجیک۔:ہی:اکی:اصلخمہن:وشمرہ:ےہ۔۔۔۔

25

ی:ذہتبی:و:دیجنسیگ:ےک:اندر:ومنےنونھکل

دہ:اس:صخش:رپ:ےسج:الجۃل:املعل:وضحر:احظف:تلم:ہیلع:ارلہمح:ےک:اقمئ:رک:ےہ:ریحت

اجہعم:یک:یملع:اضف:وت:راس:ہن:ایئ۔:دنوہ:یک:رقتب:ےن:اےس:ااسی:ےب:رہبہ:انب:دای:ہک:ڑبے:ڑبے:

املع،:الضف:اور:ایتفمؿ:رکاؾ:یک:اشؿ:ںیم:اتسگایخں:رکات:ےہ۔

اںیھن:ںیہک:دب:لمع:اتھکل:ےہ،:وت:ںیہک:ازاد:روش۔:ںیہک:ال:اابیل،:وت:ںیہک:حلص:یلک۔:ںیہک::

احیم:و:اعموؿ:رقار:داتی:ےہ،:وت:ںیہک:اخیط:و:کلسم:زیبار۔:اور:اامؾ:واہویبں:اور:دویدنبویں:اک:

ےس:ضغب:و:دسح:رےنھک:واال:اتبات:ےہ۔:ںیہک:اںیھن:ان:ھجمس:اور::الہ:تنس:افلض:ربولیی:

رحصی:اثتب:رکات:ےہ،:وت:ںیہک:اامیؿ:و:دیقعہ:ےس:ےب:اینز۔:ںیہک:وساد:امظع:اک:ذماؼ:اڑاات:

:ارشہیف::وت:ںیہک:ااسذتہ وکےہ،

م

مٹ

:یک:اہنتی:اعفؽ:امجتع:اتہک:ےہ۔:ںیہک:ابصمیح :

ن لقی

اعتبق:ویں:رخاب:رکات:ےہ:ہک::ارقاری:رجمؾ:رقار:دےتی:وہےئ:اینپ:اصبح:وک

‘‘ےک:ارفاد:ےس:رہگا:ےہ۔،:دای(ہن(:)واہہیبابصمیح :اصبح:اک:ادنروؿ:اخہن:رہتش:اؿ:رفہق:ابہلط::سی’’

ں:یک:تبحص:ےن:اانت:اگبڑ:دای:ےہ:ہک:انگہ:رکےک:ابصمیح :اصبح:وک:دب:ذموبہ:’’: ںیہک:اتھکل:ےہ:ہک

اںیھن:ایح:یھب:وسحمس:ںیہن:وہیت،:ابصمیح :اصبح:ےسیج:زبدؽ:ااسنؿ۔۔۔:اس:رطح:اھبےگ:ےسیج:دگےھ:ےک:

۔:‘‘رس:ےس:گنیس

:روہیپ:ربق:ںیم:اکؾ:ںیہن:اےئاگ۔۔۔:ڑبے::’’: ںیہک:اتھکل:ےہ:ہک :ٹیلف:اور :وہا ریغوں:اک:دای

:‘‘وہ:ےکچ،:اتکویچبں:ےک:فنصم:یک:ایک:یتنگڑبے:ڑپےھ:ےھکل:وا :منہج:

ںیہک:ہی:اثتب:رکات:ےہ:ہک:العہم:ابصمیح :ایکنت:ںیہ۔:

وت:ںیہک:ہی:ازلاؾ:راتھک:ےہ:ہک:

ومالان:ابصمیح ۔۔۔اور:اؿ:ےسیج:ضعب:ارفاد:تینس:اور:زبروگں:اک:انؾ:ےل:رک:یسک:ابرہی:اطتق:’’

۔‘‘ںیہ۔:تلم:رفوش:ںیہ:ےک:ےیل:اکؾ:رک:رےہ:ںیہ۔:ریمض:رفوش:ںیہ۔:ونط:رفوش

26

ںیہک:الضفے:ارشہیف:وک:ویں:جنلیچ:رکات:ےہ:ہک:

۔‘‘ابصمیح :ربادراؿ :وساؽ:رکںی:اؿ:رس:رھپے:ابصمویحں:ےس:اہکں:ںیہ’’

ںیہک:ابصمیح:ربادراؿ:ےک:ےیل:ومولایؿ:حلص:تیلک:اک:ہلمج:ھکل:رک:ویں:ڈگنی:امرات:ےہ:ہک:

‘‘یسک:ےلپلپ:ابصمیح:اک:ہجیلک:ویکں:اتٹھپ:ےہ’’

ےک:ابرے:ںیم:ویں:وک:مک:مہف:،:رمگاہ:و:رمگاہ:رگ:اثتب:رکےت:وہےئ:اؿ:ںیہک:اعؾ:املع:

ہرصبہ:رکات:ےہ:اور:اان:و:ال:ریغی:اک:دؾ:رھبات:ےہ:ہک::

:اور:اس:’’ :اصبح:ےک:رس:ںیم:رس:المےت:ںیہ، تہب:اسرے:مک:مہف:ومولی:اھکن:دنب:رکےک:ابصمیح

۔‘‘ں:وک:یھب:رمگاہ:رکےت:ںیہرطح:وخد:یھب:رمگاہ:وہےت:ںیہ،:اور:ولوگ

ںیہک:ڑبے:ڑبے:املع:و:الضف:رپ:ویں:زنط:رکات:ےہ:ہک::

:اؿ:ےک:اسھت:’’ :یک:رطح:ےتلم:ںیہ۔ :دویدنبویں:ےس:ہکلب:دب:ذموبہں:ےس:الغامؿ:ابواف واہویبں:،

۔‘‘وہےت:ںیہ۔:ادناز:ریخ:وخااہہن:اور:ایراہن:وہات:ےہ

اور:رحتفی:و:ارحناػ:اک:رجمؾ:ہکلب:وہید:و:ںیہک:ابصمیح :اصبح:وک:رفیبی،:اخنئ،:دب:دایتن:

اصنری:یک:اعدت:ہحیبق:اایتخر:رکےن:واال:اثتب:رکات:ےہ،:اور:واہویبں:یک:روش:رپ:ےتلچ:وہےئ:رقاؿ:

دقمس:یک:ھچک:اایت:رکہمی:رحتری:رکےت:وہےئ:زربدتس:رفبی:دےنی:یک:وکشش:رکات:ےہ۔

ںیہک:اینپ:ذہتبی:اک:ویں:ومنہن:شیپ:رکاتےہ:ہک:

نعوذ باہلل!،:‘‘رکےن:یک:رحتکی:الچںیئ:باصبح:وک:اچےیہ:ہک:ڑھکے:وہرک:اشیپ:ابصمیح’’

:‘‘ارشہیف:وک:دبانؾ:رکےن:واال:’’رجأت:و:اسجرت:اک:اعمل:ہی:ےہ:ہک:ارشہیف:ےک:نیصلخم:وک

اتبےت:وہےئ:اتہک:ےہ:ہک:

یک:ازاد:ایخیل::ارتخ:ابصمیح سی:تقیقح:ہی:ےہ:ہک:ارشہیف:وک:دب:انؾ:رکےن:ںیم:بس:ےس:ڑبا:روؽ:ومالان:’’

۔‘‘اور:یتفم:اظنؾ:ادلنی:ابصمیح :اصبح:ےک:االسػ:اخمفل:وتفے:ںیہ

دصر:ااملعل:اور:رسرباہ:ایلع:ارشہیف:یک:تمظع:و:اتیمہ:رپ:ویں:ہلمح:رکات:ےہ:ہک:

خیش:ااجلہعم:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح :یک:اان:اور:ااسحس:ربرتی:اور:اےنپ:یہ:ریپ:و:رمدش:رساکر:یتفم:امظع:یک:’’

وتنیہ،:اور:ابووجدوشر:و:اگنہےم:ےک:لسلسم:ومخیش:اور:رسرباہ:ایلع:اجہعم:ارشہیف:یک:زمکور:ایقدت:ےن:ارشہیف:وک:دبانؾ:

۔‘‘وہےن:اک:ومعق:رفامہ:ایک

27

املعے:ارشہیف:ےک:قلعت:ےس:اےنپ:دؽ:اکضغب:ویں:اکناتل:ےہہک:

وت:اہلل:ےن:زعت:ےک:اور:اج:بج:ولگ۔۔۔:دخا:و:روسؽ:ےک:دونمشں:ےس:ایراہن:اھبن:رےہ:ںیہ:’’

اجبےئ:ذتل:اک:وطؼ:ےلگ:ںیم:ڈاؽ:دای۔:اور:ہی:ذتل:رپہچ،:ٹلفمپ:اور:اتکہچب:میسقت:رکےن:ےس:متخ:وہےن:وایل:

ںیہن:بج:کت:ہک:العہین:انگوہں:اور:کلسم:اخمفل:رحوتکں:ےس:وتہب:وروجع:ںیہن:رک:ےتیل۔۔۔:سک:دقر:

:ےک:ر :اوسفس:یک:ابت:ےہ:ہک:اج:ارشہیف:یک:اہچر:دویاری:ےک:ادنر:کلسم :اک:وخؿ:وہ:راہ:ےہ۔:سلجم:وشری

الہکےن:واےل:ولگ:الب:رضورت:رش یع:واہویبں،:دویدنبویں:اور:راویضفں:ےک:ےسلج:ںیم:العہین:رشتک:رک:رےہ:

‘‘ںیہ۔:ارشہیف:ےک:اقلب:دقر:ابطخوعیشں:یک:سلجم:ڑپھ:رےہ:ںیہ۔۔۔:

ر:رکےت:؍:رپاملعے:دنہ:و:اپک:یک:اکی:یبمل:امجتع:ےک:اامسے:رگایم:امش53ہحفص:

وہےئ:رفزدناؿ:ارشہیف:یک:دخامت:اک:ویں:ذماؼ:اڑاات:ےہ:ہک:

:امانن:’’ :ےہ:وت :ااصنػ:اک:وکیئ:وگہش:وموجد :ارگ:قح:اور :اؿ:ںیم:وت:وکیئ:ابصمیح:ںیہن:ےہ، !

ے

رفامی

:ڑپےاگ:ہک:ہی:وہ:انؾ:ںیم:نج:ںیم:ہن:ولعمؾ:ےنتک:ابصمیح ،:ےنتک:رساج:ااہقفل،:ےنتک:ریخا:الذایک:اور:ےنتک:رسیئ:املقل

‘‘وطاػ:رک:رےہ:وہں:ےگ۔

رقار:دےتی:وہےئ::‘‘تلم:رفوش’’اور::‘‘بصعتم:’’؍:رپ:ذہم:داراؿ:ارشہیف:وک63ہحفص

اینپ:ذہتبی:و:اقثتف:اک:ویں:اظمرہہ:رکات:ےہ:ہک:

اجؾ:ونر:وج:اوؽ:روز:ےس:ہنتف:و:اسفد،:املعے:ذوی:االرتحاؾ:یک:صیقنت،:املعو:دمارس:یک:ریقحت،:ازادایخیل،:’’

:دار:کلسم:زیبار :اس:اخر :ااشتنر:ےک:رفاضئ:ااجنؾ:دے:راہ:ےہ، :دب:ذموبہں:ےس:االتخط،امجتع:ےک:ادنر ی،

‘‘وپدے:یک:اکتش:اکری:واب:ایری:ارشہیف:ےک:ضعب:بصعتم:اور:تلم:رفوش:ذہم:دار:رک:رےہ:ںیہ۔۔۔:

:؍:رپ:اتھکل:ےہ:ہک66ہحفص:

:یکدانھکی:ہی:ےہہک:اانحػ:رپ:اےنت:دشدی:ےلمح:ےک:دعب:یھب:اجہعم:ارش:’’ :ہیف:ےک:املع:اور:یتفم:اصةحؿ:

:یک :ایمں :اوب :ای :ابصمیح::اھکن:یتلھک:ےہ، :دےتی:ںیہ۔۔۔ :رک :رقابؿ :ےک:ذمبہ:وک دیقعت:ںیم:اےنپ:اامؾ

اصبح۔۔۔۔:اپ:ولوگں:یک:قیقحت:یک:لتق:اگہ:ںیم:ارگ:اامومں:ےک:اامؾ:ےک:ذمبہ:یک:یھب:ریختی:ںیہن:ےہ،:وت:

‘‘وینسں:وک:وغررکان:ڑپےاگ۔۔۔

لقن:یک:اجںیئ۔:ونھکلی:ذہتبی:یک:ہی:ادین:کلھج:یھت۔:::ابعرںیتاب:اہکں:کت:

:ذاایتت:رپ:ولمحں:ےس:رپ:ےہ:۔ :ازلاامت:اور :اتکہچب:اس:رطح:ےک:ےب:اج انیقی:ورہن:وپرا

اقرنیئ:یک:تعیبط:دکمر:وہیئگ:وہیگ۔:وہ:وسچ:رےہ:وہں:ےگ:ومولی:ویساین:ےن:وت:اٹلٹئ:جیپ:

28

:رپ:رس:رہفتس:ہی:دؽ:شک:ابعرت:رحتری:یک:یھت

۔‘‘اک:اہنتی:دیجنسہ:وجاب‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’ارتخابصمیح :یک:اتکب:سی:ومالان:’’

ارگ:دیجنسیگ:ایس:اک:انؾ:ےہ:وت:وھپڑہ:نپ:ایک:ےہ :ارگ:ذہتبی:یہی:ےہ:وت:دب:ذہتیبی:اور:

دب:زیمتی:ےسک:ےتہک:ںیہ :

:الخػ:ذرا :کلسم:’’اس:ےک:رب :سی:ارتخ:ےک:ومفل::‘‘رعافؿ:ذمبہ:و ومالان

اصبح:اک:ادناز:ایبؿ:اور:اصلخمہن:وشمرہ:المہظح:وہ:اتہک:دکتر:عبط:دور:وہاجےئ۔:یح ابصم

ہی:ےہ:ہک:وج:حیحص:ادیقعلہ:ینس:ںیہ،:وخاہ:وہ:یسک:اخاقنہ:و:دار:اولعلؾ:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’ذمبہ:الہ:تنس:و:’’

اجان:اچےیہ۔:اور:یسک:ےلئسم:ںیم:یسک:ینس:ےس:وکیئ::و:میظنت:وریغہ:ےس:واہتسب:وہں،رہب:احؽ:وہ:اےنپ:ںیہ،:اور:اںیھن:اانپ:یہ:اھجمس

االتخػ:وہ:بج:یھب:اس:ےک:اسھت:وگتفگ،:ثحب:و:ابمہثح:یک:رورت:ںیم:رش یع:اقتوضں:اور:امجیتع:افمدات:و:اصمحل:اک:

۔‘‘ازتلاؾ:رضوری:ےہ۔:اور:اونپں:ےک:اسھت:رہ:احؽ:ںیم:اانپتیئ:یہ:اک:اظمرہہ:وہان:اچےیہ

یع:االتخػ:وہ:وت:یملع:و:رکفی:ادناز:ےس:یہقف:داللئ:یک:روینش:ںیم:یہ:اس:اےنپ:یسک:یھب:رفد:ےس:وکیئ:رف

ںیہن:انبان:‘‘ قشم: ہتخت::’’ےسیج:ادناز:اک:‘‘ رد:واہہیب’’یسک:یھب:احؽ:ںیم::ےک:اسھت:ابتدہل:ایخؽ:ایک:اجان:اچےیہ۔:اےس

۔‘‘اچےیہ۔:اصمحل:رشہیع:اور:اوخت:دینی:اکاحلظ:وازتلاؾ:رہ:احؽ:ںیم:رضوری:ےہ

دی:رحتری:رفامےت:ںیہ:زم

ضعب:رکؾ:رفام:رضحات:اساہل:اسؽ:ےس:لسلسم:اور:نیعتم:و:انزمد:وطر:رپ:اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر:’’

اور:اس:ےک:دو:اچر:دقمی:افرنیغ:ےک:الخػ:ہےتھک:ےلچ:ارےہ:ںیہ۔:عطق:رظن:اس:ےک:ہک:اس:رطح:یک:رحتریوں:

اور:انتک:امتکؿ:قح:ےہ :اںیھن:اس:اک:ذرا:رھب:ااسحس:ںیہن:ہک:ںیم:ینتک:تقیقح:اور:انتک:اسفہن،:ہکلب:ینتک:ازلاؾ:رتایش:

۔‘‘اؿ:یک:سک:رحتری:اک:اایغر:ایک:افدئہ:ااھٹںیئ:ےگ

دض،:دسح،انعد،:اسفنتین:اک:اخبر:اؿ:ےک:اورپ:اانت:وسار:ےہ:ہک:وہ:اونپں:یہ:ےک:الخػ:اخہم:رفاسیئ:

قب:اےسی:یہ:اکومں:ںیم:رصموػ:رانہ:وک:وگای:بس:ےس:ڑبااکر:وثاب:ھجمس:ےھٹیب:ںیہ۔:اور:اےنپ:ایخؽ:ےک:اطم

یک:میظع:دختم:وصتررکےت:ںیہ۔‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’

اےسی:رکؾ:رفامؤں:یک:اس:رطح:یک:لسلسم:اےن:وایل:رحتریںی:ڑپھ:رک:ھچک:ااسی:وسحمس:وہات:ےہ:ہک:وہ:تبثم:

تقیقح:اک:ااہظر:و:االعؿ:رک:اور:ریمعتی:ادناز:یک:وسچ:اورالصتیح:یہ:ےس:رسکی:رحموؾ:ںیہ۔:اؿ:یک:رقتةی:رہ:رحتری:اس:

29

(56،:55)رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم،:عبط:دجدی،:ص::۔:‘‘ریہ:ےہ

اقرنیئ:!:ذرا:وصتری:ےک:دوونں:رخ:دںیھکی:اور:ہب:رظن:وغر:و:ااصنػ:المہظح:رفامںیئ:

ایک:: :ج:اک:زخمؿاک:وجاب:ےہ،:ای:اگیل:ولگ:‘‘رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’ ،‘‘حلص:تیلک: اہنیئ’’ہک:

:اٹلٹئ:جیپ:رپ:ایک:ایگ:اھت ::یہی:دیجنسیگ:ےہ، )یہی:احؽ:ارباؼ:ربیلی:اور:اقمۃل:ااظنلؾ:اور:اایتمز:سج:اک:دوعی

الہ:تنس:انیم:اتکوبں:اک:یھب:ےہ۔:اےن:واےل:احفصت:ںیم:اؿ:یک:ذہتبی:و:رشاتف:ےک:یھب:ھچک:اندر:و:انایب:ومنےن:

شیپ:ےیک:اجںیئ:ےگ۔:اور:اؿ:یک:ربخ:یل:اجےئیگ،:اؿ:اشء:اہلل:اعتیل۔(:

ب:ارگ:وکیئ:صخش،:دسح:و:ضغب:،:دض:و:اسفنتین:اور:بصعت:و:اہجتل:ںیم:ڈوب:رک:ا

اک:وجاب:رقار:داتی:ےہ:وت:اس:ےک::‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’یھکل:اجےن:وایل:اؿ:رحتریوں:وک:

ابرے:ںیم:لقع:دنموں:اک:ہی:انہک:ایک:طلغ:ےہ :ہک::

’’: :وجعہب:یہی:وہاگ:ہک:اؿ:انؾ:اہند رعافؿ:’’اتکوبں:وک:اوسیکںی:دصی:اک:بس:ےس:ڑبا

‘‘اک:وجاب:رقاردای:اجےئ :‘‘ ذمبہ:و:کلسم

زجتہی:و:ہلصیف:اک:لمع:زعمز:اقرنیئ:ےک:مہف:و:رکف:ےک:وحاےل:رکےت:وہےئ:ہی:ےتہک:

وہےئ:مہ:اےگ:ڑبےتھ:ںیہ:ہک::

،: وحفصں:: اترخی:ےک ؎ داھکی: ہن:انس:ےہ ںیم:

وہ:ابب:وج:ریمے:دہع:ےک:ااسنں:ےن:اھکل:ےہ

یھت:حلص:تیلک:ےک:وہفمؾ:اور:اہنیئ:ہتسکش:ےک:ومفل:ےک:مہف:رپ۔:اہیں:ابت:وہ:ریہ:

)حلص:اس:’’ہی:یھب:اتبےت:ںیلچ:ہک:انجب:ےن:ہی:ذعر:گنل:شیپ:رکےکاانپ:بیع:اپھچان:اچاہ:ےہ:ہک:

۔‘‘ےس:رماد:ااقتعدی:حلص:یلک:ںیہن:ہکلب:المع:ہی:حلص:یلک:ںیہیلک:وہےن(:

یک:اہچر:دویاری:ےک:ادنر:کلسم:اک:وخؿ::ںیم:اتہک:وہں:ہک:بج:اپ:ےک:ہب:وقؽ:ارشہیف

وہ:راہ:ےہ۔:وت:کلسم:ےس:اپ:یک:رماد:ایک:ےہ :اپ:رضحات:اک:وخد:اسہت:زموعہم:رکف:و:ایخؽ،:ای:

:ارگ:اپ:واال:کلسم:رماد:ےہ:‘‘کلسم:الہ:تنس:وامجتع’’ینعی:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’

3۱

قح:و:دصاتق:رماد:ےہ:وت:ینعی:کلسم:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’وتوکیئ:رحج:ںیہن۔:اور:ارگ:

ویکں:ےہ :ااقتعدا:ویکں:ںیہن :اور:اتبےیئ!:وج::یلک:حلص: رصػ:المع‘‘کلسم:اک:وخؿ:رکےن:واال’’

حلص:یلک:وہاگ:ای:المع :اور:ہی:یھب:رفامےیئ:ہک:وج:صخش: صخش:اامیؿ:و:دیقعہ:ےس:ےب:اینز:وہ:وہ:ااقتعدا:

ینعی:انگہ:رپ:رجی:وہ،:رشتعی:ںیم:پ:ےک(:)ہب:وقؽ:اانگہ:رکےن:ےک:ابووجد:ایح:اک:ااسحس:ہن:رکے:

اس:اک:ایک:مکح:ےہ :اور:ذرا:ہی:یھب:اافدہ:رفامںیئ:ہک:اقلت:رشتعی:اک:ایک:مکح:ےہ :

اقرنیئ:یک:وتہج:ولطمب:ےہ۔:رضحت:ابصمیح:اصبح:ےن:اجنیشن:یتفم:امظع:دنہ:

:سج:اک:العہم:ازرہی:ایمں:ہلبق:داتم:رباکمہت:ااعلہیل:ےک:وحاےل:ےس:حلص:تیلک:یک:رعتفی:یک

وہفمؾ:ہی:ےہہک::

وج:ہی:دیقعہ:رےھک:ہک:دویدنبتی،:ربولیتی،:واہتیب:اور:تیعیش:ںیم:وکیئ:االتخػ:ںیہن:،:رصػ:’’

ریبعتاک:رفؼ:ےہ۔:ینعی:واہیب:یھب:حیحص:ےہ،:دوی:دنبی:یھب:حیحص:ےہ۔:رایضف:یھب:حیحص:ےہ،:اور:ینس:یھب:حیحص:ےہ۔:وت:وہ:

ؿ:ذمبہ:و:کلسم()رعاف:۔‘‘ینس:ںیہن:ےہ۔:اب :وہ:بس:ھچک:ےہ

نکیل:اہنیئ:ےک:ومفل:وک:وضحر:ازرہی:ایمں:ہلبق:یک:ہی:رعتفی:دنسپ::ہن:ایئ۔:ارگہچ:

یک:رسیخ:اگل:اکچ:اھت۔:رگم:اس:رپ:ربص:ہن:راہ۔:رھپ:دورسی::‘‘ حلص:تیلک:اک:وہفمؾ ’’؍احفصت:لبق:8

ب:اعیل:وکیئ:اندر:و:اقمئ:رکات:ےہ۔:اتہک:ولگ:ہی:ںیھجمس:ہک:انج‘‘ تغل:ںیم:حلص:یلک:اک:ینعم’’رسیخ:

ریفوز:’’انایب:قیقحت:شیپ:رکےن:واےل:ںیہ۔:اور:رھپ:رصػ:اکی:رطس:ہکلب:اس:ےس:یھب:مک:ںیم:

ےک:وحاےل:ےس:حلص:یلک:اک:ینعم:ایبؿ:رکات:ےہ۔:الہ:رخد:ذرا:وغر:رفامںیئ:ہک:ہی:صخش::‘‘ااغللت

مع:ملع:ملع:ےس:انتک::یہت:دانم:ےہ:ہک:رصػ:اکی:رطسےکےیل:رسیخ:اقمئ:رکاتےہ۔:ای:اےس:ز

ےہ:ہک::وضحر:ازرہی:ایمں:ہلبق:یک:رعتفی:وک:یھب:در:وخر:اانتع:اور:القئ:اابتعر:ںیہن:اتھجمس۔:ای:ےنھجمس:

یہ:ےس:اقرص:ےہ۔:اور:رھپ:تغل:و:االطصح:ےک:العوہ:اکی:رسیتی:االطصح:اینپ:انبیئ:وہیئ:

اخدامؿ::شیپ:رکات:ےہ:اتہک:ولگ:ڑبا:العہم:ںیھجمس۔:ای:دصقم:ہی:ےہہک‘‘ اعؾ:وبؽ:اچؽ:وایل’’

::‘‘این:وہفمؾ:’’وک:حلص:یلک:ےنہک:واولں:یک:یلست:ےک:ےیل:اکی:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت‘’ یئن:’’اور

:ایک:اس:رطح:یک:وتاہیجت::‘‘االطصح :یک:انپہ! شیپ:رکےک:رسخ:رویئ:اح :رکے۔:دخا

ےباج:ےس:تغل:و:رشع:ےس:اامؿ:اھٹ:ںیہن:اجےئاگ

3۰

وک:دڑھےل:ےس:اکرف:اہک:رکںی،::وگای:ومفل:انہک:ہی:اچاتہ:ےہ:ہک:اب:ولگ:اکی:دورسے

:اکرف:ںیہن:اہک: اور:بج:اؿ:ےس:وماہذہ:ایک:اجےئ:وت:وہ:ٹھج:وبؽ:ڑپںی:ہک:مہ:ےنیسک:وک:ااقتعدا

ےہ۔:امہری:رماد:رفک:وغلی:ےہ۔:ای:مہ:ےن:اےس:المع:اکرف:اہک:ےہ:ہن:ہک:ااقتعدا۔:وکیئ:صخش:یسک:

رماد:قسف:وغلی:ای:اعؾ:وبؽ:اچؽ:واال:املسمؿ:وک:افقس:ےہک:اور:اس:ںیم:اجیب:اتولی:رکے:ہک:امہری:

قسف:ےہ،:قسف:ااقتعدی:ںیہن۔:ولگ:ےلھک:اعؾ:اکی:دورسے:وک:اگیل:ولگج:دںی:اور:رھپ:ومفل:

ےکاطمقب:اتولی:رک:ایل:رکںی:ہک:امہرے:تغل::‘‘ااجید:دنبہ:’’اور:‘‘االطصح:دجدی’’اصبح:یک:

دتغػراہلل۔أ:ےہ۔:ںیم:ہی:اگیل:ںیہن:ہکلب:رکشت:و:اانتمؿ:ےک:ااہظر:اک:اکی: رتہنی:ہغمت

واحض:وہ:ہک:یہی:اتولی:ےباج:اکی:ققحم:رصع:انجب:دبعارلنمح:اصبح:ےن:یھب:

)المہظح:وہ:ارباؼ:ربیلی(رفامیئ:ےہ:اور:سیبلت:و:طیلغت:یک:ااہتن:رک:دی:ےہ،:

ومفل:اہنیئ:ےناینپ:دلیل:ںیم:اکی:دحثی:رشفی:یھب:شیپ:یک:ےہ،:دحثی:یک:تحص:

ب:اک:ہی:رم ہب:اہکں:ہک:دحثی:ےس:اسملئ:اطابنتط:رکےت:ںیلچ،:ںیم:ںیم:وت:وکیئ:الکؾ:ںیہن،:رگم:انج

اتہک:وہں:ہک:اپ:یک:اس:اتولی:ےباج:ےک:اطمقب:ارگ:اپ:وک:وکیئ:انمقف:ای:وھجاٹ:ای:ودعہ:الخػ:ای:ڑگھجا:

ذرا:وسچ:رک:وجاب:دےیجی۔: رکےن:واال:ےہک:اور:رھپ:اپ:وایل:اتولی:رکے:وت:اسیک:ےگلاگ

: :زابؿ، :اےسی:یہ:دب :العہم:ارگ :ایخؽ:ولگ:الہ:تنس:ےک:رتامجؿ:نب:اجںیئ، دب

:انجب:ےن: :یہ:احظف۔ :دخا :الہ:تنس:اک :وت :ریپ:اغمں:وہ:اجںیئ، :یتفم:الہکںیئ، وہاجںیئ،

دتغػر اہلل۔ااھچپڑ:دای:ےہ،:اشابش!:یھب:اتوالیت:ےباجےک:اعمےلم:ںیم:ااکرب:دای(ہن:وک

رس:رھپے:وک!:اتبںیئ:اہکں:ںیہ:ققحم:رصع:رضحت:انوپگری:اصبح!:ذرا:اھجمسںیئ:اس:

ےباج:اتولی:ہن:ایک:رکے۔:رگم:ققحم:اصبح:ویکں:اھجمسںیئ:ےگ :اںیھن::یکاےس:ہک:اس:رطح:

:رباکیت(وت:ققحم:اسملئ:دجدیہ: کلہم:اسملئ:رشہیع:رظن::)رضحت:العہم:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی،

:ا :اسین:ےہ۔ :اؿ:اک :اکی:اعمل :ےب:اسین:ںیہن:ںیہ، :انجب:اسین، :اور ور:اےت:ںیہ۔۔۔

رضحت:ققحم:رصع:اصبح:یھب:اؿ:ےس:اتیسن:رےنھک:واولں:ںیم:اکی:ںیہ۔

32

ڈارٹک:اطرہ:ااقلدری:یک:حلص:تیلک

:اصبح:رپ:سک:رطح:ےس:ازلاؾ:رتایش:رکات:ےہ،: اہنیئ:اک:ومفل:رضحت:ابصمیح

:وک:سک:رطح:ڈارٹک:اک:احیم:اتب:ات:ےہ :اس:یک: :ااسذتہ اںیھن:اور:اجہعم:ارشہیف:ےس:قلعتم:املع:و

وری:ےہ۔واضتح:رض

اس:ہیضق:ےک:ےیل:اوال:اکی:دیہمت:شیپ:یک:ےہ:سج:اک:الخہص:ہی:ےہ:ہک:ومفل:ےن

:اغزی:وپری ےن:اسؤھت:ارفہقی:ںیم:اکی:انمرظہ:اک:اامتہؾ:ایک،:سج::ومالان:وناشد:اعمل:ابصمیح

ایمں:ہلبق،:اور:العہم:دحم ::العہم:ازرہی رطػ:ںیم:اکی:رطػ:اطرہ:ااقلدری:اور:دورسی:

ےن:وکیئ:ثحب:ےیک:ریغب:راہ:رفار:اایتخر:ایک،:سج:یک:روپرٹ:امہ::،:نکیل:ڈارٹک:اقدری ریبک:ہلبق:ےھت

انہم:ارشہیف:ےک:یسک:امشرہ:ںیم:اشعئ:وہیئ۔:اس:ےک:دعب:اتھکل:ےہ:ہک:

‘‘ےک:وحاےل:ےسہقفتم:راے:رےتھک:ںیہتقیقح:ہی:ےہ:ہک:امتؾ:املعے:الہ:تنس:اطرہ:ااقلدری: ’’

:خیش:االالسؾ:العہم:دمین:ایمں:اصبح:ہلبق:ےک:اور:اس:زموعہم:ہقفتم:راے:یک:اتدیئ

وحاےل:ےس:ویں:رحتری:رکات:ےہ:ہک:

وخد:ںیم:ےن:خیش:االالسؾ:العہم:دیس:دمحم:دمین:ایمں:اصبح:ہلبق:اک:ایبؿ:ٹین:ےک:ذرہعی:انس۔:اپ:’’

۔‘‘ےن:رفامای::ہک:ریمے:زندکی:اطرہ:ااقلدری:حلص:یلک:ےہ

کمن:الحیل:اک:وبثت:ویں:شیپ:رکاتےہ:اس:دیہمت:ےک:دعب:اینپ:ارشہیف:دینمش:اور

ےک:اشنانت:اور:ومنےن:امہرے:اقرنیئ:وک:‘‘ حلص:تیلک‘‘ ’’ اصبح:یک:وہ:رسیخ:ڑپےیھ:ابصمیح ’’

:وج:رپورسیف:اطرہ:ااقلدری:یک:رطػ:وسنمب:ںیہ ۔۔۔:ابصمیح :‘‘دنمرہج:ذلی:رحتریوں:ںیم:لم:ےتکس:ںیہ،

وک:نیقی:ںیہن:ےہ:املع:یک:قیقحت:اور:وتفوں:رپ،:ہکلب:اؿ:ےک:دؽ:اصبح:اک:ادناز:رحتری:اتب:راہ:ےہ:ہک:ابصمیح :اصبح:

دردی:وپدیشہ:ےہ۔:ہی:احؽ:رصػ:اؿ:ابصمیح :اصبح:اک:ںیہن:،: ںیم:ںیہک:ہن:ںیہک:رپورسیف:اصبح:ےک:ےیل:ہ

اور:اؿ:ےک:ونمہا:ںیہ:وج:املعے:دنہو:اپک:ےک:وتفوں:ےک:اقمےلب:ںیم::اجہعم:ارشہیف:ےس:قلعتم:یئک:اےسی:ابصمیح

:اور:دحم :ریبک:اک:قلعت:رپورسیف :ےک:احیم:ںیہ۔۔۔:الہ:ارشہیف:وک:دحم :ریبک:ےس:ذایت:ر شج:ےہ، :اصبح:

دردایں:رےتھک:ںیہ،:اور:ومعق::ازرہی ایمں:اصبح:ےس:ےہ،:اس:ےیل:الہ:ارشہیف:رپورسیف:ےک:ےیل:دؽ:ںیم:ہ

۔‘‘ےنلم:رپ:اس:اک:ااہظر:یھب:رکےت:ںیہ

33

سک:رطح:ےس:رفزدناؿ:ارشہیف:وک:الب:یسک:داھکی:اپ:ےن:دردیہ:دینہ:اک:ایلع:اظمرہہ :

درد:اثتب:ایک:اج:راہ:ےہ۔:اوال:وت:یہی:طلغ:ےہ:ہک:ابصمیح : :اک:ہ دلیل:و:وبثت:ےک:رپرسیف:اقدری

۔اصبح:ےن:وکیئ:رسیخ:اگلیئ:ےہ۔:ومضمؿ:لسلسم:ےہ

اس:ےس:عطق:رظن:ہک:الہ:ارشہیف:اور:دحم :ریبک:ےک:اعمالمت:ایک:ںیہ :مہ:اس:اور

ارگ:دنپرہ:سیب:‘‘ اافتؼ:سک:ڑچےی:اک:انؾ:ےہ ’’:وپ انھ:اچںیہ:ےگ:ہک:دویاےن:ویساین:ےس

ربس:ےلہپ:اایشی:ےس:دور:دراز:اسؤھت:ارفہقی:یک:رسزنیم:رپ:وکیئ:ثحب:ابمہثح:وہ،:اوریسک:امہ:انہم:

اس:ےس:اس:یک:روپرٹ:پھچ:اجےئ:وت::)سج:اک:حیحص:وحاہل:ومفل:یھب:ہن:شیپ:رک:اکس(ےک:یسک:امشرہ:ںیم:

:انہم:ہلئسم:اافت :وہ :الہ:اافتؼ:ےس:راہمری:ایک:رماد:ےہ :ایک:ہلمج:الہ:اافتؼ:امہ اجاتےہ

ارشہیف:اک:اطمہعل:رکےت:ںیہ :اور:ذرا:ہی:اتبؤ:ہک:ٹین:ےک:ذرہعی:ارگ:وکیئ:ایبؿ:نس:ایل:اجےئ:وت:اس:

ےس:اافتؼ:اک:ققحت:و:وبثت:وہاجات:ےہ :اور:ایک:وہکےگ:دیسان:و:دنسان:رساکر:ایلع:رضحت:اامؾ:ادمح:

وریغہ:املعے:رکاؾ::یض:ہنع:اوملیل:ےک:ابرے:ںیم:ہک:بج:العہم:لضف:قح:ریخاابدی راض:ر

ےن:اشہ:اامسلیع:یک:ریفکت:یک:یھت،:رھپ:ایلع:رضحت:ےن:فک:اسلؿ:ویکں:رفامای :

