AKCİĞER KANSERİNDE DESTEK TEDAVİSİ

EditörlerMeral GülhanÜlkü Yılmaz

© 2016 TÜSAD | Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği

AKCİĞER KANSERİNDE DESTEK TEDAVİSİEditörler: Prof. Dr. Meral Gülhan | Doç. Dr. Ülkü Yılmaz

Yayım ve basım Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği’nin izniyle Probiz Ltd. Şti (Content Ed Net Türkiye) (2016)

Tüm hakları saklıdır. Telif hakkı sahibinin izni olmaksızın yayının hiçbir kısmı elektronik, mekanik, fotokopi ve benzeri yollarla aktarılamaz, yayımlanamaz ve yeniden kullanımını sağlayan bir sistemde saklanamaz.

Bu kitapta yer alan bilgilerin doğru olması için azami çaba gösterilmiş olsa da, nihai sorumluluk yazara aittir. Kitaptaki bilgilerin kullanılmasından kaynaklanan hatalardan ya da herhangi bir sonuçtan yayımcılar ve yazarlar sorumlu değildir.

Probiz Ltd. Şti. (Content Ed Net Türkiye)

Bekçi Sok. No:7/3A 34433 Beşiktaş, İstanbulTel: (0212) 293 23 00Faks: (0212) 293 23 01

Yayın Tarihi: Haziran 2016

e-ISBN: 978-605-66161-1-2

Roche Müstahzarları Sanayi A.Ş. yalnızca yayım hazırlığı ve sitede yayınlanabilir hale gelmesi sürecinde katkı sağlamıştır. Dolayısıyla kitabın içeriğine ilişkin herhangi bir müdahalesi ya da sorumluluğu bulunmamaktadır.

III

Akif Turnaİstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Göğüs Cerrahisi AD, İSTANBUL

Arzu MiriciÇanakkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları AD, ÇANAKKALE

Ayperi ÖztürkAtatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi Girişimsel Pulmonoloji Servisi, ANKARA

Berna Eren KömürcüoğluSuat Seren Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İZMİR

Can ÖztürkGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları AD, ANKARA

Çiğdem BiberAtatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim Araştırma Hastanesi, ANKARA

Deniz KöksalHacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları AD, ANKARA

Deniz YamaçGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Onkoloji BD, ANKARA

Derya Özaydın KızılgözAtatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Palyatif Bakım Ünitesi, ANKARA

Esra AdışenGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Dermatoloji AD, ANKARA

Evrim Eylem AkpınarUfuk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları AD, ANKARA

Yazarlar

IV Yazarlar

Ferda Öner ErkekolAtatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İmmünoloji ve Alerji Kliniği, ANKARA

Figen AtalayBülent Ecevit Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları AD, ZONGULDAK

Gözde KöycüAtatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İmmünoloji ve Alerji Kliniği, ANKARA

Gül Sema Yıldıran KeskinBaşkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Onkoloji BD, ANKARA

Kenan HızelGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD, ANKARA

Levent Dalarİstanbul Bilim Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları AD, İSTANBUL

M. Ayşın Noyan Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Psikiyatri AD, İZMİR

Mehmet Ali GürerGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Dermatoloji AD, ANKARA

Meltem UyarEge Üniversitesi Tıp Fakültesi, Algoloji BD, İZMİR

Meral GülhanUfuk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları AD, ANKARA

Muzaffer MetinFatih Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Cerrahisi AD, İSTANBUL

Müge AydoğduGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları ve Yoğun Bakım Ünitesi, ANKARA

VYazarlar

Nalan OganUfuk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları AD, ANKARA

Nilgün Yılmaz DemirciGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları AD, ANKARA

Özden AltundağBaşkent Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıbbi Onkoloji BD, ANKARA

Özgür TanrıverdiMemorial Ankara Hastanesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği, ANKARA

Özlem Güzel TunçcanGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji AD, ANKARA

Pınar Akın KabalakAtatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim Araştırma Hastanesi, Palyatif Bakım Ünitesi, ANKARA

Pınar Ergün Kafkas Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları AD ve Atatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi E.A.H. Kronik Solunum Yetmezliği Kliniği/Pulmoner Rehabilitasyon ve Evde Bakım Merkezi, ANKARA

Serdar ÖzkökEge Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyasyon Onkolojisi AD, İZMİR

Sulhattin ArslanCumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları AD, SİVAS

Şeref Kömürcü Memorial Ankara Hastanesi, Tıbbi Onkoloji Kliniği, ANKARA

Şükran ÜlgerGazi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Radyasyon Onkolojisi AD, ANKARA

Tuba İnal CengizAtatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Palyatif Bakım Ünitesi, ANKARA

VI Yazarlar

Tuğba YavuzşenDokuz Eylül Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü, Tıbbi Onkoloji BD, İZMİR

Tülin ArıcıEge Üniversitesi Tıp Fakültesi, Algoloji BD, İZMİR

Ülkü YılmazAtatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Girişimsel Palyatif Bakım Ünitesi, ANKARA