ےسیک:ولعمؾ:وہایگ::اپ:وک:ذرا:رفامےیئ:ہک:ابصمیح :اصبح:ےک:دؽ:اک:احؽ:!انجباور

در دہک:اؿ:ےک:دؽ:ںیم:رپورسیف:ےک:ےیل:ہ

ے

ہک:وہ:وکؿ:وکؿ::ی:وپدیشہ:ےہ۔:اور:ذرا:اافدہ:رفامی

:اؿ: :اجےتن:وہےئ:، :وک :اپک:ےک:ہقفتم:وتفوں :املعے:دنہ:و :ںیہ:وج ےس:نیقلعتم:ارشہیف

دردایں:رےتھک:ںیہ : ےکاقمےلب:ںیم:رپرسیف:اصبح:ےک:احیم:ںیہ،:اور:دؽ:ںیم:ہ

إن بعض الظن إثه۔وتہب:ےیجیک:ایسی:رحوتکں:ےس،:دبامگین:ےس:ےیچب۔:

:اب:تقیقح:احؽ:ےینس!:دارٹک:اطرہ:ااقلدری:ےک:قلعت:ےس:رضحت:العہم:دمین:ایمں

ےک:ایبؿ:ےساکیف:ےلہپ،:رضحت:العہم:دمحم:ادمح:ابصمیح :اصبح،:رضحت:ومالان:یتفم::اصبح

:اصبح،:اور:رضحت:ومالان:سی:ارتخ:اصبح:اک:رتشمہک:ایبؿ:ااکچ:اھت۔:وج: دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی

34

:اشعئ:یھب:وہا۔:ہی:ایبؿ:ینس:دوعت:االسیم:یک:وبی:اس ٹ:رپ:اب:یھب:فلتخم:امانہومں:ںیم

العہم:دمین:ایمں:ےن:اانپ:ایبؿ:اجری:رفامای۔:وموجد:ےہ۔:اؿ:رضحات:اک:ایبؿ:اےن:ےک:دعب

اور:املعے:ارشہیف:اک:ایبؿ:وج:ےلہپ:ےس:ریحت:ےہ:ہک:دعب:ںیم:اےن:واال:ایبؿ:وت:اپ:وک:رظن:ا:ایگ۔:

اکس۔:اوسفس،:دص:اوسفس!وموجد:اھت:وہ:رظن:ہن:ا

الہ:لفحم:وہں:ےگ:ایک:الہ:ریصبت:اے:یفش ؎

ریم:لفحم:یہ:وک:ےب:رکف:ورظن:اپات:وہں:ںیم

وچں:ہن:دنیب:ربوز:رپشہ:مشچ

ااتفب:را:ہچ:انگہ ہمشچ:

دتشہ:رگدی:اور:اکنت:وادی:ونھٹگنسں:ےس:راےطب:ےک:رجؾ:ںیم:دب:ذموبہں:اور:ریغ:’’

اگوہں:یک:ابر:ابر:التش:و:اھچؿ:نیب:و:اھچہپ:امری:ےن:الہ:دمارس:رپ:وخػ:و:دلقموں:یک:داشن:

رہاس:اطری:رک:دای:ےہ۔:اےسی:رپ:اوشب:اموحؽ:ںیم:یھب:ااجلۃعم:االرشہیف:اپک:و:اصػ:ےہ۔:

ےلہپ:االتخػ:رکو:رھپ:وکحتم:’’ںیہک:ااسی:وت:ںیہن:ہک:ااجلۃعم:االرشہیف:وک:یھب:رہگی:اسزش:ےک:تحت:

زد:ںیم:الےن:یک:اناپک:وکشش:وہ:ریہ:ےہ :اور:اےسی:ولوگں:اک:راہطب:ریغ::یک:اپیسیل:ےک‘‘ رکو

‘‘دلقموں:یک:دراگسوہں:ےس:وہ،:اور:اؿ:یک:ہش:رپ:ہی:اکراتسین:ااجنؾ:دی:اجر:یہ:وہ

ابت:وہ:ریہ:یھت:حلص:تیلک:اور:ڈارٹک:اطرہ:ااقلدری:یک۔:اتبےت:ولچں:ہک:ابصمیح :اصبح:

:یک: ہی:اعدت:ںیہن:ہک:الب:قیقحت:یسک:وک:اکرف:ہہک:دںی۔:یسک:وک:افقس:یہ:ںیہن،:ہکلب:یسک:ینس:اعمل:دنی:

رگداںین۔:سج:وک:اچںیہ:حلص:یلک:ہہک:دںی۔:بج:اںیھن:اس:ابت:یک:ربخ:یچنہپ:یک:ڈارٹک:ذموکر:وک:یئبمم:ےک:

ےک:عبط:دجدی:ںیم:اس:اک:ااضہف:رفامای:ہک::‘‘رعافؿ’’اکی:االجس:ںیم:اکرف:اہک:ایگ:وت:اپ:ےن:

ےک:اکی:االجس:ںیم:اطرہ:)یئبمم(::ء:وک:یھچک:نمیم،:امجتع:اخہن:،2۱۰2؍:رفوری:25ربخ:ےک:اطمقب:’’

ااقلدری:وک:اکرف:اہک:ایگ۔:اور:اظرہ:ےہ:ہک:سج:ےک:ااقتعد:ںیم:واہیب،:رایضف،:دوی:دنبی،:بس:حیحص:وہں،:اس:اک:ااجنؾ:

،:عبط:دجدی(95)ص::‘‘ اس:ےک:وسا:ایک:وہاگ

35

:اب:یھب:رپورسیف:ےک:احیم:ںیہ :اب:رفامےیئ!:اجہعم:ارشہیف:ےس:قلعتم:یئک: ابصمیح

اس:اک:ااجنؾ:’’ےسج:اکرف:اہک:اج:اکچ،:اور:اس:یک:ربخ:ولعمؾ:وہیئ:وت:اصبح:اعمہلم:ےن:اصػ:ھکل:دای:ہک:

اہں:اؿ:اک:بس:ےسڑبا:رجؾ:ہی:ےہ:ہک:اوھنں:ےن:الب:قیقحت:یسک:وک:اکرف:: ‘‘ےک:وسا:ایک:وہاگ:)اکرف:وہےن(اس:

ہہک:دںی!::‘‘ حلص:یلک:’’ ہلم:ہی:ےہہک:سج:ینس:املسمؿ:وک:اچںیہںیہن:اہک،:بج:ہک:اپ:ولوگں:اک:اعم

ےسج:اچںیہ:ذمبہ:و:کلسم:زیبار:انبدںی!:سج:دق:اور:اعمل:ےس:اپ:ےک:دؽ:ںیم:ضغب:و:دسح:اور:

انعد:و:بصعت:وہ:اےس:اجلہ،:کلہم:اسملئ:رشہیع،:انبان:اپ:یہ:ولوگں:اک:ہصح:ےہ۔:

ارتشاک:لمع

،:روضی اجنیشن:یتفم:امظع:دنہ:رضحت:الع داتم::ہم:یتفم:دمحم:ارتخ:راض:اخں:اقدری

رباکمہت:ادقلہیس:یک:ذات:اتحمج:اعترػ:ںیہن۔:وکؿ:ینس:املسمؿ:ےہ:ےسج:رضحت:ےک:وتفوں:

:اور:المع:اؿ:ابوتں:ںیم:’’رپ:اامتعد:و:اابتعر:ہن:وہ :رھپ:یھب:اہنیئ:اک:ومفل:ہی:اتہک:ےہ:ہک: :،:رقتریا رحتریا

:ہکاسھت:یہ:ہی:جنلیچ:رکدای::‘‘رکےت:ںیہ:وضحر:ازرہی:ایمں:یک:اپ:اخمتفل

:ازرہی:ایمں:اصبح:ہلبق:ےن:دب:ذموبہں:ےک:اسھت::’’ وکیئ:اکی:وتفی:ااسی:داھک:دےیجی:ہک:وضحر

:ای:ایبؿ:ااسی:ںیہن:داھک:ےتکس۔ ‘‘ارتشاک:یک:ااجزت:دی:وہ۔:ںیم:نیقی:ےک:اسھت:اتہک:وہں:ہک:اپ:وکیئ:اکی:وتفی

بس:ےہ:ہک:رورت:ہلئسم:یک:واضتح:رکدی:اس:رپ:ھچک:ہرصبہ:رکےن:ےس:ےلہپ:انم:

:ےسیج:واہہیب،:دای(ہن،:ےس:یبلق:وماالت: اجےئ۔:واحض:وہ:ہک:افکر:و:رشمنیک:اور:الہ:دب:تع:و:وہی

املسمؿ:وک:اکرف:انب:داتی:ےہ،:اور:اظرہی:وماالت:وہ:وت:یھب:اناجزئ:و:انگہ:و:رحاؾ:)دوتس:انبان:،:راز:دار:رہھٹاان(:

:ابت:ےہوت:ضعب:رشوطں:ےک:اسھت:املع:و:اہقف:ےن:اس:ےک:ےہ۔:اہں:اعمالمت:یک:اہجں:کت

:روضہی،:دلج:::)لیصفت:ےک:ےیل:دےیھکیوجاز:اک:مکح:دای:ےہ: ،:راض:افؤڈننشی:الوہر(:۰4اتفوی

: :االافلض:ہیلع:ارلہمح:ےک:سی:ومالان :اصبح:ےن:رضحت:دصر ارتخ:ابصمیح

:راسہل: :رفامایےہ،ںیھنج:ےک:ضعب:اابتقاست:وک:عم:الخہص:لقن‘‘ وماالت’’وحاےل:ےس،

ہظفلب:رحتری:ایک:اجات:ےہ:

36

افکر:وک:دوتس:انبان:ای:اؿ:وک:راز:دار:رہھٹاان،:اؿ:وک:دمداگر:انھجمس،:اؿ:وک:اےنپ:اومر:اک:وایل:اور:دلیخ:اکر: ’’

ےب:رضورت:دواتسہن:لیم:وجؽ،:االتخط:و:ارابتط:یک:رںیمس:ربانت،:املسمونں::دانی،:اںیھن:وقت:اچنہپان:،:اؿ:ےس:رقار

اقمےلب:ںیم:ادماد:رکان۔:ہی:بس:ابںیت:ونممع:اور:دالخ:وماالت:ںیہ۔:اور:رقاؿ:اپک:ںیم:اؿ:یک:اممتعن::ےک

نکیل:رشتعی:رہطمہ:ےک:ہلمج:ااکحؾ:رسارس:تمکح:و:تحلصم:ںیہ۔:اور:املسمونں:یک:حیحص:ںیتمکح: رفامیئ:یئگ:ےہ۔

:و ہی:و:ا عاطع:اتؾ:ےس:املسمونں:ےک:اہجں:افکر:اک:ہبلغ:وہ۔:ای:وہ:احمک:و:وایل:وہں،:اور:اجماؿ:ںیم:وحلمظ۔:

بن

االسؾ:اور:الہ:ےس،:اور:اؿ::ےہ:رضر:اک:ادنہشی:وہ،:واہں:اؿ:ےک:اسھت:اےسی:اومر:ںیم:رشتک:وج:ونممع:ںیہن

االسؾ:وک:وکیئ:رضر:ںیہن:اتچنہپ:ےہ،:اجزئ:ےہ۔:بلق،:رفک:وافکر:یک:تبحم:ےس:افرغ:وہان:اچےیہ۔

وہ،:ینعی:ہن:وہ:تقیقح:ںیم:تبحم:یک:انب:رپ:وہ،:ہن:اس:یک:العتم:و::وج:قلعت:،:ذموکرہ:ابال:ابوتں:ےس:اخیل

دلیل،:ہن:اس:ےس:االسؾ:اور:املسمونں:وک:رضر:ای:اصقنؿ:وصتمر:وہ،:ہن:افکر:اک:افدئہ:و:عفن:وصقمد۔:اور:اس:ںیم:

:وماالت:رحمہم:ںیم:دالخ:ںیہن :وہ :اور :رضورت:ای:دصقم:حیحص:وہ:وت:اجزئ:ےہ۔ ۔:‘‘املسمونں:یک:وکیئ:احتج:و

،:عبط:دجدی(37،:36)رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم،:ص::

اؿ:اابتقاست:وک:اکی:ابر:رھپ:ڑپےیھ!:ایک:اؿ:ےس:ہی:واحض:ںیہن:وہات:ہک:وہ:ارتشاک:لمع:

اناجزئ:و:رحاؾ:ےہ:سج:ےس:وصقمد:االسؾ:اور:املسمونں:وک:اصقنؿ:اچنہپان:وہ۔:سج:ںیم:افکر:اک:

ہن:وہ :اور:وہ:ارتشاک:ونممع:و:اناجزئ:افدئہ:وہ۔:سج:ںیم:وکیئ:احتج:و:رضورت:اور:حیحص:دصقم:

ںیہن:سج:ںیم:وکیئ:دوعیت:ای:االصیح:ولہپ:شیپ:رظن:وہ۔:سج:ںیم:املسمونں:اک:افدئہ:وہ۔:وج:دصقم:

:وہ۔:احتج:و:رضورت:رپ:ہ ین:وہ حیحص:ےک:تحت

االصیح:ولہپ:ےک:شیپ:رظن:یئن:دیلہ:ےک:ہقف:اڈیکیم:واب:ارگ:یسک:دصقمحیحص:اور:دوعیت:

::ےک:یہقف:انیمسر :ازرہی ۰989دقعنمہ :ںیم:وضحر ایمں:ہلبق:داتم:رباکمہت:ادقلہیس:ےن::ء

:اصبح:وک:دوعت:رشتک:یک:ااجزت:بلط: :روضی رضحت:العہم:یتفم:عیطم:ارلامحؿ:رطضم

رکےن:رپ:ہی:ےتہک:وہےئ:رشتک:یک:ااجزت:رمتمح:رفامیئ:ہک::

:اور:رضحت:یتفم:عیطم:ارلامحؿ:اصبح:ہلبق:‘‘اپ:ےک:ےیل:رشتک:اجزئ:ےہ’’ یک:۔

:یھب:رشکی: ،:اور:ومالان:اونار:ادمح:ادجمی رحتکی:و:زگارش:رپ:وخاہج:رفظم:نیسح:اصبح:روضی

انیمسر:وہےئ،:وت:اےس:ایک:اہک:اجےئاگ :ایک:رضحت:یتفم:عیطم:ارلامحؿ:اصبح:وک:اس:رشتک:

:ملع:و:نف:اور:ومالان:اونار:اصبح:ےک:رپیک:انب: : نعط:و:عینشت:اک:اشنہن:انبان:اجزئ:ےہ :اور:وخاہج

37

ابرے:ںیم:مکح:رش یع:ایبؿ:وہ :اہنیئ:ےک:ومفل:اصبح:اور:اؿ:ےک:وحاری:وجاب:دںی۔

ںیم:نیقی:ےک:اسھت:اتہک:وہں:ہک:اپ:’’ومفل:ےن:ڑبے:رطمطاؼ:ےس:ہی:دوعی:ایک:اھت:ہک::

:ای:ایبؿ:ااسی:ںیہن:داھک:ےتکس اب:وت:اس:اک:نیقی:ومہ:ںیم:دبؽ:ایگ:وہاگ۔۔۔:اور:ومہ:وک::‘‘وکیئ:اکی:وتفی

:وہات،:ہکلب:اس:یک:وکیئ:اینبد:یہ:ںیہن:وہیت۔دواؾ:ںیہن

واحض:وہ:ہک:ومفل:ارباؼ:ےن:ومالان:اقری:اراشد:ادمح:رغمیب :اصبح:ےک:وحاےل:ےس:اس:ابرے: ونٹ:

اقری:اصبح!:ہی:ریمے:اورپ:اتہب:ؿ:ےہ:ہک:ںیم:ےن:ایسی:سلجم:’’ںیم:وضحر:اتج:ارشلہعی:ےس:ہی:لقن:ایک:ہک::

۔:‘‘ںیم:رشتک:یک:ااجزت:دی:ےہ

اہنیئ:ےک:ومفل:ےن:اس:واہعق:یک:ویں:اتولی:یک:ےہہک::اور:

االرم:یک:ااجزت:ےس:وقبؽ:اپ:ےک:رشکی:::ےہ:ہک:وہ:از:وخد:ںیہن:ہکلب:اوولاہیں:یھب:ویہ:ہلئسم’’

۔‘‘وہےئ۔:رھپ:اپ:رضحات:ںیم:اور:یتفم:عیطم:ارلامحؿ:ںیم:زنیم:و:اامسؿ:اک:رفؼ:ےہ۔۔۔:اخل

:ایمں:ہلبق:ےن:اںیھن:اجیھب:اھت:ای:ںیہن :ریخ:ںیمہ:اس:ےس:ثحب:ںیہن:ہک:وضحر: ازرہی

مہ:ہی:ےتہک:ںیہ:ہک:دمتعم:اعمل:دنی:یسک:دصقم:حیحص:ےک:تحت:احتج:و:رضورت:واعق:وہےن:رپ:

اس:رطح:یک:سلجم:ںیم:رشکی:وہ:اتکس:ےہ،:ےسج:ابصمیح:اصبح:ےن:دعتمد:دولیلں:ےس:

اور:اس:اک:ااکنر:ضحم:اکمربہ:ےہ۔:اثتب:ایکےہ۔

:اگنر:اک:امکؽانہموخد:اسہت:اکی:

رعافؿ:’’ھچک:ولوگں:اک:اجالہہن:زماج:ےسیک:ےسیک:لگ:الھکات:ےہاس:اک:حیحص:ادنازہ:رکان:وہ:وت:

ںیم:درج:ضعب:رکؾ:رفامؤں:یک:اکراتسوینں:؍:7۰ ،7۱عبط:دجدی:ص:‘‘ ذمبہ:و:کلسم

اکاطمہعل:رفامںیئ۔:ایس:ےلسلسیک:اکی:ڑکی:انزیچ:ارباؼ:ربیلی:ےس:لقن:رکےک:اقرنیئ:یک:ایضتف:

)واحض:وہ:ہک:اس:اتکب:ںیم:ومالان:ابصمیح:ےک:ےیل:شیپ:رکےن:یک:اعسدت:اح :رکان:اچاتہ:ےہ::عبط

المہظح:ےیجیک۔:اھکل:ےہ:(‘‘ اامؾ:اصبح’’اصبح:وک:ومفل:ےن:

؍:رپ:ہےتھک:ںیہ:67عم:ااضہف:ےک:ص::‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’اامؾ:اصبح:’’

38

:ےس:دخاؾ:حبص:و:اشؾ:ہن:اجےن:ینتک:ابر:ای:وخاہج:داین:دیتھکی:،:یتنس:اور:اجیتن:ےہ:ہک:اریمج:رشفی:ےک:تہب

ای:وخاہج،:ای:رغبی:وناز:ای:رغبی:وناز:ےتہک:رےتہ:ںیہ۔:اؿ:یھبس:دخاؾ:ےک:ابرے:ںیم:دب:امگین:رکان:ابلکل:طلغ:وہاگ،:

:)اضیفؿ:اظرہی(نکیل:ضعب:دخاؾ:اےسی:رضور:ںیہ:وج:تہب:ےس:زارئنی:ےک:اشمدہات:و:رجتابت:ےک:اطمقب:ایس:

را۔:س:انؾ:اک:وپ ہف:ڑپےتھ:ںیہ:سج:اک:ذرک:اورپ:زگےک:ےیل:اس:دقم

بج:بیج:ںیم:ےسیپ:ےتجب:ںیہ،:بج:ٹیپ:ںیم:رویٹ:وہیت:ےہ: ؎

ےہ،:اس:وتق:ہی:منبش:ومیت:ےہ۔۔۔۔اس:وتق:ہی:ذرہ:ریہا:

:رساکر: :ادجادےس:دیسان :و :اپ:اکہی:انہک:ہک:اریمج:رشفی:ےک:دخاؾ:نج:اک:قلعت:اابء اامؾ:اصبح!

:ےک:ا:رغبی:ونار: :وہ:ای:وخاہج:ایوخاہج،:ای:رغبی:وناز:ای:رغبی:وناز:رصػ:اینپ:مکش: اتسہن رکؾ:ےس:ےہ،

رپوری:اور:داین:یبلط:ےک:ےیل:ےتہک:رےتہ:ںیہ۔:اس:دوعی:یک:دلیل:وت:اپ:یہ:ےک:اپس:وہیگ،:امہری:ثحب:اپ:

:وہیت:ےہ:وت:ےک:دوعی:رپ:شیپ:رکدہ:رعش:ےس:ےہ،:اعمذ:اہلل:بج:بیج:ںیم:ےسیپ:ےتجب:ںیہ،:اور:ٹیپ:ںیم:رویٹ

اطلسؿ:ادنہل:وضحر:رغبی:وناز:ریض:اہلل:اعتیل:ہنع:وک:ذرہ:و::!ذرہ:ریہا:اتگل:ےہ،:اور:منبش:ومیت:وہات:ےہ۔:اعمذ:اہلل

منبش:انہک:اہکں:اک:ادب:ےہ :چس:ڑکوا:وہات:ےہ،:بج:اپ:وک:رٹسم:ڈنٹؿ:یک:وخاشدم:اور:دار:اولعلؾ:وارہیث:ونھکل:ےک:

رموحؾ:یک:انعوتیں:ےک:ےلص:ںیم:اریمج:رشفی:ںیم:دراگہ:وخاہج:اصبح:یٹیمک:یک::ابین:وممتہم:اقری:اوب:انسحل:اصبح

ربممی:بیصن:وہیئ:یھت:وت:اس:وتق:اعمذ:اہلل:وقبؽ:وخد:اس:ذات:واال:افصت:ےسج:اپ:ےن:ذرہ:و:منبش:اہک:ےہ،:مک:و:

ےت:وروؽ:رکومےٹ:افلےفشیب:اپچن:اسؽ:کت:ریہا:ومیت:ہہک:ہہک:رک:یٹ۔:اے۔:ڈی۔:اے۔:ےک:انؾ:رپ:ومےٹ:

ےنہک:ےگل۔:اور::‘‘ذرہ:و:منبش’’رےہ۔:اج:بج:ومےٹ:افلےف:انلم:دنب:وہےئگ:وت:اعمذ:اہلل:اس:ااتفب:والتی:وک:

ارغاض:افدسہ:ےک:وصحؽ:ےکےیل:ضعب:دخاؾ:وک:ینثتسم:ایک:ےہ۔:مک:از:مک:ھجم:رامق:ارحلوػ:ےک:ملع:ںیم:وکیئ:ااسی:

ی:ںیہن:سج:ےک:ابپ:دادا:یک:رپورش:اس:ااتس

معل

رکؾ:یک:دبوتل:ہن:وہیئ:وہ۔:واہں:اک:ایک:اسری:داین: ہن:اخدؾ:ااتسہن:

اک:املسمؿ:ہی:نیقی:ہن:راتھک:وہ۔

ق:اک:وجاب:وکیئ:ہن:وکیئ:اصبح:ملق:اخدؾ:ااتسہن:اعہیل:اک:رضور::!اامؾ:اصبح

مج

ب

اپ:یک:ےب:اج:دیقنت:و:

: وک:‘‘ تکلسم:ایلع:رضح’’دےرک:ولسنں:اک:اسحب:اکچ:دےاگ۔:نکیل:وقبؽ:اپ:ےک:مہ:ڈنھجاربداراؿ:

امہرے:ااقے:تمعن:دیسان:ایلع:رضحت:میظع:اربلتک:دقس:رسہ:ےن:یہی:قبس:دای:اور:ایس:اک:اعلم:انبای۔:اہلل:

اتدؾ:رمگ:ابثت:بیصن:رفامےئ۔اپ:یھب:ڑپھ:ےیجیل:رپ:اعتیل:اس:قبس:ایلع:رضحت:ینعی:کلسم:ایلع:رضح:ت:

امےت:ںیہ:اور:اید:رکےک:لمع:ےیجیک۔:وضحر:ایلع:رضحت:دقس:رسہ:رحتری:رف

39

: ،:اریمجی دیس:الج،:اطلسؿ:ادنہل،:بیبح:اہلل،:وار :ایبنل،:نیعم:اقحل:وادلنی:نسح:تشچ ،:زجسی

)اتفوی:روضہی:رشفی(ریض:اہلل:اعتیل:ہنع:و:ااثممہل:ریثکہ۔:

:ربداروں:ںیم:وہاجےت:وت:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’اکش:ہک:اپ:یھب: دقس:رسہ:ےک:ےچس:ڈنھجا

ےنہک:ےک:اجبےئ:ویہ:ےتہک:وج:ایلع:رضحت:‘‘ ذرہ:و:منبش’’ت:دقیس:افصت:وک:اعمذ:اہلل:یک:ذا::اطلسؿ:ادنہل:

(۰2۰،:۰2۱،:۰۰9)ص::‘‘ ،اور:اپ:اک:بیصن:اجےنولہکاای۔:ریخا:امؾ:اصبح:اپ:اجںین:ےن:اہک:اور

اہکں:اک:اتر:اہکں:وجڑ:دای:ایگ :یسیک::!داھکی:اپ:ےن:فنصم:اور:ومفل:ےننب:اک:وشؼ

:ںیہ:وہ:ولگ:وج:رساکر:ایلع:رضحت:ہیلع:ارلۃمح:وارلوضاؿ:ےک:انؾ:اکی:رتک:ویبتن:یک:یئگ۔:ہی

:ٹھج: :روضتی:وک :اخدامؿ :اور :اخمفل’’اتکہچب:ںیہن:ھکل:ےتکس، اور:‘‘ وخاہج:رغبی:وناز

،:اتہک:یسک:ھٹیس:ےس:ےنھکل:وبےنل:وک:ایتر:وہاجےت:ںیہ:‘‘ رمزک:اخمفل’’اور::‘‘کلسم:اخمفل’’

رقہنی:ایقس:ےہ:ہک:انؾ:و:ومند:اور:ح تت:و::یھب:نکمم:ےہ:ہکلب:یہیھچک:ومیٹ:رمق:اھٹنی:ںیکس۔:ای:ہی:

رںی:ومعق:ےہ:ہک:یسک:ڑبے:یک:اخمتفل:رکدو۔:اس:یک:ڑگپی:زوبقمتیل:اح :رکےن:اک:ہی:

ااھچؽ:دو،:ح تت:لم:اجےئیگ۔:دوتل:اح :وہاجےئیگ۔:دخا:یک:انپہ:ایسی:دوتل:و:ح تت:

عایل عنہ۔أعاذنا اہلل تےس۔:اور:اےسی:سفن:اور:اسفنتین:ےس۔:

انہم:اگنری:رکان،:ایسیس:ولوگں:اور:اھتہن:وپسیل:واولں:یک:دالیل:رکان:ااسؿ:اکؾ:ےہ،:

نکیل:فینصت:و:اتفیل:اک:رمہلح:تہب:دوشار:زگار:ےہ۔:

ہی:اہشدت:ہہگ:اتفل:ںیم:دقؾ:رانھک:ےہ ؏

:اصبح:یک:اتکب:اک:ہک:العہم:ابصمیح دخا:اجےن:سک:ےن:انہم:اگنر:وک:وشمرہ:دے:ڈاال:

وجاب:دے:دےیجی،:رم ہب:دنلب:وہاجےئاگ۔:انجب:اھجےسن:ںیم:اےئگ۔۔۔

اشدی:اںیھن:اابسب:یک:انب:رپ:ابصمیح:اصبح:وک:ہی:انھکل:ڑپا:ہک:

رکؾ:رفامؤں:ےن:اےسی:اےسی:بلطم،:ضعب:ابعروتں:ےک:اکنےل:ہک:ارگ:وہ:حیحص:وہےت:وت:انیقی:ریمی:’’

ےک:ںیہ::ولعمامت:ںیم:ااضہف:وہات۔:رگم:ہی:بلطم:ھچک:اس:مسق

4۱

رمزا:اغبل:اک:اکی:رعش:ےہ:

دنین:ویکں:رات:رھب:ںیہن:ایت ومت:اک:اکی:دؿ:نیعم:ےہ ؎

اداب:اور:رعشاے:اردو:ےک:درایمؿ:اکی:ہفیطل:وہشمر:ےہ:ہک:اکی:اصبح:ےن:اس:رعش:اک:بلطم:

اتبای،:اور:اس:بلطم:وک:وہ:تہب:رخف:ےس:ایبؿ:رکےن:ےگل:ہک:

اور:ولعمؾ:ےہ:ہک:دؿ:یہ:ںیم:ومت:اےئیگ:وت:رھپ:رات:ومت:اےن:اک:بج:اکی:دؿ:رقمر:ےہ،:’’

ںیم:دنین:ویکں:ںیہن:ایت :رات:ںیم:وت:وکسؿ:ےس:وسان:اچےیہ۔:ویکں:ہک:رات:ںیم:ومت:اےئیگ:یہ:ںیہن۔:وہ:

)رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم(:‘‘بج:یھب:اےئیگ،:دؿ:یہ:ںیم:اےئیگ۔

یک:زعت:ہن:ایک:ایگ،:دردیہ:دینہ:رپ:دقنغ:ہن:اگلیئ:یئگ،:وت:ہن:ااکرب: رٹنکوؽ:رپارگ:احالت:

و:اربو:وفحمظ:رےہیگ،:ہن:یسک:ادارے:اک:واقر:احبؽ:وہ:ےکساگ۔:اہں!:ارگ:یسک:اک:دقن:افدئہ:وہاگ:وت:

ریغوں:اک۔:اںیھن:اکیف:وماد:ےلماگ۔

:ریغص:ےک:ینس:ےک:مک:اصقنؿ:اھت:ہک:وکحتم:رباطہین:یہی:ایک دنچ:اوٹنجیں:ےن:رب

ی،:ردیش:ہوگنیہ،:ارشػ:اقمس:انونوتاملسمونں:وک:یئک:وصحں:ںیم:میسقت:رک:دای :اامسلیع:دولہی،:

ری:دولہی،:وناب:وھباپیل،:الغؾ:اقدایین:وکؿ:ےھت :اؿ:ےس:تلم:اک:انتک:اصقنؿ:وہا،:ہی:اھتونی،:ذن

یسک:رپ:یفخم:ںیہن۔:دخا:را:دنب:ایک:اجےئ:اتہبؿ:رتاویشں:ےک:ابب:وک۔:تبثم:اور:ریمعتی:اکؾ:ےیک:

اکؾ:رکےن:دای:اجےئ۔:وجارہ:اپروں:وک::اجںیئ۔:دمعہ:اور: رتہنی:ملق:اکروں:وک:تلم:و:کلسم:اک

اینپ:کمچ:ریھکبےن:ےک:وماعق:رفامہ:ےیک:اجںیئ۔:انیقی:اتہبؿ:رتایش:اور:بیع:وجیئ:اور:ضغب:و:

اےنپ:یہ:اھبویئں:وک:بس:و:متش:اک:اشنہن:انبان،:ہن:االسػ:اک:رطہقی:اکر:راہ:،دسح:اک:ابزار:رگؾ:رکان:

اک:درس:داتی:ےہ۔‘‘ رحناء بینہه ’’ےہ،:ہن:االسؾ:ےس:اس:اک:وکیئ:العہق۔:رقاؿ:وت:

ابصمیح :اصبح:ےن:اینپ:حلص:تیلک:اور:دامیغ:دویاہیل:نپ:اک:وج:’’ہی:بک:کت:اھکل:اجات:رےہاگ:ہک:

ش:ےہ

م

لش

)اہنیئ(:‘‘وبثت:شیپ:ایک:ےہ،:وہ:ارہظ:نم:ا

:اتکویچبں:ےک:’’ہی:وکؿ:یس:ذہتبی:ےہ:ہک: ڑبے:ڑبے:ڑپےھ:ےھکل:وا :منہج:وہ:ےکچ،

)ااضی(:‘‘یک:ایک:یتنگ اصبح:وریغہ(::)ابصمیح فنصم:

4۰

احظف:تلم:اور:اشرح:اخبری:ےک:انؾ:ےس:رفبی:دےنی:یک:اناپک:اسزش

اہنیئ:و:ارباؼ:ےک:ومنیفل:ےن:احظف:تلم:اور:اشرح:اخبری:رامہمح:اہلل:اک:انؾ:ےل:ےل:

رک:وج:اغمہطل:دےنی:یک:رطخانک:اسزش:ریچ:ےہ،:اس:اکاحؽ:الہ:ملع:رپ:وخب:رونش:ےہ۔:

ے:وت:ھب

چ

قح:ابت:ےس:،:طلغ:بلطم:رب:اری:یک:وکشش:یک:یئگ:ےہ۔:ہکلب:تقیقح:ہی:اور:چس:وپ

:دے:رک:اؿ:یک:ےب:داغ: :اہقف:اور:اشمخی:اک:اخمفل:رقار ےہہک:احظف:تلم:وک:زہاروں:املع:،

تیصخش:رپ:دبامن:داغ:اگلےن:یک:اناپک:وکشش:یک:یئگ:ےہ۔:اہنیئ:اک:ومفل:اتھکل:ےہ:

ےن:ملسم:گیل:یک:امحتی:رکےن:واےل:ڑکیسوں:ںیہن:ہکلب::اپ:ڑپےیھ:ےسج:اوھنں)االراشد(::وہ:اتکب’’

(38)ص:::‘‘ زہاروں:املع،:اہقف،:اشمخی:اور:وعاؾ:ےک:الخػ:اھکل:اھت۔۔۔

انیم:اینپ::‘‘راشداال’’ہی:ابت:ابلکل:درتس:ےہ:ہک:وضحر:احظف:تلم:ہیلع:ارلہمح:ےن:

اھت۔ںیھنج:املع:ےک:ومفق:ےس:اگل:اانپ:اکی:میظع:رظنہی:شیپ:ایک:: ہمفینصت:فیطل:ںیم:اع

سک:سپ:‘‘ االراشد:’’اس:رپ:اوشب:دور:یک:تیفیک:اک:احؽ:ولعمؾ:ےہ،:وہ:وخب:اجےتن:ںیہ:ہک:

رظنم:ںیم:یھکل:یئگ:یھت :اؿ:امتؾ:احالت:وک:سپ:تشپ:ڈاؽ:رک:وعاؾ:وک:دوھہک:دےنی:یک:رغض:

ےس:وضحر:احظف:تلم:وک:ڑکیسوں:ںیہن:ہکلب:زہاروں:املع،:اہقف:اور:اشمخی:اک:اخمفل:رقار:دانی:سک:

یک:اٹنی:ےس:‘‘ ارشہیف’’یک:رطػ:امغز:ےہ :احظف:تلم:اک:ابر:ابر:انؾ:ےلرک:اؿ:ےک:نمچ::ابت

:ریبعت:ںیہن:وہیتکس۔ اٹنی:اجبےن:یک:ہی:اناپک:وکشش:یھبک:رشدنمہ

:ااتف: وت:اپ:رضحات:وک:رشتعی:ےک::)اشرح:اخبری(اور:ارشہیف:ےک:اسقب:دصر:ہبعش

ارگ:اؿ:یک:رحتریوں:اک:اپ:ےک::اقلت:اور:کلسم:اک:وخؿ:رکےن:واےل:رظن:ارےہ:ےھت۔

زندکی:اانت:یہ:اابتعر:ےہ،:وت:ہی:ھکل:رک:اینپ:ارشہیف:دینمش:اور:ااکرب:اخمفل:رسرگویمں:ےک:ااہظر:یک:

ایک:رضورت:یھت:ہک:

اشرح:اخبری:ےن:ومالان:ابمرک:نیسح:یک:ریغ:وموجدیگ:اک:ذرک:رکےک:اینپ:رگدؿ:ڑھچاےن:یک:وکشش:’’

(72)ارباؼ،:ص::۔:‘‘یک:ےہ

42

ومالان:ابمرک:نیسح:اصبح:یک:دعؾ:وموجدیگ:اک:ذرک:رکےک:اشرح:اخبری:ےن:وھجٹ:ایک:

ے!:ینتک:دنگی:رکف:ےہ:ہی!:املعے:رکاؾ:وت:اپ:ب خوبال،:وج:اپ:وک:ہی:ےنھکل:یک:رضورت:اؿ:ڑپی :ھچک:وت:وس

:رضحات:وک:رمگاہ:اور:رمگاہ:رگ:رظن:اےت:ںیہ۔:مک:مہف:ںیہ۔:اھکن:دنب:رکےک:ابصمیح:اصبح:ےک:رس:ںیم

نعوذ باہلل من هذہ اخلراػات۔رس:المےن:واےل:ںیہ۔:

اشرح::اخبری:رپ:ہلمح

:اور:ومالان::واحض:وہ:ہک:اہنیئ:ےک ومفل:ےن:اشرح:اخبری:اور:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح

اھت،:بج:اانبے:وضحر:یتفم:دبعامیلحل:انگ:وپری:وک:رشتعی:اک:انقح:لتق:اعؾ:رکےن:واال:اھکل:

:اک:انؾ::اشرح:اخبری:ےن:اس:رپ ااجتحج:ایک:وت:دعب:ےک:اڈینشی:ےس:اؿ:اک:اور:ابصمیح :اصبح:

:اکنؽ:رک:دورسے:دوولوگں:اک:انؾ:ھکل:دای:ایگ۔: یک:ایک:ارخ:اس:)اس:ےلسلس:ںیم:دلج:یہ:وگتفگ:اریہ:ےہ(

رضورت:یھت:،::ہی:وت:ویساین:یج:اتبںیئ:ےگ۔رگم:ںیم:رصػ:اانت:انہک:اچوہں:اگ:ہک:ہی:سیبلت:اسیلب:

:دونں:کت:ےنلچ:واال:ںیہن،:وسےچ:ےھجمس:ریغب:رقاؿ:ک دی:یک:دقمس:اوتیں:اور:اک:لیھک :زایدہ

ےب:ومعق:لحم:ذرک:رکےک:وھبیل:اھبیل:وقؾ:وک::،واہویبں:یک:روش:رپ:ےتلچ:وہےئ:،ااحدثی:ابمرہک:وک

دوھاک:ہن:دایاجےئ :

بوا ’’ارخ:وہ:یھب:اپ:یہ:اسیج:وکیئ:راہ:وہاگ:سج:ےن:رقاؿ:یک:اکی:اتی:اک:زجء: ل تق

لوۃ امنز:ڑپانھ:رحاؾ:ےہ،:ویکں:ہک:رقاؿ:ںیم::ہکےس:ہی:بیجع:و:رغبی:ہلئسم:اہذ:ایک:اھت،‘‘الص

۔:اور:اس:ادنےھ:وک:ہی:رظن:ںیہن:ےہےہ:ہک:اہلل:اعتیل:ےن:امنز:ےس:رقبی:وہےن:وک:عنم:رفامای:دای:

یھب:ےہ۔:سج:اک:اصػ:وہفمؾ:ہی: ‘‘وامتن سکاری’’ اای:ہک:اس:ےک:دعب:وفرا:ایس:رقاؿ:ںیم

ار ’’پ:وک:اانجب!:ےہ:ہک:احتل:ہشن:ںیم:امنز:ےک:رقبی:ہن:اجای:اجےئ۔: اء علی الکف ‘‘اشد

وک:وھبؽ:ےھٹیب :ایک:رقاؿ:ےن:اےنپ:یہ:مہ:کلسم:و:مہ:ذمبہ:‘‘ رحناء بینہه ’’وت:اید:راہ،:اور:

اھبویئں:رپ:دشت:اک:مکح:دای:ےہ :وغر:ےیجیک!

43

ولا:االرم:اور:اریم:اوملنینم:یک:ثحباو

رساکر:ایلع:رضحت:اور:وضحر:یتفم:امظع:دنہ:امہیلع:ارلۃمح:وارلوضاؿ:ےک:رگوہ:املع:ےک:

رسدار:وہےن،:احمک:اور:اریم:اوملنینم:وہےن:اور:اوولا:االرم:وہےن:ےس:وکؿ:ینس:املسمؿ:ااکنر:

رک:اتکس:ےہ ::وکیئ:ینس:املسمؿ:اس:یک:رجأت:ںیہن:رک:اتکس۔

نکیل

ے

ہک:رشتک:لمع:ےک:ےیل:اریم:اوملنینم:اور:اوولا:االرم:یک:ااجزت:::ےلہپ:ذرا:ہی:اتبی

یک:دیق:اہکں:ےساپ:یک:ھجمس:ںیم:ایئ :ایک:ایسی:وکیئ:دلیل:و:دنس:ہقف:یک:یسک:اتکب:ںیم:ذموکر:ےہ:ہک:

اریم:اوملنینم:بج:ااجزت:دںی:ےگ:وت:رشتک:درتس:وہیگ :رشتک:ےک:ےیل:ااجزت:یک:دیق:یک:

ہی:ابت:اپ:یہ:وک:وسیھج :ارگ:وکیئ:دلیل:وہ:وت:ہقف:یک:یسک:ربتعم:و:دنتسم:اتکب:اک:وکیئ:وحاہل:و:رشط،:

ےسی:اپ:یک:وہا:وہایئ:ابںیت:بک:اابتعر:ےک:القئ:ںیہ :وزجہیئ:شیپ:ےیجیک۔:

دورسی:ابت:ہی:ہک:مہ:ےن:امؿ:ایل:ہک:اریم:اوملنینم:یک:ااجزت:رضوری:ےہ،:نکیل:ہی:

:و:اوولا:االرم:یک:ااطتع:وابج:ےہ:ای:ںیہن :اپ:ہی:ںیہن:ہہک:ےتکس:ہک:رفامےیئ:ہک:اریم:اوملنینم

وابج:ںیہن۔:ورہن:ہی:وقؽ:وخد:صن:رقاؿ:ےک:الخػ:وہاگ۔:اور:وکیئ::ااطتعاریم:اوملنینم:یک:

حیحص:ادیقعلہ:املسمؿ:رقاؿ:یک:اخمتفل:اک:وصتر:یھب:ںیہن:رک:اتکس۔:ال:احمہل:امانن:ڑپےاگ:ہک:اریم:

:ااطاوملنینم تع:یک

ے

:اب:اتبی : صن:رقاؿ۔ ۃجح:بج:اریم:اوملنینم:ےن:::وابج:ےہ،

،:رظنم:االسؾ: االالسؾ:رضحت:العہم:یتفم:دمحم:احدم:راض،:رضحت:ومالان:وہظر:نیسح:راؾ:وپری

:ارشلہعی:فنصم:اہبر: :رضحت:دصر :اور ، :ایہل:ولگنمری :رمح :رضحت:ومالان ربیلی:رشفی،

الان:دبعاابلری:اصبح:یک:دوعت:رپ:اس:گنٹی:رشتعی:مہیلع:ارلۃمح:وارلوضاؿ:وک:رضحت:وم

:سج:ںیم:املعے:رفیگن:لحم:ےک:اسھت:دہتجمنی: ںیم:رشتک:یک:ااجزت:رمتمح:رفامیئ:یھت،

رواضف:ےک:انؾ:یھب:اشلم:ےھت۔:وت:اںیھن:رمگایہ:اور:قسف:اک:ہنعط:ویکں:دای:ایگ :اور:وضحر:ۃجح:

رت:ویکں:شیپ:ایئ :ہک::االالسؾ:رپ:تخس:ےلمح:ویکں:ےیک:ےئگ :اںیھن:ہی:ےنہک:یک:رضو

44

عیاذا وت:ایک:ظفحت:وقحؼ:ےک:ےیل:ایلع:رضحت:ریض:اہلل:اعتیل:ہنع:اک:ںیمہ:ااجزت:رشتک:دانی:’’

رمگایہ:و:قسف:اہک:اج:اتکس:ےہ :اور:ایک:مہ:بس:رشکی:وہےن:واےل:یسک:رمگایہ:و:قسف:ےک:رمہ ب::باملویل تعایل

)اظمرہ:اقحل:االیلج( :‘‘وہےئ:ےھت

روش:اایتخر:رکان:اور:اریم:اوملنینم:ےک:مکح::،الخػمکح:ےکاوملنینم:ےک::اورایک:اریم

:ایک: :اور :درتس:ےہ۔ :انرفامین:رکان، :احدمہی’’یک ںیم:اس:وتفے:یک:ااشتع:ےس::‘‘اتفوی

:احدمہی:’’کلسم:اک:وخؿ:وہ:راہ:ےہ :ایک:وایعق:اس:وتفے:وک ےس:اکنؽ:دانی:اچےیہ ::‘‘اتفوی

أعوذ باہلل من هذہ اخلراػات۔

ںیم:ارگ:ابصمیح :اصبح:ہی:ہرصبہ:رفامےت:ںیہ:وت:ایک:ہی:طلغ:ےہ :ہک::اس:سپ:رظنم

اینت:واحض:و:رصحی:ابعرت:یھب:ضعب:ایراؿ:رطتقی:وک:ھجمس:ںیم:ںیہن:اریہ:ےہوت:اؿ:ےس:رعض:ےہ:’’

ہک:وج:رکف:اور:لمع،:ایلع:رضحت:و:ۃجح:االالسؾ:و:دصر:ارشلہعی:ےسیج:ااکرب:الہ:تنس:ےک:ومفق:ےک:الخػ:وہ،:وہ:

اک:وکیئ:زج:اور:ہصح:وہ:اتکس:ےہ :اور:بج:ااسی:ںیہن:وہ:اتکس:ےہ:وت:اےس:رفیض:و:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’یھبک:

زموعؾ:رکفو:ایخؽ:و:کلسم:و:ومفق:ںیہن:وت:اور:ایک:اہک:اجےئ

ق:ضحم:اور:اہجتل:

مج

ب

ہی:رکف:ولمع:ہن:بلصت:ولطمب:ےہ:ہن:بصعت:ومحمد:ہکلب:واحض:و:رصحی:اافلظ:ںیم:

:بویعب:اور:دشدی:ذمومؾ:ےہ۔:ایک:اےسی:یہ:اجولہں،:ےب:ںولقں:اور:دب:ںوبیصں:یک:ااہتن:دنسپی:و:افہشح:ےہ:وج:اہنتی

‘‘ےن:اس:اراشد:رگایم:ںیم:الہ:اامیؿ:وک:ںیہن:دی:ےہملسو هيلع هللا ىلص جک:روی:یک:ربخ،:روسؽ:ارکؾ:،:یبن:مظعم،:ربخم:اصدؼ:

الہک:وہےئ:ولغ:و:دشتد:واےل۔: )حیحص::ملسم( هلک املتنطعون

اعتیل:اےسی:ولغ:و:دشتد:اور:اس:یک:الہتک:ےس:الہ:تنس:یک:افحتظ:رفامےئ۔اہلل:ابترک:و:

رب:اکانئت:اراشدرفامات:ےہ:

ین من حج ’’ اور:ہ:رپ:دنی:ںیم:ھچک:یگنت:ہن:ریھک۔ (78)جح::‘‘ وما جعل علیکه فی الد

اراشد:رفامےت:ںیہ::ملسو هيلع هللا ىلص روسؽ:ارکؾ:

):حیحص:اخبری:و:حیحص:ملسم(:وہستل:و:ااسین: تنػروا۔یرسوا و ال تعرسوا و برشوا و ال

دیپا:رکو،:اور:دتق:و:تقشم:ںیم:ہن:ڈاول۔:اور:اشبرت:و:وخش:ربخی:دو،:اور:وتشہ:و:رفنت:ہن:دیپا:رکو۔

)حیحص:اخبری:و:دنسم: إمنا بعثتم مبرشین و مل تبعثوا معرسین ۔اور:اراشد:رفامےت:ںیہ::

:ےئگ:وہ۔:ہن:ہک:دوشاری:ںیم:ڈاےنل:واےل۔ہ:ااسین:رکےن:واےل:ےجیھب:اامؾ:ادمح(

45

:رفامےت:ںیہ:: :اراشد ان الدین یرس ۔ولن یشاد الدین احد اال غلبہ۔ اور

ےب:کش:دنی:ااسؿ:ےہ:۔:اور:وج:دنی:ںیم:دشتد:و::)حیحص:اخبری:و:ننس:اسنیئ( ػسددوا وؼاربوا و برشوا۔

ورنیم:واشبرت:یک:راہ:اایتخر:رکوقمعت:رکےاگ:،:اس:رپ:ہی:دنی:اغبل:اور:تخس:وہ:اجےئاگ۔وت:دریتس:

یہ:ےہ،:ےسج:اج:لک::‘‘تنس لہذمبہ:ا’’ہی:تقیقح:روز:رونش:یک:رطح:واحض:ےہ:ہک:کلسم:قح:،

کلسم:ایلع:’’و::‘‘تنس ذمبہ:الہ’’یھب:اہک:اجات:ےہ۔ارگ:وکیئ:صخش،‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’دنہ:واپک:ںیم:

:‘‘تنس ذمبہ:الہ’’ےہ:وت:ہی:رکف:و:ایخؽ:ہن:ےک:اباقمللب:اور:اےکس:رب:سکع:وکیئ:رکف:وایخؽ:اظرہ:رکات:‘‘ رضحت

:ہن:یہ: :زموعؾ:کلسم:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ےہ:اور ےہ:۔:ہکلب:اصػ:و:رصحی:اافلظ:ںیم:ہی:وکیئ:رفیض:و

۔)رعافؿ:کلسم:و:ذمبہ:ص:ےس:وکیئ:قلعت:ںیہن:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’و::‘‘تنس ذمبہ:الہ’’ےہ،سج:اک:

صاا(۰۰۰و۰۰۱:

حمل

،

اک:الغؾ:اب:واف:اثتب:رکےت:وہےئ:ذرا:رشؾ:ہن::احایمؿ:کلسم:روضہی:وک:دب:ذموبہں رتحمؾ!

ایئ :ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح :اصبح:ےن:سک:واہیب،:دویدنبی:ےس:الغؾ:اب:واف:نب:رک:الماقت:یک:ےہ :

انجب!:ںیتمہت:اگلان:یہ:وگای:اپ:ےک:زندکی:کلسم:یک:بس:ےس:ڑبی:دختم:وصتر:یک:اجیت:وہ،:اے:

وں:اور:وکڑوں:ےس:اپ:یک:دختم:یک:اجیت۔:اکش!:اج:االسیم:وکحتم:وہیت:وت:اشایؿ:اشؿ در

اکی:میظع:اغمہطل

:سی :اصبح:ےن:وج:ھچک:اھکل:دنتسم:وحاولں:ےس:اےس:زمنی:ارتخ::ومالان ابصمیح

االسایمت:::)دصر:ہبعشایک۔انچہچن:رضحت:ومالان:دیس:امیلسؿ:ارشػ:اہبری:مث:یلع:ڑگیھ:رہمح:اہلل:

:دنی:ملادہ:روضہی:ربیلی:رشفی:ےک:اکی:زبرگ:اعےک:ابرے:ںیم:اخون:،ملسم:ویوینریٹس:یلع:ڑگھ(

رضحت:العہم:یتفم:ااجعز:ویل:اخؿ:روضی:ربولیی:رہمح:اہلل:ےک:وحاےل:ےس:،:اقمالت:ویؾ:

،وبطمہع:الوہر:،:اپاتسکؿ:ےس،:ہی:لقن:ایک:ہک::3۰،:ص3،:دلج:راض

۔‘‘ےئ:ایلع:رضحت:ےک:بسح:اراشد:،:ملسم:ویوینریٹس:ےس:کلسنم:وہ:)رضحت:دیس:امیلسؿ:(اپ:’’

:اکی:انہم:اگنر:رضحت:یتفم:ااجعز:ویل:روضی: :وہ:بصعت:و:ٹہ:د ایم:اک:، رگم:ربا

احفصت:ںیم:ےھجمس:ریغب:رفامؿ:ایلع:رضحت:اور:رساکر:؍4،:3ربولیی:اک:ہی:وقؽ:رد:رکےت:وہےئ:

اک:اہسرا:ےل:رک:رضحت:یتفم:اصبح:رپ:ویں:ازلاؾ:رتایش:رکات:ےہ:ہک::رضحت:ایلع:

46

دانی:مکح:رشتعی:ےس:ایلع:رضحت:رحاؾ:رفامںیئ:اس:یلع:ڑگھ:اکجل:یک:سج:یلع:ڑگھ:اکجل:ںیم:دنچہ:’’

(۰۱7)ارباؼ:ص:‘‘ اعموتن:اور:دمریس:ےک:ےیل:ایلع:رضحت:دقس:رسہ:یسک:وک:ویکرکن:ااجزت:دے:ےتکس:ںیہ:

:دردیہ:دینہ:المہظح: ااصنػ:دنسپ:رضحات:اس:جک:مہف:اور:دردیہ:دنہ:یک:جک:یمہف:و

:اخونادہ:روضہی:ےک:زبروگں:اک:ادب:وارتحاؾ:یھب:وحلمظ:رکںی:اور:دںیھکی:ہک:اس:ےک:زندکی

ںیہن:راہ۔ایکوعنذ:اب:ہلل:رضحت:یتفم:اصبح:رۃمح:اہلل:اعتیل:ہیلع:وھجٹ:وبؽ:رےہ:ںیہ: اور:

: ہی:انہم:اگنر:اؿ:ےک:وھجٹ:رپ:علطم:وہاجراہ:ےہ:ہک:اس:رطح:یک:وکباس:رک:راہ:ےہ :اتفوی

:وخد:اسہت:انہم:اگنر:اور:احصیف:اےس:ھجمس:اجای:روضہی:رشفی:وکیئ:ابزہچی:اافطؽ:ںیہن:ہک:ومعمیل

:ےہ:سج:ںیم:وغا :انکر :دیپ:ا :انہم:اگنری:یصرکںی۔:ہکلب:اکی:رحب:ان :اک:رنہ:اچےیہ۔:انجب!

وھچڑےی،:اےیئ:رظنم:االسؾ:ربیلی:رشفی:ای:اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر۔:واہں:ےک:زعمز:املع:اور:

ھی کس

ارابب:ااتف:ےس:ھچک:رمس:ااتف:ب

روضہی:ےس:لقن:رکےن:یک:اسجرت:ےیجیک۔ے،:رھپ:اتفوی:

ہی:لقن:ھجمس:ںیم:ہن:اریہ:یھت:وت:حیحصت:لقن::اصبح:یک:دیسیھ:یس:ابت:یھت:ہک:ارگ:ابصمیح

:اور:ارگ:وہ:شیپ:ہن:رکےتکس:وت:ازلاؾ:دےتی۔:ہی:وکؿ:یس:رمادیگن:ےہ:ہک:اےنپ:یہ: بلط:رکےت،

:او :ارفاد:زبروگں:وک:ریغ:ربتعم:رہھٹاؤ :ریغوں:وک:ےنسنہ:اک:ومعق:دو :اخونادے:ےک:ذہم:دار ر

ادتغػراہلل تعایل۔وکوھجاٹ:اثتب:رکےک:ڑبے:فنصم:اصبح:الہکؤ۔:

:اس:رپ:یھب:وغر:رفامای:اجےئ:ہک:اج:یلع:ڈگھ:ملسم:ویوینریٹس:ںیم:انیم:تلم: اور:ذرا

:ام :انسح:ااملعل:ےک::ورہہ:رہطمہ،روضحر:انیم:ایمں:ہلبق:اقدری،:رباکیت،:زبی:اجسدہزہشادہ

حیحص:ادیقعلہ:ااسذتہ:و:ةلط:یک:اکی:یبمل:رہفتس:میلعت:و:ملعت:ےک:ےبعش:ےس:کلسنم:ےہ۔:العوہ:ینس:

:درتس:ےہ :ہک: ایک:اؿ:بس:ےک:ابرے:ںیم:ہی:وتفی

سج:یلع:ڈگھ:اکجل:ںیم:دنچہ:دانی:مکح:رشتعی:ےس:ایلع:رضحت:رحاؾ:رفامںیئ،:اس:یلع:ڈگھ:اکجل:یک:’’

‘‘یسک:وک:ویکں:رک:ااجزت:دے:ےتکس:ںیہ :اعموتن:اور:دمریس:ےک:ےیل:ایلع:رضحت:دقس:رسہ:

47

اقمؾ:وغر:ےہ:ایراؿ:ہتکن:داں:ےک:ےیل!:ینتک:رطخانک:ےہ:ہی:اسزش،:اہجں:انسح:

رہہ:رہطمہ:رپ:رااملعل:و:انیم:تلم:و:رشػ:تلم:اک:ادب:و:ارتحاؾ:یھب:وحلمظ:ہن:وہ۔:رساکراؿ:ام

اشنہن:انبای:اجےئ:وت:بجعت:اتشگن:امنیئ:یک:اجریہ:وہ۔:واہں:ارگ:رفزدناؿ:ارشہیف:وک:بس:و:متش:اک:

ین۔ایک:ےہ : إن اہلل مع الصابر

ادب ؎ :وخامیہ:وتقیف: ز:دخا ےب:ادب:رحموؾ:تشگ:از:لضف:رب:::: ا

کلسم:الہ:تنس:یک:ریقحت

کلسم:ایلع:’’ و‘‘ کلسم:الہ:تنس’’احفصت:ںیم:مہ:اثتب:رکےکچ:ںیہ:ہک::ےلھچپ

کلسم:’’ےہ،:ویہ:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’اکی:یہ:ےکس:ےک:دو:رخ:ںیہ،:ینعی:وج:‘‘ رضحت

:وج:‘‘ ایلع:رضحت :اور :‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’ےہ، :انؾ کلسم:الہ:’’ےہ:ایس:اک:دورسا

ما ’’اک:ہی:انؾ:وخد:دحثی:وبنی:ےس:اموخذ:ےہ،:ینعی:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ےہ۔:اور:‘‘ تنس

وبانل:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ےس۔:اور: ‘‘اجلامعۃ يو’’اور: ‘‘صحاخلأنا علیہ و أ

می:ےس:راجئ:ےہ۔:ہکلب:اس:رپ:اامجع:ےہ۔:نکیل:اس:ےک:ابووجد:ھچک:ولوگں:یک:دق:دور،:انھکل:

:اور:اس:ںیم:اہجتل:و:امحتق:ےک:رجامیث:سک:وارف:دقمار:ںیم: ذتینہ:ینتک:دنگی:وہیت:ےہ،

اک:اکی:ریپارگاػ:ےجیلک:رپ:اہھت:رھک::‘‘ ارباؼ:ربیلی’’رکان:وہ:وت::اظنرہوموجد:وہےت:ںیہ،:ارگ:اس:اک:

رکںی:ہک:اےسی:امیبر:ذونہں:اک:العج:ایک:ےہ رک:ڑپںیھ،:رھپ:ہلصیف:

ہک:::ںیہ؍:رپ:ہےتھک۰۱8ہحفص:

ےسیج:ولگ:اچےتہ:ںیہ:ہک:کلسم::اصبح(:)ابصمیح ایلع:رضحت:دقس:رسہ:یک:رحتریوں:یک:اینبد:رپ:اپ:’’

ی:دوتسر:ےک:اطمقب:

ٹ

می

ب

اک:رعنہ:ےنگل:ےگل۔‘‘ لہ:تنساکلسم:’’ایلع:رضحت:اک:رعنہ:دنب:وہاجےئ:اور:وگر

:اور:تعیبط:ےک:اطمقب: :اکی:وہاجےئ، :وگرب :دیل:و :موت، :دودھ، :رشاب، :رشتب:و رھپ:ایک:ےہ!

‘‘نعوذ باہلل من ذلک۔رشتعی:وہاجےئ،:ہن:ہک:رشتعی:ےک:اطمقب:تعیبط:رےہ،:

48

داھکی:اپ:ےن:انہم:ال حول و ال ؼوۃ اال باہلل خبمسۃ أوجہ!

: :ابعرت:اکی:ابر:رھپ:ڑپںیھ:اور :ذموکرہ کلسم:الہ:’’وغر:رفامںیئ:ہک:سج:اگنری:اک:امکؽ!

اک:وبانل،:انھکل:وتبارت:اثتب:ےہ،:اس:ےک:اسھت:اسیک:وھبڈنا:ذماؼ:ایک:اجراہ:ےہ،:دحثی:‘‘ تنس

ی:دوتسر:ےک:اطمقب:ےہ :ایک:ذمبہ:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ےس:طبنتسم:ایپرا:انؾ:

ٹ

می

ب

،:ایک:وگر

ےک:اخمفل:یسک:دورسی:زیچ:اک:انؾ:ےہ :‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’الہ:تنس:

اور:ذرااس:لمہم:ابعرت:وک:یھب:دںیھکی:ہک::

اک::رضحت:ایلع:رضحت:دقس:رسہ:یک:رحتریوں:یک:اینبد:رپ:اپ:ےسیج:ولگ:اچےتہ:ںیہ:ہک:کلسم:ایلع’’

‘‘رعنہ:دنب:وہاجےئ۔

واہ:واہ:،:احبسؿ:اہلل!:ایک:ہلمج:ےہ!:اتپ:ںیہن:ومفل:اجلہ:قلطم:ےن:اس:ےس:ایک:رماد:

اک:رعنہ:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ےک:اجبےئ:‘‘ :ایلع:رضحتکلسم’’ایل:ےہ :اور:ارگابرفلض:

ےنگل:ےگل:وت:ایک:رشتب:و:رشاب:اسکیں:وہاجںیئ:ےگ :دودھ،:موت:اور:دیل:،:وگرب:اک:مکح:اکی:

یک:رش یع:تیثیح:رشاب:،:موت:اور:دیل:،:وگرب:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’وہاجےئاگ :ایک:وعنذ:ابہلل:

ےک:ایک:ینعم :یسیج:ےہ :اس:ںیم:رشتعی:و:تعیبط:یک:اطمتقب:

ذتینہ:رےنھک:واولں:ےک:ابرے:ںیم:یک:چس:رفامای:ابصمیح :اصبح:ےن،:اس:رطح:

اس:رتسمد:رکف:وایخؽ:وک:رفیض:و:زموعؾ:کلسم:ںیہک۔:ای:کلسم:اہجتل:ںیہک۔:ای:کلسم:اسفنتین:’’

ااختنب:وہاگ۔::اانپںیہک۔:ہی:اقرنیئ:یک:رواب:ددی:رپ:رصحنم:ےہ۔:ہی:اؿ:یک:اینپ:دنسپ:اور:اؿ:اک

:االسػ:الہ:تنس:ںیم:الہ:تنس:اک:ذمبہ:و:کلسم:دمحب :و :راسلئ:ااکرب :اعتیل:ےب:امشر:بتک:و ہ

ویہ:ربتعم:ےہ:سج:یک:دنس:بتک:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’و:‘‘ کلسم:الہ:تنس’’ابلیصفتل:وطسمر:و:ذموکر:ےہ۔:

بہ:الہ:تنس:االسػ:و:ااکرب:الہ:تنس:ےس:ےلم۔:اور:اس:ےس:زمامح:و:اصتمدؾ:وکیئ:رکفو:ایخؽ:ےہ:وت:وہ:ہن:ذم

‘‘۔:ہکلب:وہ:رتسمد:رکف:و:ایخؽ:اور:وکیئ:رفیض:و:زموعؾ:کلسم:ےہ۔‘‘کلسم:ایلع:رضحت’’ےہ،:ہن:

،:رضحت:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی :الہ:تنس:و:امجتع:ےک:ابرے:ںیمکلسم:

،:ہلمکت:رحب:ارلاقئ:ےک:وحاےل:ےس:رحتری:رفامےت:ںیہ:رباکیت

49

:ہک:وج:تنس:و:ےن:اراشد:رفامایملسو هيلع هللا ىلص یبن:رکمی::ےس:رواتی:ےہ:ہکرضحت:دبعاہلل:نب:رمع:’’

وت:اہلل:اعتیل:اس:یک:داع:وبقؽ:رفامات:ےہ،:اس:ےک:رہ:دقؾ:ےک:دبےل:دس:ایکینں:اتھکل:ےہ:،:اور:امجتع:رپ:اقمئ:وہ:

یسک:ادیم:ےک:قلعت:ےس:ہی:ےسیک:ولعمؾ:وہاگ:ہک:وہ:ملسو هيلع هللا ىلص! دس:درےج:دنلب:رفامات:ےہ،:وت:رعض:یک:یئگ:ای:روسؽ:اہلل:

:بج:وہ:اےنپ:ادنر:دس:اواصػ:اپےئ:،:اخل۔الہ:تنس:و:امجتع:ےس:ےہ :اپ:ےن:رفامای:ہک

:انؾ :ہک:امہرا :وہا :دحثی:وبنی:ےس:اثتب:ےہ:‘‘الہ:تنس:وامجتع:’’اہیں:ےس:ولعمؾ ‘‘ ۔وخد

،:ہبتکم:رباہؿ:تلم،:ابمرک:وپر(34،:33)کلسم:ایلع:رضحت،:ص::

اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر

وجاب:ںیم:ےھکل:ےئگ:وج:یھب:اتکےچب:رظنوں:ےک:‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’

ےس:زگرے،:اؿ:بس:ںیم:اجہعم:ارشہیف:وک:دشدی:اصقنؿ:اچنہپےن:یک:وکشش:یک:یئگ:ےہ۔:

اس:اک:واقر:رجموح:رکےن:یک:رہ:اناپک:یعس:ال:اح :یک:یئگ:ےہ۔:وکیئ:اےس:اجولہں:اک:رمزک:

:اک:وبثت:ااسذتہ::رقار:دے:راہ:ےہ۔:یسک:ےن:کلسم:اخمفل:اڈا:اھکل۔:وکیئ:اینپ:ارشہیف:دینمش

ارشہیف:رپ:ڑچیک:ااھچؽ:رک:دے:راہ:ےہ۔:اس:ےلسلس:ںیم:ھچک:یک:اکراتسوینں:اک:ذرک:وہ:اکچ۔:ہیقب:

یھب:اگےہ:ہب:اگےہ:ایت:رںیہ:یگ۔:نکیل:اہنیئ:ےک:ومفل:ےن:اجہعم:ارشہیف:ےک:قلعت:ےس:

اور::ازلاامت:و:ااہتامت:ےک:ذرہعی:قح:وک:اپھچےن:اجھچک:اس:مسق:ےک:طلغ:رپوڈنگپے،:ےب

طلغ:ایمہفں:الیھپےن:یک:اناپک:رجأت:و:اسجرت:یک:ےہ،:اور:انہم:اامعؽ:ایسہ:ایک:ےہ۔:نج:

اک:ازاہل:رضوری:ےہ۔:الہ:ملع:وت:وخب:اجےتنںیہ:ےہ:ہک:

: :ااشتع:ےہ:۔:‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’اجہعم:ارشہیف:اک:میظع:دصقم:، یک:رتوجی:و

:وضحر:ایلع:رضحت:،۰972رضحت:یتفم:امظع:دنہ:امہیلع:ارلہمح::ء:ںیم:اتدجار:الہ:تنس:زہشادہ

ےن:اجہعم:اک:گنس:اینبد:راھک،:سج:ںیم:وضحر:دیس:ااملعل:امررہہ:رشفی:ےک:العوہ:درگی:ااکرب:الہ:

ء:ںیم:دصر:ارشلہعی:،:دبر:ارطلہقی::العہم:اشہ:۰934تنس:یھب:رشکی:ےھت۔:اور:اس:ےس:ےلہپ:

ےن:داراولعلؾ:ارشہیف:ےک:انیبد:ادجم:یلع:ایمظع،:فنصم:اہبر:رشتعی:اور:درگی:اشمخی:الہ:تنس:

رمہمح:اہلل:اعتیل۔اک:رھتپ:راھک:اھت۔:

5۱

وی:ےن:اکی:ومعق:رپ:اےنپ:ہبطخ:دصارت:ںیم:رفامای:رضحت:دیس:ااملعل:امررہ

احظف:تلم:اصبح!اپ:اےنپ:اور:ےباگونں:یک:اخمتفل:ےس:ربھگاںیئ:ںیہن،:ہی:دیس:اؽ:یفطصم:اپ:’’

:ےہ۔:ارگ:رضورت:ڑپےیگ:وت:ںیم:اپ:وک:وسےن:ےس: وتؽ:دوں:اگ۔:اور:ںیم:اینپ:اخاقنہ:ےک:ہلمج:ےک:اسھت:

‘‘رمدینی:و:وتمنیلس:وک:اپ:ےک:دقومں:ںیم:اکھج:دوں:اگ۔

وضحر:دصر:ارشلہعی:ہیلع:ارلہمح:ےن:اکی:ومعق:رپ:ویں:رفامای:اھت:

۔:ہی:ہلمج:رضحت:ےن:نیت:‘‘وج:دار:اولعلؾ:ارشہیف:ابمرک:وپر:یک:اخمتفل:رکےاگ،:ذلیل:و:وخار:وہاگ’’

‘‘ابر:رفامای۔

اشمخی:و:ااکرب:الہ:تنس:اور:وضحر:یتفم:امظع:دنہ:یک:داعؤں:اک:رمثہ:ےہ:ہک:اجہعم:ےن:

ی:دخامت:ااجنؾ:دںی۔:اور:اج:یھب:دنی:و:تینس:یک:میظع:دینی:دخامت:ااجنؾ:رتوعیس:

شلکم

دینی:و:

دے:راہ:ےہ۔

ےلھچپ:احفصت:ںیم:روضایت:اور:درگی:دخامت:ےک:قلعت:ےس:اجہعم:ارشہیف:یک:ھچک:دخامت:

ال:ذرک:وہا۔:امتؾ:دخامت:اک:ااحہط:وت:اکی:لیصفت:بلط:ونعاؿ:ےہ۔:اور:وہ:امہرا:وموضع:یھب:اک:اامج

ںیہن۔:نکیل:اہیں:اجہعم:ےک:ااشیتع:ادارے:سلجم:رباکت:اک:ذرک:ہن:رکان:ان:اپسیس:وہیگ۔

،:رباکیت:داتم: واحض:وہہک:وضحر:انیم:تلم:رپورسیف:ڈارٹک:دیس:دمحم:انیم:ایمں:اقدری

امرہہ:رہطمہ،:یک:رسرپیتس:ںیم:اکی:داہیئ:لبق:سلجم:رباکت:اک:ایقؾ:لمع:ںیم:اای۔:رباکمہت:ادقلہیس:

الہ:تنس:ےک:دینی:دمارس:ںیم:ومعام:وج:دریس:اتکںیب:دالخ:اصنب:ںیھت،:اؿ:ںیم:ارثک:رپ:ینس:

املع:و:نیققحم:ےک:وحایش:اور:اقیلعتت:ےھت،:نکیل:دویدنبی:ااشیتع:اداروں:ےن:اکی:اسزش:ےک:

نیفل:اور:احہیش:اگنروں:ےک:اامسے:رگایم:وک: اٹ:رک:اعؾ:ات ر:ہی:دانی:رشوع:تحت:ینس:نیفنصم،:وم

ای:ہک:اؿ:دریس:اتکوبں:رپ:وج:ھچک:ایک:د اا:ےہ،:وہ:امہرا:یہ:ےہاتہک:ولگ:ہی:ںیھجمس:ہک:ذموکرہ:درک

یھب:دویدنبی:رکفو:ایخؽ:ےک:احلم:ےھت۔:اور:دح:وت:اس:وتق:وہیئگ:بج::احہیش:اگنرنیفنصم:و:

:احہیش:اگنروں:یک:ابعرںیت:ںیہک:ا ہنی:اور:ںیہک:ومعمیل:ذحػ:و:ااضہف:ہک:ضعب:اتکوبں:ںیم:ینس

5۰

:اور:اجےن:ںیگل:اشعئ:یکےسدوی:دنبی:ومولویں:ےک:انؾ:ےک:اسھت:لقن:رکےک:دورسے: ،

یملع:ایختن:اور:عفن:و:انومری:یک:ایسی:اثمؽ:شیپ:یک:یئگ:سج:اک:وکیئ:وجاب:ںیہن۔

ےنایک،:اور:اکی:لیلق:رعہص:بس:ےس:ےلہپ:اس:اک:ااسحس:اجہعم:ےک:ذہم:داروں:

ںیم:رقتتی:درس:اظنیم:یک:زایدہ:رت:اتکںیب:سلجم:رباکت:ارشہیف:ےناشعئ:رکدںی۔:نج:اتکوبں:

رپ:ریغوں:ےک:وحایش:ےھت،:رفزدناؿ:ارشہیف:اور:درگی:املع:ےن:اؿ:ےک:احےیش:ےھکل۔:اس:ےک:

ؽ:ابس :اک:میظع:العوہ:درگی:دیفم:ریغ:دریس:اتکںیب:یھب:اشعئ:یک:ںیئگ۔:اورااقحؼ:قح:اور:ااطب

رفہضی:ااجنؾ:اپای۔:

ایس:رطح:درس:ےک:ادتبایئ:وقادع:یک:اتکںیب:نج:یک:زابؿ:اعؾ:وطر:رعیب:ای:افریس:یھت،:

اںیھن:امدری:اردو:زابؿ:،اور:ةلط:وک:وقادع:اور:دورسی:ایبنج:زابؿ:اک:وبھج:ربداتش:رکان:ڑپات:اھت

:رفض:اور:رقض:یک:ےس:اکی:میظعںیم:دبال:ایگ۔:اس:رطح:ےس:امجتع:الہ:تنس:یک:رطػ:

ے

:وہیئ،:اور:اکی:اعؾ:طلغ:یمہف:اک:ازاہل:وہا۔:الہ:تنس:ےک:ااصنػ:دنسپ:ن ہق:ےن:اس:اک:ریخ:اداگئ

دقمؾ:ایک:اور:رسااہ۔:

اھکن:واےل:رتے:وجنب:اک:امتاش:دںیھکی ؏

نکیل:اؿ:بس:ےک:ابووجد:وعاؾ:وک:رمگاہ:رکےن:ےکےیل:ہی:وشہش:ابزی:یک:اجےن:یگل:ہک:

ے:ڈنگیپاخمفل:ےہ،:کلسم:ےسرحنمػ:ےہ۔:ےئن:ےئن:ادناز:ےس:رپو:ارشہیف:،:ذمبہ

:رک:راہ:ےہ:ہک: ارشہیف:واےل:اعیل:اشؿ:’’ےیکاجرےہ:ںیہ۔:وکیئ:ارشہیف:اک:قح:کمن:ویں:ادا

وکیئ:اس:اک:ذہم:دار::‘‘ ڈلبوگنں:اور:اظرہی:کمچ:دکم:ںیم،:اکایمیب:التش:رک:رےہ:ںیہ۔

:یتفم:ارشہیف:وک:االسػ:اخمفل:رقار:دے:راہ:ارتخ:اصبح:وک:امؿ:راہ:ےہ۔:اکی:ہقبطسی:ومالان:

ےہ۔:وکیئ،:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح :اصبح:وک:اےنپ:ریپ:و:رمدش:یک:وتنیہ:رکےن:اک:رمہ ب:رقار:

دے:راہ:ےہ۔:یسک:انالہ:یک:رظن:ںیم:رسرباہ:ایلع:ارشہیف،:زمکور:اقدئ:رظن:ارےہ:ںیہ۔:وکیئ:اتہک:

52

:ےہ۔:وکیئ:امہ:انہم:ارشہیف:وک:حلص:تیلک:اک:رتامجؿ:ےہ:ہک:ارشہیف:یک:ح تت:ےلہپ:یھت،:اج:ںیہن

رقار:دے:راہ:ےہ،:وریغہ:وریغہ۔

اؿ:ازلاامت:ںیم:سک:دقر:دصاتق:ےہ:۔:ہی:ارم:الہ:ملع:رپ:یفخم:ںیہن۔:اہں:ںیھنج:

تقیقح:احؽ:اک:ملع:ںیہن،:ای:اوھنں:ےن:ارشہیف:اور:اس:یک:دخامت:وک:اےنپ:رس:یک:اوھکنں:ےس:ہن:

:اک:ازاہل:رضوری:ےہ۔داھکی،:اؿ:یک:طلغ:یمہف

اہنیئ:ےک:ومفل:ےن:ارشہیف:یک:دخامت:رپ:رپدہ:ڈاےنل:یک:ھچک:زایدہ:یہ:اسجرت:یک:

ےہ،:اس:ےیل:انمبس:ولعمؾ:وہات:ےہہک:ےلہپ:انجب:یک:تقیقح:احؽ:واحض:رکدی:اجےئ۔:

ےک:رےنہ:واےل:ںیہ،:ایلع:میلعت:یک:لیصحت:ےکےیل:)اہبر(:اصبح،:ویساؿ:اعمل:انجب:اسین:

ےن:اجہعم:ارشہیف:ںیم:اؿ:اک:اڈینشیم:رکاای۔:ھچک:یہ:دونں:ںیم:اینپ:رطفی:اعدت::رھگ:واولں

اقونؿ:ارشہیف:ےک::سج:یک:انب:رپ:ے:ڈاالاکرانہم:ااجنؾ:د:ااسیاکی:ےس:وبجمر:وہرک:انجب:ےن:

)اکی:ہقث:راوی:ےک:ایبؿ:ےک:اطمقب:وج:اؿ:ےک:مہ:قبس:یھب:ںیہ،:وتق:اطمقب:انجب:اک:اخرہج:رک:دای:ایگ۔:

ریخ:ہی:نپچب:یک: یطل:یھت۔:الہ:دمارس:وخب:وافق:وہں:ےگ:ہک:ر:ایک:اج:اتکس:ےہ(:رضورت:انؾ:اک:ااہظ

دمارس:ںیم:اس:رطح:ےک:وااعقت:شیپ:اےت:رےتہ:ںیہ۔:رگم:انجب:اس:واہعق:وک:وھبؽ:ہن:

۔:رکےت:رےہےکس،:ارشہیف:یک:دعاوت،:دؽ:ںیم:اپھچےئ:راھک،:اور:انمبس:وتق:اک:ااظتنر:

الہ:دنوہ:ےس:ہیفخ:وھجمسہت:ایک:، دنوہ:ںیم:داہلخ:ےلرکوطلی:وہفق:زگر:ایگ۔:رھپ:اس:صخش:ےن

ہک:وینسں:ںیم:ااشتنرالیھپان:ریمے:داںیئ:ابںیئ:اک:لیھک:ےہ۔:ںیم:ینس:اداروں:ابوصخلص:

اجہعم:ارشہیف:یک:تمظع:و:اربو:وک:اخک:ںیم:المےن:اک:رنہ:اجاتن:وہں۔

ح ت:ےک:::ےن:ؤنھکاپ:وغر:رکںی:ہک:ارشہیف:ےس:اخرج:ےیک:اجےن:ےک:دعب:اس:صخش

ؿ:یھب:دنوہ:ںیم:میلعت:اح :رکےت:رےہ،:اور:اکی:دجسم:ےک:ومذ رہؿ:اپک:وک:اانپ:نکسم:انبای،:

ارک:ریم:رفعج:اور::رھپ:ھچک:دونں:دغباد:رشفی:یک:ریس:رکےن:ےک:دعب:واسپ:وںیہ:ؤنھکوہےئگ،:

53

ہ:یہ:ریم:اصدؼ:اک:روؽ:ادا:رکان:رشوع:رکدای۔:اؿ:ےک:رماےلس:ڑپےیھ،:دنوہ:ےس:رقبی:رہ:رک:دنو

الخػ:رماےلس:ےھکل:اجرںیہ،:ہی:وھجمسہت:ںیہن:وت:اور:ایک:ےہ

:اصبح:ہلبق،:بج:اتپ:الچ:ہک:ضعب:ووجاہت:یک:انب:رپ:وضحر:دحم :ریبک:اںیھناد ا:

ںیہ:وت:اےس:اینپ:ارشہیف:ےس:رپاین:دینمش:اور:دؽ:اک:ڑھباس:اکنےنل:اک::ارشہیف:ےس:اگل:وہےئگ

:ہک:ومالان:زرںی:ومعق:اہھت:اای۔:انچں:ہچ:وجں:یہ:ولعم ارتخ:ابصمیح:اصبح:ےن:سی:ؾ:وہا

:اور:‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’ :یہ:ضعب:اعمل:امن:رقمرنی، انیم:اکی:اتکب:یھکل:ےہ،:وفرا

اہبر:ےک:اجحؾ:،:ونمیمں:ےک:دیس:اور:ومیس:رجگایت:ےک:رقیف:اور:ضعب:درگی:ہنتف:رپورولوگں:ےس:

االامؿ:واظیفحل۔لم:رک:کلسم:یک:اڑ:ںیم:ااسی:میظع:ہنتف:رباپ:ایک:ہک:

ہن:ہ:دصےم:ںیمہ:دےتیہن:مہ:رفاید:ویں:رکےت ؎

:رس:ہتسب:ہن:ویں:روساایئں:وہںیت ز ہن:ےتلھک:را

اپ:وغر:رفامںیئ!:وج:صخش:اےنپ:ااسذتہ:ےک:ابرے:ںیم:ویں:ےھکل:ہک::

:اہلل:ےن:زعت:ےک:اجبےئ:ذتل:اک:وطؼ:’’ :ارشہیف(ےلگ:ںیم:ڈاؽ:دای۔:اور:ہی:ذتل:رپہچ،:)ااسذتہ

:اور:اتکہچب:میسقت:رکےن:ےس:متخ:ںیہن:وہےن:وایل:بج:کت:اےنپ:العہین:انگوہں:اور:کلسم:اخمفل:ٹلفمپ

‘‘رحوتکں:ےس:وتہب:و:روجع:ںیہن:رک:ےتیل۔

ایک:اس:ےس:ہی:اتپ:ںیہن:اتلچ:ہک:ومفل،:ارشہیف:ےس:اینپ:رپاین:دینمش:اک:دبہل:انیل:اچاتہ:ےہ۔

ہک:اور:ہی:یھب:دںیھکی!:ہےتھک:ںیہ:

۔‘‘:یک:اہچر:دویاری:ےک:ادنر:کلسم:اک:وخؿ:وہ:راہ:ےہارشہیف’’

ارشہیف:ےس:اےنپ:دسح:و:ضغب:اور:ہنیک::،ایک:اس:ےس:ہی:ولعمؾ:ںیہن:وہات:ہک:ومفل:

ےس:ڑھبیتک:وہیئ:یٹھب:وک:ریساب:رکان:اچاتہ:ےہ۔

: :ہک :ےہ :ابت :یک :دونں :احہیل :ےنایھب :دوتس :اکی :ےک:ریمے انجب

Facebook::یکI. D.::رغبی:اعمےلم:اک:ااشکنػ:وہا۔:انجب:ےن::وت:بیجع:و:یککیچ

54

:وک:Pagesرعایں:و:مین:رعایں:اصتوریرپ:لمتشم: ،Like:رک:ریھک:ںیھت۔:بج:امہرے:ضعب

اس:ابت:یک:االطع:یئک:ولوگں:وک:،ےس:فغش:ےہFacebookںیھنج:ےنرکؾ:رفام:اةحب:

رک:Unlike ںیھندی:اور:بس:ےن:لم:رک:اس:رپ:اڑے:اہوھتں:ایل:وت:ھچک:دری:دعب:انجب:ےن:ا

دای۔:دخا:یک:انپہ!

ہی:ںیہ:وہ:ولگ:وج:دؿ:رات:کلسم:یک:داہیئ:دےرک:وقؾ:وک:ےبووقػ:انب:رےہ:ںیہ،:

اور:اےسی:دب:رکداروں:وک:الختف:اور:اویارڈ:ےس:اور:وخد:اسہت:اجمدہ:تینس:ےنب:وہےئ:ںیہ۔

یک:وح ہل:ازفایئ:یک:اجریہ:ےہ!اؿ::ونازا:اجراہ:ےہ!

ی ۃ:اوومفل:بصعتم:

شیلر:اجہعم:ےن:اجہعم:ارشہیف:وک:اچین:داھکےن:ےک:ےیل:ااقثلۃف:ا

دعسہی:ےک:انؾ:وت:انگ:دےی:نکیل:ہی:ںیہن:اتبای:ہک:روضایت:ےک:ےلسلس:ںیم:اؿ:ومرق:اجاعمت:یک:

یک:درگی::میظع:رتنی:دراگسوہں::واپک:دخامت:ایک:ںیہ :انیقی:ہی:دوونں:ادارے:یہ:ںیہن:ہکلب:دنہ

:مہ:السؾ:رکےت:ںیہ۔:اور:ںیمہ:اؿ:یک:رگاں:دقر:دخامت:ےسیھب:یک::وتمظعں:اور:روتعفں:وک:

ی ۃ:اور:اجہعم:دعسہی(:ااکنر:ںیہن،:رگم:اسھت:یہ:ہی:ہن:وھبانل:اچےیہ:ہک:اؿ:دوونں:اداروں:

شیلاک:)ااقثلۃف:ا

قلعت:اشیعف:کلسم:ےس:ےہ۔:اور:اؿ:ےس:ہی:ادیم:رانھک:ہک:وہ:تیفنح:یک:دختم:رکںی:ےگ:،:

:ایخؽ:اخؾ:ےہ۔:اور:رھپ:ہی:ادارے:سج:روےب: ںیم:واعق:ںیہ:اؿ:یک:زابؿ:یھب:اردو:)ریکال(

ر:ومفل:ےن:اس:تقیقح:اک:ارتعاػ:رک:؍:رپ:ارخ:اک8]:ص:ںیہن۔:اسیج:ہک:الہ:ملع:وخب:اجےتن:ںیہ۔

اجہعم:ارشہیف:الہ:تنس:اک:اس:وتق:بس:ےس:ڑبا:ادارہ:ےہ۔[’’یہ:ایل:ہک::

:ہحفص: :رکاےت:53اور :املع:ےک:اامسے:رگایم:امشر :اپک:ےک:لیلج:ادقلر :رپ:دنہو ؍

وہےئ:ومفل:ےن:ہی:زنط:ایک:ہک:

ایک:اور:ےنتک:رسیئ:ذہی:وہ:انؾ:ںیہ:نج:ںیم:ہن:ولعمؾ،:ےنتک:ابصمیح ،:ےنتک:رساج:ااہقفل،:ےنتک:ریخ:اال’’

‘‘املقل:وطاػ:رک:رےہ:وہں:ےگ

داھکی:اپ:ےن:انجب:اک:ادناز:ایبؿ!:ارے:اؿ:املع:یک:دخامت:اک:ااکنر:سک:ےن:ایک:ہک:

اپ:ےن:ےحفص:ےک:ےحفص:اس:رطح:یک:ال:ینعی:ابوتں:ےس:ایسہ:ےیک :اینت:دلجی:وہفمؾ:اخمفل:

55

یک:رطػ:ویکں:دوڑ:ڑپے :ابصمیح :اصبح:ےن:وت:اؿ:ولوگں:ےس:وکشہ:ایک:ےہ:ںیھنج:یملع:و:

زعؾ:و:وح ہل:اور:اجمدہہ:و:اہجد:یک:رضورت:ےہ،:اس:یک:رطػ:وتہج:رکفی:دیماؿ:ںیم:سج:

اجبےئ:،:رشتنم:رکےن:رپ:ےکںیہن:دےتی۔:اںیھن:اکللرا:ےہ:وج:الہ:تنس:وک:دحتم:و:مظنم:رکےن:

اامدہ:ںیہ۔:اںیھن:اہنیئ:داھکےن:یک:وکشش:یک:ےہ،:نج:یک:زبدیل:یک:انب:رپ:اتم:ہملسم:،:رکشل:رجار::

یئگ:ےہ۔:ےک:اجبےئ:ڑیھبوں:اک:ہلگ:نب:

:ادارے:وج:اینپ: اہیں:ںیم:ہی:یھب:واحض:رکدانی:اچاتہ:وہں:ہک:الہ:تنس:ےک:امتؾ

ےک:اطمقب:دنی:و:کلسم:یک:دخامت:ااجنؾ:دے:رےہ:ںیہ،:ارگ:اج:مہ:ےن::طوتعس:و:شب

اؿ:اداروں:رپ:وتہج:ہن:دی:اور:ھچک:ولوگں:ےک:اکہبوے:ںیم:ارک:وخد:وک:دمارس:ےس:اگل:رک:ایل:وت:

:اصقنؿ:وہاگ،:اس:اک:وصتر:یھب:ںیہن:ایک:اجاتکس:ےہ۔:رہزگ:رہزگ:ایسی:ابوتں:رپ:دنی:و:ذمبہ:اک:وج

وتہج:ہن:دی:اجےئ:ہک:الفں:دمرہس:ڑبا:امدلار:ےہ۔:الفں:دمرےس:ےک:ااسذتہ:وگرٹنمن:ےس:

وخنتاہ:وروؽ:رک:رےہںیہ؛:اس:ےیل:اؿ:ےک:اعتوؿ:یک:رضورت:ںیہن۔

:یک:دختم:ںیم:رصػ:رک:رےہ:وج:املع:و:الضف:اینپ:امتؾ:رت:وتاانایئں:ذمبہ:و:کلسم

ںیہ،:ذمبہ:االسؾ:اک:دافع:رک:رےہ:ںیہ،:دیفم:اور:اکر:ادم:اتکںیب:فینصت:رک:رےہ:ںیہ،:ایک:اؿ:

ہی:رظنہی:درتس:ےہ:ہک::لض:ےب:روزاگر:اکیسک:اف:ےک:ابرے:ںیم

یسک:ومولی:اصبح:وک:ہی:ےنہک:اک:قح:ںیہن:ہک:مہ:ےن:ہی:ایک:ےہ۔:ارگ:ایک:ےہ:وت:انتج:ایک:ےہ،:اس:ےس:’’

‘‘وک:دای:ےہ۔زایدہ:امجتع:ےن:اپ:

رہ:زگ:ںیہن۔:اور:وج:ھچک:ںیہن:رک:ےتکس،:اور:ارگ:رک:ےتکس:ںیہ:وت:کلسم:اک:انؾ:ےلرک:وقؾ:وک:

:ںیہ :ویہ:ذمبہ:و:کلسم:ےک:ریہو:ںیہ :

ن ی ی مچ

ابےنٹن:اک:اکؾ۔:ایک:ویہ:بس:ےس:ڑبے:

:دنی:و:ذمبہ:اک:اسرا:ہکیھٹ:اںیھن:ےک:رس:ےہ۔:ارگ:یسک:یک:ھجمس:یہی:ےہ،:وت:یہی:اہک:اجےئاگ:ہک

ربںی:لقع:و:داشن:ہب:ابدی:رگتسی ؏

56

وں:اک:احؽاوفاوہں:اور:رپوڈنگیپ

اابخری:ایبانت:ںیم:ینتک:اچسیئ:وہیت:ےہ،:اےس:رہ:صخش:ہب:وخیب:اجاتن:ےہ۔:اےئ:دؿ:

ربخںی،:اابخرات:یک:زتنی:انب:رکیت:ںیہ۔:رگم:تقیقح:واہعق:ےس:اؿ:اک:انتک:قلعت:و:رغبی:بیجع:

ںیم:ارشہیف:اک:انؾ::‘‘دتشہ:رگدی:اخمفل:مہم’’ وہات:ےہ،:اےس:رہ:صخش:وخب:اجاتن:ےہ۔:ارگ

یسک:اابخر:ںیم:پھچ:ایگ:وت:ھچک:ولوگں:وک:ارشہیف:وک:دبانؾ:رکےن:یک:اکی:دنس:اہھت:ااجیت:ےہ۔:نکیل:

::زہاروں:ےک:عمجم:ںیم:وکحتم:وییپ:ےک:اکی:ارکیپس :اپڈنے( وک:دنس:داتسر:ےس:ونازا:)امات:رپاسد

ڑکیسوں:ںیہن:ہکلب:زہاروں:ولگ:اس:ےک:وگاہ::اجےئ:وہ:رظن:ںیہن:اات۔:بج:ہک:وھگیس:ےک

:اسقب:یس۔:امی۔::یب۔:ےج۔:یپ۔:ےکںیہ۔:ایس:رطح:ارت:رپ:دشی:ےک ےک:)راج:انھت:ھگنس(

اہوھتں:روامؽ:اور:اچدرںی:وروؽ:یک:اجںیئ،:رھپ:یھب:ہی:درتس:وہ :اےسی:اقمامت:رپ:وت:ہی:

:االرم:یک:ااجزت:ےس: ہی:بس:ھچک:ااجنؾ:اپای۔:اتولی:یک:اجیت:ےہ:ہک:اریم:اوملنینم:اور:اوولا

بج:ہک:اس:ےس:ےلہپ:مہ:اثتب:رک:اےئ:ہک:اوولا:االرم:یک:ااجزت:یک:دیق:اور:اس:اک:رشط:وہان:

یسک:ربتعم:و::دنتسم:یہقف:اتکب:ںیم:ذموکر:ںیہن۔:اور:دتشہ:رگدی:وریغہ:ےک:وااعقت:رپ:اس:اک:

ایقس:رکان:ایقس:عم:اافلرؼ:ای:ااجید:دنبہ:ےک:لیبق:ےس:ےہ۔

::ریخ:اابدی:رپ:ؤنھک:العہم:لضف:قح ںیم:وج:انیمسر:وہےئ،:اس:ںیم:وت:ویساین:وریغہ

ےن:قح:وپیش:یک:ااہتن:رکدی:ےہ۔:یلہپ:ابت:ہی:ہک:ارگ:اس:رطح:ےک:رپورگاؾ:ےس::اصبح

ارتعاض:ےہ،:وت:بس:وک:یلھک:ااجزت:ےہ:ہک:اےنپ:اےنپ:وطر:رپ:رپورگاؾ:رکںی،:وکؿ:رواتک:ےہ :

ےہ :دورسی:ابت:ہی:ہک:اابخر:ےک:وحاےل:ےس:تہب:دورسوں:یک:اٹگن:انچنیھک:یہ:ایک:رضوری:

ےس:انؾ:اپ:ےن:انگ:رک:وقؾ:وک:ہی:دوھہک:دےنی:یک:وکشش:یک:ہک:اس:انیمسر:ںیم:رصػ:یہی:ولگ:

ےھت۔:رگم:ارشہیف:اور:اس:ےس:قلعتم:درونجں:املع:و:الضف:وھنجں:ےن:اقمالت:ےھکل،:اؿ:اک:ذرک:

:ریخ:ہن:ہہک:ےتکس:ےھت:وت:ےسلج:وہےت:رےتہ:کت:ہن:ایک:اتہک:ںیہک:وچری:ہن:ڑکپی:اجےئ۔:ارگ:وکیئ:ہملک

57

ںیہ،:العہم:ریخاابدی:یک:ایحت:اور:اجمدہاہن:دخامت:رپ:اپ:یھب:ھچک:وبؽ:ےتکس:ےھت۔:رصػ:یسک:

وک:انزمدوطر:رپ:اشنہن:انبان:یہ:وگای:بس:ےس:ڑبی:دختم:ےہ،:اپ:ےک:زندکی!

ری:و:ضعب:ولوگں:یک:رطػ:ےس:اانبے:ارشہیف:ےک:الخػ:لسلسم:رپوڈنگپے:رحت

:رعس:2۱۰2رقتری:یک:لکش:ںیم:ےیک:اجرےہ:ںیہ۔:ایھب:احؽ:یہ:یک:ابت:ےہ:ہک: ء؍:ںیم،

ہعی:ومابلئ:ہی:اوفاہ:رروضی:ےک:نیسح:ومعق:رپ:اکی:انمگؾ:انمجن:ےن:ھچک:ولوگں:ےک:درایمؿ:ذب

الیھپ:دی:ہک:

:دمحم:ادمح:ایمظع،:ابصمیح:اصبح:’’ :ومالان :ادملرنیس:اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر( ےن:)دصر

یسک:اصبح:ےن:‘‘ ان:دمحم:اایلس:اقدری،:اریم:دوعت:االسیم:یک:دجمدتی:یک:اتدیئ:یک:ےہومال

رضحت!:اپ:ےک:انؾ:ےس:اس:رطح:یک:اوفاہ:’’رضحت:ابصمیح:اصبح:وک:االطع:دی:ہک:::

ہن:ےھجم:وکیئ:اس:رطح:’’رضحت:ابصمیح :اصبح:ےن:وجاب:دای:ہک:::‘‘ الیھپیئ:اجریہ:ےہ۔

‘‘:وکیئ:ابت:ہ ی:ےہ۔یک:االطع:ےہ،:اور:ہن:ںیم:ےن:ایسی

رھپ:ارشہیف:یک:وبی:اس ٹ:رپ:اانپ:ایبؿ:اجری:رکےک:رضحت:ابصمیح :اصبح:ےن:

اس:اناپک:اسرش:اک:رپدہ:افش:رکدای۔

اس:رطح:یک:رحوتکں:ےس:ایک:ہی:ادنازہ:رکان:ااسؿ:ںیہن:ےہ:ہک:ھچک:ولوگں:وک:ارشہیف:اور:

ابصمویحں:وک:دب:انؾ:رکےن:ںیم:انتک:زما:اراہ:ےہ

:اصبح:اک:واہعق:ےسج:وتڑ:رموڑ:رک:شیپ:ایک،:اور:اقرنیئ:وک:دوھاک:ومال ان:ادرسی:وتسبی

ہی:رٹشرا’’دےنی:یک:وکشش:یک۔:ارخ:اؿ:اک:واضیتح:ایبؿ:رحتری:رکےن:ےس:رش:ام:ویکں:ےئگ :ایک:

منا و صدؼنایسک:صن:یعطق:اک:درہج:راتھک:ےہ،:ےسج:ڑپھ:رک:الہ:اامیؿ:‘‘ اہسراںیہک::ا

:ایبؿ:ڑپےیھ۔ےگ :ےلہپ:اؿ:اک:واضیتح

اج:ےس:دنچ:اسؽ:لبق:اجہعم:رعہیب:اطلسؿ:وپر:ےک:ہسلج:داتسر:دنبی:ںیم:ریمی:رشتک:وہیئ:یھت۔۔۔: ’’

ومالان:دمحم:ادرسی:’’ونھکل:ےک:انہم:اگنر:ےن:ہی:ھکل:دای:ہک:‘‘رمزک’’ اس:االجس:یک:روپرگنٹ:رکےت:وہےئ:تفہ:روزہ:

58

ابلکل:وھجٹ:اور:اعطق::رٹ۔:ذموکرہ:روپ‘‘اامؾ:ےک:ےھچیپ:امنز:ڑپںیھ:وتسبی:ےن:اینپ:رقتری:ںیم:اہک:ہک::املسمؿ:یسک:یھب

طلغ:ےہ۔:ںیم:ےن:اینپ:رقتری:ںیم:ہی:ابت:رہزگ:ںیہن:ہ ی:ےہ۔:وطبروگاہ:اجہعم:رعہیب:اطلسؿ:وپر:ےک:امتؾ:املع:اور:درگی:

۔:رگم:ھجم:ےس:رباہ:اابخر:ےک:اس:ےصح:یک:وفوٹ:اکیپ:رکاےک:ھچک:ولگ:میسقت:رک:رےہ:ںیہہ:وموجد:املعے:رکاؾ:ںیہ۔:ذموکر:

۔‘‘راتس:وکیئ:درایتف:ںیہن:رکات۔:ںیم:وپری:واضتح:ےس:رھپ:اتہک:وہں:ہک:ںیم:ےن:ایسی:وکیئ:رقتری:ںیہن:یک:ےہ

(2۱۱8،:و:امہ:انہم:زنکاالامیؿ:دیلہ،:ربمتس:2۱۱8)امہ:انہم:ارشہیف،:امشرہ،:اتسگ:،:ربمتس،::

:ےک:الخػ:ضحم:اابخ :انب:رک:اب:ںیم:وپاتھچ:وہں:ہک:ومالان:وتسبی ری:ایبؿ:وک:اینبد

قیقحت:ےیک:ریغب:ابر:ابر:اےس:وموضع:ثحب:انبان،:ارشہیف:وک:دب:انؾ:رکےنیک:ذمومؾ:اسزش:ںیہن:

اک:اراشد:ےہ:ہک:::ملسو هيلع هللا ىلص اےسی:یہ:ولوگں:ےک:ابرے:ںیم:اہلل:ےک:روسؽ:: ےہوت:اور:ایک

‘‘ادیم:ےک:وھجاٹ:وہےن:ےک:ےیل:یہی:اکیف:ےہ:ہک:رہ:ینس:انسیئ:ابت:اتہک:رھپے۔’’

اکرانومں:ور:ریہ:ابت:اغیپؾ:راض:یک،:وت:رہ:میلس:اعبطل:صخش:ومالان:دصیقی:ےک:رونش:ا

ےس:وخب:وافق:ےہ،:اؿ:ےک:اپس:وت:سب:یہی:رہ:ایگ:ےہ:ہک:مہ:ےسیک:ارشہیف:وک:کلسم:اخمفل:

رقار:دےرک:اےنپ:وصخمص:ےقلح:ےس:داد:و:نیسحت:وروؽ:رفامںیئ،:اسیج:ہک:الہ:ملع:اس:ےس:

وخػ:وافق:ںیہ۔

ر:اتج:ارشلہعی:دم:ہلظ:ااعلیل:اک:انؾ:اامعتسؽ:رکےک:اپ:ےن:وج:بلطم:رب:اری:اور:وضح

اور:زربدیتس:ابصمیح :اصبح:وک:رضحت:یک:وتنیہ:رکےن:واال:اثتب:ایک:ےہ،:یک:وکشش:یک:ےہ،:

اس:یک:اثمؽ:ویں:ےہ:ہک:

ہک:انقح:وخؿ:رپواونں:اک:وہاگ سگم:وک:ابغ:ںیم:اجےن:ہن:دانی ؎

:ایمں:رفامےت:ںیہ:ہک:الب:ذعر:رش یع:وصتری:’’بج:اپ:وک:ولعمؾ:ےہ:ہک: وضحر:ازرہی

کااۃ’’رھپ:یھب:اپ:ےن:( 29)اہنیئ:ص::‘‘ ہ:ےہ۔یشک:رحاؾ:و:انگ

شمل

:،ںیم:وج:وصمر:اھت:انیم:ہلجم‘‘ ا

یہ’’وضحر:ازرہی:ایمں:اک:انؾ: ںیم:‘‘ جملس االدتشاری’’اور:‘‘ هیئۃ االدار

اامعتسؽ:رکےک:وقؾ:وک:ایک:ذنہ:دےنی:ےک:وکشش:یک:یھت :اےس:وت:اپ:یہ:اتب:ےتکس:ںیہ۔:

اصبح:یک:یملع:تیثیح:ایک:ےہ :رشاروتں:ےس::اور:رضحت:العہم:دمحم:ادمح:ابصمیح

رفتص:ےلم:وت:اؿ:یک:اصتفین:ڑپےیھ۔:اؿ:ےک:زہاروں:اقلب:دقر:التذمہ:وک:دےیھکی۔:وخد:یہ:

59

اتپ:لچ:اجےئاگ۔:ورہن:ایسی:ےبیکت:ابوتں:ےس:ایک:افدئہ

:اصبح: :ڈارٹک:رشر:ابصمیح :انہم:اجؾ:ونر:ےک:وحاےل:ےس:ذرک::اور اکوج:ارٹنووی:امہ

اینپ:اقتیلب:اھگبری:ےہ،:اس:رپ:ےھجم:تخس:ریحت:ےہ۔:ارے:انداؿ!:ہی:رکےک:اپ:ےن:

ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح :رپ:ہلمح:ںیہن،:ہکلب:ااتسذ:االاسذتہ:وضحر:احظف:تلم:یک:ذات:رپہلمح:ےہ۔:

اامسلیع:دولہی:ےک:ابرے:ںیم:اامؾ:الہ:تنس:ےک:وہج:وکست:ےک:ےلسلس:ںیم،:وضحر:الجۃل:

!:ذرایک:داہیئ:دےنی:واول‘‘ االراشد’’وجاب:ےہ۔:ابرابر:ولوگں:وک::املعل:ہیلع:ارلہمح:اک:یھب:یہی

:اس:ےلسلس:ںیم:‘‘ اذعلاب:ادشلدی’’ :ھجمس:ںیم:ااجےئاگ۔ :وخد :ہب :ہلئسم:وخد :دوھکی۔ :رک ااھٹ

رضحت:اشرح:اخبری:ہیلع:ارلہمح:اک:یھب:یہی:انہک:ےہ۔

:ارگ:وایل:ابت:ےس:نئمطم:وہاجےت‘‘ ح تت:اکذہب’’اور:ایک:رشر:ابصمیح :اصبح:

ےک:وہج:وکست:ےک:ابرے:ںیم:وکیئ:رحتری:رظن:ےس:ہن:یسک:یک:رظن:ےس:ایلع:رضحت:

زگری۔::اور:اس:ےن:ال:یملع:اک:ااہظر:ایک،:وت:اس:ںیم:واوالی:اچمےن:یک:احتج:ویکں:شیپ:ایئ

ارگ:وکیئ:ینس:املسمؿ:ہی:ہن:اجےن:ہک:اامسلیع:دولہی:یک:ریفکت:اامؾ:الہ:تنس:ےن:ویکں:ہن:

اک:دیقعہ:زتمزلؽ:وہاجےئاگ :رش یع:وبثت:ےک:اسھت:شیپ:ےیجیک:ہک:ےس:اس:اس:رفامیئ،:وت:

ابصمیح:اصبح:ےک:اس:وجاب:ےس:ےنتک:ولوگں:ےک:دئادئ:زتمزلؽ:وہےئ

اور:ارگ:ابرفلض:اپ:وک:ادنہشی:اھت:ہک:رضحت:ابصمیح :اصبح:ےک:ایبؿ:ےس:ہب:وقؽ:

دیےتی،:ای:وضحر:اپ:ےک،:ولوگں:ےک:اامیؿ:زتمزلؽ:وہاجںیئ:ےگ،:وت:اپ:یہ:اس:اک:وجاب:د

دحم :ریبک:یہ:اس:یک:واضتح:رفامدےتی:اتہک:ولوگں:اک:اامیؿ:زتمزلؽ:وہےن:ےس:چب:اجات۔:

ارخ:ااسی:ویکں:ہن:ایک:ایگ :ہی:ذہم:داری:ایک:اپ:رضحات:رپ:اعدئ:ہن:وہیت:یھت :رصػ:اتہبؿ:

رطازی:یہ:رسامہی:ااختفر:ےہ:اپ:ولوگں:اک :

:ریفکت:اک:ہلئسم:ےہ۔:اےس:ومعمیل:اتبان:تہب:ںیہن،:ہکلب‘‘ ومعمیل:یس:ابت’’ےینس!:ہی:

ڑبی:اسجرت:ےہ۔:اور:ےب:وملعں:وک:وت:یعطق:قح:ںیہن:ہک:اس:رطح:ےک:اسملئ:ںیم:اخہم:

رک:ےتکس:ںیہ۔:اؿ:ےک:ےیل:یہی:اکیف:ےہ۔:اور:سب۔:یرفاسیئ:رکںی۔:اہں!:رماہلس:اگنر:

6۱

اجہعم:ارشہیف:اور:رساج:ااہقفل

:ااتف:اجہعم:رضحت:العہم:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:اص ،:رباکیت،:دصر:ہبعش بح:روضی

ارشہیف:ابمرک:وپر،:نج:ےک:ملع:ولضف:اور:قیقحت:و:دتقیق:اک:اکی:زامہن:اقلئ:ےہ۔:نکیل:اساہل:

اسؽ:ےس:ھچک:ولگ:اںیھن:اچین:داھکےن:اور:اجہعم:ارشہیف:وک:دبانؾ:رکےنےکےیل:رطح:رطح:

ےک:ڈنکھتہے:اانپ:رےہ:ںیہ۔:اہنیئ:اک:ومفل:اتھکل:ےہ:ہک:

‘‘یتفم:ارشہیف:یک:اقیقحتت:ےس:تلم:ںیم:االتخػ:یہ:االتخػ:وہا۔’’

رگم:ایس:رپ:ربص:ہن:اای۔:اکی:ہحفص:دعب:اتھکل:ےہ:ہک:::

دوعت:االسیم:ےک:ریخ:وخاوہں:ےن:ےنتج:وخاب:دےھکی:وہ:بس:اریم:ےک:قح:ںیم۔:ای:یھبک:اامتجع:اپک:’’

ںیم۔:ای:رھپ:یھبک:اس:ےک:رتمح:وہےن:ےک::ںیم:رشتک:رکےن:واولں:ےک:قح:ںیم۔:ای:یھبک:یٹ۔:وی۔:یک:ذمتم

:ای:داھکی:وت:یسک: ابرے:ںیم۔:نکیل:اب:کت:اوھنں:ےن:اکی:یھب:وخاب:اؿ:ویتفمں:ےک:ابرے:ںیم:ںیہن:داھکی،

تحلصم:ےک:تحت:ایبؿ:ںیہن:ایک،:وھنجں:ےن:رحاؾ:و:الحؽ:یک:رپوا:ےیک:ریغب:اؿ:یک:تبحم:ںیم:رشتعی:اک:لتق:اعؾ:ایک۔:

،:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح :ےک::مک:از:مک:یتفم:دبعامیلحل اصبح:انگ:وپری،:اشرح:اخبری:یتفم:دمحم:رشفی:اقحل:ادجمی

(7۱،:69):ص::‘‘قح:ںیم:وت:اکی:اکی:وخاب:دانھکی:یہ:اچےیہ:اھت۔:امیض:ںیم:ہن:یہس،:اب:دھکی:ںیل۔

بح:اک:انؾ:اص:دعب:ےک:اڈیونشیں:ںیم:اشرح:اخبری:ےک:اجبے:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:اصبح:اور:امعنین )ونٹ:

درج:ایک:ایگ۔(

:وخب:دھکی:ایل:۔:رھپ:یھب: اہنتی:دیجنسہ:’’اقرنیئ:اپ:ےن:ارشہیف:دینمش:اک:اظمرہہ

:دڑھ:وپھچایئ:‘‘ وجاب اک:اٹلٹئ:اگلرک:وقؾ:وک:سک:رطح:ےبووقػ:انبای:اجراہےہ۔:اتکب:دڑھا

اجریہ:ےہ۔:ریحت:ےہ!