Vedat IşıkhanHacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi SosyalHizmet Bölümü, ANKARA

Zafer AktaşAtatürk Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Girişimsel Pulmonoloji Servisi, ANKARA

YAZARLAR IIIÖNSÖZ X

BÖLÜM 1 – GENEL YAKLAŞIM VE AKCİĞER KANSERİNDE SIK GÖRÜLEN KOMORBİDİTELERGenel Yaklaşım 3Can ÖZTÜRK

Kanserli Hasta ile Hekim İlişkisi 10Deniz YAMAÇ

KOAH ve Akciğer Kanseri 21Arzu MİRİCİ

Akciğer Kanseri ve Venöz Tromboembolizm 32Pınar Akın KABALAK

Akciğer Kanseri ve Yoğun Bakım Uygulamaları 40Müge AYDOĞDU

BÖLÜM 2 – AKCİĞER KANSERİNDE SIK GÖRÜLEN SEMPTOMLARIN GİDERİLMESİAkciğer Kanserlerinde Ağrı 57Tülin ARICI, Meltem UYAR

Akciğer Kanserinde Nefes Darlığı 81Çiğdem BİBER

Akciğer Kanserinde Öksürük 94Berna Eren KÖMÜRCÜOĞLU

Akciğer Kanserinde Hemoptizi 102Levent DALAR

Akciğer Kanserinde Büyük Hava Yolu Obstrüksiyonu 116Ayperi ÖZTÜRK, Zafer AKTAŞ

İçindekiler

VIII İçindekiler

Malign Plevral Efüzyon 129Muzaffer METİN

Vena Kava Süperior Sendromu 144Meral GÜLHAN, Nalan OGAN

BÖLÜM 3 – UZAK METASTAZLARA BAĞLI GELİŞEN KLİNİK SORUNLARA YAKLAŞIMBeyin Metastazlarına Yaklaşımda Radyoterapi ve Radyo Cerrahi 157Şükran ÜLGER

Kemik Metastazı ve Spinal Kord Basısına Yaklaşım 164Serdar ÖZKÖK

BÖLÜM 4 – TEDAVİYE BAĞLI SORUNLARA YAKLAŞIMRezeksiyon Sonrası Görülen Sorunlar ve Palyatif Cerrahi Yaklaşım 177Akif TURNA

Radyoterapinin Yan Etkileri 194Şükran ÜLGER

Radyoterapinin Pulmoner Komplikasyonları 199Deniz KÖKSAL

Bulantı ve Kusmaya Yaklaşım 211Nilgün Yılmaz DEMİRCİ

Akciğer Kanseri Kemoterapisinde Miyelotoksisite Yöntemi 228Gül Sema Yıldıran KESKİN, Özden ALTUNDAĞ

Nötropenik Ateş 239Kenan HIZEL, Özlem Güzel TUNÇCAN

Mukozit 258Figen ATALAY

IXİçindekiler

Kemoterapötik Aşırı Duyarlılık Reaksiyonları 275Gözde KÖYCÜ, Ferda Öner ERKEKOL

Akciğer Kanserine ve Tedavisine Bağlı Dermatolojik Sorunlar 287Esra ADIŞEN, Mehmet Ali GÜRER

BÖLÜM 5 – GENEL TÜMÖR ETKİSİNE BAĞLI SORUNLARTümör Lizis Sendromu 305Derya Özaydın KIZILGÖZ, Tuba İnal GENGİZ

Hiperkalsemi ve Ektopik Adrenokortikotropik Hormon Salımı 310Evrim Eylem AKPINAR, Meral GÜLHAN

Akciğer Kanserlerinde Anoreksi, Kaşeksi ve Beslenme 318Ülkü YILMAZ

Kansere Bağlı Yorgunluk 331Sulhattin ARSLAN

Akciğer Kanserlerinde Depresyon, Anksiyete, Post-travmatik Stres Bozukluğu 338M. Ayşın NOYAN

Akciğer Kanseri ve Pulmoner Rehabilitasyon Uygulamaları 351Pınar ERGÜN

Akciğer Kanserli Hastalarda Yaşamın Sonu 360Tuğba YAVUZŞEN

Çalışanlarda Tükenmişlik Sendromu 366Vedat IŞIKHAN

Palyatif Bakım Ünitelerinde Yapılanma 391Özgür TANRIVERDİ, Şeref KÖMÜRCÜ

DİZİN 408

Can ÖztürkX

Değerli Meslektaşlarımız,

Akciğer kanseri, dünya genelinde en çok ölüme yol açan kanser türü olmaya devam etmektedir. Erken tanı ve tedavi alanında yıllardır süren yoğun çalışmalara rağmen, beş yıllık sağkalım oranları en iyi şartlarda %15 dolayında kalmaktadır. Tanı genellikle ileri evrede konulmakta ve olguların yaklaşık %85’inde küratif tedavi şansı olamamaktadır. Palyatif amaçlı tedaviler çoğu zaman küratif amaçlı tedavinin önüne geçmektedir.