اجزئ:ںیہن۔:ہن:ہک:اعمذ::ےلہپ:وت:ہی:ےیھجمس:ہک:ہک:ااہتجدی:اسملئ:ںیم:یسک:رپ:نعل:نعط

:اؿ: :وہ :وج:رفک:اہک:ایگ:ےہ، :ای:رحاؾ:وک:الحؽ، اہلل:ااسی:ایخؽ:ہک:رفک:اھجمس:اجےئ۔:الحؽ:وک:رحاؾ،

زیچوں:ںیم:ےہ:نج:اک:رحاؾ:ای:الحؽ:وہان:رضورایت:دنی:ےس:ےہ۔:ای:مک:از:مک:وصنص:ہیعطق:

،:راض:اڈیکیم(44،:ص::۰۰)دےیھکی:اتفوی:روضہی،ج:ےس:اثتب::وہں۔:

6۰

:وخاہ:ام ک:رپ:امنز:اک:وہ،:ای: یتل:یرنی:رپ:امنز:ےک:وجاز:و:دعؾ:وجاز:اک،،:ای:یٹ۔:ہلئسم

وی۔:وریغہ:اک۔:اؿ:بس:اک:قلعت:ااہتجدی:اسملئ:ےس:ےہ،:نج:ےک:ابرے:ںیم:ہی:انہک:اور:

وہ:دؿ:دور:’’۔:اور:وعنذ:ابہلل:ہی:ہک:‘‘اؿ:املع:ےن:رشتعی:اک:لتق:اعؾ:ایک’’انھکل:تہب:ڑبی:اسجرت:ےہ:ہک:

تہب::۔‘‘ہک:بج:ہک:وکیئ:رحاؾ:و:اناجزئ:ںیہن:ےچباگ۔:بس:الحؽ:اور:اجزئ:اور:وثاب:یہ:وثاب:وہں:ےگںیہن:

ڑبی:اسجرت:ےہ:ہی۔

،:رباکیت،:اکی:انومر:اعمل:دنی:ںیہ۔: اقرنیئ!:رضحت:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی

ےسج:ڑبے:ڑبے:املع:ےن:میلست:ایک:ےہ،:انمبس:ولعمؾ:وہات:ےہہک:ہیقف:تلم:رضحت:العہم:

:الجؽ:ادلنی:ادمح:ادجمی:ہیلع:ارلہمح:یک:وہ: قیقی:شیپ:رکدی:اجےئ:ےسج:اوھنں:ےن:یتفم

:ےک:اسملئ’’ :وہاجےئ:ہک::اتکب:رپ،انیم:رگاں:دقر‘‘ ریش:ابزار :اتہک:ولعمؾ رفامیئ:یھت۔

امہرے:ااکرب،:یتفم:ارشہیف:ےک:ابرے:ںیم:ایک:وصتر:رےتھک:ےھت۔:اور:اج:ےک:ھچک:مک:ملع:،:انؾ:

وج:ڑچیک:ااھچےتل:ںیہ،:اس:یک:تقیقح:ایک:ےہ۔:ہیقف:تلم:ہےتھک:ںیہ::اہند:ومولی:اؿ:رپ

اعمل:لیبن،:ہیقف:لیلج،:رضحت:العہم:ااحلج:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:اصبح:روضی: :زدی:دجممہ:ےن:اینپ:اس:’’

یک:رقبعی:ےہ۔:داینے:االسؾ:::رپ:اینپ:اقیقحتت:یک:اینبد:ریھکرگاں:امہی:فینصت:ںیم:ازاہل:اہبشت:ےک:اسھت:واحض:داللئ

:اامؾ:ادمح:راض: :امظع،:دیسان :روضہی،:ص:::تیصخش:ہیقف:ےب:دبؽ،دجمد ،:ومشمہل:اتکب،:ص::7،:ج:۰۰۰ےک:)اتفوی

(:وتفی:رپ:ریس:اح :ثحب:رکےن،:اور:اس:یک:رمضمات:یک:رھبوپر:واضتح:رپ:ںیم:اںیھن:ابمرک:ابد:شیپ:رکات:وہں۔:257

ااختفر:ںیہ۔:اؿ:یک:دقیق:رظن:اور:ابرکی:ینیب:دورسوں:ےکےیل:رکف::انیقی:زعزی:ومروػ،:الہ:تنس:و:امجتع:ےک:ےیل:رسامہی

اسز:اور:رامنہ:اروؽ:یک:تیثیح:ریتھک:ےہ۔

اؿ:یک:رمع:ںیم:ریخ:،یک:اس:قیقحت:رپ:وپرے:وطر:رپ:قفتم:وہں۔:اور:داع:رکات:وہں:ہک:دخاے:زعو:لج::ؿںیم:ا

رطح:ےک:لکشم:اسملئ:لح:رکےن:یک:اںیھن:و:ربتک:اطع:رفامےئ۔:ہشیمہ:اںیھن:تحص:و:السیتم:ےک:اسھت:رےھک۔:اس:

زجلی:و:زجاے:لیلج:ےس:رسرفاز:رفامےئ۔::ارجزمدی:وتقیف:رقیف:ےشخب۔:اور:اؿ:یک:اسری:دینی:دخامت:وک:وبقؽ:رفامرک:

منی حبرمۃ ‘‘مجعنی۔أو دالمہ علیہ و علیهم دید املردلنی صلوات اہلل تعایل ا

ھ(۰4۰7؍:ابعشؿ:امظعمل،:24) الجؽ:ادلنی:ادمح:ادجمی،

،:ہبتکم،:رباہؿ:تلم،:ابمرک:وپر(22)ریش:ابزار:ےک:اسملئ،:ومہفل،:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی،:ص:

62

:اپاتسکؿ:ےک:اکی:افلض:ققحم:اور اعمل:دنی:رضحت:العہم:ااحلج:دبعامیکحل::انومراور

رشػ:اقدری،:اجہعم:اظنہیم:الوہر،:یتفم:ارشہیف:ےک:ابرے:ںیم:ہےتھک:ںیہ::

تنس:ںیم:اجہعم:ارشہیف،:ابمرک:وپر:یک:یئک:اایتمزی:وصخایصت:ںیم:ےس::اپک:ودنہ:ےک:دمارس:الہ’’

سج:ںیم:اپ:اےسی:دقیق:رظن،:وعیس:اطمہعل،:اور:اک:ایقؾ:ےہ۔:‘‘ سلجم:رش یع’’ اکی:امہ:وصختیص:اس:اجہعم:ںیم

ہک:اپ::تلم:االسہیم:اک:حیحص:درد:رےنھک:املع:اشلم:ںیہ۔:ےھجم:اس:ارم:اک:ارتعاػ:رکےت:وہےئ:دیل:رسمت:وہ:ریہ:ےہ

ےن:اؿ:اسملئ:یک:قیقحت:اک:ڑیبا:ااھٹای:ےہ:وج:دور:احرض:یک:دیپاوار:ںیہ۔:اور:املعے:االسؾ:ےک:ےیل:اکی:جنلیچ:یک:تیثیح:

:اپ:ےن:دجدی ہ ااہن:رظن:اک:اتیج:اجاتگ:وبثت:ےہ۔:رہگی:فقٹ :اقمہل:اپ:ےک:وعیس:اطمہعل:اور :ذموکرہ :رےتھک:ںیہ۔

ہ ااہن:ریصبت:ےک:اسھت:اس:اک:زجتہی:ایک،:اس:اک:رش یع:مکح:ایبؿ:ےس:اطمہعل::اعمایشت:ےک:رٹلرچی:اک:مشچ:انیبایک،:اور:فقٹ

ایک۔:اور:اس:ےلسلس:ںیم:شیپ:اےن:واےل:ااکشالت:اک:االسیم:ہطقن:رظن:ےک:تحت:لح:شیپ:ایک۔:

ارفںی:رب:تمہ:ابزوے:وت ع

،:ابمرک:وپر(،:ہبتکم،:رباہؿ:تلم23)ریش:ابزار:ےک:اسملئ،:ومہفل،:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی،:ص:

یتفم:اصبح:ہلبق:ےک:ابرے:ںیم:وت:ہی:ات رات:ےھت۔:اور:اج::،امہرے:ااکرب:ےک

،‘‘ارباؼ’’و::‘‘اہنیئ’’ںیہ،:اؿ:اک:اظنرہ:رکان:وہ:وت::رک:رےہلک:ےک:ھچک:ومولی:یسیک:رکام:رفامایئں:

ےک:احفصت:المہظح:ےیجیک۔:اہلل:یک:انپہ!::‘‘اایتمز’’و::‘‘اقمہل’’

ااہتجدی:اسملئ:ںیم:االتخػ:وکیئ:یئن:ابت:ںیہن۔:ہی:وت:ادین:اطبل::اور:یہقف،:زجیئ:اور

اکی:زجیئ:ہلئسم:ںیم:دعتمد:اوقاؽ:ںیہ۔:ہقف:یک:وکیئ:ےکملع:اجاتن:ےہہک:وخد:امہرے:املعے:اانحػ:

:روضہی:رشفی:اس:رپ:اشدہ: اتکب:امہرے:اس:رظنہی:یک: قیقی:ےک:ےیل:اکیف:ےہ۔:اور:وخد:اتفوی

ہقف:یفنح:ںیم:’’اصبح:یک:ھچک:اتزہ:رتنی:افینصتت:لثم::دلنی:روضی ےہ۔:رضحت:یتفم:دمحم:اظنؾ:ا

:روضہی:ےک:وحاےل:ےس اور:‘‘ یتل:یرنی:ںیم:امنز:اک:مکح’’ روا‘‘ احالت:زامہن:یک:راعتی،:اتفوی

وریغہ:اک:اطمہعل:اس:تقیقح:وک:واحض:رکےن:ےک:ےیل:اکیف:ےہ۔‘‘ کلسم:ایلع:رضحت’’

رظن:ےس: یتل:یرنی:ںیم:امنز:ےک:ےلئسم:ےک:ابرے:ںیم:یتفم:اصبح:یک:اتکب:

ےک:اطمہعل:ےس:رشمػ:وہا۔:‘‘ یتل:یرنی:رپ:امنز’’زگری۔:رھپ:وضحر:اتج:ارشلہعی:یک:اتکب:

واۃعق:ارگ:اس:رطح:یک:یقیقحت:اتکںیب:رظنم:اعؾ:رپ:اںیئ:وت:اس:ںیم:ایک:رحج:ےہ :مہ:اس:اک:ریخ:

63

اصبح:ےن::دقمؾ:رکےت:ںیہ،:نکیل:رہ:اعیم:وک:اس:اک:قح:ںیہن۔:یتفم:اشمشد:ادمح:ابصمیح

اوھنں:ےن:یتفم:انرظ:ارشػ:اصبح:انگ:یہ::وک:اھجمسےن:یک:ایھچ:وکشش:یک:ےہ۔اسھت:ہلئسم

وپری:ےک:اقمےل:ےک:اطمےعل:اک:یھب:وشمرہ:دای:ےہ۔:رگم:بج:اس:اقمےل:وک:داھکی:ایگ:وت:رھپ:

ویہ:سفن:و:اسفنتین:یک:ابت:اسےنم:ایئ۔:قیقحت:ےک:انؾ:رپ:قیمحت:اور:لیہجت:اک:ایلع:اظمرہہ،:

ؿ:اشؿ:ںیہن۔:ہی:روش:امہرے:ااکرب:االسػ:ےک:یھب:الخػ:ےہ۔اکی:یتفم:ےک:اشای

انجب:انرظ:اصبح:ےن:سلجم:رش یع:اور:ایتفمؿ:ارشہیف:رپ:ویں:زنط:ایک:ہک:

‘‘دوی:دنبی:روش:وک:اانپےن:ںیم:ایک:اخص:تحلصم:یھت،:ہی:وتویہ:رضحات:اجؿ:ےتکس:ںیہ۔’’

:ارشہیف:اور:دصر:دنچ:وطسر:ےک:دعب:رضحت:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:اصبح:اور:اجہعم

ااملعل:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح:اصبح:رپ:ویں:رقفے:ےتسک:ںیہ:ہک:

اےنپ:اقمےل::ےنںیم:ابویقں:ےس:یہی:وہکں:اگ:ارگ:ایسی:یہ:رصحی:اہجتل:یک:یئگ،:اسیج:ہک:یتفم:اظنؾ:’’

کلہم:اسملئ:’’ہمی:وک:ںیم:ایک:وت:اجہعم:ارشہیف،:الہج:اک:یہ:رمزک:رقار:دای:اجاتکس:ےہ۔:اور:ققحم:اسملئ:دجدیہ:و:دق

:و:انمبس:وہ:اتکس:ےہ۔:اور:ومالان:دمحم:ادمح:اصبح:وک:اس:یک:دصارت:‘‘ رشہیع اک:اطخب:انایب:زایدہ:ومزوں:

)فیس:االالسؾ:یلع:اقمۃل:ااظنلؾ(‘‘ یمظع

ہی:ںیہ:ققحم:رصع،:اور:ہی:ےہ:اؿ:یک:قیقحت:اقین!:اہلل:یک:انپہ!:یتفم:وک:یتفم:نب:رک:رانہ:

: انن:اچےیہ۔:اس:رطح:ےک:یتفم:ارخ:ایک:اچےتہ:ںیہ۔:اجہعم:ارشہیف:اور:اچےیہ،:رتفمی:ںیہن

اس:ےک:دار:االاتف:ےس:اںیھن:اینت:ڑچھ:ویکں:ےہ :ہی:وت:ویہ:اتب:ںیکس:ےگ۔

دش: وخادہ: رخاب: الفطں: اکر ںی:الماو:تس:رگ:ںیمہ:بتکم: ؎

رضحت:اعیل:واقر:اک:اکی:اور:ریپارگاػ:دںیھکی:

ےیل:احفصت:ےک:احفصت:ایسہ:ےیک:ےئگ۔:اس:ےس: رتہ:وت:ہی:اھت:ہک:اےنپ:الب:وہج:اقتیلب:اھگبرےن:ےک:’’

:ریبعت:وہاجات:)یتفم:اظنؾ:ادلنی:اصبح(؍:ہحفص:رپ:9اقمےل:ےک:وپرے: ‘‘اککل:وپت:دےتی۔:وت:رمزک:اک:وخاب:رشدنمہ

اہلل:یک:انپہ!:اکی:رطػ:یتفم،:ہیقف:تلم:اور:رضحت:رشػ:اقدری:رامہمح:اہلل:ےک:رگاں:

ی ااہن:رظنہی:دقر:أت رات:و: قیصط

مب

تاقیت:دےیھکی،:دورسی:اجبن:احؽ:ےک:اکی:یتفم:اصبح:اک:

المہظح:ےیجیک!:سک:دقر:اضتد:ےہ!:دوونں:رظنایت:ںیم۔:اےس:اقرنیئ:ہب:وخیب:ھجمس:ےتکس:ںیہ۔

64

راہ:یرنی:اک:ہلئسم:وت:اس:ےلسلس:ںیم:اخہم:رفاسیئ:رکان:دمتعم:و:دنتسم:املعے:رکاؾ:ےک:

:یک:رطػ:وتہج:وذبوؽ:رکاان:اچاتہ:وہں۔:وہ:ہی:ہک:وحاےل:رکےت:وہےئ:اکی:دورسے:ہلئسم

وضحر:ایلع:رضحت:دقس:رسہ:ےک:زامہن:ںیم:دجسموں:اور:رھگوں:ںیم:رب :ال ٹ:اور:ےھکنپ:

:روضہی:ںیم:ےہ: وریغہ:اک:اامعتسؽ:رشاع:درتس:ہن:اھت۔:اتفوی

ای:اس:ےک:امؽ:اخص::اعبط:اس:ےھکنپ:یک:وہا:رضم:تحص:وہ:وت:اس:اک:یسک:املسمؿ:ےک:رھگ:ںیم:یھب:اےنپ’’

ےبکش:دجسم:ںیم:ایسی:زیچ:اک::ؽام یأدل۔ےس:یھب:اگلان:اجزئ:ہن:وہاگ۔:ہن:ہک:دجسم:ںیم۔:ہن:ہک:امؽ:وفق:ےس۔:

ادحا :ونممع،:ہکلب:ایسی:ہگج:امنز:ڑپانھ:رکموہ:ےہ۔۔۔:اس:رورت:ںیم:وہ:اھکنپ:اقلطم:وخد:یہ:اناجزئ:ےہ۔:

‘‘ارگہچ:وہج:ہن:یھب:وہ۔۔۔:اخل۔

:اتفوی ::ہی:ہلئسم، :دلج: :6روضہی، :ص: ،382: ،383: :االاشتع:384، :ینس:دار ،

عم:وساؽ:و:وجاب:ہب:رشح:و:طسب:وموجد:ےہ۔:اور:اج:ایک:احؽ:ےہ،:ہی:بس:ںیم،ابمرک:وپر:

رپ:ایعں:ےہ۔

اب:ںیم:وکیئ:ہرصبہ:ہن:رکےت:وہےئ:رصػ:ہی:ےتہک:وہےئ:اےگ:ڑبھ:اجان:اچاتہ:وہں:

:روضہی:یک:اخمتفل:اک:ازلاؾ:دای،:اور:ہک:نج:رضحات:ےن:یرنی:ںیم:امنز:ےک:ےلسلس:ںیم: اتفوی

دوی:دنبی:روش:رپ:’’اور::‘‘کلسم:اخمفل’’اینپ:رحتریوں:اور:رقتریوں:ںیم:املعے:ارشہیف:وک:

:اراؾ:اگوہں،:دجسموں:اور:دمروسں::‘‘ےنلچ:واال :وہ:ولگ:ےلہپ:اےنپ:رھگوں،:اوسفں، اتبای،

:روضہی:رپ:لمع:رکےت:وہےئ:یلجب:ےک:نشکنک:وٹک ا:دںی۔:رھپ:یرنی:اک:ہلئسم:ےس:الب:اتریخ:اتفوی

:روضہی: وخد:ہب:وخد:لح:وہاجےئاگ۔ویکں:ہک:اج:ارثک:یرںینی:یلجب:ےس:الچ:رکیت:ںیہ۔:اور:اتفوی

ےک:اطمقب:یلجب:اک:اامعتسؽ:درتس:ںیہن۔:وت:رھپ:یرنی:رپ:وسار:وہان:یھب:درتس:ہن:وہاگ۔:اور:

و:وجاز:یک:ابت:یھب:ہن::بج:وسار:وہےن:یک:ونتب:یہ:ہن:اےئیگ:وت:اس:رپ:امنز:ےک:وجاز:و:دعؾ

اےئیگ۔:االتخػ:وخد:ہب:وخد:متخ:وہاجےئاگ۔:ایک:ولگ:ااسی:رکےن:وک:ایتر:ںیہ :رےہ:املعے:

ارشہیف،:وت:اؿ:اک:انہک:ےہ:ہک:احالت:زامہن:ےک:دبےنل:ےس:اج:احالت:دبؽ:ےکچ:ںیہ،:ذہلا:یلجب:

ےس:ےنلچ:واےل:ےھکنپ:اور:الوٹئں:اک:اامعتسؽ:رہ:ہگج:اجزئ:ےہ۔

65

:روضہی:ہک:رصتاحیت:ایس:رطح:ڑل ویکں:اور:وعروتں:یک:اتکتب:اکہلئسم:ےہ:ہک:اتفوی

:ےہ’’ےک:اطمقب: ۔:اور:دعتمد:دولیلں:‘‘وعروتں:وک:انھکل:اھکسان،:رشاع:ونممع:و:تنس:اصنری

ےس:اس:یک:اممتعن:ےک:ابرے:ںیم:ادتسالؽ:ایک:ایگ:ےہ۔:رفامےت:ںیہ:رساکر:ایلع:رضحت:

دقس:رسہ:

ت:یک:رطػ:اجےئ،:ای:احؽ:زامہن:ےس:اغلف:ےہ،:ای:اتم:رموحہم:یک:ریخ:ااجز)اتکتب:یک(:اب:وج:’’

(۰98،:ص::9)دلج::۔:‘‘وخایہ:ےس:اعس

ویکں:وک:انھکل:اھکسرےہ:ںیہ،:اؿ:ےک:ذہلا:اب:وج:دار:اولعلؾ:ای:اجاعمت:اانبلت:ڑل

:روضہی:ذہم:داراؿ:یک:ابراگہ:ںیم:ومدابہن:زگ ارش:ےہ:ہک:وعروتں:وک:انھکل:اھکسان:بج:اتفوی

:اجےئ:اتہک:ںیہک:وکیئ:اپ:وک:کلسم:اخمفل:اور:ےک: :اب:دنب:رکدای :ہی:اکؾ :وت الخػ:ےہ،

کلسم:اک:ابیغ:ہن:ےنہک:اپےئ۔:وےسی:املعے:ارشہیف:احالت:زامہن:یک:راعتی:اور:ضعب:درگی:

اقلئ:ںیہ۔وجاز:ےکاصمحل:یک:انب:رپ:اس:ےک:

لسن:ربیلی:ووقػ:اک:ہلئسم:ےہ،:سج:ےک:ابرے:ںیم:رش یع:وک:ںیم:اےسی:یہ:وادی:رسحم

رشفی:ےک:املع:و:ایتفمؿ:رکاؾ:ےن:ذعر:انزگری:یک:رورت:ںیم:رہھٹےن:یک:ااجزت:اطع:رفامیئ:

:روضہی:ےس:اصػ:اظرہ:ےہ:ہک:وہ:وادی:ذعاب:ےہ۔:اور:ہی:یھب:اظرہ: ےہ۔:بج:ہک:اتفوی

ےہ:ہک:ذعر:یک:رورت:ںیم:وخد:رشتعی:رہطمہ:یھب:رات:ےس:لچ:دےنی:یک:ااجزت:رفامیت:

:روضہی،:دلج:::ہن:ہن:دانی:وہاگ۔ےہ۔:اںیھن:وکیئ:رجام اینت:ااسین:ےک:ابووجد:یہی:( 668،:ص::4)اتفوی

اہک:اجاتکس:ےہ:ہک:نکمم:ےہ:ہک:اگل:مسق:اک:وکیئ:ذعمور:وہ:ےسج:اس:ذعاب:یک:وادی:ںیم:ووقػ:یک:

ااجزت:اطع:یک:یئگ۔:اور:اہیں:رخؼ:اامجع:ویکں:الزؾ:ہن:اای،:بج:ہک:اصبح:دباعئ:اک:اس:

:دانی:لہج:اور:‘‘ ذاش’’ابرے:ںیم:وقؽ: :اور:وقؽ:رموجح:رپ:وتفی ےہ،:وج:انیقی:رموجح:ےہ،

رخؼ:اامجع:ےہ،:اسیج:ہک:الہ:ملع:اس:ےس:وافق:ںیہ۔:اہں:اس:ےک:ابرے:ںیم:املعے:

ارشہیف:یہی:ںیہک:ےگ:ہک:احالت:زامہن:ےک:دبےنل:یک:وہج:ےس:ااسی:مکح:دای:ایگ::وج:بویعب:ںیہن۔:

اتن:ےہ۔اور:تقیقح:احؽ:دخاے:میلع:و:ریبخ:وخب:اج

66

:روضہی:یک:اخمتفل: اس:رطح:ےک:اکی:دو:ںیہن:ڑکیسوں:اسملئ:ںیہ:نج:ںیم:اتفوی

الزؾ:ایت:ےہ،:رھپ:امہرے:ابغل:رظن:املع:و:ایتفمؿ:رکاؾ:احالت:زامہن:یک:راعتی:ںیم:اس:یک:

رپ:وکیئ:واوالی:ںیہن:ایک:اجات،:ارخ:ایک:وہج:ےہ:ہک:یرنی:اور:ام ک:ےک::سااجزت:دےتی:ںیہ۔:ا

وک:ے:ارشہیف:اور:سلجم:رش یع:اس:دقر:اگنہہم:ڑھکا:ایک:ایگ :اےس:وعایم:ہلئسم:انب:رک:املع:ہلئسم:رپ:

نعط:و:عینشت:اک:اشنہن:انبای:ایگ

ھچک:وتےہ:سج:یک:رپدہ:داری:ےہ۔ ؏

اب:مہ:ویساین:اصبح:اور:انگ:وپری:اصبح:ےس:زگارش:رکےت:ںیہ:ہک:ارگ:وایعق:

ںیم:ولوگں:وک:اب:ااصنػ:اور:دایتن:داری:ےہ:وت:اسےنم:اےیئ:اور:اتبےیئ:ہک:ذموکرہ:اسملئ:

:روضہی:رپ:ای:اج:ےک:املع:اور:اہقف:ےک:اوقاؽ:رپ :اور:ارگ:احالت: سک:رپ:لمع:رکان:اچےیہ :اتفوی

:روضہی:یہ:یک:رصتاحیت:ےک:اطمقب:وکیئ:اعمل:دنی:اور:وکیئ:رش یع: زامہن:یک:راعتی:ںیم:اتفوی

:اجری:رکے:وت:اؿ:بس:اک:ایک:مکح:ےہ : جروا۔بینوا ، توسلجم:اس:ےک:الخػ:رپ:وتفی

ںیہی:ےس:ہی:ابت:یھب:ھجمس:ںیم:ایئگ:ہک:اگنںیہ:ںیہک:اور:ںیہ،:اور:اشنہن:ںیہک:اور۔

اور:واحض:وہ:ہک:ام ک:رپ:امنز:ےک:ابرے:ںیم:وہمجر:املعے:الہ:تنس:اک:ومفق:ہی:ےہ:

:یھب:یہی:ےہ۔:اس:ےک:رب:الخػ:اجہعم: ہک:اس:یک:ادتقا:اناجزئ:ےہ۔:وضحر:یتفم:امظع:دنہ:اک:وتفی

ؾ:ربیلی:رشفی:ےک:اسقب:دصرادملرنیس:رضحت:یتفم:دیس:الضف:نیسح:ہیلع:ارلہمح:رظنم:االس

اور:ایس:ادارے:ےک:اکی:ااتسذیتفم:دمحم:اہجریگن:ہیلع:ارلہمح:اس:ےک:وجاز:ےک:اقلئ:ےھت۔:اوؽ:

اذلرک:ےن:اس:وموضع:رپ:اکی:اتکب:یھب:یھکل،:اور:اشعئ:ایک۔:رگم:اس:ےک:ابووجد:وضحر:یتفم:

ےن:اؿ:رضحات:رپ:مکح:قسف:انذف:ہن:ایک،:ہن:اجہعم:ےس:ابرہ:ایک۔:ہن:املسمونں::امظع:دنہ:ہیلع:ارلہمح

وک:اؿ:یک:ادتقا:ےس:عنم:ایک،:اور:ہن:یہ:اینپ:الختف:و:ااجزت:ےس:رحموؾ:رفامای۔:ایک:اج:ےک:املع:و:الضف:

وضحر:یتفم:امظع:دنہ:ےس:ڑبے:ہیقف:ںیہ :اؿ:ےس:زایدہ:یقتم:اور:رپزیہاگر:ںیہ

ےئ:اس:زامےن:ںیم:وکیئیقتم:نب:رک:داھک ؎

:وھچڑ:رک اکی:ریمے:یتفم:امظع:اک:وقتی

67

اھجمس:اج:اتکس:ےہ۔: رہ:زگ:ںیہن۔:رھپ:اعمہلم:ایک:ےہ،:اباسین

اینت:واضتح:ےک:دعب:رہ:فصنم:ھجمس:اتکس:ےہ:ہک:رفو یع:اسملئ:ںیم:االتخػ،:

اس:زتمح:ںیہن:رتمح:ےہ،اسیج:ہک:ادتباے:اتکب:ںیم:اس:یک:واضتح:یک:اج:یکچ:ےہ۔

ےک:ابووجد:یتفم:ارشہیف:اور:املعے:ارشہیف:رپ:البوہج:وج:اتشگن:امنیئ:یک:یئگ:ےہ،:الہ:ملع:اس:

اب:وکیئ:احتج:ںیہن:ہک:یسک::‘‘:رپ:اشنہنںیہک:رپ:اگنںیہ،:ںیہک:: ’’ےس:یھب:وافق:وہں:ےگ:ہک

:‘‘ اجمدہ:تینس’’یٹ۔:وی۔:ریسلیئ:اک:ذرک:رکےک:اتکب:اک:مجح:ڑباھایاجےئ،:اور:فنصم:ولہکارک:

اک:بقل:اایتخر:ایک:اجےئ۔

اجدووہ:وج:رس:ڑچھ:رک:وبےل

ارشہیف:لک:یھب:امجتع:ےک:ےیل:اتیمہ:اک:احلم:اھت۔:اج:یھب:ےہ۔:مہ:اؿ:امتؾ:ااسذتہ:و:ةلط:یک:لک:’’

(54)اہنیئ:ص::۔۔۔:‘‘ت:رکےت:ےھت،:اج:یھب:زعت:رکےت:ںیہیھب:زع

(8۱)ااضیص::‘‘ اجہعم:ارشہیف،:الہ:تنس:اک:اس:وتق:بس:ےس:ڑبا:ادارہ:ےہ۔’’

رش یع:وکلسن:اور:سلجم:رش یع:اک:احؽ

ولعمؾ::دہ:واہعق:رحتری:ایک:ےہ:ہک:انومالان:ابصمیح:اصبح:ےن:اینپ:اتکب:ںیم:اکی:فیلکت

،:رضحت:ومالان:دمحم:ادمح:ابصمیح ،:رضحت:یتفم::اابس:ب:یک:انب:رپ:رضحت وخاہج:رفظم:نیسح:روضی

:،: :اور:ریما:انؾ:رش یع:وکلسن:ےک:رشاک:یک:رضحت:دمحم:اظنؾ:ادلنی:روضی یتفم:عیطم:ارلامحؿ:روضی

:رکےت:وہےئ:اؿ: :ایگ۔:اس:رپ:ویساین:اصبح:ےن:است:احفصت:ایسہ رہفتس:ےس:اکنؽ:دای

اسیئ:یک:ےہ،:اور:ڑگے:رمدے:ااھکڑےن:اک:میظع:رضحات:ےک:ابرے:ںیم:بیجع:و:رغبی:اخہم:رف

رفہضی:ااجنؾ:دای:ےہ،:وج:اںیھن:اک:قح:ےہ۔:اؿ:بس:رپ:ہرصبہ:رکان:وساے:عیضت:اواقت:ےک:ھچک:

ںیہن۔:وہ:امتؾ:املع:و:ایتفمؿ:رکاؾ:وج:اس:انیمسر:ںیم:رشکی:ےھت:بس:اس:فیلکت:دہ:اعمےلم:ےس:

کی:ےھت۔اصبح:یھب:اس:ںیم:رش:ہب:وخیب:وافق:ںیہ۔:وخد:ابصمیح

دنی:رضحت::ملاہں!:انمبس:ولعمؾ:وہات:ےہ:ہک:رقتبی:مہف:ےک:ےیل:اکی:ذہم:دار:اع:

68

:ذترکہ: :شیپ:اےن:واےل:اکی:واہعق:اک :وک :اجہعم:ادجمہی :ااتسذ :یتفم:اؽ:یفطصم:ابصمیح، ومالان

رکدوں۔:رگم:اس:ےس:ےلہپ:ہی:ےتھجمس:ںیلچ:ہک:دنچ:اسؽ:لبق:رضحت:یتفم:اؽ:یفطصم:اصبح:ےن:

:دای:اھت،:سج:رپ:اابخرات:ںیم:دویدنبی:ومولویں:ےن:اکیف:ھچک:وفک:ےک:ابر ے:ںیم:اکی:وتفی

اگنہہم:ڑھکا:رکدای۔:رھپ:ہی:ہلئسم:رش یع:وسلجمں:ںیم:زری:ثحب:اای۔:

اےگ:اک:احؽ:یتفم:اصبح:یک:زابین:ےینس:

ربیلی:رشفی:یک:ء:وک:رش یع:وکلسن،:2۱۰2؍وجؿ،:2۔۔۔ےھجم:دح:درہج:بجعت:اس:وتق:وہا:بج:’’

سلجم:رش یع:ابمرک:وپر:ںیم:وج:اظرہ:ارلواہی:رپ:ہلصیف:وہا:’’ی:یہقف:تسشن:ںیم:ھجم:رپ:ہی:ازلاؾ:اقمئ:ایک:ایگ:ہک:::ارخ

وج:ازلاؾ:ضحم:ےہ۔۔۔‘‘ ےہ،:رش یع:وکلسن:ںیم:دطختس:ےک:دعب:ںیم:ےن:ذموکرہ:ےلصیف:رپ:یھب:دطختس:رک:دےی:ںیہ

اسؽ:رواں:اای۔:ارگہچ:)افکءت(::ہی:ہلئسم:سلجم:رش یع،:اجہعم:ارشہیف،:ابمرک:وپر:ےک:یہقف:انیمسر:ںیم

وساؽ:انہم:ںیم:ےن:رمبت:ایک:اھت۔:سج:ںیم:سلجم:رش یع:ےک:اکی:ر :و:رمبت:وہےن:یک:تیثیح:ےس:ںیم:ےن:

رواتی:اندرہ:و:اظرہ:ارلواہی:ےک:دوونں:ولہپ:وک:رھک:رک:وساؽ:اقمئ:ایک:اھت،:اتہک:دایتن:داراہن:وطر:رپ:وکیئ:وگہش،:ہنشت:ہن:

سلجم:رش یع:ابمرک:وپر:اک:ہلصیف:اظرہ:ارلواہی:رپ:وہا،:ہی:حیحص:ےہ۔:رگم:ںیم:ےن:اس:ےلصیف:رپ:رہزگ:رپ:رہ:اجےئ۔:اس:

دطختس:ںیہن:ےیک:ےھت۔:بج:ہک:ریمے:العوہ:درگی:دنمونیب:ےک:دوونں:ولصیفں:رپ:دطختس:ںیہ۔:رگم:ہی:ڑبے:

بجعت:یک:ابت:ےہ:ہک:ازلاؾ:ریمے:یہ:رس:اای۔

رش یع،:ابمرک:وپر:ےن:یھبک:یسک:دنموب:رپ:ےلصیف:رپ:دطختس:ےک::اکی:ابت:اور:واحض:رکدوں:ہک:سلجم

ء(2۱۰2،:۰5)اجؾ:ونر:دیلہ،:امشرہ،:وجالیئ،:ص::: ‘‘ےیل:دابؤ:ںیہن:ڈاال۔

:ازلاؾ:ضحم:رےنھک: اب:وت:ویساین:یج:وک:ھجمس:ںیم:اایگ:وہاگ:ہک:ارخاج:یک:اکروایئ:اور

واےل:وکؿ:ولگ:ےھت :اور:ارگ:اب:یھب:ہن:ھجمس:ےکس:وت:

ربںی:لقع:و:داشن:ایبدی:رگتسی ؏

:وکیئ:قح:ںیہن:ہک:العہم:دمحم:ادمح: اہیں:ہی:یھب:اتبات:ولچں:ہک:ویساین:ےسیج:الہج:وک

:اور:ڑبے:ڑبے:املع:و:ایتفمؿ:رکاؾ:وک:مک:یملع:اک: ابصمیح ،:یتفم:دمحم:اظنؾ:ادلنی:اصبح:روضی

:نج:ےکملع:و:ہنعط:دںی۔:ان:الہ:اثتب:رکںی،:ہیقف:تلم:اور:رشػ:اقدری:یسیج:میظع:ںیتیصخش

لضف:یک:وگایہ:دںی:وت:اؿ:ےک:اسےنم:اؿ:اجولہں:یک:ابوتں:اک:ایک:اابتعر

69

اظنؾ:ارشہیف:یک:افشتیف

؍:رپ:ہےتھک:ںیہ:8۱ومولی:ویساین::اہنیئ:ےک:ص::

:وہ،:اسھت:یہ:اچولپس:یھب:وہ،:اور:’’ اجہعم:ارشہیف:ےک:ےیل:ہی:نیت:رشںیط:ڑبی:امہ:ںیہ:ہک:ابصمیح

ارشہیف:ےک:اضہطب:ےک:اطمقب:وکیئ:ریغ:ابصمیح :ارشہیف:ںیم:دمریس:اک:قح:: ’’ ؍:رپ:ےہ8۰ہحفص:‘‘ رقاتب:راتھک:وہ

‘‘دار:ںیہن۔:بیجع:و:رغبی:اقونؿ:ےہ:ہک:یسک:یھب:ینس:ادارے:اک:افرغ:الیصحتل:ارشہیف:اک:دمرس:ںیہن:نب:اتکس

:ومولی:اصبح:ےن: :اؿ :اپ:رشوع:یہ:ےس:دےتھکی:ےلچ:اےئ:ںیہ:ہک اقرنیئ!

ےس:اکنےل:اجےن:ےک:دعب:اس:ادارے:ےس:اینپ:دعاوت:اور:اقشوت:یبلق:اک:اسیک::ارشہیف

بیجع:و:رغبی:اظمرہہ:رفامای:ےہ۔:ہی:ابت:اؿ:یک:اتکب:یک:رطس:رطس:ےس:اظرہ:ےہ۔

ےلہپ:وت:ہی:ےیھجمس:ہک:ارشہیف:ںیم:اس:رطح:اک:وکیئ:اقونؿ:ےہ:یہ:ںیہن:ہک:ریغ:ابصمیح ،:

ضحم:وھجٹ:ےہ۔:اس:ذکب:وارتفا:ےک:وبثت:ےک:ےیل:ارشہیف:ںیم:دمریس:اک:قح:دار:ںیہن۔:ہی:

یہی:اکیف:ےہ:ہک:رضحت:اقری:الجؽ:ادلنی:اصبح:،:وج:اکی:رعموػ:و:وہشمر:احظف:و:اقری:

رقاؿ:ںیہ،:رقتتی:دنپرہ:اسؽ:کت:ارشہیف:ےک:دمرس:رےہ۔:اوھنں:ےن:ارشہیف:ےس:میلعت:اح :

ء:2۱۱6،:2۱۱5ادمح:اصبح:ںیہن:یک:یھت۔:اور:ریمی:ولعمامت:ےک:اطمقب:رضحت:اقری:ارقار:

ںیم:ارشہیف:ےک:ااتسذ:رقمر:وہےئ۔:اشدی:رقتری:ےس:لبق:وہ:ارشہیف:احرض:یھب:ہن:وہےئ:وہں۔:ہی:

اعمالمت:رہ:صخش:وخب:اجاتن:ےہ۔:ابووثؼ:ذراعئ:ےس:ولعمؾ:وہا:ہک:رضحت:ومالان:رتمح:اہلل:

رۃمح:اہلل:ہیلع:ےس::وھنجں:ےن:رضحت:العہم:الغؾ:الیجین:)اونار:ارقلاؿ:،:رلباؾ:وپر(زعزیی:اصبح:

میلعت:اح :یک:ےہ،:ےس:ذہم:داراؿ:ارشہیف:ےن:راہطب:ایک،:اور:اںیھن:اےنپ:اہیں:دمرس:انبان:اچاہ:،:رگم:

رضحت:ےن:اینپ:ضعب:درگی:رصموایفت:یک:انب:رپ:ذعمرت:رک:ایل۔:ایس:رطح:یتفم:عیطم:ارلامحؿ:

اصبح:ےن:اہکں::اصبح:ےس:یھب:دمرس:انبےن:ےک:ےیل:راہطب:ایک:ایگ:اھت،:اور:رضحت:یتفم

)وےسی:ہی:دوونں:رضحات:ایھب:اب:ایحت:ںیہ،:ںیھنج:ریمی:ےس:میلعت:اح :یک:ےہ،:بس:اجےتن:ںیہ۔:

ابت:ںیم:رتدد:وہ:اؿ:ےس:راہطب:رفام:رک: قیقی:رک:ےتکس:ںیہ۔(

7۱

:وج:رفبی:اب:وت:وخب:ھجمس:ںیم:اایگ:وہاگ:ہک:ویساین:یج:ےن:ذکب:و:ارتفا:ےک:ذرہعی

،:اس:یک:تیثیح:ایک:ےہ :وایعق:اہجتل:تہب:ربی:زیچ:ےہ۔:اور:ےہیک::دےنی:یک:اناپک:وکشش:

ضغب:و:دسح،:ذکب:و:ایختن:یک:انشتع:ےس:یھبس:وافق:ںیہ۔:در:ا :ہی:أت ر:دے:رک:ہک:ارشہیف:

ںیم:ابصمیح :ےک:العوہ:وکیئ:دورسا:دمرس:ںیہن:وہاتکس،:ویساین:یج:ےن:درگی:دمارس:ےک:افرنیغ:وک:

اؿ:ےک:دؽ:ںیم:ارشہیف:اور:ابصمویحں:ےس:رفنت:دیپا:اکہبےن:ےک:وکشش:یک:ےہ،:اور:الب:وہج:

رکےن:یک:وکشش:یک:ےہ،:ورہن:الہ:ملع:اؿ:ےبیکت:ابوتں:رپ:وتہج:ںیہن:دےتی۔:یہی:وہج:ےہ:ہک:

دیہمت:انبےت:وہےئ:دنچ:اقلب:رخف:ابصمیح:ااسذتہ:وک:دنوی:اثتب:رکےک:انجب:ویں:ہےتھک:ںیہ:ہک:

ارتخ:دنوی۔:ومالان:سی:القئ:یہ:القئ:ےہ۔:ومالان:(:)ارشہیف:اک:دمرس:وہےن:ےکارگ:دنوی:ےہ،:وت:وہ:’’

الان: سیف:دنوی۔:ہی:اچر:اچر:دنوی:ارشہیف:ےک::ومااختفر:ادمح:دنوی۔:ومالان:وبقمؽ:دنوی۔:اور:وموجدہ:وتق:ںیم

(8۰)ص::‘‘ ااتسذ:وہےئ

ےلہپ:وت:ہی:اتبےت:ولچں:ہک:نج:اچر:رضحات:ےک:انؾ:ومولی:اصبح:ےن:انگےئ:

:ارشہیف:ےک:افرغ:الیصحتل:ںیہ۔:اہں:اوھنں:ےن:دنوہ:ںیم:یھب:ںیہ:ہی:بس:ےک:بس:اجہعم

:رگم:امکؽ:اچکب:دیتس:ےس:انجب:ےن:اؿ:ےک:انومں:ےک:اسےنم: میلعت:اح :یک:ےہ۔

ہن:اھکل:اتہک:مک:ملع:ولوگں:وک:دوھہک:ںیم:ڈاؽ:رک:اینپ:ابت:وک:چس:اثتب:رک:ںیکس۔:اور:‘‘ ابصمیح’’

وہ:ںیم:میلعت:اح :یک:ےہ:،:اور:اس:اک:ںیہک:ریحت:وت:اس:رپ:ےہ:ہک:ومولی:اصبح:ےن:وخد:دن

ذرک:کت:ہن:ایک۔:ارخ:ایک:وہج:ےہ:ہک:وج:زیچ:اکی:ےک:ےیل:القئ:ذمتم:وہ:ویہ:دورسے:ےک:

ےیل:القئ:رعتفی:وہاجےئ۔

ارتخ:ابصمیح:اک:رقتر:سی:دورسی:ابت:ہی:ہک:ومالان:ااختفر:ادمح:اقدری،:ابصمیح،:اور:ومالان:

ی:اصبح:ہلبق:اس:زامےن:وخد:وضحر:احظف:تلم:ہیلع:ارلہمح

طففمل

:ےن:رفامای:اھت،:اور:العہم:ایضء:ا

ںیم:ارشہیف:ےک:دمرس:ےھت۔:اب:وساؽ:ہی:ےہ:ہک:ہی:ابت:وضحر:احظف:تلم:وک:ویکں:ہن:ھجمس:ںیم:

7۰

ایئ :اور:اکی:مک:ملع:ومولی:ےسیک:ھجمس:ایگ :ایک:وعنذ:ابہلل!:وضحر:احظف:تلم:یھب:دنوہ:وناز:ےھت :اور:

:اصبح:ہلبق:ےن:اس:رپ:ارتعاض:ویکں:ہن:رفامای :اج:اچسیل:اسؽ:زگر:رضحت:العہم:دحم :ریبک

ھچک:وت:ےہ:سج:یک:رپدہ:داری:ےہ۔ اجےن:ےک:دعب:ہی:ابت:ااچ ک:ےسیک:دیپا:وہیئگ۔

رسیتی:ابت:ہی:ہک:ومالان:وبقمؽ:ادمح:اسکل :،:ابصمیح :،:اور:ومالان: سیف:ادمح:ابصمیح :اک:

ء:ںیم:رضحت:ومالان:وبقمؽ:ادمح:۰995ہک::رقتر:سک:ےک:دور:دصارت:ںیم:وہا :اظرہ:ےہ

ارشہیف:ےک:،ارشہیف:ےک:ااتسذ:رقمر:ےیک:ےئگ۔:اس:وتق:وضحر:دحم :ریبک::،ابصمیح:اصبح

خیش:ااجلہعم:ےھت۔:رضحت:ےن:ااسی:ویکں:وہےن:دای :ایک:وبجمری:یھت:اؿ:ےک:اسےنم،:ہی:وت:ویہ:

بح:ارشہیف:ےک:ااتسذ:اتب:ںیکس:ےگ۔:اس:ےک:نیت:،:اچر:اسؽ:دعب:رضحت:ومالان: سیف:ادمح:اص

وہےئ،:اس:وتق:یھب:وضحر:دحم :ریبک:اصبح:ہلبق:یہ:ارشہیف:ےک:دصرادملرنیس:ےھت۔:

اب:ویساین:یج:رضحت:دحم :ریبک:اصبح:ےس:وپھچ:ںیل:ہک:وضحر:اپ:ےن:ااسی:ویکں:ایک :

:ورہن: :ربس:دعب:ہی:رضحات:ابصمیح:ےس:ااچ ک:دنوی:ےسیک:وہےئگ :اج:دس:دنپرہ اور

:ںیہ:ہک:سج:رطح:دنوہ:دب:ذموبہں:اک:ادارہ:ےہ،:ایس:رطح:اجہعم:ازرہ:اقرنیئ:وت:وخب:اجےتن

رشفی:اکی:وقیم:ادارہ:ےہ۔اہجں:رپ:رویف،:یفلس،:اوخاین:وریغہ:رہ:رطح:ےک:ةلط:و:ااسذتہ:

ڑپےتھ:ڑپاھےت:ںیہ۔:ہی:دور:دقمی:ےس:الچ:اراہ:ےہ،:اس:رپ:یسک:وک:وکیئ:ارتعاض:ںیہن۔:رہ:

رنیغ:ازرہ:وک:اےنپ:اہیں:دمرس:انبےن:ےک:ےیل:رت حی:داتی:دمرہس:اقلب:رخف:اور:ذی:ادعتساد:اف

اصبح:وج::ازرہی ےہ۔:اسیج:ہک:اجہعم:ادجمہی:روضہی:وھگیس:ںیم:رضحت:ومالان:اوب:ویفس:دمحم

وضحر:دحم :ریبک:ےک:اصزبحادے:ںیہ:،:دمرس:ںیہ۔:اس:رطح:یک:ابوتں:رپ:ارتعاض:رکان:

ضحم:اہجتل:رپ:ہ ین:ےہ۔:

ارگ:اب :وینسں:ےن:ہلصیف:رکایل:ہک:مہ:یسک:ابصمیح:وک:اےنپ:’’ہک:::اور:ویساین:یج،:اپ:ہی:ےتہک:ںیہ

‘‘اہیں:دمرس:ای:اامؾ:ںیہن:انبںیئ:ےگ:وت:ہی:ابصمیح:ایک:رکںی:ےگ

72

ںیم:اتہک:وہں:ہک:تمہ:وہ:وت:اجہعم:ادجمہی:روضہی:وھگیس:ےک:ذہم:داراؿ:وک:اپ:ہی:

:ومال :اےنپ:اہیں:ےس:ومالان:امجؽ:یفطصم:ابصمیح، :دںی:ہک:وہ اندبعارلامحؿ:اصبح:وشمرہ

ی:

طففمل

:،:ومالان:یتفم:اشمشد:ادمح:ابصمیح ،:ومالان:اضیفؿ:ا ابصمیح ،:ومالان:دصقی:ادمح:ابصمیح

ابصمیح ،ومالان:اوب:انسحل:ابصمیح ،:ومالان:یتفم:اؽ:یفطصم:ابصمیح،:ومالان:دبعانیبمل:ابصمیح ،:

:اجہعم:ادجمہی:روضہی:وھگومالان:اوب:ویفس:دمحم:ابصمیح :وک:اکنؽ:ابرہ:رکںی۔:رھپ:ھجمس:ںیم::یس()ااسذتہ

ااجےئاگ:ہک:اس:رطح:ےک:دیفم:وشمروں:یک:تیثیح:ایک:ےہ :ایس:رطح:ربیلی:رشفی:ےک:

میظع:ااشلؿ:ادارے:اجہعم:رظنم:االسؾ:ےک:ارابب:لح:و:دقع:وک:ذرا:ہی:وشمرہ:دےرک:دےیھکی:ہک:

:دمحم:میلس:ابصمیح :اصبح:وک:مک:از:مک:وہ:ومالان:دمحم:اعلق:روضی:،:ابصمیح:اصبح:اور:ومالان:یتفم

:وخب:ولعمؾ: :وت :انبںیل، :ااتسذ :وک :اپ:ےسیج:اناولہں :اور اےنپ:اہیں:ےس:ےبدلخ:رکدںی،

وہاجےئاگ:ہک:اپ:ےک:اس:وکباس:ںیم:انتک:دؾ:ےہ۔

ریہ:ہی:ابت:ہک:وضحر:دحم :ریبک:اصبح:ہلبق:ای:یتفم:ارتخ:نیسح:یمیلع:اصبح:وک:سلجم:

وت:اس:ےلسلس:ںیم:رعض:ےہ:ہک:وضحر:دحم :ریبک:وک:الہ:ارشہیف::رش یع:ںیم:ویکں:ںیہن:البای:اجات،

ارتخ:نیسح:ےس:ھچک:فیلکت:ےہ۔:ارگ:اںیھن:البای:یھب:اجےئ:وت:رہزگ:رشتفی:ہن:الںیئ:ےگ۔:اور:یتفم:

ی ۃ:دمجا:اشیہ:وج:کلم:اک:اکی:ابواقر:ادارہ:ےہ،:اےس:زوبں:احیل:یک: معلٹیمیلع :اصبح:اک:احؽ:ہی:ےہ:ہک:

:رطػ:ےلاجےن:وایل:رضح :روضی :اشیہ:ںیم:یمیلع ، :دمجا ی ۃ معلٹت:یہ:یک:ذات:دقمہس:ےہ۔:

االتخػ:اک:ابین:وکؿ:ےہ :ہی:ڈیکھ:یپھچ:ابت:ںیہن۔:اےسی:ولوگں:وک:ولبارک:ارشہیف:واےل:ںیہن:

اچےتہ:ہک:ارشہیف:وک:یھب:دایلخ:االتخػ:اک:اڈا:ونبا:دای:اجےئ۔:اور:اہں!:ذرا:املعے:ارشہیف:ےک:الخػ:

ےینس،:اپ:وک:وخد:ہب:وخد:وجاب:لم:اجےئاگ۔انجب:یک:ڑھباکو:رقتریںی:

:اور:اانپ: ابت:وہ:ریہ:یھت:اظنؾ:ارشہیف:یک۔:وج:صخش:وخد:مظن:و:طبض:اک:اپدنب:ہن:وہاکس،

اخرہج:رکا:اھٹیب،:اےس:ارشہیف:ےک:اظنؾ:ںیم:ڑگ:ڑبی:رظن:اریہ:ےہ!:اہلل:یک:انپہ!

73

ےن:ےکےیل:ابصمیح:ارشہیف:اک:ااتسذ:وہ’’انجب:ویساین:اصبح:ےن:ہی:یھب:رفامای:ہک:::

۔‘‘وہان،:اچولپس:وہان،:اور:رقاتب:دار:وہان:رشط:ےہ

:ارشہیف:ےک: اؿ:یک:اس:ابت:ںیم:ینتک:اچسیئ:ےہ،:ہی:اتبےن:یک:رضورت:ںیہن۔:ااسذتہ

ذرہعی:زہاروں:احفصت:رپ:ےھکل:ےئگ:اقمالت،:اتکںیب،:احےیش،:اقیلعتت،:ذمبہ:و:کلسم:ےک:

الصوتیحں:اک:ادنازہ:رکان:وہ:وت:ویساین:یج:وک:اکی:قلعت:ےس:اؿ:یک:دخامت:گج:اظرہ:ںیہ۔:اؿ:یک:

وشمرہ:دوں:اگ:ہک:رضحت!:اب:ےس:اپ:ارشہیف:ںیم:داہلخ:ےل:ےیجیل،:ویکں:ہک:ارشہیف:ںیم:داہلخ:

ےک:ےیل:رمع:یک:وکیئ:دیق:اور:رشط:ںیہن:ےہ۔:مہ:ےسیج:ولگ:ذہم:داراؿ:ارشہیف:ےس:رہ:نکمم:وکشش:

اپ:اک:رپاان:رجؾ:اعمػ:رکدای:اجےئ۔::ےک:ذرہعی:اپ:ےک:داہلخ:یک:افسرش:رکںی:ےگہک

دؽ:پسچ:ربخ:اور:نس:ےیجیل:اتہک::اکی:اپ:یک:وھجیٹ:ابوتں:اک:رپدہ:وت:افش:رکدای:ایگ۔:نکیل

تعیبط:ابغ:ابغ:وہاجےئ۔:وہ:ہی:ہک:وگرٹنمن:اک:ہی:اقونؿ:ےہ:ہک:یسک:ادارے:ےک:انمظ:اور:رپلپسن:

ر:ںیہن:رک:ےتکس۔:اس:ےک:ےیل:اباقدعہ:فل:اےنپ:رقیبی:رہتش:دار:وک:اس:ادارے:ںیم:یسک:دہعہ:رپ:رقت

انہم:دالخ:رکان:ڑپات:ےہ:ہک:الفں:اصبح:اک:وج:رقتر:ایک:اج:راہ:ےہ،:اؿ:ےس:ریما:وکیئ:رقیبی:رہتش:ںیہن:

:ارشہیف:ےک:اس:وتق:ااتسذ:وہےئ: ، ےہ۔:اب:ےینس!:رضحت:ومالان:امجؽ:یفطصم:اصبح:اقدری

:ےھت۔:ذرا:یھبک:رفتص:ےلم:وت:بح:ارشہیفبج:ہک:اؿ:ےک:وادل:رتحمؾ:ارشہیف:ےک:دصر:ادملرنیس:

:ارشہیف:یہ:ںیم:اےس:ےنھجمس:یک:وکشش:ےیجیکاگ۔:اپ:ےن:انتک:ڑبا:رجؾ:ایک:ہک:اےنپ:یہ:ضغبہن:یہس،::ںیم

ادتغػراہلل۔ ۔،:اور:اشدی:رقاتب:ےس:اپ:یک:رماد:یہ:ےہدمموح:یک:ذات:رپ:ہلمح:رک:ےھٹیب

:دانھکیوہ:وت:اپ:وک:ابمرک:وپر:اجےن:یک:رضورت:ںیہن۔:ہی:اسری:زیچںی:اک:ومنہنرقاتب:

وھگیس:یہ:ںیم:دایتسب:ںیہ۔:وکؿ:ںیہن:اجاتن::ہک:اج:اجہعم:ادجمہی:ںیم:رقتةی:ادےھ:ااٹسػ:رھگ:

ی:

طففمل

:ا :اضیفؿ :ومالان :دصرادملرنیس، :امجؽ:یفطصم:اصبح، یہ:ےک:ولگ:ںیہ۔ومالان

ی:اصبح،:

طففمل

:وریغہ۔::)انمظ:اصبح(اصبح،:ومالان:العء:ا ومالان:اوب:ویفس:دمحم:اصبح:ازرہی

74

یہ:ےک:ولگ:ںیہ۔:ںیم:ہی:ںیہن:اتہک:ےہ:ہک:اؿ:رضحات:یک:ایلتق:یملع:اور:دریس:ہی:بس:رھگ:

الصتیح:زمکور:ےہ۔:ہکلب:ذی:ادعتساد:ولگ:ںیہ۔:ریما:دصقم:رصػ:رقاتب:داھکان:ےہ،:اتہک:وج:

اںیھن:اتب:دای:اجےئ:ہک:اؿ:اک:اطمہعل:انتک:،ولگ:ارشہیف:رپ:ارقاب:رپوری:اک:ےباج:ازلاؾ:رےتھک:ںیہ:

:اور ےینس!:دس:اسؽ:ےس:زایدہ:رعہص:کت:رضحت:العہم:یتفم:ومحمد:ارتخ:اصبح::دحمود:ےہ۔:

اجہعم:ادجمہی:روضہی:ےک:رپلپسن:ےنب:رےہ۔:نکیل:احرضی:اکی:دؿ:یھب:ںیہن۔:رھپ::)یئبمم(ہلبق:

یھب:اکذغات:رپ:رضحت:یہ:ےک:دطختس:ںیہ۔:احرضی:وہیت:ریہ۔:درگی:اومر:ااجنؾ:اپےت:رےہ۔:

:ہن:اای۔:ارشہیف:یہ:اشنےن:رپ:ویکں ہی:ایک:ےہ!:اانت:ڑبا:رفاڈ:ویکں:رظن

:بج:ھچک:ولوگں:ےن:ذہم:داراؿ:ادجمہی:ےس:دروخاتس:یک:ہک:ہی: :اےگ:ڑبےیھ، اور

انمبس:ںیہن:ہک:رضحت:یتفم:اصبح:اکانؾ:ویں:یہ:اتلچ:رےہ،:وت:وغر:و:وخض:ےک:دعب:رضحت:

وہں:ہک:بس:ےس:العہم:امجؽ:یفطصم:اصبح:اک:رقتر،:رپلپسن:ےک:دہعہ:رپ:وہا۔:ایک:ںیم:وپھچ:اتکس:

ذی:ادعتساد:رضحت:یہ:ےھت :ایک:ومالان:دبعارلامحؿ:اصبح،:یتفم:اشمشد:اصبح،:یتفم:اؽ:

رئنیس:ااسذتہ:اس:القئ:ہن:ےھت::ےسیج:،:ومالان:اوب:انسحل:اصبح،:ومالان:دصقی:اصبحاصبح:یفطصم

:ےہ :رقاتب:یک:اس:ےس:ایلع:اثمؽ:اور:اہکں:لم:یتکس:ہک:ہی:دہعہ:اںیھن:رپسد:ایک:اجات۔:

اب:ںیم:ویساین:اصبح:یہ:یک:زابؿ:ںیم:وہکں:اگ:ہک:ویساین:اصبح:ہی:وھبؽ:ےئگ:ہک:

رکف:و:رظن:یک:سج:وھجڑپنی:ںیم:ھٹیب:رک:وہ:اشنہن:اگلرےہ:ںیہ،:وہ:امہرے:دہػ:ےس:ابرہ:ںیہن۔:

وہا وت:اتر:اتر:: اھت:رگةیں ھچک:ہن:وہات:وت:ھچک:ںیہن:وہات ؎

اور:ذنہ:نیشن:رینھک:وہیگ:،:وہ:ہی:ہک:اجہعم:ارشہیف::اقرنیئ!:اس:ےلسلس:ںیم:اکی:ابت

یہ:ںیہن:ہکلب:اشدی:داین:اک:وکیئ:یمیلعت:ادارہ:ااسی:ہن:وہاگ:سج:ےک:اہیں:ہی:رشط:وہ:ہک:مہ:اےنپ:یہ:

افرنیغ:وک:اےنپ:ادارے:ںیم:دمرس:انبںیئ:ےگ،:دورسے:وک:ںیہن۔:نکیل:اس:ےک:اسھت:ہی:

:ااتسذ:اک:رقتر:ےیک:اجےن:ےک:وتق:ضحم:انھجمس:اہنتی:رضوری:ےہ:ہک:یسک:ادارے:ےک:ےیل

75

اقتیلب:یہ:بس:ھچک:ںیہن،:ہکلب:اس:ےک:اسھت:ہی:یھب:رضوری:ےہ:ہک:ااتسذ:یفش:وہ،:اتہک:ةلط:

ےک:اسھت:رنیم:اور:تقفش:ےس:شیپ:اےئ۔:میہفت:ایھچ:وہ۔:ورہن:تہب:ےس:ذی:ادعتساد:ںیہ:

ؼ:و:رکدار:ںیم:ااھچ:وہ،:رگم:اؿ:یک:میہفت:ایھچ:ںیہن:وہیت۔:اور:بس:ےس:رضوری:ہی:ےہ:ہک:االخ

دب:االخؼ:ہن:وہ،:ہنتف:رپور:ہن:وہ۔:اب:بج:وکیئ:ادارہ:یسک:وک:اےنپ:اہیں:ااتسذ:رانھک:اچاتہ:ےہ،:وت:

وہ:اےنپ:افرنیغ:وک:رت حی:داتی:ےہ۔:وہج:اصػ:اظرہ:ےہ:ہک:وج:اےنپ:ادارے:ےس:ڑپاھ:وہاگ،:

اس:ادارے:اک::رطفی:وطر:رپ:اس:ادارے:ےس:اس:اک:اگلو:وہاگ۔:اکی:زامےن:کت:وچں:ہک

:رکوں۔: :اس:ااتسذ:یک:رہ:نکمم:وکشش:وہیگ:ہک:ںیم:اس:اک:قح:کمن:ادا کمن:اھکای:ےہ،:ذہلا

ااظتنہیم:اور:دصرادملرنیس:ےس:وہ:اغبوت:یھب:ہن:رکےکساگ۔:اور:ذہم:داراؿ:ادارہ:اس:ےک:

:و:رکدار:ےس:یھب:ہب:وخیب:وافق:وہں:ےگ۔:ہی:وہ:اعمالمت:ںیہ:ںیھنج:رہ:صخش:ایھچ: االخؼ:

اتھجمس:ےہ۔:اور:اس:اک:ومنہن:اپ:وک:رہ:ادارے:ںیم:لم:اجےئاگ۔:دےیھکی!:ضیف::رطح:ےس

:اصبح:ہلبق:اور: ارلوسؽ:رباؤں:رشفی:ںیم:رضحت:العہم:یتفم:دمحم:اہشب:ادلنی:روضی

رضحت:العہم:ومالان:دمحم:اظنؾ:ادلنی:اصبح:ہلبق:ےن:ایس:ادارے:ےس:میلعت:اح :یک،:اور:

ومالان:یتفم:ارتخ:نیسح:یمیلع:اصبح،:رضحت:ومالان:اج:واہں:ےک:ااتسذ:یھب:ںیہ۔:رضحت:

:دمجا: ی ۃ معلٹ:ےن: :ادمح:راض:دغبادی:اصبح، :اور:رضحت:ومالان :ادمح:دغبادی:اصبح، اونار

:اج:واہں:ےک:دمرس:ںیہ۔:اس:رطح:یک:ڑکیسوں:اثمںیل: :اور اشیہ:ےس:میلعت:اح :یک،

ق:ںیہ ::ںیہ۔:ایکاؿ:بس:ےک:ابرے:ںیم:ہی:انہک:درتس:وہاگ:ہک:وعنذ:ابہلل:ہی

مل

مٹ

رضحات:

اور:اںیھن:وک:ویکں:راھک:ایگ :الفں:اصبح:وک:ویکں:ہن:راھک:ایگ :رہزگ:ںیہن۔:اس:رطح:یک:ابںیت:

ویہ:رک:اتکس:ےہ،:وج:وبخمط:اوحلاس:وہ،:ای:بصعت:و:انعد:ںیم:ڈواب:وہا:وہ۔

ومولی:ویساین:اصبح:وک:بس:ےس:ڑبی:فیلکت:ہی:ےہ:ہک:الفں:الفں:اصةحؿ:ےن:

:یک،:اںیھن:دمرس:انب:ایل:ایگ،:اور:ںیم:یھب:دنوہ:ےس:ڑپاھ:وت:رھپ:ےھجم:درانکر:دنوہ:ںیم:میلعت:اح

ویکں:ایک:ایگ :اس:ےلسلس:ںیم:ریما:انہک:ہی:ےہہک:رضحت!:بس:ولگ:دمرس:یہ:وہاجںیئ:ےگ:وت:

76

ہنتف:رپوری:وکؿ:رکےاگ :دنوے:اک:قح:وکؿ:ادا:رکےاگ :الہ:تنس:ںیم:ااشتنر:اک:رفہضی:

:اس:ےکےیل:اپ:ےسیج:الضفے:ےب:روزاگر:ےس:انمبس:سک:ےک:اہوھتں:ااجنؾ:اپےئاگ

ےک:بقل:ےس:بقلم:وہاجںیئ!:الختف:‘‘اجمدہ:تینس’’وکؿ:وہ:اتکس:ےہ:ہک:ہنتف:دیپا:رکےک:

ےک:قحتسم:وہ:اجںیئ!:ارخ:ایک:وہج:ےہ:ہک:وج:ولگ:لک:کت:یھبک:اھبکر:اابخروں:ںیم:رماالست:

:اج:ااچ ک:ڑبے:ڑبے:ھٹیس :اؿ:ےس:رموعب:رظن:ےک:اکمل:ںیم:رظن:ااجای:رکےت:ےھت،

ھچک:وت:ےہ:سج:یک:رپدہ:داری:ےہ۔:ارخ::ارےہ:ںیہ

اور:ہی:ابت:ابلکل:طلغ:ےہ:ہک:ابصمیح :املع:دورسے:املعے:رکاؾ:ےک:اسھت:بصعت:

:وااعقت:دنسیک:تیثیح:ںیہن:رےتھک۔: :زجیئ :اکی:دو :افترخ:اظرہ:رکےت:ںیہ۔ ربےتت:ںیہ۔

دمرنیس:وک:داھکی:اج:اتکس:ےہ:ہک:وہ:ابمہ:ریش:و:املع:و:ابصمیح:و:ریغ:ابصمیح:ڑکیسوں:دمارس:ےک:

رکش:نب:رک:رےتہ:ںیہ۔:احالں:ہک:وہ:فلتخم:دمارس:الہ:تنس:ےک:افرغ:الیصحتل:وہےت:ںیہ۔:

بس:لم:لج:رک:ادارے:وک:رت :دےنی:ںیم:وکاشں:رظن:اےت:ںیہ۔:ارگ:یسک:مک:ملع:دنوی:وک:رظن:ہن:

اےئ:وت:دورسوں:اک:ایک:وصقر

:ارشہیفاشمخی:وھچکہھچ:اور:اجہعم

وھچکہھچ:رشفی:دنہواتسؿ:یک:میظع:رتنی:اخاقنوہں:ںیم:ےس:اکی:ےہ،:رضحت:دیس:

وغ :ااعلمل:دخموؾ:ارشػ:اہجں:ریگ:انمسین:ریض:اہلل:ہنع:اس:اپک:رسزنیم:ںیم:اراؾ:رفام:

:ایس:میظع: :ڑیھب:یگل:ریتہ:ےہ، :یک :احتج:دنموں :اور ںیہ،اہجں:ہشیمہ:دیقعت:دنموں

ےتہک:‘‘ ارشیف’’ےئ:اس:دراگہ:ےک:وتمنیلس:اےنپ:اپ:وک:تیصخش:یک:رطػ:تبسن:رکےت:وہ

ںیہ۔:ہی:اخونادہ:اکی:وطلی:رعہص:ےس:املسمونں:یک:ایقدت:رکات:الچ:اای:ےہ۔:ایس:اخونادے:

رقار:اپای۔:ویکں:ہک:اس:‘‘ اجہعم:ارشہیف‘‘ ’’ابصمح:اولعلؾ’’یک:رطػ:تبسن:رکےت:وہےئ:

س:ذات:یھب:ےہ۔:العہم:دمین:ایمں:ےک:ابوینں:ںیم:وضحر:ارشیف:ایمں:ہیلع:ارلہمح:یک:دقم

77

ہلبق،:العہم:دیس:اہیمش:ایمں:ہلبق،:العہم:ااہظر:ارشػ،یسیج:وتیصخشں:ےن:اجہعم:ارشہیف:یہ:ےس:

میلعت:اح :یک۔:دو:داہیئ:ےلہپ:یک:ابت:ےہ:ہک:ھچک:ولوگں:ےن:ارشیف،:روضی،:اک:اموحؽ:اس:

ااھکڑان،:ومولی::اس:اک:ذترکہ:رکان:ابہیلکل:انمبس:ںیہن۔:ڑگے:رمدےاہیں:رطح:رگؾ:ایک:ہک:

ویساین:ےسیج:ولوگں:وک:ابمرک:وہ۔:اس:ےلسلس:ںیم:ہی:اتبان:اکیف:وہاگ:ہک:اج:ربیلی:رشفی:اک:انؾ:

اامعتسؽ:رکےک:وج:ولگ:ارشہیف:وک:دبانؾ:رکےن:رپ:ےلت:وہےئ:ںیہ،:ویہ:ابمرک:ںیتیصخش:لک:

:ںیھت۔:اس:یھب:ربیلی:رشفی:وکڈاھؽ:انب:رک:الہ:وھچکہھچ:دقمہس:یک:ریقحت:و:ذتلیل:ںیم:شیپ:شیپ

:انمبس:اتھجمس:وہں،:سج:دانیابرے:ںیم:وطؽ:الکیم:ہن:رکےک:رصػ:اکی:اہشدت:شیپ:رک

ےس:رہ:اصبح:ریصبت:ھجمس:اجےئاگ:ہک:وہ:وکؿ:ولگ:ںیہ:وج:نیت:داہیئ:زگر:اجےن:ےک:دعب:یھب:

اینپ:اس:روش:ےس:ےنٹہ:وک:ایتر:ںیہن۔:اکی:اابتقس:المہظح:ےیجیک:

:راض:اقدری،:رباکیت:دقس:رسہ:ےس:ادجادی:دینمش:اک:وکیئ:ابب:اکی:رگوپ،:ایلع:رضحت:اامؾ:ادمح’’

احایمؿ:راض:یک:رضب:اکری:یک:اتب:ہن:الرک:ااقتنؾ:ںیم:۔:دورسا:رگوپ،:امیض:ریغ:لمکم:اھت،:وپرا:رکان:اچاتہ:ےہ

‘‘ےک:درےپ:ےہ۔

:د :املعے:دباویں:ںیہ،اور :وھچکہھچ:واس:ںیم:ےلہپ:رگوپ:ےس:رماد :رگوپ:، رسا

ںیہ،:اوھنں:ےن:امیض:ےک:امتؾ::اس:وتق:رصػ:اےنپ:اکؾ:ےس:اکؾ:رےتھک:وجرہطمہ:اک:ےہ۔:

ت:الھب:رک:اینپ:اسری:وتہج:وقؾ:یک:رامنہیئ:ںیم:رموکز:رک:ریھک:ےہ۔افاالتخ

نیئ!:اب:وت:اپ:ھجمس:ےئگ:وہں:ےگ:ہک:اج:یھب:ھچک:ہنتف:رپور:ومولی:اور:ملق:اکر:اقر

ںیہ،:وج:اس:فیلکت:دہ:ہیضق:وک:رھپ:ےس:رگام:رک:اینپ:روزی:رویٹ:اک:اسامؿ:ایہم:رکےن:رپ:اامدہ:

:اات:اج:راہ:ےہ۔:رپوڈنگیپے:اب:زایدہ: ںیہ۔:ہی:اگل:ابت:ےہ:ہک:اب:ولوگں:ںیم:وعشر

۔:اہلل:رب:ازعلت:اےسی: ںونں:اور:ہنتف:رپورں:ےس:الہ:تنس:یک:اکایمب:ںیہن:وہ:رےہ:ںیہ

افحتظ:رفامےئ۔:اور:ولوگں:وک:لقع:میلس:اطع:رفامےئ۔:انیم۔

78

دمروسں:یک:رطػ:تبسن،:دبتع:ویکں

:ڑبی:ابت’’ :ھنم:اور :ھچک:ولوگں:ںیم:اہجتل:و:‘‘ وھچاٹ ل:ےہ۔

می

: اکی:وہشمر

:وت:اپ:اہنیئ:حلص:تیلک:اک:اطمہعل:ےیجیک۔:ومولی:امحتق:ینتک:اعؾ:وہیت:ےہ:اس:اک:ومنہن:دانھکی:وہ

ویساین:اصبح:ےن:اس:ںیم:بیجع:و:رغبی:ابںیت:عمج:رک:ریھک:ںیہ،ںیھنج:ڑپھ:رک:یہی:وسحمس:

یک::اتکہچب::وہات:ےہ:ہک:ہی:وکیئ:اتکہچب:ںیہن:ہکلب:یسک:دویاےن:یک:ڑب::ےہ۔:ہی:اگل:ابت:ےہ:ہک:اس

اشدی:اوھنں:ےن:اےس:ایتر:رکےن:ےک:ایتری:ںیم:انجب:ےک:نیت،:اچر:ےنیہم:صرػ:وہےئ:رگم:

دعبیسک:ڑبے:اعمل:وک:داھکان:انمبس:ہن:اھجمس۔:احالں:ہک:ااستنب:اور:ذنر:دیقعت:ںیم:املعے:

رکاؾ:یک:اکی:یبمل:رہفتس:ےہ۔:اے:اکش!:اؿ:ںیم:ےس:یسک:وک:داھک:دای:وہاتوت:ایسی:شحف: یطل:

:ابت:ںیہن،:اںیھن:رہ:ںیم:ہن:ڑپےت۔:وچں:ہک:انجب:وک:ارشہیف:ےس:وج:نلج:ےہ،:وہ:ڈیکھ،:یپھچ

وہ:زیچ:ربی:یتگل:ےہ:سج:اک:یسک:رطح:ےس:وکیئ:قلعت:اجہعم:ارشہیف:ےس:وہ۔:اہیں:کت:ہک:اکی:

،:یضیف ،: زامےن:ےس:دمارس:ےک:افرنیغ:وخد:وک:دمارس:یک:رطػ:تبسن:رکےت:وہےئ:رظنمی

۔:اج:کت:یسک:وریغہ:ہےتھک:ےلچ:اےئ:،:ابصمیح ،:ازرہی ،:یمیعن اجیعم ،:سمش :،یمیلع ،:اقثیف ،:دیعسی

یھب:اعمل:ےن،:ہن:اےس:عنم:ایک،:اور:ہن:دبتع:اتبای۔:اہں:ارگ:ہی:ابت:یسک:وک:وسیھج:وت:انجب:ویساین:

۔:ہی:ابلکل:اےسی:یہ:‘‘دمارس:یک:رطػ:تبسن:رکان:الہ:دبتع:یک:دیلقت:ےہ’’اصبح:وک:ہک:

وریغہ:وک:ےہ:ےسیج:واہہیب،:الہ:تنس:ےک:رمامس:ینعی:اینز:افہحت،:السؾ:عم:ایقؾ،:ااصیؽ:وثاب:

دبتع:ہہک:دای:رکےت:ںیہ۔:اؿ:یک:بس:ےس:ڑبی:دلیل:یہی:وہیت:ےہ:ہک:::احصہب:ےن:ااسی:ںیہن:

ایک۔:اتنیعب:ےن:ںیہن:ایک،:وریغہ۔:اےسی:یہ:انجب:اسین:ےن:اس:ےک:دبتع:وہےن:یک:دلیل:

ذرک:رفامیئ:ہک::الفں:اعمل:ےن:اےنپ:انؾ:ےک:اسےنم:ابصمیح:ںیہن:اھکل۔:الفں:ےن:ںیہن:اھکل۔:

ظف:تلم:ےن:ںیہن:اھکل،:وریغہ۔وضحر:اح

انیقی:اہجتل،:ونگار:نپ،:ح تت:یبلط،:اور:بح:داین:تہب:ربی:زیچ:ےہ،:وج:ااسنؿ:وک:

اس:رطح:ےک:اندر:اکرانےم:ااجنؾ:دےنی:رپ:ااسکیت:ےہ۔:دخا:یک:انپہ!:ایسی:ھجمس:رپ۔:ہی:بس،:

79

:ورہن:الہ:ملع:وخب:اجےتن:ںیہ:ہک: :یہ:ء:ےس:ےلہپ۰947یفنم:ذتینہ:یک:رکہمش:اسزی:ےہ،

ہےتھک:رےہ۔:املعے:‘‘ یمیعن ’’اجہعم:ہیمیعن:رماد:اابد:ےک:تہب:ےس:املع:اےنپ:انؾ:ےک:اسےنم:

رکاؾ:ےک:دنچ:اامسے:رگایم:المہظح:وہں:

:اخؿ:یمیعن،: :یتفم:ادمح:ایر :رضحت:العہم:اشہ :یمیعن۔ رضحت:یتفم:دمحم:المج:اشہ

،:رضحت:ومالان:دمحم:ویسن:رضحت:ومالان:الغؾ:نیعم:ادلنی:یمیعن۔:رضحت:ومالان:دمحم:رمع:یمیعن

:ارکؾ:یمیعن۔:رضحت:العہم:یتفم:دمحم:بیبح:اہلل:یمیعن۔:رضحت: :ذنری یمیعن۔:رضحت:ومالان

ومالان:دمحم:نیسح:یمیعن۔:رضحت:ومالان:دمحم:ارہط:یمیعن۔:رضحت:ومالان:یتفم:اافشؼ:نیسح:یمیعن،:

رمہمح:اہلل:اعتیل۔:

ےس:ابواقر:رمعم:ااسذتہ:و:املع:اےنپ:انؾ:ےک::اور:اج:یھب:اجہعم:ہیمیعن:رماداابد:ےک:تہب

ہےتھک:ںیہ۔:نکیل:اج:کت:یسک:ےن:اےس:دبتع:ہن:اہک۔‘‘ یمیعن ’’اسھت:دصب:وشؼ:

اور:ریہ:ابت:ازرہی:وہےن:یک،:وت:اس:ےس:لبق:یھب:واحض:وہ:اکچ:ےہہک:اجعم:ازرہ:

: ووجد:رطح:ےک:ولگ:ںیہ۔:اس:ےک:اب:رہاکی:ولخمط:وقیم:ادارہ:ےہ،:اہجں:ینس:یفلس:وریغہ

امہرے:زعمز:املع:و:الضفڑکیسوں:اسؽ:ےس:اج:کت:اس:اجہعم:یک:رطػ:تبسن:رکےت:وہےئ:

تبسن،:‘‘ ابصمیح ’’ہےتھک:ںیہ۔:ارخ:ابت:ایک:ےہ:ہک:اسری:ںیتبسن:اجزئ:اور:رصػ:‘‘ ازرہی’’

دبتع۔:الہ:ملع:اس:رپ:وخد:یہ:وغر:رفامںیل۔

اکر:رفام:ےہ،:اس:اک::تبسن:ابصمتیح:یک:صیقنت:و:ریقحتےک:سپ:رپدہ:وکؿ:یس:ذتینہ

وجاب:رصػ:ہی:ےہ:ہک::بصعت،:دسح:اور:انعد۔:اس:ےک:وساھچک:ںیہن۔

:ےہ:ہک:انجب:ومفل:اہنیئ:ےن:اکی:رطػ:وت: اس:ےک:اسھت:ہی:یھب:القئ:وغر

دمروسں:یک:رطػ:تبسن:وک:ریغوں:یک:دیلقت:اور:دبتع:رقار:دای،:اور:وخد:یہ:یتفم:ارتخ:نیسح:

اھکل۔:ارخ:دبتع:اک:امیپہن:اہیں:‘‘ اقثیف ’’اراشد:اصبح:وک::اھکل۔:ومالان‘‘ یمیلع ’’اصبح:وک:

8۱

:وت:ہی:انہک:ےہ:ہک:دمروسں:یک:رطػ:رصػ:تبسن:و:ااستنب:یہ: دبؽ:ویکں:ایگ :ورہن:ریما

ںیہن،:ہکلب:رشػ:ااستنب:درتس:ےہ۔:ےیجیل:ومولی:ویساین:اصبح:ےک:رھگ:یہ:ےس:اس:یک:

دلیل:یھب:نس:ےیجیل:

:ادارہ:ایھب:دنچ:دونں:ےلہپ:یک:ابت:ےہ: ہک:امشیل:دنہواتس:ؿ:ےک:وہشمر:و:رعموػ:

:ضیف:ارلوسؽ:رباؤں:رشفی:ںیم: :الہ:تنس، :ظفح:دحثی’’داراولعلؾ :اکی:‘‘ اسمہقب اک

ایعمری:رپورگاؾ:دقعنم:وہا،:سج:ںیم:دمارس:ےک:تہب:ےس:ابذوؼ:ةلط:ےن:ہصح:ایل۔:ڑبے:

:ںیم:رشکی:وہےئ۔ :وہےن:واےل:رپورگاؾ :اس:لک:دنہ:حطس:رپ اس::ڑبے:املعے:رکاؾ

اشعئ:رکےک:‘‘ ارنیعب:ولعی’’رپورگاؾ:ںیم:اچسیل:ااحدثی:عم:وفادئ:رپ:لمتشم:اکی:اتکب:

،:ویساین::رشاک:ںیم:ۃفحت میسقت:یک:یئگ۔:اس:اتکب:ےک:ومفل:رضحت:ومالان:وک ر:اامؾ:اقدری

اصبح:ںیہ۔:وج:اکی:رعموػ:ملق:اکرںیہ۔:اور:نف:دحثی:ےس:اکیف:فغش:رےتھک:ںیہ۔:

اصبح:ےک:رقیبی:رہتش:دار:یھب:ںیہ۔:ومالان:اقدری:ےن:اینپ::اور:اافتؼ:ےس:ومولی:اسین

اس:اتکب:وک:داراولعلؾ:ضیف:ارلوسؽ،:رباؤں:رشفی:یک:رطػ:وسنمب:ایک۔:ہےتھک:ںیہ:

رشػ:ااستنب۔:دار:اولعلؾ:ضیف:ارلوسؽ:رباؤں:رشفی:ےک:انؾ۔:وج:وضحر:بیعش:االوایل:ےک:’’

‘‘۔وک ر:اامؾ:اقدری :یملع:و:یلمع:،:رکفی:و:ااقتعدی:اضیفؿ:اک:رس:ہمشچ:ےہ۔۔۔

داھکی:اپ:ےن،:اکی:ومولی:اصبح:رفام:رےہ:ںیہ:::دمروسں:یک:رطػ:تبسن:رکان:،:

دبتع:ےہ،اور:اںیھن:ےک:رھگ:ےک:اکی:دیجنسہ:اعمل:دنی:اک:انہک:ےہہک:رصػ:ااستنب:یہ:ںیہن:

ہکلب:رشػ:ااستنب:یھب:درتس:ےہ۔:اب:ومولی:اصبح:وخد:ہلصیف:رکںی:ہک:اؿ:یک:ابت:چس:ےہ:

اس:ںیم:دلیخ:ہن:وہ:وت: رتہ:ےہ۔::اقدری:اصبح:یک۔:ویکں:ہک:رھگ:یک:ابت:ےہ۔:دورساای:ومالان:

ااھجل:ےہ:اپؤں:ایر:اک:زفل:دراز:ںیم ؏

اور:اسھت:یہ:ومولی:اصبح:ہی:یھب:اتبںیئ:ہک:دمروسں:یک:رطػ:تبسن:ےنتک:دونں:

ےک:دعب:اجزئ:وہاجیت:ےہ،:اور:بک:کت:ہی:تبسن:دبتع:ےک:زرمے:ںیم:ریتہ:ےہ۔

8۰

:ےک:اےگ:اقرنیئ :بس:ےس:ےلہپ:اےنپ:انؾ :یھب:ےہہک :ہی :ارم :اکی:اتر یخ !

ےنھکل:واےل،:رضحت:ومالان:دمحم:ادمح:اصبح:ابمرک:وپری:ںیہ،:وج:رضحت:رحب:‘‘ ابصمیح’’

اولعلؾ:العہم:یتفم:دبعاانملؿ:امہیلع:ارلہمح:ےک:رفزدن:اردنمج:،:یئک:اتکوبں:ےک:فنصم،:اور:یئک:امہ:

اتکہچب:ےک:اکی:رحب:اولعلؾ:ےن:ہی:ابت:اؿ:ےک:رضحت: انومں:ےک:اڈیرٹی:رےہ:ںیہ۔:وخد

دقمہم:ںیم:رحتری:رفامیئ:ےہ۔:ریحت:اک:اقمؾ:ےہہک:رضحت:رحب:اولعلؾ:وت:ہب:وطر:رخف:اےس:رحتری:

:اور:دبتع:یک:رطػ:اؿ:یک:رظن:ہن:چنہپ:ےکس۔:اور:اج:ےک:اکی:ومولی:اصبح:وگای: رکںی،

تع:رظن:اےن:اگل۔رحباولعلؾ:ےس:یھب:اےگ:ڑبھ:ےئگ:ہک:اںیھن:ابصمیح:انھکل:دب

اور:ھچک:ولوگں:وک:ابصمیح:تبسن:ےس:ینتک:رفنت:ےہ،:ذرا:اس:اک:اکی:ومنہن:المہظح:

:ایھب:احؽ:یہ:یک:ابت:ےہ:ہک:دیلہ:ےک:اکی:رپورگاؾ:ںیم:اکی:ادارے:ےک: رکےت:ںیلچ:

یھب:ںیہ،:اک:اجان:وہا۔:اکی:ونوجاؿ:ابصمیح:اعمل:یھب:اؿ:ےک::رقمردمرس:وج:اافتؼ:ےس:اےھچ:

:رقمر:اصبح:ےھت۔:واہں:ےنچنہپرشکی:رفس: :رپ:ابصمیح:اعمل:ےک:اکی:دوتس:ےن:دیقعۃ

ومروػ:ےس:وپھچ:ایل:ہک:::رضحت:اپ:یھب:ابصمیح:وہں:ےگ :اس:رپ:رضحت:اک:وجاب:اھت:

۔:ہی:نس:رک:ابصمیح:‘‘اہلل:اک:الھک:الھک:رکش:ےہ:ہک:اس:ےن:ےھجم:ابصمیح :وہےن:ےس:اچب:ایل’’ہک:::

!:ابصمیح:وہان:وکیئ:انگہ:ےہ:ایک :رضحت:ےن:وکیئ:وجاب:اعمل:وفرا:وبؽ:ڑپے،:ویکں:رضحت

دےنی:ےک:اجبےئ:اد ا:اد ا:یک:اتولی:ںیم:اعتیف:یھجمس۔:

داھکی:اپ:ےن،:ابصمتیح:ےس:رفنت!:یہی:ںیہن۔:ھچک:ولگ:زربدیتس:ابصمویحں:وک:

اہلل:ابصمویحں:ےس:ےنچب:یک:داعںیئ:یک:اج:ریہ:ںیہ،:اکی:اگل:رفہق:انبےن:رپ:ےلت:وہےئ:ںیہ۔:

اعتیل:اؿ:ےک:احؽ:رپ:رمح:رفامےئ۔:

صیقنت:وصقمد:ںیہن:ہکلب:ہی:اتبان:ےہ:ہک:ھچک::،:ای:یسک:اصبح:یکےس:رضحت:یک:رہب:احؽ:اس

ولوگں:وک:سک:رطح:اکہبای:ایگ،:اور:ابصمویحں:ےک:الخػ:سک:رطح:اموحؽ:رخاب::ایک:ایگ۔

اور:ارگ:میظنت:اانبے:ارشہیف:رپ:یسک:اصبح:وک:ارتعاض:ےہ:وت:ویکں:ںیہن:میظنت:ارفاد:الہ:

82

:واال:ںیہن،:اںیھن:یلمع:اجہم: اناان:یھب:تنس:اک:ایقؾ:رکےتیل :رصػ:دیفم:وشمروں:ےس:اکؾ:ےنلچ

رضوری:ےہ۔:اےگ:ڑبںیھ،:رہ:رطح:ےس:مہ:اؿ:اک:اسھت:دےنی:ےک:ےیل:ایتر:ںیہ۔:رگم:ہی:

اکؾ:وہ:ویکں:رکںی:ےگ :اںیھن:وت:ارتعاض:و:دیقنت:یہ:ےس:رفتص:ںیہن۔

ربیلی:رشفی:اور:ابمرک:وپر

وپر:ےک:ااسذتہ:و:ةلط:یک:زابؿ:رپ:ابمرک:وپر،:ربیلی:ےس:ہن:لک:دور:اھت:ہن:اج:ےہ۔:ابمرک:

ایلع:رضحت،:یتفم:امظع:اور:ربیلی:رشفی:اک:انؾ:اور:اس:اک:ذترکہ:ےسیج:ےلہپ:وہا:رکات:اھت:اج:یھب:ویہ:

احؽ:ےہ۔:اہیں::ےک:ایتفمؿ:رکاؾ:اور:اؿ:ےک:وتفے:لک:یھب:کلسم:راض:ےک:رتامجؿ:ےھت،اج:

ےک:رمدی:ںیہ۔:اور::ہیلع:ارلہمحیتفم:امظع:دنہےک:ارثک:رئنیس:ااسذتہ،وضحر::ارشہیفیھب:ںیہ۔:ادمحل:ہلل:

ےک:ہفیلخ:یھب۔:رہ:اسؽ:اپدنبی:ےک:اسھت:ارشہیف:ںیم:ویؾ:دم:ہلظ:ااعلیل::ضعب:وضحر:اتج:ارشلہعی:

ن: ی

یقی

مب

:امظع:دنہ:انمای:اجات:ےہ۔:اس:انما تبس:ےس:اقمےل:ےھکل:اجےت:ںیہ،: راض:اور:ویؾ:یتفم

:و:ةلط:ابالزتلاؾ:ڑپیھ:اجیت:ںیہ۔:رقتریںی:یک:اجیت:ںیہ۔:رعس:روض ی:ںیم:ریثک:دعتاد:ںیم:ااسذتہ

ےک:وحایش:و:اقیلعتت:اببگن:دلہ:االعؿ:رک:رےہ:ںیہ:ہک:ارشہیف::املعے:ارشہیفرشکی:وہےت:ںیہ۔:

اک:وبضمط:رہتش:لک:یک:رطح:اج:یھب:ربیلی:ےک:اسھت:اقمئ:ےہ۔:اور:اقمئ:رےہاگ۔:الہ:ارشہیف:وخد:

۔:اہں:وہ:رمزک:وک:رمزک:یک:رطح:دانھکی:اچےتہ:رمزک: انن:ںیہن:اچےتہ،:اسیج:ہک:ضعب:ولوگں:اک:ایخؽ:ےہ

ںیہ۔:اؿ:یک:وخاشہ:ےہ:ہک:رمزک:یک:ایلع:دخامت:اک:ظفحت:ایک:اجےئ۔:اور:ادمحل:ہلل:ہی:اکؾ:اجری:و:اسری:

ےہ۔:الہ:ارشہیف:یسک:تمیق:رپ:اےنپ:وبحمب:رمزک:وک:،:یسک:ادارہ:ای:یسک:تیصخش:اک:اقملب:ںیہن:ہکلب:جج:اور:

وز:دانھکی:اچےتہ:ںیہ۔:اب:اؿ:یک:اس:وخاشہ:وک:ھچک:ولگ:اخرط:ںیم:ہن:الرک:لصیف:یک:رکیس:رپ:ولجہ:ارف

ابر:ابر:رمزک:وک:اشخ:اک:اقملب:انبان:اچںیہ:وت:اس:ںیم:الہ:ارشہیف:وصقر:وار:ویکں :ھچک:ولگ:اس:ےس:اانپ:

بلطم:اکنےنل:رپ:اامدہ:وہں،:وت:الہ:ارشہیف:اںیھن:ےسیک:روک:ےتکس:ںیہ :

ےسیک:ااجنؾ:دےتی:ںیہ۔:رفامےت:ںیہ:دےیھکی:اکی:اصبح:ہی:دختم:

رسیتا:رگوپ:رمزک:ےک:مغ:ںیم:مین:اپلگ:وہ:اکچ:ےہ۔:اس:اک:انہک:ےہ:ہک::امہری:رمزکتی:میلست:رکو،:’’

ورہن:مہ:یسک:یک:ڑگپی:الستم:ںیہن:رےنہ:دںی:ےگ۔:اور:دجدی:اقیقحتت:ےک:انؾ:رپ:ےئن:ےئن:ےنتف:ڑھکا:رکدںی:ےگ:

83

۔‘‘اجےئاگہک:اؿ:اک:اےھچ:اوھچں:ےس:دافع:لکشم:وہ

وغر:ےیجیک!:وکؿ:ںیہ:ہی:ولگ:وج:رمزک:وک:اشخ:ےس:ڑلاان:اچےتہ:ںیہ :ایک:اب:یھب:ہی:

ازلاؾ:درتس:ےہ:ہک:الہ:ارشہیف:ربیلی:ےک:اخمفل:ںیہ :وخد:رمزک:ےننب:ےک:رکچ:ںیم:ںیہ :رہزگ:

ابہگنؿ:رےہ:ںیہ۔:بج:یھب:ںیہن۔:الہ:ارشہیف،:رمزک:الہ:تنس:ےک:ہشیمہ:ےس:اپابسؿ:اور:

رمزک:اک:رھبوپر:دافع:ایک::اےنپ:ہ ہج:امہرے:رمزک:یک:رطػ:ڑباھ:ےہ،:الہ:ارشہیف:ےنوکیئ:اینہ

ےہ۔:رھپ:یھب:ہی:ہلگ:ےہ:ہک:وافدار:ںیہن:ںیہ۔

اور:ومولی:اسین:ےسیج:مک:وملعں:وک:ہی:بک:زبی:داتی:ےہ:ہک:املعے:ارشہیف:وک:وھچاٹ:

ےہ:ہک:ںیہک۔:ےب:اگلؾ:ںیہک۔:اؿ:ےک:اتفوے:وک:وکباس:رقار:دںی۔:انجب:ےس:زگارش:

:اور:اےنپ: لبقتسم:رقبی:ںیم:بج:سلجم:رش یع:ےک:تحت:انیمسر:اک:ااقعند:وہ:وت:رشتفی:الںیئ،

رگاں:دقر:وشمرے:،:ڑکیسوں:املع:و:ایتفمؿ:رکاؾ:ےک:اسےنم:شیپ:رکںی،:ویکں:ہک:سلجم:رش یع:

ںیم:رہ:اکی:وک:اینپ:ابت:رےنھک:یک:یلھک:وھچٹ:ےہ۔:رھپ:ھجمس:ںیم:ااجےئاگ:ہک:اعمہلم:ایک:ےہ :

ہی:ڑکیسوں:املع:و:الضف:کلسم:راض:یک:اخمتفل:رک:رےہ:ںیہ،:ای:اس:اک:دافع:اور:ظفحت ::اور

اس:رطح:ےک:اسملئ:ںیم:ارگ:وکیئ:اعمل:و:یتفم:اور:زبرگ:افلض:اخہم::!اور:انجب

اےس:ارشہیف:یک:اضف:راس:رفاسیئ:رکے:وت:ادمحل:ہلل،:رگم:سج:ےن:اباضہطب:میلعت:یہ:اح :ہن:یک،

::ہن:ایئ، اتف:رپ:اس:ےک:ھنم:ےس:ہقف:و:ارھپ:اد ا:اد ا:امراامرا:رھپات:راہ،دنچ:اسؽ:دنوہ:ںیم:راہ،

:رمس:یتفم:ےک:اابسؼ:یسک:افلض:ےس: :بیجع:اس:اتگل:ےہ۔:ےلہپ:ااتف:ےک:اداب:اور الکؾ،

ڑپےیھ۔:رھپ:ھچک:وبےیل،:ےیھکل،:وت:ابت:ےنب۔:ورہن:اس:رطح:یک:ابوتں:اک:وجاب:رصػ:یہی:

﴾اذا خاطبہه الحہلون قالوا سلنا و ﴿ےہ:

اخاقنہ:امررہہ::رہطمہ

:اخاقنہ:اقدرہی ،:امرہہ:رہطمہ:یک:تمظع:و:رواحتین:اکی:ہملسم:تقیقح:ےہ۔:اخونادہ

روضہی:ربیلی:رشفی:ےک:ااکرب:ایس:ااتسہن:اعہیل:اقدرہی:ےس:کلسنم:ںیہ،وخاہ:وہ:العہم:یتفم:یقن:

84

یلع:اخؿ:وہں،:ای:ایلع:رضحت:اامؾ:ادمح:راض:اخؿ:اقدری،:رباکیت:وہں،:ااتسذ:زنم:ومالان:نسح:

السؾ:العہم:احدم:راض:اخؿ:اور:وضحر:یتفم:امظع:دنہ،:ریض:اہلل:مہنع۔:راض:اخؿ:وہں،:ای:ۃجح:اال

بس:ےک:بس:ایس:اخاقنہ:ےس:رمدی،:اور:ات:ایحت:اس:ےک:وافدار:،:اخدؾ:اب:واف،:اور:اسلئ:و:دگا:

رےہ:ںیہ۔:اس:تبسن:رپ:اںیھن:انز:راہ:ےہ:

وبؽ:ابےل:رمے:رساکروں:ےک ےسیک:ااقؤں:اک:دنبہ:وہں:راض ؎

:رھپاکی:رطػ:ہی:تقیقح :ںیم:رےیھک:اور :ےک:قلعت:ےس:ذنہ: ہی::اس:اخاقنہ

اجراحہن:اور:اتسگاخہن:ہرصبہ:ڑپےیھ:

اور:وچاھت:رگوپ:،:ہی:وصتر:ےیل:اھٹیب:ےہ:ہک:دجمد:اور:رمزک:مہ:انبےت:ںیہ،:اس:ےیل:امہری:رہ:ابت:وک:’’

رسبو:مشچ:وبقؽ:رکو۔:ورہن:مہ:دجمدتی:اک:اتج:یسک:دورسے:ےک:رس:رپ:ڈاؽ:دںی:ےگ۔:اور:رمزک،:یلگ:وکےچ:ےس:

۔‘‘ؽ:رک:یسک:رپ:اضف:اقمؾ:رپ:ےل:اجںیئ:ےگ۔:اہجں:رہ:رطػ:ےس،:وہا:اےن:یک:ئاجنشئ:وہاکن

:امررہہ:رہطم:ہ:ےہ،:دخا:یک: :ان:رمہیض:ںیم:وچاھت:رگوپ،:اخونادہ

واحض:وہ:ہک:اس:ہرصبہ

انپہ!:رضحات:وغر:رکںی:ہک:سک:رطح:ےس:رساکراؿ:امررہہ:رہطمہ:رپ:ازلاؾ:رتایش:یک:یئگ:ےہ۔:

ےس::)ربیلی:رشفی(ای:ہک::دجمد:مہ:انبےت:ںیہ،:اور:مہ:اچںیہ:وت:یلگ:وکےچ:اوھنں:ےن:بک:رفام

رپ:ےلاجںیئ:ےگ :انتک:اتسگاخہن:ہرصبہ:ےہ:ہی۔:)اجہعم:ارشہیف(:رمزک:وک:رپ:اضف:اقمؾ:

:امررہہ:رہطمہ:ےک:وموجدہ:زبروگں:وک: اسدہ:’’ایس:رطح:ومولی:اسین:ےن:اخاقنہ

ےک:زبی:اجسدہ:وضحر:انیم:تلم::ونادےاہک،:بج:ہک:احؽ:ہی:ےہ:ہک:اس:میظع:اخ:‘‘ ولح

:اسی۔: یلع :اے۔ :رضحت:رشػ:تلم:ایئ۔ :ملسم:ویوینریٹس:ںیم:رپرسیف:ںیہ۔ ڈگھ

:ولح’’ںیہ۔اؿ:ےک:اکی:اھبیئ:یپ۔:یس۔:اسی۔:ںیہ۔:رھپ:اںیھن: ےتہک:وہےئ:‘‘ اسدہ

بس:ےس:ڑبے:اعمہلم:مہف:انجب:یہ:ںیہ!ایکومولی:اصبح:وک:رشؾ:ہن:ایئ۔:

ضعب:الہ:دمرہس:ےن:امررہہ:رشفی:وک:دودھ:دےنی:وایل: ’’:ںیہ:ہک:ومولی:اصبح:اےگ:ہےتھک

ذنراہن:اور:’’اور:وج:املع:و:اشمخی:امررہہ:رشفی:ںیم:احرض:وہےت:ںیہ،:اںیھن:۔:‘‘اگےئ:ھجمس:ایل:ےہ

85

اتب:ای:ےہ۔:ایک:وہایگ:ےہ:انجب:وک!:ھچک:وت:وساچ:وہات:ہک:مہ:سک:رپ:ہرصبہ:رک:رےہ:‘‘ دنچہ:ےنیل:واال

:اجؤ۔:ورہن:الہ:ملع:ںیہ!:ملق:اہھت:ںیم:ااجےن:اک:ہی:بلطم:ںیہن:ہک:وج:ھنم:ںیم:اےئ:،:ب

وخب:اجےتن:ںیہ:ہک:رساکراؿ:امررہہ:رہطمہ:دنی:و:تینس:ےک:ںیئت:سک:درہج:اسحس:ںیہ۔:

:دنلب:رکےن:واےل:اشمخی:امررہہ:رہطمہ:یہ:یلع:ڈگھ:ےسیج:دای(ہن:و:واہہیب:ےک:ڑگھ:ںیم:تینس:اک:ع

ارشہیف:یک:رسرپیتس:ویہ:رفامےت:ںیہ۔:اؿ:اہجں:ددیہ:وتیصخشں:وک:ںیہ۔:سلجم:رباکت:اجہعم:

:ولیح:اک:ہنعط:دانی، :امررہہ:رشفی:وک:اسدہ انتک::ےس:ہیبشت:دانی،‘‘ دودھ:دےنی:وایل:اگےئ’’اور

بیجع:ےہ!:اہلل:یک:انپہ!

اامؾ:اوب:ہفینح:اکرفنسن:ےک:قلعت:ےس:اس:ےس:ےلہپ:اھکل:اج:اکچ۔:سج:ںیم:ویساین:

:اامسے:اصبح:ےن:قح:وپیش:یک:دح:رک:دی:یھت،:اور:ارشہیف:ےس:قلعتم:اؿ:امتؾ:املع:والضف:ےک

رگایم:اڑا:رک:وقؾ:وک:دوھاک:دےنی:یک:یعس:الاح :یک،:وھنجں:ےن:انیمسر:ںیم:اقمےل:ےھکل۔

اہیں:ہی:ابت:القئ:وتہج:ےہ:ہک:الہ:ملع:بج:یھبک:اانپ:انؾ:ہےتھک:ںیہ:وت:ہب:وطر:وتاعض:

رامق:ارحلوػ:،:رامق:اوطسلر،:ریقح،:ریقف:ےسیج:اافلظ:رحتری:رکےت:ںیہ۔:نکیل:انجب:اسین:اصبح:

ےننب:اک:اانت:وشؼ:ےہ:ہک:ھکل:امرا:ہک:اوب:ارعلافؿ:رفیگن:یلحم:اک:اباکئٹ:ایک:ایگ،:سج:ںیم:‘‘ ومالان’’:وک

یھب:رشکی:ےھت۔:‘‘ رامق:اوطسلر:ومالان:اسین:اعمل:ویساین’’الفں:الفں:املعے:رکاؾ:ےک:اسھت:

الہکےن:اک:اانت:وشؼ!:دخاای:رمح:رفام!‘‘ ومالان’’اماشء:اہلل!:

اابدی:اکرفنسن:رپ:یھب:ومولی:اصبح:ذموکر:ےن:تہب:واوالی:اچمای:العہم:لضف:قح:ریخ

ےہ۔:اںیھن:بس:ےس:زایدہ:فیلکت:اس:ابت:رپ:ےہ:ہک:ابصمیح:اصبح:اک:انؾ،:اابخر:ےن:

تہب:ےباچریگ:ےک:اسھت:اشعئ:ایک۔:ہی:حیحص:ےہ:ہک:اکؾ:رکےن:واےل:یھبک:انؾ:ےک:ےھچیپ:ںیہن:

:اجاتن:ہک:لضف:قح:انشیس:ںیم:ومالان:اھبےتگ۔:اکؾ:رکےن:ےسانؾ:وہ:یہ:اجات:ےہ۔:وکؿ:ںیہن

ارتخ:ابصمیح:اک:انتک:امہ:روؽ:ےہ۔:اس:اک:ااکنر:ےتکمچ:وسرج:ےک:ااکنر:ےک:رتمادػ:ےہ۔:سی:

رھپ:ارگ:اابخر:ںیم:یلج:رحوفں:ںیم:ابصمیح:اصبح:اک:انؾ:ہن:اای:وت:اس:ےس:ایک:وہات:ےہ :رگم:

86

:ااسی:اکؾ:وہےن:یہ:ںیہن:دںی:ےگ:سج:ںیہن،:ومولی:ویساین:وت:ہی:ےط:ےیک:ےھٹیب:ںیہ:ہک:مہ:وکیئ

ںیم:اامؾ:امظع:اک:انؾ:ااجےئ۔:العہم:لضف:قح:اک:انؾ:ااجےئ۔:یتفم:اراشد:نیسح:راؾ:وپری:اک:

ذترکہ:وہاجےئ۔:اور:ویکں:ہن:وہ،:دنوہ:ںیم:انجب:ےن:وج:میلعت:اح :یک:اور:اب:کت:اپھچےئ:

:،:دولں:ےس:اکنانل:یہ:وت:ومولی:راھک،:ھچک:وت:اس:اک:ا ر:اظرہ:یہ:وہان:اچےیہ۔:زبروگں:یک:تبحم

اصبح:ےن:اھکیس:ےہ۔:یہی:وت:وہج:ےہ:ہک:ڑبے:ڑبے:املع:انجب:یک:رظن:ںیم:رشتعی:اک:وخؿ:

انقح:رکےن:واےل:رقار:اپےئ!:دخا:یک:انپہ!

الےئ:سج:اک:رتہمج:ہی:ےہ:ہک::اور:اس:نمض:ںیم:ومولی:اصبح:اکی:اتی:یھب:ڈوھڈن

اںیھن:ربارب:ےہ،:اچےہ:ہ:اںیھن:ڈراؤ:ای:ہن:ڈراؤ،:وہ:ےب:کش:وہ:نج:یک:تمسق:ںیم:رفک:ےہ،:: ’’

۔‘‘اامیؿ:الےن:ےک:ںیہن

ینعی:ومولی:اصبح:ہی:انہک:اچےتہ:ںیہ:ہک:اج:ےس:دنی:االسؾ:یک:غیلبت:دنب:رکدی:

:ویکں:ہک:اکرف:،:اصبح:اامیؿ:ںیہن:وہےتکس۔:اس:ےیل:اس:رطح:اک:وکیئ:یغیلبت:اکؾ: اجےئ،

:اک:اکؾ:ااجنؾ:وک:چنہپ:اکچ :اب:اس:یک:احتج:اب :!:ایک:غیلبتنعوذباہلل تعایل ےبوسد:ےہ۔:

ہن:ریہ :رھپ:اس:اتی:اک:ایک:بلطم:ےہ

ویامرون بالنعروف وینہون عن الننک ﴿ لی الخیر ۃ یدعون ا نکه ام ﴾ولتکن م

یک:رطػ:البںیئ:اور:ایھچ:ابت:اک:مکح:دںی:اور:ور:ہ:ںیم:اکی:رگوہ:ااسی:وہان:اچےئہ:ہک:الھبیئ:ا)

(۰۰4)اؽ:رمعاؿ::۔:ربی:ےس:عنم:رکںی

اور:اہں:ہی:ابلکل:درتس:ےہ:ہک:تہب:ےس:ولگ:اےسی:ںیہ:وج:دنی:وک:داین:ےک:وصحؽ:

:رک:تفم:میسقت:رکےت:ںیہ،: :اتکےچب:ھکل:رک:وھٹیسں:ےس:وپھچا ےک:ےیل:اامعتسؽ:رکےت:ںیہ،

و::اؿ:اک:دصقم:ےہ۔:الہزر::الختف:ےک:ینمتم:ںیہ۔:وصحؽ :ڈاؽ:رک:اانپ:ال تنس:ںیم:ااشتنر

دیساھ:رکےن:ںیم:ےگل:وہےئ:ںیہ۔:ہی:ابت:اب:ڈیکھ:یپھچ:ںیہن:رہ:یئگ:ےہ۔:رہ:ذی:لقع:

اےس:وخب:وسحمس:رک:راہ:ےہ۔

87

:ےباج االصح:ہسلج:اور:ویساین:اصبح:اک:وکشہ

:اسھت:اج:رموہج:وسلجں:اک:احؽ:ایک:ےہ :ہی:بس:رپ:ایعں:ےہ۔:وجش:و:ذجہب:ےک

کلف:وبس:رعنے:وگلارک:وعاؾ:ےک:ذجابت:ڑھباکےئ:اجےت:ںیہ۔:اور:ضعب:ابطخ:سک:رطح:

ےک:امنیشئ:رطےقی:اایتخر:رکےت:ںیہ،:ہی:یھب:گج:اظرہ:ےہ۔:ابصمیح :اصبح:ےن:اےسی:یہ:

وسلجں:ےک:رقمرنی:وک:ہی:دیفم:وشمرہ:دای:اھت:ہک:ہی:انمبس:ںیہن:ےہ:ہک:اقمیم:اسملئ:اک:احلظ:

:ح ت:و:علض:ںیم:انسات::ےیک:ریغب:وکیئ:صخش اینپ:ریٹ:راٹیئ:رقتریںی:دنہواتسؿ:ےک:رہ:روےب:و

رھپے۔:ہی:ابت:یھب:ھچک:ولوگں:وک:ربی:یگل:اور:رطح:رطح:یک:ہچ:یم:وگایئں:یک:اجےن:ںیگل۔:

احالں:ہک:تقیقح:ہی:ےہ:ہک:اج:ےک:رموہج:وسلجں:ںیم:ادیھ:رات:وت:تعن:وخاین:ںیم:زگر:

:ابری:رقمرنی:یک :رھپ:ابری :ےہ، :اک::اجیت :رعنوں:ےک:اسھت:اؿ :دار :زور :وہیت:ےہ۔ ادم

:اور:تعن:روسؽ:ےک:اجبےئ: :ابد’’اابقتسؽ، :زدنہ :ذی:اشؿ، :ایک:ہسلج:اک:‘‘ رقمر یک:وگجن!