Gerek küratif gerekse palyatif amaçlı tedavi uygulansın, akciğer kanserli hastalarımız hastalık süreçlerinde, fiziksel ve sosyal fonksiyonları kısıtlayan, yaşam kalitesini bozan birçok semptomla mücadele etmek zorundadır. Bu nedenle destek tedavisi tanı aşamasında başlayıp, ölüme kadar ve hatta ölümden sonra, kayıp döneminde hasta yakınlarına yönelik de sürdürülmesi gereken, çok önemli bir hizmettir. Günümüzde destek tedavisinin sadece yaşam kalitesini artırmadığı, yanı sıra sağkalıma da katkısı olduğu gösterilmiştir.

Destek tedavisi çok boyutlu (fiziksel, psikolojik, sosyal ve manevi) ele alınması ve multidisipliner yaklaşılması gereken bir konudur. Birbirinden çok farklı uzmanlık alanını ilgilendiren bu konuyu tüm boyutları ile ele almayı ve bir kaynakta toplamayı amaçlayarak, konusunda uzman, farklı disiplinlerden 31 bilim insanının katkılarıyla 2009 yılında “Akciğer Kanserinde Destek Tedavisi” kitabımızın ilk baskısını yayınlamıştık. Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği (TÜSAD) Akciğer Kanseri Çalışma Grubu’nca, kitabımızda yer alan bilgilerin, tıpta yaşanan hızlı gelişmeler nedeniyle güncellenmesi gerektiğine karar verildi. Uzun soluklu bir çalışmanın sonucunda, içerik zenginleştirilerek ve güncellenerek yeni baskısı hazırlandı. Bu baskı ile kitabımızın akciğer kanseri ile ilgilenen siz değerli meslektaşlarımıza daha iyi yol gösterici olacağını düşünüyor ve umut ediyoruz.

Kitabımızın hazırlanmasında emeği geçen tüm bölüm yazarlarımıza, TÜSAD Başkanı Sayın Doç. Dr. Filiz Koşar başta olmak üzere desteklerini esirgemeyen tüm yönetim kurulu üyelerimize, Probiz yayıncılık çalışanlarına ve koşulsuz eğitim desteği amacıyla katkıda bulunan Roche İlaç Firmasına teşekkürü bir borç biliriz.

Saygılarımızla

EDİTÖRLER

Prof. Dr. Meral Gülhan Doç. Dr. Ülkü Yılmaz

Editör Önsözü

BÖLÜM 1 | Kısa Başlık XI

Değerli Meslektaşlarımız,

Akciğer kanseri tüm dünyada ve ülkemizde en sık görülen kanser türü olmaya devam etmektedir. Ne yazık ki hâlâ olguların önemli bir kısmı ileri evrede tanı almakta ya da erken tanı almış olsa bile yaşamlarının bir bölümünde hastalığın tedavisi dışında fiziksel ve psikolojik destek gerektirmektedir.

Bu kitapta yer alan destek tedavileri kavramı bugün Sağlık Bakanlığı'na bağlı birçok hastanede açılmış olan ya da açılması planlanan Palyatif Bakım Üniteleri'nde yatan hastaların takip ve tedavisi için yol gösterici olacaktır. 2009 yılında ilki basılmış olan bu eserin üzerinden 7 yıl geçmiş olması nedeniyle, yeniden gözden geçirme ve güncelleme gereksinimi ortaya çıkmıştır. Bu suretle alanında önemli bir boşluğu dolduran bu kitap, içeriğindeki güncellenmiş bilgilerle belki de en çok gereksinimi duyulan dönemde bu alanda çalışanlar ve çalışmayı planlayanlar için değerli bir başvuru kitabıdır. Bu kitap ile TÜSAD Kitapları'nın 21.'si elinize ulaşmış olmakta. Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği olarak, yazılan ve hazırlanmakta olan kitaplarımızı pek çok gerekçe ile online ve her bölümü ayrı ayrı indirilebilir biçimde sizlere sunmaya karar vermiştik, bu nedenle daha önce basılmış olmasına rağmen güncellenmiş bu yeni kitabımızı ROCHE firmasının koşulsuz desteği ile dijital ortamda sizlerle paylaşıyoruz. Bu bağlamda ROCHE firmasına bu destekleri nedeniyle TÜRKİYE SOLUNUM ARAŞTIRMALARI DERNEĞİ adına teşekkür etmek istiyorum.

Göğüs hastalıkları alanında tam da gereksinim duyulduğu bir dönemde bu değerli kitabın içeriğine katkı sunan tüm değerli hocalarımıza, güncellenmesinde ve yayına hazırlanmasında büyük emek veren değerli editörlerimiz Sayın Doç. Dr. Ülkü Yılmaz ve Prof. Dr. Meral Gülhan’a titiz ve özverili çalışmaları nedeniyle minnet ve şükranlarımızı sunuyoruz. Basım aşamasında katkı sunan Probiz yayıncılığın değerli çalışanlarına da teşekkürü borç biliriz. Bu eserin bizler için ve en önemlisi de hastalarımız için bir ışık olması dileğiyle.

Filiz Koşar

Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği Başkanı

Başkan Önsözü