بلطم:رصػ:اانت:یہ:ےہ :ایک:امہرے:ااکرب:ایس:رپ:اعلم:ےھت :ااسی:ںیہن:ےہ۔:

:وت:اس:یک:اہں!:اکی:ابت:رعض:رکات:ولچں:ہک:ارگ:یسک:اےھچ:اکؾ:ںیم:ھچک:اگبڑ:ااجےئ

االصح:یک:اج:یتکس:ےہ۔:مہ:ہی:ںیہن:ےتہک:ہک:امتؾ:ےسلج:ایس:روش:رپ:وہےت:ںیہ،:رگم:وتہبں:اک:

احؽ:یہی:ےہ۔:اور:انیقی:ہی:روش:ایھچ:ںیہن:ہک:ضحم:رعنے:وگلا:رک:اموحؽ:رگؾ:ایک:اجےئ۔:اور:

:یل: :ایلگ:زنمؽ:یک:راہ :ھچک:اڈیواسن:رکاےئ:ےک:انؾ:رپ( رھپ:ومےٹ:افلےف:ےک:اسھت:)اور

ےئ۔:اور:اس:ےک:ربالخػ:وج:ولگ:روضایت:وریغہ:رپ:لسلسم:اکؾ:رک:رےہ:ںیہ،:اںیھن:اج

کلسم:اخمفل:رقار:دے:رک:امجتع:اکنال:دای:اجےئ!:اںیھن:وقت:وگاییئ:ںیم:دح:درہج:زمکور:اور:

ذعمور:ہکلب:رہبہ:وگاگن:اہک:اجےئ!

ور:رساج:اور:ہی:وت:انجب:اسین:اصبح:یہ:اتب:ںیکس:ےگ:ہک:رسیئ:املقل،:دصر:ااملعل:ا

:اتکب:ھکل:رک: :اکی:دو :اور :ای:ااہقفل:وہےن:ےک:ےیل: : :زیچوں:یک:احتج:وہیت:ےہ۔ ،

88

:رماہلس اور:اس:ےک:ےلگ:ںیم:وہاجات:ےہ۔:‘‘ اجمدہ:تینس’’وکیئ:صخش:ےسیک::اگنری:رکےک،

الختف:اک:وطؼ:ڈاؽ:دای:اجات:ےہ۔

روش:اایتخر::ابصمیح :اصبح:ےن:امتؾ:ابطخ:و:رقمرنی:وک:رہزگ:ہشیپ:وراہن:اور:اترجاہن

رک:ولوگں:ےک:ذجابت:ےس:ےتلیھک::ںیہن:رفامای:ہکلب:رصػ:اںیھن:وج:رصػ:اموحؽ:رگام:رکےن:واال

رپ:‘‘ رد:تینس’’ےک:اجبےئ:‘‘ رد:دب:ذمابہں’’ںیہ،:اقمیم:اسملئ:ےس:ارعاض:رکےت:ںیہ:ای:

رظن:ڑگاےئ:رےتہ:ںیہ۔:اور:ارگ:رپاعلم:ںیہ۔:وعاؾ:یک:حیحص:رامنہیئ:ےک:اجبےئ:رصػ:ذنراےن:

ےہ :اور:ایک:ہی:طلغولطمہب:رمق:ےس:ھچک:یھب:مک:وہاجےئ:وت:رب:رس:اعؾ:افلہف:کنیھپ:دےتی:ںیہ۔

ر:اترج:ںیہن:وت:رھپ:ایک:اہک:اجےئاےسی:ولوگں:وک:ہشیپ:ور:او

رظن:اےئ،:نکیل:‘‘ زنیم:،:اامسؿ:ےک:القےب’’املعے:ارشہیف:یک:دخامت:وت:انجب:وک:

بج:اےنپ:ےشیپ:یک:ابت:ایئ:وت:ویں:ھکل:ےھٹیب:ہک::

ور:ابطخ:ےس،:وج:اس:تقیقح:وک:وت:امانن:یہ:ڑپےاگ:ہک:اج:وج:تینس:وفحمظ:ےہ،:اںیھن:ریپاؿ:رکاؾ:ا’’

۔‘‘ریٹ:راٹیئ:رقتریںی:رکےک:اور:ںیتعن:ڑپھ:رک:وعاؾ:وک:تینس:ےس:وجڑے:وہےئ:ںیہ

:رحتںیکی:ےباکر:ںیہ،: :یک:رضورت:ںیہن، :ادارہ :اب:یسک:دمرہس:اور ایک:وخب:رفامای!

اتکںیب:اور:اںیھن:فینصت:رکےن:واےل:بس:رہبے:وگےگن:ںیہ،:وقت:وگاییئ:ےس:رحموؾ:ںیہ،:

رکاؾ:وج:اسمدج:ےس:ولوگں:وک:وجڑے:وہےئ:ںیہ،:وہ:یسک:اکؾ:ےک: ،:اہمئ:ھچک:ںیہن:رک:رےہ:ںیہ

ںیہن۔:اہں!:ارگ:دنی:و:تینس:وفحمظ:ےہ:وت:رصػ:ریپوں:ےس،:اور:ضحم:ابطخ:ےس!:احبسؿ:اہلل!

اور:اشدی:ویساین:اصبح:وک:اتپ:یہ:ںیہن:ہک:امظع:ڈگھ:اور:ابمرک:وپراج:ےس:ںیہن:ہکلب:

:ےس:ےلہپ:یہ:واہں:واہویبں:اور:دوی:دنبویں:اک:ددبہب:راہ:وضحر:احظف:تلم:یک،:ابمرک:وپر:ادم

ےہ۔:احظف:تلم:ہیلع:ارلہمح:ےن:ابمرک:وپر:ےک:دب:دیقعوں:ےس:ونیہمں:انمرظے:ےیک۔:

:اولعلؾ:یک:انب: :دویدنبتی:ےس:اتم ر:وہےن:ےس:اچبای۔:رھپ:اکی:اثمیل:دار ولوگں:وک:واہتیب:و

89

:اجۃعم :علض:ںیم:اجۃعم:االفلح، :امظع:ڈگھ :وخد :االصح،انیم:ڑبے:ڑبے::ریھک۔ ارلاشد،

ادارے:ااچ ک:ووجد:ںیم:ںیہن:اےئ۔

ء:کت:امظع:ڈگھ:ح ت:ںیم:ہب:وقؽ:اپ:ےک:وکیئ:ینس:دجسم:ہن:یھت:وت:۰992ء،:۰99۱ارگ:

اس:اک:وکشہ:اپ:وک:وضحر:دحم :ریبک:ےس:رکان:اچےیہ،:ویکں:ہک:دحم :ریبک:زامہن:دراز:کت:

:ادحلثی:رےہ۔:وت:ایک:اؿ:ےک:اجےن:ےک:دعب:اجہعم:ارشہیف:ےک:دصر:ادملرنیس،:یتفم:اور:خیش

امظع:ڈگھ:اور:ابمرک:وپر:ںیم:ابکیریگ:واہتیب:اک:الیسب:اایگ :ارخ:ایک:انہک:اچےتہ:ںیہ:اپ:،:اینپ:

اس:رحتری:ےس

اور:انجب:اپ:ےن:رقمرنی:ںیم:رضحت:ومالانیتفم:اشمشد:ادمح:،:رضحت:العہم:

ی:رودوولی:اصبح،:اور:رضحت:ومالان:ا

طففمل

وب:ااقحلین:اصبح:ےک:انؾ:امشر:رکاےک:وج:دبعا

ہی:ات ر:دےنی:یک:وکشش:یک:ہک:الہ:ارشہیف،:ابمرک:وپر:وک:یھب:ںیہن:اھبنسؽ:اپ:رےہ:ںیہ۔:ہی:سک:

:ابمرک:وپر:ںیم:اےئ:دؿ:ےسلج:ولجس:وہےت: دقر:تقیقح:ےس:دیعب:ابت:ےہ۔:انجب!

۔رےتہ:ںیہ،:وت:ایک:ہی:رضحات:روزاہن:واہں:احرض:وہےت:ںیہ :ااسی:ںیہن:ےہ

اور:یتفم:اشمشد:ادمح:اصبح:اک:انؾ:ےتیل:وتق:اپ:ہی:وھبؽ:ویکں:ےئگہک:رضحت:

یتفم:اصبح،:ارشہیف:یہ:ےک:رپوردہ:ںیہ۔:ارگ:یتفم:اصبح:ےن:ہی:دختم:ااجنؾ:دی،:وت:ایک:

وہ:رفزدناؿ:ارشہیف:ےس:اخرج:ںیہ :ںیہن،:ااسی:ںیہن:ےہ۔:اپ:ےسج:ذلیل:و:وخار:رکان:اچےتہ:

ھکل:دےتی:ںیہ،:اور:ارگ:وکیئ:ارشہیف:اک:افرغ:الیصحتل:‘‘ ابصمیح’’ںیہ،:اس:ےک:انؾ:ےک:اےگ:

ہےتھک:وہےئ:رشامےت:ںیہ:ہک:ںیہک:وپؽ:ہن:لھک:‘‘ ابصمیح ’’دنی:اک:وکیئ:اکؾ:ااجنؾ:داتی:ےہ:وت:

اجےئ!:ارفغتس:اہلل!

:اصبح:یک:: اہیں:کت:اہنیئ حلص:تیلک:اک:ا :وجاب:امتؾ:وہا۔:رھپ:بج:ابصمیح

رظنم:اعؾ:رپ:ایئ:وت:انجب:اسین:اصبح:ےن:‘‘ و:کلسم:عم:ااضہف:دیفمرعافؿ:ذمبہ:’’اتکب:

ھچک:اور:اخہم:رفاسیئ:رکےن:یک:وکشش:غیلب:رفامیئ۔:یئک:احفصت:اد ا:اد ا:یک:اہےنکن:ےک:دعب:اینپ:ا :

9۱

رطفت:رپ:ولٹ:اےئ،:رھپ:ویہ:ارتفا:رپدازی:اوراتہبؿ:رطازی:اک:ابزار:رگؾ:ایک،:ہےتھکںیہ:

ارتخ:ابصمیح :یک:ادنروین:تیفیک،:دایلخ:وبالھکٹہ،:دامیغ:ےب:ادتعایل:اک:سی:الان:ہی:اتکب:در:ا :وم’’

اہنیئ:دار:ےہ۔:اس:اتکہچب:ںیم:الہ:تنس:ےک:ااکرب:املع:و:اشمخی:وک:انؾ:ےیل:ریغب:ینتج:اگایلں:دے:ےتکس:ےھت،:دےنی:

۔‘‘یک:وکشش:رفامیئ:ےہ

ہ:ےیک،:رھپ:ذرا:رغض:ہک:اس:رطح:یک:ےب:رسو:اپ:ابوتں:ےس:احفصت:ےک:احفصت:ایس

عبط:دوؾ:یک:رضب:اکری:ےس:ڈناھؽ:‘‘ ذمبہ:و:کلسمرعافؿ:’’رنؾ:ہجہل:اانپےت:وہےئ:ہکلب:

وہرک:ےب:اسہت:وبؽ:ڑپے:ہک::

ایک:یسک:ذہم:دار:صخش:ےن:اپ:وک،:ای:رساج:ااہقفل:اصبح:وک:،:ای:ریخ:االذایک:اصبح:وک:اکرف:و:رمدت:اہک:اور:’’

رحتوکیں:)دوعت:االسیم:و:ینس:دوعت:سک:یتفم:ےن:اؿ:دوونں::اھکل:ےہ ۔۔۔:ابدلیل:واحض:رفامںیئ:ہک:سک:اعمل:دنی:ای

۔‘‘وک:اکرف:و:رمدت،:ای:اخرج:الہ:تنس:اہک:ےہ:االسیم(

کلسم:زیبار:،:رشتعی:اک:وخؿ:انقح:حلص:یلک،:ادمحل:ہلل!:ایک:ابت:ےہ!:ںیہک:وت:ہی:ولگ:

مہ:ےن:ہی:اہکں:اہک:ےہ :مہ:’’رکےن:واےل:رگداےن:اج:رےہ:ےھت۔:اور:اب:احؽ:ہی:ےہ:ہک:

ں:اہک:ےہ :امہرا:بلطم:ہی:ےہ:۔:مہ:ہی:انہک:اچےتہ:ںیہ۔:ےن:وہ:اہک

وضحر:احظف:اس:ںیم:وکیئ:کش:ںیہن:ہک:وپرا:ارشہیف،:ربیلی:رشفی:یک:دنی:ےہ۔:انیقی

:اعمل: تلم:ہشیمہ:ربیلی:ےک:وہےک:رےہ۔:نکیل:ہی:رہزگ:درتس:ںیہن:ہک:یسک:ذہم:دار:ابصمیح

۔:ہی:ضحم:وکباس:ےہ۔:ارگ:یسک:ا قم:ےن:ےن:ربیلی:رشفی:ای:وضحر:اتج:ارشلہعی:یک:وتنیہ:یک:ےہ

اس:رطح:یک:وکیئ:ابت:ہ ی،:وت:اس:اک:ذہم:دار:ارشہیف:ںیہن۔:ارشہیف:یسک:ےک:ذنہ:و:رکف:رپ:رہپہ:

:رھپ:اس:رطح:یک :اےس:دبتلی:رک:اتکس:ےہ۔ :ہن :اوقاؽ:ےس::ںیہن:اھٹب:اتکس، :اشذ دلیل:اور

ادتسالؽ،:ہچ:ینعم:دارد

انہک:‘‘ حلص:یلک’’رگم:یسک:ینس:حیحص:ادیقعلہ:املسمؿ:وک::قسف:و:انگہ:انیقی:تہب:ڑبا:رجؾ:ےہ،

اس:ےس:ڑبا:رجؾ:ےہ۔:ویساین:اصبح،:ہی:وھبؽ:ویکں:ےئگ۔

؍:رپ:رباہؿ:تلم:ہیلع:ارلہمح:اک:ہی:وقؽ:لقن:ایک:ہک:۰۰3ہحفص:

9۰

اس:ہسلج:ںیم:املعے:الہ:تنس:ںیم:ےس:یسک:ےن:ریما:اسھت:ںیہن:دای۔:بج:ہک:ںیم:وضحر:یتفم:’’

:اھت:امظع:ےک:اراشد :ےن:یھب:ہی:اابتقس:لقن::۔‘‘اور:مکح:ےک:اطمقب:یہ:رشکی:ہسلج:وہا العہم:ابصمیح

رفامای:اھت۔

اہیں:رھپ:انجب:اسین:اصبح:ےن:اریم:اوملنینم:ےک:مکح:وایل:ابت،:درہایئ۔:اس:

رپ:ریما:یہی:انہک:ےہ:ہک:اریم:اوملنینم:ےک:مکح:یک:الخػ:ورزی:ویکں:یک:یئگ

ےک:تحت:یھب:ریما:وساؽ:یہی:ےہ:ہک:اہیں:اریم:اوملنینم::ء؍:ےک:وااعقت۰999ء:اور:۰۰97

ےہ ؿ:وکؿ:ےھت :ایک:یسک:ےک:ارصار:رپ:رشتک:روا،:اور:ارصار:ےک:ریغب:انروا!:ہی:اہکں:اک:اقون:

رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم:یک:دو:ابعروتں:یک:وتحیض:و:رشتحی

ےن:ارتعاض:اک:اشنہن:انبایاور:ولوگں:وک:اغمہطل:دےنییک:وکشش::یک:دو:ابعروتں:وک:وصختیص:ےک:اسھت:ضعب:مک:ومہفں‘‘ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم’’

ےک:‘‘ رعافؿ:تقیقح’’یک؛:اس:ےیل:اؿ:دوونں:ابعروتں:وک:رضحت:ومالان:سی:ارتخ:ابصمیح :اصبح:یک:وتحیض:و:رشتحی::ےک:اسھت:اؿ:یک:یئن:اتکب:

رتعااضت:یک:تقیقح:واحض:وہ:اجےئ۔:::::::::)ومفل(درج:ایک:اجات:ےہ:اتہک:اؿ:رپ:ےیک:ےئگ:اےک:اسھت::ومعمیل:ذحػ:و:ااضہف:وحاےل::ےس:ذلی:ںیم:

وراؿ:ھجم:ےس:اکیا (۰)قۃ:راوی:ےن:ایبکی:رفس یئبم:ےک:د

ہک:ؿ:ایک:

: ا''الفں:اصبح:ےن:اس:وتفی

ج ۃچواے:

:الماقت:ووگتفگےک:کیےک:ڑپےنھ:ےک:دعبھجم:ےس:ااالالسؾ(:)ف

وراؿ:اہک:ہک::احدد:۔اس:وتفاکوخؿ:وہایگ ''کلسم:ایلع:رضحت:'' د :وک''اتفوی ی

۔''ےیہ:اچانی:''ےس:اکنؽ:دی

:وایخہی :وطسر:اجالہہن:واناقمہن:ہرصبہ :رامق :ےک:اسےنم:(ارتخابصمیح :سی)ؽ: ن:رک ےن:اس:راوی

ربہتسج:اہکہک:

ارشل لےااے:رگی:اوردہعی''سج:رفیض:کلسم:اکوخؿ،ایلع:رضحت:ےک:مکح:ےس:ۃجحاالالسؾ:ودصر

:ل

۔''اچےیہاور:ابرابر:وہان::اچےیہ،:اس:اکوخؿ:وہانیہ:ےہایلع:رضحت:ےن:ایک

:۔نشیڈی۔ااضہف:دشہ:ا۰۰۱وص:۰۱9۔وص:ء2۱۰3عبط:اوؽ،وجؿ: ''رعافؿ:ذمبہ:وکلسم''24)ص:

(ء2۱۰3:ربمتس

یکس:وتاؿ:ےس:رعض:ےہ:ہک:ےلہپ:ہن: :ہن:ا:یک:ھجمس:ںیمتقیراؿ:رطای:اردوابعرت:یھب:ضعب:حیاینت:واحض:ورص

:ہک::اوراانپ:ذنہ:،احرضرکےک:وسںیچ ۔ںی:رہمابین،:اینپ:لقع:اک:ھچک:ہن:ھچک:رضور:اامعتسؽ:رکیہس:،اب:ےس:وہ:رباےئ

:ایلع:رضحت:''ھجمس:رےہ:ںیہ:ےسج:وہ'' وشرےک:اسھت:سج:ےک:رعنے:وگلارےہ:اورزورو:کلسم

ا :ؽ:اوروجلمع:،:ایلع:وج:رکف:و:ایخ،:وتایکںیہ

ج ۃچارشل رضحت:و

:وامجتع:ےک:::ااکرب:الہ:ےسیجہعیاالالسؾ:ودصر

س

92

ومفق:ےک:الخػ:وہ،وہ:یھبک:اس:''کلسم:ایلع:رضحت'':اکوکیئ:زج:اورہصح:وہاتکس:ےہ:

اہکاجےئ: ایک :وت:اورؽ:وکلسم:وومفق:ںیہن:ےہ:وتاےس:رفیض:و:عزوعؾ:رکف:وایخوہاتکس ںیہناسیاوربج:ا

ق:ےکاسییھبک:یھبک:ا

مج

ب

:ہکلب:د د

:احلم،:ھچک:ااہتندنسپ:ارفاد:ےن:اینپ:اہجتل:وسحمس:وہےن:اتگل:ےہ:ہک:ےب:اج

شل اسیوکیئ:ا ی:وجک:رکفی:ےس:اےنپ:دؽ:ودامغ:ںیموامحتق:اوراینپ:گنت:رظنماپؽ:راھک:ےہ:ہک:ااکرب:ؽ()رکفوایخ::

:وامجتع:یک:دہا

:ےتھجمس۔وہ:القئ:اانتع:اوراقلب:لمع:ںیہنت:واراشدات:وکیھب:ایواالسػ:الہ:س

:وکلسم:ایلعرااہتندنسپوںکاا:''عزوعہم:کلسم:''او اوراؿ:اجولہں

:رضحت:ےک:)ذمبہ:الہ:س

ارشل :اورھراےہ:ہک::اانت:حیحصاؿ:یک:رظن:ںیمؽ(ایخ و اخمفل:وکیئ:رکفاہعیایلع:رضحت:و:دصر

ج ۃچاالالسؾ: :و

:امظع االافلض:وریغ:ویتفم ودحم :امظع:اوردصر

لع

:

ھ

ٹ

ا

مۃچ :ارلہ

اؿ:: و

ر:رپ:وپرے:اؿ:ےک:ایعماییھب:وگوارلض

:'':ںیہن ٹ

صل

:''ےس:یھب:ابالرت:ےتھجمس::ینی:ےک:''دوک:وہ:اؿ:ااکربواالسػ:الہ:تنس:ارتےت:اور:'':وخد:اسہت: ٹ

صل

عی ۔:ںیہلعایل ۔ا

وت

بارک

ت

باہلل

اذ

:ومحمد''ہکلب:واحض:ورصہی ٹ صط

:ولطمب:''ےہ:۔ہن:''

ٹ

صل

''::اافلظ:ںیمحی:رکفولمع:ہن:''

:ق

مج

ب

'':

ۃ''ےہ:وجاہن

شخ:اف

:ذمومؾ:ےہ:۔دیب:اور:دش:بویعتیاور''اہج:ل

:یبن::یہ:اجولہں:،ےب:ںولقں:اوردبںوبیصےسیاایک ،: :ارکؾ :روسؽ :یک:ربخ، وی:ر ر

ج

ں:یک:ااہتندنسپی:و

لراصدؼ:یلص:اہلل:اعتیل:ع

:،م

ا

صظم

ملس:ےن:اس:اراشد:رگ:ۃ ی :دی:ےہؿ:وکںیہنامیالہ:ا:ایم:ںیمو

عون۔

طنت امل

ک

ل

:واےل:۔'':ملسم:(حیحص)ى

وو:ودشتد

ل

ع الہک:وہےئ:

:یک:افحتظ:رفامےئ:۔:ےسیاہلل:ابترک:واعتیل:ا

:س :اور:اس:یک:الہتک:ےس:الہووودشتد

ل

عنی! آم :

ی

د

بیبک

اہ حل ب

نیداملرد

ل

یل آلہ ی ع

سل ہ وع

والت

لوۃ

صحابہ الص

م۔یوا

اؽ:ابس :۔ (2) :رفؼ:ابہلط:اکبلطم:ےہ::ااقحؼ:قح:واظ

د ر

ؼ:وااسبیؽ:ےک:اوررکفوایخہیاےنپ:ومفق:ورظن ر :۔اور:ہلئسم:یک::وہارکےت:ںیہ:اابثت:ےک:تہب:ےس:

ا،ومعق:ولحم:یک:انمونتیع:ےک:زماج:و رک:اانپ:ومفق:وکلسم:واحض:واثتب::رھک:ر:وکرظنا تبس،:اسعم:واخم

ایک :اجات:ےہ:۔:ایؿ:اوروبضمط:داللئ:ےک:اسھت:طلغ:اورابس :رہھٹایس:رطح:طلغ:ومفق:وکلسم:وکواحض:ایباجات:ےہ:۔ا

:واطمہعل:اورانصق:رجتہب:واشمدہہ:یک:وہج:ےس:

:ع

:ہک:بج:کت::ںیہ:ےھٹیب:ھجمسہیاج:لک:ےک:وجولگ:ق

اس:وتق: ،اجےئ اہک::رمدود:،:اکرف:وتردت:ہن:وکابرابرثیبابہلط:ےک:ااسنیط::یسک:رفہقہعیؿ:واطخب:ےک:ذراےنپ:ایب

:رفہقد:رفؼ:ابہلط:اکوہ:حیحص:رضحات:وک:اینپ:طلغ:یمہف:دورےسیاتکس:ےہ۔ا ابہلط:اکقح:اداوہیہ:ںیہن:کت:ر

د:رکےک:ر

:اچےیہر:رکان::اایتخہقی:وانمبس:رطزورطاوردیفم

:س ::ےک:کلسم:وومفق:یک:دصاتق:واقحتینسج:ےس:الہ

:ابس :ےک:کلسم:ورظن :واثتب:وہےکس:اورالہ :ہیواحض لااؿ،مس:اک

رمن الش

ه

ظ

)ص:وہاجےئ۔'':ا

93

:اوؽ:وجؿ:۰۰ :۔وص:2۱۰3۔رعافؿ:ذمبہ:وکلسم۔عبط ۔:رعافؿ:ذمبہ:وکلسم:۔:ااضہف:دشہ:93و:ص92ء

(ء2۱۰3۔:ربمتسنشیڈیا

قااے:روز:ںیمارگاػ:ےک:ابرے:دنمرہج:ابال:ریپ ں:ہکلب:رہزہ:رطح:رطح:یک:ہچ:یم:وگایئ:اگر:ضعب:

ہ:وگایں:ورساایئ :ےہ:ہک::ہی:کی:ےس:ا۔نج:ںیمرےہ:ںیہرک ںایئو

‘‘ےہ۔ایگ:وکاک:رفوتردت:ےنہک:ےس:عنم:ایکابہلط:ےک:ااسنیط:اس:ابعرت:ےس:اظرہوہات:ےہ:ہک:یسک:رفہق’’

:رفکابہلط:ےک:ااسنیط:ح:یسک:رفہق:یھب:اوریسک:یھب:رط:ںیہکبج:ہک:اس:ابعرت:ںیم یک: :ےک:رفکوازتلاؾ

ےہ۔:ہکلب:ہی:اھجمسےن:یک:وکشش:یک:یئگ:ےہ:ہک:ابر:ابر:ثیب:و:رمدود:اور:ایگ :اکرفوتردت:ےنہک:ےس:رواکںیہند:رپاںیہناینب

:ابس :وک:وصحمر:انھجمس،:درتس:ںیہن۔:دورسے:یھب:رطےقی:ںیہ:وج:ااشتع:قحد:ابس :یک::اکرف:و:رمدت:ےنہک:ںیم:ر

داور:ر

:ےتکس:ںیہ۔:راہ:ںیم:اکر:ادم:اور:دیفم:ںیہ۔:اںیھن:بسح:ومعق:،:لمع:ںیم:الای:اجےئ:وت: رتہ:اتنجئ:ربادم:وہ

:و:رمدود:اور:اکرف:و:رمدت:یک:ارکار:رپ:لمتشم:وپری:رقتری:متخ:رک:دےتی:ںیہ:اور:ہی:الثم::ضعب:ولگ:،ثیب

:و:روسؽںیہن:اتبےت:ہک:الفں:الفں:ےن: :رضورایت:د یک:اشؿ:ںیم:ایک:اتسگایخں:یک::نی:اک:ااکنر:ایک:ےہ :دخا

اور:سک:رطح:املسمونں:اک:دنی:و:اامیؿ:رخاب:ایک:ےہ :ںیہ

اح: د:ابس :اک:اظرہی:رکدار:و:لمع:دھکی:رک:اور:اؿ:یک:ینکچ:ینکچ:ابںیت:نس:رک:اؿ:ےک:د ھچک:ولگ:اؿ:الہ

:ےس:

:س دب:نظ:وہےت:ںیہ:ہک:اےسی:اےھچ:ولوگں:وک:ہی:ثیب:و:رمدود:اور:رگودیہ:وہ:اجےت:ںیہ:اور:لعاے:الہ

اور:اکرف:و:تردت:ویکں:ےتہک:ںیہ

ایک:اےسی:ولوگں:ےک:اسےنم:الہ:ابس :یک:الخػ:االسؾ:ابوتں:اک:ااہظر:اور:اؿ:ےک:رفکایت:یک:وتحیض:و:

لیصفت:یک:رضورت:ںیہن :

د:رپ:بج:اؿ:یک:ادنروین:احتل:رجتہب:اشدہ:ےہ:ہک:اؿ:ےس:دریہنی:دیقعت:رےنھک:واےل:ضعب:ارفا

فشکنم:وہیئ:وت:وہ:اؿ:ےس:دور:و:وفنر:اور:الہ:قح:ےک:ن ہق:وگبش:وہ:ےئگ۔:

:االسؾ:ےسیک: :الخػ:اامیؿ:و ے:وہےئ:ںیہ۔:وہھبچ

: :اصبح:،ہی:ںیھجمس:ہک:اؿ:ےک:رفکایت:وت رقمر

:ےن:اینپ:اتکوبں:ںیم:وخب:وخب:واحض:رک:دایےہ:او

:س ر:''اسری:داین:'':وک:ایھچ:رطح:ںیہ :ہی:یھب:لعاے:الہ

و:ےس:ہی:رفک:ولعمؾ:ےہ۔:ںیمہ:اینپ:رقتری:ںیم:اؿ:ابعروتں:وک:الان:،رھپ:ہی:اھجمسان:ہک:الفں:الفں:اایت:و:ااحدثی:یک:ر

ںیہ،:ہی:بس:وطتلی:ال:اطلئ:ےہ۔

ارشل قس:(ء۰948ھ:/:۰367)واصؽ:ذوادعقلہ::،رضحت:ومالان:دمحمادجمیلع:ایمظع:روضیہعیدصر

اےس:ریں!:ینتج:دہک:ایم :ےتہک:ںیہہی:ضعب:ولگ:''اس:زامہن:ںیم ہک: رفامےت:ںیہری:رحتہ،:اس:ےلسلس:ںیمرس

94

:وثاب:یک:اب:ت:ےہ۔''ہیاہلل:اہلل:رکوہک:ریاکرفوہک:ےگ:اینت:د

اےس:اکرف :ےہ:ہک::ہی:رکول۔''وصقمد::ہک::اکرفاکرفاکوپ ہفمہ:بک:ےتہک:ںیہ :ےہ:ہک::ہیاس:اک:وجاب:

:ےس:اس:ےکہیےئ:وتااعطاےس:اکرفوہک۔:ہن:اج:وپاھچ راو اجون۔ رفکرپرپدہ:ڈاول۔''::ہک:اینپ:حلص:

ارشلتعی۔اہبررش55)صےۃ:دصر

لحم:،::کب:ڈوپ۔:ایٹم۔:افروہیق:،:ومالان:دمحمادجمیلع:ایمظع:روضی:ہعی:،ہصح:اوؽ،لل

اجعم:دجسم،:دیلہ(

ومالانااشلہ:یتفم:دمحمادمحراض:یفنح:اقدری:::االسؾ،:رضحت:رےہ:ہک:ذموکرہ:ابال:ابعرت:وکہیقفواحض

:،:ہصح:اوؽ:اتہصح:ک م:اکاطمہعل:رفامرکاپ:تعیہک:اہبر:رش ں:،اح :ےہ:۔:ویکی:یک:ت لم:اتدیئولیرباکیت:رب

:ےس:زمووتقیث:قیےن:اےس:اینپ: قی

الک۔:ےہ:۔:ای:رفامی یل ذ

ع

ہلل

مد

احل

ػ

:ےلم:اگ:ہک:داللئ:و:ربانیہ:ںیہناسیا :ںیہکہ:ںیمت:ےک:وپرے:ذریخای:وااثر:ورواثیرقاؿ:ودح

رتک:رکےک:،رصػ:اکرف:و:رمدت:یک:ارکار:ںیم:میہفت:و:میلعت:وک:دحمود:رک:دای:ایگ:وہ۔:

:نیاراشدات:واوقاؽ:اہمئ:دہتجم

:س :اواد:امظع:الہ :ااکربواالسػ: ہ ااے:االسؾ:وبتک:وراسلئفہ:و

یسک:وکاکرفوتردت:اہکاوراھکلوہاایس:وتق:ےلم:اگ:بج:اس:یک: اؿ:ںیم::،اپ:وکوامجتع:اکوپرا:اطمہعل:رکاجےیئ

:واافد :رضورت :اور :وہ :دلیل:یھب:وموجد :اافدتی:ںیہکتیوکیئ :و :البرضورت :وہ۔ :وک::یھب:وصقمد :یھب:یسک

:ےلم:اگ۔اکرفورمدتاہکاوراھکل:وہاںیہن

:اہدی:نییھب:امہرے: رتہ :ںیم:االسؾ:،اامؾ:ادمحراض:قس:رسہ،:ےک:راسلئ:وبتک:اس:ےلسلسہیقف

::ےہ:ہک:رفؼ:ابہلط:ےک:ااسنیطیہی:ہقیاجےئ،اس:اکرطز:ورط:ےس:سج:اک:یھب:اطمہعل:ایک:ہک:اؿ:ںیمورامنہ:ںیہ

د:رفامےک:دئادئوایخ،:اکرفوتردت:تی:ابرابر:البرضورت:واافدںیھن ےہ۔:ا ایالت:اکاپ:ےن:داللئ:ےک:اسھت:ر

۔ںیہن:ںیلم:ےگ:وراسہل:ںیمےنھکل:ےک:ومنےن:اپ:یک:یسک:اتکب:

:ےہ،واہں:اپ:تیاہجں:رفکواردتاد:اظرہ:رکےن:یک:رضورت:واافدای:رپثحب:ےہ۔:اہں:!اہجں:ہلئسم:ریفکت

:دےن:اؿ:اکمکح:واحض:ایک ےہ:اور:اکرفوتردت:وہےن:ےک:داللئ:یھب:ایعں:ےیک:ںیہ۔:اوریسک:ایےہ:۔:رفکواردتاد:اکوتفی

:ےگ۔:ںیلم:رہزگںیہن:ںیمہیوتردت:ےنہک:ےک:ومنےن:،:بتک:وراسلئ:روضاکرفوتردت:وکالبرضورت:واحتج:،اکرف

:رکے:ہک:اامؾ:ادمحراض:ےن:رہہگج،رہراسہل:،رہاتکب:ںیم تردت: تردت اور اکرف :اکرفوجصخش:اس:اک:دوعی

:ےہ۔ اومن یک:ارکار:یک:ےہ:،:ابر:وبثت:ا:س:ےک:ذم

عل

عی ػ

ب ید

یہ ال

۔ان

و خر دعوانا ان احلمد ہلل رب العاملنی۔ا

95

رہفتس

ہحفص:ربمن:::::: ومضمؿ

3 اینپ:ابت

5 اہنیئ:کلسم:راض

7 کلسم:ایلع:رضحت:ایک:ےہ

8 کلسم:ایلع:رضحت:اک:قلعت:دئادئ:ےس:ےہ:ای:رفوع:ےس

۰2 ربولیی:ےسک:ےتہک:ںیہ

۰4 حلص:تیلک:ایک:ےہ

۰7 ازلاؾ:رتاایشں

ووی:ذہتبی:و:دیجنسیگ:ےک:اندر:ومنےنھ

لکٹ

25

32 ڈارٹک:اطرہ:ااقلدری:یک:حلص:تیلک

34 ارتشاک:لمع

37 انہم:اگنر:اک:امکؽ:وخد:اسہت:اکی

4۱ احظف:تلم:اور:اشرح:اخبری:ےک:انؾ:ےس:رفبی:دےنی:یک:اناپک:اسزش

4۰ اشرح::اخبری:رپ:ہلمح

42 اوولا:االرم:اور:اریم:اوملنینم:یک:ثحب

45 اکی:میظع:اغمہطل

96

46 کلسم:الہ:تنس:یک:ریقحت

48 اجہعم:ارشہیف:ابمرک:وپر

55 اوفاوہں:اور:رپوڈنگیپوں:اک:احؽ

59 اجہعم:ارشہیف:اور:رساج:ااہقفل

66 اجدووہ:وج:رس:ڑچھ:رک:وبےل

67 رش یع:وکلسن:اور:سلجم:رش یع:اک:احؽ

68 اظنؾ:ارشہیف:یک:افشتیف

76 اور:اجہعم:ارشہیفاشمخی:وھچکہھچ:

77 دمروسں:یک:رطػ:تبسن،:دبتع:ویکں

8۰ ربیلی:رشفی:اور:ابمرک:وپر

83 اخاقنہ:امررہہ::رہطمہ

:ےباج 86 االصح:ہسلج:اور:ویساین:اصبح:اک:وکشہ

9۰ رعافؿ:ذمبہ:و:کلسم:یک:دو:ابعروتں:یک:وتحیض:و:رشتحی

95 اتکبرہفتس: